777777777777777777777777777777777777777НЕГИЗГИ.ppt

ьть

1. Python программалоо тили. Тарыхы жана өзгөчөлүктөрү

2. Каралуучу суроолор: Python тилинин тарыхы Арифметикалык амалдар Python тилиндеги жөнөнкөй амалдар

3. Программалоо тили Компьютердик программаларды жазуу үчүн(коддоо үчүн) колдонулган формалдуу тил – программалоо тили деп аталат 2016-жылдын рейтинги боюнча Python программалоо тили дүйнөдөгү эң популярдуу тилдердин рейтингинде 5 орунду ээлеген.

4. Программалоо тили Python программалоо тили 1990-жылдарда CWI голландиялык институнун жумушчусу Гвидо ван Россум тарабынан иштелип чыккан. Официалдуу сайттын дареги: www.python.org Python Monty Python Python программалоо тили боюнча негизги форумдун дареги comp.lang.python

5. Python тилинин негизги өзгөчөлүктөрү:

6. Универсалдуулугу

7. Жөнөкөйлүк жана минимализм print ( ' Арыбаңыз !' ) Арыбаңыз !

8. Кроссплатформалуулугу жана интеграцияланышы

9. Ар кандай мүмкүнчүлүктөрү

10. Python ду орнотуу python.org

11. Интерпретациялануучу программалоо тили. Бул эмне дегенди түшүндүрөт ? Бул андагы жазылып жаткан программалардын ар бир аткарылышында сап- сабы менен экилик кодго өзгөртүлүп түзүлүп , анан ошол замат аткарылат . Python — Кадимки шартта интерактивдүү режимде иштейт , б.а . ага киргизилген командалар киргизилгенден кийин эле аткарылат . Иштөө чөйрөсү

12. Python программалоо тили Интерпретатордун интерфейси ИНТЕРПРЕТАТОР (КОМПИЛЯТОР) Иштелме(программалоо) чөйрөсү(талаасы) Жыйынтыкты көрсөтүү чөйрөсү(талаасы) >>> чакыруу ( командаларды киргизүү Сапчасы)

13. Биринчи программам Сен мага баш ийесиң! >>> Ооба КОЖОЮН....

14. Операторлор. Жөнөкөй амалдар.

15. Амалдар бул операнддардын үстүнөн жүргүзүлгөн каалагандай аракеттер . Амалдар — бул кайсы бир маалыматтар . Операнддар — 2 * (10 - 4) Операнддар Операнддар Математикада кабыл алынган эрежеге баш ийет . Амалдарды аткаруу приоритети Кашаанын ичи иштелет () Даражага көтөрүү ** Көбөйтүү/ бөлүү * , / Кошуу/кемитүү +, -

16. Python программалоо тилининдеги арифметикалык амалдар Амалдар Белгиле-ниши Python тилинде Амалдар Белгиле-ниши Python тилинде Кошуу + + Бөлүүнүн бүтүн бөлүгүн алуу 5 2 = 2 5 // 2 = 2 Кемитүү - - Бөлүүнүн калдыктуу бөлүгүн алуу 5 2 =5 5 2 =5 Көбөйтүү * Барабар Барабар эмес а 2 а 2 а 2 а 2 Бөлүү / Чо ң белгиси > > Даражага көтөрүү 2 **2 Чоң же барабар >= Тамырдан чыгаруу **0.5, **1/3 Кичине, кичине же барабар <, <, <= * – shift+ 8 , – Б “ ” – shift+ Э ‘ ’ – Э . – Ю Е N Белгилерди клавиатурадан басуу

17. print оператору print оператору - маалыматты экранга чыгаруучу оператор print ( 3, 5 ) # 3 5 print ( 3 + 5 ) # 8 print ( 3 * 5 ) # 15 print ( 3 / 5 ) # 0.6 print ( 3 ** 5 ) # 675 print ( “ Салам дүйнө ” ) print ( ‘ Салам дүйнө ’ ) print ( ‘ Салам дүйнө ’ , “ 5 +3” ) print ( ‘ Салам дүйнө ’ , 5 +3 ) >>> F5 Салам дүйнө 5 +3 Салам дүйнө 8 print ( ‘ Салам ’ + ‘ дүйнө ’ ) Саламдүйнө 8

18. print ( 3 * 5 ) # 15 print ( “ Китеп ” + 5 ) print ( “ Китеп \n” * 5 ) \ n – бул белги сапты бөлүп, кийинки сапка өткөрөт >>> Китеп Китеп Китеп Китеп Китеп print ( 3 + 5 ) # 8 print ( “ Китеп ” * 5 ) >>> КитепКитепКитепКитепКитеп + = ?

19. Каталар жөнүндө Ката жөнүндө маалыматтын башы Ката табылган саптын номери көрсөтүлөт Ката болгон саптын өзү Интерпретатордун катанын тиби жөнүндө божомолдоосу

20. Өзгөрмөлөр. Өзгөрмөнүн аты жана мааниси.

21. Маалыматты киргизүү, иштетүү, чыгаруу ПРОГРАММА - бул компьютер үчүн аткарууга берилген түшүнүктүү, так инструкциялардын(командалардын) жыйындысы. Кандай гана пайдалуу нерсени жасаган программа болбосун алардын негизги 3 касиетин бөлүп көрсөтүүгө болот: Алар берилиштерди(маалыматты) алат – киргизүү Алар берилиштерди(маалыматты ) иштетет – иштетүү Алар берилиштерди(маалыматты ) чыгарат – чыгаруу Киргизүү- Джойстик же контролердун сигналы 2)Иштетүү- Сенин оюндагы аракетиң(атышуу,жардыруу, деңгээлди өтүү ж.б.) 3)Чыгаруу- Экранда чыккан жазуу же сүрөт, үн ж.б.

22. Компьютердин эс тутуму Бардык программалар(об ъекттер ) компьютердин эсинде сакталат Python тилинде эгерде программа аны андан ары колдонууга сактап калуу үчүн ага ат берүү жетиштүү болот Python ал об ъект (сан, текст, сүрөт , аудио же видео) үчүн компьютердин эс тутумунан орун бөлүп берет

23. Объектке ат ыйгаруу mugalim Илим Болотович Ярлык(метка) аты об ъект «=» - ыйгаруу оператору Качан биз кайсы бир мааниге ( объектке ) ат ыйгарсак, ал компьютердин эсинде сакталып калат жана ал өзгөрмө деп аталат Илим Болотович

24. Өзгөрмө. Өзгөрмөнүн аты. Асан Айдай Объектке ат ыйгаруу бул кийим тазалоочу жайга барган сыяктуу. Ар бир кийимге ал адамдын атын илип коёт алмашып калбас үчүн Өзгөрмө атын каалагандай об ъектке (текст, сан, үн, сүрөт ж.б.) ыйгарса болот

25. Өзгөрмө. Өзгөрмөнүн аты. Өзгөрмөнүн аты каалагандай болушу мүмкүн, бирок кээ бир чектөөлөр бар! Ат коюга колдонсо болот: Ат коюга колдонсо болбойт: Латын тамгалары ( A-Z, a-z) (Чоң жана кичине тамгалар айырмаланат) Цифрала р( Цифрадан башталбашы керек) _белгиси ( баш же аягында колдонуу сунушталбайт ) Кашаалар -(), {},[] Тыныш белгилер : -, +,=,*,/,\ ж.б . Бош орун (пробел) Кызматчы ( ачкычтык ) с өздөр ƒ ƒ 23answer ( өзгөрмөнүн аты сан менен башталбайт ); ƒ ƒ your-answer ( атта дефисти колдонууга болбойт ); ƒ ƒ my answer ( пробелди колдонсо болбойт ); ƒ ƒ while ( while – кызматчы сөз) болбойт ƒ ƒ my_answer ƒ ƒ answer23 ƒ ƒ answer _ 23 ƒ ƒ YourAnswer ƒ ƒ Your2ndAnswer

26. Мааниси аты a a = 5 b = 3 c = a + b print (a + b) print (c) a = ‘ Салам ’ b = “ д үйнө ” c = a + b print (a + b) print (c) Өзгөрмө. Өзгөрмөнүн аты. Өзгөрмө – бул аталышка мааниге жана типке ээ болгон объект Өзгөрмөнүн маанисин программанын жүрүшүндө өзгөртүүгө болот

27. Өзгөрмө. Өзгөрмөнүн мааниси. old = 16 class = 11 hobby = ‘ китеп окуу ’ print (old) print (class) print (hobby) old =Old >>> a=5 >>> a=a+1 >>> print (a) 6 a=5 b=3 S=a*b P=( a+b )*2 >>> print (S) 15 >>> print (P) 16 >>> print (‘ Аянты S = ‘ ,S) Аянты S = 15 >>> print ( ‘ Периметри Р = ‘ , P ) Периметри Р = 16 >>> a=5 >>> a=a - 1 >>> print (a) 4

28. Маалыматтын(берилиштердин) типтери

29. Маалыматтардын(берилиштердин) типтери Бүтүн сан Чыныгы(бөлчөк ) сан Сап, символ Логикалык int () float() str () booleen () М: 2, 5, -23, 2367 М: 2.5, -4.6, 0.0023 М: «а», «китеп», ‘ сом ’ М: true, false Python тилинде каалагандай сандын тибин билүү үчүн type() функциясы колдонулат. М: >>> а =3.5 >>>print(type(f) >>> class float

30. Бир типтен башка типке өткөрүү + = ? Бүтүн сандарды кошуу Конкатенация (Символдорду кошуу)

31. Бир типтен башка типке өткөрүү Бүтүн сан менен бөлчөк сан кошулса же кемитилсе жыйынтыгы бөлчөк сан болот.

32. Бир типтен башка типке өткөрүү

33. Кайталоо Python тилиндеги негизги берилиштер тиби Символдук саптар str Сандык типтер Бүтүн сандар int Чыныгы сандар float

34. Сандык берилиштерди иштетүү амалдары + – / * ** Жыйынтыктын тиби операнддардын тибине көз каранды a b Жыйынтыктын тиби : float a: int b: float a, b: int a + b: int a + b: float

35. Бүтүн сандуу берилиштерди иштетүү амалдары Калдыксыз бөлүү Калдыктуу бөлүү a // b Бүтүн сандуу жыйынтык Бүтүн сандуу жыйынтык a % b Бүтүн сандуу берилиштерди иштетүү амалдары

36. Бүтүн мааниге келтирүүчү функциялар Математикалык тегеректөө Бүтүн бөлүгүн бөлүп алуу round (x) Бүтүн сандуу жыйынтык Бүтүн сандуу жыйынтык int (x) round (2.4) = 2 round (3.8) = 4 int (2.4) = 2 int (3.8) = 3

37. Маалыматты(берилишти) киргизүү функциясы ( input функциясы)

38. Маалыматты киригиз үү Маалыматты киргизүү деген бул программанын аткарылуу процессинде сырттан(колдонуучудан) маалыматты суратуу жана киргизүү дегенди түшүндүрөт. Python тилинде маалыматты киргизүү үчүн атайын камтылган функция input() функциясы колдонулат. input() функциясы колдонуучу менен компьютердин(программанын) ортосунда диалогду түзүүчү кызматты аткарат. Б.а. Программа менен колдонуучунун өз ара аракеттешүүсүн камсыз кылат

39. input() функциясы i nput () функциясы str (), int (), type(), float() функциялары сыяктуу эле Python тилинин камтылган(встроенная) функцияларына кирет. Name = input () форматында жазылат. Бир мисал карап көрөлү: print ( “ Атыңызды жазыңыз : “ ) Name = input () print ( «Салам» , Name , « иштериң кандай ?» ) Бул сапта программа колдонуучуга кайрылат. >>> Атыңызды жазыңыз : Асан Салам , Асан , иштериң кандай ? Демек колдонучу киргизген атты программа Name аттуу өзгөрмөгө ыйгарды: Маалыматтын тиби көрсөтүлбөсө input() функциясы киргизилген маанини автоматтык түрдө саптык(символдук тип- str ()) катары кабыл алат

40. input() функциясы. Кыскача жазылышы print ( “ Атыңызды жазыңыз : “ ) Name = input () print ( «Салам» , Name , « иштериң кандай ?» ) >>> Атыңызды жазыңыз : Асан Салам , Асан , иштериң кандай ? Башкача айтканда input() функциясынын өзүндө print() функциясы камтылган десек болот Name = input ( “ Атыңызды жазыңыз : “ ) print ( «Салам» , Name , « иштериң кандай ?» ) Мындан кийин биз input() функциясынын ушул кыскартылган вариантын ган колдонобуз

41. input() функциясы. Сандарды киргизүү Name = input ( “ Атыңызды жазыңыз : “ ) print ( «Салам» , Name , « иштериң кандай ?» ) Age = input ( ‘ Жашыңыз канчада ’) print ('5 жылдан кийин сиз ', Age+5 ,' жашка чыгат экенсиз да!') Эгерде input() функциясы киргизилген маанини автоматтык түрдө саптык(символдук тип- str ()) катары кабыл алса анда андан сандык типти кантип суратабыз? Мисалы:

42. input() функциясы. Сандарды киргизүү >>> Атыңызды жазыңыз : Асан Салам , Асан , иштериң кандай ? Жашыңыз канчада? 20 5 жылдан кийин сиз 30 жашка чыгат экенсиз да! Name = input ( “ Атыңызды жазыңыз : “ ) print ( «Салам» , Name , « иштериң кандай ?» ) Age = int ( input ( ‘ Жашыңыз канчада? ’)) print ('5 жылдан кийин сиз ', Age+5 ,' жашка чыгат экенсиз да!') Эгерде input() функциясы киргизилген маанини автоматтык түрдө саптык(символдук тип- str ()) катары кабыл алса анда андан сандык типти кантип суратабыз? Мисалы:

43. input() функциясы input() функциясына дагы бир мисалды карап көрөлү. Сомду долларга айлантуучу конвертерди түзүп көрөлү. Ал үчүн доолардын сомго карата курсун билүү маанилүү. 1 $=83.0 сом

44. input() функциясы. Кыскача жазылышы a = int ( input ( “ a жагын киргиз : “ )) b = int ( input ( “ b жагын киргиз : “ )) c = int ( input ( “ c жагын киргиз : “ )) P= a+b+c p rint ( ‘ Үч бурчтуктун периметри ’ , P, ‘ см ге барабар ’ ) a,b,c = map ( int , input ( “ a,b,c жактарын киргиз : “ ) . split ()) P= a+b+c p rint ( ‘ Үч бурчтуктун периметри ’ , P, ‘ см ге барабар ’ )

45. Эсептөөлөрдү жүргүзүү. 1-Текшерүү. Шарттуу функциялар.

46. Текшерүү Негизи пайдалуу программа киргизилген маалыматтардын шартына жараша чечим жана жыйынтык чыгара билиши керек! Мисалга: Эгерде Адыл туура жооп берсе ага 1 балл кошуу керек Эгер Асан топко тийгизе атса үн чыгаруу керек Эгерде файлдын көлөмү чектен ашса, тиешелүү билдирүү чыгар Python тилинде шартты текшерүү үчүн бир нече ыкма жана жыйынтыгын чыгаруу үчүн болгону эки маани бар: true – чындык жана false - жалган

47. Текшерүүнү жүргүзүү жанан анын жыйынтыгы боюнча чечим чыгаруу тармактануу деп аталат. Текшерүү. Тармактануу Python программалоо тили ар кандай шарттарды текшерүү үчүн if кызматчы сөзүн колдонот. Мисалы: If блогунун коду. Башка коддордон кемтик орун менен айырмаланат

48. Текшерүү. Тармактануу If блогунун коду. Башка коддордон кемтик орун менен айырмаланат Коддун блогу –бул бир же бириктирилген бир нече коддон турган коддордун жыйындысы. Ал коддор программманын кайсы бир бөлүгүнө(биздин учурда if блогуна) тийиштүү болот. Коддун блогу программанын башка коддоруна абзац кемтиги менен айырмаланып турат. If шартынан кийинки кош чекит программага кийинки саптан баштап коддун блогу кетет дегенди түшүндүрөт.

49. Текшерүү. Тармактануу Мында if блогуна 2 сап код кирип жатат, 1- жооптун тууралыгын тастыктаса, 2-си туура жооптордун санын алып берет. Мында 7,8 сап эгерде if блогу туура аткарылса гана аткарылат, антпесе ал эки сап аткарылбайт, б.а. экранга чыкпайт.

50. Текшерүү. Тармактануу Мында 7,8 саптар if блогу туура аткарылса гана аткарылат, антпесе ал эки сап аткарылбайт, б.а. экранга чыкпайт.

51. Салыштыруу операторлору = - ыйгаруу оператору == - барабардык белгиси > - « чоң» белгиси < - «кичине» белгиси > = - « чоң же барабар» < = - «кичине же барабар » != - «барабар эмес» or - «ЖЕ» and - «ЖАНА»

52. Салыштыруу операторлору

53. If, elif жана else операторлору if joop >= 10: print ( “10 дон кем эмес алдың !” ) elif joop >= 5: print ( “5 тен кем эмес алдың ! ” ) elif joop >= 3: print ( “3 төн кем эмес алдың ! ” )… Эгерде баштапкы жыйынтык жалган болуп калса, анда сиз Pyton ду elif кызматчы сөзү менен дагы башка шарттарды текшертип алсаңыз болот. Канча шартты кааласаңыз текшертсеңиз болот. elif оператору – бул else ( антпесе ) if ( эгерде ) деген сөздөрдүн кыскартылышы. elif с өзсүз түрдө if операторунан кийин анан уланат.

54. If, elif жана else операторлору if joop >= 10: print ( “10 дон кем эмес алдың !” ) elif joop >= 5: print ( “5 тен кем эмес алдың ! ” ) elif joop >= 3: print ( “3 төн кем эмес алдың ! ” ) else: print ( “ 3 төн кем алдың ! ” ) else ( антпесе ) шартынан кийин if блогунун коду жыйынтыкталат! е lse де шарт коюлбайт!

55. Камтылган шарттар, and (жана) кызматчы сөзү 1 2 Бул шартта ар бир шартка жараша же оюнду ойной алышы же ойной албашы көрсөтүлөт. Мында ички шарт боюнча ойной албастыгы, бирок сырткы шарт боюнча ойной ала турган болушу мүмкүн. Ал эми бул шартта болсо, эгер шарттын бирөөсү эле аткарылбаса анда ойной албасы көрсөтүлдү жана мурунку шарт кыска вариантта жазылды.

56. Камтылган шарттар, or ( же) кызматчы сөзү Ал эми бул шартта тескерисинче үч шарттын бирөөсү эле туура болсо анда ойной алат дегенди түшүндүрүп турат. Мында 3 шарт тең туура эмес болсо гана ойной албайт. Бул шартта, эгер шарттын бирөөсү эле аткарылбаса анда ойной албасы көрсөтүлүп турат. Б.а үч шарттын бирөөсү эле туура эмес болсо анда ойной албайт. Ойноо үчүн 3 шарт тең туура болуш керек.

57. Камтылган шарттар, not ( эмес) кызматчы сөзү Бул шартта деле жообу туптуура мурунку шарттагыдай болот. Анткени шарт ошону элеп сурап жатат. Мындагы Шарты менен тең күчтүү ==

58. Цикл. Циклдик операторлор Эсептегичи менен цикл – for цикли

59. Циклдер Цикл – бул мезгил - мезгили менен кайталанып туруучу процесстер. Кээде программалоодо ушул сыяктуу кайталануучу аракеттерге кезигебиз. Мына ошол кайталануучу аракеттерди программалоо тилдеринде циклдик алгоритмдерде колдонулган циклдик операторлор(командалар) ишке ашырат.

60. Программалоо тилдеринде негизинен 2 негизги цикл бар: Циклдер 1) Эсептегичи менен цикл; ( for цикли); Башында берилген белгилүү бир санда кайталануучу циклдер. 2) Шарттуу цикл; ( while цикли); Белгилүү бир шарт аткарылмайынча кайталанган циклдер. i <n n- кайталоонун саны for инструкциясынын тулкусу Шарт while инструкциясынын тулкусу

61. Эсептегичи менен циклдер 100? , 1000?

62. Биринчи мисалды карап көрөлү: Эсептегичи менен циклдер Жыйынтык Бул жыйынтыкты жөнөкөй адамдын тилине которсок мындай болот: 1) t өзгөрмөсүнүн мааниси 1 ден башталат; 2) Цикл тизмедеги [ чарчы кашаанын ичиндеги ] ар бир мааниге , бирден кайрылуу жасайт . 3) Циклдин аткарылуусунун ар бир жолунда t өзгөрмөсү тизмедеги кийинки мааниге ыйгарылат . 4) print ( ‘ Арыбаңыз ’ ) коду for циклинин коду болуп эсептелет жана ар бир циклда ал программага эмне кылыш керек экендигин көрсөтүп турат. Биздин учурда «Арыбаңыз!» деген сөздү ар бир циклде чыгар деп жатат. Циклдин ар бир кайталануусу итерация деп аталат:

63. Эсептегичи менен циклдер

64. Эми ушул эле программадан бир нерсени гана өзгөртсөк эмне болот?: Эсептегичи менен циклдер Жыйынтык Бул учурда эмне өзгөрүүлөр болду? Бул учурда программа «Арыбаңыз!» деген сөздүн ордуна t өзгөрмөсүнө ар бир циклде ыйгарылып жаткан тизмедеги маанилерди чыгарып берди. Кээде туура эмес жазылган программадан цикл чексиздикке чейин айланып калышы мүмкүн? Мындай учурда программадан чыгып кетүү үчүн клавиатурадан Ctrl+C баскычын бирдикте басуу керек! Эмне үчүн циклдин маанилери чарчы кашаага алынды. Муну менен биз бир нече об ъекттен турган тизме түздүк дегенди билдирет.

65. Эми ушул программанынын дагы бир колдонулушун карап көрөлү: Эсептегичи менен циклдер Жыйынтык Ушул сыяктуу кылып биз циклдерди ар түрдүү маселелерге колдонсок болот..

66. Эми ушул программанынын дагы бир колдонулушун карап көрөлү: Эсептегичи менен циклдер. range () функциясы Албетте эгерде тизмебизде маанилер аз болсо эч нерсе эмес, циклди ушундай эле колдоно беребиз. Бирок эгер тизмебиздин маанилери 100 гө чейин же 1000, 10000 ге чейин болсо анда кантебиз, ал маанини бардыгын жазып олтуруу өтө кыйын. Мына ошондой учурларга бизге range () функциясы жардамга келет.

67. range() функциясынын атрибуттары Функциянын жазылышы Түшүндүрмө range(n) 0 дөн n-1 ге чейинки бүтүн сандардын маанисин бир кадам менен тандайт range(a, b) а дан b -1 ге чейинки сандардын маанилерин 1 кадам менен тандап чыгат range(a, b, 3) а дан b -1 ге чейинки сандардын маанилерин 3 кадам менен тандап чыгат range(a, b, -2) а дан b -1 ге чейинки сандардын маанилерин -2 кадамы менен тандап чыгат

68. range() функциясынын атрибуттары мисалдар >>> for i in range (1, 10, 2 ): print ( i ) 1 3 5 7 9 >>> for i in range (5, 26, 5 ): print ( i ) 5 10 15 20 25 >>> for i in range (10, 1, -1): 1 print ( i ) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1-10 го чейинки санды 2 кадам менен чыгаруу 5-26 га чейинки санды 5 кадам менен чыгаруу 10 дон 1 ге чейинки санды -1 б.а тескери багытта кем үү тартибинде кадам менен чыгаруу

69. Циклдик функцияда кемтик абзацтын ролу

70. Циклден чыгып кетүү. break цикли continue . Кээ бир учурда for цикли жыйынтыкты эсептеп бүткөнчө, же while цикли шартты тапканча эле циклден чыгып кетүү муктаждыгы жаралып калат. Мына ошондой учурлар үчүн программалоодо break жана continue командалары жардамга келет. Мисалга: Алдыга секирүү - continue Бул программада өзүңүздөр көрүп тургандай цикл 3-итерацияга келгенде со ntinue командасынан кийинки Касымбек деген сөздү жазбай 4- итерацияага секирип кетти. Б.а. 3-итерация аткарылган жок. Циклди аяктоо- break Мында болсо break командасынан кийин, б.а. 3-итерацияда цикл таптакыр эле чыгып кетти.

71. Саны жок эсептегич Кээде for эсептегич циклин сандарга эмес текст же символдорго да колдонуп калуу муктаждыгы келип чыгат. Мына ошондой учурлардын бир мисалын карап көрөлү:

72. Маселелер 1 ) Каалагандай a дан b га чейинки сандарды a даражага көтөрүп, жана b санына бөлүп чыгарып бере турган программаны түз. Эки санды тең колдонуучудан суратыңыз. 2 ) Колдонуучуну атын киргиз үүсүн сураныңыз. Экинчиден ал атты канча жолу чыгаруу керектигин суратыңыз. Эми колдонуучунун атын ал сураган санда чыгаруучу программаны түзүңүз. Колдонуучудан атын жана жашын киргизүүнү сураныңыз . Эгерде жашы 16дан аз болсо , программа анын атын көрсөтүлгөн санда басып чыгарышы керек , антпесе , « Жашыңыз улуу экен » деген сөздү басып чыгарыш керек.

73. Маселелер 1) дөн 1000 ге чейинки сандарды чыгаруучу программаны түзгүлө 2 ) 235 тен 12329 га чейинки сандарды чыгаруучу программаны түзгүлө 3) 25 тен 250 гө чейинки сандарды 5 кадам менен чыгаруучу программаны түзгүлө 4) 300 төн 3 к ө чейинки сандарды -2 кадам менен чыгаруучу программаны түзгүлө 5) 1 ден 500 кө чейинки так сандарды чыгаруучу программаны түзгүлө 6) 5 тен Х санына чейинки сандарды чыгаруучу программаны түзгүлө (Х санын сураткыла, ал каалагандай 5 тен чоң сан болсун).

74. Цикл. Циклдик операторлор Шарты менен цикл – while цикли

75. Шарты менен цикл. while цикли. Албетте эгерде циклдин саны алдын –ала белгилүү болсо бизге for циклин колдонуу өтө ыңгайлуу. А бирок биз циклдин санын алдын-ала билбеген учур болсо кантебиз, Мына ушундай учурларга while шарттуу цикли бизге жардамга келет. Төмөнкү мисалды карап көрөлү. Бул программа катылган санды табуу оюну деп аталат.Эми аны түшүндүрүп көрөлү: 1-сапта биз колдонуучудан каалагандай санды киргизүүнү сурайбыз Экинчи сапта болсо биздин катылган сан. Б.а. ! = белгиси барабар эмес дегенди түшүндүрөөрүн билебиз. Бул шарт бизге «киргизилген шарт 5 ке барабар болгончо циклди кайтала» деген команданы берип жатат. Кийинки эки сап циклдин блогу(тулкусу) б.а. 2 саптагы шарт аткарылмайынча ушул эки команданы циклде кайталап чыгар деп жатат. Жана акыркы сап бул качан шарт аткарылганда чыгарылуучу команда б.а. Сан 5 ке = болгондо .

76. Шарты менен цикл. while цикли. Эгерде бул программаны иштетсек т өмөнкүдөй жыйынтыкты алабыз . 1-2-аракетте сан табылган жок цикл кайталанды, ал эми 3-жолкусунда санды тапты. Бул программада биз циклдин канча жолу кайталанаарын билбейбиз, мүмкүн санды таппаса чексиздикке чейин деле кайталанышы мүмкүн.

77. Шарты менен цикл. while цикли. Эми ушул программаны бир аз өзгөртүп түзүп, колдонуучу канча аракеттен(попыткадан) кийин туура санын тапканды чыгаралы.

78. Маселелер 1) Колдонуучудан каалагандай санды суратыңыз. Эми ал сан компьютер каткан санга барабар болмоюнча «туура эмес, башка санды жаз» деген билдирүүнү чыгарып туруучу программаны түзгүлө. 2) Колдонуучудан логин жана паролду киргизүүнү суратыңыз. Эгерде пароль иуура эмес болсо «Сиз туура эмес паролду киргиздиниз, кайра киргизиңиз» деген билдирүү чыксын, Эгер туура киргизсе «Сиз системага кирдиниз» деген билдирүү чыксын. 3) Колдонуучудан майрамдык кечеге канча адамды чакыргысы келерин сураңыз . Эгер 10дон азыраак санды киргизсе , алардын аттарын сураңыз жана ар бир ысымдан кийин « [ аты-жөнү ] чакырылды » деген сапты басып чыгарыңыз . Эгер киргизилген сан 10дон чоң же барабар болсо , « Өтө көп адам » деген билдирүүнү басып чыгарыңыз .

79. Цикл. Камтылган(вложенные) циклдер

80. Камтылган цикл Камтылган цикл деген – бул бир циклдин ичинде дагы бир же бир нече циклдин камтылышы. Камтылган циклди түшүнүү үчүн тмөмөнкүдөй мисалды карайлы: 1) 4 түн көбөйтүү жадыбалын чыгарып көрөлү Мында: 1-сапта биз кайсы сандын жадыбалын чыгаруу керектигин көрсөттүк; 2-сапта болсо биз range() функциясы аркылуу i өзгөрмөсүнүн маанисин 1 ден 10 го чейинки санга ыйгардык. Ал эми 3-сапта б.а. циклдин тулкусунда биз ар бир итерацияда(кайталоодо) print( i , ' х' , san, '=' , i *san) командасын аткарт дедик. Ушул сапты дагы түшүндүрө турган болсок, мында i нин мааниси ар бир итерацияда өзгөрүп турат(1ден 10 го чейин), ал эми тырмакчанын ичиндеги көбөйтүүнү билдирген жана барабардыкты билдирген белгилер ар бир итерацияда кайталанып чыгып турат, ал эми i *san болсо i нин ар бир мааниси 4 кө көбөйтүлүп чыгып турат дегенди түшүндүрөт. Жыйынтыгы

81. Эми бизге бир эле сандын эмес бир нече сандын жадыбалын чыгарыш керек болсо эмне кылабыз? Албетте ушул сыяктуу эле ар бирин өзүнчө чыгарсак болот, же болбосо кыоскартып камтылган циклдерди колдонуп чыгарсак да болот. Аны кантип колдонобуз: 1) Программаны бир аз өзгөртүп түзөлү: 1-программага бир аз өзгөртүү киргизип, камтылган циклдүү 2-программага келтирсек кандай болот. Мында: 1-сапта биз канча сандын жадыбалын чыгаруу керектигин да өзүнчө циклге койдук. Ал эми ички цикл болсо мурдагыдай эле көбөйтүүнүн жадыбалын аткарат. Ал эми 4-б.а. акыркы сапта болсо биз print() фукциясы менен ар бир сандын жадыбалын бир сапка бөлүп көрсөтүп жатабыз. Камтылган цикл

82. Эми бизге бир эле сандын эмес бир нече сандын жадыбалын чыгарыш керек болсо эмне кылабыз? Албетте ушул сыяктуу эле ар бирин өзүнчө чыгарсак болот, же болбосо кыоскартып камтылган циклдерди колдонуп чыгарсак да болот. Аны кантип колдонобуз: Албетте биринчи циклдеги range() фукциясынын маанисин өзгөртүп биз 1 ден 10 го чейин сандардын бардыгынын көбөйтүү жадыбалын оңой эле чыгарсак болот. Эгерде камтылган циклди колдонбосок биз 10 сандын жадыбалын чыгаруу үчүн 30 сап кодду колдонмокпуз. Мында болсо сиздер көрүп тургандай болгону 4 сап код гана колдонулуп жатат! Мына камтылган циклдердин күчү. Камтылган цикл

83. Деги эле циклдер менен иштөөдө биз буга чейин турактуу циклдерди карадык, б.а. range() функциясында биз белгиленген турактуу сандарды берип жаттык. Бирок кээ бир жагдайларда бизге ошол циклдеги range() фукциясынын ичиндеги маани да өзгөрүп турушу керек болот, б.а. range() функциясынын мааниси колдонуучунун каалоосуна жараша өзгөрүп туруусу керек: Өзгөрмө цикл Төмөнкү мисалды карайлы: Бул программаны карасак: 1) 1-сапта биз int (input() функциясы аркылуу колдонуучудан бүтүн сан сурап, анын jyldyz деген өзгөрмөгө ыйгарып жатабыз. 2) 2-сапта болсо циклди берип, бирок мындагы range() функциясынын экинчи маанисине сан эмес ошол jyldyz деген өзгөрмөнү бердик. Жыйынтыгында биз 5 деген санды киргизип, бирок 4 жылдызча алдык эмне үчүн? Анткени программалоо тилинде санам 1 ден эмес 0 дөн башталат. Ошондуктан 0,1,2,3,4 бул беш маанини берет. Жыйынтык:

84. Эми ушул өзгөрмө циклге да биз камтылган циклди колдонуп к өрөлү. Ал үчүн биздин колдонуучу жылдыздын эле санын сурабастан канча сапка канча жылдыз керек экендигин сурасын дейли, анда программаны өзгөртүп түзөбүз: Өзгөрмө камтылган цикл Төмөнкү мисалды карайлы: Жыйынтык: Мындагы эң акыркы print() функциясы керек болгон жылдызчаларды улам кийинки сапка жайгаштырып турат.

85. Эми ушул өзгөрмө камтылган циклге биз дагы бир циклди кошолу , аны биз блок деп атайлы : Өзгөрмө камтылган цикл Төмөнкү мисалды карайлы: Жыйынтык: Мына ушундай жол менен бир нече камтылган циклди да пайдаланса болот..

86. Эми ушул өзгөрмө камтылган циклдин дагы бир кызыктуу параметрин көрөлү . Б.а . жылдыздар менен кошо ошол өзгөрмөлөрдүн маанилерин да чыгарып койсок болот, ал үчүн : Өзгөрмө камтылган цикл Төмөнкү программаны карайлы: Жыйынтык: Демек биз өзгөрмөлөрдүн маанилерин да чыгарып өтө кызыктуу жыйынтыкка ээ болдук. Бул ыкманы цикл, камтылган цикл колдонулган бардык программада колдонуу менен ал цикл жөнөндө кеңири түшүнүккө ээ болууга мүмкүнчүлүк түзөт.

87. Саптар(символдор) менен иштөө

88. Саптар же символдор менен иштөө Сап – бул кайсы бир текстти белгилөө үчүн колдонулган термин. Коддун блогун сап катары аныктоо үчүн, аны тырмакчага(эки тырмакча же бир тырмакча) киргизүү жетиштүү. Мисалы: k itep деген сөз өзгөрмөнүн аты болушу мүмкүн, бирок аны тырмакчага алсак, анда ал жөнөкөй сапка айланат “ kitep ” Ал эми эгерде: Kitep = “ kitep ” десек , анда kitep өзгөрмөсүнө “ kitep ” сабын ыйгардык деп айтабыз. Ошондой эле ар кандай типтеги сандарды да тырмакчага алуу менен,биз аларды сапка айландыра алабыз. Мисалы : a = 3, b=4.6 сандар, a = ‘ 3 ’ , b = ‘4.6’ сап же символ

89. Саптардын узундугун аныктоо функциясы- len (a) Ар кандай саптын узундуктарын аныктоо үчүн len (a) функциясы колдонулат. Мында а өзгөрмөсү сапты камтыган өзгөрмөнүн аты болуп эсептелет. Мисалы төмөнкү b сабынын узундугун аныктап көрөлү: b= “ kitep ” print ( len (b)) Жыйынтык: >>> 5 b= “kitep2022 ” print ( len (b)) Жыйынтык: >>> 9 b= “kitep2022 ” a= len ( b ) print ( a ) Жыйынтык: >>> 9 Name=input( “ Атыңызды жазыңыз ” ) print ( Name, ’ Сиздин атыңызда ’ , len ( Name ), ’ тамга бар экен! ’ )

90. Саптардын узундугун аныктоо функциясы- len (a) len () функциясын циклдик операторлор менен да колдонуу кызыктуу натыйжаларды берет. Мисалы:

91. Саптар менен болгон аракеттер - сап методдору . Саптар менен адатта ар кандай аракеттерди жүргүзсө болот. Бул аракеттер «методдор» деп аталат. Саптар менен иштөөчү методдор: . upper(), .lower(), .title() 1 . .lower() методу саптын бардыгын кичине тамгаларга айлантат soz = “ Мен мектептен Асанга жолуктум ” print ( soz. lower () ) Жыйынтык: >>> м ен мектептен а санга жолуктум 2 . .upper() методу саптын бардыгын чоң тамгаларга айлантат soz = “ Мен мектептен Асанга жолуктум ” print ( soz. upper () ) Жыйынтык: >>> МЕН МЕКТЕПТЕН АСАНГА ЖОЛУКТУМ 3 . .title() методу саптагы ар бир сөздүн биринчи тамгаларын баш тамгаларга айлантат print ( soz. title () ) Жыйынтык: >>> Мен Мектептен Асанга Жолуктум

92. Саптарды кесүү жана кошуу. Саптагы символдордун кээ бирлерин кесип алуу мүмкүнчүлүгү берилген. Мисалы жөнөкөй бир сөздөн ар кандай тамгаларды алып көрөлү: avto = “ Мерседес ” print ( avto [3] ) Жыйынтык: >>> c avto = “ Мерседес ” print ( avto [5] ) Жыйынтык: >>> д avto = “ Мерседес ” print ( avto [ -2 ] ) Жыйынтык: >>> е avto = “ Мерседес ” print ( avto [ 2:5 ] ) Жыйынтык: >>> рсе avto = “ Мерседес ” print ( avto [ 4: ] ) Жыйынтык: >>> едес avto = “ Мерседес ” print ( avto [ :3 ] ) Жыйынтык: >>> Мер М е р с е д е с 1 2 3 4 5 6 7 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1

93. М a селелер 1) Колдонуучудан 6 символдон кем эмес сөз киргизүүнү суратыңыз. Эми 1) ал сөздө канча тамга бар экенин табуучу, 2) ал сөздүн 1-,3- жан 5-тамгаларын кошуп чыгарып бере турган программа түзгүлө 2) Колдонуучудан каалаган сөз киргизүүнү суратыңыз, эми ошол киргизилген сөздү тескери багытта чыгарып берүүчү программаны түзгүлө. 3) Колдонуучуга каалагандай сөз киргизүүнү суратыңыз , эми ошол сөздө « т » тамгасы барбы , бар болсо канча «т» тамгасы бар экендигин эсептөөчү программа түзгүлө .

94. Бардыгын чогултабыз. Тизмелер, кортеждер жана сөздүктөр Тизме ( list) деген эмне? Тизмеге элементтерди кошуу

95. Тизмелер, кортеждер, сөздүктөр Python программалоо тили маалыматтарды кантип сакташын биз билгенбиз. Буга чейин биз силер менен ар кандай сандын типтерин, символдорду саптык өзгөрмөлөрдү сактап жүрдүк. Бирок кээде ал берилиштерди өз-өзүнчө эмес топ-тобу менен же группасы менен сактоо ыңгайлуу болуп саналат. a = 5 b = 3.6 c = ‘ китеп ’ a = [ 3 , 5 , ‘ китеп ’ , 4.5 ] b = [ ‘ атам ’, ‘ апам ’, ‘ эжем ’ , ‘ иним ’ ]

96. Тизме деген эмне? Эгерде окуучуга классындагы окуучулардын тизмесин жаз десе, ал төмөнкүдөй жазмак: Адылбек Айдай Самат Нурбек Айгүл .... Же окуучуга тиешелүү болгон бардык сандарды жаз десе ал мындай жазмак: 3, 8, 2006, 28, 4, 35 .... Ал эми буларды биз Python тилинде кандай жазмак элек? Булар тизмелер, Python тилинде да тизме деп аталат. kl = [ ’ Адылбек ’ , ’ Айдай ’ , ’ Самат ’ , ’ Нурбек ’ , ’ Айгүл ’ ] san = [ 3 , 8 , 2006 , 28 , 4 , 35 ] Python тилинде бул тизмелер( list) мындай жазылмак : Мындагы kl жана san өзгөрмөлөрүнө тиешелүү тизмелердин маанилери ыйгарылды

97. Тизме деген эмне? kl = [ ’ Адылбек ’ , ’ Айдай ’ , ’ Самат ’ , ’ Нурбек ’ , ’ Айгүл ’ ] san = [ 3 , 8 , 2006 , 28 , 4 , 35 ] Тизме ( list) – бул белгилүү иретте жайгашкан элементтерден турган структуралык түзүлүш ; Ар бир элементке ага кайрылууга мүмкүн болгон номер (же индекс ) туура келет . Тизмени түзүү үчүн квадраттык кашаанын ичине үтүр менен ажыратылып , анын бардык элементтери тизмектелет . Мисалы : Элементтер 1 2 3 4 1 2 3 4 5 Индекстер(катар номерлери)

98. Тизме деген эмне? kl = [ ’ Адылбек ’ , ’ Айдай ’ , ’ Самат ’ ] san = [ 3 , 8 , 2006 , 28 , 4 , 35 ] Тизменин ичиндеги об ъекттер ( элементтер ) ар кандай типте болушу мүмкүн – саптык, сандык, логикалык же бардыгы аралаш: tizme = [ ’ Адылбек ’ , ’ Айдай ’ , 3, 6.8, true, ’ Самат ’ ,124 ] Ал эмес эч бир элементи жок бош тизме да болушу мүмкүн. Мисалы: Bosh_Tizme = [ ] Эгерде биз тизмеге азырынча эмне берилиштерди киргизүүнү чече элек болсок ушинтип бош тизме да түзүп койсок болот. Анан иш процессинде тизмеге элементтерди кошо берсек болот. Тизмеге элементтерди кошуу үчүн append() функциясы колдонулат. Кошуу төмөнкүчө жүрөт: Bosh_Tizme = [ ] Bosh_Tizme . append( ‘ 1-элемент ’ )

99. Тизмеге элементтерди кошуу? Тизмеге элементтерди кошуу үчүн append() функциясы колдонулат. Кошуу төмөнкүчө жүрөт: Bosh_Tizme = [ ] Bosh_Tizme . append( ‘ 1-элемент ’ ) Демек тизмеге элементтерди кошууну карадык. Эми төмөнкүдөй жаңы бош тизме түзөлү : Жыйынтык: Жыйынтык: append() функциясы аркылуу тизмеге элемент кошкондо кошулган элемент ар дайым тизменин аягына кошулат.

100. Тизмелер. Тизмеден элементтерди алуу, өзгөртүү. Үзүмдөр.

101. Тизмеден элементтерди алуу Тизменин ичиндеги об ъекттер ( элементтер ) ар кандай типте болушу мүмкүн – саптык, сандык, логикалык же бардыгы аралаш. Эми ушул тизмедеги элементтерге кантип кайрылабыз же белгилүү бир элементти жкранга кантип чыгарсак болот? tizme = [ ’ Адылбек ’ , ’ Айдай ’ , 3, 6.8, true, ’ Самат ’ ,124 ] Тизменин элементтерине кайрылуу алардын индекстерине(катар номерлерине) кайрылуу менен ишке ашат. Индекстердин катары 0 дөн башталат, ошондуктан 1-элемент 0-чү орунда турат. Б.а.: print ( tizme [0] ) Десек, биз [‘ Адылбек ’] деген элементти алабыз print ( tizme [ 3 ] ) >>>[6,8] print ( tizme [5] ) >>>[‘ Самат ’] print ( tizme [ 6 ] ) >>>[ 124 ] print ( tizme [-1] ) >>>[ 124 ] print ( tizme [-3] ) >>>[true] print ( tizme [-6] ) >>>[‘ Айдай ’] Тизменин элементине кайрылуудагы терс белгидеги индекс, элементтерди кайра аягынан баштап башына чейин эсептөөнү жүргүзгөнгө барабар. Б.а. [-1] индекси эң акыркы элементти көрсөтөт.

102. Тизмелерди кесүү. Үзүмдөр(кесимдер) Тизменин ар бир элементине эле кайрылбастан, тизменин ичиндеги элементтердин бөлүгүн да кесип алсак болот. Ал үчүн кайсы элменттин инлдексинен кайсы индекске чейин экенин көрсөтөбүз tizme = [ ’ Адылбек ’ , ’ Айдай ’ , 3, 6.8, true, ’ Самат ’ ,124 ] Бул тизменин 2-элементинен 4-элементине чейинки бөлүктү алып көрөлү: Ал үчүн ошол тизмеге кайрылып, чарчы кашаанын ичине баштапкы жана акыркы элементтин индекстерин кош чекит менен бөлүп көрсөтөбүз: print ( tizme [ 2:4 ] ) >>>[ 3, 6.8, true] Элементтерди кесип алууну кыскартылган формда да берсе болот. Мисалы: print ( tizme [1 : 5] ) >>>[‘ Айдай ’ ,3, 6.8, true,’ Самат ’] print ( tizme [ - 1 :-3 ] ) >>>[ 124, ’ Самат ’ , true ] Жыйынтык Жыйынтык Жыйынтык print ( tizme [ 3: ] ) Жыйынтык >>>[ 6.8, true , ’ Самат ’ , 124 ] print ( tizme [ :2 ] ) Жыйынтык >>>[‘ Адылбек ’ , ’ Айдай ’ , 3 ]

103. Тизменин элементтерин өзгөртүү. Эгерде кайсы бир тизменин элементтерин башка мааниге өзгөртүү керек болсо эмне кылыш керек? Тизменин элементтерин өзгртүү оңой эле ишке ашат. Мисалы: tizme = [ ’ Адылбек ’ , ’ Айдай ’ , 3, 6.8, true, ’ Самат ’ ,124 ] Эгерде ушул тизменин 3-индекстеги элементин «Тимур» деген элементке өзгөртүшүбүз керек болсо: print ( tizme ) >>>[ ’ Адылбек ’,’ Айдай ’, 3, ’ Тимур ’, true, ’ Самат ’,124 ] Жыйынтык tizme [ 3 ] = ‘ Тимур ’ tizme [1] = 12 print ( tizme ) >>>[ ’ Адылбек ’, 12 , 3, ’ Тимур ’, true, ’ Самат ’,124 ] Жыйынтык

104. Тизмеге элементтерди кошуунун башка ыкмалары. Буга чейин биз тизмеге элементти кошуунун бир эле ыкмасы append() функциясын караганбыз. Азыр болсо дагы башка кеңейтилген функцияларды карайлы жана айырмачылыгын көрсөтөлү: Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ ] Негизи тизмеге элементтерди кошуунун 3 функциясы бар, алар: append() – Бир элементти тизменин аягына кошот extend() – Бир нече элементтерди тизменин аягына кошот insert() – Бир элементти тизменин каалаган ордуна кошот Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ ] print( Tizme_tus ) Жыйынтык: >>> [’ Ак ’,’ Кара ’, ’ Көк ’]

105. Тизмеге элементтерди кошуунун башка ыкмалары. 1. append() – Бир элементти тизменин аягына кошот 2. extend() – Бир нече элементтерди тизменин аягына кошот Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ ] Tizme_Tus . append ( ‘ Кызыл ’ ) print( Tizme_tus ) Жыйынтык: >>> [’ Ак ’,’ Кара ’, ’ Көк ’ , ’ Кызыл ’] Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ ] Tizme_Tus . extend ( ‘ Кызыл ’,’ Сары ’,’ Жашыл ’ ) print( Tizme_tus ) Жыйынтык: >>> [’ Ак ’,’ Кара ’, ’ Көк ’ , ’ Кызыл ’ , ’ Сары ’ , ’ Жашыл ’]

106. Тизмеге элементтерди кошуунун башка ыкмалары. 4. extend() жана append() дин айырмасы 3. insert() – Бир элементти тизменин каалаган ордуна кошот Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ ] Tizme_Tus . insert (2, ‘ Күрөң ’ ) print( Tizme_tus ) Жыйынтык: >>> [’ Ак ’,’ Кара ’, ’ Күрөң ’ , ’ Көк ’] Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ ] Tizme_Tus . append ( ‘ Кызыл ’,’ Сары ’,’ Жашыл ’ ) print( Tizme_tus ) Жыйынтык: >>> [’ Ак ’,’ Кара ’, ’ Көк ’ , [ ’ Кызыл ’ , ’ Сары ’ , ’ Жашыл ’]] append() тизменин ичине тизме түзөт

107. Маселелер 1). a=[ 12, 5, 4, 3, ‘ alma ’, 8, ‘ kitep ’ ] тизмеси берилсин. Ушул тизмеден төмөнкүлөрдү аткарып жаңыланган тизмелерди экранга чыгаргыла: а) 4 деген элемент а тизмесинде бар же жок экендигин аныктаңыз; б) тизмеден 5,4,3 деген элементтерди гана чыгарыңыз, в) Тизменин эң башына ‘ bir ’ деген элементти киргизиңиз г) Тизменин эң аягына 123 деген элементти киргизиңиз д) Тизмеден ‘ kitep ’ деген элементти ‘ mektep ’ деген элементке өзгөртүңүз 2). 3 спорттун түрүнүн атын камтыган тизме түзүңүз. Колдонуучудан дагы кайсы спортту жакшы көрөөрүн суратыңыз. Ал спорттун атын түзүлгөн тизменин аягына кошуп, аларды экранга чыгаруучу программа түзүңүз. 3) 3 өлкөнүн атын камтыган тизме түзүңүз.Эми ошол 3 өлкөгө дагы кайсы 3 өлкөнү кошот элеңиз деп колдонуучудан сурап, ал өлкөлөрдү бир сап менен мурунку тизмеге кошо турган программа түзүңүз.

108. Тизмелер. Тизмеден элементтерди өчүрүү, издөө, сорттоо ыкмалары

109. Тизмедеги элементтерди өчүрүү ыкмалары Тизмедеги элементтерди өчүрүүнүн 3 ыкмасы бар: remove () , del жана pop() . Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ , ’ Кызыл ’ , ’ Сары ’ , ’ Жашыл ’ ] Tizme_Tus . remove ( ‘ Көк ’ ) print( Tizme_tus ) Жыйынтык: >>> [’ Ак ’, ’ Кара ’, ’ Кызыл ’ , ’ Сары ’ , ’ Жашыл ’ ] 1. remove () – Сиз тандаган элементти өчүрүп салат. 2. del() – Сиз тандаган индекстеги элементти өчүрүп салат. Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ , ’ Кызыл ’ , ’ Сары ’ , ’ Жашыл ’ ] del Tizme_Tus [ 3 ] print( Tizme_tus ) Жыйынтык: >>> [’ Ак ’, ’ Кара ’, ’ Сары ’ , ’ Жашыл ’ ]

110. Тизмедеги элементтерди өчүрүү ыкмалары Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ , ’ Кызыл ’ , ’ Сары ’ , ’ Жашыл ’ ] Tizme2 = Tizme_Tus . pop () print( Tizme_tus ) print( Tizme2 ) Жыйынтык: >>> [’ Ак ’, ’ Көк ’ , ’ Кара ’, ’ Кызыл ’ , ’ Сары ’] ‘ Жашыл ’ 4. pop() – Тизмеден индекси аркылуу да элементти алса болот. 3 . pop() – Тизмеден акыркы элементти алып өзгөрмөгө ыйгарып берет. Tizme_Tus = [ ’ Ак ’ , ’ Кара ’ , ’ Көк ’ , ’ Кызыл ’ , ’ Сары ’ , ’ Жашыл ’ ] Tizme 3 = Tizme_Tus . pop ( 2 ) print( Tizme_tus ) print( Tizme 3 ) Жыйынтык: >>> [’ Ак ’, ’ Кара ’, ’ Кызыл ’ , ’ Сары ’ , ‘ Жашыл ’] ‘ К өк ’

111. Тизмеден элементтерди издөө ыкмалары Көп учурда бизге тизме боюнча эки ишти аткаруу туура келет: Биз издеген элементтин тизмеде бар же жогун аныктоо; Ал элемент тизменин кайсы жеринде жайгашкан(индекси). Tamga = [ ’ а ’ , ’ б ’ , ’ в ’ , ’ г ’ , ’ д ’ , ’ е ’ ] тизмеси берилсин. in – кызматчы(ачкычтык) сөзү издөөнүн негизги элементи болуп саналат. if ‘a’ in Tamga : print ( “ ’a ’ тамгасы табылды ” ) else : print ( “ ‘ a’ тамгасы табылган жок ” ) Мындагы 1-сап, шартты текшерип жатат, ошондуктан ал логикалык алгебранын негизине кирет жана true- чындык жана false- жалган деген эки маанинин бирин гана бере алат . Ушул эле алгоритмди төмөнкүчө текшерсек да болот: >>> ‘a’ in Tamga True >>> ‘с’ in Tamga False

112. Тизмеден элементтерди издөө ыкмалары Тизмедеги элементтердин индексин аныктоо index() функциясы менен ишке ашат: Tamga = [ ’ а ’ , ’ б ’ , ’ в ’ , ’ г ’ , ’ д ’ , ’ е ’ ] тизмеси берилсин. if ‘a’ in Tamga : print ( Tamga . index (‘ а ’) ) >>> жыйынтык Же болбосо ал элемент тизмеде бар экендигин текшерип, анан анын индексин таптырсак болот. >>> print ( Tamga . index (‘ в ’) ) 2 >>> print ( Tamga . index (‘ е ’) ) 5 Тизмеде циклди колдонуу f or i in Tamga : print ( i ) >>> Жыйынтык: а б в г д е f or i in Tamga : print ( i,end =‘’) >>> Жыйынтык: а б в г д е

113. Тизмелерди сорттоо Тизмени сорттоо деген, тизмедеги элементтерди алфавиттик тартипте(эгер ал тамга же сөз болсо) же арифметикалык тартипте(эгер ал сан болсо өсүү тартибинде) сортоо. Tamga 1 = [ ’ а ’ , ’ в ’ , ’ е ’ , ’ б ’ , ’ г ’ , ’ е ’ ] San 1 = [7,12,124,3,18] [ ’ а ’ , ’ б ’ , ’ в ’ , ’ г ’ , ’ д ’ , ’ е ’ ] Тизмелерди сорттоо sort() функциясы менен ишке ашат. Тескери багытта reverse() ф-сы: Tamga 1 . sort () print (Tamga1) >>> Жыйынтык: [ ’ е ’ , ’ д ’ , ’ г ’ , ’ в ’ , ’ б ’ , ’ а ’ ] Tamga 1 . reverse () print (Tamga1) >>> Жыйынтык: [ ’ е ’ , ’ д ’ , ’ г ’ , ’ в ’ , ’ б ’ , ’ а ’ ] Tamga 1 . sort ( reverse=true ) print (Tamga1) >>> Жыйынтык: [ 3 , 7 , 12 , 18 , 124 ] San 1 . sort () print (San1) >>> Жыйынтык:

114. ТИЗМЕ менен жүргүзүлүүчү амалдар:

115. Тизмелердин касиеттери print( x[1:3] ) >>> print( y[0:2] ) >>> [2, 3] [5, 6] print( len (x ) ) # тизменин узундугун аныктайт >>> 4 Жыйынтык: Жыйынтык: x. insert (2, 12 ) # 2-позицияга 12 санын Коюп, калган сандарды бир орунга оңго жылдырат Жыйынтык: [1, 2, 12 , 3, 4] x. remove (4) # Тизмеден 4 деген элементти өчүрөт Жыйынтык: [1, 2, 3] x .append ( 21) # Тизменин эң аягына 21 элементин кошот Жыйынтык: [1, 2, 3 , 4, 21 ]

116. List - тизмени баяндоочу команда

117. Маселелер 1). a=[ 12, 5, 4, 3, ‘ alma ’, 8, ‘ kitep ’ ] тизмеси берилсин. Ушул тизмеден төмөнкүлөрдү аткарып жаңыланган тизмелерди экранга чыгаргыла: а) Тизмеде ‘ alma ’ сөз бар экенин текшерип, бар болсо, ал канчанчы элементте экенин чыгаргыла; б) тизмеден 5 деген элементти өчүрүп тизмени жаңылагыла; в) Тизменин эң кичине жана эң чоң элементтерин көрсөткүлө г) Тизменин элементтерин цикл менен чыгарып бергиле; д) Тизмеден 5- индекстеги элементти өчүрүп, аны башка өзгөрмөгө чыгаргыла 2). «Кыргызстан» деген сөздүн ар бир тамгасын тизме кылып чыгаргыла жана ал сөздү тескери багытта чыгарып бергиле. 3) 30 дан 100 гө чейинки сандарды 3 кадам менен тизме кылып чыгаргыла жана ал сандардын ичинде 42 деген сан кезиксе ал элементтин индексин чыгаруучу программа түзгүлө.

118. Кортеждер(өзгөрүлбөгөн тизмелер)- tuple()

119. Кортеждер – бул өзгөрүлбөгөн эле тизме MyList = [ ’ а ’ , ’ б ’ , ’ в ’ , ’ г ’ , ’ д ’ , ’ е ] Кортеж менен тизменин негизги айырмасы – бул , кортеждин маанилерин тизменикиндей кылып өзгөртө албайбыз. Кортеж кадимки кашаа менен жазылат. MyTuple = ( ’ а ’ , ’ б ’ , ’ в ’ , ’ г ’ , ’ д ’ , ’ е ) Бул тизме Бул кортеж Кортеждеги калган аракеттердин бардыгы тизменикиндей эле болот.

120. Кортеждер Кортежди түзүү (1) a = ( 1 , True , 'hello' , 5 ) print ( a ) >>> ( 1, True, 'hello', 5 ) print ( type ( a )) >>> сlass 'tuple'> Кортежди түзүү (2) a = 1 , True , 'hello' , 5 print ( a ) >>> ( 1, True, 'hello', 5) Кортежди түзүү (1 элемент ) a = 1 , print ( a ) >>> ( 1,) Кортежди түзүү ( 3 ) a = tuple ([ 1 , 2 , 3 ]) print ( a ) >>> ( 1, 2, 3) b = tuple ( range ( 4 )) print ( b ) >>> ( 0, 1, 2, 3 ) c = tuple ( 'hello ' ) print ( c ) >>> ( 'h', 'e', 'l', ' l ','o ')

121. Кортеждер менен болгон амалдар Кортеждин узундугун табуу a = ( 1 , 2 , 3 ) print ( len ( a )) >>> 3 # Кортеждин узундугу Кортежддерди кошуу a = ( 1 , 2 , 3 ) b = ( 4 , 5 ) c = a + b d = b + a print ( c,d ) >>> (1, 2, 3, 4, 5) (4, 5, 1, 2, 3) Кортежди көчүрмөлөө a = ( 1 , 2 , 3 ) b=a * 2 print ( b ) >>> (1, 2, 3, 1, 2, 3 ) Кортежддердин макс., мин. маанилери a = ( 21 , 32 , 9 , 10 , 30 ) print ( min ( a )) print ( max ( a )) >>> 9 >>> 32

122. Кортеждер менен болгон амалдар Элементтердин суммасын табуу a = ( 21 , 32 , 9 , 10 , 30 ) print ( sum ( a ) ) >>> 102 Кортежде элементтердин бар, жогун текшерүү a = ( 1 , 2 , 3 ) print ( 2 in a ) >>> True print ( 5 in a ) >>> False >>> print ( 4 not in a) >>> True Кортеждин элементтерин чыгаруу a = ( 1 , True , 'hello' , 55 ) print ( a [ 1 ] ) >>> True print ( a [ 3 ] ) >>> 55 print ( a [ -2 ] ) >>> 'hello ' Кортеждердин элементтеринен үзүм чыгаруу a = ( 10 , 20 , 5 , 8 , 15 , 35 ) print ( a [ 1 : 3 ]) >>> (20, 5) print ( a [ 1 : 3 ]) >>> (5, 8, 15)

123. Кортеждердеги элементтерди цикл менен чыгаруу .count(value ) методу a = ( 1 , 2 , 3 , 1 , 5 ) b = a . count ( 1 ) print( b ) >>> 2 c= a.count ( 4 ) print( c ) >>> Кортежде элементтерин цикл менен чыгаруу a = ( 1 , True , 'hello' , 55 ) for i in a : print ( i ) Кортеждин элементтерин карап чыгуу a = ( 1 , True , 'hello' , 55 ) for i in range ( len ( a )): print ( a [ i ]) Кортеждин элементтерин карап чыгуу(тескери багытта) a = ( 1 , True , 'hello' , 55 ) for i in range ( len ( a )): print ( a [ - i -1 ]) >>> 1 True hello 55 >>> 1 True hello 55 >>> 55 hello True 1

124. Jyl 1 кортежин түзгүлө, ага айдын аттарын жазгыла, ал кортежден : 1-жана акыркы элементин чыгаргыла 3 – элементтен 5 –элементке чейин чыгаргыла Элементтерди тескери катарда чыгаргыла Jyl2 кортежин түзгүлө, ага айдын номерлерин жазгыла Jyl 1 жана Jyl 2 кортеждерин кошкула Jyl 2 кортежинин 5 нускасын чыгаргыла Jyl 2 кортежинин максималдуу, минималдуу элементин тапкыла «Креатив-Таалим» деген сөздү кортежге айланткыла Тапшырмалар-1

125. Сөздүктөр - dict ()

126. Биз билгендей Python программалоо тилинде тизме деген – бул элементтердин топтоо(группага бириктирүү) экен. Кээ бир учурда ар кандай типтеги элементтерди бири-бири менен байланыштырып топтоо муктаждыгы келип чыгат. Мисалга адамдын атын анан тел. номери менен байланыштыруу сыяктуу.( М: Адыл: 0706789765 ) Мына ошондой учурлар үчүн Python тилинде сөздүктөр ( d ict ) колдонулат. Бул эки элементти бири-бири менен байланыштыруу ыкмасы. Ал эми бул эки элемент ачкыч-маани түгөйү деп аталат. Сөздүк деген эмне? Сөздүк – бул ачкыч-маани түгөйүнөн турган элементтердин топтому. Сөздүк {} кашаа менен белгиленет. Tel_Nomer ={} Биринчиден биз тел. Номер деген бош сөздүктү түзөлү Эми бул сөздүккө ачкыч-маани түгөйүндө элементти киргизели Tel_Nomer [ “ Адыл ” ] = ‘0706 789765’ print ( Tel_Nomer ) Жыйынтык: >>> { “ Адыл ”: ‘0706 789765’ } Демек биз Tel_Nomer деген сөздүгүбүздүн 1-түгөй элементин киргизип алдык

127. Сөздүк деген эмне? Сөздүк – бул ачкыч-маани түгөйүнөн турган элементтердин топтому. Сөздүк {} кашаа менен белгиленет. Тизмеден айырмаланып сөздүктө жаңы элементти кошуу үчүн append() функциясы колдонулбайт. Сөздүккө элементти анын ачкычын жана маанисин жазуу менен киргизет Tel_Nomer [ “ Тимур ” ] = ‘070 5 789 24 5’ print ( Tel_Nomer ) Tel_Nomer = { “ Адыл ” : ‘0706 789765’ } С өздүктүн аты - өзгөрмө Ачкыч Маани Ачкыч м-н маанини бөлүп туруучу белги Жыйынтык: >>> { “ Адыл ” : ‘0706 789765’ , “ Тимур ” : ‘070 5 789 24 5 ’ }

128. Сөздүк менен тизменин окшоштугу жана айырмасы? Көпчүлүк аракеттер тизмедей эле аткарылат, бирок негизги айырмасы –бул тизмеде элементке индекси аркылуу кайрылабыз, ал эми сөздүккө – ачкыч менен. Тизмедей эле сөздүктөрдө да биз ар кандай функцияларды колдоно алабыз М: keys(), values() функциялары print ( Tel_Nomer [ “ Тимур ” ]) Tel_Nomer = { “ Адыл ” : ‘ 0706 789765 ’ , “ Тимур ” : ‘ 070 5 789 24 5’ } Жыйынтык: >>> 070 5 789 24 5 keys(), функциясы сөздүктөгү бардык ачкычтарды чыгарып берет. Мисалы : >>> Tel_Nomer . keys() dict_ keys ([ ‘ Адыл ’ , ‘ Тимур ’ ]) values() функциясы сөздүктөгү маанилердин тизмелерин чыгарып берет : >>> Tel_Nomer . values() Жыйынтык: Жыйынтык: dict_ valuess ([ ‘ 0706 789765 ’ , ‘ 070 5 789 24 5 ’ ])

129. Тизме, кортеж, сөздүктөрдүн айырмасы 1. Тизме( list ) tizme = [ 2,5, 5.6, ‘mektep’, True ] 1 2 3 4 kortej =( 2,5, 5.6, ‘mektep’, True ) 1 2 3 4 sozduk = {‘ 1-kun ’:’ дүйш ’ , ‘ 2-kun ’:’ шейш ’, ‘ 3-kun ’:’ шарш ’, …} ачкыч маани маани ачкыч 2. Кортеж( tuple ) 1. Сөздүк( dict ) Индекстер

130. Сөздүктөр ( dict ) Сөздүктөр ( dict ) – бул ачкычы менен жеткиликтүү болгон ар кандай ти птеги элементтердин коллекциясы. Тизмелерге окшош. Сөздүк көбүнчө ассоциативдик массив катары белгилүү. Сөздүк «Ачкыч-мааниси» байламтасынан турат. Сөздүктөр фигуралык кашаанын ичинде { ачкыч:маани } түрүндө алынат Сөздүктүн ачкычы катары цифра же сөз гана алынат, ал эми мааниси катары ар түрдүү типтеги маани болушу мүмкүн :(М: 3, 4.5, ‘ китеп ’ , True, False)

131. Сөздүктөр Сөздүктү түзүү d = { ачкыч 1 : мааниси1 , ачкыч 2 : мааниси 2 , .... ачкыч N : маниси N } Өлкөлөрдүн борбор шарлары city= { ' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', } Сөздүктүн маанисин чыгаруу print ( city [ ' Англия ' ]) >>> ' Лондон ' print ( city [ ' Франция ' ]) >>> ' Париж ' Сөздүккө жаңы элемент кошуу city= { ' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', } city [ ' Армения ' ] = ' Ереван ' print ( city ) >>> {' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', ' Армения ' : ' Ереван ' }

132. Сөздүктүн маанисин чыгаруу print ( city [ ' Англия ' ]) >>> ' Лондон ' print ( city [ ' Франция ' ]) >>> ' Париж ' Сөздүккө жаңы элемент кошуу city= { ' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', } city [ ' Армения ' ] = ' Ереван ' print ( city ) >>> {' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', ' Армения ' : ' Ереван ' } Сөздүктүн элементтерин өзгөртүү city= { ' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', } city [ ' Армения ' ] = ' Тбилиси ' print ( city ) >>> { ' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', ' Армения ' : ' Тбилиси ' } Элементти өчүрүү city= { ' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', } del city [ ' Армения ' ] print ( city ) >>> {' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек '} Сөздүктөр

133. Сөздүктүн методдору Сөздүктүн узундугун эсепттөө city= { ' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', } b= len (city) print ( b ) >>> 3 # Сөздүктө 3 элемент бар(ачкычы:мааниси 1 элемент болуп эсептелет) Элементтин сөздүктө бар же жогун аныктоо city= { ' Англия ': ' Лондон ', ' Франция ': ' Париж ', ' Кыргызстан ': Бишкек ', } print ( ' Париж ' in city ) >>> True dict.clear () dict.get (key , [ value ]) dict.setdefault (key, [value]) dict.pop (key ) dict.poitem () dict.keys () dict.values () dict.items () Сөздүктөр

134. Сөздүктүн методдору dict.clear () dict.get (key , [ value ]) dict.setdefault (key, [value ]) dict.pop (key ) dict.poitem () dict.keys () dict.values () dict.items () dict.copy () Сөздүктөр Сөздүктү тазалайт ачкычтын маанисин кайтарат ачкычтын маанисин кайтарат ачкычты өчүрүп маанисин өз. кайтарат ачкыч:маани түгөйүн өчүрөт жана өзгөрмөгө кайт. сөздүктүн ачкычтарын кайтарат сөздүктүн маанилерин кайтарат ачкыч:маани түгөйүн кайтарат. Сөздүктүн нускасын(копиясын) кайтарат.

135. Тизмеден сөздүккө өткөрүү tel_list = [[" 707111123 ", " Tamara "],[" 770384767 ", " Belek "], [" 775875769 ", " Alim "]] tel_dict = dict ( tel_list ) print ( tel_dict ) >>> { ' 707111123 ': ' Tamara ', ' 770384767 ': ' Belek ', ' 775875769 ': ' Alim '}

136. Тапшырма а vto сөздүгүн түзгүлө, анда автонун чыккан { өлкөсү: модели } байламтасында болсун. Сөздүктү экранга чыгаргыла. 1) сөздүктөн бир элементти өчүргүлө 2) сөздүккө бир элемент кошкула 3) сөздүктөн бир элементтин маанисин өзгөрткүлө 4) сөздүктүн узундугун тапкыла 5) сөздүктүн маанилерин чыгаргыла 6) сөздүктүн маанилерин өзгөрткүлө 7) Сөздүктүн элементтерин цикл аркылуу ар бирин бир сапка чыгаргыла 8) Колдонуучудан кайсы өлөкөнүн автолору жага тургандыгын сураткыла, ошого жараша автомобилдердин тизмесин чыгара турган программа түзгүлө

137. Массив түшүнүгү. Бир өлчөмдүү, эки өлчөмдүү жана көп өлчөмдүү массивдер.

138. Массив деген эмне? Азыркы компьютерлердин эң негизги кызматы – бул көп көлөмдөгү маалыматты иштетүү . Ошону менен бирге маалымат сакталган миңдеген ( же миллиондогон ) уячанын ар бирине кайрылып туруш керек . Мындай учурларда ат бир уячага эмес , ар бир уяча өзүнүн номерине ээ болгон уячалардын тобуна берилет . Эстин мындай аймагы массив деп аталат .

139. Массив деген эмне? Массив – бул жалпы атка ээ болгон эсте жакын жайгашышкан ( кошуна уячаларда ) бир типтеги өзгөрмөлөрдүн тобу . Массивдеги ар бир уяча уникалдуу номерге ( индекске ) ээ . Python тилинде бир өлчөмдүү массивдер элементтердин тизмеси түрүндө болот . Ошондуктан массивдер менен иштөө үчүн тизмелерди колдонушат ( берилиштер тиби list ) а = [1, 3, 4, 23, 5] Бул мисалды мындай түрдө жазса да болот: а = [1, 3] + [4, 23] + [5] Бирдей тизмелерди кошуу көбөйтүү менен алмаштырылат «*». Нөлдөр менен толтурулган 10 элементтен турган тизме мындай түзүлөт : а = [0]*10 print ( а ) [0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0] >>>

140. Тизмелер генератору деген эмне? Мындан татаал учурларда тизмелердин генераторлору колдонулат . Анда жаңы түзүлгөн тизменин элементтери циклди колдонуу менен толтурулат . Мисалы: a = [ i for i in range (10)] Массивдин (тизменин) аты Акырында чыга турган мааниси цикл Канчага чейин [0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9] ЖЫЙЫНТЫГЫ : Тизмелер генератору a = [ i for i in range (10 ,100,3 )] [10, 13, 16, 19, 22, 25, 28] ЖЫЙЫНТЫГЫ : Эгерде тизме генераторун колдонбосок анда бул мисал мындай жазылмак: a=[] for i in range (10): a.append ( i ) print(a) Б.а. 4 сап код жазылып жатат. Ал эми тизмелер генератору менен 1 эле сап колдонуп жатабыз

141. Тизмелер генератору Генератордун жазуусунун аягында тандап алуу шартын кошуп койсо болот.Бул учурда тизмеге ушул шартты канааттандырган циклде тандалып алынган элементтер гана камтылат . Мисалы , төмөнкү генератор 0дөн 9га чейинки диапазондогу бардык жуп сандардын тизмесин түзөт : а = [ i for i in range (10) if i%2 ==0] #[ 0,2,4,6,8] Эгерде ушул эле сандарды массивге(тизмеге) эмес жөн эле циклди колдонуп чыгара турган болсок, анда программа мындай болмок эле: for i in range (10 ) : if i%2 == : print ( i , end=‘’) # 2 4 6 8 а = [ i for i in range (10) if i%2 == 0]

142. Тизмелер генератору Көпчүлүк учурда тесттик жана окуу программаларында массивди кокустук сандар менен толтурушат . Муну тизмелер генератордун жардамында кылса болот: from random import randint а = [ randint (20,100) for x in range (10 )] print (a) [45, 22, 77, 86, 70, 91, 37, 23, 74, 20] ЖЫЙЫНТЫК: Массивдин элементтерин кошуп суммасын алуу үчүн атайын камтылган sum() фукциясы колдонулат. a = [45 , 22, 77, 86, 70, 91, 37, 23, 74, 20 ] print(a) print(‘ Элементтердин суммасы = ’ , sum(a) ) [45, 22, 77, 86, 70, 91, 37, 23, 74, 20] Элементтердин суммасы = 545 ЖЫЙЫНТЫК:

143. Массивдерди иштетүү алгоритмдери. Массивди карап чыгуу (массивден кайсы бир элементти издөө. Бар болсо «бар» деген маани, жок болсо «жок» деген маанини чыгарып берсин Функциялар : а) try, except error type : б) in в) enumerate () 2. Массивдин эң кичине(мин) жана эң чоң(макс) элементтерин табуу: Функциялар : а) max (): б) min () 3. Массивдин реверстөө(б.а. Тескери багытта жайгаштыруу: Ыкмалар : а) .reversed 4. Массивдин элементтерин бир орунга жылдыруу:

144. Эки өлчөмдүү массивдер. Матрица. Биз силер менен буга чейин бир өлчөмдүү массивдер менен (тизмелер) менен иштеп келдик. Эми эки өлчөмдүү массив( тизменин ичиндеги тизме ) же матрица (таблица) деген эмне, аны менен кантип иштөө керектигин көрөлү. 3 5 8 7 9 1 4 6 4 1-сап 2-сап 3-сап 1-мамыча 2-мамыча 3-мамыча matrix[ a ][ b ] matrix = [ [3,5,8], [7,9,1] , [4,6,4] ] matrix = [ [3,5,8] , [7,9,1] , [4,6,4] ] [0] [0] [1] [2] [1] [2] C ап Мамыча 3 Х 3 Таблица түрүндө көрүнүшү

145. Эки өлчөмдүү массивдер менен иштөө matrix = [ [3,5,8], [7,9,1] , [4,6,4] ] print (matrix [0] ) # [ 3,5,8 ] print (matrix [ 1 ][0] ) # 7 print (matrix [ 2 ][ 1 ] ) # 6 3 5 8 7 9 1 4 6 4 [ 2 ][ 1 ] [ 1 ][ ] [ ] 1. Элементтерге индекс боюнча кайрылуу: [ ] [ 1 ] [ 2 ] 2. Саптык массивдин элементтерине индекс боюнча кайрылуу: matrix _ sap = [ ‘ китеп ’ , ‘ мектеп ’ , ‘ калем ’ ] print (matrix [0] ) # китеп print (matrix [ 1 ][0] ) # м print (matrix [ 2 ][ 1 ] ) # а matrix _ sap = [ ‘ китеп ’ , ‘ м ектеп ’ , ‘ к а лем ’ ]

146. Эки өлчөмдүү массивдер менен иштөө matrix = [ [3,5,8], [7,9,1] , [4,6,4] ] 3 5 8 7 9 1 4 6 4 3. Элементтерди карап чыгуу: [ ] [ 1 ] [ 2 ] Мында биз matrix деген массивдин(тизменин же матрицанын) элементтерин чыгарабыз. Мында силер көргөндөй ар бир элемент өзүнчө да тизме болуп жатат. Ал эми таблица түрүндө карасак анда биз ар бир сапты чыгардык. Эми ошол саптардагы элементтерди кантип чыгарсак боло өзүнчө?

147. Эки өлчөмдүү массивдер менен иштөө matrix = [ [3,5,8], [7,9,1] , [4,6,4] ] 4. Элементтердин ичиндеги элементтерди карап чыгуу: [ ] [ 1 ] [ 2 ] Матрицанын сапчаларындагы элементтерди бир сапка чыгардык. ( print функциясынын end параметрин колдонуп) Матрицанын сапчаларындагы элементтерди чыгардык. Дагы бир бош print колдонуп ар бир сапты кийинки сапка өткөрдүк.

148. Эки өлчөмдүү массивдер менен иштөө matrix = [ [3,5,8], [7,9,1] , [4,6,4] ] 5 . Элементтердин ичиндеги элементтерди карап чыгуу: [ ] [ 1 ] [ 2 ]

149. Эки өлчөмдүү массивдер менен иштөө matrix = [ [3,5,8], [7,9,1] , [4,6,4] ] 6 . Саптардагы жана мамычалардагы элементтердин суммасын эсептөө: [ ] [ 1 ] [ 2 ] 3 5 8 7 9 1 4 6 4 s - сапча m - мамыча s - сапча m - мамыча

150. Эки өлчөмдүү массивдер менен иштөө 7 . Массивдин элементтерин толтуруу. Сапты жана мамычаны колдонуучудан суратуу:

151. Функция түшүнүгү

152. Функция Эң жөнөкөй түшүнүк менен караганда функция бул бир аракетти жасаган коддун фрагменти. Функция def деген кызматчы сөз(ачкычтык сөз) менен аныкталат жана түзүлөт. Биз функцияга анын атына кайрылуу менен кайрылабыз. Б.а. аты менен функцияны чакырабыз Функция аныкталды (т үзүлдү) Жасала турган аракеттер Функция чакырылды Жыйынтык: Албетте бул жыйынтыкты биз жөн эле print() функциясынын жардамында деле алсак болмок. Бирок функцияны колдонуунун артыкчылыгы бул функцияны бир жолу түзүп коюу менен аны программанын каалаган жеринде атына кайрылуу менен чыгара берсек болгондугунда.

153. Функция Мисалы биз ал функциянын аты бир нече жолу жазып койсок, анда ошол функциянын аракети ошончо жолу аткарылат:

154. Функциянын парметрлерин(аргумент) берүү Албетте сиздер айтышыңыздар мүмкүн мында көп жолу чыгарууну биз циклди колдонуп деле жасасак болот деп. Ооба болот бирок функциянын дагы бир артыкчылыгы анын параметрлерин өзгөртүп берип туруу. Мисалы: Аргументин(параметрин) берди Бул жерде биз бир эле параметрин бердик(б.а. Өзгөрмөгө айландырдык. Ал эми функцияда бир нече параметрин да берсе болот. Атын чыгаруу

155. Функциянын парметрлерин(аргумент) берүү Функциянын бир нече параметрлерин берүү мисалын карайлы: Ушундай жол менен функциянын каалагандай параметрин өзгөртүп берип, Функциянын аткарган ишин каалагандай өзгөртүп түзүү мүмкүнчүлүгү функцияны өтө пайдалуу инструментке айлантат.

156. Функциянын парметрлерин(аргумент) берүү Кээде берилген функциянын аргументин кайтаруу муктаждыгы жаралат. Мына мындай учурда функциянын дагы бир инструкциясы return колдонулат. М: Жыйынтык Функциябызды бир аз өзгөртүп, ага кайсы бир өзгөрмөнү киргизели: Жыйынтык Мындагы k өзгөрмөсү локалдык өзгөрмө деп аталат, анткени ал ушул функцияга эле тиешелүү жана жалпы программанын кодуна тиешеси жок болот. О. э функциянын ар бир чакырылышында бул өзгөрмөнүн мааниси жаңыртылып турат:

157. Анонимдик функция(лямбда фунция- lambda) Функцияларды колдонууда анонимдик(атка ээ эмес) функциялар да кеңири колдонулат. Бул функциялар анча чоң эмес аракеттерди аткарууда алмашкыс инструмент.М: Жыйынтык Мисалы мурунку мисалда колдонгон функцияны биз лямбда функцияга өзгөртсөк ал төмөнкүдөй кыскартылган түрдө жазылат Жыйынтык Б.а ошол эле аракетти биз болгону бир сап менен гана аткарттык.

158. Тапшырма 1) Тик Бурчтуктун, үч бурчтуктун жана тегеректин аянтын табуучу функция түзгүлө. 2) 1-эсепти өзгөртүп түзгүлө. Колдонуучуга кайсы фигуранын аянтын табуу керектигин сураткыла: 1-Тик бурчтук, 2-Үч бурчтук, 3-тегерек. Колдонуучу кайсы номерди тандаса ал номердеги фигуранын аянтын табуу үчүн берилиштерди сурасын жана анын аянттарын таап бере турган программа түзгүлө. 3) «Идеалдуу салмак» фнкциясын түзгүлө. Бул функцияны иштеткенде программа колдонуучудан анын боюн сурасын. Колдонуучу боюн киргизгенден кийин, белгилүү формула менен эсептеп, анын идеалдуу салмагын көрсөтсүн. (Идеалдуу салмакты аныктоочу формула: ( Ид.салмак = Бою(см) -100 –эркектер үчүн, Ид.салмак = Бою(см) - 110 –аялдар үчүн ) Колдонуучудан анын жынысын да суратыңыз жана ошого жараша ид. Салмакты чыгарыңыз.

159. Модуль т үшүнүгү. Модулду түзүү жана чакыруу.

160. Модуль деген эмне ? Модуль деп кайсы бир элементтин фрагментин же бөлүгүн айтсак болот. Эң жөнөкөй мисал LEGO оюнчуктарынын бөлүктөрү: Python тилинде модуль катары программанын кодунун фрагменти же кайсы бир бөлүгүн айтсак болот

161. Модулдун эмне кереги бар? Модуль түзүп(программаны ар кандай фрагменттерге бөлүп) эмне кереги бар десеңиз төмөндөгү себептер ага жооп боло алат: Файлдын аз көлөмгө ээ болуп, андан коддун фрагменттерин издөө жеңил болот; Бир жолу түзүлгөн модулду башка программаларда да колдонсо болот; Модулду башкалар менен бөлүшүүгө болот; Программа түзүүдө даяр модулдарды колдонуу убакытты үнөмдөйт; Ар түрдүү максаттарга ар түрдүү модулдарды тандап алууга мүмкүнчүлүк бар; Сиз түзгөн пайдалуу функцияларды модулга айлантып, каалаган учурда колдонууга мүмкүнчүлүк бар.

162. Модулду түзүү жана кошуу ? Модулду түзүп жана ал модулду башка программага кошконду үйрөнөлү. Ал үчүн биз азыр жөнөкөй бир функция түзүп аны « menin_modulum.py » деп сактайлы “ m enin_modulum ” деген файлда Идеалдуу салмакты эсептөөчү программа түзүлдү жана модул катары сакталды. Ал эми “ test_modul ” деген жаңы файл аркылуу биз “ menin_modulum ” деген модулду чакырсдык жана аны иштетсек, ал модул ушул жаңы файлда иштеп жатат. Эң негизгиси ошол эки файл б.а. Модул жана модулду чакырган файл бир папкада сакталышы керек!

163. Python тилиндеги камтылган стандарттык модулдар. math- , random- , time- модулдары

164. math модулу math модулу математикалык функцияларды камтыган модул жана бул модул python тилиндеги сандар менен иштеген эң негизги модулдардын бири болуп эсептелет. Модулду кошуу үчүн : from math import* деп кошсоңуз болот. Бирок бул учурда ар бир функциянын жанына math деп модулдун атын жазып, анан чекиттен кийин функциянын атын жазуу керек болот, М: math . sqrt (x) Ошондуктан, эгерде бул модулдун функцияларын көп колдосок, анда ар бир функцияда math деп жазып олтурбастан биз модулду кошуунун башка түрүн тандап алабыз. Ал модулдагы бардык кфункциялар менен модулдун атын жазбастан иштөөгө мүмкүндүк берет. Мындай кошуу: i mport math

165. math модулунун негизги командалары Албетте math модулуна өтө көп функциялар кирет. Бул жерде эң көп колдонулган функциялары берилди Мисалы pow( a,b ) командасы a нын b чы даражасын чыгарат( a b ) hypot( a,b ) командасы тик бурчтуу үч бурчтуктун гипотенузасын аныктайт ( с = ) pi = 3,1415926... санынын маанисин берет ж.б .

166. math модулунун негизги командалары Math модулуна бир нече мисалдарды карап көрөлү:

167. random модулу random модулу ар кандай диапазондогу кокустук сандарды алып берүүчү функция болуп саналат. Б.а. Кокустук сандардын генератору десек да болот. random модулун деле башка модулдардай эле программага кошобуз. Демек : from random import * Албетте random модулунун да көптөгөн фуекциялары бар, бирок биз алардын ичинен эң көп колдонулган 3 командасын карайбыз алар: random (),  randrange () и  randint () функциялары . 1) random() функциясы – бул 0 дөн 1ге чейинки каалагандай кокустук санды берет Албетте мында үтүрдөн кийин өтө көп сандарды чыгарып берип салды. Ал эми муну тегеректөө үчүн python догу round () функциясынын round ( a,b ) парметрин колдонсок болот.Мында b бул үтүрдөн кийн канча сан чыгаруу керек экендигин көрсөтөт. round ( а, 2 ) >>> 0.52 round ( а, 3) >>> 0.521 round ( а, 4) >>> 0.5210 round ( а, 4) >>> 0.5210

168. random модулу random модулу ар кандай диапазондогу кокустук сандарды алып берүүчү функция болуп саналат. Б.а. Кокустук сандардын генератору десек да болот. Эгерде дөн 1 ге чейинки диапазондон чоң диапазондогу сандарды алгыбыз келсе анда ошол чек санга көбөйтүп коюп алсак болот. Эгерде биз кокустук санды бүтүн сан кылгыбыз келсе анда random() функциясын int () функциясына киргизип коёбуз

169. random модулу 2) randint (a, b) функциясы – бул a дан b га чейинки бүтүн кокустук сандарды берет. randint (a, b) - бул функциядагы эң негизги шарт мында ар дайым a<=b болуш керек.

170. random модулу 2) randint (a, b) функциясы – бул a дан b га чейинки бүтүн кокустук сандарды берет. randint (a, b) - бул функциядагы эң негизги шарт мында ар дайым a<=b болуш керек.

171. random модулу 3 ) randrange () функциясы – бул да randint () функциясы сыяктуу бүтүн кокустук сандард берет, бирок көбүрөөк мүмкүнчүлүктөрү менен. Бул функциянын randrange (a) , randrange (a, b) , randrange (a, b, c) деген 3 параметри бар. Бул үчүнчү параметр, a дан b га чейинки бүтүн кокустук сандарды 3 кадам менен чыгарып берет. Б.а . ошол диапазондогу 3 кадам менен эсептелген сандардын ичинен кокустук санды чыгарып берет.

172. time модулу Python тилинде убакыт менен байланышкан маселелер менен иштөө үчүн time методу колдонулат. time модулун кошуу башка модулдарды кошуудай эле жүрөт. time модулун кошуу : from time import * time модулунда көптөгөн функциялар бар, биз алардын бардыгын карабастан кээ бирине гана токтололу. Бул модул системалык убакыт менен иштейт. 1) time () функциясы. Бул функция э п оха башталгандан берки секундалардын санын чыгарып берет. Поханын башталышы катары 1970 –ж 00:00 :00 эсептелет.

173. time модулу 2 ) ctime () функциясы. Бул функция эпоха башталгандан берки секундалардын санын аргумент катары алып, жергиликтүү убакытты чыгарып берет. М: 3 ) sleep( n ) функциясы аткарылып жаткан аракеттерди n секундага токтотуп турат. М:

174. Turtle графикалык модулу

175. Turtle графикалык библиотеканы кошуу from turtle import * turtle библиотекасын кошуу width(3) калемдин калындыгын берет color(' red ',' blue ') Фигуранын чектик жана фондук түсүн берүү goto ( х , у ) Калемди чийип х,у координатасына жылдыр begin_fill () Фонду боёонун башы end_fill () Фонду боёнун аягы circle(r) Курсор турган чекиттен r радиустагы айлана сызуу circle( r , ) Курсор турган чекиттен r радиустагы жаа сызуу up() Калемди сүрөт тартуучу талаадан көтөрүү down() Калемди сүрөт тартуучу талаага түшүрүү

176. Turtle координаталык тегиздик Х У А (2,1) (Х,У) (-Х,У) (-Х,-У) (Х,-У) Б (4,-4) С (-7,-2) О (0,0) (Х =670 ) ( Y=345 )

177. Turtle графикалык библиотеканы кошуу from turtle import * # turtle библиотекасын кошуу width(3) # калемдин калындыгын берет color (' red ',' blue ') # фигуранын чегин кызыл , фигуранын ичин кок тус менен боёп коёт begin_fill () # Ичин боёону баштоо goto (200,0 ) # калемди х боюнча 200 , у боюнча чекитине жылдыруу goto (100,100 ) # калемди х боюнча 100 , у боюнча 100 чекитине жылдыруу goto (0,0 ) # калемди х , у боюнча , чекитине ж. с ircle (100 ) end_fill () # Ичин боёону аяктоо х -х у -у 330 -330 280 -280 0,0 200,0 100,100

178. from turtle import * turtle библиотекасын кошуу forward( n ), fd ( n ) Алдыга n кадам жыл backward( n ), bk ( n ) Артка n кадам жыл left( 30 ), lt ( 30 ) 30 градуска солго бурул right( 45 ) , rt ( 45 ) 45 градуска оңго бурул write( ‘s’ ) S тексттик сабын ташбаканын турган жерине чыгар. dot( n ) n радиустагы чекит сызуу setup( x,y ) х ,y пикселдеги экранды орнотуу

179. Turtle графикалык библиотеканы кошуу from turtle import * # turtle библиотекасын кошуу width(3) # калемдин калындыгын берет color (' red ',' blue ') # фигуранын чегин кызыл , фигуранын ичин кок тус менен боёп коёт begin_fill () # Ичин боёону баштоо fd (200) # алдыга 200 пиксель жыл , lt (120) # сол жакка 120 градуска бурул fd (200) # алдыга 200 пиксель жыл lt (120) # сол жакка 120 градуска бурул fd (200) # алдыга 200 пиксель жыл ж. end_fill () # Ичин боёону аяктоо х -х у -у 330 -330 280 -280 0,0

180. Тапшырма 1-тапшырма 2-тапшырма

181. Тапшырма 1) Питон тилинин графикалык мүмкүнчүлүктөрүн колдонуп, үйдүн же роботтун сүрөтүн тартуучу программаны түзгүлө.

182. Tkinter GUI(graphical user interface ) модулу . Объектке о риентирленген программалоо

183. Негизги терезе( root) же негизги виджет Баскыч(кнопка- button-3) же негизги виджет Баскыч (button-1) басылганда окуя аткарылат( event) Баскыч (button-2) басылганда окуя аткарылат( event) . Label-1( lbl – метка же жазуу). Lable - 2 ( lbl – метка же жазуу). Негизги терезенин Баш сөзү(заголовок) Tkinter библиотекасы Терезе виджетинин элементтери

184. Tkinter библиотекасы. Об ъектке багытталган программалоо. 1-сабак. Терезе, кнопка виджеттерин кошуу from tkinter import * # tkinter библиотекасын кошуу root = Tk () # жогорку деңгээлдеги терезе Tk () классы менен чакырылат but = Button(root ) # Button классы кнопканы чыгарат, кнопка root терезесине тиешелүү but ["text"] = " Печать" # But виджетинин касиети ["text"] – кнопкага текст чыгарат def printer(event): # printer атындагы функцияны жарыялайбыз ( event -окуя, кырдаал) print (" Дагы эле албетте, Салам дүйнө! ") # кнопканы басканда чыгуучу сөз but. bind ("< Button-1 >",printer ) # кнопканы функция менен байланыштыруу(окуя) but. pack () # виджетти ( кнопканы) терезеге чыгаруу(терезеде көрсөтүү) root. mainloop () # mainloop методу аркылуу терезени да көрсөтөбүз.(терезе анда бир окуянын болушун күтүү режими

185. Tkinter библиотекасы. 1-сабак . Терезе, кнопка виджеттерин кошуу from tkinter import * def printer(event): print (" Салам дүйнө! ") root = Tk () but = Button(root) but [ "text" ] = « Чыгар " but.bind ("< Button-1 >",printer ) but.pack () root.mainloop ()

186. Entry - Бир саптуу тексттик талаа Label - Метка(жазуу) Radiobutton - радиокнопка Checkbutton - флажоктор Text - Көп саптуу текст(узун текст) Button - Баскыч(кнопка) root - Негизги терезе Tkinter . 2-сабак Виджеттердин касиеттери

187. Tkinter 2-сабак. Виджеттер жана алардын касиеттери. Терезенин( window ) касиеттери ( методдору ) window. title (“ Менин биринчи программам ”) – бул терезенин баш сөзүн(заголовок) чыгаруучу метод. window. geometry (‘400x300’) – бул чыгарылуучу терезенин туурасын жана бийиктигин пиксел менен көрсөтүүчү методу. from tkinter import * window = Tk () window.title (" Менин биринчи Python тиркемем !") window.geometry ( '400x300' ) window.mainloop () 400 пиксель 3 00 пиксель

188. Tkinter . 2-сабак Виджеттер(графикалык об ъекттер ) жана алардын касиеттери Button (баскычтын, кнопканын) касиеттери from tkinter import * window = Tk () but = Button(window, text =" Это кнопка ", # кнопкадагы жазуу width =30, height =5, # кнопканын туурасы жана узундугу (белги орун менен аныкталат bg ="white", fg ="blue" ) # фондун жана шрифттин түсү ( bg -background, fg -foreground) but.pack () window.mainloop ()

189. lab = Label (window, text=“ бул жазуу( label) ! \ n 2 c аптан турат . ” , # lable дагы текст font=“ Arial 18 ”) # Тексттин шрифти Tkinter 2-сабак. Виджеттер жана алардын касиеттери. Label, entry. 2- Метканын (жазуулардын) жана тексттик талаанын касиеттери Label – бул бир же бир нече саптан турган текстти камтыган жана негизинен колдонуучуга маалымат берүүчү жөнөкөй виджет Entry – бул бир эле сапты камтыган тексттик талаа. bd – бул borderwidth кыскартылып жазылышы - чектин калыңдыгын түшүндүрөт . ent = Entry (root , width =20, bd =3 ) # width тексттик талаанын туурасы 20 символ, чектин калыңдыгы 3 кө барабар

190. from tkinter import * window = Tk () window.title (" Менин биринчи Python тиркемем !") window.geometry ( '400x300' ) lbl = Label(window, text=" Салам ", font=(" Arial Bold ", 24)) lbl.grid (column =0 , row =0 ) btn = Button(window, text=" Баспа ! ", font=(" Arial Bold ", 24) ) btn.grid (column =1 , row =0 ) window.mainloop () . grid методу – бул метод терезеге жайгашкан бардык виджеттерге(графикалык об ъекттерге ) тиешелүү. М: but . grid (column = 0 , row = 1 ). Мында column – бул мамыча, ал эми row – бул сапча, б.а. 0 чү колонка(мамыча) жана 1-сапча дегенди түшүндүрөт. Виджеттин терезедеги ордун аныктайт. 2-сабак Tkinter . .grid методунун кызматы

191. Entry - Бир саптуу тексттик талаа Lable - Метка(жазуу) Radiobutton - радиокнопка Checkbutton - флажоктор Text - Көп саптуу текст(узун текст) Button - Баскыч(кнопка) root - Негизги терезе Tkinter . 3-сабак Виджеттерди байланыштыруу

192. Lable жана Button баскычтарын байланыштыруу үчүн биз def функция жазышыбыз керек. Б.а. Кнопканы( Button ) басканда, Метканын( Lable ) жазуусу башкага өзгөрсүн дейли. Ал эми виджеттин праметрин өзгөртүү .configure методу менен ишке ашат. Демек: Tkinter 3-сабак. Виджеттер жана алардын касиеттери. Lable жана Button виджеттерин байланыштыруу def clicked(): lbl. configure (text=« Мен сага айтпадым беле... ") # кнопканы басканда дин тексти ушул текстке өзгөрөт Ал эми ушул иш аракет аткарылышы үчүн кнопкага clicked функциясын байлашыбыз керек, ал төмөнкүчө ишке ашат: btn = Button ( window, text =« Баспа ! ", command = clicked ) # кнопканын параметрлери

193. Программа жалпысынан төмөнкү түрдө жазылат: Tkinter 3-сабак. Виджеттер жана алардын касиеттери. Lable жана Button виджеттерин байланыштыруу from tkinter import * def clicked (): lbl . configure ( text = « Мен сага айтпадым беле..." ) # кнопканы басканда метканын тексти ушул текстке өзгөрөт window = Tk () window . title ( « Менин биринчи Python тиркемем " ) window . geometry ( '400x 300 ' ) lbl = Label ( window , text = « Салам" , font = ( "Arial Bold" , 24 )) # кнопканы басканга чейинки меткадагы текст lbl . grid ( column = , row = ) btn = Button ( window , text = « Баспа! " , command = clicked ) # кнопканы функция менен байланыштыруу btn . grid ( column = 1 , row = ) window . mainloop ()

194. Тапшырмалар: 1.тапшырма. Терезе түзгүлө. Ага бирин алдында экинчиси жайгашкан 2 метка жана 2 кнопка түзгүлө. 1-меткада «5+3 =» деген экинчи меткада «10-5=» деген жазуулар болсун . Ал эми кнопкаларда « Жыйынтык » деген жазуу болсун . Ал кнопкаларды басканда 1-Меткадагы жазууда жыйынтык сан кызыл т үстө жана шрифт 16 болуп өзгөрсүн, 2-меткада болсо жыйынтык сан жашыл түстө жана шрифт 20 болуп өзгөрсүн. 2.тапшырма. Терезе жана анда катары менен 3 метка жана 3 кнопка жасагыла. Меткаларда жазуу « Стандарт » деп турсун. Качан 1-баскычты басканда кнопканын түсү кызыл болуп, меткада «кызыл» деген, 2-кнопканын түсү жашыл болуп, меткада «жашыл» жана 3-кнопканын түсү көк болуп меткада «көк» деген жазууларга өзгөрсүн.

195. Tkinter 4-сабак. Виджеттер жана алардын касиеттери. Entry тексттик талаасынын касиеттери жана аны башка виджеттер менен байланыштыруу Entry – бул бир эле сапты камтыган тексттик талаа. bd – бул borderwidth кыскартылып жазылышы - чектин калыңдыгын түшүндүрөт . ent = Entry (root , width =20, bd =3 ) # width тексттик талаанын туурасы 20 символ, чектин калыңдыгы 3 кө барабар Entry – тексттик сапчасына колдонуучу сырттан текст киргизе алат. Ал эми ал киргизилген тексттин кайсы бир параметрлери өзгөрүшү үчүн албетте дагы функция түзүп, мисалы .configure методун колдонуп, анын парамерлерин өзгөртсөк болот. М: from tkinter import * def clicked (): lbl . configure ( text =“ Мен сага айтпадым беле..") ent . configure ( fg = ' red ‘ , bg =‘ yellow ’, font=(“ Calibri Italic ”, 16 ) ) Мында кнопканы басканда lbl менен бирге ent Тексттик талаасынын да параметрлери өзгөрөт. Тактап айтканда баскычты баскандан кийин тексттик талаага жазылган тексттин түсү кызыл шрифт Calibr i жана 16 өлчөмдө, текст жазуучу фон болсо сарыга өзгөрүп калат.

196. Tkinter 4-сабак . Виджеттер жана алардын касиеттери. Entry тексттик талаасынын касиеттери жана аны башка виджеттер менен байланыштыруу from tkinter import * def clicked (): lbl . configure ( text = “ Мен сага айтпадым беле ” ) ent . configure ( fg = ‘ red ’, bg =‘ yellow ’, font=(“ Calibri Italic ”, 16 ) ) w indow = Tk () window . title ( “ Менин биринчи Python тиркемем ” ) window . geometry (‘ 500x 300 ') lbl = Label ( window , text = “ Салам" , font = ( "Arial Bold” , 12)) lbl . grid ( column = , row = ) e nt =Entry ( window, font = ( "Arial Bold" , 12)) ent . grid ( column = 2 , row = 0) btn . grid ( column = 1 , row = 0) btn = Button ( window , text = “ Баспа! " , command = clicked ) btn . grid ( column = 1 , row = ) window . mainloop ()

197. Эми мындай маселени ишке ашырып көрөлү. Entry тексттик талаасына текстти жазып, баскычты басканда ал жазуу меткага( Label) жазылып калгандай кылып өзгөртөлү. Бул аракеттерди ишке ашыруу үчүн биз функцияда .get методун колдонобуз. .get методу тексттик талаадагы( Entry) маалыматты алуу үчүн колдонулат. Анда ушуну эске алып функцияны төмөнкүдөй түзсөк болот: Tkinter 4-сабак. Виджеттер жана алардын касиеттери. Entry тексттик талаасынын касиеттери жана аны башка виджеттер менен байланыштыруу def clicked(): metkaga = ent . get () lbl .configure (text= metkaga ) Ушундай жол менен Entry тексттик талаасындагы текстти .get методун колдонуп каалаган виджетке чыгарсак болот, Мисалы баскычка да чыгарып көрөлү. Ал үчүн: def clicked(): knopkaga = ent . get () btn.configure (text= knopkaga )

198. Tkinter 4-сабак. Виджеттер жана алардын касиеттери. Entry тексттик талаасынын касиеттери жана аны башка виджеттер менен байланыштыруу from tkinter import * def clicked (): metkaga = ent . get () lbl .configure (text= metkaga ) window = Tk () window . title ( “ Менин биринчи Python тиркемем ” ) window . geometry ( ‘500x 300 ' ) lbl = Label ( window , text = “ Салам" , font = ( "Arial Bold” , 12)) lbl . grid ( column = , row = ) e nt =Entry(window, font = ( "Arial Bold" , 12)) ent . grid ( column = 2 , row = btn . grid ( column = 1 , row = btn = Button ( window , text = “ Баспа! " , command = clicked ) btn . grid ( column = 1 , row = ) window . mainloop () from tkinter import * def clicked(): knopkaga = ent . get () btn.configure (text= knopkaga ) window = Tk () window . title ( “ Менин биринчи Python тиркемем ” ) window . geometry ( ‘500x 300 ' ) lbl = Label ( window , text = “ Салам" , font = ( "Arial Bold” , 12)) lbl . grid ( column = , row = ) e nt =Entry(window, font = ( "Arial Bold" , 12)) ent . grid ( column = 2 , row = btn . grid ( column = 1 , row = btn = Button ( window , text = “ Баспа! " , command = clicked ) btn . grid ( column = 1 , row = ) window . mainloop ()

199. Tkinter Text, Radiobutton жана Checkbutton 5-сабак. Виджеттер жана алардын касиеттери. Бир нече саптык текст, радиокнопка жана флажоктор 1. Text виджети колдонуучуга бир эле сап эмес көп саптуу текстти киргизүүгө мүмкүндүк берет. Мындагы акыркы ( wrap ) деген касиети берилген маанисине жараша колдонуучу киргизген текстти же сөз боюнча же символ боюнча ташымалдайт же болбосо Enter баскычын басмайынча ташымалдабайт . Биздин учурда текст сөз боюнча ташымалданат . 1. tex = Text ( window , width =40, font =" Verdana 12 ", wrap =WORD )