absorsiyonu.pptx ilaçların absorbsiyonu

absorsiyonu.pptx ilaçların absorbsiyonu

1. Absorbsiyon İlaçların absorbsiyonu uygulandıkları yerden kan veya lenf dolaşımına geçişidir. Damar içine verilişte absorbsiyon %100 dür. Absorpsiyonun 2 önemli boyutu -- Abs . Hızı: Birim zamanda absorbe edilen ilaç miktarı --- Abs . Derecesi (oranı)

2. İlaçların absorbsiyon hızlarını etkileyen faktörler şunlardır: Veriliş yolu İlacın fiziksel ve kimyasal özellikleri İlacın farmasötik şekli İlaç konsantrasyonu (yoğunluğu)

3. İlacın farmakolojik özelliği Absorbsiyon yüzeyinin genişliği İlacın uygulandığı yerdeki dokuların kan akım hızı

4. İlaçla ilgili faktörler : İlaç molekülünün fizikokimyasal özellikleri : a- Molekül büyüklüğü : Büyük moleküllü ilaçların absorpsiyon hızı genellikle küçük moleküllü olanlardan daha yavaştır. Ancak, bazen ufak moleküllü ilaçlar, yapımları sırasında etki sürelerini uzatmak için inert maddelerle birleştirilerek ( dekanoat , enantat esterleri yapmak gibi) absorpsiyonları yavaşlatılır.

5. b- Lipofiliklik İlacın hücre membranının lipid ortamında çözünme eğiliminin ölçüsü : ( Lipid / Su) partisyon katsayısıdır. Bu katsayı ne kadar büyükse hücre membranından absorpsiyon hızı o kadar fazladır.

6. Ortamın pH’sına bağlı değişebilir. İlaçların sulu ortamdaki non - iyonize ( iyonize olmamış) fraksiyonları lipofiliktir . Asidik ilaçlar asidik ortamda non - iyonize , Bazik ilaçlar bazik ortamda non - iyonize haldedirler, yani absorpsiyonları daha fazladır.

7. c-İlacın farmasötik şeklinin fiziksel özellikleri : Solüsyon halindeki ilacın absorpsiyonu , süspansiyon veya emülsiyonlardan daha hızlıdır. Tablet, draje gibi katı farmasötik şekildeki ilaçların absorpsiyonundan önce bunların ilk olarak parçalanması ( disintegresyan ) ve daha sonra da bu parçaların mide-barsak sıvılarında çözünmesi ( dissolüsyon ) gereklidir.

8. İyon Tuzağı Pasif diffüzyona uygun bir membranla ayrılmış iki kompartımanda eğer pH farkı varsa, bu farka bağlı olarak ilaç daha fazla iyonize olmasına uygun olan kompartımanda toplanma eğilimindedirler. Non - iyonize kısımlar membrandan geçebildiği için her iki kompartımanda denge haline ulaşır .

9. İlaç konsantrasyonu: İlacın uygulandığı yerdeki konsantrasyonu yüksek olursa absorpsiyonu genellikle hızlı olur. İlacın farmakolojik özelliği: Belirli sayıdaki ilaçların farmakolojik özellikleri emilim hızını etkiler. Örn : Vazokonstriktör ilaçlar uygulandıkları yerden geçen kan akımını azaltarak kendi absorpsiyonlarını azaltırlar.

10. İlaçların mide-barsak kanalından absorbsiyonunu etkileyen fizyolojik faktörler:

11. Midenin boşalma süresi: Yemekten sonra midenin boşalması 20-60 dakika arasında değişmektedir. Mide boşalmasının gecikmesi sonucu ilacın asid ortamda fazla kalması, asidik ilaçların dissolüsyonunu geciktirerek absorbsiyonunu azaltabilir,

12. Bazik ilaçların dissolüsyonunu ise arttırarak absorbsiyonunuda arttırabilir. Boşalmanın gecikmesi asid ortamda veya mide suyundaki enzimler tarafından parçalanan ilaçlarında biyoyararlanımını azaltır.

13. Barsak motilitesi : ishal halinde olduğu gibi barsaktan geçişin hızlanması absorbsiyonu azaltır. Mide barsak mukozasından geçen kan akımının dolaşım şoku ve konjestif kalp yetmezliği gibi durumlarda azalması, ağızdan alınan ilaçların absorbsiyonunu geciktirebilir ve azaltabilir.

14. Besinlerin ilaç absorbsiyonuna etkisi: Genel bir kural olarak son yemekten iki saat sonra başlayan ve gelecek yemekten bir saat önce biten süre içinde ilaç alınması aç karnına alınma olarak kabul edilir. Aç karnına veya tok karnına ilaç alınması ilacın absorbsiyon oranını değil absorbsiyon hızını değiştirebilir.

15. * Absorbsiyonun çabuk olması ve etkinin çabuk başlaması tek doz halinde ilaç alındığında daha çok önem arz etmektedir. Örn ; baş ağrısı.

16. Absorbsiyon yerini, süresini ve hızını kontrol eden özel farmasötik şekiller: Barsakta açılan kaplamalı tablet, draje veya kapsül

17. Modifiye salan farmasötik şekiller : Ağızdan alınan kısa etki süreli ilaçların etki süresini uzatmak ve günde bir kez alınmasını sağlamak için mide barsak kanalında ilacı yavaş salıveren tablet veya kapsül şekilleri yapılır, bu tür farmasötik şekilleri sürekli salan, yavaş salan ve gecikmeli tablet kapsül veya draje gibi adlar verilir.

18. Hız kontrolü farmasotik şekiller : İçindeki ilacı önceden saptanmış sabit bir hızda (0. derece kinetiğine göre) ve belirli bir süre boyunca salıveren farmasötik şekillerdir. Bu farmasötik şekillere terapötik sistemler adı verilir. Bunların ağızdan verilenlerine gastrointestinal terapötik sistemler adı verilir. Oral uygulananların çoğu OROS simgesi ile adlandırılan oral osmotik terapötik sistemleridir .

19. Veriliş Yeri ile İlgili Faktörler a-Doku perfüzyonu : Şok, hipotansiyon, konjestif kalp yetmezliği, miksödem ve arter tıkanıklığı gibi durumlarda doku kan akımının azalması ilaçların absorpsiyon hızlarını azaltır. Bazen bu duruma ilaçların kendileri neden olur.

20. b- Absorbe eden yüzeyin genişliği ve geçirgenliği İlaç ne kadar geniş yüzeye uygulanmış ve bu yüzey ne kadar geçirgen ise absorpsiyon hızı o kadar fazla olur. Cilt mukozalara göre daha az geçirgendir. İnce barsak mukozası,ağız mukozası, mide ve rektum ilaca daha geniş yüzey sunar ve oralardan absorpsiyon genellikle daha hızlıdır.

21. Enjeksiyon suretiyle ilacın verilişi absorbsiyonunu hızlandırır. Damar içine verildiğinde ilaç enjektör iğnesinin ucundan çıktığı anda absorbe edilmiş olur. İlacın molekül büyüklüğü ne kadar küçük ise ve yağda çözünürlüğü ( lipofilikliği ) ne kadar fazla ise absorbsiyon o kadar hızlı olur. Oral yolla alınan ilacın dozu, parenteral yola göre daha yüksektir.

22. İlaç Eşdeğerlikleri Farmasötik Eşdeğerlilik : İki farklı müstahzarın, - aynı etkin maddenin veya maddelerin - - aynı molar miktarını - aynı veya karşılaştırılabilir standartlara uyan farmasötik şekiller (tablet, kapsül, ampül vb gibi) içinde içermesidir.

23. Biyoeşdeğerlilik : Farmasötik eşdeğer iki müstahzarın Aynı molar dozda verilişinden sonra 1-Biyoyararlanımlarının ( absorpsiyon hız ve derecesi boyutlarıyla) 2- Dolayısıyla terapötik etkilerinin hem etkililik ( efikasite ) hem de güvenlik bakımından aynı olmasını sağlayacak derecede benzer olmasıdır.

24. Biyoyararlanım : i.v . dışı yoldan ( i.m . , oral.. vs ) verilen bir ilacın sistemik dolaşıma geçme hız ve derecesidir. Biyoyararlanım çalışmalarında ilacın 1- C max 2- t max 3- AUC ( eğri altındaki alan) parametreleri ölçülür. Bu parametreleri %80-125 aralığında olan iki ilaç biyoeşdeğer kabul edilir.

25. Biyoyararlanımı etkileyen faktörler : * İlacın disintegrasyonu (mide içeriğinde parçalanması)   * İlacın dissolüsyonu (mide içeriğinde çözünmesi)   * Beslenme düzeni

26. İLACIN MİDE BARSAK KANALINDAN ABSORBSİYONU VE SİSTEMİK DOLAŞIMA GİRİŞİ ARASINDA MEYDANA GELEN OLAYLAR 1- PRESİSTEMİK ELİMİNASYON: Lipofilik ilaçların absorpsiyonu fazladır, ancak karaciğerden ilk geçiş sırasında büyük oranda yıkıldıklarından sistemik biyoyararlanımları o kadar yüksek değildir. Örn; propranolol’un oral dozu, parenteral dozunun 10- 20 katı kadardır. Presistemik eliminasyona uğrayan bazı ilaçlar : Beta blokerler (propranolol), Nitritler

27. ABSORPSİYON ORANINI DEĞİŞTİREN BAZI ÖZEL DURUMLAR 2- ENTEROHEPATİK SİRKÜLASYON : İlaçların karaciğerde oluşan (genellikle) glukuronat ve sülfat konjugatları (metabolitleri) ince barsaklara atılınca, burada beta- glukorinidaz ve sülfataz enzimleri tarafından hidrolize uğrayarak ilaç tekrar serbest hale geçer ve geri emilerek tekrar sirkülasyona girer.

28. Böylece bu ilaçların etki süresi uzar. Bunlara bazı örnekler : Kloramfenikol Klorpromazin Karbamazepin Dijitoksin Steroid yapılı ilaçlar Rifampin Morfin