3

Systemy komputerowe część 1

1. Moduł 3
Oprogramowanie użytkowe


















Wstęp – Oprogramowanie użytkowe
1. Sposób dobierania oprogramowania do określonych zadań
2. Dobór oprogramowania użytkowego
3. Dobór oprogramowania narzędziowego

2. 2

Wstęp – Oprogramowanie użytkowe

Wraz z rozwojem komputerów nastąpiło zapotrzebowanie na różnego rodzaju
oprogramowanie, które jest używane przez nas, użytkowników. Obecnie na rynku do-
stępny jest bardzo duży wybór różnego rodzaju oprogramowania. Każdy z nas korzysta
z oprogramowania takiego jak edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny czy program graficzny.
Czasami będą to również bazy danych, korzystanie z Internetu, poczty elektronicznej,
prezentacji multimedialnej itp.
Oprogramowanie użytkowe jest chronione prawem autorskim, dlatego trzeba
zwracać na ten fakt szczególną uwagę, instalując je na naszych komputerach.
Pisaniem oprogramowania zajmują się programiści. Określają oni jego cele, im-
plementują interfejs, a także integrują dane. Do pisania oprogramowania używa się wie-
lu języków oprogramowania.

1. Sposób dobierania oprogramowania do określonych zadań

Oprogramowanie użytkowe obejmuje zbiór programów, które są opracowywane
pod kątem realizacji konkretnych zadań i spełniania określonych potrzeb użytkownika.
I tak, jeśli oprogramowanie systemowe realizuje powtarzalne zadania wspólne dla róż-
nych zastosowań, to oprogramowanie użytkowe służy do rozwiązania i realizacji kon-
kretnych potrzeb użytkownika.
Podział na oprogramowanie systemowe i użytkowe nie zawsze jest ostry i jedno-
znaczny. Istnieje bowiem wiele pakietów oprogramowania, które realizują zarówno za-
dania systemowe, jak i użytkowe.
1

Rozwój komputerów ostatnimi czasy jest bardzo dynamiczny. Coraz lepsze ma-
szyny potrafią w coraz większym stopniu zastąpić człowieka. Jednak czym byłby kompu-
ter bez oprogramowania. Stare komputery nie potrzebowały programów, ponieważ
programowało się je mechanicznie, przestawiając odpowiednie dźwignie. Jednak dzi-
siejsze komputery potrzebują dużej ilości różnego rodzaju programów, aby mogły do-
brze działać i spełniać swoje funkcje. Programy komputerowe są często drogie, ale ich
użyteczność jest wielka. Zakupienie potrzebnego programu jest często inwestycją na
całe życie, ponieważ większość programów można potem uaktualnić dzięki Interneto-
wi.
2


Najczęściej spotykany podział oprogramowania

Jak już zostało to zauważone, komputery bez oprogramowania nie mogą funkcjo-
nować. Nawet, jeśli posiadamy najnowszy sprzęt, a nasze programy są stare (a więc na
przykład produkowane w czasach, kiedy o takim sprzęcie nie mogło być mowy) wów-
czas programy nie wykorzystują wszystkich możliwości sprzętu. Kupowanie nowego,
droższego sprzętu można wtedy oczywiście porównać do wyrzucania pieniędzy w błoto.
Istnieje tradycyjny podział oprogramowania komputerowego. Wyróżniamy pro-
gramy systemowe, narzędziowe oraz użytkowe. Z punktu widzenia użytkownika tylko
te ostatnie są ciekawe. Programy systemowe są wykorzystywane przez system opera-
cyjny. Dzięki nim można sterować różnymi urządzeniami, na przykład kartą graficzną
czy drukarką. Programy narzędziowe są wykorzystywane do tego, by przystosować

1
http://oprogramowanie.biale.lapy.pl/?oprogramowanie-uzytkowe,4
2
http://www.bryk.pl/teksty/podstawowa/pozosta%C5%82e/informatyka/15830-
oprogramowanie_komputerowe_podstawy.html

3. 3

konkretne programy użytkowe do działania, co w żargonie informatyków nazywa się
„wdrożeniem". Narzędzia tego typu są raczej wykorzystywane przez profesjonalistów.
Dopiero oprogramowanie typu użytkowego jest tym, co na co dzień spotyka się
i wykorzystuje w komputerach. Programy użytkowe mają różnorakie zastosowania, od
redagowania różnego rodzaju tekstów, mniej lub bardziej skomplikowanych, poprzez
narzędzia służące do zarządzania danymi (bazy danych), tworzenia i przeglądania grafi-
ki, zapobiegania atakom wirusów, aż po skomplikowane pakiety, które posiadają w so-
bie wiele programów dostosowanych do jednego obszernego celu.
3


System komputerowy zawiera zasadniczo trzy rodzaje oprogramowania:

 Oprogramowanie systemowe (podstawowe, bez którego komputer nie będzie wy-
konywał żadnych operacji na plikach ani działań matematycznych) – kontroluje i koor-
dynuje użycie zasobów sprzętowych poprzez różne programy użytkowe dla różnych
użytkowników; jest programem, który działa jako pośrednik między użytkownikiem
komputera a sprzętem komputerowym. Zadaniem oprogramowania systemowego jest
tworzenie środowiska, w którym użytkownik może wykonywać programy w wygodny
i wydajny sposób.
 Oprogramowanie narzędziowe (usprawnia konfigurację lub naprawia system) –
wspomaga zarządzanie zasobami sprzętowymi poprzez dogodne interfejsy użytkowe
oraz usprawnia, modyfikuje oprogramowanie systemowe w celu usprawnienia wyko-
nywania programów w bardziej wygodny i wydajny sposób, a przy tym pozbawiony
błędów.
 Oprogramowanie użytkowe (zwane też aplikacyjnym, aplikacjami) – określają spo-
soby, w jaki zostają użyte zasoby systemowe do rozwiązywania problemów obliczenio-
wych, zadanych przez użytkownika (kompiler, systemy baz danych, gry, oprogramowa-
nie biurowe); to zazwyczaj program, który ma bezpośredni kontakt z użytkownikiem
i nie jest częścią większego programu; z technicznego punktu widzenia jest to oprogra-
mowanie korzystające z usług oprogramowania systemowego.
4


Cechy oprogramowania systemowego:
 Oprogramowanie niskopoziomowe koordynujące użycie zasobów sprzętowych
przez programy użytkowe.
 Pośredniczy miedzy użytkownikiem a sprzętem komputerowym.
 Umożliwia uruchamianie pozostałych programów w komputerach danej klasy,
niezależnie od ich budowy.
 Najważniejszym komponentem oprogramowania systemowego jest system ope-
racyjny.
5


Oprogramowanie narzędziowe:
 Pozwala konfigurować elementy systemu operacyjnego.
 Wspomaga zarządzanie zasobami sprzętowymi (np. pamięciami masowymi).
 Realizuje konserwację, naprawę i odzyskiwanie systemu operacyjnego.
 Często jest zaliczane do oprogramowania użytkowego albo systemowego.

3
http://www.bryk.pl/teksty/podstawowa/pozosta%C5%82e/informatyka/15830-
oprogramowanie_komputerowe_podstawy.html
4
http://pl.wikipedia.org/wiki/Oprogramowanie_systemu_komputerowego
5
http://62.233.157.253/~jacquar/Informatyk_klasa_1/materialy/SystemyOperacyjne
/01.%20Pojecia%20i%20podzial%20oprogramowania/Klasyfikacja%20oprogramowania.pdf

4. 4



Szczegółowy podział oprogramowania narzędziowego:
 Programy diagnostyczne.
 Programy do „naprawy” dysków.
 Managery plików.
 Emulatory napędów.
 Archiwizatory danych.
 Programy antywirusowe.
6


Oprogramowanie użytkowe (aplikacyjne):
 Służy do rozwiazywania problemów obliczeniowych zadanych przez użytkowni-
ka.
 Kontaktuje się bezpośrednio z użytkownikiem (aplikacje użytkowe).
 Korzysta z usług oprogramowania systemowego.
7


2. Dobór oprogramowania użytkowego

Szczegółowy podział oprogramowania użytkowego

 Oprogramowanie biurowe: edytory tekstu, grafiki, arkusze kalkulacyjne, bazy
danych, opr. zarzadzania projektami, opr. prezentacyjne.
Edytor tekstu – program komputerowy ukierunkowany zasadniczo na
samo wprowadzanie lub edycję tekstu, a nie na nadawanie mu zaawansowanych
cech formatowania (do czego służy procesor tekstu). W zależności od zastoso-
wań, edytory tekstu nie mają w ogóle możliwości zajmowania się wyglądem
i formatowaniem tekstu; skupiają się tylko na wprowadzaniu samych znaków lub
też mają te możliwości bardzo ograniczone.
Edytory tekstu, podobnie jak programy wielu innych kategorii, mogą być
zarówno proste (posiadające funkcje podstawowe, wystarczające do napisania
zwykłego tekstu), jak i skomplikowane (umożliwiające operacje blokowe, pod-
świetlanie składni, makra itp.). Przykładowymi edytorami tekstu w środowisku
Unix są vi oraz napisany przez Richarda Stallmana Emacs, natomiast jednym z za-
awansowanych edytorów pracujących w trybie znakowym dla DOS jest Aurora.
Prekursorem edytorów tekstu był automat organizacyjny o podobnych funkcjach,
ale bez komputera i o mniejszych możliwościach.
Edytory tekstu, które nie wyświetlają automatycznie aktualizowanego tek-
stu na ekranie i pozwalają tylko na edycję poszczególnych linii, są nazywane edy-
torami wierszowymi. Przykładami takich programów są TECO, ed i wzorowany
na nim edlin. Obecnie ich użycie ogranicza się do skryptów oraz sytuacji, w któ-
rych inne edytory nie są dostępne.
8


Program biurowy to zbiór aplikacji tworzonych na różne platformy systemowe
i sprzętowe, najczęściej w celu uproszczenia i uwydajnienia pracy, zarówno do użytku

6
http://62.233.157.253/~jacquar/Informatyk_klasa_1/materialy/SystemyOperacyjne/
01.%20Pojecia%20i%20podzial%20oprogramowania/Klasyfikacja%20oprogramowania.pdf
7
http://62.233.157.253/~jacquar/Informatyk_klasa_1/materialy/SystemyOperacyjne/
01.%20Pojecia%20i%20podzial%20oprogramowania/Klasyfikacja%20oprogramowania.pdf
8
http://pl.wikipedia.org/wiki/Edytor_tekstu

5. 5

komercyjnego, jak i niekomercyjnego. Obecne programy biurowe wyróżniają się szero-
kim wyborem i zakresem możliwości. Z każdym rokiem na rynku pojawiają się nowe
produkty i wersje aplikacji, oferujące coraz obszerniejsze funkcje i wyższy komfort
użytkowania.

Do programów biurowych zaliczamy:
 pakiety biurowe, np. Microsoft Office, IBM Lotus Symphony, OpenOffice.org;
 edytory tekstu, np. Microsoft Word, Corel WordPerfect, OpenOffice.org Writer;
 arkusze kalkulacyjne, np. Microsoft Excel, OpenOffice.org Calc, Quattro Pro;
 programy graficzne, np. Adobe Photoshop, CorelDRAW, GIMP;
 bazy danych, np. Microsoft Access, MySQL, Firebird;
 organizery, np. TimePanic, WinOrganizer, C-Organizer Pro;
 przeglądarki dokumentów PDF, np. Adobe Reader, PDFCreator, eXPert PDF
Editor;
 programy księgowe, np. Płatnik, Fakt, RAKS SQL Księga Handlowa, Super Księga
Podatkowa;
 przeglądarki grafik, np. IrfanView , ACDSee, Picasa;
 transmitery taksów, np. VentaFax Business, CapiFax, Snappy Fax.


Specyfikacja

Zależnie od specyfiki i przeznaczenia aplikacji, programy biurowe mogą mieć następują-
ce przykładowe funkcje i zadania:
 wykonywanie obliczeń,
 edycja tekstu,
 tworzenie prezentacji,
 komunikacja,
 tworzenie kalkulacji,
 przechowywanie informacji,
 księgowanie,
 tworzenie wykazów,
 pisanie ofert,
 tworzenie stron internetowych,
 obsługa baz danych,
 reklama.
9


 Oprogramowanie wspomagające zarządzanie zasobami i procesami, ewiden-
cjonowanie artykułów, zarządzanie produkcją itd.
 Programy CAD do projektowania konstrukcji budowlanych, mechanicznych,
elektronicznych itd.
 Multimedia i rozrywka: odtwarzacze muzyki, filmów, prezentacji, gry, odtwa-
rzacze sieciowe.
 Specyficzne oprogramowanie edycyjne, projektowe, testowe, sterujące, pomia-
rowe itd.
 Programy edukacyjne: słowniki, programy treningowe i testujące.

9
http://pl.wikipedia.org/wiki/Programy_biurowe

6. 6

Pojęcie programu edukacyjnego na ogół kojarzy się nam z multimedialną apli-
kacją do nauki języków obcych lub na przykład polskiej ortografii. Tego typu oprogra-
mowanie jest najczęściej używane do nauki przez dzieci w szkołach podstawowych
i gimnazjach lub w indywidualnym procesie nauczania niektórych zagadnień. Do katego-
rii oprogramowania edukacyjnego możemy też zaliczyć różne programy do konwersji
jednostek, bazy danych ze wzorami matematycznymi lub fizycznymi czy komputerowe
tablice Mendelejewa. Ich zastosowanie zależy od indywidualnych preferencji ucznia
(studenta) lub wymagań pedagogów prowadzących zajęcia.
10

 Oprogramowanie do komunikowania się i wymiany danych: przeglądarki
www, komunikatory i (wideo) telefony internetowe, programy pocztowe.
 Serwery różnych usług sieciowych (często dostarczane razem z systemem ope-
racyjnym).
11



Rysunek 3.1. Okno OpenOffice Writer
źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:OpenOffice.org_Writer.png


3. Dobór oprogramowania narzędziowego

Oprogramowanie narzędziowe jest to specjalistyczny program użytkowy, którego
zadaniem jest praca na określonych zbiorach. Ten typ oprogramowania największe za-
stosowanie znajduje w arkuszach kalkulacyjnych, tworzeniu grafiki oraz tekstów. Pa-
mięć komputera przechowywana jest na twardym dysku, ale nawet tutaj może dojść do
awarii, a co za tym idzie – utraty pliku.
12
W tym przypadku możemy jednak sięgnąć po
defragmentator lub kiedyś był to scandisk.
Aby nasze pliki nie uległy zniszczeniu lub skasowaniu, można też dokonywać ar-
chiwizacji danych, czyli czynności polegającej na ich kopiowaniu. Za pośrednictwem ar-
chiwizacji dane zachowane są tak, by zajmowały na nośniku jak najmniejszą powierzch-

10
http://www.komputerswiat.pl/poradniki/poradnik-kupujacego/programy/2009/09/dobieramy-
oprogramowanie,3.aspx
11
http://62.233.157.253/~jacquar/Informatyk_klasa_1/materialy/SystemyOperacyjne/
01.%20Pojecia%20i%20podzial%20oprogramowania/Klasyfikacja%20oprogramowania.pdf
12
http://www.level-up.pl/oprogramowanie-narzedziowe.html

7. 7

nię. Zniszczenie danych najczęściej ma miejsce w wyniku nieuwagi, czyli przypadkowe-
go usunięcia ich. Bardzo często wina może leżeć też po stronie komputera, kiedy na
przykład występuje błąd w jego pracy. Najbardziej trafnym zabezpieczeniem jest w tym
wypadku tworzenie kopii lub wykorzystanie programu o nazwie backup. Dzięki niemu
mamy pewność, iż każda zapisana wcześniej informacja istnieje w formie zadania, które
można swobodnie wywołać lub nawet skasować. Program ten jest bardzo prosty w wy-
konaniu, ponieważ w praktyce wystarczy tylko kliknąć właściwy kreator, wybrać pliki
do zapamiętania. Można także zdecydować się na wykonanie kopii dla bezpieczeństwa.
Nosi ona nazwę backupu.
13


Bazy danych i systemy zarządzające danymi

Obecne komputery posiadają ogromne możliwości, jeśli chodzi o gromadzenie
i przechowywanie informacji. W jednym komputerowym zbiorze da się pomieścić za-
wartość sporego archiwum, przy okazji wykorzystując narzędzia, dzięki którym bardzo
łatwo jest wyszukiwać informacje, a nawet określać pewne związki pomiędzy nimi (na-
wet jeśli nie da się ich początkowo zauważyć gołym okiem).
Aby możliwe było przechowywanie dużej ilości różnorakich informacji, potrzeb-
ny jest tak zwany system zarządzania bazą danych. Program taki oferuje ogromne
możliwości, jeśli chodzi o sortowanie czy wybór danych spełniających odpowiednie kry-
terium. Administrator bazy danych może w każdej chwili sprawdzić jej zawartość, a tak-
że uaktualnić czy usunąć niepotrzebne informacje. W papierowym archiwum takie prace
porządkowe wymagałyby ciągłego biegania pomiędzy półkami. System zarządzania bazą
danych robi wszystko sam.
14


Grafika komputerowa

Nowoczesne komputery posiadają coraz lepsze narzędzia sprzętowe, które
pozwalają na wyświetlanie coraz ładniejszej grafiki. Użytkownicy domowi potrzebują
zwłaszcza programu, dzięki któremu możliwe byłoby przeglądanie zdjęć i grafik. Poza
tym, większość systemów operacyjnych posiada prymitywne programy do tworzenia
grafiki. Profesjonalne oprogramowanie jest wykorzystywane przez grafików, ludzi
od reklamy, architektów i projektantów, a nawet artystów.
15


Programy graficzne dzieli się na umożliwiające modyfikacje:
 grafiki rastrowej:
o Adobe Photoshop,
o Photoline,
o Corel Photo-Paint,
o IrfanView,
o GIMP,
o Paint,
o PaintShopPro;
 grafiki wektorowej:

13
http://www.level-up.pl/oprogramowanie-narzedziowe.html
14
http://www.bryk.pl/teksty/podstawowa/pozosta%C5%82e/informatyka/15830-
oprogramowanie_komputerowe_podstawy.html
15
http://www.bryk.pl/teksty/podstawowa/pozosta%C5%82e/informatyka/15830-
oprogramowanie_komputerowe_podstawy.html

8. 8

o dwuwymiarowej (2D):
 Adobe FreeHand,
 Adobe Illustrator,
 CorelDraw,
 inkscape,
o trójwymiarowej (3D):
 3ds Max,
 Blender,
 Cinema 4D,
 Imagine 3D,
 LightWave 3D.
16


Licencjonowanie oprogramowania

Licencja oprogramowania – umowa na korzystanie z utworu, jakim jest aplikacja
komputerowa, zawierana pomiędzy podmiotem, któremu przysługują majątkowe prawa
autorskie do utworu, a osobą, która zamierza z danej aplikacji korzystać.
Umowa taka powinna określać przede wszystkim pola eksploatacji (formy wyko-
rzystania utworu), czyli warunki na jakich licencjobiorca jest uprawniony do korzysta-
nia z programu. W Polsce Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych jako pod-
stawowe elementy określające pola eksploatacji wskazuje zakres, miejsce i czas korzy-
stania z utworu, przy czym jest to tylko wyliczenie przykładowe i strony umowy mogą
dowolnie kształtować charakter licencji (biorąc jednak pod uwagę treść przepisów
ustawowych, których strony nie mogą modyfikować – tzw. ius cogens).
17


Rodzaje licencji

Jako użytkownicy komputera, niemal codziennie stykamy się z przeróżnymi apli-
kacjami, począwszy od prostych komunikatorów, przez rozbudowane kombajny graficz-
ne, zaawansowane gry komputerowe, po systemy operacyjne. Każdy z tych programów
objęty jest umową pomiędzy ich wydawcą, a nami – konsumentami.

1. BOX – Najbardziej znana i najczęściej stosowana licencja. Potocznie zwana pudełkową
lub pełną. Oferuje produkty zapakowane wraz ze wszelkim wymaganym doposażeniem.
Najczęściej stosowana jest w przypadku aplikacji multimedialnych, gier czy muzyki.
Produkty oparte na licencji BOX są najdroższe ze wszystkich prezentowanych.
2. OEM – Bardzo rozpowszechniona licencja za sprawą Windowsa. Pozwala nam zakupić
program przypisany jedynie do jednego komputera. Podczas zmiany jego podzespołów
bądź zakupienia innej maszyny, licencja natychmiast traci ważność.
3. Shareware – Nazwa pochodzi od angielskiego słowa oznaczającego aplikację, którą
można się dzielić z innymi. Ten rodzaj licencji pozwala nam na korzystanie z programu
rozpowszechnianego za darmo lub za niedużą opłatą. Jego użytkowanie często wiąże się
z limitem czasowym. Po przekroczeniu wspomnianego limitu, użytkownik powinien za-
kupić pełną wersje produktu.
4. Adware – Programy typu Adware najczęściej są darmowe, ale posiadają pewną, naj-
częściej sporą ilość niewyłączalnych reklam. To właśnie na nich zarabia autor aplikacji.

16
http://pl.wikipedia.org/wiki/Program_graficzny
17
http://pl.wikipedia.org/wiki/Licencja_oprogramowania

9. 9

Dobrym przykładem takiego programu jest Lavasoft, służący do wyszukiwania wszel-
kiego szkodliwego oprogramowania na naszym dysku.
5. Trial – tzw. „wersja testowa". Oferuje wszystko to, co da nam w pełni działający pro-
gram. Jednak tak jak w przypadku shareware – po upływie czasu aplikacja blokuje do
siebie dostęp. W takim wypadku pozostaje nam już tylko kupno pełnego produktu –
oczywiście, jeśli spełnia nasze wymagania.
6. Freeware – Jest to jedna z najbardziej lubianych licencji przez użytkowników, a tym
samym jedna z najczęściej występujących. Dlaczego? To proste. Licencja ta pozwala nam
na darmowe korzystanie z danego produktu. Jedynym wymaganiem jest całkowity zakaz
czerpania korzyści majątkowej z takiego oprogramowania oraz jego modyfikowania.
7. GPL – Jest to licencja wolnego i otwartego oprogramowania. Oznacza to, że użytkow-
nik może uruchamiać program objęty tą licencja w dowolnym celu, dostosowywać go do
własnych potrzeb, a nawet rozpowszechniać już zmodyfikowaną wersję.
8. Abandonware – tzw. „porzucone oprogramowanie". Najczęściej jego autor nie pobie-
ra już za nie pieniędzy, co wiąże się z brakiem jakiegokolwiek wsparcia. Najlepszym
przykładem programów tego typu są stare gry komputerowe, których właściciele
i twórcy już od dawna nie zajmują się produkcją komputerowej rozrywki.
18


Dobór oprogramowania do własnych potrzeb

Kupno komputera nastręcza wielu osobom nie lada problemów. Nie każdy musi
być przecież specjalistą w zakresie informatyki i znać się na komputerach. Niemniej jed-
nak, należy zaznaczyć, że kupno komputera to jeszcze nie koniec problemów, bowiem
nie będzie on użyteczny bez odpowiedniego oprogramowania. Co jednak należy rozu-
mieć pod pojęciem „odpowiednie oprogramowanie do komputera”? W jaki sposób do-
konać trafnego wyboru oprogramowania, przeznaczonego do użytku domowego czy
firmowego?
Dobór oprogramowania komputerowego powinniśmy rozpocząć od wybrania
systemu operacyjnego, bez którego komputer nie będzie normalnie wykorzystywany.
W skład systemu operacyjnego wchodzi m.in. oprogramowanie serwerowe oraz każda
aplikacja, z której użytkownik będzie w przyszłości korzystać. System operacyjny, czyli
standardowe oprogramowanie, w chwili obecnej sprowadza się do wyboru jednej z wer-
sji systemu Windows, na licencji Microsoft. Najczęściej wykorzystywane są systemy ope-
racyjne Windows XP, Windows Vista i najnowsze oprogramowanie – Windows 7. Należy
pamiętać, że im wyższy model oprogramowania systemowego, tym więcej będzie on
potrzebował pamięci operacyjnej RAM do poprawnego funkcjonowania i niepowodo-
wania zawieszeń innych programów komputerowych. Konkurencją dla płatnych syste-
mów Windows są takie systemy operacyjne jak Linux, niemniej jednak są one trudniej-
sze w obsłudze. Osoby wybierające Linuxa na swój system operacyjny są zaznajomione
z funkcjonowaniem komputera i wiedzą, w jaki sposób obsłużyć go przy braku przyjaz-
nego interfejsu Windowsa. Warto dodać, że system Linux jest bezpłatny.
Oprogramowanie użytkowe powinniśmy wybierać wedle własnych potrzeb
i uznania, zalicza się do niego: edytory tekstu, gry komputerowe, firmware (oprogra-
mowanie firmowe), DTP (oprogramowanie graficzne), oprogramowanie pośredniczące,
programy antywirusowe i zabezpieczające, systemy zarządzania bazami danych itd.
Oprogramowaniem użytkowym będzie również oprogramowanie biurowe, czyli np. pa-
kiet Office. Jeśli jest on oznaczony symbolem OEM, oznacza to, że jest przypisany i prze-

18
http://www.pcformat.pl/programy/faq/Rodzaje-licencji,3.html

10. 10

instalowany do konkretnego komputera. Symbol BOX natomiast jest wersją pudełkową
oprogramowania, które możemy zainstalować do wybranego przez siebie komputera.
Zwykle wersja BOX jest przystosowana do trzech stanowisk roboczych.
W warunkach firmowych niezbędne jest szersze oprogramowanie kompute-
rowe, niż w domu. Oprogramowanie dostarczane jest często z komputerem, ale bywa,
że samodzielnie musimy zadbać o to, aby zakupić wszystkie potrzebne nam na gruncie
działalności gospodarczej programy. Na gruncie firmy na pewno są niezbędne wspomi-
nane już edytory tekstu, pozwalające na tworzenie dokumentów, zestawień, prezentacji
i baz danych. Przykładem takich edytorów są programy Microsoft Office, Open Office
(bezpłatne oprogramowanie biurowe) czy też Google Docs, dostępny bezpłatnie, ale wy-
łącznie w trybie online. W nowoczesnych przedsiębiorstwach komputery muszą być
koniecznie wyposażone w pocztę elektroniczną, która umożliwia wysyłanie i odbieranie
wiadomości e-mail oraz zarządzanie nimi. Przykładem oprogramowania dla poczty elek-
tronicznej jest Outlook firmy Microsoft, Mozilla Thunderbird czy też Google Mail.
Również bardzo ważne jest oprogramowanie pozwalające na surfowanie po In-
ternecie. Mowa tu o przeglądarkach internetowych, umożliwiających przeglądanie stron
www i zarządzanie wszelkimi działaniami podejmowanymi w trybie online. Przykłado-
we przeglądarki to Internet Explorer, Opera, Safari, Google Chrome czy też Mozilla Fire-
fox. Ważnym oprogramowaniem są aplikacje pozwalające na tworzenie i edytowanie
grafiki. Umożliwiają one tworzenie elementów graficznych i ich podgląd. Przykładowe
programy to: Adobe PhotoShop (komercyjny), GIMP (darmowy, open source) i SUMO
Paint (darmowy, online). Istnieje o wiele więcej programów, które mogą przydać się
zarówno w domu, jak i w firmie, ale są one już o wiele bardziej ukierunkowane pod
względem swojej funkcjonalności. Mowa tu o systemach sprzedaży, zarządzania klien-
tami czy o programach księgowych.
19


Tabela 3.1 Oprogramowanie komputerowe z podziałem na działy
Opis
Płatna wersja
programu
Darmowy odpo-
wiednik
Internet
Komunikatory internetowe, programy służące do komunika-
cji ze znajomymi
Microsoft
Messenger
Gadu-Gadu,
Tlen,
Skype
Przeglądarki internetowe, programy służące do przegląda-
nia treści stron internetowych
Internet
Explorer
Mozilla Firefox,
Opera,
Safari
Klienci poczty elektronicznej, programy służące do odbiera-
nia i wysyłania wiadomości w postaci poczty elektronicznej
Microsoft Ou-
tlook
Mozilla Thunder-
bird,
Pegasus Mail,
Foxmail
Bezpieczeństwo
Programy antywirusowe (antywirusy), programy chroniące
komputer przed atakami wirusów komputerowych
NOD32,
Kaspersky
Anti-Virus,
Norton AntiVi-
rus
avast! Home Edi-
tion,
AVG Anti-Virus
Free Edition,
Avira AntiVir Per-
sonal - FREE Anti-
virus,

19
http://www.swistak.pl/poradniki/159-Jak-wybrac-oprogramowanie-do-komputera.html

11. 11

Opis
Płatna wersja
programu
Darmowy odpo-
wiednik
Comodo AntiVirus
Pogramy do wykrywania/usuwania szkodliwego oprogra-
mowania
Spyware Doc-
tor
Advanced Spyware
Remover,
AVG Anti-Spyware,
ComboFix
Multimedia
Odtwarzacze płyt DVD, programy służące do odtwarzania
filmów z płyt DVD
PowerDVD,
WinDVD
AVS DVD Player,
MaXimus DVD
Odtwarzacze plików z zakodowanymi (skompresowanymi)
filmami
Nero
AllPlayer,
SubEdit Player,
QuickTime
Odtwarzacze plików muzycznych WinAmp Pro
WinAmp Home,
foobar2000
Grafika
Przeglądarki zdjęć, programy służące do przeglądania grafik
i zdjęć zapisanych na komputerze
ACDSee
IrfanView,
Picasa,
StudioLine Photo
Basic
Programy graficzne, służące do tworzenia i edycji plików
zawierających grafiki i zdjęcia
CorelDRAW,
Photoshop
Inkscape,
GIMP,
Paint.NET
Biurowe
Programy do przeglądania (jak również edycji) dokumentów
tekstowych zapisanych w formacie PDF
Adobe Acrobat Adobe Reader
Edytory tekstów, programy służące do edycji (przeglądania)
sformatowanych dokumentów tekstowych
Microsoft
Word
Word Viewer,
OpenOffice.org
Writer
Arkusze kalkulacyjne, programy służące do edycji (przeglą-
dania) arkuszy kalkulacyjnych. Ich główne zastosowanie to
dokonywanie obliczeń (np. wydatków) zestawionych w for-
mie tabelarycznej
Microsoft Ex-
cel
Excel Viewer,
OpenOffice.org
Calc
Programy do tworzenia prezentacji multimedialnych, za ich
pomocą można połączyć teksty, grafiki, filmy w slajdy, z któ-
rych składać się będzie prezentacja
Microsoft Po-
werPoint
PowerPoint View-
er,
OpenOffice.org
Impress
Narzędzia do archiwizacji danych
Programy do archiwizowania danych, programy służące do
„pakowania” i „rozpakowywania” archiwów z plikami. Dzięki
archiwizacji danych, zajmują one mniej miejsca na dysku
twardym i mogą być szybciej przesyłane przez sieć
WinZIP,
WinRAR
7-Zip,
GZip,
WinAce
źródło: http://www.oknonaswiat -ndm.pl/aktualnosci.html,pokaz-
komunikat?message_id=8

12. 12

Oprogramowanie dla Linuxa

Wielu użytkowników Linuxa, szczególnie tych, którzy wykorzystują komputer do
czegoś więcej niż tylko surfowania po sieci czy oglądania filmów, wcześniej czy później
spotka się z sytuacją, w której wszystko to, co oferuje świat FLOSS (Free/Libre Open
Source Software), okaże się po prostu niewystarczające wobec ich potrzeb. Być może
będzie to grafika komputerowa, obróbka wideo, tworzenie muzyki, składanie tekstu czy
jakakolwiek inna kreatywna dziedzina. Na pewno będzie można wówczas odczuć, że
wybór software'u dostępnego na Linuxa jest o wiele skromniejszy niż to, co można do-
stać na OS-a X czy Windowsie. Niestety to, co jest dostępne w Linuxie, nie dorówna naj-
lepszym narzędziom na konkurencyjnych systemach.
Niektórzy fani Linuxa w takich problemowych sytuacjach uruchamiają wirtualne
maszyny z Windows, a na nich potrzebne komercyjne oprogramowanie. Inni decydują
się na dalszą, trudną pracę z opensource'owym oprogramowaniem, często niestabilnym
i nieszlifowanym. A pozostali? Szukają informacji, czy aby na pewno w Linuxie nie jest
dostępne takie oprogramowanie, które mogłoby spełnić ich potrzeby – nawet jeśli trze-
ba za niego zapłacić (lub też, w zależności od stanu portfela i sumienia, pobrać nielegal-
nie). Dla tej grupy opowieści Richarda Stallmana, z których wynika, że korzystanie
z oprogramowania o zamkniętym kodzie źródłowym jest porównywalne z byciem wzię-
tym w niewolę, brzmią po prostu niedorzecznie.
Po prawdzie bowiem guru Wolnego Oprogramowania nigdy nie odpowiedział, w
jaki sposób opłacić rozwój kosztownych projektów software'owych, szczególnie tych do
specjalistycznych zastosowań. Załóżmy, że programiści z firmy X tworzą skomplikowane
narzędzie do symulacji zjawisk fizykochemicznych, licząc, że sprzedadzą na całym świe-
cie choć kilka tysięcy licencji. W idealnym świecie Stallmana jedynym sposobem, w jaki
mogliby na nim zarobić, byłoby stworzenie narzędzia, upublicznienie kodu źródłowego,
a następnie wejście w układ z producentem jakichś stacji roboczych z preinstalowanym
Red Hat Linuxem, który ich oprogramowanie dołączyłby do sprzętu. A co zrobić z tymi,
którzy chcieliby używać softu na zwykłych PC-tach z Linuxem? Należałoby prawdopo-
dobnie napisać je tak, by działało wyłącznie na owych hipotetycznych stacjach robo-
czych – a więc na przykład wykorzystywałoby karty ze specjalistycznymi układami, któ-
rych emulacja na zwykłym PC byłaby niemożliwa. Założenia licencji GPL zostałyby wów-
czas spełnione, może nie w ich duchu, ale przynajmniej w literze.
Nasz świat nie jest jednak idealnym światem Stallmana i niektóre firmy próbują
tworzyć komercyjne, zamknięte oprogramowanie, często uznając że Linux jako platfor-
ma jest dla nich na tyle atrakcyjny, że opłaca się wydać na nią swoje narzędzia. Czasem
nawet firmy te twierdzą, że Linux jest jedyną platformą, dla której chcą swoje oprogra-
mowanie wydać). I faktycznie, jest kilka dziedzin, w których Linux ma całkiem sporo do
zaoferowania dla tych, którzy gotowi są zapłacić. Szczególnie widać to w dziedzinie gra-
fiki 3D, gdzie do dyspozycji mamy Mayę i Softimageod Autodeska, znakomity renderer
Indigo, czy tak lubiane przez twórców filmowych efektów specjalnych narzędzie Houdi-
ni. Nie najgorzej wygląda sytuacja w dziedzinie programów CAD (dzięki niezłym Vari-
CAD-owii ARCAD-owi), nie mówiąc już o programowaniu (gdzie do dyspozycji mamy
takie komercyjne IDE jak IntelliJ IDEA, PhpStormczy Komodo).
Są jednak takie dziedziny, w których komercyjnego oprogramowania na Linuxa
jest niewiele. Szczególnie dotyczy to dziedzin bliższych typowemu użytkownikowi kom-
putera, np. obróbce zdjęć. Dla tych, którym GIMP nie wystarczy (bo są na przykład pro-
fesjonalnymi fotografami), pozostaje się jedynie obejść smakiem – odpowiednika Pho-
toshopa za żadne pieniądze nie znajdą. Kiedyś niektórzy liczyli jeszcze na Pixel Studio,

13. 13

niektórzy nawet płacili za jego niestabilne wersje beta, by z czasem odkryć, że to nic po-
nad vaporware – i nie ma na co czekać. Podobny los spotkał użytkowników pakietu do
grafiki wektorowej Xara Xtreme, który w pewnym momencie pojawił się w wersji beta
na Linuxa i już w tej wersji pozostał.
Nic więc dziwnego, że informacje o pojawieniu się nowych narzędzi na Linuxa do
bardziej „artystycznych” zastosowań są przyjmowane przez społeczność z entuzjazmem.
A jeśli jeszcze programy te miałyby być opensource'owe? Tak było z programem do nie-
liniowego montażu wideo o nazwie Lightworks. Jego kod źródłowy został pokazany
światu (tak przynajmniej twierdził producent) w połowie 2010 roku, a wkrótce potem
zapowiedziano, że oprócz wersji dla Windows przygotowana zostanie wersja dla Linuxa,
w praktyce nieodróżnialna od wydania „okienkowego”.
Z jakiegoś powodu prace nad wydaniem Lightworksa na Linuxa przeciągały się.
Dopiero w październiku tego roku pojawiła się bardzo okrojona wersja alfa. Entuzjazm
związany z jej wydaniem został jednak ugaszony przez znanego dewelopera projektu
GNOME i blogera, Jean-Françoisa Fortin Tama. Nie zostawił on suchej nitki na narzędziu,
udowadniając, że z Open Source Lightworks nie ma nic wspólnego – a nawet jeśli kiedyś
się tak stanie, wówczas będzie to bardzo okrojona wersja, pozbawiona większości kode-
ków i niedostosowana do linuxowej infrastruktury (np. bez wsparcia dla GStreamera czy
ffmpeg), a co najgorsze pełna DRM-ów i zabezpieczeń przed kopiowaniem.
Oczywiście, spór w tym wypadku bardziej dotyczy prawa do wykorzystania okre-
ślenia Open Source, ale dla przeciętnego użytkownika Linuxa ten spór może być bez
znaczenia. Antagonizowanie firmy, która postanowiła wydać cokolwiek dla „pingwina”,
to tylko gest umacniający getto, w którym zamknięty został Linux – dawanie sygnału
innym, że tak naprawdę nie opłaca im się współpraca z tą firmą. Pingwin ma jednak
swoje Pitivi (program służący do nieliniowej edycji wideo). Mimo że wygląda ono dość
marnie, to ma przecież „czysty, nowoczesny i prosty kod”.
Pozostaje więc nadzieja, że producent się nie przejmie, i umieści na przykład ko-
mercyjną wersję Lightworksa w sklepie z aplikacjami dla Ubuntu. Kilkadziesiąt dolarów
za przyzwoity, stabilny edytor do nieliniowego montażu wideo to naprawdę niedużo,
a mimo to alternatywy wciąż brak. Najlepszy opensource'owy program tego typu, Kden-
live, jest wciąż zbyt niestabilny, by zrobić na nim cokolwiek większego, a pozostałe nie
wyglądają na tyle poważnie, by się nimi zainteresować, czy – co więcej – zacząć z nich
korzystać.
20


Bibliografia:
1. Bensel P. (2011) Systemy i sieci komputerowe. Gliwice: Helion
2. Silberschatz A., Galvin P.B., Gagne G. (2006) Podstawy systemów operacyjnych.
Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne WNT
3. Sokół R. (2004) Vademecum hakera. Zabezpieczenia w Windows. Gliwice: Helion
4. Halska B., Bensel P. (2012) Projektowanie lokalnych sieci komputerowych i ad-
ministrowanie sieciami. Część 1, Gliwice: Helion
5. Halska B., Bensel P. (2012) Projektowanie lokalnych sieci komputerowych i ad-
ministrowanie sieciami. Część 2, Gliwice: Helion
6. Stallings W. (2009). Organizacja i architektura systemu komputerowego. War-
szawa: WNT

20
http://www.dobreprogramy.pl/Oprogramowanie-dla-Linuksa-miedzy-przymusem-otwartosci-a-
niechecia-do-komercji,Aktualnosc,37228.html