3. Cấp cứu rắn cắnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn.pptx

y học

1. Cấp cứu r ắ n cắ n

2. M Ụ C T IÊ U N ắ m đ ư ợ c đ ặ c đ i ể m các l o ài r ắ n độ c th ư ờ n g g ặ p ở V i ệ t N am Hiểu đ ư ợ c c ơ c h ế t ác độ n g c ủ a n ọ c độ c r ắ n T r ì n h b ày đ ư ợ c t r i ệ u c h ứ n g l âm s à n g k h i b ị r ắ n c ắ n T r ì n h b ày đ ư ợ c các b i ệ n ph á p cấp cứu và đ i ề u t r ị r ắ n c ắ n

3. N Ộ I DUN G D Ị CH T Ễ H Ọ C PH ÂN L O Ạ I R Ắ N Ở V I Ệ T N A M N Ọ C Đ Ộ C R Ắ N L Â M S À N G V À C Ậ N L Â M S À N G X Ử T RÍ

4. D Ị C H T Ễ H Ọ C

5. Rắn cắn rấ t phổ biến ở nh ữ ng quốc gia có kh í hậu nhiệ t đ ớ i , cận nhiệ t và có hệ sinh t hái đa dạng T ổ ch ứ c Y t ế T hế gi ớ i t hống kê , mỗi năm t rên t oàn t hế gi ớ i có h ơ n 5 t riệu t r ư ờ ng h ợ p bị rắn cắn , t rong đó 2 t riệu t r ư ờ ng h ợ p là rắn độc cắn K hoảng 81 . 410 đến 137 . 880 ng ư ờ i chế t mỗi năm do rắn cắn ; số ca cắ t cụ t chi và các khuyế t t ậ t v ĩ nh viễn khác do rắn cắn cao gấp ba lần

6. *Aparup Patra, Ashis K. Mukherjee, Assessment of snakebite burdens, clinical features of envenomation, and strategies to i mprove snakebite management in V ietnam , Acta T ropica, V olume 216, 2021

7. Co mpound line graph showing the number of snakebite cases based on the type of snake causing each incident at Bach Mai Hospital from 2008 to 2020. *Profile of snakebite cases admitted to the Poison Control Center of Bach Mai Hospital in northern V ietnam from 2008 to 2020, T ransactions of The Royal Society of T ropical Medicine and Hygiene, 2025

8. P HÂ N L O Ạ I RẮ N Ở VIỆT NA M

9. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ R ắ n hổ ( El a pid ae ) Chủ yếu có nọc độc thần kinh H ọ R ắ n lụ c ( V ip er id ae ) Có nọc độc gây hoại tử, xuất huyết, rối loạn đông máu H ọ R ắ n n ư ớ c (C olub r id ae ) Không gây nguy hiểm đến con ngườ i, trừ 1 loài là Rắn sãi cổ đỏ có nọc độc gây rối loạn đông máu

10. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n hổ ( El a pid ae) Nướ c ta có gần 40 loài thuộc họ Rắn hổ, có thể chia thành 4 nhóm : Nhóm cạp nong, cạp nia (Bungarus spp.) Nhóm rắn hổ mang ( N aja spp.) Rắn hổ chúa (Ophiophagus hannah) Rắn biển (phân họ H ydrophiinae)

11. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n hổ ( El a pid ae) v Nhóm cạp nong, cạp nia Nọc độc của nhóm rắn này chủ yếu gây nhiễm độc thần kinh, nh ữ ng ca rắn cạp nia cắn trong lúc ngủ rất khó biết vì d ườ ng như vết cắn không hề đau đ ớn, không có cảm giác, vết cắn s ư ng tấy rất ít, nạn nhân sẽ bị tê bì, sụp m i, nói khó, liệt cơ toàn thân...

12. RẮN CẠ P N I A BẮC (B ung ar u s w a ngh a o t ingi ) M ặt lư n g m à u đe n có nh i ề u k hoan g t r ắn g ngan g thân, m ỗ i k hoan g t r ắn g có đ ộ r ộn g k hoản g 1 - 2 v ả y , t r ả i đề u c ơ th ể V ả y s ốn g lư n g hìn h l ụ c g i á c r ất t o P hâ n b ố ở phí a B ắ c n ư ớ c t a

13. RẮN CẠ P N I A SÔ N G H Ồ N G (B ung ar u s s lowin skii ) M ặt lư n g m à u đe n có nh i ề u k hoan g t r ắn g ngan g thân, đầ u có c h ữ V ng ư ợ c t r ắn g nhạt V ả y s ốn g lư n g hìn h l ụ c g i á c r ất t o P hâ n b ố ở phí a B ắ c n ư ớ c t a

14. RẮN CẠ P N I A NAM (B ung ar u s ca ndidu s ) M ặt lư n g m à u đe n có nh i ề u k hoan g t r ắn g ngan g thân, m ỗ i k hoan g t r ắn g có đ ộ r ộn g k hoản g 3 - 5 v ả y , đầ u k hôn g có c h ữ V V ả y s ốn g lư n g hìn h l ụ c g i á c r ất t o P hâ n b ố ở mi ề n T r un g và mi ề n N a m n ư ớ c t a

15. RẮN CẠ P N O N G (B ung ar u s f ascia t u s ) Gi ốn g c ạ p n ia N a m nh ư n g m à u đe n v àn g P hâ n b ố k hắ p cả n ư ớ c t a

16. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n hổ ( El a pid ae) v Nhóm hổ mang V iệt N am ta có 3 loài hổ mang: hổ mang T rung Quốc, hổ đất và hổ mèo. Nọc độc của 2 loài đầu tiên chủ yếu tác động lên thần kinh, kèm theo hoại tử tại n ơ i bị cắn. Còn hổ mèo thì nọc độc gây ra triệu ch ứ ng hoại tử nhiều h ơn, rất ít triệu chứ ng về thần kinh. Cả 3 loài rắn ở V iệt N am đều có thể phun nọc độc vào m ắt kẻ thù.

17. RẮN H Ổ MANG TRUNG QUỐC /RẮN H Ổ MANG K ÍNH C Ó GỌNG (N aj a a t ra ) K h i r ắ n bạn h c ổ, t r ê n cổ ở m ặt lư n g có m ột v òn g t r ò n m à u s án g (m ắt k ính ) , ở ha i bê n có 2 dả i m à u t r ắn g ( gọn g k ính ) , c hín h g iữa “m ắt k ính ” có m ột v ết m à u nâ u đe n P hâ n b ố ở mi ề n B ắ c n ư ớ c t a

18. RẮN H Ổ MANG ĐẤ T/RẮN H Ổ MANG MỘT MẮT K ÍNH (Naj a ka ou t hi a ) H o a v ă n t r ê n m an g bàn h th ư ờ n g có m à u nâ u s án g hìn h k hu y ê n hoặ c t r ò n t r ắng, th ư ờ n g bê n t r on g tâ m m à u đậ m và có ha i đố m bê n P hâ n b ố ở mi ề n T r un g và mi ề n N a m n ư ớ c t a

19. RẮN H Ổ MÈO/RẮN HỔ MANG XIÊM (N aj a siame n sis ) Ở V i ệt N a m , và m ột số k h u vực ở T há i Lan, c hún g có m à u nâ u đất nh ư n g c ũn g có nh ữ n g cá th ể m à u đe n tu y ề n hoặ c x á m có s ọ c v ằn, s a u m an g th ư ờ n g có c h ữ V r ất m ờ hoặ c k hôn g có ho a v ă n gì c ả, có th ể phu n nọ c xa 2 m P hâ n b ố ở mi ề n N a m n ư ớ c t a

20. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n hổ ( El a pid ae) v Rắn hổ chúa T uy không độc bằng nh ữ ng loài đã nói trên nh ư ng do l ượ ng nọc độc của chúng lớ n h ơ n nh ữ ng loài rắn trên từ 2-3 lần nên khả năng gây tử vong vẫn rất cao. Độc của loài này cũng gây ra các triệu ch ứ ng về thần kinh và gây hoại tử tại chỗ.

21. RẮN H Ổ CHÚA ( Ophioph a gu s h a nn a h ) R ắ n độ c có c ỡ l ớ n nhất dà i k hoản g 3 - 4 m , có k h i đạt tớ i 5 m ; có k h ả năn g bạn h c ổ, nh ư n g k hôn g bạn h t o đ ư ợ c bằn g r ắ n h ổ m an g th ư ờ ng; đ ỉ n h đầ u có v ả y hìn h c án h b ư ớ m Loà i r ắ n nà y đan g b ị đ e dọ a d o m ất m ô i t rư ờ n g s ốn g và đ ư ợ c li ệt kê là l oà i s ắ p ngu y c ấ p t r on g s á ch đ ỏ I UCN t ừ nă m 201

22. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n hổ ( El a pid ae) v Rắn biển T h ườ ng sống ở các vùng đáy bùn n ướ c ven b ờ, xung quanh các đảo và c ử a sông. Độc tố của rắn biển có khả năng tác động lên hệ tuần hoàn, thần kinh và hủy hoại các tế bào c ơ, gây liệt cơ hô hấp, có thể tử vong nhanh.

23. Có r ất nh i ề u l oà i đẻ n b i ển, nh ư n g đặ c đ i ể m c hun g c ủ a c hún g là c á i đuô i hìn h m á i c hè o đ ể thí ch ngh i v ớ i m ô i t rư ờ n g s ốn g

24. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n lụ c ( V ip er id ae) Nướ c ta có gần 20 loài thuộc họ Rắn lục, trong đó thườ ng gặp: Nhóm rắn lục cây Nhóm rắn lục đất Nọc của nh ữ ng loài này đa phần là nọc độc gây hoại tử và gây rối loạn đông máu

25. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n lụ c ( V ip er id ae) Đặc điểm chung: M ỗi bên má có 1 hố nhiệt nằm giữ a m ắt và lỗ m ũi Đầu hình tam giác Đồng tử dọc Đầu có vảy dạng hạt nhỏ Răng nanh có thể gập ng ượ c lui sau

26. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n lụ c ( V ip er id ae) v Nhóm rắn lục cây Chúng sống và săn m ồi trên câ y , ngoe nguẩy chiếc đuôi như con sâu để dụ chi m , chuột, các loài bò sát nhỏ đến ăn. Sở dĩ chúng có màu xanh lục là để ngụy trang trên tán câ y , tránh kẻ thù và để phục kích (đồng tử dọc), chúng thườ ng hoạt động ban đêm .

27. RẮN LỤC ĐU ÔI Đ Ỏ ( T rimeres u r u s a lbol a b ris ) Có m à u x an h lá c â y , bụn g m à u v àng, m ắt có th ể m à u v àn g hoặ c m à u đỏ, đuô i m à u nâ u đ ỏ Đ â y là l oà i có m ặt hầ u nh ư t r ê n k hắ p l ãn h th ổ V i ệt N a m t ừ C a o B ằn g c h o đế n K i ê n G i ang, Mi n h H ả i

28. RẮN LỤC M IỀN NAM /RẮN LỤC VOGEL ( T rimeres u r u s v og eli ) L à l oà i k h á d ễ gặp, có m à u x an h lá c â y , có s ọ c dọ c m à u t r ắn g hoặ c v àn g 2 bê n thân, đuô i k hôn g có m à u đ ỏ P hâ n b ố ở mi ề n T r un g và mi ề n N a m

29. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n lụ c ( V ip er id ae) v Nhóm rắn lục đất Không có màu lục Nh ữ ng loài này thườ ng ngụy trang trong đống lá khô, gỗ mục để m ai phục con m ồi, do đó con ng ườ i dễ đạp phải

30. RẮN LỤC CƯ Ờ M ( P r o t obo t h r op s m u cr o s qu ama t u s ) T hâ n m à u nâ u s áng, dọ c g iữa ha i bê n s ốn g lư n g đế n 1/ 2 c h i ề u dà i phí a t rư ớ c m à u nâ u đen, n ửa phí a s a u thâ n c á c đố m nà y x ế p x e n kẽ nha u P hâ n b ố c h ủ y ế u ở mi ề n B ắ c và mi ề n T r un g thâ n có c á c đố m

31. RẮN CHÀM QUẠP (C a llo selasm a r hodo s t o ma ) L ư n g m à u nâ u nhạt, nâ u x á m hoặ c nâ u đỏ, có ha i dã y v ệt hìn h ta m g i á c vi ề n đe n m à u nâ u s ẫ m l ớ n mà có th ể thuậ n hoặ c đố i nhau; có m ột s ọ c xư ơ n g s ốn g m à u nâ u s ẫ m m ản h T hí ch nh ữ n g k h u đất rừ n g thấp, k h ô r á o P hâ n b ố ở N a m T r un g B ộ và mi ề n N a m n ư ớ c ta, t r on g c á c r ẫ y c a o s u, cà ph ê

32. KH ÔNG PHẢ I RẮN LỤC NÀ O CŨNG CÓ MÀU LỤC KH ÔNG PHẢ I RẮN NÀ O C Ó MÀU LỤC CŨN G LÀ RẮN LỤC

33. PHÂ N LOẠ I RẮ N Ở V I Ệ T NA M H ọ Rắ n n ư ớ c (C olub r id ae) Nướ c ta có tớ i h ơ n 100 loài thuộc họ Rắn n ước, trong đó chỉ có 1 loài duy nhất đượ c ghi nhận có khả năng gây độc nguy hiểm cho ng ườ i là rắn sãi cổ đỏ, hay rắn học trò, danh pháp khoa học là Rhabdophis subm iniatus

34. RẮN H OA C Ỏ C Ổ Đ Ỏ/ RẮN H Ọ C T R Ò (R h a bdophi s s ub m ini a t u s ) Lú c nhỏ, c hún g có phầ n đầ u m à u x á m , cổ m à u đ ỏ v ớ i 1 k hoan h v àn g và 1 k hoan h đen, thâ n m à u nâ u hoặ c x á m , l ú c l ớ n l ê n thì đầ u c hu y ể n s an g m à u x anh, cổ m à u đ ỏ và thâ n m à u x á m hoặ c nâ u H oạt độn g ba n ngà y , phâ n b ố ở k hắ p m ọ i n ơ i

35. RẮN H OA C Ỏ C Ổ Đ Ỏ/ RẮN H Ọ C T R Ò (R h a bdophi s s ub m ini a t u s ) - Loà i r ắ n nà y có 2 l oạ i độ c : + Đ ộ c tí ch t ừ c o n m ồ i , cụ th ể là c ó c . Đ ộ c c ó c sẽ đ ư ợ c d ự t rữ ở tu y ế n s a u gá y ( phầ n cổ đỏ ) và t i ết ra k h i r ắ n gặ p ngu y h i ể m , k h i kẻ th ù c ắ n v à o gá y , ă n th ị t hoặ c vô tìn h c hạ m v à o cổ r ắ n và đ ưa l ê n m ắt, mi ệng,... thì sẽ t r ún g độ c c ó c , gâ y nê n h i ệ n t ư ợ n g ng ộ độ c . + Đ ộ c t ự tạ o ra và t i ê m qu a r ăn g nanh, gâ y r ố i l oạ n đôn g m á u ngh i ê m t r ọn g

36. RẮN H OA C Ỏ C Ổ Đ Ỏ/ RẮN H Ọ C T R Ò (R h a bdophi s s ub m ini a t u s ) - R ăn g nan h t i ê m nọ c độ c ẩ n s â u phí a s a u c á c r ăn g hà m (r ea r ed - fang ) , c á c r ăn g nan h nà y l ạ i r ất nhỏ, ngắ n và x ế p gọ n ở s â u t r on g hà m r ăn g c ủ a r ắ n nê n r ất k h ó đ ể phát h i ện. Đó là lý d o k h i ế n nh ữ n g cú c ắ n c ủ a l oà i r ắ n nà y h i ế m k h i gâ y ngu y h i ể m c h o c o n ng ư ờ i .

37. NỌ C ĐỘ C RẮ N

38. NỌ C ĐỘ C RẮ N THÀN H PHẦ N H ÓA H ỌC Nọc độc rắn (snake venom ) là dạng dịch tiết tiến hóa từ n ướ c bọt của rắn đ ượ c tiết ra từ nh ữ ng tuyến tiết độc (tiến hóa từ tuyến n ướ c bọt) có vị trí ở phần đầu rắn, phía sau m ắt. V ai trò chính của nọc rắn là giúp rắn săn m ồi và tiêu hóa con m ồi, sau đó mớ i đến vai trò tự vệ.

39. NỌ C ĐỘ C RẮ N THÀN H PHẦ N H ÓA H ỌC T hành phần độc của nọc rắn có 4 nhóm : Enzymes Polypeptides Glycoproteins Ph ứ c h ợ p trọng l ượ ng phân tử thấp: protein (90– 95%) và không protein (5–10%)

40. NỌ C ĐỘ C RẮ N TÁ C Đ Ộ N G Enzyme nọc rắn Zinc m etalloproteinase haem orrhagins: tổn thươ ng nội mạc mạch máu gây chảy máu Procoagulant enzym es: rắn lục, m ột vài rắn hổ, rắn C olubridae ch ứ a enzyme kích thích cục máu đông v ớ i sự hình thành của fibrin trong dòng máu Phospholipase A2: gây hư hại tế bào hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, cơ x ươ ng, nội mạc mạch máu và tận cùng dây T K ngoại biên và ở kh ớ p nối thần kinh cơ

41. NỌ C ĐỘ C RẮ N TÁ C Đ Ộ N G Polypeptide (độc tố thần kinh) α- N eurotoxins: gây liệt m ềm cho nạn nhân Polypeptides: gây ra độc tính hệ thống trong cơ quan giàu mạch máu (ti m , phổi, thận...) cũng như màng tiền và sau synap

42. NỌ C ĐỘ C RẮ N CH Ú Ý #50% vết cắn do rắn chàm quạp, 30% vết cắn do rắn hổ không gây triệu ch ứ ng và dấu hiệu độc nào Rắn không cạn kiệt kho ch ứ a nọc độc, ngay cả sau nhiều lần tấn công, chúng vẫn còn nọc độc sau khi ăn m ồi Vết cắn do rắn nhỏ cắn cũng nên đ ượ c xem nguy hiểm như bị rắn to cùng loài cắn

43. L Â M S ÀN G VÀ CẬ N L Â M S ÀN G

44. LÂ M SÀN G Khi nọc rắn không bị tiêm vào ng ườ i - T riệu ch ứ ng và dấu hiệu do quá s ợ: + T hở nhanh + C ảm giác châm chích, co c ứ ng chi và chóng m ặt + Kích động, b ứt rứt và triệu ch ứ ng không rõ ràng + Sốc vagal S ư ng, đau, sung huyết do garo chặt, lâu Nôn ói do sử dụng các loại thảo d ượ c T ổn thươ ng mô m ềm tại chỗ do cắt rạch, dùng nhiệt…

45. LÂ M SÀN G Khi nọc rắn bị tiêm vào ng ườ i T ha y đổ i the o tuổ i , th ể t r ọng, l oà i r ắn, số l ầ n và vị t r í c ắn, số l ư ợ n g và độ c tín h c ủ a nọ c r ắ n 1. T ri ệ u c h ứ n g và dấ u h i ệ u k h u t rú c ủ a n ơ i b ị c ắ n D ấ u r ăn g r ắ n c ắn: th ư ờ n g có 2 dấ u r ăn g Đ a u k h u t r ú: r át bỏng, đa u g i ật; R ắ n c ạ p n i a, c ạ p nong, r ắ n b i ển … k hôn g đa u và sư n g k hôn g đán g kể C hả y m á u k h u t rú B ầ m m á u V i ê m hạ ch lym ph o V i ê m sư ng, đỏ, nón g mô m ề m quan h v ết c ắ n B ón g n ư ớ c N h i ễ m t r ùn g k h u t r ú, hìn h thàn h á p xe H oạ i t ử

46. LÂ M SÀN G Khi nọc rắn bị tiêm vào ng ườ i T ha y đổ i the o tuổ i , th ể t r ọng, l oà i r ắn, số l ầ n và vị t r í c ắn, số l ư ợ n g và độ c tín h c ủ a nọ c r ắ n 2. T ri ệ u c h ứ n g toà n thâ n C hung: buồ n nôn, nôn, m ệt m ỏ i , đa u bụng, y ế u c h i , ng ủ gà... T im m ạ ch (R ắ n l ụ c) : r ố i l oạ n th ị g i á c , c hón g m ặt, ngất, t r ụ y m ạ c h, s ố c , l oạ n nh ị p, ph ù phổ i , ph ù k ết m ạ c C hả y m á u và r ố i l oạ n đôn g m á u (R ắ n l ụ c) : v ết th ư ơ n g cũ đan g l ành, n i ê m m ạ c , đ ư ờ n g t i ê u hóa.. T hậ n (R ắ n l ụ c , R ắ n b i ển ) : đa u lư n g thấp, t i ể u m áu, t i ể u he m og l ob i n, my og l ob i n, th i ể u n i ệu, vô n i ệu, t ri ệ u c h ứ n g và dấ u h i ệ u c ủ a u re hu y ết c a o ( th ở toan, nấ c c ụt, nô n ó i , đa u m àn g phổ i , đa u ng ực …) . T hầ n ki n h (R ắ n hổ ) : ng ủ gà, nặn g mi m ắt, s ụ p mi , li ệt v ậ n nhãn, li ệt c ơ m ặt, g i ọn g m ũ i , m ất t i ếng, k h ó nuốt, li ệt m ề m tổn g quát S ố c phả n vệ

47. LÂ M SÀN G H ội ch ứ ng lâm sàng của rắn cắn Đ ộ c k h u t rú (sư ng …) v ớ i c hả y m áu/ r ố i l oạ n đôn g m á u = r ắ n l ụ c Đ ộ c k h u t rú (sư ng …) v ớ i li ệt = r ắ n hổ, r ắ n h ổ c hú a L i ệt v ớ i độ c r ất ít ha y k hôn g độ c k h u t rú Bị c ắ n t r ê n m ặt đất k h i ng ủ d ư ớ i s à n = r ắ n c ạ p non g – n ia B ị c ắ n t r ê n b i ển, cửa s ôn g và h ồ n ư ớ c = r ắ n b i ể n L i ệt v ớ i n ư ớ c t i ể u đ ỏ và s u y thậ n c ấ p Bị c ắ n t r ê n m ặt đất k h i ng ủ t r on g nh à = r ắ n c ạ p non g - n ia

48. CẬ N LÂ M SÀN G Đông máu toàn bộ 20 phút Lấ y 2 ml m á u T M t r on g c ha i thủ y t i n h Để y ê n 2 phút ở nh i ệt đ ộ phòn g => N ế u m á u v ẫ n ở dạn g l ỏn g và c hả y : c hẩ n đoá n r ắ n l ụ c và l oạ i t rừ r ắ n h ổ

49. CẬ N LÂ M SÀN G Xét nghiệm không đặc hiệu - H u y ết đồ: + T ăn g B C , ưu th ế neut r oph il + T i ể u c ầ u g i ả m nhanh, nh i ều: th ư ờ n g d o r ắ n c hà m quạ p + T i ể u c ầ u g i ả m c hậ m , ít: th ư ờ n g d o r ắ n s ả i cổ đ ỏ Cr eat i n i ne: l oạ i t rừ s u y thậ n s a u r ắ n l ụ c và r ắ n b i ể n c ắ n A myl a se và C PK: đán h g iá mức đ ộ tổ n th ư ơ n g c ơ ( th ư ờ n g k hôn g tăn g c a o t r on g nhó m r ắ n l ụ c c ắn ) PT và a PT T : k é o dà i t r on g r ắ n l ụ c c ắ n Fi b ri nogen: th ư ờ n g g i ả m nh i ề u t r on g nhó m r ắ n l ụ c c ắ n Nư ớc t i ểu: t i ể u m á u th ư ờ n g gặ p nhất ở B N b ị r ắ n s ả i cổ đ ỏ c ắ n

50. Figures 5 4 : L oc a l s i g n s of e nv e no m i n g : ( a) F ang m a r ks 2.5 cm apart i nfl i cted by a l a r g e Russ e ll' s vip e r i n Sri La n k a ; (b) P e r s i st e nt l ocal b l eedi n g fr o m fang m arks 40 minutes a h er a b i t e b y a Ma l ayan p i t viper; ( c } Swel l i ng, b l i ster i ng a n d br u i s i ng followi n g a bite by a Ma l ayan p i t vi p er; ( d ) B li s te r i ng with ea r l y necros i s at t h e s ite of a m o n o c e llate co b r a b it e ; ( e ) b l i st e r i ng and e a r l y t i ssue n ecro s i s f o l l ow i ng a b i te by an l ndo-C h i nese s p itti n g c o b r a (Naja s iamen s i s ) i n s o uth V i et Na m . ( C opyr i ght DA Warr e l l )

51. RẮN LỤC CẮN

52. RẮN CHÀM QUẠP CẮN

53. RẮN H Ổ MÈO CẮN

54. RẮN H Ổ CHÚA CẮN

55. XỬ T R Í

56. Các b ướ c điều trị rắn cắn S ơ cứ u - Chuyể n đế n B V Đán h gi á lâ m sàn g nhan h v à hồ i sứ c Đán h gi á lâ m sàn g ch i t iế t v à chẩ n đoá n loà i rắ n Xé t nghiệ m Điề u t r ị khán g nọ c - Qua n sá t đá p ứn g - Quyế t địn h liề u t iế p t he o Điề u t r ị h ỗ t r ợ Điề u t r ị vế t t hươn g Phụ c hồ i chứ c năn g Điề u t r ị biế n chứn g m ạ n tí n h

57. S Ơ CỨ U Mục đích N ỗ lự c đ ể là m chậ m hấ p t h u củ a nọ c rắ n Cứ u tí n h m ạn g v à ngă n ngừ a biế n chứn g t rướ c kh i nhậ n chă m só c y t ế Kiể m soá t đa u ha y t riệ u chứn g ngu y hiể m sớ m Sắ p xế p chuyể n bện h đế n nơ i c ó t h ể nhậ n chă m só c y t ế M ụ c đ í c h t rê n hế t l à khôn g gâ y hạ i ch o bện h nhân !

58. S Ơ CỨ U Các b ướ c sơ c ứ u T rấ n a n nhữn g bện h nhâ n qu á l o lắn g Hạ n ch ế s ự phá t t á n củ a nọ c rắn : băn g ép , bấ t độn g ch i bằn g nẹ p Khôn g t á c độn g và o vế t cắ n bằn g cá c phươn g phá p nặn , rạch , chọ c hú t.. . Vậ n chuyể n a n t oà n bện h nhâ n đế n c ơ s ở y t ế

59. 1 . App l y a broad pressure bandage from be l ow upwards and over the b i te s i te as soon as poss i b l e. Do not remove trousers, as the movement of do i ng so w i ll assi st venom to enter the blood strea m . Keep the b i tten leg st i ll 4. App l y a sp l int to the l e g , i mmob i l i s i ng joints e i ther side of the b i te 2. The bandage shou l d be as t i ght as you would app l y to a spra i ned ank l e. The pat i ent shou l d avo i d any unnecessary movements 5. B i nd i t firm l y to as much of the l eg as possibl e . Wa l k i ng shou l d be restr i cted 3. Extend the bandages as h i gh as poss i b l e 6. B i tes on the hand and forearm: a bind to e l bow, b use sp l i nt to e l bow, and c use s l ing

60. S Ơ CỨ U Chuyển đến bệnh viện Chuyể n nhan h B N đế n c ơ s ở y t ế Giả m t ố i đ a vậ n độn g ch i b ị cắ n đ ể t rán h hấ p t h u nọ c Bấ t k ỳ s ự c o c ơ s ẽ là m la n t ruyề n nọ c nhan h t ừ v ị t r í b ị cắ n Ch ở B N bằn g cá c phươn g t iệ n hiệ n c ó ha y t he o phươn g phá p nân g củ a l í n h cứ u hỏ a v à đặ t bện h nhâ n t ư t h ế a n t oà n (nằ m nghiên g T )

61. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Khoa cấp c ứ u Đán h gi á đườn g t hở , nhị p t hở , tì n h t rạn g t uầ n hoàn , ý t hứ c Hồ i sứ c khẩ n cấ p t ron g t rườn g hợ p số c v à su y h ô hấ p ha y ngưn g t i m d o t hiế u ox y , ha y t ăn g kal i d o hủ y c ơ vâ n Ch o bện h nhâ n t h ở ox y v à bả o đả m đườn g t ruyề n tĩ n h m ạc h lớ n Điề u t r ị đặ c hiệ u nga y kh i biế t ch í n h xá c loà i rắ n Than g điể m Glasgo w khôn g đ ư ợ c s ử dụn g đ ể đán h gi á m ức đ ộ hô n m ê ở bện h nhâ n b ị liệ t d o độ c t ố t hầ n kin h

62. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đánh giá lâm sàng chi tiết và chẩn đoán loài rắn 4 câ u hỏ i c ó í ch : B ị cắ n ở đâ u t rê n c ơ t hể ? Kh i nà o v à ở hoà n cản h nà o b ị cắn ? B ị rắ n cắ n ở đị a điể m nào ? Cả m t hấ y t h ế nào ? Nhậ n diệ n loà i rắn : M an g t he o rắ n Chụ p h ì n h rắ n Nhậ n dạn g rắ n qu a h ì n h m in h họ a M ô t ả qu a lờ i k ể

63. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đánh giá lâm sàng chi tiết và chẩn đoán loài rắn Đán h gi á m ức đ ộ nặn g củ a nọ c rắn : Khôn g độc : Khôn g c ó phả n ứn g kh u t r ú ha y t oà n t hân ; dấ u răn g rắ n ( + / - ) Độ c nhẹ : Dấ u răn g ( + ) , đa u t run g b ì nh , ph ù kh u t r ú (0-1 5 c m ) , đ ỏ d a ( + ) , bầ m m á u ( + / - ) , khôn g phả n ứn g t oà n t hâ n Độ c t run g b ì nh : Dấ u răn g ( + ) , đa u nặng , ph ù kh u t r ú t run g b ì n h (15-3 c m ) , đ ỏ d a v à bầ m m á u ( + ) , yế u t oà n t hân , v ã m ồ hôi , ngấ t , buồ n nôn , nôn , t hiế u m áu , ha y giả m t iể u cầ u Độ c nặng : Dấ u răn g ( + ) , đa u nặng , ph ù kh u t r ú nặn g ( > 3 c m ) , đ ỏ d a v à bầ m m á u ( + ) , t ụ t huyế t áp , liệ t , hô n m ê , ph ù phổi , SH H

64. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đánh giá lâm sàng chi tiết và chẩn đoán loài rắn Nh ữ n g dấ u hiệ u sớ m bện h nặng : Rắ n đượ c nhậ n dạn g l à loạ i rấ t độ c Sưn g kh u t r ú t ừ v ị t r í cắ n la n nhan h Hạc h ly m ph o t ạ i ch ỗ sưn g đa u sớ m ch o t hấ y s ự la n củ a nọ c rắ n và o h ệ ly m ph o T riệ u chứn g t oà n t hâ n sớ m: t rụ y m ạch , buồ n nôn , nôn , t iê u chả y , nhứ c đầ u nhiều , nặn g m i m ắ t , buồ n ng ủ / liệ t c ơ m ắ t Chả y m á u t ự nhiê n sớ m T iể u nâ u sậ m ha y đe n

65. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị đặc hiệu Huyế t t han h khán g nọ c rắ n L à i mm unoglobuli n đượ c sả n xuấ t t ừ ngự a đ ã đượ c t iê m nọ c củ a rắ n độ c v à sa u đ ó chiế t xuấ t , t in h ch ế t ừ huyế t t han h L à t huố c khán g độ c t ố rắ n hiệ u qu ả du y nhấ t . Khán g nọ c c ó t h ể đặ c hiệ u loà i (đơ n giá ) / khán g nhiề u loà i (đ a giá ) WH O khuyế n cá o điề u t r ị hiệ u qu ả nhấ t ch o rắ n cắ n l à huyế t t han h đơ n gi á

66. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị đặc hiệu Nguyê n t ắ c điề u t r ị khán g nọ c rắ n S ử dụn g ch í n h xá c Khôn g phả i m ọ i rắ n độ c cắ n đề u cầ n s ử dụn g khán g độ c Điề u t r ị khán g độ c c ó ngu y c ơ củ a phả n ứn g ph ụ nặng , đắ t t iền , cun g cấ p khôn g đ ủ Ch ỉ s ử dụn g kh i lợ i í c h điề u t r ị khán g độ c vượ t t rê n ngu y c ơ Điề u t r ị bấ t c ứ kh i nà o c ó dấ u hiệ u củ a độ c t oà n t hâ n v à sưn g kh u t r ú nặn g

67. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị đặc hiệu Ch ỉ địn h điề u t r ị khán g nọ c rắ n C hả y m á u t ự nh i ên: T h ờ i g i a n đôn g m á u toà n b ộ > 2 phút, T i ể u c ầ u g i ả m ( p l ate l et s < 100,000/ mm 3 ) S ố c Loạ n nh ị p: E C G bất th ư ờ n g L i ệt thầ n ki n h S u y thậ n c ấ p H ủ y c ơ và đa u c ơ T ăn g k a li m á u Sư n g k h u t rú h ơ n ½ c h i b ị c ắn, sư n g l a n nhan h Sư n g hạ ch lym ph o the o đ ư ờ n g dẫ n c ủ a c h i b ị c ắ n

68. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị đặc hiệu Đ ư ờn g s ử dụn g huyế t t han h khán g nọ c rắ n T i ê m tĩn h m ạ c h: H u y ết than h k hán g nọ c đôn g k h ô đ ư ợ c tá i hò a ta n hoặ c dun g d ịch ngu y ê n c hất đ ư ợ c t i ê m tĩn h m ạ ch c hậ m tố c đ ộ 2 ml /phút T r u y ề n tĩn h m ạ c h: T á i ho à ta n hu y ết than h k hán g nọ c đôn g k h ô hoặ c dun g d ịch ngu y ê n c hất đ ư ợ c ph a t r on g 5 - 10 ml dun g d ịch đẳn g t rư ơ ng/ kg t r ọn g lư ợ n g c ơ th ể r ồ i t r u y ề n v ớ i tố c đ ộ hằn g đ ị n h t r on g m ột g i ờ T i ê m bắ p và t i ê m d ư ớ i d a hu y ết than h k hán g nọ c r ắ n đ ư ợ c k hu y ế n c á o là KH Ô N G N Ê N sử dụn g v ì h i ệ u qu ả đ i ề u t rị k é m và có th ể gâ y hoạ i t ử n ơ i t i ê m

69. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị đặc hiệu Liề u dùn g củ a huyế t t han h khán g nọ c rắ n T u ỳ thuộ c v à o vi ệ c đán h g iá t ri ệ u c h ứ n g l â m s àn g d ựa v à o mức đ ộ nh i ễ m độ c : Mức đ ộ độ c N h ẹ T r un g bìn h N ặn g L i ề u bắt đầ u 5 lọ # 5 ml 5–1 lọ # 50–10 ml 10–2 lọ #100–20 ml S a u m ột g i ờ đán h g iá l ạ i sự c ả i th i ệ n c ủ a t ri ệ u c h ứ n g l â m s àng: H A, x uất hu y ết, thầ n ki nh... N ế u v ẫ n c h ưa c ả i th i ệ n hoặ c c ả i th i ệ n c ò n c hậ m có th ể l ậ p l ạ i nh ư li ề u k h ở i đầ u c h o đế n k h i t ri ệ u c h ứ n g l â m s àn g đá p ứ ng.

70. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị đặc hiệu Phả n ứ n g củ a huyế t t han h khán g nọ c rắ n 1. Ph ả n ứ ng s ớ m X ả y ra s a u t i ê m hu y ết than h k hán g nọ c r ắ n 1 phút đế n 3 g i ờ T ri ệ u c h ứ ng: ng ứ a, mề đa y , h o k han, s ốt, buồ n nôn, nô n v ọt, đa u quặ n bụng, t i ê u c hả y và m ạ ch nhanh, có th ể tụt hu y ết áp, co thắt ph ế quả n hoặ c ph ù m ạ ch Xử trí nh ư t r on g s ố c phả n vệ A d r ena li n e là thuố c l uô n l uô n đ ư ợ c c huẩ n b ị s ẵ n đ ể c ấ p cứu k h i bắt đầ u đ i ề u t rị hu y ết than h k hán g nọ c r ắ n

71. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị đặc hiệu Phả n ứ n g củ a huyế t t han h khán g nọ c rắ n 2. Ph ả n ứ ng m uộn ( b ệ nh hu yế t t h a nh ) X ả y ra t ừ ngà y 1 đế n 12, t r un g bìn h là 7 ngà y Hi ế m k h i gặ p phả n ứ n g x ả y ra v à o ngà y 2 1 s a u k h i đ i ề u t rị hu y ết than h k hán g nọ c T ri ệ u c h ứ ng: s ốt, buồ n nôn, nô n v ọt, t i ê u c hả y , ng ứ a, mề đa y , đa u c ơ, đa u k h ớ p, sư n g n ề quan h k h ớ p, bện h lý h ệ lym pho, vi ê m đ a dâ y thầ n ki nh, vi ê m c ầ u thậ n v ớ i t i ể u p r ote i n, hoặ c bện h lý nã o Xử trí khán g h is ta mi n e và c o r t ic o s te r o i d s

72. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị đặc hiệu Phả n ứ n g củ a huyế t t han h khán g nọ c rắ n 3. Ph ả n ứ ng c h ấ t g â y s ố t ( nội độ c t ố ) X uất h i ệ n 1 -2 g i ờ s a u đ i ề u t rị hu y ết than h k hán g nọ c r ắ n T ri ệ u c h ứ n g th ư ờ n g gặ p là l ạn h r un, s ốt, dã n m ạ c h, tụt hu y ết á p và gồn g ng ư ờ i

73. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị hỗ trợ C hă m s ó c v ết th ư ơ n g d o r ắ n c ắ n Đ ặt c a o c h i b ị c ắ n ở vị t r í d ễ c h ịu nhất đ ể t r án h sư n g t o gâ y c hè n é p k hoan g nh ư n g k hôn g nân g l ê n c a o qu á v ì gâ y g i ả m t ư ớ i m á u mô K hôn g nê n c họ c hút c á c bón g n ư ớ c ( t rừ k h i ngu y c ơ v ỡ c ao ) N h i ễ m t r ùng: + VK từ răn g nọ c và k hoan g mi ện g r ắ n x â m nhậ p c ơ th ể qu a v ết c ắn, k hán g si n h phòn g ng ừa k hôn g có h i ệ u qu ả rõ + N h i ễ m t r ùn g th ứ phát d o c ắt r ạ ch v ết c ắ n Gi ả m đau: t r án h dùn g a s p irin và N SAI Ds d o tăn g ngu y c ơ c hả y m á u P hẫ u thuật c ắt l ọ c mô hoạ i t ử , l ọ c thậ n nhâ n tạo, t r u y ề n c á c c h ế phẩ m m áu...

74. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị hỗ trợ H ộ i c h ứ n g c hè n é p k hoan g - Đ ặ c đ i ể m l â m s àn g + Sư n g to, c ăn g phồn g + Đ a u ngh i ê m t r ọng, đa u tăn g k h i s ờ nắn, v ậ n độn g + Đ a u ở k hoan g k h i v ậ n độn g th ụ độn g k h ớ p ở phí a d ư ớ i k hoan g b ị c hè n é p + Y ế u c ơ t r on g k hoan g + Da c ăn g nhẵn, bón g + T ê v ùn g d a b ề m ặt d o c hè n é p dâ y thầ n ki n h

75. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị hỗ trợ H ộ i c h ứ n g c hè n é p k hoan g - T i ê u c huẩ n r ạ ch g i ả i á p c ủ a c h i b ị r ắ n c ắ n + R ố i l oạ n đôn g m á u đ ã đ ư ợ c đ i ề u t rị + B ằn g c h ứ n g l â m s àn g c ủ a hộ i c h ứ n g c hè n é p k hoan g + Áp lực k hoan g > 4 mmHg ( ở ng ư ờ i l ớ n )

76. Đ I Ề U TR Ị TẠ I BỆN H V I Ệ N Đ iều trị hỗ trợ Hỗ t r ợ h ô hấ p BN nh i ễ m độ c thầ n ki n h có th ể s u y h ô hấ p t i ế n t ri ể n nhan h Đ ặt nộ i k hí quả n là c á ch tốt nhất đ ể đả m bả o h ô hấ p

77. PHÒN G NGỪ A RẮ N CẮ N Giáo dục ng ườ i dân để biết tập quán sinh hoạt của rắn ở địa ph ươ ng Cảnh giác rắn vào mùa m ư a lũ, gặt hái, nh ữ ng n ơ i rắn có thể cư ngụ Đ i già y , ủng, mặc quần áo dài Chiếu sáng khi đi trong đêm T ránh ngủ trên nền nhà T ránh cầm rắn, bắt rắn

78. T HANK Y O U