การประยุกต์ใช้ตัวชี้วัดเพื่อปรับปรุงการจัดทำแผนพัฒนาจังหวัดสมุทรสงคราม (ด้านเศรษฐกิจ) (Applying of Indicators to Improve the Development Planning of Samut Songkhram Province: Economic Aspect)

รายงานนี้นำเสนอข้อเสนอแนะในการใช้ตัวชี้วัดเพื่อการจัดทำแผนพัฒนาจังหวัดสมุทรสงครามระยะ 4 ปี (พ.ศ. 2557-2560) โดยเน้นการเลือกตัวชี้วัดที่สามารถนำมาใช้ในการวางแผนได้อย่างมีประสิทธิภาพ เสริมสร้างกระบวนการตัดสินใจเชิงกลยุทธ์ และการทำให้แผนพัฒนาสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ข้อเสนอแนะนี้เกิดจากการวิเคราะห์ความต้องการของพื้นที่ แนวโน้มการพัฒนา และปัจจัยทางสังคม-เศรษฐกิจที่สำคัญ ผลการศึกษาย้ำถึงความสำคัญของการนำบริบทท้องถิ่น การมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย และการตัดสินใจที่ขับเคลื่อนด้วยข้อมูลมาใช้ในการจัดทำแผนพัฒนาที่สามารถปฏิบัติได้จริงและมีผลกระทบที่ดีต่อการเติบโตและความเจริญรุ่งเรืองของจังหวัดในอนาคต

Abstract

This study presents recommendations for utilizing development indicators in formulating the four-year development plan (2014-2017) for Samut Songkhram Province, Thailand. The focus is on identifying key indicators that can effectively guide the planning process, enhance strategic decision-making, and ensure alignment with sustainable development goals. The recommendations are derived from an analysis of regional needs, development trends, and key socio-economic factors. The findings emphasize the importance of integrating local context, stakeholder engagement, and data-driven decision-making in creating a development plan that is both actionable and impactful for the province's future growth and prosperity.

1. 1

การประยุกต์ใช้ตัวชี้วัดเพื่อปรับปรุงการจัดท าแผนพัฒนาจังหวัดสมุทรสงคราม
(ด้านเศรษฐกิจ)
โดย
เชิญ ไกรนรา
ส านักพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมภาคกลาง
Email: [email protected]
17 เมษายน 2558
--------------------------------
1.ภาพรวมการพัฒนาของจังหวัดสมุทรสงคราม
จังหวัดสมุทรสงครามมีระดับการพัฒนาสูงกว่าค่ากลางของประเทศเนื่องจาก Composite Index ของจังหวัด
สมุทรสงครามคิดเป็นร้อยละ 34.88 มีค่าสูงกว่าค่ากลางของประเทศซึ่งคิดเป็นร้อยละ 29.70 จังหวัด
สมุทรสงครามยังมีดัชนีความก้าวหน้าของคนระดับจังหวัด (HAI) ที่ดีอยู่ในล าดับที่ 5 ของประเทศในปี พ.ศ.
2552 (ค่า HAI=0.6695) และปรับลดลงเล็กน้อยอยู่ในล าดับที่ 10ในปี พ.ศ. 2557 (ค่า HAI=0.6636)แต่ก็ยัง
จัดเป็น 1 ใน 10 จังหวัดที่มีความก้าวหน้าของคนระดับจังหวัดสูงสุดในประเทศ และมีความก้าวหน้ามากที่สุด
ในกลุ่มจังหวัดภาคตะวันตก โดยเฉพาะมีความโดดเด่นด้านการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม เมื่อเปรียบเทียบดัชนี
ย่อย HAI 8 ด้าน ระหว่างปี พ.ศ. 2552 กับปี พ.ศ. 2557 พบว่า ดัชนีย่อย HAI ดีขึ้นจ านวน 3 ด้าน คือ ด้าน
ชีวิตการงาน ด้านชีวิตครอบครัวและชุมชน และด้านสุขภาพ ส่วนดัชนีย่อยอีก 5 ด้าน เปลี่ยนแปลงแย่ลง
คือ ด้านรายได้ ด้านการศึกษา ด้านที่อยู่อาศัยและสภาพแวดล้อม ด้านการคมนาคม และด้านการมีส่วนร่วม

2.การวิเคราะห์โครงสร้างเศรษฐกิจของจังหวัดสมุทรสงคราม
โครงสร้างการผลิตของจังหวัดสมุทรสงครามในปี พ.ศ.2555 ณ ราคาประจ าปี มีมูลค่าทั้งสิ้น 17,821
ล้านบาท ประกอบด้วยการผลิตภาคเกษตรมูลค่า 1,968 ล้านบาท คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 11 และการผลิต
นอกภาคเกษตรมูลค่า 15,853 ล้านบาท คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 89 โดยสาขาการผลิตที่มีสัดส่วนรายได้สูงสุด
3 ล าดับแรกคือ สาขาอุตสาหกรรม ขายส่งขายปลีก และการขนส่ง ซึ่งคิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 29.70, 11.90
และ 9.30 ตามล าดับ ส าหรับผลิตภัณฑ์มวลรวมจังหวัดต่อหัว ณ ปี พ.ศ. 2555 มีมูลค่า 95,305 บาท/คน/ปี

แม้ว่าภาคเกษตรมีสัดส่วนการผลิตเพียงร้อยละ 11 แต่ยังมีความส าคัญสูงเนื่องจากประมาณร้อยละ 70 ของ
ประชาชนในจังหวัดประกอบอาชีพเกษตรกรรมและประมง โดยพืชเศรษฐกิจที่ส าคัญของจังหวัดสมุทรสงคราม
ได้แก่
 มะพร้าว มีพื้นที่ปลูกประมาณ 70,000 ไร่ แบ่งออกเป็นมะพร้าวผลประมาณ 50,000 ไร่ และ

2. 2

มะพร้าวส าหรับผลิตน้ าตาลประมาณ 20,000 ไร่ สวนมะพร้าวส่วนใหญ่ปลูกต้นมะพร้าวแบบผสมผสานกันทั้ง
ชนิดผลและชนิดน้ าตาล ส าหรับการระบาดของแมลงศัตรูมะพร้าวพบว่ามีผลกระทบไม่รุนแรง
 ส้มโอ มีพื้นที่ปลูกประมาณ 10,000 ไร่ โดยจะให้ผลผลิตได้ดีถ้าปลูกในพื้นที่ต่ ากว่า 6 เมตร จาก
ระดับน้ าทะเลปานกลาง และเป็นพืชเศรษฐกิจที่สามารถสร้างมูลค่าและสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ตลอดทั้งปี
โดยไม่พบปัญหาการระบาดของโรคและแมลง
 ลิ้นจี่ มีพื้นที่เพาะปลูก 3,484 ไร่ โดยจะให้ผลผลิตได้ดีถ้าปลูกในพื้นที่สูงกว่า 10 เมตร จาก
ระดับน้ าทะเลปานกลาง ถือได้ว่าเป็นผลไม้ที่ยังมีโอกาสพัฒนาผลผลิต
 ข้าว มีพื้นที่ปลูกประมาณ 4,000 ไร่ และเป็นพืชเศรษฐกิจเสริมของจังหวัด

นอกจากนี้ยังมีการประกอบอาชีพเพาะเลี้ยงสัตว์น้ าชายฝั่งที่ส าคัญ เช่น หอยแครง หอยแมลงภู่ และหอย
นางรม เป็นต้น ส าหรับภาคอุตสาหกรรมมีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดเล็กและขนาดกลาง (SMEs) ประมาณ
ร้อยละ 30 ของจ านวนโรงงานอุตสาหกรรมรวมของทั้งจังหวัดและไม่มีปัญหาการใช้แรงงานต่างด้าว ใน
ขณะเดียวกันสาขาการท่องเที่ยวมีบทบาทที่โดดเด่นเนื่องจากมีทรัพยากรทางการท่องเที่ยวที่เป็นเอกลักษณ์
เฉพาะตัวคือเป็นเมืองสามน้ าผสมผสานกับการอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่น

3.ปัญหาด้านการพัฒนาเศรษฐกิจที่ส าคัญ มีดังนี้
3.1 ด้านการพัฒนาเกษตรกรรม
 เกิดการผสมข้ามสายพันธุ์ของมะพร้าวในจังหวัดแต่ได้สายพันธุ์ที่ด้อยลง ประกอบกับต้นมะพร้าวส่วน
ใหญ่มีอายุมากจึงให้ผลผลิตได้น้อยส่งผลท าให้เกษตรกรมีรายได้น้อย
 ภายหลังการเข้าสู่ประชาคมอาเซียนโดยสมบูรณ์มีแนวโน้มว่ามะพร้าวผลส าหรับผลิตน้ ามันมะพร้าว
จากประเทศเมียนมาร์และประเทศอินโดนีเซียอาจทะลักเข้าสู่ตลาดของไทยมากขึ้น ซึ่งจะส่งผลกระทบโดยตรง
ต่อขีดความสามารถในการแข่งขันของผู้ผลิตมะพร้าวผลของจังหวัดสมุทรสงครามซึ่งปลูกมะพร้าวแบบดั้งเดิม
 เกษตรกรผู้ปลูกมะพร้าว ส้มโอ และลิ้นจี่ยังขาดการรวมกลุ่มเพื่อสร้างอ านาจต่อรองทางการตลาด
 ยังขาดการวางแผนการพัฒนาผลผลิตทางการเกษตรเป็นรายชนิดสินค้าตลอดห่วงโซ่การผลิต (Value
Chain) และการพัฒนาและส่งเสริมของหน่วยราชการที่เกี่ยวข้องยังเป็นลักษณะค่อนข้างแยกส่วน
 ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของสภาวะอากาศส่งผลให้ผลของผลิตลิ้นจี่ที่ได้รับมีความไม่แน่นอน
 ผลผลิตสัตว์น้ าที่เพาะเลี้ยงเสียหายเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของคุณภาพน้ าและ
สิ่งแวดล้อมบริเวณชายฝั่งทะเล
3.2 ด้านการพัฒนาการท่องเที่ยว
 ปัญหามลภาวะทางเสียงจากการสัญจรทางเรือรับส่งนักท่องเที่ยวประเภทต่างๆในแม่น้ าสายหลัก ซึ่ง
ได้ก่อความเดือดร้อนร าคาญและรบกวนวิถีชีวิตของประชาชนในท้องถิ่น

3. 3

 ที่พักนักท่องเที่ยวและ Home Stay บางส่วนยังไม่ได้มาตรฐานที่ก าหนดโดยหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยว
ข้อง
 ขาดการท าการตลาดการท่องเที่ยวเพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวให้เข้ามาท่องเที่ยวในจังหวัดอย่างต่อเนื่อง
 เครือข่ายผู้ประกอบการการท่องเที่ยวยังมีความไม่เข้มแข็งในการประสานความร่วมมือเพื่อส่งเสริม
กิจกรรมการท่องเที่ยวร่วมกับภาครัฐที่เกี่ยวข้อง

4.ตัวชี้วัดที่บ่งชี้ปัญหาด้านการพัฒนาเศรษฐกิจของจังหวัดสมุทรสงคราม
จากตัวชี้วัดด้านเศรษฐกิจจ านวน 6 ตัวชี้วัด มีตัวชี้วัดจ านวน 3 ตัวชี้วัดของจังหวัดสมุทรสงครามที่มีค่าต่ ากว่า
ค่ากลางของประเทศประกอบด้วย
 อัตราการเปลี่ยนแปลงของผลิตภัณฑ์มวลรวมของจังหวัด ระดับประเทศ 3.54 % จังหวัด
สมุทรสงคราม 2.62 % สามารถอธิบายได้ว่าเศรษฐกิจของจังหวัดเกิดการหดตัวกว่าค่ากลางของประเทศ
ซึ่งอาจมีสาเหตุบางส่วนมาจากการพึ่งพาพืชเชิงเดี่ยวมากเกินไปและเป็นการท าการเกษตรแบบดั้งเดิม รวมทั้ง
อาจเผชิญปัญหาราคาผันผวน หรือผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของสภาวะอากาศส่งผลให้ได้ผลผลิตลดลง
เป็นต้น

 อัตราการเปลี่ยนแปลงของรายได้เฉลี่ยของครัวเรือนในจังหวัด ระดับประเทศ 9.48 % จังหวัด
สมุทรสงคราม 7.89 % สามารถอธิบายได้ว่าเป็นไปในทิศทางเดียวกันกับอัตราการเปลี่ยนแปลงของ
ผลิตภัณฑ์มวลรวมจังหวัด โดยสาเหตุที่ครัวเรือนในจังหวัดมีรายได้ลดลงอาจเนื่องจากเก็บเกี่ยวได้ผลผลิต
ทางการเกษตรหรือประมงลดลง รวมทั้งอาจเกิดจากความผันผวนจากราคาสินค้าเกษตรและประมง
หรือบางส่วนอาจเป็นผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของสภาวะอากาศ
 อัตราส่วนการออมเฉลี่ยต่อรายได้เฉลี่ยของครัวเรือน ระดับประเทศ 21.84 % จังหวัด
สมุทรสงคราม -1.85 % สามารถอธิบายได้ว่าค่อนข้างขัดแย้งจากความเป็นจริงเพราะจากการค้นคว้าจาก
เอกสารสถิติครัวเรือนของหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้องและสัมภาษณ์เจ้าหน้าที่ของจังหวัดที่เกี่ยวข้อง เช่น
ส านักงานสถิติจังหวัด แล้วพบว่าในความเป็นจริงประชาชนจังหวัดสมุทรสงครามมีชีวิตความเป็นอยู่แบบพอ
เพียงแต่มีการเก็บออมเงินสูง จึงอาจเป็นไปได้ว่าประชาชนได้แจ้งหรือให้ข้อมูลการออมแก่หน่วยงานภาครัฐที่
ต่ ากว่าความเป็นจริง (Under Report) เนื่องจากอาจมีความเข้าใจผิดว่าหากให้ข้อมูลที่เป็นจริงแล้วจะส่งผล
กระทบต่อการค านวณจ านวนเงินที่ต้องช าระภาษีประจ าปี เป็นต้น อย่างไรก็ตามอาจมีความจ าเป็นต้องค้นคว้า
เชิงลึกเพื่อยืนยันข้อสันนิฐานนี้

5.ข้อเสนอแนะเพื่อพัฒนาศักยภาพการผลิตของจังหวัดสมุทรสงคราม มีดังนี้
5.1 ปรับโครงสร้างการผลิตทางการเกษตร โดยมุ่งสู่การการพัฒนาเกษตรแบบผสมผสานและเกษตรยั่งยืนเพื่อ
ลดผลกระทบจากสภาวะโลกร้อน

4. 4

5.2 วิจัยและพัฒนาเพื่อปรับปรุงสายพันธุ์พืชเศรษฐกิจ เช่น มะพร้าวพื้นเมือง มะพร้าวตาล ส้มโอ และ ลิ้นจี่
เป็นต้น ให้มีคุณภาพ
5.3 จัดท าแผนพัฒนาพืชเศรษฐกิจเป็นรายสินค้าแบบบูรณาการตามห่วงโซ่การผลิต รวมทั้งพัฒนาให้เป็น
เกษตรอินทรีย์และเกษตรปลอดภัยเพื่อการส่งออก สู่การเป็นผลิตภัณฑ์ที่เป็นสิ่งบ่งชี้ภูมิศาสตร์
(Geographical Indication: GI)
5.4 ส่งเสริมการรวมกลุ่มของเกษตรกรเพื่อสร้างอ านาจต่อรอง และพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานทางการเกษตรเพื่อ
การส่งออก เช่น ศูนย์คัดแยกเกรดและปรับปรุงคุณภาพผลไม้เพื่อการส่งออก เป็นต้น
5.5 ส่งเสริมการรวมกลุ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์อาหารและประมงที่มีคุณภาพ เช่น กะปิ ปลาทูนึ่ง เป็นต้น
และจัดหาช่องทางจ าหน่ายทุกระดับและยั่งยืน
5.6 ส่งเสริมการท่องเที่ยวที่ให้ชุมชนเป็นฐาน (Community-Based Tourism Development) ทั้งเชิง
วัฒนธรรม เชิงเกษตร หรือเชิงธรรมชาติ รวมจัดท ามาตรฐานที่พักและ Home Stay ให้ได้มาตรฐานตามที่
หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องก าหนด และสร้างเครือข่ายแหล่งท่องเที่ยวและแหล่งที่พักในจังหวัด
5.7 ส่งเสริมให้ภาคเอกชนจัดท ารายการท่องเที่ยวและเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ตลาดนักท่องเที่ยวเป้าหมาย และ
ให้ส่งเสริมให้กลับมาท่องเที่ยวซ้ า (Repeated Tourist)
5.8 ควบคุมและจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม เช่น ขยะชุมชน น้ าเสีย มลพิษทางเสียง เป็น เพื่อส่งเสริมให้เป็น
เมืองน่าอยู่เพื่อมุ่งไปสู่การพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน

-----------------------------