Aymara - The New Testament (Machaq Testamento).pdf

MachaqTestamento

TabladeContenido
Mateo 1
Marcos 25
Lucas 40
Juan 65
Apostolanakan 84
Romanonakar 107
1Corintios 117
2Corintios 127
Gálatas 134
Efesios 138
Filipos 142
Colosenses 145
1Tesalonicenses 148
2Tesalonicenses 150
1Timoteor 152
2Timoteor 155
Tito 157
Filemón 158
Hebreonakar 159
Santiago 166
1Pedron 169
2Pedron 172
1Juan 174
2Juan 177
3Juan 177
Judas 178
Apocalipsis 179

Mateo
1JAQTHAPI
1Jesucristo,Davidanyoqapa,Abrahamanyoqapa,
wawanakapatwaparlirlibro.
2AbrahamaxIsaacaruwyuritayna;IsaacastiJacobchachan
wawapänwa;JacobustiJudasampi,jilanakapampi
wawapänwa;
3JudasastiTamarmarkankirFares,Zarasatchachan
wawapänwa.FareschachastiEsromsatchachan
wawapänwa;EsromchachastiAramchachanwawapänwa;
4AramchachastiAminadabchachanwawapänwa.
AminadabchachastiNaasónsatchachanwawapänwa;
NaasonchachastiSalmónsatchachanwawapänwa;
5SalmonastiRacabmarkankirBoozsatchachan
wawapänwa.BoozchachastiRutwarminObedsat
wawapänwa;ObedchachastiIsaíwawapänwa;
6JeséchachastiDavidreyiruwyuritayna.Davidreyisti
Salomonaruwyuritayna,jupastiUriasanwarmipänwa.
7SalomonastiRoboamchachanwawapänwa.Roboam
chachastiAbiasatwawapänwa;AbiastiAsasatwawaruw
yuritayna;
8AsáchachastiJosafatwawapänwa.JosafatastiJoram
chachanwawapänwa;JoramchachastiOzíaschachan
wawapänwa;
9OzíaschachastiJoatamchachanwawapänwa.Joatam
chachastiAcazchachanwawapänwa;Acazchachasti
Ezequíaschachanwawapänwa;
10EzequiasastiManaséschachanwawapänwa.Manases
chachastiAmónsatchachanwawapänwa;Amónchachasti
Josiasaruwyuritayna;
11JosiasastiJeconiasampi,jilanakapampiwawapänwa,
Babiloniamarkarapatäpkänaukapachana.
12Babiloniamarkarapatäpkänaukaqhepatjja,Jeconias
chachajjSalatielchachanwawapänwa.Salatielchachasti
Zorobabelwawapänwa;
13ZorobabelastiAbiudsatchachanwawapänwa.Abiud
chachastiEliacimsatchachanwawapänwa;Eliakim
chachastiAsorsatchachanwawapänwa;
14AzorastiSadocsatchachanwawapänwa.Sadoc
chachastiAquimsatchachanwawapänwa;Aquim
chachastiEliudchachanwawapänwa;
15EliudastiEleazarwawapänwa.EleazarchachastiMatán
satchachanwawapänwa;MatanastiJacobchachan
wawapänwa;
16JacobchachastiMarianchachapänwa,jupatstiJesusaw
nasïna,jupastiCristosatawa.
17UkhamastiAbrahamatqalltasaDavidkamaxtunka
pusiniwawanakawa;DavidatqalltasinBabiloniamarkar
apatäñapkamaxtunkapusiniwawanakawutjäna;Babilonia
markarapatäñatqalltasa,Cristorpuriñkamaxtunkapusini
wawanakawutji.
18Jesucristonyurïwipaxakhamawa:Mariataykapax
Joseampjaqichatäxäna,janïrtantachasipkasinxa,Qullan
Ajayunusurïtapuñjasïna.
19UkatJoseyachachapaxchiqaparsarnaqirjaqit
uñt'ayasiñmunasawjamasatjaqunukuñamtäna.
20Ukanaklup'iskasasti,Tatitunangelapawsamkan
uñstäna,akhamsasa:—Jose,Davidanyoqapa,jan
axsaramtiMariawarmimarcasarasiñxa,usurïkiukax
utjaskakiwa—sasaQullanAjayunuñt’atawa.
21Ukatstimäyuqallwawawyurini,ukatstiJESUSsasaw
sutichäta,jupawmarkaparuxjuchanakapatqhispiyani.
22Taqeukanakajjlurasïna,kuntïprofetajjTatitojjsiskäna
ukajjphoqasiñapataki.
23Uñtapxam,mävirgentawaquxusurïniwa,mäyuqall
wawawawachasini,Emanuelsutimpiwsutichapxani,uka
sutixakhamsañmuni:“Diosaxjiwasanakampïskiwa”sasa.
24Joseastiikitsartasisinxa,Tatitunangelapaxsiskäna
ukhamarjamawluräna,ukatstiwarmiparuwirpäna.
25Jilïryuqallwawaparwawachañapkamaxjaniwuñt'känti.
2JAQTHAPI
1JesusaxJudeauraqinBelénmarkanyuritayna,Herodes
reyinurunakapansti,Intijalsutuqityatiñanjaqinakaw
Jerusalénmarkarpurinipxäna.
2Ukatsapxänwa:—¿KawkinkisjudionakanReyipäkiuka
jaqixa?Intijalsutuqinkirwarawarapuñjapxta,jupar
yupaychañatakiwjutapxta—sasa.
3Herodesreyejjukistʼasajja,Jerusalén
markpachankirinakajjwalllakisipjjäna.
4Taqejilïrsacerdotenakaru,escribanakarutantacht'asinsti,
kawkhansCristojjnaciniukjiskt'äna.
5Jupanakastisapxarakïnwa:—JudeauraqinkirBelén
markanwa,profetaxakhamqillqatawa.
6JudáuraqinkirBelénmarkaxjaniwJudámarkan
jilïrinakapatjuk'ampjisk'äktati,jumatmäjach'aapnaqiriw
mistuni,jupawIsraelmarkaxaruxapnaqani.
7Herodesastiyatiñanjaqinakaruxjamasatjawsasinsti,
kunapachasukawarawaraxuñstaniukjiskt'äna.
8UkatstijupanakaruxBelénmarkaruwkhitäna,akham
sasa:—Sarapxam,ukajisk'awawarthaqhapxam.Jupar
jikxatapxätaukkhasti,nayaryatiyapxita,ukhamatjupar
yupaychirjutañataki—sasa.
9Reyinist'asinsti,sarxapxänwa.Intijalsutuqinuñjapkäna
ukawarawarastijupanakannayraqatapansaraskäna,
kawkhantïwawaxjikxataskänukachiqarpuriñkama.
10Ukawarawarauñjasajja,walkusisipjjäna.
11Utarmantasinsti,Maríataykapampchikawawar
uñjasaxqunqurt'asisawyupaychapxäna.quri,incienso,
mirra.
12UkatstiDiosaxsamkapanHerodesanukarjan
kutt'apxañapatakyatiyäna,ukatstiyaqhathaknammarkapar
sarxapxäna.
13Jupanakajjsarjjapjjänaukhajja,Tatitunangelapaw
samkanJosearuñstäna,akhamsasa:“Sartasim,wawampi
taykapampiirptanisinEgiptomarkarjaltjjam,nayajjjumar
yatiyañkama,ukankapjjam”sasaHerodesaxukajiskʼa
wawartukjañatakiwthaqani.
14Ukatsartasinxa,mäarumawwawampitaykapampi
irpäna,ukatstiEgiptomarkaruwsarxäna.
15Herodesanjiwañapkamawukankarakïna,ukhamat
Tatitunprofetaxsiskänaukphuqasiñapataki:“Egiptotwa
wawajarjawsta”sasa.
16Herodesastiyatiñanjaqinakatsawkasipxatapuñjasax
walpuncolerasïna,ukatBelénmarkanjakapkänauka
wawanakarkhithäna,pämaranitaynacharukunapachatix
jupaxyatiñanjaqinakaruxtaqichuymajiskt'äna.
17UkapachawkuntixJeremíprofetaxsiskänukax
phuqhasxäna.
1

MATEO
18Ramaurunxamäaruwist'asïna,jachaña,jachaña,jach'a
jach'ajach'atukuña,Raquelaxwawanakapatjachäna.
19Herodesajjjiwjjänaukhajja,Tatitunmäangelapaw
EgiptomarkanJosearsamkanuñstäna.
20Ukatsapxänwa:“Sartam,wawampitaykapampi
irpapxam,Israeluraqirsarapxam,ukajisk'awawarjiwayañ
thaqirinakaxjiwatäpxiwa”sasa.
21Ukatstisartasinxa,wawampitaykapampiwirpxatäna,
ukatstiIsraeluraqiruwpurinïna.
22ArquelaochachanJudeamarkanHerodesawkipan
utapanreyïtapist'asinsti,ukachiqarsarañajjsaräna.
23JupastiNazaretsatmämarkaruwjakasïna,profetanakan
sapkänaukaphoqasiñapataki:“Nazaretsatäniwa”sasa.
3JAQTHAPI
1UkaurunakanstiBautisirJuanawJudeawasaranyatiyir
jutäna.
2Ukatsapxarakïnwa:“Arrepentisipxam,alaxpachan
reinopaxjak'ankxiwa”sasa.
3Isaíasprofetaxjupatparläna,akhamsasa:“Wasaranmä
jaqinarupist'asi:“Tatitunthakipwakicht'apxam,
thakinakapchiqañchapxam”sasa.
4UkaJuanaxcamelloñik'utatluratisimpiwisthapita,
ñik'utaparuxmäqarwacinturónuchatänwa.Manq'apaxt'iju
t'ijunaka,sallqamielsatänwa.
5UkatstiJerusalénmarka,Judeamarka,Jordánjak'ankir
taqemarkanakawJesusanukarsarapjjäna.
6JupanakanjuchanakaparsusawJordánjawir
bautisasipxäna.
7Ukampiswaljafariseonakaru,saduceonakaru
bautisasiñatakjutapkänaukuñjasaxakhamsasaw
jupanakarsäna:—¡Katarinaka,¿khitirakjumanakar
ewjjtʼapjjtamjja,jutïrcoleratjaltjjapjjañamataki?
8Ukhamasti,arrepentisiñatakixaskïkiukaachunak
apanipxam.
9Janjumanakastiakhamsapxamti:‘Abrahanax
awkisankiwa’sasa.
10Jichhastihachaxquqanakansaphipkamawuchatäxi,
ukatwataqiquqanakaxjansumaachunakachupki
ukanakaxninaruwjaquntatäxi.
11Nayajjumampiwbautisapjjsma,arrepentisipjjañamataki.
12Jupanventiladorpajjamparapankiwa,trigopsa
qʼomachani,trigopsaapthapiñutaruwapthapini.ucampis
janjiwirninampiwlaq'aphichhantani.
13UkatstiJesusaxGalileatJordánqutaruwJuananukar
jutäna,jupampbautisasiñataki.
14UkampisJuanaxjark'äna,akhamsasa:—Nayaxjumat
bautisasiñaxwakisispati,¿janitnayarjutaskta?
15Jesusastijuparuxsänwa:—Jichhaxukhamlurapxam,
ukhamatwataqichiqakankañphuqhañasaxa—sasa.
Ukatxatʼaqhisiyarakïnwa.
16Jesusaxbautisasisinxa,jank'akiwumataypit
mistuwayxäna,ukatstialaxpachjist'aratäxänwa,ukatsti
DiosanAjayupaxmäpalomaruñtatsaraqaniruñjäna.
17Alaxpachatmäaruwist'asïna:“AkaxmunatYuqaxawa,
jupatwalkusisiyäta”sasa.
4JAQTHAPI
1UcatstiJesusajjAjayumpiwasararuwirpatäna,Supayan
yant'atäñapataqui.
2Pusitunkauru,pusitunkaarumawayunäna,ukatsti
manq'atawtjatawuñjasïna.
3Yant'irixjuparjak'achasisinxsänwa:—JumatixDiosan
Yuqapästaxa,ukaqalanakt'ant'atukuyapxam—sasa.
4Jesusastisarakïnwa:—Qillqatanqillqatawa:‘Jaqix
janiwt'ant'ampikijakkaniti,janukastiDiosanlakapat
mistkiukaarunakampikiwjakani’sasa.
5Supayaxqullanmarkaruwirpxaruwayi,ukatstiTatitun
utapanmäjach'aqullupataruwqunt'ayaraki.
6Ukatsarakïnwa:—JumatixDiosanYuqapästaxa,
jaquqasim,Qillqatanqillqatawa:‘Jupawangelanakapar
jumatyatiyani’sasamäqalacontra.
7Jesusastijuparuxsänwa:—MayampQillqatansiwa:
‘JaniwTatituDiosamaruxyant'amti’sasa.
8Supayaxwasitatjach'ajach'aqulluruwirpxaruwayi,
ukatstitaqireinonakuñacht'ayaraki,jach'akankañap
uñacht'ayaraki.
9Ukjjarustisarakïnwa:—Taqeakanakchuräma,alt'asisin
nayaryupaychätaukhajja—sasa.
10Jesusastijuparuxsänwa:—Akatsarxam,Supay,
Qillqatanqillqatawa:‘TatituDiosamaruwyupaychäta,jupa
saparukiwyupaychäta’sasa.
11Supayajjjuparjaytanukusawangelanakajjjutasinjupar
yanaptʼapjjäna.
12JesusaxJuanancarcelarjist'antatätapist'asaxGalilearuw
sarxäna.
13Nazaretmarkatsarxasaxa,Capernaúmmarkaruw
sarxäna,ukamarkaxlamarqutathiyankiwa,Zabulón,
Neftalímukamarkanakaru.
14UkhamatkuntixIsaíasprofetaxsiskänukax
phuqhasiñapataki.
15Zabulónuraqi,Neftalimuraqi,qutathiya,Jordánjawira
khurkata,janjudiöpkiukanakanGalilea.
16Ch'amakanqunt'atäsipkänukajaqinakaxjach'aqhana
uñjapxäna.Khitinakatixjiwañanch'amakanqunt'atäpki
ukanakatakixqhanawmistuni.
17UkapachatpachawJesusaxyatiyañqalltäna,akhamsasa:
“Arrepentisipxam,alaxpachanreinopaxjak'ankxiwa”sasa.
18JesusastiGalileaqutathiyansarkasaxpäjilataruw
uñjäna,SimónPedrosatäkisukampi,Andrésjilapampi,
jupanakaxqutaruwq'ipijaquqanipxäna.
19Jesusastijupanakaruxsänwa:—Arkapxita,nayasti
jaqinakkaturinaktukuyapxäma—sasa.
20UkspachawqänanakapjaytasinJesusararkapxäna.
21Ukachiqatsarasinxa,yaqhapäjilataruwuñjäna:
ZebedeonSantiagoyuqapampi,Juanjilapampi,Zebedeo
awkipampchikamäbarconq'ipinakapaskichasipkäna.ucat
jupanacarojjjawsäna.
22UkspachawbarcotawkiparjaytasinJesusararkapxäna.
23JesusastiGalileamarkpacharuwmuyuntäna,
sinagoganakanyatichasa,DiosanReinopatsuma
yatiyäwinakyatiyasa,taqiusunaksa,kunaymanusunaksa
jaqinakarqullañataki.
24UcatstiSiriamarkpachanwajupajjwaliuñtʼatäjjäna,
jupanakajjkunaymanusunakampitʼaqhesiyatäpkänauka
usutjaqenakarusa,ñanqhaajayunakampikatuntat
jaqenakarusa,janwalijaqenakarusa,paralisissatusump
usuntatjaqenakarusa,juparirpanipjjäna.ucatjupanacarojj
qolläna.
25Galilea,Decápolis,Jerusalén,Judea,Jordánjawir
khurkatatwaljajaqinakawJesusararktapxäna.
2

MATEO
5JAQTHAPI
1Jaqinakaruñjasaxmäqulluruwmakhatäna.
2Jesusastilakapjist'arasawjupanakaryatichäna:
3Kusisiñanïpxiwaajayunpisinjakasirinakaxa,
jupanakankiwaalaxpachankirReinopax.
4Khitinakatixllakisipkiukanakaxkusisiñanïpxiwa,
jupanakastichuymacht'atäpxani.
5Kusisiñanïpxiwallamp'uchuymaninakaxa,jupanakaw
akauraqikatuqapxani.
6Khitinakatixaskikankañatmanq'atawtjata,umat
pharjatanakaxkusisiñanïpxiwa.
7Kusisiñanïpxiwakhuyapt'ayasirinakaxa,jupanakasti
khuyapt'ayasipxaniwa.
8Kusisiñanïpxiwaq'umachuymaninakaxa,Diosaruw
uñjapxani.
9Kusisiñanïpxiwasumankañutjayirinakaxa,Diosan
wawanakapasatäpxani.
10Kusisiñanïpxiwa,chiqakankañlaykuarknaqatäpki
ukanakax,alaxpachanReinopaxjupanakankiwa.
11¡Kusisiñanïpxtawa,kunapachatixjaqinakaxjumanakar
jisk'achapxätam,arknaqapxätam,taqijanwalinak
jumanakark'arinakparlapxätam,nayalayku.
12Kusisipxam,kusisipxam,alaxpachanjach'apremio
katuqapxäta,jumanakatnayraprofetanakaruxukham
arknaqapxäna.
13Jumanakastiakauraqinjuyrapäpxtawa,ucampislaq'ax
jansumaq'añuchatäxaspaukhaxa,¿kunampisch'allt'asispa?
Ucatjichhatuksarojjinamayaquiwa,janucasti
jaqunukutäñawa,jakenacankayupartakt'ayatäñawa.
14Jumanakaxakapachanqhanapäpxtawa.Mäqullupataru
uchatmarkaxajaniwaimantatäkaspati.
15Janirakiwmäcandelanakhantayasa,janukastimä
candelabroruwuchapxi.Utantaqiniruwqhant'ayi.
16Jumanakanqhanamaxjaqinaknayraqatanqhant'pan,
sumaluräwinakamuñjapxañapataki,alaxpachankir
Awkimarjach'añchapxañapataki.
17JaniwLey,niprofetanakart'unjañatakjutkti,janukasti,
janiwt'unjañatakjutta,janukastiphuqhañatakiwjutta.
18Qhanakwasapxsma,alaxpachampiakapachampi
tukusiñapkamaxa,mäjisk'ajisk'ajisk'ajisk'ajisk'ajisk'a
t'aqasa,janirakiwmäjisk'ajisk'aqillqatapsutäkaniti,taqi
kunasphuqhasiñapkama.
19Khititixakajisk'akamachinakp'akintasinjaqinakar
ukhamyatichkaniukaxa,alaxpachankirreinotaypinxa
jisk'ajaqisatäniwa.
20Nayastisapxsmawa,janitixaskikankañanakamax
kamachiyatichirinakan,fariseonakanchiqaparuñjañat
sipanjuk'ampïkaniti,janiwalaxpachankirReinorux
mantapxätati.
21Jumanakaxist'apxtawa,nayrajaqinakaxsapxänwa:
“Janiwjiwayätati;Khititixjiwaykaniukaxtaripäwinjan
walt'ayatawuñjasini.
22Ukampisnayastisapxsmawa,khititixjilapatakjanina
ch'usatcolerasirïkiukaxtaripäwiruwpurini,infiernonina
janwaltʼäwinwauñjasini.
23Ukhamasti,jumatixaltararwaxt'amapantaxa,ukan
jilamanjumarjanwalt'ayatapatamtasmaxa.
24Altarnayraqatanwaxt'amjaytxam,ukatstisarxam.
nayraqataxjilamampisumankthapipxam,ukatstijutapxam
churäwimluqtapxam—sasa.
25Uñisirimampichikathakinkkasaxa,jank'akiwmäamtar
puriñama.januñisirixtaripirirkatuyañapataki,juezasti
carcelarjist'antatäñapataki—sasa.
26Qhanakwasapxsma,janirakiwukachiqatmistkätati,
taqiqullqipayllañkama.
27Jumanakaxist'apxtawa,nayrajaqinakaxsapxänwa:
“Janiwwachuqjuchalurätati”sasa.
28Ukampisnayastisapxsmawa,khititixmäwarmir
munañaparuñch'ukkiukaxa,chuymapanxajupampiw
wachuqjuchalurxi—sasa.
29Kupinayramatixjuchañchaskätamxa,apsusim,ukat
jaqunuqam,jumatakixwaliaskiwamäjanchimanch'usar
tukuñapa,janiwtaqpachjanchimaxinfiernor
jaquntatäñapakiti.
30Kupiamparamtixjuchañchaskätamxa,khuchhuqasim,
ukatjaqunuqam,jumatakixwaliaskiwamäjanchimanmä
janchimachhaqhayañaxa,janiwtaqpachjanchimax
infiernorjaquntatäñapakiti.
31siwa:“Khititixwarmiparapanukuniukaxa,divorciasiñ
qillqatchurpan.
32Ukampisnayastisapxsmawa,khititixwarmiparujan
ukaxwachuqjuchalurañatapanukuspaukaxwachuq
jucharuwpuriyi.
33Jumanakaxist'apxaraktawa,nayrapachanakan
arsutanakapxa:“Janiwjumapachpaxjuramentolurkätati,
janukastiTatiturjuramentonakamphuqharakïta”sasa.
34Ukampisnayastisapxsmawa:Janjuramentolurapxamti.
janirakiwalaxpachatuqisa;Diosantronopawa.
35Janirakiwakaoraqlayku;Jupankayunakapan
sayt'asiñapawa,janirakiwJerusalénjak'ankkiti;kunatix
jach'aReyinmarkapawa.
36Janirakiwp'iqimlaykusjuramentolurätati,janirakiwmä
ñik'utarusjanq'u,ch'iyaratukuyañjamäkiti.
37Ucampisparlapjjam:Jïsa,jïsa;Janiwa,janiw
ukhamäkiti,kunatixakanakatsipanjuk'ampïkiukax
ñanqhatjuti—sasa.
38Jumanakaxist'apxtawa,sapxirïta:“Nayranayratsipansa,
mäkisumäkisulanti”sasa.
39Ucampisnayajjsapxsmawa,janñanqhar
saykatasipjjamti,janucastikhititejjkupiajanumar
jawq'jkätamjja,maynïrajanupjak'achasim—sasa.
40Maynitixkamachirjamjuchañchañmunstaxa,isi
apt'asiñmunstaxa,isiapt'asirakpan—sasa.
41Khititejjmäkilometrosarañatakwaytʼkätamukajja,pä
kilometronaksarañamawa.
42Khitirutixmayt'ktamukaru,janmayt'asimti.
43Jumanakaxist'apxtawa,sapxirïta:“Jaqimasimar
munasim,uñisirimarusuñisiñamarakiwa”sasa.
44Nayastisapxsmawa:uñisirinakamarmunasipxam,
ñanqhachirinakamarbendicipxam,uñisirinakamaraskinak
lurapxam,janwalinaklurapxätam,arknaqapkitu
ukanakatakismayisipxam.
45UkhamatjumanakaxalaxpachankirAwkiman
wawanakapäpxañamataki,jupaxintixjanwalijaqinakataki,
askijaqinakatakiwqhant'ayi,askijaqinakataki,jan
chiqaparsarnaqirjaqinakatakisjallupuriyi.
46Jumanakatixjumanakarmunasipktamukanakar
munapxstaxa,¿kunaaskinaksakatuqapxäta?¿janit
impuestoapthapirinakaspachpakïpki?
47Jumanakatixjilanakamararuntapxätaxa,¿kunsa
mayninakatsipanjuk'amplurapxäta?¿janitimpuesto
apthapirinakasukhamlurapki?
3

MATEO
48Ukhamajjjumanakajjjanpantjasirïpjjam,kunjämtejj
alajjpachankirAwkimajjjanpantjasirïkiukhama.
6JAQTHAPI
1Jaqinaknayraqatanlimosnanakjanlurapxamti,jupanakar
uñjatäpxañamataki,jan ukhamäkanixa,janiw
alaxpachankirAwkimanmäpayllapkatuqapkätati.
2Ukhamasti,jumatixlimosnachurkätaukkhaxa,janiw
nayraqatamantrompetaphust'amti,kunjamtïk'arichuyman
jaqinakaxsinagoganakansa,callenakansalurapkiukhama,
ukhamatjaqinakanjach'ajach'atukupxañapataki.
Qhanakwasapjjsma,Jupanakarojjmäpremiokatoqapjjewa
—sasa.
3Kunapachatixlimosnachurkätaukkhaxa,ch'iqa
amparamaxjanyatiñapawakuntixkupiamparamaxlurki
ukxa.
4Ukhamatlimosnakamajjjamasatutjañapa,jamasatuñjir
Awkimajjqhanpachmäpremiochurarakïtam.
5Oraciónlurkätaukkhasti,janiwk'arichuyman
jaqinakjamäñamäkiti,jupanakaxsinagoganakan,calle
esquinanakansayt'atawmayisiñmunapxi,ukhamat
jaqinakanuñjatäpxañapataki.Qhanakwasapjjsma,
Jupanakarojjmäpremiokatoqapjjewa—sasa.
6Ucampisjumajjmayisisajjarmariomarmantam,punkum
jist'antasajjjamasatAwkimarmayisim.Khititixjamasat
uñjkiukaAwkimaxqhanpachmäpremiochurarakïtam”
sasa.
7Diosatmayisipkätaukkhaxa,janinach'usatarunak
arsupxamti,kunjamtïyaqhamarkankirinakaxlurapki
ukhama.
8Ukhamajjjanjupanakjamsarnaqapjjamti,Awkimajjjanïr
mayipkasajjkunanaktïmunapktaukyatiwa.
9Ukhamastiakhammayisipxam:‘AlaxpachankirAwkixa,
sutimaxjach'añchatäpan.
10Jumanreinomaxjutpan.Munañamaxakauraqin
luratäpan,kunjämtixalaxpachanluraskiukhama.
11Jichhürojjsapaurutʼantʼachurapjjeta.
12Jupanakaspampachapxita,kunjamtïnanakax
juchanakasarpampachktanukhama.
13Janyant'arirpapxita,janukastijanwalitqhispiyapxita,
jumanreinosa,ch'amapasa,jach'akankañapasawiñayataki.
Amén.
14Jumanakatixjaqinakarjuchanakappampachapxätaxa,
alaxpachankirAwkimaxpampachapxarakïtamwa.
15Jumanakatixjaqinakarjanperdonapkätaxa,janirakiw
Awkimaxjuchanakampampachkätamti.
16Jumanakatixayunapkätaukkhaxa,jank'arichuyman
jaqinakjamllakituñnaqt'anïpxamti,jupanakaxajanunakap
q'añuchapxi,ukhamatjaqinakarayunañatakuñstañapataki.
Qhanakwasapjjsma,Jupanakajjmäpremiokatoqapjjewa
—sasa.
17Jumastiayunañuruxp'iqimarjariqt'asim,ukatstiajanum
jariqasim;
18Ukhamatjanjaqinakarayunañatakuñstkätati,janukasti
jamasatuñjirAwkimaruwuñt'ayapxätam.
19Akaoraqenjja,janwaliyänakapthapisipjjamti,
kawkhantïlaqʼonaka,qʼañunaksaqʼañuchapki,
lunthatanakajjlunthatasinlunthatapjje.
20Janukastialaxpachanqamiryänakapthapipxam,
kawkhantïlaq'unakasniq'añunakasjantukjkiti,
lunthatanakaxjanirakiwlunthatapkiti.
21Kawkhantïyänakamaxutjkiukanwachuymamaxutjani.
22Cuerponqhanapaxnayrawa,nayramatixsapakïkchixa,
taqpachjanchimaxqhanampiphuqt'atäniwa.
23Nayramatixñanqhachänixa,taqpachjanchimax
ch'amakanphuqhantatäniwa.Ukhamasti,jumanutjkiuka
qhanatixch'amakakïchixa,¡kunjajach'ach'amakaxa!
24Janiwkhitispäuywiriruxluqtkaspati,maynirus
uñisxaniwa,maynirusmunasirakiniwa.Janukaxmayniruw
katthapini,maynirusjisk'acharakiniwa.Jumanakaxjaniw
Diosarus,yänakarusluqtapkasmati.
25Ukatpïsapxsma:Jakäwimatjanlup'ipxamti,kunsa
manq'apxäta,kunsaumapxäta;janirakiwcuerpomatakix
kuntixuchasipxätaukkhaxa”sasa.¿Janitjakañaxmanq'at
sipanjuk'ampïki,janchixisitsipanjuk'ampïspa?
26Alaxpachankirjamach'inakuñjapxam,janiwphawapkiti,
janirakiwapthapipkiti,janirakiwgraneronakarapthapipkiti.
ukampisalaxpachankirAwkimaxjupanakarmanq'ayaski.
¿Janitjumanakaxjupanakatsipanjuk'ampsumäpkta?
27¿Khitisjumanakatamuyt'asismämetrojuk'ampijach'a
jach'atukuspa?
28¿Kunatsajumanakaxisimpisthapt'asiñamtapxta?Uka
pampankirlirionakuñjapxam,kunjamsajilsupxi;janiw
ch'amachasipkiti,janirakiwmuyuntapkiti.
29Ukampissapxsmawa,Salomonastaqijach'a
kankañapampisthapt'atäkänti.
30Ukhamasti,Diosaxpampanch'uxñaquqanakarukham
isthapiychixa,jichhürutixutjki,qharürustihornoruw
jaquntatäni,¿janitjuk'ampisimpisthapt'ayapxätam,
jumanakaxjuk'aiyawsäwinïpkta?
31Uqhamastijanlup'ipjjamti:“¿Kunsamanq'añäni?”jan
ukax,¿kunsaumañäni?janukax:¿Kunampisisthapisiñäni?
32(Taqeukanakjja,janjudiöpkiukanakajjthaqapjjewa).
33NayraqataxDiosanreinopthaqhapxam,ukhamarakaski
kankañapthaqhapxam.Taqeukanakastijumanakar
yapt'atäniwa”sasa.
34Ukhamasti,qhipürutjanlup'ipxamti,qhipüruxjupa
pachpatlup'isxaniwa.Ukaurutakixjanwalinakax
wakisiwa.
7JAQTHAPI
1Janjuchañchapxamti,janjuchañchatäpxañamataki.
2Kawkïrtaripäwimpitixjumanakaxjuchañchapkätauka
kipkarakiwjuchañchatäpxäta.
3¿Kunatsajilamannayrapanutjkiukat'ijuuñjta,ukampis
nayramanutjkiukavigajanamuyt'asktasti?
4Janukaxkunjamarakjilamaruxsasmasti:“Nayramat
ch'uqiapsuñmunta”sasa.¿Uñt'apxam,mäviganayraman
utji?
5K'arichuymanjaqi,nayraqataxnayramatvigaapsum;
ukatstijilamannayrapatmäjisk'at'ant'ajaqunukuñatakix
qhanuñjäta—sasa.
6Janirakiwanunakaruxqullanyänakchurapxamti,
janirakiw khuchhinak nayraqatan perlanakam
jaquntapxamti,jankayunakaptakxatapxañapataki,
kutikipstasinjanch'iyjapxañapataki.
7Mayt'apxam,ukaxchuratäniwa;thaqhapxam,ukatsti
jikxatapxarakïtawa; thuqt'apxam, ukatsti
jist'aratäpxätamwa.
8Khititejjmaytʼkiukajja,katoqarakiwa.khititixthaqki
ukaxjikxati;Khititixliwxatkiukaxjist'aratäniwa”sasa.
4

MATEO
9Janukajj¿kawkïrisjumanakatjja,wawapatejjtʼantʼa
mayispaukhajja,mäqalachurarakispa?
10Janukajjmächawllamaytʼaspaukhajja,¿mäkatari
churpachänti?
11Jumanakatixjanwalijaqinakäpxstaxa,wawanakamar
sumawaxt'äwinakchurañyatipxstaxa,alaxpachankir
Awkimaxjuk'ampaskinakmayt'irinakarchuraspa?
12Ukhamastitaqikuntixjaqinakaxjumanakarlurapxañap
munapxtaxa,jumanakaxjupanakarukhamlurapxam.
13Jumanakaxk'uchupunkutuqirmantapxam,t'unjäwir
irpkiukapunkuxjach'awa,jach'athakhisutjarakiwa,
waljanirakiwukarmantapxi.
14Jakañarirpkiukapunkuxch'ullqhiwa,thakisti
jisk'akiwa,ukathakhijikxatirinakaxjuk'anikïpxiwa.
15K'ariprofetanakatamuyasipxam,jupanakaxovejaisimp
isthapt'atawjumanakarjutapxi,ukampischuymapanxak'ari
lobonakäpxiwa.
16Jumanakaxachunakapatuñt'apxäta.¿Jaqinakax
ch'aphinakatuvanakapthapipxi,janukaxhigos
ch'aphinakatapthapipxi?
17Ukhamarakiwtaqisumaquqanakaxsumaachunakchuri;
ukampisjanwaliquqaxjanwaliachunakachuyi.
18Sumaquqaxjaniwjanwaliachunakachuykaspati,
janirakiwjanwaliquqassumaachuachuykaspati.
19Kawkïrquqatixjansumaachuachuskiukax
khuchhurata,ninarjaquntatawa.
20Ukatpïjupanakanachunakapatuñt'apxäta.
21Khitinakatixnayaru:‘Tatay,Tatitu’sapkituukanakax
janiwalaxpachankirReinoruxmantapkaniti.janukasti
khititixalaxpachankirAwkixanmunañaplurkiukawa.
22Ukauruxwaljaniwsapxitani:‘Tatay,Tatay,¿janit
sutimxaruxprofecíaarsüta?¿Jumansutimxaruxñanqha
ajayunakalisnukupxta?¿Jumansutimxaruxwalja
muspharkañanaklurtaxa?
23Ukapachawjupanakaruxsapxä:‘Janipuniw
uñt'apksmati’sasa.
24Ukhamasti,khititixakaarunakaxist'ani,ukarjam
phuqkaniukaxa,mäyatiñanjaqimpsasiwa,jupaxmäqala
patxaruwutapluratayna.
25Jalluxpurintäna,umaxwalpunpurintäna,thayaswal
thayt'anïna,ukatukautaruxch'allt'äna.Ucatstijaniw
jaquqantkänti,mäqarqapatjjarsayt'atätaplaycu.
26Khititixakaarunakaxist'ki,janphuqhkiukaxmäjan
amuyt'irjaqimpsasiwa,jupaxlaq'apatxaruwutap
luratayna.
27Jalluxpurintäna,umaxwalpunpurintäna,thayaswal
thayt'anïna,ukatstiukautaruwch'allt'äna.Ucatsti
t'unjatäjjänwa,jach'at'unjäwipasti.
28Jesusajjukaarunaktukuyjjänaukhajja,jaqenakajjjupan
yatichäwipuñjasajjwalmuspharapjjäna.
29Jupanakaruxmunañanïkaspasukhamyatichäna,janiw
kamachiyatichirinakjamyatichkänti.
8JAQTHAPI
1Qullutsaraqasinstiwaljajaqinakawjupararkapxäna.
2Ukatstileprausunjaqiwjutasinjuparyupaychäna,
akham sasa:—Tatay,jumatix munstaxa,
q'umachapxitasma—sasa.
3Jesusastiamparapluqxatasinllamkt'äna:—Muntwa;
q'umajaqëm”sasa.Ukspachawleprausupaxq'umachasïna.
4Jesusastijuparuxsänwa:—Jankhitirusyatiyamti.
Ucampissaram,sacerdoteruwuñacht'ayasiñama,ukatsti
Moisesaxsiskataynaukawaxt'aluqtam,ukhamat
jupanakarqhanañchañataki—sasa.
5JesusastiCapernaúmmarkarpurinkänaukhajja,mä
capitanajjjuparachiktʼasisawjuparachiktʼasïna.
6Ukatsarakïnwa:—Tatay,uywataxaxutapanikiski,wali
t'aqhisiyata.
7Jesusastijuparuxsänwa:—Nayaxjuparqullirjutä—sasa.
8Capionastisarakïnwa:—Tatay,janiwnayajjnayanuta
manqharmantañamajjwakiskti,janukastiarunak
arsuñamawa,ucatstisirvirijajjqollatäniwa—sasa.
9Nayastimunañanïtwa,pallapallanakawnayanapnaqata.
maynirusti:“Jutam,jupastijutaniwa”sasa.Ucatsti
sirvirijaruwsaraki:‘Ukhamluram,jupajjphoqhaniwa’sasa.
10Ukist'asinsti,Jesusaxwalmuspharäna,arkirinakarux
sänwa:—Qhanaksapxsma,janiwIsraelmarkanxukham
jach'aiyawsäwijikxatkti.
11Nayastisapxsmawa:Intijalsutuqita,intijalantatuqita
waljaniwjutapxani,ukatstiAbrahamampi,Isaacampi,
Jacobampichikaalaxpachankirreinoruwqunt'asipxani.
12Ukampisreinonkirwawanakaxanqäxch'amakaruw
jaquntatäpxani,ukanjach'ajach'atukupxani,laka
ch'allxtasipxani.
13Jesusasticapitanaruxsänwa:—Sarxam;kunjämtix
jumaxiyawsktaxa,ukhamarakiwjumarluratäpan—sasa.
Ucatstiukapachpahorasanwauywatapajjqollatäjjäna.
14JesusaxPedronutaparmantasinxa,warmipan
taykaparuxcalenturampiusuntatuñjäna.
15Ukatstiamparapllamkt'äna,ukatsticalenturax
mistuwayxänwa,ukatukawarmixsartasinjupanakar
luqtäna.
16Jayp'utuqirusti,waljañanqhaajayunakampikatuntat
jaqinakaruwJesusanukarirpanipxäna.
17UkhamatwakuntixIsaíasprofetaxsiskänukax
phuqhasiñapataki:“Jupawjanch'amanïñanakasapt'asiwayi,
usunakasapt'asiwayi”sasa.
18Jesusastiwaljajaqinakjak'anuñjasaxa,yaqhachiqar
sarxapxamsasawsäna.
19Mäkamachiyatichiriwjutasinjuparuxsäna:—Yatichiri,
kawkirutixsarkätaukaruwarkta—sasa.
20Jesusastijuparuxsänwa:—Zorronakaxp'iyanakaniwa,
alaxpachankirjamach'inakastich'usawjanakaniwa.
ukampisJaqinYuqapaxjaniwkawkharusp'iqipuchañapax
utjkiti.
21Maynïrdiscipulopastijuparsarakïnwa:—Tatay,
nayraqatawkijarimt'irsarañajataki—sasa.
22Jesusastijuparuxsänwa:—Nayararkita;Jiwatanakax
jiwatanakaparimt'apxpan.
23Mäbarcormantasinsti,discipulonakapawjupar
arkapjjarakïna.
24Ukatstijach'ajach'athayawqutansartäna,jach'ajach'a
jach'atukusawbarcoxikirïna.
25Yatiqirinakapastijuparjak'achasisinsartayapxäna,
akhamsasa:—Tatay,qhispiyapxita!
26Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanaka,juk'a
iyawsäwinaca,¿kunatsaajjsarapjjta?Ukatstisartasinx
thayanakaru,qutaruwtuqinuqäna;ukatstimäjach’a
samarañawutjäna.
27Ucampisjaqinakaxwalmuspharapxäna,sapxarakïnwa:
—¿Kunjamäpachasakajaqixa,thayanakaslamarqutanakas
juparist'apxi!
5

MATEO
28Qhipäxarpurisinsti,saxranakankatuntatpaniniw
Jesusampjikisipxäna,jupanakaxsepulturanakatwaliqhuru
chuymampiwmistunipxäna,ukhamatjankhitisukathak
pasañapataki.
29Jupanakastiakhamsasawart'asipxäna:—¿Jesús,Diosan
Yuqa,¿kunalurañasjumampi?¿Janïrpachaxpurinkipan
t'aqhisiyañatakitiakachiqarjutta?
30Jupanakatjayankasinjja,waljakhuchhinakaw
manqʼasipkäna.
31Supayanakajjakhamsasawjuparachiktʼasipjjäna:
“Jumatïjaqsutästajja,khuchhitamanakarsarapjjañajatak
jaytapjjeta”sasa.
32Jesusastijupanacarojjsänwa:—Sarapjjam—sasa.Ukat
mistunisinstikhuchhitamanakaruwmantapxäna,taqpach
khuchhinakaxmäjach'ach'iyarchiqaruwqutart'ijtxapxäna,
umataypinjiwarapxäna.
33Ukuñjirinakastit'ijtxapxänwa,ukatstimarkarsarapxäna,
taqikuntixsaxranakanapnaqatjaqinakarpaskatayna
ukanakyatiyapxäna.
34MarkpachawJesusarjikisiñatakmistunipxäna,jupar
uñjasaxuraqinakapatsarxañapatakiwachikt'asipxäna.
9JAQTHAPI
1Ukatstimäbotermantasinxa,markaparupuriñkamaw
saräna.
2Jupanakastimäparálisisusutajaqiruwirpapxäna,jupasti
mäikiñanikiskirïnwa.Wawa,sumachuymanïm;
juchanakamaxpampachatäxiwa.
3Ukatstiyaqhepescribanakajjjupanakpachpawakham
sapjjäna:“AkajaqejjDioscontraarunakwaparli”sasa.
4Jesusastijupanakanamuyunakapyatisaxsänwa:—
¿Kunatsachuymanakamanjanwalinakamuyapxtaxa?
5“Juchanakamajjpampachatäjjewa”sañajjjukʼamp
facilakiwa.janukax:“Sartam,sarnaqam”sañacha?
6UkampisJaqinYuqapaxakauraqinjuchanak
pampachañatakch'amanïtapyatipxañamataki,(ukapachaw
parálisisusutjaqiruxsäna:—Sartasim,ikiñamapthapisin
utamarsarxam”sasa.
7Ucatstisartasinutaparuwsarjjäna.
8Ukuñjasajja,jaqenakajjwalmuspharapjjäna,Diosaruw
jachʼañchapjjäna,jupawjaqenakarukhamchʼamchuri.
uñjäna,jupastiimpuestokatuqañutanqunt'atäskäna.
Ucatstisartasinjupararcäna.
10Jesusajjutanmanqʼasipkänaukhajja,waljaimpuesto
apthapirinaka,juchararjaqenakasjupampchikaw
discipulonakapampchikaqontʼasipjjäna.
11Fariseonakaxukuñjasaxdiscipulonakaparuxsapxänwa:
—¿KunatsaYatichirimaximpuestoapthapirinakampi,
juchararanakampchikamanq'aski?
12Ukist'asinsti,Jesusaxjupanakarsänwa:—
K'umaranakatakixjaniwqullirixmunaskiti,janukastiusut
jaqinakawmunapxi—sasa.
13Jumanakaxsarapxam,kunsañsmuniukyatxatapxam:
“Nayaxkhuyapt'ayasiñmuntwa,janiwsacrificioloqtañ
munkti,janiwaskijaqinakarjawsirjutta,janukasti
juchararanakaruwarrepentisiñatakjutta”sasa.
14UkatJuanandiscipulonakapajjjuparjakʼachasisin
akhamsapjjäna:—¿Kunatsananakajjfariseonakampi
ayunapjjta,discipulonakamastijanayunapjjaspasti?
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Noviojjjupanakamp
chikäkiukhajjcasarasiñutankirwawanakajjllakisipjjaspati?
ukampisnovioxjupanakatapaqatäniukaurunakax
purininiwa,ukapachawayunapxani”sasa.
16Janiwkhitismämachaqtelanayraisimpuchasiñapäkiti,
kunatïukaisimpiphuqantañatakuchatäkiukaxukaisit
apsu,ukatjukʼampchʼiyjatäxiwa.
17Janirakiwmachaqvinonaknayrabotellanakaruchapkiti,
janitixvinonakaxp'akjasi,vinoxtukusxi,botellanakax
tukusxiwa,janukastimachaqvinomachaqbotellanakaruw
uchapxi,ukatpanpachaniwimatäxi.
18Ukparlkasasti,mäjilïrirpiriwjutasinjuparyupaychäna,
akhamsasa:“Phuchajaxjiwatäxiwa,ukampisjutam,
amparamluqxatam,ukatstijakaskaniwa”sasa.
19Jesusastisartasinjupararkäna,discipulonakapas
ukhamaraki.
20Ucatstitunkapayanmarawilausumpusuntatmä
warmiwqhepäjjatjutasinisipatjjarllamktʼäna.
21Jupajjchuymapanakhamsänwa:“Isiparllamktʼirista
ukhajja,kʼumaräjjäwa”sasa.
22UcampisJesusajjjuparuñjasajjsänwa:—Wawa,suma
chuymachtʼam.iyawsäwimaxk'umaraptawaytamxa.
Ukürutpachawukawarmejjkʼumaräjjäna.
23Jesusastiapnaqirinutaparmantasinsti,tocirinakaru,
jaqinakarujach'atarnaqasiruñjäna.
24Jupanakarojjsänwa:—Uñstapjjam,sirvientajjjaniw
jiwkiti,janukastiikiski—sasa.Ukatjiskʼachañatakiw
jupatlarusipjjäna.
25Jaqinakarirpxatasinsti,Jesusaxmantasinamparapat
katthapisinxa,sirvientaxsartawayxänwa.
26Ukxarustitaqiukauraqiruwuñt'ayasïna.
27Jesusaxukachiqatsarxänaukhaxa,päjuykhunakaw
jupararkapxäna,jach'atart'asisa:—DavidanYuqa,
khuyapt'ayasita—sasa.
28Utarmantasinsti,juykhunakaxjuparjak'achasipxäna,
Jesusaxjupanakaruxsänwa:—¿Ukalurañaxch'amanïtax
iyawsapxtati?Jupanakastisapxänwa:—Jïsa,Tatay—sasa.
29UkatstiJesusaxnayranakapllamkt'äna,akhamsasa:—
Kunjämtixiyawsapktaukhamarjama—sasa.
30Nayranakapastijist'aratäxänwa.Jesusastijupanakarux
sänwa:—Jankhitisukyatipxamti—sasa.
31Jupanakastisarxapxänukapachasti,taqiukamarkanwa
Diosansutipyatiyapxäna.
32Mistkasasti,mäamutujaqiruwJesusanukarirpanipxäna,
ukajaqistisaxrampimantatarakïnwa.
33Supayarjaqunukutaxamutunakaxarsüna,jaqinakaxwal
muspharapxäna,sapxarakïnwa:—Janipuniwukham
uñjaskäntiIsraelmarkanxa—sasa.
34Fariseonakastisapxarakïnwa:—Jupaxsaxranakan
p'iqinchiriptuqiwsaxranakaralisnuku—sasa.
35Jesusastitaqemarkanakaruw muyuntäna,
sinagoganakanyatichasa,DiosanReinopatsuma
yatiyäwinakyatiyasa,taqeusunakata,taqeusunakatsa
qollarakïna.
36Jaqinakaruñjasaxjupanakatkhuyapt'ayasïna,jan
awatiriniovejanakjama.
37Ukatstidiscipulonakaparuxsänwa:—Chiqpachansa
cosechaapthapiñaxwaljawa,ukampisirnaqirinakax
juk'anikïpxiwa.
38Ukhamasti,yapuapthapiñTatiturmayipxam,
irnaqirinakapthapiñapataki.
6

MATEO
10JAQTHAPI
1Ukatstitunkapayandiscipulonakaparjawsasinsti,q'añu
ajayunakcontrach'amchuräna,jupanakaralisnukuñataki,
kunaymanusunaka,kunaymanusunakqullañataki.
2Tunkapayanapostolanakansutinakapaxakanakawa.
NayrïrixSimón,Pedrosatäkisuka,Andrésjilapa;
ZabedeonSantiagoyuqapampi,Juanjilapampi;
3Felipe,Bartoloméchachampi;Tomás,ukatMateo
impuestocobro;AlfeochachanSantiagoyuqapa,Lebaosat
chachampi,Tadeosatänwa;
4CanaánmarkankirSimón,JudasIscariote,jupanakajj
aljantapjjarakïnwa.
5Jesusaxukatunkapayanjaqinakaruxkhithäna,akham
sasa:—Janjudiöpkisukanakanthakiparjansarapxamti,
samaritananakankawkïrmarkarusjanmantapxamti.
6JanukastiIsraelmarkanchhaqhatovejanakarsarapxam.
7Jumanakaxsarkasaxyatiyapxam:‘Alaxpachanreinopax
jak'ankxiwa’sasa.
8Usutanakarqullapxam,leprausuninakarq'umachapxam,
jiwatanakarjaktayapxam,saxranakjaqunukupxam.
9Janiwqori,niqollqe,nibroncesabolsanakamar
uchapjjamti.
10Janirakiwsaräwimatakixq'ipinaka,janirakpäisi,zapato,
thujru,irnaqirixmanq'añapatakixwakiskiwa.
11Kawkïrmarkarusa,kawkïrmarkarsamantapkätauk
jiskt'apxam,khitisukamarkanaskïspa;Ukachiqat
sarxañkamawukanqhiparapxäta”sasa.
12Kunapachatixmäutarmantapxätaukkhaxa,
aruntt'apxam.
13Ukautaxwalikïskchixa,sumankañaxutjpan,ukampis
janaskïkchixa,sumankañaxjumanakarkutt'anpan.
14Khitinakatixjankatuqapkätamti,janirakiwarunakamsa
ist'apkätamxa,ukautatjanukaxmarkatsarxapxätaukhaxa,
kayunakamatlaq'ach'allt'asipxam.
15Qhanakwasapxsma,taripäwiurunxa,Sodoma,
Gomorrauraqinakaxjuk'ampjanwalt'ayatäniwa,uka
markatsipansa.
16Nayajjovejanakjamawlobonaktaypirkhitanipjjsma,
katarinakjamyatiñanïpjjam,palomanakjamjankunajan
walsalurapjjam.
17Jaqinakatamuyasipxam,jupanakawjuchañchäwinakar
katuyapxätam,sinagoganakapanjawq'japxarakïtam.
18Nayalaykustimarkaapnaqirinakampi,reyinakan
nayraqataparirpatäpxätawa,jupanakampjanjudiöpkis
ukanakampi.
19Kunapachatixkatuntapxätamukkhaxa,janlup'ipxamti
kunjämtixparlapxäta,kuntixsapkätaukxa.
20Janiwjumanakaxparlapktati,janukastiAwkiman
Ajayupawjumanaktaypinparli.
21Jilaxjilaparuwjiwayañatakkatuyxani,awkipas
wawaparuwkatuyxani,wawanakastiawktaykaparcontra
sayt'asisawjiwayapxani.
22Nayansutixlaykuxtaqiniwuñisipxätam,ukampis
khititixtukuykamaguantaniukaxqhispiyatäniwa.
23Kunapachatixakamarkanarknaqapkätamukkhaxa,
yaqhamarkarjaltxapxam,chiqpachapuniwsapxsma:Jaqin
YuqapanpuriniñapkamaxjaniwIsraelmarkanmarkanakap
makhatapkätati.
24Discipulojjjaniwuywiripatsipansajukʼampïkiti.
25Discipulotakejjwalikïskiwa,jupajjuywiripjama,
esclavojjuywiriparjama.Jupanakatixutanuywiriparux
Beelzebubsasinsutichapxchixa,¿janitjuk'ampiutapankir
jaqinaksapxaspasti?
26Ukhamasti,janjupanakaraxsarapxamti,janiwkunas
imt'atäkaspati,janirakiwqhanstayatäkaniti.ukatimantat,
ukaxjaniwuñt'atäkaniti.
27Kuntïnayajjchʼamakansapksmaukjja,qhanan
parlapjjam,kuntïjiñchunistʼapktaukjja,utapatjjan
yatiyapjjam.
28Janchirjiwayirinakaruxjanaxsarapxamti,ukampis
janiwalmaparjiwayañjamäpkiti,janukastikhititixalmarus
janchirusinfiernont'unjkaspaukaraxsarapxam.
29¿Janitpägorriónmäqullqitaljatäpacha?Jupanakat
maynisjaniwAwkimampijanoraqerliwxatkaniti.
30Ucampisp'eqenacamajjtaqeniwjakthapita.
31Ukhamasti,janaxsarapxamti,waljagorriónukanakat
sipanjuk'ampvaloranipxtawa.
32Khititixjaqinaknayraqatannayatarsuskituukaxa,
nayastialaxpachankir Awkixan nayraqatapan
arsusxarakïwa.
33Ukampiskhititixjaqinaknayraqatannayarjanuñt'kitu
ukaxa,nayastialaxpachankirAwkixannayraqatapanjan
uñt'ayarakïwa.
34Nayajjakaoraqersumankañapaniñatakjutta,janiw
amuyapjjamti,janiwsumankañapaniñatakjutta,janukasti
mäespadaapaniñatakiwjutta.
35Nayastimächacharawkipampjanwalt'ayañatakjutta,
phuchharustaykapampjanwalt'ayasiñataki,phuchharus
suegrapampjanwalt'ayañatakiwjutta.
36Mäjaqenuñisirinakapajjutapankirinakawa.
37Khititejjnayatsipanawkiparu,taykaparjukʼamp
munaskiukajja,janiwnayatakjamäkiti.
38Khititejjcruzapjanaptʼasisinnayararkituukajja,janiw
nayatakjamäkiti.
39Khititixjakäwipjikxatkiukaxapt'asiniwa,khititixnaya
laykujakañapapt'kiukaxjikxatani.
40Khititejjjumanakarkatoqapktamukajjnayaruw
katoqtʼitu,khititejjnayarkatoqkituukajjnayarkhitankitu
ukaruwkatoqaraki.
41Khititejjmäprofetansutipjjarmäprofetarkatoqkani
ukajja,mäprofetanpremiopkatoqani.Khititejjaskijaqen
sutipjjarmächeqaparkatoqkaniukajja,cheqaparsarnaqer
jaqenpremiopkatoqani.
42Khititixakajisk'awawanakatmaynirumädiscipulon
sutipxarumäcopathayaumaumañchurkaniukaxa,
chiqpachapuniwsapxsma,janiwkunapachaspremiop
apt'askaniti.
11JAQTHAPI
1Jesusastitunkapayandiscipulonakaparewjjtʼañ
tukuyjjänaukhajja,ukacheqatsarjjäna,markanakapan
yatichañataki,yatiyañataki.
2JuanaxcarcelanCristonluratanakapist'asaxpä
discipuloparuwkhithäna.
3Ukjjarustisarakïnwa:—¿Jumajjjutañapäki,janukajj
yaqharuchsuyapjjsma?
4Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Sarapxam,Juanar
wasitatuñacht'ayapxamkuntixjumanakaxist'apkta,
uñjapktaukanakxa.
5Juykhunakaxuñjxapxi,cojonakaxsarnaqapxi,lepra
usuninakaxq'umachatäxiwa,oqaranakasist'apxi,
7

MATEO
jiwatanakaxjaktapxi,pisinkirinakarussumayatiyäwinak
yatiyapxi.
6Khititejjnayatjanchuymustʼayaskaniukajja,
kusisiñaniwa.
7Jupanakajjsarjjapjjänaukhajja,JesusajjjaqenakarJuanat
akhamsänwa:—¿Kunuñjiriswasararsarapjjta?
¿Thayampichʼalljjtayatmäcaña?
8Ucampis,¿kunuñjirsarapjjtasti?¿Llampʼuisimpi
isthaptʼatjaqejja?Uñtapxam,llamp'uisimpi
isthapt'atanakaxreyinakanutanakapankapxiwa.
9Ukampis¿kunuñjirsarapxtasti?¿Mäprofetati?jïsa,
nayajjsapjjsmawa,mäprofetatsipansjukʼampi.
10JupatwaQellqatanjja:“Nayajjkhithanitajjaruw
nayraqatamkhitanta,jupawjumannayraqatamthakim
wakichtʼani”sasa.
11Qhanakwasapxsma,warminakatyurirjaqinaktaypinxa
janiwBautisirJuanatsipanjuk'ampjach'ajaqisuñstkiti,
ukampisalaxpachankirReinonjisk'ajaqistijupatsipan
juk'ampjach'awa.
12BautisirJuananurunakatpachjichhakamaw
alaxpachankirreinoxnuwasiñampt'aqhisiyatuñjasi,
nuwasirinakastich'amampiwkatuntasipxi.
13Taqiprofetanakasa,kamachinakasa,Juanakamaw
profecíaarsüna.
14Jumanakatixkatuqañmunapxstaxa,akaxElíassatawa,
jupastijutañapänwa.
15Khititixjinchunïkiukaxist'pan.
16Ucampis,¿kunampisnayajjakageneracionar
uñtasitäspa?Markanakanqunt'atäsipkiukawawanakar
uñtasitawa.
17Ukatsapxarakïnwa:—Nanakaxphust'apxsma,
jumanakaxjaniwthuqt'apktati.nanakaxjumanakat
jachapxsma,jumanakastijaniwjachapktati.
18Juanaxjaniwmanq'asumasjutkänti,jupanakaxsapxiwa:
“Supayanutji”sasa.
19JaqinYuqapaxmanq'asinumaskirjutäna,jupanakax
sapxarakïnwa:“Mämanq'irjaqi,vinoumañmuniri,
impuestoapthapirinakanamigopa,juchararjaqinakan
amigopawa”sasa.Ucampisyatiñkankañapajj
wawanacapanchekapawa.
20Kawkïrmarkanakatixjach'ajach'aluräwinakap
luraskänaukamarkanakaruwjisk'achañqalltäna,
jupanakaxjaniwarrepentisipkänti.
21¡Aykunakïsma,Corazín!¡Ayjumata,Betsaidamarka!
Jumanakanluratäpktaukajach'aluräwinakatixTiro,Sidón
markanakanlurasispänaukhaxa,nayratpachq'añuisimpi,
laq'ampiarrepentisipkaspäna.
22Nayastisapxsmawa,taripäwiurunxa,Tiro,Sidón
markanakaxjuk'ampjanwalt'ayatäniwa,jumanakatsipansa.
23JumastiCapernaúm,alaxpacharjach'araptatäsma,
infiernoruwapanipxäta,kunajach'aluräwinakatixjuman
luratäkiukanakaxSodomamarkanlurasispänaukhaxa,
jichhürkamawutjaspäna.
24Ukampisnayastisapxsmawa,taripäwiurunxa,Sodoma
uraqixjuk'ampmutuyatäniwa,jumanakatsipansa.
25UkxarustiJesusaxsänwa:—Awki,alaxpachansa,
akapachanTatitu,yuspärsmawa,yatiñaninakata,amuyt'asir
jaqinakata,ukanak imantatamata,wawanakaru
yatiyatamata.
26Awki,ukhamarakiwjumatakixwaliaskïspa.
27TaqikunasnayaruwAwkijankatuyitu,janiwkhitis
Yuqaruxuñt'kiti,janukastiAwkikiwuñt'i.janirakiwkhitis
Awkirusuñt'kiti,janukastiYuqakiwuñt'i,khitinakarutix
Yuqaxuñt'ayañmunkiukaru.
28Jutapxamnayarjutapxam,taqich'amampi,q'ipinakampi,
nayastisamarañchurapxäma.
29Nayanyugoxapt'asipxam,nayatyatiqapxam;Nayasti
llamp'uchuymanïtwa,llamp'uchuymanïtwa,jumanakasti
samarañjikxatapxäta—sasa.
30Nayanyugoxaxjaniwch'amäkiti,q'ipixaxllamp'ukiwa.
12JAQTHAPI
1UkapachawJesusaxsábadouruntrigotaypirsaräna.
arkirinakapastimanq'atawtjatawuñjasipxäna,ukatstitrigo
ch'uqiapthapiñqalltapxäna,ukatstimanq'añqalltapxäna.
2Ukampisfariseonakaxukuñjasaxsapxänwa:—
Discipulonakamaxkuntixsábadourunjanlurañaxwakiski
uklurapxi—sasa.
3Ucampisjupanacarojjsänwa:—¿Janitjumanacajj
ullart'apctakuntïDavidajjmanq'atawtjatäcänucapachasa,
jupampchikäpcänucapachasa.
4¿KunjamsaDiosanutaparmantäna,uñacht'ayañatak
t'ant'amanq'äna,ukat'ant'amanq'añastijaniwjupamp
chikäpkänti,janukastisacerdotenakarukiwmanq'äna?
5¿JanitjumanakaxLeyqillqatanliyt'apxtaxa,
sacerdotenakaxsacerdotenakaxtemplonsamarañuru
q'añuchapxi,janjuchañchatäpki?
6Ucampisnayajjsapxsma,akacheqanjja,templotsipan
jukʼampjachʼamayniwutji.
7Ucampisjumanakatejjyatipjjapjjasapäyätamjja,nayajj
khuyaptʼayasiristwa,janiwsacrificioloqtañmunjjäti,jan
juchanijaqenakarojjjaniwjuchañchapkasmati”sasa.
8JaqinYuqapaxsábadourunTatitupawa.
9Ukachiqatsarxasaxa,sinagogaparuwmantäna.
10Ucatstimäjaqewutjäna,jupajjamparapamp
wañt'atänwa.Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—
¿Sábadourunqullañaxwalikïskiti?ukhamatjupar
juchañchañataki.
11Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Khitisjumanaktaypin
mäovejanïspa,sábadourunmäpʼiyarujaqontatäspa
ukhajja,¿janitukaovejakatthapisinapsuskaspa?
12Ukhamajj¿qhawqhajaqejjovejatsipansajukʼamp
askïspa?Ukatpïsábadourunaskilurañaxwalikïskiwa.
13Ukatstiukajaqiruxsänwa:—Amparamluqtam—sasa.
Ucatjupajjliwjjatäna;ucatstimaynïruñtatawkʼumaräjjäna.
14UkatfariseonakaxmistusawJesusarjanwalt'ayañatak
mäamtarpuripxäna.
15Jesusastiukyatisawukachiqatjithiqtxäna,walja
jaqinakawjupararkapxäna,taqiniruwk'umaraptayäna.
16Juparjanyatiyapxamtisasawjupanakarmayïna.
17UkhamatkuntixIsaíasprofetaxsiskänukax
phuqhasiñapataki.
18Uñtapxam,nayanajllituywataxa;Nayanmunatmasixa,
jupampixalmajaxwalkusisi,ajayuxjuparuwuchä,jupasti
janjudiöpkiukanakartaripañuñacht'ayani.
19Jupaxjaniwch'axwkaniti,janirakiwarnaqkaniti;
janirakiwkhitiscallenakanarupist'kaniti.
20Jach'at'unjatäkiukacañasjaniwp'akjaskaniti,niq'añut
q'añulinorusjaniwjiwarkaniti,taripäwiatipjañkama.
21Jupansutiparuwjanjudiöpkisukanakajjatinisipjjani.
22Ukxarustijuykhu,amutumäsaxrampikatuntatjaqiruw
Jesusanukarirpanipxäna,jupastik'umaraptayäna,
juykhunakasamutunakasparlapxäna,uñjapxarakïnwa.
8

MATEO
23Taqejaqenakajjwalmuspharapjjäna,akhamsasa:
“¿JanitakajjDavidanyoqapäki?”
24Ukampisfariseonakaxukist'asinsapxänwa:—Aka
jaqixjaniwsaxranakjaqunukkiti,janukastiBeelzebub
saxranakanp'iqinchiripampiwalisnuku—sasa.
25Jesusastijupanakanamuyunakapyatisawjupanakar
säna:—Taqireinoxmaynitmaynikamt'aqanuqtatax
t'unjatäxiwa.uqhamaracjansayt'asint'aqanuqtatäkiuka
markasa,utasa,janiwsayt'atäkaniti.
26SupayatixSupayaralisnukchixa,jupapachpaw
t'aqanuqtani.¿Kunjämarakreinopaxsayt'anisti?
27NayatixBeelzebubtuqisaxranakaralisnukstaxa,
¿khitimpiswawanakamaxjupanakaralisnukupxi?ucatwa
jupanacajjjumanacantaripirinacamäpjjani.
28NayatixDiosanAjayupampisaxranakaralisnukstaxa,
DiosanReinopaxjumanakaruwpurini.
29Janukax,¿kunjamarakmaynixmäch'amanjaqinutapar
mantasinyänakaplunthataspasti,janitixch'amanjaqir
nayraqatchinuntkaspasti?ukatstiutapqʼaltukjani.
30Khititejjjannayampïkiukajjnayacontrawsaytʼasi.
Khititejjnayampchikjantantachtʼkiukajja,chʼeqeruw
tukuyi”sasa.
31Ukatpïnayastisapxsma:taqikastajuchanaksa,Diosar
jisk'achañasa,jaqinakanpampachatäniwa.
32KhititejjJaqenYoqaparjanwaliarunakparlkaniukajja,
pampachatäniwa,ukampiskhititejjQollanAjayucontra
parlkaniukajja,janiwperdonatäkaniti,niakapachansa,ni
jutïrakapachansa.
33Quqaxsumaptayapxam,achupsasumalurapxam;Jan
ukaxquqaxjanwaliruwtukuyapxam,achupastijan
waliruwtukuyapxäta,ukaquqaxachupatuñt'atawa.
34Katarinaka,¿kunjamarakjumanakaxjanwalinak
parlapxasmasti?Lakaxwaljachuymatparli—sasa.
35Sumajaqejjchuymapansumayänakapatjjaaskinak
apsu,janwalijaqejjjanwalinakapsu.
36Ukampisnayastisapxsmawa,taqiinach'usatarunak
jaqinakaxtaripäwiurunarsupxani.
37Arunakamampixchiqaparuñjatätawa,arunakamampisti
juchañchatätawa.
38Ukatstiyaqhepescribanaka,fariseonakastisapxänwa:
—Yatichiri,jumatmäunañchauñjañmunapxta—sasa.
39UcampisJesusajjjupanacarojjsänwa:—Janwali,
wachuqjuchalurirjakenacajja,mämilagrothaqhapjje.Uka
unañchastijaniwmäunañchachuratäkaniti,janukasti
Jonásprofetanunañchapawa.
40KunjamatixJonasaxkimsauru,kimsaarumawballena
purakapankkänaukhama.ukhamarakiwJaqinYuqapax
kimsauru,kimsaarumaxakauraqinchuymapanutjani.
41Nínivemarkankirinakaxjuchañchäwiurunxa,aka
wawanakampchikawjuchañchapxani.Jonasatsipansa
juk'ampjach'ajaqiwakankxi.
42Taripäwiurunjja,surtoqenkirreinajjakawawanakamp
chikawsartani,jupastijuchañcharakiniwa,Salomonan
yatiñkankañapistʼiriwakaoraqpachatjutäna.Salomonat
sipanjuk'ampjach'ajaqiwakankxi—sasa.
43Kunapachatixq'añuajayuxjaqitmistuwayxiukhaxa,
wañachiqanakanwasamarañthaqhi,ukampisjaniw
khitirusjikxatkiti.
44Ukatstisarakïnwa:“Kawkhantïmistktaukautajaruw
kuttʼä”sasa.purinisinsti,ch'usa,q'umachata,k'achacht'at
jikxati.
45Ukatstijupatsipanjuk'ampjanwaliajayunak
irpxaruwayi,jupanakastimantasinukanjakasipxi.
Ukhamarakiwakañanqhapachanakatakejjutjani.
46Jaqempparlkasasti,taykapasajilanakapasa,jupamp
parltʼañmunasawanqansaytʼatäsipkäna.
47Maynixjuparuxsänwa:—Taymamampi
jilanakamampixjumampparlt'añmunasawanqan
sayt'atäsipki—sasa.
48UcampisJesusajjjuparyatiyirirojjsänwa:—¿Khitis
mamajjajja?¿Khitinakasjilanakajasti?
49Jupastidiscipulonakaparamparapluqxatasinsäna:—
¡Uñtapxamtaykajampijilanakajampi!
50KhititixalaxpachankirAwkijanmunañaplurkaniukaxa,
jilaxa,kullakaja,taykajawa.
13JAQTHAPI
1UkaururakiwJesusaxutatmistuwayxäna,ukatquta
thiyaruwqunt'asïna.
2WaljajaqenakawJesusanukartantachasipjjäna,ukatsti
mäbotermantasawqontʼasipjjäna.taqpachjaqinakaxquta
thiyansayt'asipxäna.
3Jesusaxuñacht'äwinakampiwwaljaarunakjupanakar
parläna,akhamsasa:—Uñtapxam,yapuchiriw
yapuchañatakmistuwayxi.
4Phawantkänaukkhasti,mäqawqhajathanakawthak
thiyanjaquqanïna,jamach'inakastijutasinmanq'antapxäna.
5Yaqhepajjqalanakjjaruwjaqontapjjäna,kawkhantïjan
waljaoraqejjutjkänaukacheqanakaru.
6Intijalsunjja,nakhantatäpjjänwa.jansaphinïtaplaykusti,
wañsuwayxapxänwa.
7Yaqhepajjchʼaphinaktaypiruwjaquqanipjjäna.
ch'aphinakawch'aphinakaxjilsuwayxäna,jupanakarux
ch'amakt'ayarakïnwa.
8Yaqhepastisumaoraqerjaqontasinachunakachuyäna,
yaqhepastipatakkuti,yaqhepastisojjtatunkakuti,
yaqhepastikimsatunkakuti.
9Khititixjinchunïkiukaxist'pan.
10Yatiqirinakapastijuparjak'achasisinsapxänwa:—
¿Kunatarakuñacht'äwinakampijupanakarparlasktasti?
11Jupanakastisarakïnwa:—AlajjpachankirReinon
imantatyatiyäwinakapyatipjjañamajjchuratäpjjtawa,
ukampisjupanacarojjjaniwchuratäpkiti—sasa.
12Khititejjutjkiukajja,juparuwchuratäni,jupajjjukʼamp
waljayänakanïniwa.
13Ucatwajupanacarojjuñacht'äwinakampiarsta.ist'asax
janiwist'apkiti,janirakiwamuyapkiti.
14Isaíasprofetanprofeciapajjphoqhasirakiwa:“Istʼasajj
istʼapjjätawa,janiwamuyapkätati”sasa.Jumanakax
uñjapxätawa,ukampisjaniwamuyapkätati.
15Akajaqinakanchuymapaxwalich'amawa,
jinchunakapasjanist'añjamawa,nayranakapasjist'antatawa.
jankunapachasnayranakapampiuñjapxañapataki,
jinchupampiist'apxañapataki,chuymapampijan
amuyt'apxañapataki,jankutikipstapxañapataki,nayasti
jupanakarqullañataki—sasa.
16Ucampiskusisiñawnayranakamajjuñjapjje,
jiñchunacasaist'apjjataplaycu.
17Qhanaksapxsma,waljaprofetanakampi,aski
jaqinakampixkuntixjumanakaxuñjapktaukuñjañ
munapxi,ukampisjaniwuñjapkiti.Kuntixist'apktauk
ist'apxañamataki,ukampisjaniwist'apktati—sasa.
9

MATEO
18Ukhamasti,yapuchirijaqitparliruñacht'äwiist'apxam.
19MaynitixDiosanApnaqäwipanarunakapist'asaxjan
amuyt'kchiukhaxa,ñanqhajaqixjutasinchuymapan
yapuchatäkiukapt'asi.Jupawthakthiyanjathakatuqäna.
20Ukampiskhititixjathaqalanakkatuqkiukaxaruist'i,
ukampiskusisiñampiwkatuqaraki.
21Ukampisjaniwjupapachpansaphintatäkiti,janukasti
mäjuk'apachatakiwjakasi,kunapachatixt'aqhisiñasjan
ukaxarknaqañasarulaykuxutjiukhaxa,juk'atjuk'atwa
juchañchasi.
22Khititixch'aphinaktaypinjathakatuqkiukaxaru
ist'irirakiwa.akapachanllakisiñapasa,qamirkankañampi
sallqjañasa,arunakch'amakt'ayi,janachuñapataki.
23Khititejjsumaoraqerjathakatoqkiukajja,Diosan
arunakapistʼasa,amuytʼirirakiwa.Ukastiachurakiwa,
yaqhipanakaxpataka,yaqhipanakaxsuxtatunka,
yaqhipanakaxkimsatunka.
24Jupanakaruxyaqhauñacht'äwiwuñacht'ayarakïna:—
Alaxpachankirreinoxyapupansumajathaphawantir
jaqimpsasiwa.
25Jaqenakajjikisipkänaukhajja,uñisirinakapawjutasin
trigotaypinjanwaliqoraphawantapjjäna.
26Ukacuchillojjjiltasinachunakachunkänaukhajja,jan
waliqoranakajjuñstarakïnwa.
27Utanyanapiripajjjutasinjuparsapjjäna:—Tata,¿janit
yapumansumajathaphawanta?¿Kawkitsajanwali
quqanakaxutji?
28Jupastisarakïnwa:—Mäuñisiriwukhamlurawayi—
sasa.Uywatanakaxjuparuxsapxänwa:—¿Ukhamasti,
¿jupanakarapthapirsarañmunasmati?
29Jesusastisarakïnwa:—Janiwa;Janwaliquqanak
apthapipkätaukapachasti,trigonaksasaphitpach
apthapipxäta—sasa.
30Yapuapthapiñkamaxpanpachaniwjilsupxpan,yapu
apthapiñhorasasti,yapuapthapirinakaruxsapxäwa:
“Nayraqataxjanwaliquqanakapthapipxam,ukatsti
t'ant'aruwchint'apxam,nayanphichhantañataki.
31Jupanakaruxyaqhauñacht'äwiwuñacht'ayarakïna:—
AlaxpachankirReinoxmämostazajathampsasiwa,uka
jathaxmäjaqiwyapupanphawantäna.
32Chiqpachansaukajathaxtaqijathanakatsipansa
juk'ampjisk'akiwa,ukampisjiltasinxa,qullaquranakat
sipansajuk'ampjach'awa,mäquqaruwtuku,ukhamat
alaxpachankirjamach'inakaxjutapxiukatramanakaparuw
qurpachasipxi.
33Yaqhauñacht'äwimpiwjupanakaruxparlarakïna.
Alaxpachankirreinoxlevaduraruñtasitawa,ukalevadurax
mäwarminapt'asisinkimsatuput'ant'aruwimantasïna,
taqpachlevadurartukuñkama.
34TaqeukanakjjaJesusajjuñachtʼäwinakampiwjaqenakar
parläna.Janmäuñacht'äwimpiwjupanakaruxarskänti.
35Ukhamatprofetajjsiskänaukajjphoqasiñapataki,
akhamsasa:“Ukhamuñachtʼäwinakampiwlakajjistʼarä”
sasa.Kunanaktixakapachanqalltatpachjamasatimatäki
ukanakarsü.
36UkatstiJesusaxjaqinakarkhithäna,ukatstiutarmantäna,
discipulonakapastijuparjak'achasisinsapxarakïnwa:—
Panqhajanwaliquqanakatparlt'apxita—sasa.
37Jupastisarakïnwa:—Khititejjsumajathaphawanki
ukajja,JaqenYoqapawa.
38Yapustiakapachawa;sumajathanakaxreinosan
wawanakapawa;ukampisjanwaliquqanakaxñanqhajaqin
wawanakapawa;
39JupanakaryapuchiruñisirixSupayawa;yapuapthapiñax
akapachantukusiñapawa;apthapirinakastiangelanakawa.
40Ukhamajjjanwaliqoranakapthapisinninan
phichhantatäpkiukhama.ukhamarakiwakapachan
tukusiñapajjutjani.
41JaqinYoqapajjangelanakaparuwkhitani,jupanakajj
reinopatjjataqejanwaliluririnaka,janwaliluririnakasa
apthapipjjaniwa.
42Ukxarustininahornoruwjaquntapxani,ukanjach'a
jach'atukupxani,lakach'allxtasipxani.
43UkapachawaskijaqinakaxAwkipanqhapaqmarkapan
intiruñtatqhant'apxani.Khititixjinchunïkiukaxist'pan.
44AlajjpachankirReinojjmäpampanimantatäkiuka
qollqempsasiwa.Maynixjikxatkiukkhaxa,imantasi,ukat
kusisiñatsarasintaqikunatixutjkiukanakaljasi,ukatsti
ukayapualaraki.
45Alaxpachankirreinoxmäaljiriruñtasitawa,suma
perlanakthaqhiri.
46Jupajjwalijilaalanimäperlajikjjatasajja,taqekunatï
utjkänaukanakaljasinalasïna.
47Alaxpachankirreinoxmäq'ipiruñtatawa,qutar
jaquntata,taqikastaapthapita.
48Jupanakastiphuqhantatuñjasisinsti,qutathiyaruw
puripxäna,ukatstiqunt'asipxäna,ukatstisumamanq'anak
manq'añanakar apthapipxäna, jan walinaksti
jaqunukupxäna.
49Akapachantukusiñapajjukhamarakiwpasani,
angelanakajjmistunipjjaniwa,janwalijaqenakarojj
cheqaparsarnaqerjaqenaktaypitjitheqtapjjani.
50Ukatstininahornoruwjaquntapxani,ukanjach'ajach'a
tukupxani,lakach'allxtasipxani.
51Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Taqiukanak
amuyapxtati?Jupanakastisapxänwa:—Jïsa,Tatay—sasa.
52Ucatstijupanacarojjsänwa:—Alajjpachanreinopat
yatichquiucaescribajja,mäutaniruñtasitawa,jupajj
imatapatmachaqa,nayrayänakaapsu.
53Jesusaxukauñacht'äwinaktukuyxasaxukachiqat
sarxäna.
54Ukatstimarkaparpurisaxsinagogapanyatichäna,ukat
jupanakaxwalmuspharapxäna,ukatsapxarakïnwa:—
¿Kawkitsaakajaqixakayatiñkankañampi,akajach'a
luräwinakampi?
55¿Janitakaxcarpinteronwawapäki?¿janittaykapax
Maríasatäpacha?Jilanakapasti,Santiago,José,Simón,
Judas?
56Kullakanakapasti,¿janittaqinijiwasampchikäski?
¿Kawkitsaakajaqixtaqiukanakjikxati?
57Jupanakastijupatchuymust'ayasipxänwa.Jesusasti
jupanacarojjsänwa:—Mäprofetarojjjaniw
jach'añchatäquiti,janucastimarcapansa,utapansa.
58Jupanakanjaniyawsapxataplaykustijaniwwalja
ch'amanluräwinakapukanlurkänti.
14JAQTHAPI
1UkapachawHerodestetrarcaxJesusansutipist'äna.
2Ucatstiuywatanakaparojjsänwa:—AcajjBautisir
Juanawa.jiwatanaktaypitjaktani;ukatwach'ama
luräwinakaxjuparuñacht'ayasi.
10

MATEO
3HerodesastiJuanarkatuntasawcarcelarjist'antatayna,
Herodias,Felipejilapanwarmiplayku.
4Juanaxjuparuxsänwa:—Janiwjumatakixwalikiti—
sasa.
5Jesusarjiwayañmunasasti,waljajaqinakarux
axsararakïnwa,profetarjamuñjataplayku.
6UcampisHerodesancumpleañopamtaskänaukhajja,
Herodianphuchapajjjupanaknayraqatanthuqtʼasisaw
Herodesarkusisiyäna.
7Ukatstimäjuramentompiwarsuwayäna,kuntixuka
warminmayipkiukchurañataki.
8Ukawarmistitaykapannayratpachyatichasawsäna:—
BautisirJuananpʼeqepmäqʼañumanqʼanchurita—sasa.
9Reyejjwalllakisïna,juramentoluratapata,jupampchik
manqʼasinqontʼatäpkänaukanakatsa,ukajuramento
churañapatakiwmayïna.
10UkatsticarcelanJuananp'iqipkhuchhuqañapatakiw
khithäna.
11P'iqipaxmäplatoapt'atawukatawaquruxchurasïna.
12Ukatdiscipulonakapajjjutasinjiwatcuerpoaptasin
imtʼapjjäna,ukatstiJesusaryatiyiriwsarapjjäna.
13Ukist'asinsti,Jesusaxbarcotmäch'usach'usachiqaruw
sarxäna.
14Jesusastimistusawwaljajaqinakaruñjäna,jupanakat
khuyapt'ayasïna,usutanakarusqullarakïnwa.
15Jayp'uruxdiscipulonakapawJesusarjak'achasisin
sapxäna:—Akaxwasarpampawa,pachaxpasawayxiwa.
jaqinakarkhithapxam,ayllunakarsarapxañapataki,
manq'añanakalasipxañapataki.
16Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janiwsarxapxañapäkiti.
jumanakaxjupanakarmanq'añchurapxam—sasa.
17Jupanakastisapxarakïnwa:—Akanxphisqat'ant'ampi,
pächawllampikiwutjistu—sasa.
18Jupastisarakïnwa:—Akarapanipxam—sasa.
19UkatstiJesusaxjaqinakaruxch'uxñapampan
qunt'asipxañapatakiwmayïna,ukatphisqat'ant'ampi,pä
chawllampi,alaxpacharuñtasa,bendicisawt'ant'anak
discipulonakaparchuräna,discipulonakaparuswalja
jaqinakaruwchurarakïna.
20Taqeniwmanq'antapxäna,ukatstiqarjt'asipxäna,ukat
qhiparkänaukat'ant'anakatstitunkapayancanastaphuqt'at
apthapipxäna.
21Manq'irinakastiniyaphisqawaranqachachanakaw
utjäna,warminakaswawanakasjaniwutjkaniti.
22Jesusastiukspachawdiscipulonakaparojjmäboter
makatapjjañapatakwaytʼäna,ukatstijuparnayratpach
yaqhacheqarsarapjjañapatakiwmayïna.
23Jach'ajaqinakarkhithañtukuyatatsti,Jesusaxsapakiw
mäqullurmayisiñataksaräna.
24Ucampisbarcojjlamarqotataypinkänwa,oladanakampi
tʼijtʼayatäjjänwa,thayajjwalthaytʼaskäna.
25Pusïrarumt'asinsti,Jesusaxqutathiyansarnaqasaw
jupanakanukarsaräna.
26Discipulonakapajjlamarqotapatjjansarnaqaskir
uñjasajja,walllakisipjjäna,akhamsasa:“Ajayuwa;ukatsti
axsarañatarnaqasipxäna.
27Jesusastiukspachawjupanakarsäna:—Amuyasipxam.
ukaxnayawa;janaxsaramti.
28Pedrostijuparsarakïnwa:—Tatay,jumatejjumapatjjan
jumanukarjutañamataki—sasa.
29Jesusastisarakïnwa:—Jutam—sasa.Pedroxbotet
saraqasinxa,umapatxaruwsarawayxäna,Jesusanukar
sarañataki.
30Ukampisthayajjwalthaytʼanitapuñjasajja,wal
ajjsaräna.Ukxarusti,jach'atart'asïna:—Tatay,
qhispiyapxita—sasa.
31UkspachawJesusaxamparapluqxatasinkatthapisinx
säna:—Juma,juk'aiyawsiri,¿kunatsapächasta?
32Ukatstibarcormantapjjänaukhajja,thayajjjaniwutj-
jjänti.
33Ukatstibarconkirjaqinakaxjuparyupaychañ
qalltapxäna,akhamsasa:“ChiqpachansajumaxDiosan
Yuqapätawa”sasa.
34Ukxarusti,Genesareturaqiruwpuripxäna.
35Ukamarkankirjaqenakajjjuparyatipjjänaukhajja,taqe
usutjaqenakaruwJesusanukarirpapjjarakïna.
36Ucatstiachikt'asipjjäna,isipanlip'kataparuqui
llamkt'apjjañapataqui.
15JAQTHAPI
1UkatstiJerusalénmarkankirescribanakampi
fariseonakampiwJesusanukarjutapjjäna.
2¿Kunatsadiscipulonakamaxjilïrinakansarnaqäwinakap
p'akintapxi?t'ant'amanq'asaxjaniwamparanakap
jariqapkiti.
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunatsajumanakax
saräwinakamarjamDiosankamachipp'akintapxtasti?
4Diosajjakhamsasawsäna:“Awkimarutaykamarus
jachʼañcham”sasa.
5Ukampisjumanakaxsapxtawa:“Khititixawkiparu,
taykaparsaspa:‘Ukaxmäwaxt'awa,kuntixnayamp
askinakkatuqañmunktaukhama.
6Janiwawkiparustaykaparusjach'añchañamäkiti,
qhispiyatäniwa.UkhamatwaDiosankamachipxaina
ch'usartukuyapxtaxa,saräwinakamampi.
7K'arichuymanjaqinaka,Isaíasprofetaxjumanakatwali
sumparläna.
8Akajaqinakaxlakapampiwnayarjak'achasipxi,
lakapampiwjach'añchapxitu;ukampischuymanakapax
nayatjayankxiwa.
9Ukampisinamayakiwnayaryupaychapxitu,jaqinakan
kamachinakaparjamyatichañataki.
10Jaqinakarjawsasinsäna:—Ist'apxam,amuyt'apxam.
11Kunatixlakaparmantaskiukaxjaniwjaqirux
q'añuchkiti;ukampislakatmistkiukaxjaqiruxq'añuchiwa”
sasa.
12Ukatstidiscipulonakapajjjutasinjuparsapjjäna:
“¿Fariseonakanarunakistʼasajjchuymustʼayasipjjatap
yattati?
13Jupastisarakïnwa:—AlajjpachankirAwkijajjjan
yapuchkiukaalinakajjsaphintatäniwa—sasa.
14 Jupanakarojj apanukupjjam, juykhunakan
pʼeqtʼiripäpjjañapawa.Juykhutixjuykhurirpchixa,
panpachaniwch'usawjarjaquntasipxani.
15Pedrostijuparuxsänwa:—Akauñacht'äwiyatiyapxita
—sasa.
16Jesusastisarakïnwa:—¿Jumanakasjanamuyt'asipktati?
17¿Janitjichhakamaxamuyapkta,kunatixlakatmantani
ukaxpurakaruwmantani,ukatstithayaruwjaquntatäna?
18Lakatmistkiukaxchuymatmistu;ukatstiukajaqirux
q'añuchapxi.
11

MATEO
19Chuymatxajanwaliamuyunaka,jaqijiwayañanaka,
wachuqjuchalurañanaka,wachuqjuchalurañanaka,
lunthatasiñanaka, k'ari testigonaka, Diosar
jisk'achasiñanaka.
20Ukanakaxjaqiruxq'añuchayi,ukampisjanjariqasiñamp
manq'añaxjaniwjaqiruxq'añuchkiti.
21Jesusastiukachiqatsarasinxa,Tiro,Sidón
markanakaruwsarxäna.
22UkatstiCanaánmarkankirmäwarmiwukamarkanakat
mistunïna,juparakhamsasawart'äna:—DavidanYuqa,
Tatay,nayatkhuyapt'ayasita;phuchajaxmäsaxrampiwwal
t'aqhisiyata.
23UkampisJesusaxjaniwmäarusjayskänti.
Discipulonakapastijuparjutasinachikt'asipxäna,akham
sasa:—Khituyapxam;Jupajjjiwasanarktasawartʼasi”sasa.
24Jupastisarakïnwa:—Janiwnayajjkhitanitäkti,jan
ukastiIsraelanchhaqatovejanakaparuwkhitanitä—sasa.
25Ukawarmistijutasinjuparyupaychäna,akhamsasa:—
Tatay,yanapt'ita—sasa.
26Jesusastisarakïnwa:—Wawanakant'ant'apaptasin
anunakarjaquntañaxjaniwwalïkiti—sasa.
27Jupastisarakïnwa:—ChiqpachapuniwTatay,ukampis
anunakaxuywirinakapanmanq'atjaquqanirt'ant'at
manq'apxi—sasa.
28Jesusastijuparuxsänwa:—Warmi,iyawsäwimaxwali
jach'awa.Ukahorasatpachawphuchapaxk'umaräxäna.
29Jesusastiukachiqatsarxasaxa,Galileaqutajak'achasïna.
mäqulluruwmakhatasinxa,ukanqunt'asirakïna.
30Waljajaqinakawjuparjak'achasisinjuykhunaka,
juykhunaka,amutunaka,janch'amaninaka,yaqhanakampi,
Jesusankayunakaparjaquntapxäna.ucatstijupanacarojj
qollänwa.
31Jaqinakaxamutunakparliruñjasaxwalmuspharapxäna,
janch'amaninakarusk'umaraptañuñjasa,cojonakaru,
juykhunakarusuñjiruñjasa,IsraelanDiosaparuw
jach'añchapxäna.
32Jesusastidiscipulonakaparjawsasinsäna:—Nayax
waljajaqinakatkhuyapt'ayastwa,jupanakaxkimsauruw
nayampchikajakasipxi,janirakiwkunamanq'añasutjkiti.
33Discipulonakapajjjuparsapjjäna:—¿Kawkitsawasaran
waljatʼantʼajikjjatsna,waljajaqenakarmanqʼantañataki?
34Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Qhawqhat'ant'as
utjapjjtamjja?Jupanakastisapxarakïnwa:—Paqallqu,mä
qawqhachawllanaka—sasa.
35 Ukatsti Jesusax jaqinakarux uraqir
qunt'asipxañapatakiwmayïna.
36Ukatstipaqallqut'ant'anaka,chawllanakaptasin
yuspagaräna,p'akjasawdiscipulonakaparchuräna,
discipulonakaparuswaljajaqinakaruwchurarakïna.
37Taqeniwmanq'antapxäna,ukatstiqarjt'asipxäna,ukat
qhiparkänaukap'akjatmanq'atxpaqallqcanastaphuqt'at
apthapipxäna.
38Manq'irinakaxpusiwaranqachachanakawutjäna,
warminakaswawanakasjaniwutjkaniti.
39UkatstiJesusaxjaqinakaruxkhithäna,barcotsarasin
Magdalauraqirpuriñkama.
16JAQTHAPI
1Fariseonakassaduceonakampchikawjutapxäna,ukatsti
alaxpachatmäunañchauñacht'ayañapatakiwyant'apxäna.
2Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jayp'utuqiruxa,
sapxaraktawa:‘Sumapachawa’sasa.
3Alwasti:“Jichhürojjjanwalitiempowutjani,alajjpachajj
wilawa,thayarakiwa”sasa.K'arichuymanjaqinaka,
alaxpachanuñnaqapamuyapxasmawa;Ucampis¿janit
jumanakastiakapachanunañchanakapamuyasipkta?
4Janwali,wachuqjuchalurirjaqinakaxmäunañchäw
thaqhapxi.Ucampisjaniwmäunañchajjchuratäkaniti,jan
ucastiJonasprofetanunañchäwipawa—sasa.Ucatsti
jupanacarojjjaytanukusawsarjjäna.
5Discipulonakapajjkhurkatarpuripjjänaukhajja,tʼantʼa
apsuñarmasipjjänwa.
6Jesusastijupanacarojjsänwa:—Amuyasipjjam,
fariseonacansaduceonacanlevadurapatamuyasim—sasa.
7Jupanakastijupanakkamawparlt'asipxäna:—Janiwt'ant'a
apt'asipkti—sasa.
8Jesusastiukamuyasawjupanakarsäna:—Jumanaka,
juk'aiyawsirinaka,¿kunatsajumanakaxmaynitmaynikam
ch'axwapxtaxa,jant'ant'aapanipxatamlayku?
9¿Janitjichhakamaxamuyapkta,janirakiwphisqawaranqa
t'ant'atphisqat'ant'a,qawqhacanastaapthapipktauk
amtasipkta?
10Pusiwaranqatpaqallqut'ant'a,qawqhacanastanaksa
apthapta?
11¿Kunjämarakjumanakaxjanamuyapktati,nayaxt'ant'at
jansapksma,fariseonakanlevadurapata,saduceonakan
levadurapatamuyasipxañamataki?
12Ucatstiamuyapjjäna,jupanacarojjjaniwt'ant'alevadurat
amuyasipjjamti,janucastifariseonacansaduceonacan
yatichäwipatamuyasipjjam.
13JesusajjCesareaFilipossatcheqarpurinkänaukhajja,
discipulonakaparojjakhamsasawjisktʼäna:“¿Khitis
jaqenakajjnayajjJaqenYoqapätwasapjje?”
14Jupanakastisapxarakïnwa:—YaqhipanakaxJuan
Bautisirïtawasapxiwa.ukatyaqhepastiJeremías,janukajj
profetanakatmaynïri.
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakasti,
¿khitirïtwasapjjtajja?
16SimónPedrostisarakïnwa:—JumawCristoxa,jakkir
DiosanYuqapätaxa—sasa.
17Jesusastijuparuxsänwa:—SimónBarjona,kusisitätawa,
janiwjañchimpiwilampiuñacht'ayktamti,janukasti
alaxpachankirAwkijawa—sasa.
18Nayastisapxsmawa:JumaxPedrowa,akaqarqa
patxaruwiglesiaxsayt'ayä.Infiernonpunkunakapastijaniw
atipkaniti.
19Nayastialaxpachanreinopanllavenakapchuräma,
kawkïritixakauraqinchinuntkätaukaxalaxpachan
jist'antatäniwa.
20UkatstiJesusaxdiscipulonakaparuxakhamsasawsäna:
“JesusaCristowsapxam”sasa.
21UkapachatpachawJesusaxdiscipulonakapar
uñacht'ayañqalltäna,kunjämtixJerusalénmarkarsarañapa,
jilïrirpirinakampi,sacerdotenakanjilïrinakapampi,
escribanakant'aqhisiñanakapampi,jiwayatäñapataki,
kimsïrurutjaktañapataki.
22UkatPedroxjuparkatuntasinxtuqiñqalltäna,akham
sasa:—Tatay,jumatjayarst'am!
23JesusastikutikipstasinPedrorsäna:—Nayarsarxam,
Supay,nayatakixjuchañchatätawa,janiwDiosan
yänakapsamanq'asktati,janukastijaqinyänakapwa
manq'añmunta—sasa.
12

MATEO
24UkatstiJesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—Maynitix
nayararktañmunchixa,jupapachpatjithiqtañapawa,
cruzapapt'asisinnayararkita—sasa.
25Khititixjakäwipqhispiyañmunkiukaxapt'asiniwa,
khititixnayalaykujakañapapt'kiukaxjikxatani.
26¿Kunaaskirakmäjaqixakapachaskinakkatuqaspa,
almapapt'asispasti?Janukax¿kunsamaynixjakañaplanti
churaspa?
27JaqinYuqapaxangelanakapampchikawAwkipanjach'a
kankañapampjutani.Ucatstisapamayniruw
luräwiparjamajjmäpremiochurani”sasa.
28Qhanakwasapjjsma,akansayt'atäpkiukanakajjjaniw
jiwañapsamanq'apkaniti,JaqenYoqaparReinopanjutaskir
uñjañkama.
17JAQTHAPI
1Suxtaurutsti,JesusaxPedrompiru,Santiagompiru,Juan
jilapampiruwirpxaruwayäna,ukatstimäjach'aqulluruw
sapakiirpäna.
2Jupanakannayraqatapanxa,ajanupastiintiruñtataw
qhant'äna,isipasqhanaruñtatjanq'urakïnwa.
3UkatstiMoisesampiEliasampiwjupampparlt'asis
uñstapxäna.
4PedrostiJesusaruxsänwa:—Tatay,akanjakañaxwali
askiwa.mayastijumataki,maynistiMoisesataki,maynisti
Eliasataki.
5Jupajjparlaskänaukhajja,mäkʼajkirqinayawjupanakar
chʼamaktʼayäna,ukaqenayatjjamäaruwistʼasïna:“Akajj
munatYoqajawa,jupatwalkusisiyäta”sasa.Jupar
ist'apxam—sasa.
6Ukist'asinsti,discipulonakapajjajanupalt'asisawwal
ajjsarayasipjjäna.
7Jesusastijupanakarllamkt'asinsäna:—Sartapxam,jan
axsarapxamti—sasa.
8Ukxarusti,janiwkhitirusuñjapkänti,janukasti
Jesusarukiwuñjapxäna.
9Qullutsaraqasinsti,Jesusaxakhamsasawjupanakar
ewjjtʼäna:“Jankhitirusukaunañchäwiyatiyapxamti,
JaqinYuqapaxjiwatanaktaypitjaktaniñapkama”sasa.
10Discipulonakapajjakhamsasawjisktʼapjjäna:—
¿KunatsaescribanakajjEliasajjnayraqatjutañapasasin
sapjje?
11Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniw
Eliasajjnayraqatjutani,jupastitaqekunsawasitat
saytʼayani—sasa.
12Nayastisapxsmawa,Eliasaxniyawjutxi,jupanakax
janiwuñt'apkänti,janukastikuntixmunapkiuklurapxäna.
UkhamarakiwJaqinYuqapaxjupanakatt'aqhisini.
13DiscipulonakajjBautisirJuanatparlatapamuyapjjäna.
14JaqinakarpurisaxmäjaqiwJesusarjak'achasisin
jak'achasisinjak'achasisinsäna:
15Tatay,wawaxatkhuyapt'ayasim,jupaxloco,wali
llakitawjikxatasi,waljakutiwninarjaquqani,umarus
waljakutiwjaquqani.
16Nayastidiscipulonakamaruwirpta,jupanakajjjaniw
qollañpuedipkänti.
17Jesusastisarakïnwa:—Janiyawsiri,janwalijaqi,
¿kunapachasjumanakampïskä?¿qhawqhakamasjumar
t'aqhisiyäma?juparakachiqarnayarapanipxam.
18Jesusastisaxraruwtuqinuqäna.Ucatstijupat
mistuwayjjänwa,ucatstiwawajjk'umaräjjänwa.
19UkapachawdiscipulonakapajjJesusarjakʼachasisin
sapjjäna:“¿Kunatsajanjaqunukuñjamäki?”
20Jesusastijupanacarojjsänwa:—Janiyawsapjjatamata,
cheqpachsapjjsma,jumanakatejjmämostazajathatjam
iyawsäwinïpjjätajja,akaqollurojjsapjjätawa:‘Akacheqat
sarjjapjjam’sasa.ukatstiapsuwayxaniwa;janiwkunas
jumanakatakixjanch'amäkaniti.
21Ukampisakakastaxjaniwmistkiti,janukastiDiosat
mayisiñampi,ayunañampikiwmistu.
22Galileanjakasipkasinxa,Jesusaxjupanakarsänwa:—
JaqinYuqapaxjaqinakanamparaparkatuyatäniwa.
23Jiwarayapjjani,kimsïrurustijaktaniwa.Ukatjupanakax
walpunllakisipxäna.
24Capernaúmmarkarpuripkänaukhajja,impuesto
katoqerinakajjPedroruwpuripjjäna,akhamsasa:“¿Janit
uywirimajjimpuestopagañapäki?”
25Jupastisarakïnwa:—Jïsa—sasa.Utarmantasinsti,
Jesusaxjark'äna,akhamsasa:—Simón,¿kunsaamuyta?
¿KhitinakatsaakaUraqinkirreyinakaxcostumbrejanukax
impuestochurapxi?pachpawawanakapata,janukaxjan
uñt'atjaqinakata?
26Pedrostijuparuxsänwa:—Yaqhamarkankirinakat—
sasa.Jesusastijuparuxsänwa:—Ukhamastiwawanakax
librëxiwa—sasa.
27Ukampisnanakaxjupanakarjanjuchañchañasatakix
qutarsarañamawa,ukatstimäanzuelojaquqanisinnayrïr
misturchawllaapthapisma.Lakapjist'arasxätaukkhasti,
mäqullqijikxatäta,ukaqullqiapthapisinnayataki,
jumatakisjupanakarchurapxäta—sasa.
18JAQTHAPI
1UkapachawdiscipulonakapajjJesusanukarjutapjjäna,
akhamsasa:—¿KhitisalajjpachankirReinonjilïrejja?
2Jesusastimäjisk'awawaruwjawsayäna,ukatstijupanak
taypiruwsayt'ayäna.
3Ukatsapxarakïnwa:—Qhanaksapxsma,jumanakatixjan
kutikipstapxäta,jisk'awawanakaruñtatäpkätaukhaxa,
janiwalaxpachankirreinoparmantapkätati—sasa.
4Ukhamasti,khititixakawawaruñtatalt'atchuymanïki
ukaxa,alaxpachankirReinonxajuk'ampjach'awa.
5Khititixnayansutixarukhammäjisk'awawarkatuqki
ukaxnayaruwkatuqi.
6Ukampiskhititixnayariyawsapkituukajisk'awawanakat
maynirujuchañchaspaukaxa,juk'ampaskiwa,mämolino
qalakunkaparwarkt'atäñapa,ukatqutamanqharuumamp
chhaqhayatäñapa.
7¡Ayakapachatjuchalurañanaklayku!kunatix
juchanakaxjutañapawa;Ucampisay,khitijaqelaykutix
juchaxjuti!
8 Ukhamasti, amparamasa, kayunakamasa
juchañchaskätamxa,khuchhuqasim,ukatjumatjaqunuqam.
9Nayramatixjuchañchaskätamxa,apsusinjaqunuqam,
jumatakixmänayrampijakañarmantañaxjuk'ampaskiwa,
pänayraniinfiernoninarjaquntañatsipansa.
10Ukajisk'awawanakatmaynirusjisk'achapxamti;
Nayastisapxsmawa,alaxpachanangelanakapax
alaxpachankirAwkijanajanupuñjapxapuniwa.
11JaqinYuqapaxchhaqatjaqirqhispiyañatakiwjuti.
12¿Kunjamsajumanakajjamuyapjjta?mäjaqixpatak
ovejanakanïspa,ukatmaynixchhaqtatäspaukhaxa,¿janit
13

MATEO
llätunktunkallätunkaniovejanakjaytanukuspa,qullunakar
sarasinchhaqhatuwijanakthaqkaspa?
13Jupatixukjikxatchixa,chiqpachapuniwsapxsma,jupax
ukaovejatjuk'ampkusisi,llätunktunkallätunkanjan
chhaqhiruwijanakatsipansa.
14UkhamarakiwalaxpachankirAwkimanmunañapaxa,
ukajisk'awawanakatmaynixjiwañapa.
15Jilamaxjumarjuchañchaspaukhaxa,jumasapakiw
juchapyatiyirsarasma,jupatixist'ätamxa,jumaxjilamaruw
katuqtaxa.
16Jupatixjanist'kätamxa,maynirujanukaxpaninirus
irpapxam,ukhamatpäjanukaxkimsatestigonakan
lakaparjamtaqiarunakaxchiqaparuñjatäñapataki.
17Jupatixjupanakarjanist'kanixa,iglesiaryatiyam,
ukampisiglesiarjanist'kchixa,jumatakixyaqhamarkankir
jaqiruñtatäpan,impuestoapthapirirjamäpan.
18Qhanaksapxsma,kuntixakauraqinchint'apkätaukax
alaxpachanjist'antatäniwa.
19Mayampiwsapxsma:jumanakatpaninitixakauraqin
mäamtarpuripxäta,kuntixmayipkätaukxa,alaxpachankir
Awkixaxjupanakatakixluratäniwa.
20Kawkhantixpaninijanukaxkimsaxnayansutixar
tantacht'atäpkiukachiqanwnayaxjupanaktaypinktxa.
21Pedrostijuparjak'achasisinsänwa:—Tata,¿qhawqha
kutisjilajajjnayacontrajuchachasini,nayastiperdonarakta?
paqallqkutikama?
22Jesusastisarakïnwa:—Janiwpaqallqkutisisksmati,jan
ukastipaqallqtunkapaqallqukutikamawsisksma—sasa.
23UkatwaalajjpachankirReinojjmäreyimpisasiwa,
jupajjesclavonakaparcuentachurañmunäna.
24Jupajjjakthapiñqalltänaukhajja,mäjaqeruw
apanipjjäna,jupajjtunkawaranqatalentoqollqe
manürakïnwa.
25Ucampisjanpagañapäcänjja,uywiripajjjuparu,
warmiparu,wawaparu,taqekunatïjupanutjkänaukanak
aljapjjañapatakiwmayïna.
26Ukauywatastiqunqurt'asisawjuparyupaychäna,akham
sasa:—Tatay,pacienciani,nayastitaqikunspagapxäma—
sasa.
27Ucauywatanuywiripajjkhuyapt'ayasisawantutäna,
manupsapampacharakïnwa.
28Ukauywatastimistusawmäesclavomasiparjikxatäna,
jupastipatakqullqimanütayna,ukatamparapamp
luqxatasinkunkapatkatthapisinxa,akhamsasa:“Manu
churapxita”sasa.
29Uywasirimasipajjkayunakapjakʼaruwqontʼasisin
achiktʼasïna:“Pacienciampinayaru,nayajjtaqekunwa
pagapjjäma”sasa.
30Jupastijaniwmunkänti,janukasticarcelarjist'antasin
manuppagañkama.
31Uywasirimasinakapaxkuntixluraskänaukuñjasax
walpunllakisipxäna,ukatstitaqikunatixluraskänauk
uywiriparyatiyapxäna.
32Ucatstiuywiripajjjawsasinjuparojjsänwa:—Janwali
sirviri,nayajjtaqemanuppampachsma,nayar
munasitamata.
33¿Janitjumaxesclavomasimatkhuyapt'ayasisma,
kunjämtixnayaxjumatkhuyapt'ayasktaukhama?
34Uywiripaxcolerasisawt'aqhisirinakarkatuyäna,taqi
kuntixjuparwakt'känaukpagañkama.
35AlaxpachankirAwkixaxukhamarakiwjumanakar
lurapxätam,jumanakatixsapamaynijilatarjuchanakapjan
pampachapxätaukhaxa.
19JAQTHAPI
1JesusaxukaarunaktukuyxasaxGalileatsarxäna,Jordán
jawirkhurkatarJudeauraqirpuriñkama.
2WaljajaqinakawJesusararktapxäna;ucatukanwa
jupanacarojjqolläna.
3Fariseonakasjuparyant'asinjuparjak'achasisin
sapxarakïnwa:—¿Janitchachaxwarmipatjithiqtañapa?
4Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janitjumanakax
liyt'apkta,khititixqalltanlurkänaukaxchachawarmi
luratayna.
5Ukatstisarakïnwa:—Ukatwamächachaxawkip
taykaparjaytanukuni,ukatwarmipampimayachasipxani.
6Ukhamastijaniwpaninikïxapxiti,janukastimä
jañchikïxapxiwa.Uqhamasti,Diosajjmayachkiukjja,jan
jaqejjjaljtaypanti”sasa.
7Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KunatarakMoisesax
divorciasiñqillqatchurañataki,ukatukawarmir
jaqunukuñapatakmayïna?
8Jupanakaruxsarakïnwa:—Moisesaxjumanakanqala
chuymanïpxatam laykuw warminakam
apanukupxañamatakjaysapxtam.
9Nayastisapxsmawa:Khititixwarmiparjanwachuqjucha
lurañatapanukuspa,yaqhampijaqichaskaniukaxa,wachuq
juchawa.
10Yatiqirinakapastisapxänwa:—Chachaxwarmipampi
janwalt'ayasispaukhaxa,janiwjaqichasiñaxaskïkaspati—
sasa.
11Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Janiwtaqinixuka
arukatuqapkaspati,janukastikhitinakarutixukaaru
churapkiukanakakiwkatuqapxi—sasa.
12Mäqawqhaeunuconakaxtaykapanpurakapatyuripxi,
yaqhipaeunuconakaxjaqineunucopartukuyapxi,ukatsti
alaxpachankirreinolaykuxeunucoukhamtukupxi.
Khititejjkatoqañyatkiukajja,katoqpan.
13Ukatstijisk'awawanakawJesusanukarirpanipxäna,
jupanakaramparapampluqxatasinoracionanmayiñapataki.
14Jesusastisarakïnwa:—Wawanakanakaxnayanukar
jutapxañapatakjaysapxam,janirakjark'apxamti,
alaxpachanreinopaxjupanakatakikiwa—sasa.
15Jupanakaramparanakapluqxatasinstiukachiqatsarxäna.
16Ukatstimayniwjutasinjuparsäna:—Sumayatichiri,
¿kunaaskinaksanayajjwiñayjakañkatoqañajatakejjlurä?
17Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunataraksumasapxistasti?
janiwkhitisaskixutjkiti,janukastimäsapakiwutji,mä
arunxaDiosawa,ukampisjumatixjakañarmantañ
munstaxa,kamachinakphuqam—sasa.
18Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kawkïris?Jesusastisänwa:
“Janiwjaqijiwayañamäkiti,janirakiwwachuqjucha
lurañamäkiti,janiwlunthatasiñamäkiti,janirakiwkʼarinak
arsuñamäkiti”sasa.
19Awkimaru,taykamarjach'añcham,ukatsti:“Jaqi
masimaruxjumakipkarjammunasim”sasa.
20Waynastijuparuxsänwa:—Waynäkasintaqiukanak
imawayta.
21Jesusastijuparuxsänwa:—Jumatixjanpantjasirïñ
munstaxa,kunatïutjktamukaljasim,ukatpisinkirinakar
churarakim,ukatstialaxpachanqamirkankañutjarakïta.
14

MATEO
22Ukawaynaxukaarunakist'asaxllakitawsarxäna,walja
yänakanïtaplayku.
23Jesusastidiscipulonakaparuxsänwa:—Qhanak
sapxsma,mäqamirjaqixalaxpachanreinoparmantañax
ch'amawa—sasa.
24Wasitatsapxsma:mäcamellotakixmäagujanayrat
mantañaxjuk'ampfacilakiwa,qamirjaqitDiosanReinopar
mantañapatsipansa.
25Discipulonakapajjukistʼasawwalmuspharapjjäna,
akhamsasa:“¿Khitisqhespiyasispa?”
26Jesusastijupanakaruñjasajjsänwa:—Jaqenakatakejj
janiwuklurañjamäkiti.ukampisDiosatakejjtaqekunas
lurasispawa.
27UkatPedroxjuparuxsäna:—Taqitaqinirapanukusin
jumararkapxta.¿Kunasutjani?
28Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,
jumanakaxnayararkapxtaxa,kunapachatixJaqinYuqapax
jach'atronopanqunt'atäkaniukhaxa,tunkapayan
trononakaruwqunt'asipxäta,tunkapayantribunakar
taripañatakiIsraelmarka.
29Taqikhititixnayansutixlaykuxutanakapsa,
jilanakapasa,kullakanakapasa,awkipsa,taykapsa,
warmipasa,wawanakapsa,uraqinakapsajaytanukunixa,
patakkutikatuqani,wiñayjakañkatuqarakini.
30Ukampisnayrankirinakaxwaljaniwqhipqhipankapxani.
qhipïristinayrankapxaniwa.
20JAQTHAPI
1AlaxpachankirReinoxmäutanijaqiruñtasitawa,jupax
walialwatuvayapuparirnaqirinakcontratañatakiw
mistuwayxi.
2Ukatstiirnaqirinakampchikamäqullqisapauruchurañ
amtasxäna,ukatstiuvayapuparuwkhitäna.
3Niyakimsïrhorasaruwmistuwayäna,ukatyaqhanakar
uñjäna,jankunlurasawqhatunsayt'atäsipkäna.
4Ucatstijupanacarojjsänwa:Jumanakastiuvayapuru
sarapxam,nayastikunatixaskïkiukchurapxäma—sasa.
Ukatjupanakaxthakiparuwsarxapxäna.
5Niyasuxta,llätunkajayp'upacharuwwasitat
mistuwayxäna,ukhamarakiwlurarakïna.
6Niyatunkamayanhorasaruwmistuwayxäna,ukat
yaqhanakarjankunlurassayt'atäskirjikxatäna,ukat
jupanakaruxsänwa:—¿Kunatarakuruyakaninach'usat
sayt'atäpxta?
7Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiwkhitiscontratapkituti
—sasa.Jupanakastisarakïnwa:—Jumanakasuvayapuru
sarapxam.Kunatixchiqapäkiukkatuqapxäta—sasa.
8Jayp'utuqirusti,uvayapuapnaqirixmayordomoparux
sänwa:—Irnaqirinakarjawst'am,ukatqhipaurutqalltasin
qullqichurapxam—sasa.
9Niyatunkamayanjayp'uhorasaru,sapamayniwmä
qullqikatuqapxäna.
10Nayrïrjaqinakaxpurinipkänukkhaxa,juk'amp
katoqañawwakisispasasawamuyapxäna.uqhamaracsapa
mayniwmäqollqekatoqapjjäna.
11Ukkatuqasinsti,utankirjaqicontrawarnaqasipxäna.
12Ukatakhamsarakïnwa:“Qhipqhipajaqinakaxmä
horakiwirnaqapxi,jumawnanakampkikiptukuytaxa,
khitinakatixurunq'ipinaka,junt'uthayaapt'asipxta”sasa.
13UkampisJesusaxjupanakatmayniruwsäna:—Amigo,
janiwkunajanwalsalurkti,¿janitnayampmäqullqimpis
iyawsaskta?
14Kunatixutjktamukapt'asim,saram,nayawakaqhipa
jaqiruxchurä,kunjamtïjumarchurktaukhama.
15¿Janitnayatakixwakiskaspakuntixnayaxmunkta
ukanaklurañaxa?¿Nayansumajaqïtajlaykutnayramajj
janwalïki?
16Ukhamawqhipïrinakaxnayrankapxani,nayrïrinakax
qhipïpxani,waljanipuniwjawsatäpxani,ukampis
juk'anikiwajllitäpxani.
17JesusastiJerusalénmarkarsarasinxa,tunkapayan
discipulonakaparuwthaknamirpäna,ukatstisänwa:
18Uñtapxam,Jerusalénmarkaruwmakhatxapxta;Jaqin
Yuqapaxsacerdotenakanjilïrinakaparu,kamachi
yatichirinakarukatuntatäniwa,jiwañaruwjuchañchapxani.
19Juparojjjanjudiöpkisukanakarkatuyapjjani,jupat
sawkasiñapataki,jawqʼjañataki,chʼakkatañapataki,kimsïr
urustijaktaniwa.
20UkatstiZebedeonwawanakapantaykapax
yuqanakapampchikawJesusarjak'achasïna,jupar
yupaychañataki,mäkunsjupatmayïna.
21Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunsamunta?Jupasti
sarakïnwa:—Akapaniyuqallwawanakajaruxreinoman
qunt'asipxañapataki,maynixkupïxamar,maynirusch'iqa
tuqiru—sasa.
22Jesusastisarakïnwa:—Jumanakaxjaniwyatipktati
kuntixmayipktaukxa—sasa.¿Jumanakaxukacopa
umt'apxasmati,nayanbautisatäktaukabautismompixa?
Jupanakastisapxarakïnwa:—Nanakaxch'amanïpxtwa—
sasa.
23Jupanakastisarakïnwa:—Chiqpachapuniwnayan
copajatumapxäta,bautisasipxätaukabautisasiñampi,
ukampiskupiamparaxaru,ch'iqatuqiruqunt'asiñaxjaniw
nayankkiti,janukastichuratäniwa—sasakhitinakatakitix
Awkixaxwakicht'kiukanakarchuratawa.
24Ukist'asinsti,tunkajaqinakaxukapäjilataruxwal
colerasipxäna.
25Jesusastijupanakarjawsasinsäna:—Jumanakax
yatipxtawa,janjudiöpkiukanakanp'iqinchirinakapax
jupanakxarapnaqapxi,jach'ajilïrinakaxjupanakar
apnaqapxi.
26Ukampisjaniwukhamäkaniti,janukastikhititix
jumanaktaypinjach'atukuñmunkiukaxjumanakan
yanapiripäpan.
27Khititixjumanaktaypinjilïrïñmunkiukaxjumanakan
esclavomäpan.
28JaqinYuqapaxjaniwluqtatäñatakjutkiti,janukasti
luqtañatakiwjutäna,jakañapwaljanirqhispiyañataki.
29Jericómarkatsarxasaxwaljajaqinakawjupararkapxäna.
30Ukatstipäjuykhunakawthakjak'anqunt'atäsipkäna,
Jesusanukachiqatpasaskirist'asinjach'atart'asipxäna:—
DavidanYuqa,Tatay,khuyapt'ayasita—sasa.
31Jaqenakajjamuktʼapjjatapatcheqañchapjjäna,ukampis
jupanakajjjukʼampiwarnaqasipjjäna:“DavidanYoqa,
Tatay,khuyaptʼayasipjjeta”sasa.
32Jesusastisayt'asisinjupanakarjawsasinsäna:—¿Kuns
jumanakamplurañmunapxsma?
33Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,nayranakas
jist'arañasataki—sasa.
15

MATEO
34Jesusastijupanakatkhuyapt'ayasisinnayranakap
llamkt'äna,ukspachawnayranakapasuñjxapxäna,ukat
jupararkapxäna.
21JAQTHAPI
1Jerusalénmarkarjak'achasisinsti,Olivosqullupataruw
Betfagemarkarpuripxäna,ukatJesusaxpädiscipuloparuw
khithäna.
2Jupanakaruxsapxam:“Jumanuñkatasipktaukajisk'a
markarsarapxam,ukspachawmäasnochint'atjikxatapxäta,
mäasnoqallumpi,antutapxam,nayarapanipxam”sasa.
3Maynitixjumanakarmäaskisapxätamxa,sapxätawa:
‘Tatituwjupanakaruxmunasi’sasa.ukatstijankʼakiw
jupanakarkhitjjani”sasa.
4Taqeukanakajjlurasïna,kuntïprofetajjsiskänaukajj
phoqasiñapataki.
5Siónphuchhaparsapxam:Reyimaxllamp'uchuymampiw
jutaski,mäasnopatxaru,mäasnoqallquyuqallwawampi.
6YatiqirinakapastiJesusansiskiukarjamlurapxäna.
7Asno,asnoqalluirpanipxäna,ukatstiisinak
uchasipxarakïna,ukatstiukaasnoruwuchapxäna.
8Waljajaqinakawisinakapthakinch'allt'asipxäna;
yaqhepastiqoqanakatramanakkhuchhurapjjäna,thakin
pajampiwchʼiyjapjjarakïna.
9Nayräkiukajaqinakaxarnaqasipxäna,akhamsasa:
“DavidanYuqaparHosana,Tatitunsutipxarjutkiukax
jach'añchatäpan.Hosannaukaxwalijach’apuniwa.
10Jerusalénmarkarpurinkänaukhajja,taqe
markachirinakawchuymchʼalljjtayasipjjäna,akhamsasa:
“¿Khitisakajj?”
11Jaqinakastisapxarakïnwa:—JesusaxGalileankir
Nazaretmarkankirprofetawa—sasa.
12JesusastiDiosantemploparmantasinsti,Tatitunutan
aljirinakaru,alasirinakarusalisnukuyäna,qullqi
mayjt'ayirinakanmesanakapsa,palomanakaljirinakan
qunuñanakapsat'unjäna.
13Jupanakarojjsarakïnwa:“Qellqatanjjaakhamsiwa:
“UtajajjDiosarmayisiñutasatäniwa”sasa.ukampis
jumanakaxlunthatanakanp'iyapartukuyapxtaxa—sasa.
14Juykhunakasa,cojonakasa,templonjupar
jak'achasipxäna.ucatjupanacarojjqolläna.
15Jilïrsacerdotenakasa,escribanakasa,ukamuspharkañ
luräwinakapuñjasa,wawanakastemplonjach'atarnaqasir
uñjapxäna:“DavidanYuqaparHosana!jupanakaxwali
llakitawjikxatasipxäna,
16Juparuxsapxarakïnwa:—¿Ist'tatiakajaqinakaxsapxi?
Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jïsa;¿Janipunitliyt'apktati:
“Wawanaka,ñuñuskirwawanakanlakapatjach'añchañ
tukuyta?”
17UkatstiJesusaxjupanakarjaytasawBetaniamarkar
sarxäna.ukatukanqurpachasïna.
18Alwajjmarkarkuttʼkasajjmanqʼatawtjatäjjänwa.
19Thakinmähigoquqauñjasaxjaniwkunsjikxatkänti,
janukastilaphinakakiwjikxatäna,ukatstisänwa:—Jichhat
aksaruxwiñayatakiwjanachumjilsuñamäkiti—sasa.
Ukatstihigoquqaxwañsuwayxänwa.
20Ukuñjasajja,discipulonakapajjwalmuspharapjjäna,
akhamsasa:“¿Kunjämarakhigoqoqajjwañsuwayjjesti”
sasa.
21Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Qhanaksapxsma,
jumanakatixiyawsäwinïpxsta,janirakpächasipkätaxa,
janiwhigoquqarukilurapxätati,janukastiakaqulluru:
‘Jichhaxsarxam’sapxätamxa’sasa,ukatstiqutaruw
jaquntatäta;ukaxluratäniwa.
22TaqikuntixDiosatmayisipxäta,iyawsasinkatuqapxäta.
23Tatitunutaparmantasinsti,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,markan jilïrinakapampijupar
yatichañkamawjuparjak'achasisinsapxäna:—¿Kuna
ch'amampisukanaklurtaxa?¿Khitirakukamunañanïñ
churtamsti?
24Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayastijumanacarojj
mäcunsjiskt'apjjäma,jumanakatejjsapjjetätajja,nayasti
sapcämacunach'amampisukanakluraskta—sasa.
25Juananbautisasiñapa,¿kawkitsajutäna?¿alajjpachat
jutki,janukajjjaqenakatcha?Jupanakastijupanakpachpaw
parlasipxäna:—Jiwasaxalaxpachatjutanisañänixa;jupasti
sapxitaniwa:“¿Kunatsajaniyawsapktasti?
26Jiwasatix‘jaqinakatjutat’sisstanxa.jaqinakarux
axsarapxtwa;taqiniwJuanarmäprofetjamuñjapxi.
27JupanakastiJesusaruxsapxarakïnwa:—Janiwyatipkti
—sasa.Jupanakastisarakïnwa:—Janiwnayassapksmati
kunach'amampisakanakluraskta—sasa.
28Ucampis¿kunsajumanakajjamuyapjjta?Mächachax
päyuqallwawanïtaynawa;Jupastinayrïrjaqirjak'achasisin
säna:—Wawa,jichhüruxuvayapujanirnaqirsarxam—
sasa.
29Jupastisarakïnwa:—Janiwmunkti,ucampis
arrepentisisawsarjjäna—sasa.
30Jupastipayïrjaqirpurisaxukhamarakiwsäna.Jupasti
sarakïnwa:—Tata,saraskäyätwa,ukampisjaniwsarkänti
—sasa.
31Jupanakatkhitisawkipanmunañapluräna?Jupanakasti
sapxänwa:—Nayrïrjaqi—sasa.Jesusastijupanakarux
sänwa:—Qhanaksapxsma,impuestoapthapirinaka,q'añu
warminakasjumanakatnayrawDiosanqhapaqmarkapar
sarapxani—sasa.
32Juanaxchiqakankañthakinjumanakanukarjutäna,
ukampisjaniwjupariyawsapktati,ukampisimpuesto
apthapirinakampi,q'añulurirwarminakampiwjupar
iyawsapxäna.
33Yaqhauñacht'äwiist'apxam:Mäutaniwutjäna,jupax
uvayapuchañyapuchäna,muyuntasinmuyt'ayäna,uva
yapuchañyapuallsusinmätorrelurarakïna,
yapuchirinakaruwjaytäna,ukatstijayamarkaruwsaräna.
34Achunakmanq'añpachajak'ankxänaukhaxa,
yapuchirinakaruwuywatanakaparkhitäna,ukaachunak
katuqapxañapataki.
35Yapuchirinakaxuywatanakaparkatuntasinmaynir
jawq'japxäna,maynirusjiwayapxäna,maynirusqalamp
k'upjapxäna.
36Mayampiwnayrïruywatanakatsipanjuk'ampyaqha
uywatanakarkhithäna,jupanakastiukhamarakiwlurapxäna.
37QhiparustiJesusaxyuqaparuwkhithäna:“Wawajaruw
respetapxani”sasa.
38Yapuchirinakaxwawaparuñjasaxjupanakkamaw
sapxäna:“Akawherenciakatuqirixa;jutapxam,
jiwayapxañäni,herenciapkatuntapxañäni.
39Uvayaputjaqunuqasinjiwayapxäna.
40Uvayapuapnaqirixjutkaniukkhaxa,¿kunsauka
yapuchirinakaruxlurani?
41Jupanakastisapxarakïnwa:—Janwalijaqinakarux
t'unjani,uvayapupsayaqhayapuchirinakaruwkatuyani,
jupanakawachunakapxapachaparchurapxani”sasa.
16

MATEO
42Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Janitjumanacajj
DiosanQellqatanakapliyt'apcta:‘Ukautaluririnakan
apanukupcänukaqalajjesquinap'eqeruwtukuwayjje.
43Ukatpïsapxsma:Diosanqhapaqmarkapaxjumanakat
apaqatäniwa,ukatstimämarkarchuratäniwa,jupasti
achunakachuyapxani.
44Khititixakaqalapatxaruliwxatkaniukaxp'akjataw
uñjasi,ukampiskhitirusliwxatkaniukaxq'añuruwtukuni.
45Jilïrsacerdotenakasafariseonakasauñacht'äwinakap
ist'asinsti,Jesusaxjupanakatparlatapamuyapxäna.
46Juparamparluqtañmunapkänaukhajja,walja
jaqenakaruwajjsarapjjäna,profetäkaspasukham
amuyapjjataplayku.
22JAQTHAPI
1Jesusastijupanakaruxwasitatuñacht'äwinakampiw
parläna.
2Alaxpachankirreinoxmäreyiruñtasitawa,jupasti
wawapatakiwjaqichasiñatakluratayna.
3Jaqichasiñutarjawst'atäpkänukanakarjawsayañapatakiw
uywatanakaparkhithäna,ukampisjaniwjutañmunapkänti.
4Mayampiwyaqhauywatanakarkhithäna,akhamsasa:
“Jawillt'atäpkiukanakarsapxam:‘Nayawmanq'a
wakicht'awayta,vacanakajampi,lik'iuywanakajampix
jiwayatäxiwa,taqikunaswakicht'atäxiwa.
5Ucampisjupanacajjjansintillakisisawsarjjapjjäna,
maynejjyapuparu,maynïristialjañyänakaparsarjjapjjäna.
6Jilt'irinakasti,uywatanakaparkatuntasin,jupanakar
achikt'asisawjiwayapxäna.
7Ukist'asinstireyejjwalcolerasïna,ukatstiejercitonakap
khitasawukajiwayirjaqenakartukjäna,markaparus
phichhantarakïna.
8Ucatstiuywatanakaparojjsänwa:—Jaqechasiñajj
waquisquiwa,ucampisjawillt'atäpcänucanacajjjaniw
waquiscänti—sasa.
9Ukhamastijach'athakinakarsarapxam,khitinakarutix
jikxatapkätaukanakarjaqichasiñatakjawst'apxam—sasa.
10Ukauywatanakaxjach'athakinakaruwmistupxäna,
ukatstitaqiniruwtantachthapipxäna,janwali,sumajaqinak
jikxatapkänaukanakaru.
11Reyejjinvitadonakaruñjirmantasinjja,mäjaqeruw
uñjäna,jupajjjaniwcasarasïwiisimpiisthaptʼatäkänti.
12Jesusastijuparuxsänwa:—Amigo,¿kunjamarak
jaqichasiñisijanapt'atastiakachiqarmantanisti?Ukatjan
parlirjaqëjjänwa.
13Ukatstireyixuywatanakaparuxsänwa:—Amparamp
kayumpchint'apxam,ukatanqach'amakarjaquntapxam.
ukanxjachañanaka,kisunakch'allxtañanakawutjani.
14Waljaniwjawsatäpxi,ukampisjuk'anikiwajllitäpxi.
15Ukatstifariseonakaxsarapxäna,ukatkunjamsajupar
arst'äwipanch'amakt'ayapxaspaukamuyt'apxäna.
16JupanakastiHerodesanarkirinakapampchikawJesusar
khithapxäna,akhamsasa:—Yatichiri,yatipxtwachiqa
kankatamyatipxta,Diosanthakipchiqaparuyatichatamata,
janirakiwkhitirusllakisktati,janirakiwjaqinjaqipsa
yäqktati—sasa.
17Ukhamastisapxita:¿Kunsamuyta?¿Cesararimpuesto
churañaxwalikïskiti,janukaxjanicha?
18Jesusastijupanakanjanwaliluräwinakapamuyasaw
säna:—K'arichuymanjaqinaka,¿kunatsayant'apxista?
19Impuestoqollqeuñacht'ayapxita.Ucatstimäqollqe
juparapanipjjäna.
20Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Khitinkipansaaka
uñnaqasa?
21Jupanakastisapxänwa:—Cesarankiwa—sasa.Ucatsti
jupanacarojjsänwa:—Cesararchurapjjam.Diosankkiuka
yänakastiDiosaruwchuratäni.
22Ukaarunakist'asinsti,jupanakaxwalmuspharapxäna,
ukatstijuparjaytasawsarxapxäna.
23UkaururakiwsaduceonakajjJesusarjakʼachasisin
jisktʼapjjäna:
24Ukatsarakïnwa:—Yatichiri,Moisesaxsänwa:
“Maynitixjanwawanïkasinjiwxaniukhaxa,jilapax
warmipampiw jaqichasiñapa,ukatjilapatakix
wawanïñapawa”sasa.
25Nanakampchikastipaqallqjilanakawutjäna,nayrïr
jilatastimäwarmimpjaqichasxasaxjiwxänwa,janirakiw
wawanïkänti,warmipjilaparujaytawayxäna.
26Payïri,kimsïristi,paqallqürikama.
27Qhepatstiukawarmejjjiwarakïnwa.
28Ukhamasti,jiwatatjaktkaniukaurunxa,¿khitin
warmipastiukapaqallqunwarmipänisti?taqiniwjupar
katuqapxäna.
29Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakajj
pantjasipjjtawa,janiwDiosanQellqatanakapsayatipktati,
janirakiwDiosanchʼamapsayatipktati—sasa.
30Jiwatatjaktañanjja,janiwcasarasipjjaniti,janirakiw
casarasjjapkaniti,janukastiDiosanangelanakapjamaw
alajjpachanjakapjjani.
31Jiwatanakanjaktatapatjja,¿janitDiosanjumanakar
siskänaukliyt'apkta:
32NayastiAbrahamanDiosapätwa,IsaacanDiosapätwa,
JacobunDiosapätwa?Diosajjjaniwjiwatanakan
Diosapäkiti,janukastijakirinakanDiosapawa.
33Ukist'asinsti,jaqinakaxjupanyatichäwipuñjasaxwal
muspharapxäna.
34Ukampisfariseonakaxsaduceonakaramukt'ayatap
yatisintantacht'asipxäna.
35JupanakatmaynïrejjLeyyatichiripänwa,juparojjmä
jisktʼajisktʼäna,juparyantʼasa,akhamsasa:
36Yatichiri,¿kawkïriskamachinjach'akamachipaxa?
37Jesusastijuparuxsänwa:—TatituDiosamaruwtaqi
chuymamampi,taqialmamampi,taqiamuyumampi
munasiñama—sasa.
38Akaxnayrïrjach'akamachiwa.
39Payïristiakhamsarakiwa:Jaqimasimaruxjuma
kipkarjammunasim”sasa.
40Ukapämandamientonjja,taqeleyinakasprofetanakas
warktʼatawa.
41FariseonakajjtantachasipkänaukhawJesusajjjupanakar
jisktʼäna:
42Ukatsapxarakïnwa:—¿KunsjumanakaxCristot
amuyapxta?¿khitinwawapasti?Jupanakastisapxarakïnwa:
—DavidanYoqapa—sasa.
43Jupanakarojjsänwa:—Ukhamasti,¿kunjamarak
DavidajjDiosarTatitusasinsaspasti—sasa.
44TatituxTatituxaruxsänwa:—¿Kupiamparaxaru
qunt'asisma,uñisirinakamarkayumansayt'ayañkama?
45DavidaxTatitusaspasti,¿kunjamarakwawapäspasti?
46Ukaurutaksarojjjaniwkhitisjuparmäarutjaysañ
puedkänti,janirakiwkhitisjuparjukʼampjisktʼañsa
ajjsarkänti.
17

MATEO
23JAQTHAPI
1 UkxarustiJesusax walja jaqinakampiru,
discipulonakapampiwparläna.
2Ukatsarakïnwa:“Escribanakampifariseonakampix
Moisesanasientopanqunt'atäsipki.
3Taqikuntixsapkätamukphuqapxam,phuqhapxam;
Ucampisjanlurapjjamti,jupanacajjsapjjewa.
4Jach'aq'ipinaka,janch'amäkiukaq'ipinakchinuntapxi,
ukatstijaqinamparanakaparuwuchapxi.ukampisjupanak
pachpaxjaniwmäamparluk'anapampixkuynt'apkaniti.
5Ucampistaqeluräwinakapjja,jaqenakanuñjatäñapatakiw
lurapjje,isinakapsajachʼaruwtukuyapjje,isinakapsa
jachʼaruwtukuyapjje.
6Fiestanakanjach'autanaksa,sinagoganakanjilïr
qunuñanakaparusmunasipxam.
7Markanakansaaruntt'apxam:“Rabí,Rabí”
satäpxañapataki.
8UkampisjanRabísatäpxamti,mäsapaYatichiristi,
Cristowa.Taqejumanakajjjilatkullakanakäpjjtawa.
9Janiwkhitirusakauraqinawkimasapxamti,mäsapa
Awkimaxalaxpachankiwa.
10Janirakiwuywirisatäpkätati,mäsapaYatichiristi,
Cristowa.
11Ukampiskhititixjumanaktaypinjilïrïkiukax
jumanakanesclavomäniwa.
12Khititejjjachʼajachʼatukurïkiukajja,jiskʼachatäniwa;
Khititejjaltʼatchuymanïkiukajja,jachʼaraptatäniwa”sasa.
13¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Alaxpachankirreinoxjaqinakcontrawjist'antapxtaxa,
janirakiwjumanakaxmantapktati,janirakiwmantapki
ukanakarmantañapatakjaysapktati”sasa.
14¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxijmawarminakanutanakapmanq'antapxtaxa,
mäjuk'apachatakiwDiosarmayisipxtaxa.
15¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxlamarqutampi,uraqimpmuyuntapxtaxa,mä
jaqirDiosaryupaychañataki,ukatkunapachatixjupax
luratäxiukhaxa,jumanakatsipanpäkutijuk'ampinfiernon
wawapartukuyapxtaxa.
16Ayjumanakaxjuykhuirpirinaka,jumanakaxsapxtawa:
“Khititixtemplosutimpjuramentolurkiukaxa,janiw
kunäkisa”sasa.Ucampiskhititejjtemplonqoripat
juramentoluraskiukajja,manuniwa!
17Jumanakaxjanamuyt'asirjuykhunaka,¿kunatixjuk'amp
jach'äki,quri,janukaxquriqullantemplocha?
18“Khititixaltarlaykujuramentolurkiukaxa,janiw
kunäkisa”sasa.ukampiskhititixjuramentolurkiukax
juchaniwa.
19Jumanakaxjanamuyt'anjaqinaka,juykhunaka,¿khititix
juk'ampjach'äki,churäwi,janukaxaltaracha?
20Ukhamasti,khititixaltarlaykujuramentolurkiukaxa,
ukaaltarlayku,taqikunatixukanutjkiukanakxat
juramentoluraraki.
21Khititixtemplolaykujuramentolurkiukaxa,uka
templolayku,ukanjakirisutimpiwjuramentoluraraki.
22Khititejjalajjpachatjuramentolurkaniukajja,Diosan
tronopampi,ukanqontʼatäpkiukasutimpiwjuramento
luraski.
23¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxmenta,anís,cominoukanakatdiezmo
churapxtaxa,kamachinjuk'ampjach'aamtanakapsa,
taripäwi, khuyapayasiña, iyawsäwi ukanakat
apanukupxtaxa.
24Jumanakaxjuykhuirpirinaka,jumanakaxmälaq'u
manq'antapxtaxa,camellorusmanq'antapxtaxa.
25¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxcopa,platoanqäxapq'umachapxtaxa,ukampis
manqhapanx lunthatasiñampi,jan walt'äwimp
phuqhantatänwa.
26Juykhufariseo,nayraqatq'umachañamawakunatixcopa,
platomanqhanutjkiukanakq'umachañamawa,ukhamat
anqäxpasq'umachatäñapataki.
27¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxjanq'usepulturaruñtasitäpxtawa,uka
sepulturanakaxanqansumauñnaqt'aniwa,ukampis
manqhapanxjiwatjaqinakanch'akhanakapampi,taqi
q'añunakampiphuqhantatänwa.
28Jumanakaxukhamarakiwanqaxanxaskijaqinakjam
uñt'ayasipxtaxa,ukampis chuymamanxa k'ari
chuymanïñampi,ñanqhalurañampiphuqt'atäpxtawa.
29¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxprofetanakansepulturanakapsalurapxtaxa,aski
jaqinakansepulturanakapsak'achacht'apxtaxa.
30Jupanakastisapxarakim:‘Jiwasatixnayraawkinakasan
urunakapanjakassnaxa,janiwprofetanakanwilap
katuqapkaspänti—sasa.
31Ukatpïjumanakaxprofetanakarjiwayirjaqinakan
wawanakapäpxatamatjumapachpatqhanañcht'asipxtaxa.
32Ukhamasti,awkinakamantupupphuqhantapxam.
33Katarinaka,katarinaka,¿kunjamarakinfiernon
juchañchatäñatqhispipxasmasti?
34Ukatpïjumanakarprofetanaka,yatiñanjaqinaka,
kamachiyatichirinakapayanipxsma.Jupanakatyaqheparojj
sinagoganakamanjawq'japjjäta,markatmarkar
arknaqapjjäta.
35UkhamatwataqiaskiwilaxakaUraqirwartatäna,aski
Abelchachanwilapatqalltasa,Zacaríaschachan
wilapakama,juparuwtemplompialtarampchika
jiwayapxtaxa.
36Qhanakwasapjjsma,taqeukanakajjakajaqenakaruw
purini.
37Jerusalén,Jerusalén,profetanakarjiwayirjaqi,jumar
khithatäpkiukanakarusqalampk'upjata,¡qhawqhakutis
wawanakamartantacht'añmunta,kunjämtixmäwallpax
wallpanakapch'iwiparapthapiskiukhama,ukampis
jumanakaxjaniwmunapktati!
38Uñtapxam,utamaxch'usajaytatäxiwa.
39Nayastisapxsmawa,janiwjichhatuksaruxuñjapkitätati,
jumanakaxsapxañkama:‘KusisiñaniwakhititixTatitun
sutiparjutki’sasa.
24JAQTHAPI
1Jesusaxtemplotmistusawsarxäna,discipulonakapasti
templonutapuñacht'ayañatakiwjuparjak'achasipxäna.
2Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janittaqiukanak
uñjapxta?chiqpachapuniwsapxsma,janiwmäqalaxyaqha
qalapatxaruqhiparkaniti,janirakiwliwxatatäkaniti—sasa.
3Olivosqullunqunt'atäkasinsti,discipulonakapaxsapakiw
juparjak'achasisinjiskt'apxäna:—¿Kunapachasakanakax
pasani?¿Kunaunañchäwisutjanijutañaman,akapachan
tukusiñapata?
18

MATEO
4Jesusastijupanacarojjsänwa:—Amuyasipjjam,jan
khitissallqjapjjamti—sasa.
5Waljaniwnayansutixarjutapxani,akhamsasa:“Nayax
Cristotwa”sasa.waljaniruwsallqjani.
6Jumanakaxnuwasiñanakist'apxäta,ch'axwäwinakat
arunakist'apxäta,janaxsarapxamti,taqiukanakax
phuqhasiñapawa,ukampistukusiñaxjanïrawpurinkiti.
7Mämarkanakawyaqhamarkanakarsartani,märeinosti
märeinocontrawsartani,mach'at'aqhisiñanaka,jan
walt'äwinaka,uraqkhathatinaka,kunaymanchiqanakan
utjani.
8Taqiukanakaxllakinakanqalltatapawa.
9Ukapachaw t'aqhisiyatäñatakkatuyasipxätam,
jiwayapxarakïtamwa,sutixlaykustitaqimarkanakaw
uñisipxätam.
10Ukxarustiwaljaniwjuchañchasipxani,maynit
maynikamawaljantasipxani,maynitmaynikamas
uñisipxarakiniwa.
11Waljak'ariprofetanakawsartani,waljaniruw
sallqjapxani.
12Juchalurañaxwalpunjilxattaski,waljajaqinakan
munasiñapaxthayaruwtukuni.
13Khititejjtukuykamaguantkaniukajja,qhespiyatäniwa.
14Akareinosumayatiyäwistitaqiakapachanyatiyatäniwa,
taqimarkanakaryatiyañataki;Ucatstitukuyajjpuriniwa”
sasa.
15Ukhamasti,kunapachatixDanielprofetaxajjsarkatayna
ukaq'añuluräwinakqullanchiqansayt'atäskiruñjapxäta.
16Judeankirjaqinakaxqullunakarjaltxapxpan.
17Khititejjutapatjjankkiukajja,janiwutapatkunsapsur
saraqapaniti.
18Janirakiw pampankkasaxisinakapt'asir
kutt'anxañapäkiti.
19¡Ayukaurunakanusurnukstatanakataki,ñuñuskir
wawanakatakisa!
20Ucampismayisipxam,janjuyphipachant'ijtxañapataki,
janirakiwsábadourunt'ijtxañapataki.
21Ukapachawjach'at'aqhisiñanakaxutjani,akapachan
qalltatapatjichhakamaxjaniwutjkänti,janirakiw
kunapachasutjkaniti.
22Ukaurunakaxjanjisk'achatäkanixa,janiwkhitis
qhispiyatäkaspati,janukastiajllitanaklaykuxuka
urunakaxjisk'aptayatäniwa.
23Maynitixjumanakarsapxätam:‘AkanCristoxutji,jan
ukaxakankiwa’sasa.janiyawsapjjamti.
24K'ariCristonaka,k'ariprofetanakawsartani,jach'a
unañchanaka,muspharkañanakuñacht'ayapxani.Ukhamat,
munaspaukhaxa,ajllitjaqinakarsallqjapxani.
25Uñtapxam,nayaxnayratpachyatiyapxsma.
26Jupanakatixjumanakarsapxätam:‘Wasarankiwa’sasa.
janmistxapxamti,jupastijamasatutankiwa;jan
iyawsapjjamti.
27Kunjämtixllijullijuxintijalsutuqitmistuni,intijalant
tuqirqhant'kiukhama.ukhamarakiwJaqinYuqapan
jutañapaxutjani.
28Kawkhantixjiwatjaqixutjkaniukanwaáguilanakax
tantacht'asipxani.
29Ukaurunakant'aqhisiñtukuyatatsti,Intix
ch'amakt'aniwa, phaxsisti janiw qhant'kaniti,
warawaranakaxalaxpachatjaquqanipxani,alaxpachan
ch'amapaskhathatt'asiniwa.
30UkapachawJaqinYuqapanunañchäwipaxalaxpachan
uñstani,ukapachawtaqitribunakaxllakisipxani,ukatsti
JaqinYuqaparuxalaxpachanqinayanaktaypinjutaskir
uñjapxani.
31Jupajjangelanakaparuwmätrompetaphustʼasin
khitanjjani,jupanakajjpusithayanakatajllitanakapar
tantachtʼapjjani,alajjpachatmaynïrtukuñakama.
32Jichhastihigoquqatmäuñacht'äwiyatiqapxam;
Kunapachatixramapaxwalich'ullqhi,laphinakapasmistki
ukkhaxa,jumanakaxyatipxasmawa,juyphipacha
jak'ankxatapa.
33Jumanakaxukhamarakiwtaqiakanakuñjapxätaukkhax
yatipxam,punkunakanjak'ankxatapyatipxam.
34Qhanakwasapxsma,jichhapachanakaxjaniw
tukuskaniti,taqiukanakphuqhañkama.
35Alaxpachasa,akapachasatukusxaniwa,ukampis
arunakaxaxjaniwtukuskaniti.
36Ukaurutsa,horasatsajaniwkhitisyatkiti,janirakiw
alaxpachankirangelanakasyatkiti,janukastiAwkixa
sapakiwyati.
37Noéchachanurunakapanjja,ukhamarakiwJaqen
Yoqapanjutañapäni.
38UmaJuiciojanïrpurinkipanjja,Noéchachajjarcar
mantkänaukaurukamawmanqʼasipkäna,umasipkäna,
casarasipkäna,casarasipkäna.
39Umajalsupurintasintaqeniruwapaniñapkamajjjaniw
yatipkänti.ukhamarakiwJaqinYuqapanjutañapaxutjani.
40Ukapachawpaninixpampanutjani;maynïristi
aptatäniwa,maynistijaytatäniwa”sasa.
41Päwarmiwmolinoukanmuyusipkani;maynïristi
aptatäniwa,maynistijaytatäniwa”sasa.
42Ukhamajjamuyasipjjam,jumanakajjjaniwyatipktati
kunahorasaTatitomajjjutaniukjja.
43Ukampisyatipxam,utanjaqitixkunapachaslunthatax
jutaniukyatispaukhaxa,janiwutapt'unjatäñap
munkaspänti.
44Ukhamajjjumanakaswakichtʼatäpjjam,janamuyapkta
ukahorasaruwJaqenYoqapajjjutani.
45Ukhamasti,¿khitirakmächiqachuymani,yatiñan
uywatasti,khitirutixuywiripaxutaparup'iqinchirjamutt'ayi,
manq'apachaparchurañataki?
46Kusisiñaniwaukauywataxa,khitirutixuywiripax
jutkaniukkhaxukhamluraskirjikxatani.
47Qhanaksapxsma,juparuwtaqiyänakapapnaqañapatak
utt'ayani.
48Ucampisukañanqhauywatatixchuymapansaspa:
‘Tataxaxqhipharuwpurini’sasa.
49Ukxarustiuywatmasinakaparuxjawq'jañqalltapxani,
machatjaqinakampchikamanq'añsaumañsaqalltapxani.
50Ukaesclavonuywiripaxjutaniwa,kunaurutixjuparjan
suykani,mähorasa.
51Ukxarustit'aqanuqt'aniwa,k'arichuymanjaqinakamp
chikawjuparwakt'ayani.
25JAQTHAPI
1Alaxpachankirreinoxtunkavirgentawaqunakar
uñtasitäniwa,jupanakaxlamparanakapaptasinnovior
katuqiriwsarapxäna.
2Jupanakatphisqanistiyatiñanipxänwa,phisqanistijan
amuyt'asirïpxänwa.
19

MATEO
3Janamuyt'asirjaqinakaxlamparanakapapt'asipxäna,
janiwaceiteapt'asipkänti.
4Ucampisyatiñanjaqenakajjlamparanakapampchikaw
vasonakaparaceiteaptʼasipjjäna.
5Noviojjqheparkänaukhajja,taqeniwikipjjäna,ikipjjäna.
6Chikaarumastimäjach'aarnaqasiñawist'asïna:“Noviox
jutaski;jupampjikisirsarapxam—sasa.
7Ukapachawtaqiukavirgentawaqunakaxsartasipxäna,
lamparanakapk'achachasipxäna.
8Janamuyt'anjaqinakaxyatiñanjaqinakaruxsapxänwa:
—Aceitemchurapxita;Lamparanakasjiwarayataplayku.
9Yatiñanjaqinakaxsapxänwa:—Janiwukhamäkiti.
Nanakampjumanakatakisjanwakisutjkaspa,janukasti
aljirinakampchikawsarapxam,ukatstialasipxam—sasa.
10Alasirsarapkänaukhajja,noviojjjutäna.
wakicht'atäpkänukanakaxjupampchikawjaqichasiñutar
mantapxäna,punkuxjist'antatäxänwa.
11Ukaqhipatstimaynivirgentawaqunakaxjutasin
sapxarakïnwa:—Tatay,Tatay,jist'arapxita—sasa.
12Jesusastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,janiw
uñt'apksma—sasa.
13Ukhamajjamuyasipjjam,janiwyatipktatikunaurusa,
kunahorasaJaqenYoqapajjjutani.
14AlajjpachankirReinojjmäjaqempsasiwa,jupajjjaya
markarsarkiukajaqejjpachpayanapirinakaparjawsasaw
yänakapjupanakarkatuyäna.
15Mayniruwphisqatalentochuräna,mayniruspätalento
churäna,maynirustimätalentochurarakïna.sapamayniru
waljach'amaparjama;ukatjankʼakiwsarjjäna.
16Ukatstiphisqatalentokatuqirjaqixsaratayna,ukatuka
qullqimpaljasiñataksaratayna,ukatyaqhaphisqatalento
churarakïna.
17Ukhamaraki,khititixpäkatuqkänukaxyaqhapä
katuqarakïnwa.
18Ukampiskhititixmäkatoqkänaukaxsarasawuraqi
allsusinuywiripanqullqipimantasïna.
19Waljatiempoqhepatjja,ukaesclavonakanuywiripajj
jutasinjupanakampejjjaktʼäna.
20Ukatstiphisqatalentokatuqirjaqixjutasinphisqa
talentoqullqiapt'asirakïna,akhamsasa:—Tatay,jumaw
phisqatalentokatuyasta.
21Uywiripaxjuparuxsänwa:—Walikiwa,sumachiqa
luqtiri,jumaxmäjuk'ayänakaruwchiqachuymanïtaxa,
waljatuqinakanapnaqiritutt'ayäma.
22Jupastipätalentokatoqirjutasinsarakïna:—Tatay,
jumawpätalentochurista.
23Uywiripajjjuparsarakïnwa:—Waliquiwa,suma
uñnaqt'anesclavo;mäjuk'ayänakanchiqachuymanïtaxa,
waljatuqinakanapnaqiritutt'ayapxäma:Tatituman
kusisiñaparmantam—sasa.
24Ukxarustimätalentokatoqirixjutasinsäna:—Tatay,
nayaxyattwajumaxch'amajaqïtama,kawkhantïjan
yapuchktaukachiqanapthapiskta,janyapuchktauka
chiqanakanapthapiskta.
25Nayastiajjsarasawsarjjayäta,ukatstitalentomoraqer
imantjjayäta.
26Uywiripastisarakïnwa:—Janwaliq'añuuywata,jumax
yattawakawkhantixjanyapuchktaukachiqanapthapitaxa,
janyapuchatäkiukachiqanakanapthapitaxa.
27Jumawqullqixmayjt'ayirinakarchurañama,ukat
jutkasaxnayanqullqixusurampikatuqañajawa.
28Ukhamastiukatalentoapt'asim,ukatstikhititixtunka
talentonïkiukaru.
29Khititejjutjkiukarojjchuratäniwa,jupastiwalja
yänakanïniwa.
30Jumanakaxjanaskiuywataruxanqäxch'amakar
jaquntapxam,ukanjach'ajach'atukupxani,laka
ch'allxtasipxani.
31KunapachatixJaqinYuqapaxjach'akankañapampi
jutkani,taqiqullanangelanakapampi,ukapachawjach'a
tronoparqunt'asini.
32Jupannayraqatapanstitaqimarkanakaw
tantacht'asipxani,jupastimaynitmaynikamawjaljtani,
kunjamtïmäawatirixovejanakapcabritonakatjaljki
ukhama.
33Uwijanakaruxkupiamparaparuw uchani,
cabritonakarustich'iqatuqiru.
34UkatstiReyejjkupitoqenkirjaqenakarojjsaniwa:
“Jutapjjam,Awkejjanbendicionapäpktaukanaka,akapach
qalltatpachjumanakatakwakichtʼatreinokatoqapjjam”
sasa.
35Nayaxmanq'atawtjatawjikxatasiyäta,jumanakax
manq'achurapxista,umatpharjatawjikxatasiyäta,
jumanakaxumañchurapxista,yaqhamarkankirjaqïtwa,
jumanakaxutaparuwkatuqapxista.
36Q'alajanisinïkayäta,isimpisthapt'ayasisa,usutäyätwa,
jumanakasti nayar visitt'apxitätawa, carcelan
jist'antatäskäyätwa,jumanakaxnayanukarjutapxtaxa.
37“Tatay,¿kunapachasmanq'atawtjatauñjapxsma,
manq'ayapxsmasti?”Janukaxumatpharjata,umañchasta?
38¿Kunapacharakyaqhamarkankirjaqiruñjapxsma,ukat
utaparkatuqapxsma?¿janukaxq'alajanisinïta,ukatisimpi
isthapt'ata?
39¿Kunapacharakusutuñjapxsma,janukaxcarcelan
uñjapxsma,ukatjumarukarjutapxtasti?
40Reyejjjupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniw
sapjjsma,jumanakajjakajiskʼajilanakajatmaynirukham
lurapktajja,nayaruwukhamlurapjjtajja”sasa.
41Ukatstich'iqatuqinkirinakaruxsarakiwa:“Maldecit
jaqinaka,nayatjithiqtapxam,wiñayninarmantapxam,uka
ninaxSupayataki,angelanakapatakiswakicht'atawa.
42Nayaxmanq'atawtjatawjikxatasiyäta,jumanakaxjaniw
manq'achurapkistati,umatpharjatawjikxatasiyäta,
janirakiwumañsachurapkistati.
43Nayajjyaqhamarkankirjaqëyätwa,janiwnayarojj
irpapkistati,qʼalajanisinïkista,janirakiwisinak
uchapkistati.
44Jupanakastisapxarakiniwa:—Tatay,¿kunapacharak
manq'atawtjata,umatpharjata,yaqhamarkankirjaqiru,
q'ala,usuta,janukaxcarcelanuñjapxsma,janjumar
yanapt'apkämasti?
45Ukatstijupanakaruxakhamsasawjaysani:“Qhanak
sapxsma,jumanakatixakajisk'ajaqinaktaypitmaynirus
janlurapktaxa,janiwnayarusukhamlurapktati”sasa.
46Jupanakastiwiñaymutuyäwiruwsarapxani,aski
jaqinakaxwiñayjakañaruwsarapxani.
26JAQTHAPI
1Jesusastitaqiukaarunaktukuyxänaukhaxa,
discipulonakaparuxsänwa:
2Jumanakaxyatipxtawa,päurutPascuauruwpurini,Jaqin
Yuqapaxch'akkatatäñapatakiwaljantatäni.
20

MATEO
3Ukatstisacerdotenakanjilïrinakapampi,escribanakampi,
markanjilïrinakapampixCaifássatjach'asacerdoten
utaparuwtantachasipxäna.
4Jesusaruxk'arimpkatuntasinjiwayapxañapatakiw
amtapxäna.
5Jupanakastisapxänwa:—Janiwfiestaurunjan
walt'ayasiñapäkiti,janukastijaqinaktaypinch'axwañaw
utjani—sasa.
6JesusaxBetaniamarkanleprausunSimonanutapankkäna
ukhaxa.
7MäwarmiwJesusanukarpurinïna,mäalabastrocaja
apt'ata,walisumaq'apkirqullaapt'ata,ukatstip'iqiparuw
warxatäna.
8Ukuñjasajja,discipulonakapajjwalcolerasipjjäna,
akhamsasa:—¿Kunatsaakainachʼusaraptʼasi?
9Akaq'apkirqullaxwaljaqullqitaljatäspawa,
pisinkirinakaruschurasispa.
10Ukamuyasinsti,Jesusaxjupanakarsänwa:—
¿Kunatarakwarmirllakisiyapxtasti?Jupajjnayarojjmä
sumaluräwilurawayi”sasa.
11Jumanakaxsapüruwpisinkirinakaxjumanakamp
chikäpxi;ucampisnayajjjaniwsapürusutjquituti—sasa.
12Ukaq'apkirqullaxjanchixarwarxatasinimt'añatakiw
lurawayi.
13Qhanakwasapxsma,kawkhantixakasuma
yatiyäwinakaxakaoraqpachanyatiyatäni,ukanwaaka
warminluratapatyatiyatäni.
14TunkapayanjaqinakatmayniwJudasIscariote
sacerdotesacerdotenakanukarsaräna.
15Jupanakarojjsarakïnwa:—¿Kunsanayarojjchurapjjeta,
nayastijumanakarkatuyapjjäma?Ukatstikimsatunka
qullqichurañatakiwJesusamparust'apxäna.
16Ukatiempotaksarojja,juparaljantañatakiw
chʼamachasïna.
17Janlevadurant'ant'amanq'añfiestannayrïrurux
discipulonakapawJesusarjak'achasisinjiskt'apxäna:—
¿KawkirusPascuamanq'añwakicht'añmunta?
18Jupastisarakïnwa:—Markarmantamukhamjaqir
sarasinsapxam:Yatichirixsiwa:‘Tiempoxaxjak'ankxiwa.
Pascuaxutamandiscipulonakajampchikawamtapxä.
19YatiqirinakapastiJesusaxsiskänukarjamawlurapxäna.
ukatstiPascuawakichapxäna.
20Jayp'utuqiruxa,tunkapayanjaqinakampiw
qunt'asipxäna.
21Manq'asipkasinsti,Jesusaxsänwa:—Qhanaksapxsma,
jumanakatmayniwaljantapxitani—sasa.
22Jupanakastiwalillakitawuñjasipxäna,ukatsapa
mayniwjuparuxsapxarakïna:—Tata,¿nayaxa?
23Jupastisarakïnwa:—Khititejjnayampchikaamparap
platoruchʼalltʼaniukajja,nayaruwaljantani—sasa.
24JaqinYuqapaxkunjämtixQillqatansiski
ukhamarjamawsaraski,ukampis¡ayJaqinYuqaparaljantat
jaqit!jannaskaspänaukhajja,ukajaqetakejjwalikïspänwa.
25Judasakatuntasinstisänwa:—Yatichiri,¿nayati?
Jupastisarakïnwa:—Jumawsista—sasa.
26Manq'asipkänukkhasti,Jesusaxt'ant'aaptasinbendicïna,
p'akjasindiscipulonakaparchuräna,ukatstisänwa:—
Apthapipxam,manq'apxam;akaxnayanjanchixawa.
27UkatstiJesusaxcopaaptasinyuspärasawjupanakar
churäna,akhamsasa:“Taqeniwukumapxam;
28Akaxmachaqarust'äwinwilajawa,ukawilax
waljaniruwwartatäxi,juchanakapatpampachatäñataki.
29Ukampisnayastisapxsmawa,janiwjichhatuksaruxaka
uvaachuumkäti,Awkixanreinopanjumanakampchika
machaqachuumañkama.
30Mäq'uchuq'ucht'asinsti,Olivosqulluruwsarapxäna.
31Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jichhaarumajjnayat
taqeniwchuymustʼayapjjäta,Qellqatanjjaakhamsiwa:
“Awatirirojjnuwjarakïwa,ovejanakaschʼeqtʼatäniwa”sasa.
32Nayajjjaktjjäukaqhepatjja,Galilearuwjumanak
nayraqatansarjjä.
33Pedrostijuparsarakïnwa:—Taqinisjumalaykuchuym
ust'ayasipkchixa,nayastijanipuniwchuymust'ayaskäti—
sasa.
34Jesusastijuparuxsänwa:—Qhanaksapxsma,jichha
arumaxjanïrgalloxart'kipanxa,kimsakutiwnayarjan
uñt'ayista—sasa.
35Pedrostijuparsarakïnwa:—Nayasjumampchikjiwañ
munkchiyätsa,janiwjumarjanuñt'kämati—sasa.
Ukhamarakiwtaqidiscipulonakaxsapxarakïna.
36UkatstiJesusaxjupanakampchikaGetsemanísatchiqar
purisawdiscipulonakaparsäna:—Akanqunt'asipxam!
37UkatstiPedrompiru,Zebedeonpaniyoqanakapampi
irpäna,ukatstiwalillakitawuñjasïna.
38Ucatstijupanacarojjsänwa:—Nayanalmajjajjwali
llaquisitawa,jiwañkama.
39Ukatstimäjuk'ajayaruwsarasinajanupqunt'asisin
mayisïna:—Awkixay,wakischixa,akacopanayat
apanukupxpan.
40Jesusaxdiscipulonakapanukarpurisaxikiskirjikxatäna,
ukatstiPedroruxsänwa:—¿Kunasjumanakaxnayamp
chikamähorasuñch'ukipxasma?
41Yant'äwirjanmantapxañamatakixamuyasipxam,
mayisipxam.
42Payïrkutisarasinjja,mayampmayïna,akhamsasa:
“Awkiy,akacopatejjnayatjantukuskitaspa,janitejjnayajj
umkäukkhajja,munañamajjphoqatäpan”sasa.
43UkatstiJesusaxwasitatwajupanakarikiskirjikxatäna.
44UkatstiJesusaxjupanakarjaytanukusawkimsïrkuti
mayisïna,ukapachpaarunakarsusa.
45UkatstiJesusaxdiscipulonakaparjak'achasisinsänwa:
—Jichhaxikipxam,samarapxam.
46Sartapxam,sarapxañäni,khititixnayaraljantkituukax
jak'ankxiwa—sasa.
47Jesusaxparlaskänaukhaxa,tunkapayanjaqinakat
maynïriJudasjutäna,jupampchikastiwaljajaqinakaw
espadanakampi, thujrunakampi, sacerdotenakan
jilïrinakapampi,markanjilïrirpirinakapampixjutäna.
48Juparaljantirixmäseñaluñacht'ayäna,akhamsasa:
“Khitirutixjamp'att'käukaxjupawa.
49UkspachawJesusarjak'achasisinsäna:—Aruntt'apxam,
yatichiri!ukatstijamp’att’äna.
50Jesusastijuparuxsänwa:—Amigo,¿kunatsajutta?
UcatstijupanacajjjutasinJesusaruwamparatkatjjarupjjäna.
51Jesusampchikäpkänaukanakatmayniwamparap
luqtäna,espadapapsusinsti,jilïrsacerdotenmä
esclavoparuwjawq'jäna,jinchupsajawq'jarakïna.
52Jesusastijuparuxsänwa:—Espadammayampuchasim,
taqikhitinakatixespadaapt'asipkiukanakaxespadampiw
jiwarapxani—sasa.
53¿JichhaxAwkijarjanmayisirïtati,jupastitunkapayan
legionatsipanjuk'ampangelanakchuritaspaukamuyta?
54Ucampis¿kunjamarakQellqatanakajjphoqhasispa,
uqhamäñapajja?
21

MATEO
55UkapachawJesusaxjaqinakarsäna:—¿Jumanakaxmä
lunthataruñtatawespadanakampi,thujrunakampinayar
katuntañatakmistunipxta?Nayastisapüruwjumanakamp
chikatemplonyatichaskäyäta,jumanakastijaniw
katjapkistati.
56TaqiukanakaxprofetanakanQillqatanakapan
phuqasiñapatakiwlurasïna.Ucatstitaqediscipulonakapajj
juparjaytanukusawjaltjjapjjäna.
57JesusarkatuntirinakaxCaifásjilïrsacerdoteruw
irpapxäna,ukanwaescribanakampi,jilïrirpirinakampi
tantachasipkäna.
58UcampisPedrojjjayatarknaqäna,jilïrsacerdotenutapar
purisajjmantasinjja,yanapirinakampchikawqontʼasïna,
ukhamattukusiñapuñjasa.
59Jilïrsacerdotenakasa,jilïrirpirinakasa,Tatitun
Tantachäwinkirinakasa,Jesusarjiwayañatakejjkʼari
testigonakthaqhapjjäna.
60Ukampisjaniwkhitirusjikxatapkänti,waljak'ari
testigonakasjutapkchïnsa,janiwkhitirusjikxatapkänti.
Qhiparustipäk'aritestigonakawjutapxäna,
61Ukatsarakïnwa:—Akajaqixakhamsänwa:“Nayax
Diosantemplopt'unjañmunta,kimsaurutsayt'ayañmunta”
sasa.
62Jilïrsacerdotestisartasinjuparsäna:—¿Janitkuns
jayskta?¿Kunatsaakajaqinakaxjumacontrax
qhanañchapxi?
63Jesusastiamukt'asïnwa.Jilïrsacerdotestijuparuxsänwa:
—JakkirDiosansutipxaruwarxayapxsma,jumatixCristo,
DiosanYuqapätatijanichaukyatiyapxita—sasa.
64Jesusastijuparuxsänwa:—Jumawsista,ukampis
sapxsmawa:JaqinYuqaparuxch'amankupïxapan
qunt'atäskiruñjapxäta,alaxpachanqinayanaktaypin
jutaskiruñjapxäta—sasa.
65Jilïrsacerdotexisinakch'iyjasisawakhamsäna:—
Diosarjanwaliarunakparli.¿kunasjukʼamptestigonakajj
munasirakistu?JichhastijumanakaxDiosarjanwali
arunakapist'apxtaxa.
66¿Kunsjumanakajjamuyapjjta?Jupanakasti
sapxarakïnwa:—Jiwañatjuchaniwa—sasa.
67Ukatstiajanuparuwthuqt'apxäna,jawq'japxäna.
yaqhepastiamparanakapampijawq'japxäna.
68Ukatakhamsarakïnwa:“Cristo,profecíayatiyapxita,
¿Khitisjumarjawq'jtamxa?
69Pedrostiutaanqanqunt'atäskänwa,ukatmätawaquw
juparjak'achasisinsäna:—JumastiGalileankir
Jesusampïskaraktawa—sasa.
70UcampisJesusajjtaqeninnayrakatapatarsüna:“Janiw
nayajjkuntïsisktaukyatkti”sasa.
71KunapachatixJesusaxp'iyaruwmistuwayxäna,ukat
yaqhasirvientaxjuparuñjäna,ukatukankirinakaruxsänwa:
—AkajaqistiNazaretmarkankirJesusampchikaw
sarnaqäna—sasa.
72Ukatstimayampjuramentompiwarsüna:“Janiwuka
jaqiruñt'kti”sasa.
73Mäjuk'apachatxa,ukajak'ankirjaqinakaxjupar
jak'achasisinPedrorsapxäna:—Chiqpachansajumax
jupanakatmaynïrïtawa.arsutanakamaxjumaruxchuym
ch'allxtayi.
74UkatstiJesusaxñanqhachañqalltäna,juramento
lurarakïna,akhamsasa:—Janiwnayaxukajaqiruñt'kti—
sasa.Ukatjankʼakiwgallojjjalnaqäna.
75PedrostiJesusanarupatamtasïna,jupastisänwa:“Janïr
wallpajjartʼkipanjja,kimsakutiwnayarjanuñtʼirtuküta”
sasa.Ukatstimistusawwalijachäna.
27JAQTHAPI
1Alwajjpurinjjänaukhajja,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,jilïrinakampiwJesusarjiwayañatakejjmä
amtarpuripjjäna.
2Wat'antasinsti,irpapxänwa,ukatstiPoncioPilato
gobernadoraruwkatuyapxäna.
3Judasakatuntasinxa,juchañchatätapuñjasax
arrepentisisawukakimsatunkaqullqinaksacerdotenakan
jilïrinakaparu,jilïrirpirinakaparkutt'ayäna.
4Ukatakhamsarakïnwa:“Janjuchaniwilaparaljantasisaw
juchachasta”sasa.Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kunas
jiwasatakixa?Ukuñjam”sasa.
5Ukaqollqenaktemploruwjaqontäna,ukatsti
warkkatasïna.
6Jilïrsacerdotenakajjqollqeaptʼasisawsapjjäna:“Janiw
qollqeimañutaruchañajjwakiskaspati,wilajjwalijila
chaniniwa”sasa.
7Jupanakastimäamtarpurisawsawuñyapualasipxäna,
januñt'atjaqinakarimt'añataki.
8Ukayapustijichhürkamaw“Wilayapu”satäjjäna.
9UkatstiJeremíprofetaxsiskänukaxphuqhasxänwa:
“Kimsatunkaqullqinakapthapipxäna,ukaqullqixwali
askituñjatänwa,khitirutixisraelitanakaxwaliaskit
uñjapkänukaru.
10Tatituxsiskituukarjamawsawuñyapupatakchuräna.
11Jesusastigobernadoranayraqatansayt'asïna,ukat
gobernadoraxjuparjiskt'äna:—¿Jumastijudionakan
Reyipätati?Jesusastijuparuxsänwa:—Jumawsistaxa—
sasa.
12Jilïrsacerdotenakampi,jilïrirpirinakampi
juchañchapkänaukhajja,janiwkunsjayskänti.
13Pilatostijuparsarakïnwa:—¿Janitist'ktaqawqha
arunaksajumacontraarsupki?
14Jupajjjanipuniwmäarusjayskänti;ukhamatwa
gobernadorajjwalmuspharäna.
15Ukafiestanjja,markaapnaqerejjmäkatuntatjaqeruw
antutañyatïna.
16Ukapachastimäwaliuñt'atkatuntatjaqiwutjäna,
Barrabássutini.
17Jupanakastitantacht'asisinxa,Pilatoxjupanakarsänwa:
—¿Khitirusantutañmunapxta?¿Barabása,janukaxCristo
satäkisukaJesuscha?
18Jupajjenvidiasisawjuparqhespiyapjjatapyatïna.
19Juchañchañasientonqunt'atäskänaukhaxa,warmipax
akhamsasawkhithäna:—Jankunalurañasukachiqapar
uñjirjaqimpixa.
20Ucampisjilïrsacerdotenacasa,jilïrinacasa,Barrabasar
mayisiñataqui, Jesusar jiwarayapjjañapataquiw
jakenacarojjamuyt'ayapjjäna.
21Gobernadorastijupanacarojjsänwa:—¿Kawkïr
panpachanirusantutañmunapjjsma?Jupanakastisapxänwa:
—Barabás—sasa.
22Pilatostijupanacarojjsänwa:—Ukhamajj¿kunsanayajj
CristosatäquiukaJesusampejjlurä?Taqeniwjupar
sapjjäna:“Chʼakkatatäpan”sasa.
22

MATEO
23Ukxarustimarkaapnaqirixsänwa:—¿Kunajan
walinaksalurpacha?Jupanakastijuk'ampiwjach'at
art'asipxäna:—Ch'akkatatäpan—sasa.
24KunapachatixPilatoxjankunsatipjkaspa,janukasti
ch'axwañanakawutjiukuñjasaxumaaptasinjaqinak
nayraqatanamparanakapjariqasïna,akhamsasa:—Nayax
janiwjuchanïktiakachiqaparuñjirjaqinwilapata.
25Ucatstitaqejaqenakawsapjjäna:—Wilapajjjiwasaru,
wawanakajarusa—sasa.
26UkatstiBarrabasarantutxäna,Jesusarjawq'jasinxa,
ch'akkatatäñapatakiwkatuyxäna.
27UkatstigobernadoransoldadonakapawJesusar
tantachasiñutarirpapxäna,ukattaqpachsoldadonakaruw
tantachthapipxäna.
28Ukatstimäwilaisimpiwisthapisipxäna.
29Ch'aphinakatluratcoronalurasaxp'iqiparuwuchapxäna,
kupiamparaparusmäcañampiwuchapxäna,ukatsti
qunqurt'asisawjupatsawkasipxäna:—¡Aruntt'apxam,
judionakanreyipa!
30Ukxarustithuqhuntapxäna,ukatstilaq'aapt'asisaw
p'iqipatjawq'japxäna.
31Jupatsawkasiñtukuyatatsti,isiapsusipxäna,ukatsti
jupanisinakuchasipxäna,ukatstich'akkatañatakiw
irpapxäna.
32Ukatmistusasti,Cirenemarkankirmäjaqiruw
jikxatapxäna,Simónsutini.
33JupanakastiGólgotasatchiqarpuripxäna,mäarunxa,
p'iqip'iqich'uqt'atchiqaru.
34Jupanakastivinagreumañatakchurapxäna,ukavinagrex
gallompich'allt'ata,ukmallt'asastijaniwumañmunkänti.
35Ukxarustich'akkatasinisinakapjaljasipxäna,sorteo
jaquntapxäna,ukhamatprofetaxsiskänukax
phuqhasiñapataki:“Isinakaxjupanakkamawjaljapxi,isimp
isthapt'asisawsorteapxi”sasa.
36Qunt'asisinstiJesusarukanuñch'ukipxäna.
37P'iqippatxaruwjuchañchañqillqatutt'ayäna:“Jesusax
judionakanreyipawa”sasa.
38Ukxarustipälunthatanakawch'akkatatuñjasipxäna,
maynixkupiamparaparu,maynirusch'iqatuqiru.
39Ukachiqatsarasirinakaxp'iqinakapt'axllirt'asisaw
jisk'achapxäna.
40Ukatsapxarakïnwa:“Jumatixtemplot'unjaskäta,kimsa
urututachasktaxa,qhispiyasim”sasa.JumatixDiosan
Yuqapästaxa,cruzansaraqam—sasa.
41Ukhamarakiwjilïrsacerdotenakaxjupatsawkasipxäna,
kamachiyatichirinakampi,jilïrirpirinakampi.
42Jupawmayninakarqhispiyäna;jupapachpaxjaniw
qhispiyañjamäkiti.JupatixIsraelanReyipächixa,jichhax
cruzansaraqapan,jupariyawsañäni.
43JupajjDiosaruwconfiyäna;jichhaxqhispiypan,jupar
munaspaukhaxa,jupastisänwa:“NayaxDiosan
Yuqapätwa”sasa.
44Jupampchikach'akkatatlunthatanakaxuka
pachparakiwkisunakaparjaquntapxäna.
45Suxtaurutllätunkjayp'ukamawtaqpachuraqix
ch'amakt'äna.
46NiyallätunkhorasaruwJesusaxjach'atart'äna:—Elí,
Elí,lamasabactani?mäarunxa:“Diosaxay,Diosaxay,
¿kunatsajaytanukustasti?”
47Ukansayt'atäpkänukanakatyaqhepajjukist'asaw
sapjjäna:“AkajaqejjEliasaruwjawsi”sasa.
48Ukspachawjupanakatmaynixt'ijtäna,mäesponja
aptasinvinagrempiphuqantayäna,ukatstimäcaña
patxaruwuchasïna,ukatstiumayäna.
49Mayninakaxsapxarakïnwa:—Eliasaxqhispiyirir
jutaspatijanichaukuñjañäni—sasa.
50Jesusastiwasitatjach'atart'asïna,ukatstiukaajayuruw
jaytäna.
51Tantachasiñutanvelopaxpatatmanqhakamawp'iqir
ch'iyjatäxäna.uraqpachastikhathatirakïnwa,qalanakasti
ch'iyjarakïnwa;
52Sepulturanakaxjist'aratäxänwa.ikipkänaukasanto
jaqenakanwaljacuerponakapawsartasipjjäna.
53Jiwatatjaktasinstisepulturatmistusawqullanmarkar
sarapxäna,waljaniruwuñstapxäna.
54Uraqkhathati,kunanakatïpaskänaukanakuñjasasti,
capitanasa,jupampchikäpkänaukanakasa,uraqkhathati,
kunanakatïpaskänaukanakuñjasaxwalaxsarapxäna,
sapxarakïnwa:—ChiqpachansaakaxDiosanYuqapaw—
sasa.
55UkanstiwaljawarminakawGalileatJesusar
arktasipkäna,juparluqtañatakjayatuñjasipkäna.
56MaríaMagdalena,Maria,Santiago,Joséchachan
taykapa,Zebedeonwawanakapantaykapa.
57Jayp'utuqiruxa,Arimateamarkankirmäqamirjaqiw
purinïna,jupastiJosésutini,jupastiJesusan
discipulopänwa.
58JupastiPilatonukarsarasinJesusanjanchipat
achikt'asïna. Ucatsti Pilatojj cuerpop
qhespiyapjjañapatakiwmayïna.
59Joseyastiukajanchiapt'asisinxa,mäq'umalino
telampiwchint'äna.
60Ukatstimachaqsepulturaparuwuchäna,ukasepulturax
qarqaruwk'achacht'äna,ukatmäjach'aqalasepultura
punkurliwxatasinsarxäna.
61MagdalenaMariampi,mayniMariampistisepultura
uñkatasinqunt'atäsipkänwa.
62 Qhipürusti,sacerdotenakan jilïrinakapampi
fariseonakampiwPilatonukartantachasipxäna.
63Ukatsapxarakïnwa:—Tata,ukasallqjirixjakkasax
akhamsänwa:“Kimsaurutjaktä”sasa.
64Ukhamastikimsïrurukamawukasepulturaximatäñapa,
ukhamat discipulonakapajj arumkam jutasin
lunthatapjjañapataki,ukatjaqenakarakhamsapjjañapataki:
“Jiwatanaktaypitjaktawayjjewa”sasa.
65Pilatostijupanacarojjsänwa:—Jumanacajjmä
wajjt'anïpjjtawa.
66Ukatstisepulturaruwsepulturarsellapxäna,ukatmä
uñjiriuchapxäna.
28JAQTHAPI
1Sábadourutukuyarojja,semanannayrïrurupajjwali
qhantʼañqalltänaukhajja,MagdalenaMariampimayni
Mariampejjsepulturauñjiriwjutapjjäna.
2Ukatstimäjach'auraqkhathatiwutjäna,Tatitun
angelapawalaxpachatsaraqanïna,ukatstiukaqalapunkut
qhiphart'ayasawqunt'asïna.
3Uñnaqapaxllijullijuruñtatänwa,isipasch'iyaruñtat
janq'urakïnwa.
4Juparajjsarasawuñjirinakajjkhathattʼasipjjäna,jiwat
jaqeruñtatawtukjjapjjäna.
23

MATEO
5Angelastiwarminakaruxsänwa:—Janaxsarapxamti,
ch'akkatatJesusarthaqhapxataxyattwa—sasa.
6Jupaxjaniwakankkiti,kunjämtixsiskänukhamarjamaw
jaktawayxi.Jutam,kawkharutixTatituxikiskänauk
uñjapxam.
7Jank'aksarapxam,discipulonakaparyatiyapxam:
“Jiwatanaktaypitjaktanxiwa;Jupajjjumanaknayraqatan
Galilearuwsaraski.ukanjuparuñjapxäta,nayax
sapxsmawa.
8Jupanakastijank'akiwsepulturatsarxapxäna,
axsarañampi,walikusisiñampi.discipulonakapar
yatiyañatakiwtʼijtäna.
9Jupanakajjdiscipulonakaparyatiyirisarasipkänaukhajja,
Jesusajjjupanakampjikisïnwa,akham sasa:
“Arunttʼapjjam”sasa.Jupanakastijutasinkayunakapat
katxarusawyupaychapxäna.
10Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janaxsarapxamti,
jilanakajaryatiyapxam,Galilearsarapxam,ukan
uñjapxitani—sasa.
11Jupanakajjsarasipkänaukhajja,uñjirinakatyaqhepajj
markarmantasinjja,sacerdotenakanjilïrinakaparuwtaqe
kuntïpaskänaukyatiyapjjäna.
12Jilïrirpirinakamptantacht'asisinmäamtarpurisasti,
soldadonakarwaljaqollqechurapjjäna.
13Ukatsapxarakïnwa:—Jumanakaxsapxam,
discipulonakapaxarumawjutasinikipkayätaukhaw
lunthatapxitu—sasa.
14Ukajjgobernadoraristʼkaniukhajja,nanakajjjuparuw
amuytʼayapjjäma,jumanakarjarkʼaqapjjarakïma.
15Ukatstijupanakaxqullqiapthapisinkunjämtix
yatichapkänuklurapxäna,ukaarunakstijudionakax
jichhürkamawyatiyapxi.
16UkatstitunkamayandiscipulonakajjGalilearuw
sarjjapjjäna,kawkhantïJesusajjjupanakaruttʼaykänauka
qolluruwsarjjapjjäna.
17Juparuñjasaxyupaychapxäna,ukampisyaqhipanakax
pächasipxänwa.
18Jesusastijupanakarjak'achasisinsänwa:—Taqi
ch'amawalaxpachansa,akapachansanayarchuritu—sasa.
19Ukhamasti,jumanakaxsarapxam,taqimarkanakar
yatichapxam,Awkin,Yuqapan,QullanAjayunsutipxar
bautisasa.
20Taqekuntïnayajjsapksmaukanakphoqapjjañapatakiw
yatichapjjam,nayajjjumanakampïskaktwa,akapachan
tukusiñapkama.Amén.
24

Marcos
1JAQTHAPI
1Jesucristo,DiosanYuqapansumayatiyäwinakapqalltaña;
2Kunjämtixprofetanakanqillqatäkiukhama:“Nayax
khithanitaxnayraqatamkhithäma,jupawjuman
nayraqatamthakimwakicht'ani”sasa.
3Maynixwasaranarnaqaski:“Tatitunthakip
wakicht'apxam,thakinakapchiqañchapxam”sasa.
4Juanaxwasaranbautisasïna,juchanakamat
pampachatäñatakiwarrepentisiñbautisasiñyatiyäna.
5Judeauraqina,Jerusalénmarkankirinakastitaqiniwjupan
ukarsarapxäna,Jordánjawiraruwjuchanakaparsusin
bautisasipxäna.
6Juanaxcamelloñik'utampiisthapt'atänwa,ñik'utaparmä
ñik'utancinturónuchatänwa.ukatstit'ijut'ijunaka,sallqa
mielmanq'äna;
7Ukatyatiyäna:“Nayatsipansajukʼampchʼamanimayniw
nayatqhepäjjatjutaski,zapatopanchʼiwipajjjaniwnayajj
altʼasiñatakejjwakiskäti”sasa.
8Chiqpachansanayaxumampiwbautisapxsma,jupasti
QullanAjayumpiwbautisapxätam.
9Ukaurunakansti,JesusaxGalileankirNazaretmarkat
jutäna,JordánjawiraruwJuananbautisasïna.
10Umataypitmistusinsti,alaxpachjist'aratuñjäna,Ajayux
mäpalomaruñtatawjuparsaraqaniski.
11Alaxpachatmäaruwist'asïna:—Jumawnayanmunat
Yoqaxaxa,jumaruxwalpunkusisiyäma—sasa.
12UkspachawAjayuxwasararirpäna.
13Ukatstipusitunkauruwwasaranqhiparäna,Supayan
yant'ata.ukatstisallqaanimalanakampichikawsarnaqäna;
angelanakawjuparyanapt'apxäna.
14Juanaxcarcelarjist'antatäxänaukaqhipatsti,Jesusax
Galilearuwpurinïna,DiosanReinopatsumayatiyäwinak
yatiyasa.
15Ukatsapxarakïnwa:—Tiempoxphuqhasxiwa,Diosan
Reinopaxjak'ankxiwa.
16Galileaqutathiyansaraskänaukhaxa,Simonampiru,
Andrésjilapampiruwuñjäna,jupanakaxmäq'ipiqutar
jaquntasipkäna,jupanakaxchawllakaturinakäpxänwa.
17Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakajjnayar
arktapjjam,nayastijumanacaruwjaqechawllar
tucuyapjjäma—sasa.
18UkspachawqänanakapapanukusinJesusararkapxäna.
19Ukachiqatmäjuk'asarasinsti,JacoboZebedeon
yuqaparu,Juanjilaparuñjäna,jupanakaxbarconq'ipinakap
askichasipkäna.
20Ukspachawjupanakarjawsäna,Zebedeoawkiparux
contratadonakampchikawbarconjaytawayapxäna.
21UkatstiCapernaúmmarkaruwsarapxäna.Sábado
urunsti,sinagogaruwmantasinyatichäna.
22Yatichäwipuñjasaxwalmuspharapxäna,jupanakarux
munañanjaqiruñtatawyatichäna,janiwkamachi
yatichirinakjamyatichkänti.
23Jupanakansinagogapanjja,mäqʼañuajayumpimä
jaqewutjäna.ucatjupajjjach'atart'äna:
24Juparustisarakïnwa:—Jichhaxjichhürunakanxa;
NazaretmarkankirJesus,¿kunalurañasajumampi?¿jumax
nanakart'unjañatakjuttati?Nayajjkhitïtasukuñtʼsma,
DiosanQollanDiosapa.
25Jesusastiakhamsasawtuqinuqäna:—Amukt'asim,ukat
mistum—sasa.
26Ukaq'añuajayustijuparch'iyjäna,jach'atart'asisinsti,
jupatmistuwayxäna.
27Taqeniwwalmuspharapjjäna,akhamsasaw
jupanakkamajisktʼasipjjäna:“¿Kunasakajj?”kunamachaq
yatichäwisakaxa?Jupajjch'amapampiwq'añu
ajayunakarusmayïna,jupanakajjjuparist'apjjewa”sasa.
28UkspachawGalileajak'ankirmarkanakaruñt'ayasïna.
29Sinagogatmistusinsti,Santiagompi,Juanampichikaw
SimonampiAndresanutaparmantapxäna.
30UcampisSimonanwarmipantaykapajjcalenturampi
usuntatikiskäna,ucatjuparojjjupatyatiyapjjäna.
31Jupastiukawarminamparapatkatthapisinxa,jach'ar
aptäna.Ukspachawcalenturapaxjupatmistuwayxäna,ukat
jupanakaruxluqtarakïna.
32Jayp'uruxintixjalantxänukkhasti,taqiusutanakaru,
ñanqhaajayunakampikatuntatjaqinakaruwJesusanukar
irpanipxäna.
33Markachirinakaxpunkujak'antantachasipxäna.
34Jupastikunaymanusunakampiusuntatwaljaniruw
qulläna,waljañanqhaajayunakarusalisnukurakïnwa.Jupar
uñt'ataplaykusti,janiwsaxranakanarsuñapsajaysapkänti.
35Alwatjja,walijaypʼuwsartasinmäsapacheqarsarjjäna,
ukanwaDiosatmayisïna.
36Simonampijupampchikäpkänaukanakasjupar
arknaqapxäna.
37Juparjikxatasaxsapxarakïnwa:—Taqijaqinakaw
thaqhapxi—sasa.
38Jesusastijupanakaruxsänwa:—Juk'amarkanakar
sarañäni,ukanyatiyañataki.
39UkatstiGalileamarkpachansinagoganakapanyatiyäna,
saxranakarusalisnukurakïnwa.
40UkatstimäleprausunjaqiwJesusarjak'achasisin
achikt'asïna,qunqurt'asisawjuparuxsäna:—Munstaxa,
q'umachapxitasma—sasa.
41Jesusastikhuyapt'ayasisawamparapluqxatäna,
llamkt'asinstisänwa:—Muntwa;q'umajaqëm”sasa.
42Arsuñtukuyatatsti,jank'akiwleprausupax
mistuwayxäna,q'umachatäxänwa.
43Jesusastiwalich'amampiwarsüna,ukatjank'akiw
khithäna.
44Ukatstisarakïnwa:—Jankhitiruskunssamti,janukasti
saram,sacerdoteruwuñacht'ayasiñama,ukatstikuntix
Moisesaxsiskataynaukanakq'umachasiñamatakluqtam,
ukhamatjupanakarqhanañchañataki—sasa.
45UcampisJesusajjmistusawukatoqetwalyatiyañ
qalltäna,ukatstiJesusajjjaniwmarkaparqhan
mantañjamäjjänti,janukastiwasaranwaanqanjakasïna.
2JAQTHAPI
1MäqawqhaurunakatstiCapernaúmmarkaruwwasitat
mantäna.ukatutankatapatist'asirakïna.
2Ukspachawwaljanitantacht'asipxäna,janiwmächiqax
jupanakarkatuqañatakutjkänti,janirakiwpunkujak'ansa
utjkänti.
3Jupanakastimäparálisisusutjaqiruwapanipxäna,uka
usuxpusiwawanïnwa.
4Jak'achasisinjanjak'achasisinsti,kawkhantixjupax
jikxataskänukautapatatjist'arapxäna.
25

MARCOS
5Jesusastijupanakaniyawsäwipuñjasajja,parálisis
usutarojjsänwa:—Wawa,juchanakamajjpampachatäjjewa
—sasa.
6Ukanstiyaqhepescribanakajjqontʼatäsipkänwa,
chuymanakapanamuytʼasipjjäna.
7¿KunatsaakajaqixDiosarjanwaliarunakparli?¿Khitis
juchanakperdonaspa,janukastiDiosakiwperdonaspa?
8UkspachawJesusaxjupanakanchuymapanukham
amuyt'apxatapamuyasïna,ukatjupanakaruxsänwa:—
¿Kunatsajumanakaxchuymanakamanukaarunak
amuyt'apxtaxa?
9¿Parálisisusutjaqiruxakhamsañaxjuk'ampfaciläspa:
‘Juchanakamaxpampachatäxiwa’sasa.Janukax:
“Sartasim,ikiñamapthapisinsarnaqam”sañti?
10UcampisJaqinYoqapajjakaoraqenjuchanak
pampachañatakchʼamanïtapyatipjjañamataki”sasa.
11Nayajjsissmawa:sartasim,ikiñamaptasinutamar
mantam—sasa.
12UkspachawJesusaxsartasinxa,ikiñapapthapïna,taqi
jupanakannayraqataparsaräna.Ukatstitaqiniw
muspharapxäna,ukatstiDiosarjach'añchapxäna:
“Janipuniwukhamuñjapkti”sasa.
13Ukatstiwasitatwaqutathiyatmistuwayxäna.taqi
jaqinakaxjuparjak'achasipxäna,jupastiyatichäna.
14Ukachiqatsaraskänaukhaxa,AlfeochachanLeví
yokaparuñjäna,jupastiqullqikatuqañutarqunt'atäskir
uñjäna,ukatstisänwa:—Nayararkita—sasa.Ukatsti
sartasinjupararktäna.
15Jesusastiutapanmanq'añanqunt'atäskänaukhaxa,walja
impuestoapthapirinakampi,juchararjaqinakampix
Jesusampi,discipulonakapampchikawqunt'asipxäna.
16Ukatstiescribanakampifariseonakampiximpuesto
apthapirinakampi,juchararanakampchikamanq'asir
uñjapxäna,discipulonakaparuxsapxänwa:—¿Kunjämarak
impuestoapthapirinakampi,juchararanakampimanq'aski,
umpachasti?
17Ukist'asinsti,Jesusaxjupanakarsänwa:—
K'umaranakaxjaniwqulliripmunapkiti,janukastiusut
jaqinakawa.
18Juanandiscipulonakapasfariseonakandiscipulonakapas
ayunapxirïna,ukatstijupanakaruxsapxarakïnwa:—
¿KunatsaJuanandiscipulonakapasafariseonakan
discipulonakapasayunapxi,discipulonakamaxjan
ayunapxi?
19Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Noviojjjupanakamp
chikäkiukhajjcasarasiñatakutankirinakajjayunapjjaspati?
noviojjjupanakampchikäkiukhajja,janiwayunapkaspati.
20Ucaurunakaxpurininiwa,novioxjupanakatapaqatäni,
ukaurunakaxayunapxani.
21Janirakiwkhitisnayraisipatxaruxmachaqtela
sawuñapäkiti,janukhamäkanixa,machaqtelaphuqt'atax
nayraisiapt'asi,ch'iyjatapaxjuk'ampjanwaliruwtukuraki.
22Janiwkhitismachaqvinonayrabotellanakaruchkiti,jan
ukhamäkanixa,machaqvinoxbotellanakp'akjaspa,vinox
warantatäniwa,botellanakaxq'añuchatäniwa,janukasti
machaqvinoxmachaqbotellanakaruwuchatäni.
23Ukatstisábadouruntrigoyapunaktaypinsaräna.
discipulonakapajjsarasipkänaukhajjtrigoachunak
apthapiñqalltapjjarakïna.
24Fariseonakaxjuparuxsapxarakïnwa:—¿Kunatsasábado
urunjanwalinaklurapxi?
25Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Janitjumanakas
ullart'apjjtatikuntïDavidajjjanwalt'äwinuñjaskäna,
manq'atawtjatäsa,jupampchikäpkänaukanakasa?
26Abiatarjach'asacerdotenurunakapanstiDiosanutapar
mantäna,uñacht'ayañatakt'ant'amanq'äna,ukat'ant'asti
janiwsacerdotenakatakikmanq'añaxwakiskiti,ukat
jupampchiksaririnakaruschurarakïna?
27Jesusastijupanakaruxsänwa:—Sábadouruxjaqitakiw
lurasiwayi,janiwjaqixsábadourutakikiti.
28UkatwaJaqinYuqapaxsábadourunTatitupaxa.
3JAQTHAPI
1Ukatstiwasitatwasinagogarmantäna.Ucanstimäjaqew
utjäna,ukajaqejjamparapampwañtʼatänwa.
2JupanakastiJesusaruñjasipkänwa,sábadourunqullaniti
janichaukyatiñataki.ukhamatjuparjuchañchañataki.
3Jesusaxwañt'atamparanijaqiruxsänwa:—Sayt'am—
sasa.
4Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Sábadourunaski
lurañaxwakisispati,janukaxjanwalilurañacha?¿jakañ
qhispiyañataki,janukaxjiwayañataki?Ukampisjupanakax
amukiwqhiparapxäna.
5Ukatstijupanakaruxwalicoleratuñch'ukiskäna,
chuymapanqalachuymanïpxataplaykuxllakitawuka
jaqiruxsäna:—Amparamluqtam—sasa.Ukatstiamparap
luqxatäna,amparapastimayniruñtatawk'umaräxäna.
6FariseonakastimistusawHerodesmarkankir
jaqinakampixJesusarjanwalt'ayañatakmäamtar
puripxäna.
7Jesusastidiscipulonakapampchikawlamarqotarsarjjäna,
Galileamarkatsa,Judeamarkatsawaljajaqenakawjupar
arkapjjarakïna.
8Jerusalénmarkatsa,Idumeamarkatsa,Jordánjawir
khurkatatsa.Tiro,Sidónjak'ankirinakastiwaljajaqinakaw
juparjak'achasipxäna.
9Jesusaxdiscipulonakaparuxakhamsänwa:“Jichhaxmä
jisk'abarcowwaljajaqinaklaykuxjuparsuyt'ayapxätam,
janjupart'aqhisiyapxañapataki”sasa.
10Jupajjwaljaniruwqolläna;Ukhamatwajupar
llamkt'añapatakch'axwapxäna,janwalt'äwinakanuñjasir
jaqinakaru.
11Q'añuajayunakaxjuparuñjasaxnayraqatapar
qunt'asisinjach'atart'asipxäna:—JumawDiosan
Yuqapätaxa—sasa.
12Ucatstijupanacarojjjanyatiyapjjamtisasaw
jupanacarojjsäna.
13Ukatstimäqulluruwmakhatasinxa,khitinakarutix
munkänaukaruwjawsäna.
14Jesusaxtunkapayanjaqiruwutt'ayäna,jupamp
chikäpxañapataki,yatiyirkhitapxañapataki.
15Usutanakqullañatakisa,ñanqhaajayunak
jaqunukuñatakisach'amanïñataki.
16SimonaruxPedrosutimpiwsutichäna.
17ZabedeonSantiagoyuqapa,Santiagonjilapa.
JupanakaruxBoanergessutimpiwsutichäna,mäarunxa:
Qhixuqhixuwawanaka.
18Andrés,Felipe,Bartolomé,Mateo,Tomás,Santiago,
Alfeonyuqapa,Tadeo,Simóncananeo.
19JudasIscariotechachastijuparaljantarakïnwa.
20Jaqenakajjwasitatwatantachasipjjäna,tʼantʼa
manqʼañsajaniwpuedkänti.
26

MARCOS
21Ukist'asinsti,masinakapaxjuparkatuntañatakiw
mistuwayapxäna,jupanakaxsapxänwa:—Janwali
amuyumpiwsarnaqxi—sasa.
22Jerusalénmarkatsaraqanirescribanakastisapxarakïnwa:
—Beelzebubchachanp'iqinchiripampiwsaxranakar
alisnuku—sasa.
23Jesusaxjupanakarjawsasinuñacht'äwinakampiw
jupanakarsäna:—¿KunjamarakSupayaxSupayarux
alisnuspasti?
24Märeinotejjjupapachpacontratʼaqanuqtatäspaukhajja,
janiwukareinojjsaytʼkaspati.
25Mäutatïjupapachpacontratʼaqanuqtatäspaukhajja,
janiwukautajjsaytʼkaspati.
26Supayatixjupapachpacontrasayt'asisint'aqanuqtaspa
ukhaxa,janiwsayt'kaspati,janukastitukusiñaniwa.
27Janiwkhitisch'amanjaqinutaparmantasinyänakap
lunthatkaspati,janitixch'amanjaqirnayraqatchinuntkaspa
ukhaxa.ukatstiutapqʼaltukjani.
28Qhanakwasapxsma,taqijuchanakaspampachatäniwa,
jaqinwawanakapatsa,Diosarjanwaliarunakampijanwali
arunakampijanwalinakparlapkiukanakarusa
pampachatäniwa.
29UkampiskhititixQullanAjayucontraparlkiukax
janipuniwpampachatäkaspati,janukastiwiñay
juchañchatawuñjasi.
30Jupanakastisapxänwa:“Janwaliajayuniwa”sasa.
31Jilanakapasa,taykapastijutasinxa,anqansayt'ataw
Jesusarjawsayañatakkhithapxäna.
32Jaqinakastijuparjak'achasisinqunt'asipxäna,ukatsti
sapxarakïnwa:—Akataykamampijilanakamampixjumar
thaqhapxam—sasa.
33Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Khitistaykaxa,jan
ukaxjilanakajaxa?
34Jupajak'anqunt'atäpkiukanakaruñkatasaxakham
sänwa:—¡Uñtapxamtaykajampijilanakajampi!
35KhititejjDiosanmunañaplurkiukajja,jilajja,kullakaja,
taykajawa.
4JAQTHAPI
1Ukatstiwasitatwalamarqotathiyanyatichañqalltäna,
waljajaqenakawjuparjakʼachasipjjäna,jupajjmäbarcor
mantasawqotanqontʼasïna.ucatstitaqpachjaqenakaw
lamarqotajakʼanoraqenkapjjäna.
2Jesusastiuñacht'äwinakampiwjupanakarwalja
yatichäwinakyatichäna,yatichañtuqiwjupanakarsäna:
3Ist'apxam;Uñtapxam,yapuchiriwyapuchañatak
mistunïna.
4Yapuchaskänaukkhasti,yaqhepajjthakthiyaruw
jaquqanipjjäna,alajjpachankirjamachʼinakastijutasin
manqʼantapjjarakïna.
5Yaqhepajjqalaoraqerjaqontatäjjänwa,ukanjjajaniw
waljaoraqejjutjkänti.Ukspachawjilsuwayxäna,janiw
uraqimanqhanïkänti.
6UcampisIntejjmistunjjänaukhajja,nakhantjjänwa.jan
saphinïtaplaykusti,wañsuwayxänwa.
7Yaqhepajjchʼaphinaktaypiruwjaquqanipjjäna,
chʼaphinakajjjiltasinwachʼaphinakchʼaphintapjjäna,janiw
achunakachuykänti.
8Yaqhepastisumaoraqerjaqoqtapjjäna,ukatstiachunak
achupjjäna,jiltapjjarakïna.Ukatstikimsatunka,
mayninakaxsuxtatunka,yaqhipanakastipataka.
9Jesusastijupanakaruxsänwa:—Khititixjinchunïkiukax
ist'pan—sasa.
10Jesusaxsapakïskänukkhasti,tunkapayanjaqinakamp
chikajak'ankirinakaxukauñacht'äwitjiskt'apxäna.
11Jesusastijupanakaruxsänwa:—JumanakaruwDiosan
qhapaqmarkapanimantatyatiñapuñt'ayapxsma.
12Ukuñjasajjuñjapjjañapataki,janamuyapjjañapataki.
ist'asaxist'apxaspawa,ukampisjaniwamuyapkaspati;jan
kunapachas jupanakajj kutikipstapjjañapataki,
juchanakapaspampachatäpjjañapataki.
13Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janitjumanakaxaka
uñacht'äwiyatipkta?¿Kunjämaraktaqiuñacht'äwinak
uñt'apxätasti?
14Phawirixarunakyapuchi.
15Ukanakaxthakhithiyansarantatäxiwa;ist'asinsti,
Supayaxjank'akiwjutasinchuymanakapanyapuchatäki
ukaaruapt'asi.
16Ukakipkarakiwqalauraqinyapuchata.Jupanakastiaru
ist'asaxjank'akiwkusisiñampikatuqapxi;
17Janirakiwjupanakpachaxsaphinïpkiti,mäjuk'a
pachakiwaguantapxi,ukaqhipatsti,t'aqhisiñasjanukax
arknaqañasarulaykuxutjiukhaxa,jank'akiw
juchañchasipxi.
18Ukanakaxch'aphinaktaypinyapuchatawa;kunjamtïaru
istʼapkiukhama,
19Akapachanllakinakapasa,qamirkankañtuqit
sallqjañanakasa,yaqhayänakanmunañanakapasa,arurux
ch'amakt'ayaraki,janachuñapataki.
20Ukanakaxsumauraqinyapuchatawa;Khitinakatixaru
ist'apxi,katuqapxi,ukatyaqhipaxkimsatunka,
mayninakaxsuxtatunka,yaqhipanakaxpataka.
21Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Mävelaapanipjjatati
mäcarromanqharuchañataki,janukajjmäcamamanqhar
uchañataki?ukat¿janitmäcandelabropatxar
uchatäñapäkiti?
22Janiwkunasimantatutjkiti,janirakiwuñacht'ayatäkaniti.
janirakiwkunasjamasatimatäkänti,janukastiyaqha
markarpuriñapatakiwimatäkänti.
23Maynitixist'añatakjinchunïchixa,ist'pan.
24Jesusastijupanakaruxsänwa:—Amuyasipxamkuntix
ist'apktaukxa,kunatupumpitixtuputäpkätaukax
jumanakatakiwtuputäpxätam.
25Khititixutjkiukaxjuparuwchuratäni,khititixjanutjki
ukaxjupatapaqatäniwa.
26Jupastisarakïnwa:—DiosanReinopajjukhamarakiwa,
mäjaqejjjathaoraqerjaqontkaspaukhama.
27Ukxarusti,arumampiurumpiwikispa,jathapas
jilsuñapataki,janiwkunjamäkitixukyatkiti.
28Akaoraqejjjupapachpatwaachuyi.nayraqataxcuchilla,
ukxarustijinchu,ukxarustisiwaraphuqt’atajinchuru.
29Ucaachunakachupjjasinjja,jankʼakiwchʼiwiuchasi,
yapuapthapiñajjpurinjjataplaykojja.
30Jupastisarakïnwa:—¿KunampirakDiosanreinopar
uñtasitäspasti?janukax¿kunauñtasïwimpisuñtassna?
31Ukastimämostazajathampisasiwa,ukajathaxuraqin
yapuchatäxiukhaxa,akauraqinutjkiukajathanakat
sipansajuk'ampjisk'akiwa.
32Ucampisyapuchatäxiukkhaxa,jilsu,taqiqulla
quranakatsipanjuk'ampjach'aruwtuku,jach'aramanaksa
ch'iyjasi.ukhamatalaxpachankirjamach'inakaxuka
ch'amakanqurpachasipxañapataki.
27

MARCOS
33Ukhamatwaljauñacht'äwinakampiwJesusaxjupanakar
arunakparläna,jupanakanist'asipkänukhamarjama.
34Ukampisjaniwmäuñacht'äwimpjupanakarparlkänti,
sapakïsipkänaukhasti,taqikunsadiscipulonakapar
qhanañchäna.
35Ukauruxjayp'üxänukkhasti,Jesusaxjupanakarsänwa:
—Mäkhurkatarmakhatapxañäni—sasa.
36Jaqenakarkhitjjasasti,barconkkänaukhawJesusar
irpjjapjjäna.Ukatjupampchikastiyaqhajisk'abarconakas
utjarakïnwa.
37Ukatstimäjach'athayathayt'anïna,jach'ajach'a
thayanakaxboteruwch'allt'äna,ukhamastibarcox
phuqhantatänwa.
38Jupajjbarconqhepäjjapanwamäalmohadapatjjan
ikiskäna,jupanakastisartayasawakhamsapjjäna:
“Yatichiri,¿janitjiwañajjjumatakllakiskta?”
39Jesusaxsartasinxthayaruwtuqinuqäna,qutaruwsäna:
—Sumankapxam,amukt'apxam—sasa.Ukatthayax
tukusxänwa,mäjach'asamarañawutjäna.
40Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Kunatsaukham
ajjsarapjjta? ¿Kunjämarak jumanakan jan
iyawsäwinïpktasti?
41Jupanakastiwalaxsarapxäna,maynitmaynikamaw
jiskt'asipxäna:—¿Kunajaqisa,thayasa,qutasajupar
ist'añapatakixa?
5JAQTHAPI
1Ukatstiqutakhurkataruwpuripxäna,Gadarenonakan
uraqiparu.
2Jesusaxbotetsaraqasinxa,jank'akiwsepulturanaktaypit
mäq'añuajayumpimäjaqixjuparkatuqäna.
3Jupajjsepulturanaktaypinwajakasïna.janirakiwkhitis
juparchint'añpuedkänti,janirakiwcadenanakampis
chint'añjamäkänti.
4Jupajjwaljakutiwcadenanakampi,cadenanakampi
chinuntatuñjasirïna,cadenanaksachʼiyjatäjjänwa,
cadenanakaspʼakjatäjjänwa.
5Sapakutiwarumasauruyqullunakansa,sepulturanakansa
jachʼatarnaqasisa,qalanakampkhuchhurasi.
6Jesusarjayatuñjasajja,tʼijtʼasawjuparyupaychäna.
7Jach'atjach'atart'äna:—¿Jesús,AltuPataDiosanYuqa,
¿kunalurañasjumampi?Diosansutipjjaruwjuramento
lursma,jantʼaqhesiyañamataki”sasa.
8Jupajjsänwa:“Janwaliajayu,ukajaqetmistum”sasa.
9Jesusastijuparjiskt'äna:—¿Kunassutimaxa?Jupasti
sarakïnwa:—NayansutijaxLegiónsatawa,waljanipxtwa
—sasa.
10Jupajjwalachiktʼasïna,jupanakarjankhitjjañapataki.
11Qullunakjak'anstimäjach'akhuchhitamaw
manq'asipkäna.
12Taqisaxranakaw Jesusarachikt'asipxäna:
“Khuchhinakarkhithapxita,uka khuchhinakar
mantapxañajataki”sasa.
13UkspachawJesusaxjupanakariyawsatayna.Ukaq'añu
ajayunakaxkhuchhinakarmistusawkhuchhinakar
mantapxäna,ukauywanakaxwalich'amampiwqutar
saraqapxäna,niyapäwaranqajaqinakäpxänwa.
14Khuchhinakmanq'irinakastit'ijtxapxäna,ukatstimarkan,
pampanyatiyapxäna.Ukatkunalurañasukuñjiriw
mistuwayapxäna.
15Jesusanukarpurisinsti,khitirutixsaxrampimantata,
legiónukankirjaqirusqunt'atäskiruñjapxäna,isimp
isthapt'ata,sumaamuyuni.
16Ukuñjirinakasti,kunjämtixSupayankatuntatjaqiru,
khuchhinakatsapasänaukyatiyapxäna.
17Jupanakajjmarkapatsarjjañapatakiwjuparmayisiñ
qalltapjjäna.
18Botermantasinsti,khititixsaxrampimantaskänaukax
jupampchikäñapatakiwmayisïna.
19UkampisJesusaxjaniwjayskänti,janukastisänwa:—
Amigonakamarutarsarxam,ukatTatituxjumatakixjach'a
luräwinakapyatiyam,jumatkhuyapt'ayasisa—sasa.
20UkatstiJesusaxwalijach'aluräwinakapDecápolis
markanyatiyañqalltäna.
21Jesusastibarcotmayampkhurkatarsaraskänaukhajja,
waljajaqenakawjuparjakʼachasipjjäna.
22Sinagoganjilïrinakapatmaynïriwjutäna,Jairosutini.
Juparuñjasasti,kayunakapjak'aruwqunt'asïna.
23Ukatstiwalachikt'asirakïna:—Phuchajax
jiwañampïskiwa.ucatjupajjjakaskakiniwa”sasa.
24Jesusastijupampchikawsaräna.Waljajaqinakawjupar
arkapxäna,juparwalpuntantacht'asipxäna.
25Mäwarmistitunkapayanmarawwilausumpusuntatäna.
26Waljaqullirinakant'aqhisiñanakapant'aqhisiyatäna,taqi
kunatïjupanutjkänaukanakapt'asiwayxäna,ukampis
janiwkunasjuk'ampaskïkänti,janukastijuk'ampjan
waliruwtukuwayxäna.
27Jesusansutipist'asinsti,qhepäjjatqhepäjjatmistusaw
isiparllamktʼäna.
28Jupajjakhamsänwa:“Isiparllamktʼaskäukhajja,
kʼumaräjjäwa”sasa.
29Ukspachawwilaphuch'upaxwañsuwayxäna.ukatsti
ukausumpqullatäkaspasukhamawcuerpopanamuyasïna.
30Jesusastiukspachawsumasarnaqañanmistutapa
yatisinxa,ch'iwinaktaypinmuytasinsäna:—¿Khitisisinak
llamkt'itu?
31Yatiqirinakapastisapxarakïnwa:—Jaqinakart'axllirt'ir
uñjtaxa,¿khitisllamkt'itu?
32UkjjarustiJesusajjuqhamlurirwarmiruñjiriw
uñchʼukisïna.
33Ucampisukawarmejjajjsarayasisa,khathattʼasisaw
kunatïjuparpaskänaukyatisajjjupannayraqatapar
qontʼasisintaqekunatïcheqäkiukyatiyäna.
34Jesusastijuparuxsänwa:—Wawa,iyawsäwimaw
k'umarapttamxa.sumankañampisaram,ukatstik'umarakïm.
35Jesusajjparlaskänaukhajja,sinagoganpʼeqtʼiripan
utapatyaqhepajjakhamsänwa:“Phuchamajjjiwatäjjewa,
¿kunatsaYatichirirojjjukʼampjanwaltʼayaskta?”
36Jesusajjukaarunakistʼasajja,sinagoganpʼeqtʼiriparuw
säna:“Janajjsaramti,janukastiiyawsam”sasa.
37Janiwkhitirusarktañmunkänti,janukastiPedrompiru,
Santiagompiru,SantiagonJuanjilapampirukiwarknaqäna.
38Ukatstisinagoganp'iqinchiripanutaparpurisax
ch'axwañanaka,jach'ajach'ajach'atukurinakuñjäna.
39UcatstiJesusajjjupanacarojjsänwa:—¿Kunatarak
ukhamchʼajjwasipjjta,jachapjjtasti?ukatawaquxjaniw
jiwkiti,janukastiikiskiwa.
40Jupanakastijisk'achasawlarusipxäna.Ucampistaqe
jupanakaralisnukusinjja,awkiparu,taykaparu,jupamp
chikäpkänaukanakarusa,kawkhantïukatawaqojjikiskäna
ukaruwmantäna.
28

MARCOS
41Ukatstiukatawaquruxamparatkatthapisinxsänwa:—
Talitacumi;Ukasti,akhamsañmuni:‘Wallwa,sapxsmawa,
sartasim’sasa.
42Ukspachawukatawaquxsartasinxsarxäna.Jupasti
tunkapayanmaranirakïnwa.Ucatjupanacajjwal
muspharapjjäna.
43Ukxajankhitisyatipxañapatakixwalich'amampiw
jupanakarewjjt'äna.ukatstimäkunsjuparmanqʼañapatak
churatäñapatakiwmayïna.
6JAQTHAPI
1Ukatstiukachiqatmistusawmarkaparpurinïna.
discipulonakapasjupararkapjjaraki.
2Sábadourupurinkipansti,Jesusaxsinagoganyatichañ
qalltäna,juparist'irinakaxwalmuspharapxäna,akhamsasa:
—¿Kawkitsaakajaqixakanakapsu?¿Kunayatiñkankañsa
juparchuratäpacha,ukhamjach'aluräwinakamparapamp
luratäñapataki?
3¿Janitakacarpintero,Marianwawapäki,Santiago,José,
Judá,Simónchachanjilapa?¿janitkullakanakapajj
nanakampchikakankpacha?Ucatjupanacarojjchuym
ustʼayapjjäna.
4Jesusastijupanacarojjsänwa:—Mäprofetarojjjaniw
jachʼañchatäquiti,janucastimarcapansa,wilamasipansa,
utapansajachʼañchatäñapawa.
5Ukanstijaniwkunajach'aluräwinaksalurirjamäkänti,jan
ukastimäqawqhausutanakaramparanakapluqxatasin
k'umaraptayäna.
6Jupajjjancreyipjjataplaykojjwalmuspharäna.Ukatsti
ayllunakarmuyuntasinyatichasawsarnaqäna.
7Ukatstitunkapayanjaqinakaruwjawsayäna,ukatpä
payankhitañqalltäna.ukatstijanwaliajayunakxaruxch'am
churarakïna;
8Ukatstijupanakaruxakhamsänwa:“Jankuns
aptʼasipxamti,janukastimäthujrukiwaptʼasipxäta;
janirakiwt'ant'a,t'ant'a,qullqibolsapanutjañapäkiti.
9Ukampiszapatonakuchasipxam;ukatjaniwpäisimpi
isthapt'asiñasäkiti.
10Jesusastijupanakaruxsänwa:—Kawkhantixmäutar
mantapkätaukachiqatsarxañkamawukanqhiparapxäta—
sasa.
11Khitinakatixjankatuqapkätam,janirakist'apkätam
ukapachaxa,ukachiqatsarxapxätaukhaxa,kayunakaman
laq'ach'allt'asipxam,ukhamatjupanakcontrayatiyañataki.
Qhanaksapxsma,taripäwuruxSodoma,Gomorra
markanakaxjuk'ampmutuyatäniwa,ukamarkatsipansa.
12Jupanakastiarrepentisipjjañapatakiwyatiyapjjäna.
13Jupanakastiwaljañanqhaajayunakjaqunuqapxäna,
waljausutanakarusaceitempijawq'jasawqullapxäna.
14Herodesreyistijupatist'äna.(Sutipaxtaqiniruw
yatiyatäna:)sarakïnwa:—BautisirJuanaxjiwatanaktaypit
jaktawayxi,ukatwajach'aluräwinakapuñacht'ayaski—
sasa.
15Yaqhepastisapjjäna:“Eliassatawa”sasa.Mayninakax
sapxarakïnwa:—Akaxmäprofetawa,janukax
profetanakatmaynïrjama—sasa.
16Herodesastiukist'asinsänwa:—Jupawp'iqip
khuchhuqt'ataxa.
17HerodespachpawJuanarkatuntasincarcelar
jist'antatayna,Herodias,Felipejilapanwarmiplayku.
18JuanaxHerodesaruxsänwa:—Jilamanwarmip
katuqañaxjaniwwalïkiti—sasa.
19UkatHerodiasaxjupacontrawch'axwäna,jiwayañ
munarakïna.ukampisjaniwatipkänti:
20HerodesajjJuanarajjsaräna,jupajjcheqaparsarnaqer
jaqëtapyatisajjjuparuñjäna.Juparist'asinsti,walja
luräwinakluräna,kusisitist'arakïna.
21Mäsumaurupurinxänaukhaxa,Herodesaxyurïwip
uruxmämanq'amanq'ayäna,Galileankirjilïrinakaparu,
jilïrinakaparu,jilïrinakaparu.
22KunapachatixHerodiasanphuchapaxmantasin
thuqt'asisinHerodesampi,jupampchikqunt'atäpki
ukanakaruskusisiyäna,reyejjukatawaquruxsänwa:—
Kuntixmunktaukmayipxita,nayastichuräma—sasa.
23Jupajjjuramentoluräna:“Kuntïnayarmaytʼkätaukjja,
chikatreinojjaruwchuräma”sasa.
24Ukatstitaykaparsarasawakhamsäna:—¿Kunsa
mayiristxa?—BautisirJuananp'iqipawa—sasa.
25Ukatstijank'akiwreyinukarmantasinjiskt'äna:—
BautisirJuananp'iqipmäq'ipitmäjuk'atchurañammunta
—sasa.
26Reyejjwalllakisïna.ukampisjuramentoplayku,jupamp
chikqunt'atäpkiukanakanlayku,janiwjuparapanukuñ
munkänti.
27Ukspachawreyixmäverdugokhithäna,p'iqip
apanipxañapataki.
28Ukatstip'iqipmäplatorapanïna,ukatstiukatawaquruw
churäna.
29Discipulonakapajjukistʼasajja,jiwatcuerpop
apthapisinmäsepulturaruwikipjjäna.
30ApostolonakajjJesusanukartantachasisawtaqekuntï
lurapkäna,kuntïyatichapkänaukanakyatiyapjjäna.
31Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakakejjmä
wasararuwsarapjjam,mäjukʼasamartʼapjjam,waljaniw
jutapjjäna,sarapjjarakïna,janirakiwmanqʼañatakis
samartʼapkänti—sasa.
32Jupanakastisapakiwbarcotmäch'usachiqarsarxapxäna.
33Jaqenakajjjupanakarsarjjatapuñjasajja,waljaniwjupar
uñtʼapjjäna,kayukiwukamarkanakattʼijtjjapjjäna.
34Jesusastimistunkänaukhajja,waljajaqenakaruñjäna,
jupanakat khuyaptʼayasïna, jan awatirini
ovejanakjamäpjjataplayku.
35Ukaurojjwalijayäjjänaukhajja,discipulonakapajj
juparjakʼachasisinsapjjäna:“Akajjmäwasarpampawa,
jichhajjtiempojjpasawayjjewa.
36Jupanakaruxkhithapxam,ukajak'ankirpampanakaru,
ayllunakaru,t'ant'aalasipxañapataki.
37Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Jumanakaxmanq'añ
churapxam—sasa.Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Päpatak
qullqit'ant'aalasirsarañäniti?
38Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Qhawqhat'ant'as
utjapjjtamjja?uñjirisarapxam.Yatisinstisapxarakïnwa:
“Phisqa,pächawlla”sasa.
39Ukatstitaqiniwch'uxñach'uxñaquqanakpatxarut'aqa
t'aqaqunt'ayapxañapatakmayïna.
40Jupanakastipatakpatak,phisqatunkafilaruw
qunt'asipxäna.
41Ukaphisqat'ant'ampi,pächawllampiaptasinsti,
alaxpacharuñtasinxa,bendicisawt'ant'anakp'akjäna,
ukatstidiscipulonakaparchuräna,jupanakarnayraqatar
uchapxañapataki.ukapächawllanakstitaqiniruwjaljäna.
29

MARCOS
42Taqeniwmanq'asipjjarakïna,ukatstiqarjataw
uñjasipjjäna.
43Ukatstitunkapayancanastanakapthapipxäna,ukat'aqa
t'aqanakampi,chawllanakampi.
44Ukat'ant'amanq'irinakastiniyaphisqawaranqa
jaqinakäpxänwa.
45 Ukspachaw discipulonakaparojj barcor
makatapjjañapatakwaytʼäna,ukatstiBetsaidamarkar
sarapjjañapatakiwmayïna.
46Jupanakarkhitasinsti,mäqulluruwmayisiñataksarxäna.
47Jayp'utuqirusti,barcoxqutataypinkxänwa,jupa
sapakiworaqenkxäna.
48Ukjjarustijupanacarojjremarchʼamachasiruñjäna.
thayastijupanakaruxtukjataynawa,niyapusijayp'ujayp'u
pacharuwqutapatxansarnaqäna,jupanakarpasañ
munarakïna.
49Lamarqotapatjjansarnaqaskiruñjasajja,mä
ajayäkaspasukhamamuyapjjäna.
50Taqeniwjuparuñjasajjwalllakisipjjäna.Ukspachaw
jupanakampparläna,ukatstisänwa:—Amuyasipxam,
nayakïtwa.janaxsaramti.
51UkatstiJesusaxjupanakanukarmakhatatayna.thayasti
tukusxänwa,jupanakpachawwalmuspharapxäna,
muspharapxarakïnwa.
52Jupanakastijaniwt'ant'anakanmilagropamuyapkänti,
chuymanakapanqalachuymanïtaplayku.
53Ukaqutapasasinsti,Genesareturaqiruwpuripxäna,
ukatstiqutathiyaruwpuripxäna.
54Botetsaraqasinsti,ukspachawJesusaruñt'apxäna.
55Ukxarustit'ijt'asint'ijt'asinusutjaqinakaruxkawkhantï
Jesusankaskatapist'apkänukachiqanakanikiñanak
apxaruñqalltapxäna.
56KawkirutixJesusaxmantaskäna,ayllunakaru,jach'a
markanakaru,pampanakaru,usutanakaruxcallenakar
ikiyapxäna,ukatstiachikt'asipxäna,isimpisthapt'atax
llamkt'apxañapataki.
7JAQTHAPI
1Ukatstifariseonakampi,yaqhepescribanakampi,
Jerusalénmarkatjutapjjäna.
2Yaqhepdiscipulonakaparojjqʼañuchata,mäarunjja,jan
jariqatamparanakapamptʼantʼamanqʼasipkänauk
uñjasajja,juchañchapjjäna.
3Fariseonakasa,taqejudionakasa,janwaljakuti
amparanakapjariqasipkaniukhajja,janiwmanqʼapkaniti,
jilïrinakansarnaqäwiparjama.
4Markatjutasinxa,janitixjariqasipkiti,janiwmanq'apkiti.
Ukatstiyaqhawaljayänakawkatjatäñatakkatuqapxi,
sañäni,copa,manq'añanaka,broncetluratvasonaka,
mesanakjariqañataki.
5Ukatstifariseonakampikamachiyatichirinakampixjupar
jiskt'apxäna:—¿Kunatsadiscipulonakamaxjilïrirpirinakan
sarnaqäwiparjamjansarnaqapki,janukastijanjariqt'at
t'ant'amanq'apxi?
6Jupastisarakïnwa:—Isaíasreyixk'arichuymanjaqinakat
walisumarsüna,kunjamtïQillqatansiskiukhama:“Aka
jaqinakaxlakapampiw jach'añchapxitu,ukampis
chuymapaxnayatjayankxiwa”sasa.
7Ukampisinamayakiwnayaryupaychapxitu,jaqinakan
kamachinakaparjamyatichañataki.
8Diosanmandamientopapanukusinxa,jaqinakan
saräwiparjamawsarnaqapxtaxa,kunjamtïmanq'añanaka,
copajariqañaxwakiskiukhama.
9Jesusastijupanacarojjsänwa:—JumanakajjDiosan
mandamientopapanukupjjtawa,jumanacansaräwinacam
phoqhañamataki—sasa.
10Moisesaxsänwa:“Awkimaru,taykamarjach'añcham;
ukatsti:“Khititixawkiparu,taykaparñanqhachkiukaxa,
jiwañapawa”sasa.
11Jumanakastisapxtawa:“Maynitixawkiparu,taykapar
saspa:‘Corbansatawa,mäarunxa,mächuräwiwa’sasa.
jupaxqhispiyatäniwa.
12Jumanakaxjaniwawkipataki,taykapatakisjuk'amp
kunslurañapatakjaytapktati.
13Diosanarupajjinamayaruwtukuyapjjam,jumanakajj
kuntïyatiyapktaukacostumbrenakamlaykuwukham
lurapjjtajja.
14Taqejaqenakarjawsayasajjjupanacarojjsänwa:—Sapa
mayniwnayaristʼapjjeta,amuyapjjarakita.
15Jaqirumantañaxjaniwkunasq'añuchkaspati,janukasti
kunanakatixjupatmistkiukanakawjaqirq'añuchayi.
16Maynitixist'añatakjinchunïchixa,ist'pan.
17Jaqinaktaypitutarmantasinxa,discipulonakapawuka
uñacht'äwitjiskt'apxäna.
18Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Jumanakaxjan
amuyt'asirïpxtati?Janitjumanakaxamuyapkta,kunatix
anqäxatjaqirmantaniukaxjaniwq'añuchkaspati;
19¿Janiwchuymaparmantaniti,janukastipurakaparuw
mantani,ukatstich'usawjaruwmistu,taqimanq'anak
q'umachañataki?
20Jupastisarakïnwa:—Kunatixjaqitmistkiukawjaqirux
q'añuchayi—sasa.
21Jaqenakanchuymapatjja,janwaliamuyunaka,wachuq
juchalurañanaka,wachuqjuchalurañanaka,jaqe
jiwayañanaka,juti.
22Lunthatasiñanaka,qullqimunañanaka,ñanqha
lurañanaka,sallqjañanaka,q'añulurañanaka,ñanqha
nayranaka,Diosarjisk'achaña,jach'ajach'atukuñanaka,jan
amuyt'asiñanaka.
23Taqiukajanwalinakaxchuymapatjuti,ukatjaqirux
q'añucharaki.
24Ukachiqatsartasinxa,Tiro,Sidónmarkanakaruw
saräna,ukatmäutarmantäna,janiwkhitisukyatiñ
munkänti,ukampisjaniwimantatäkänti.
25Mäwarmiwukawarminsutipist'äna,phuchhapanq'añu
ajayumpusuntata.
26Ukawarmejjgriego,Sirofeniciamarkankirïnwa;ucatsti
phuchapatdiablojaqunukuñapataquiwachiktʼasïna.
27Jesusastijuparuxsänwa:—Nayraqataxwawanakax
sist'asipxpan,wawanakant'ant'apapthapisinanunakar
jaquntañaxjaniwwalïkiti—sasa.
28Ucawarmejjjuparojjsänwa:—Jïsa,Tatay,ucampis
mesamanqhankiranunakajjwawanakant'ant'atmanq'apjje
—sasa.
29Jesusastijuparuxsänwa:—Ukaarsutamatxasarxam;
Supayaxphuchamatmistuwayxiwa.
30Utaparpurisasti,saxraruwmistuwayxäna,phuchaparus
ikiñanikiskirjikxatäna.
31Ukatsti,Tiro,SidónmarkanakatmistusawGalileaquta
thiyarupurinïna,Decápolisuksankirqutathiyanaka.
30

MARCOS
32Jupanakastimäoqararirpanipxatayna,jupastijaniw
parlañapäkänti.ukatstiamparapluqxatañapatakiw
achikt'asipxi.
33UkatstiJesusaxjaqinaktaypitmaysaruwirpxaruwayäna,
ukatamparanakapjinchuparuchasïna,ukatstithuqhuntasin
lakapllamkt'äna.
34Alaxpacharuñtasinxa,Jesusaxjacht'asisawsäna:—
Efata,mäarunxa:“Jist'aram”sasa.
35Ukspachawjinchupaxjist'arasïna,lakapanch'akhapas
jist'aratäxänwa.
36Janikhitirusyatiyapxamtisasawjupanakaruxmayïna,
ukampisjuk'ampmayïna,juk'ampiwyatiyapxirïna.
37Jupanakajjwalmuspharapjjäna,sapjjäna:“Jupajjtaqe
kunsasumlurawayi,oqaranakarusa,amutunakarus
istʼañapatakiwyanaptʼi”sasa.
8JAQTHAPI
1Ukaurunakanjja,waljajaqenakajjwalpun
tantachasipjjäna,janirakiwkunamanqʼañasutjkänti,
Jesusajjdiscipulonakaparjawsasawjupanakarsäna:
2Jaqinakatkhuyapt'ayasta,jupanakaxkimsauruwnayamp
chiksarnaqapxi,janiwkunamanq'añasutjkiti.
3Nayatixjupanakarayunatutanakaparkhitäxa,thakin
qarjatawuñjasipxani,kunaymanjaqinakawjayachiqat
jutapxatayna.
4Yatiqirinakapastisapxänwa:—¿Kawkitsamaynixaka
wasarant'ant'ampimanq'ayaspa?
5Jesusastijupanakaruxjiskt'äna:—¿Qhawqhat'ant'anakas
utjapxtam?Jupanakastisapxänwa:—Paqallqu—sasa.
6Uraqirqunt'asipxamsasawjaqinakarsäna,ukatsti
paqallqut'ant'aaptasinyuspagaräna,p'akjasaw
discipulonakaparchuräna,jupanakarnayraqatar
uchapxañapataki.ucatjupanacarojjjakenacannayrakatapar
uchapjjäna.
7Jupanakastimäqawqhajisk'achawllanakanïpxänwa,
jupastibendicirakïnwa,ukatstijupanaknayraqatan
uchapxañapatakiwmayïna.
8Ukhamawmanq'antapxäna,ukatstiqarjt'asipxäna.
9Manq'irinakastiniyapusiwaranqajaqinakäpxänwa.
10UkspachawJesusaxdiscipulonakapampixmäbarcor
mantasinDalmanutasatchiqarpuripxäna.
11Fariseonakaxmistunisinsti,jupampchikawjiskt'asiñ
qalltapxäna,alaxpachatmäunañchäwthaqhasa,jupar
yant'añataki.
12Jesusaxwalijach'atjach'atarsüna:—¿Kunatsaaka
jaqinakaxmäunañchathaqhapxi?chiqpachapuniw
sapxsma,janiwkunaunañchaxjichhapachankirinakarux
churatäkaniti—sasa.
13UkatstiJesusaxjupanakarjaytasawbarcormayamp
mantasinmächiqarsarxäna.
14Discipulonakajjtʼantʼaapañarmasipjjänwa,janirakiw
barconmätʼantʼatsipansajukʼampïpkänti.
15Ukatstijupanakaruxakhamsasawiwxt'äna:—
Amuyasipxam,fariseonakanlevadurapata,Herodesan
levadurapatamuyasipxam—sasa.
16Jupanakastijupanakkamawparlt'asipxäna:—Janiw
t'ant'anïktanti—sasa.
17Jesusastiukyatisawjupanakarsäna:—¿Kunatsa
jumanakaxjant'ant'anïpxatamatamuyt'apxta?¿Janit
jichhakamamuyapkta,janirakamuyapkta?¿Chuymamax
walich'amanïtati?
18Nayranakanïpxtaxa,¿janituñjapkta?jinchunïsasti,
¿janitist'apkta?¿Janitamtasipkta?
19Phisqat'ant'aphisqhawaranqat'ant'at'ant'at'ant'at'ant'a
t'ant'at'ant'at'ant'at'ant'aapthapipxtaxa?Jupanakasti
sapxänwa:—Tunkapayani—sasa.
20Pusiwaranqapaqallqujaqinaktaypinsti,¿qhawqha
canastanakast'aqat'aqanakapthapipxtaxa?Jupanakasti
sapxänwa:—Paqallqu—sasa.
21Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunjämarak
jumanakaxjanamuyt'apktasti?
22UkatstiBetsaidamarkaruwpurinïna.Jupanakastimä
juykhu jaqiruw jak'achasisin llamkt'añapatak
achikt'asipxäna.
23Juykhuruxamparatkatthapisinxmarkatirpsuwayxäna.
nayranakaparthuqhuntasinamparanakapluqxatasinsti,
¿kunasuñjtatisasawjiskt'äna—sasa.
24Ukxarustiuñkatasinxsänwa:—Nayaxjaqinakarux
quqanakaruñtatawuñjta,jupanakaxsarnaqapxi—sasa.
25Ukaqhipatsti,wasitatwaamparanakapnayranakapar
luqxatäna,ukatstialaxpachuñch'ukiyäna,ukatsti
k'umaräxänwa,sapamaynirussumuñjäna.
26UkatstiJesusaxutaparuwkhithäna,akhamsasa:—Jan
markarsarxamti,janirakukamarkankhitirusyatiyamti—
sasa.
27UkatstiJesusaxdiscipulonakapampixCesareaFilipos
satmarkanakaruwsarapxäna,thakinjamsarkasax
discipulonakaparjiskt'äna:—¿Khitiraksapxitusti?
28Jupanakastisapxänwa:—BautisirJuan;ukatyaqhepasti:
“Profetanakatmaynïri”sasa.
29Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakasti,
¿khitirïtwasapjjtasti?Pedrostijuparuxsänwa:—Jumaw
Cristoxa—sasa.
30Ucatstijupanacarojjsänwa:“Jankhitirusjupat
yatiyapjjamti”sasa.
31Ukatstijupanakaruxyatichañqalltäna:JaqinYuqapax
waljat'aqhisiñanakanïñapawa,jilïrirpirinakampi,
sacerdotenakanjilïrinakapampi,kamachiyatichirinakan
apanukutäñapataki,jiwayatäñapataki,kimsaurut
jaktañapataki.
32Jupastiukaarunakqhanarsüna.Pedrostijupar
katuntasinxtuqiñqalltäna.
33UkjjarustiJesusajjdiscipulonakaparuñtasajjakham
sasawPedrorcheqañchäna:“Supaya,nayatqhepäjjam,
janiwDiosanutjkiukanakmuxsañchktati,janukasti
jaqinakanyänakapwamanqʼaskta”sasa.
34UkatstiJesusaxdiscipulonakapampchikajaqinakar
jawsayasaxsänwa:—Khititixnayararknaqañmunkiukax
jupapachpatjithiqtañapawa,cruzapapt'asisinnayararkita
—sasa.
35Khititixjakäwipqhispiyañmunkiukaxapt'asiniwa;
ukampiskhititixnayalayku,sumayatiyäwilaykujakañap
apt'askaniukaxa,qhispiyaniwa.
36¿Kunaaskirakjaqejjakapachkatoqasinjakañapsa
aptʼasispa?
37Janukajj¿kunsamäjaqejjjakañaplantichuraspa?
38Ukhamasti,khititixakawachuqjucharpurt'iri,jucharar
jaqinaktaypinnayatsa,arunakajsaphinq'achasini;Jaqin
Yuqapaxjupatphinq'asiniwa,Awkipanjach'a
kankañapampqullanangelanakampchikajutkaniukhaxa.
31

MARCOS
9JAQTHAPI
1Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,akan
sayt'atäpkiukanakatyaqhepanakaxjaniwjiwañap
mallq'apkaniti,Diosanreinopaxch'amampijutañap
uñjañkama—sasa.
2Suxtaurutsti,JesusaxPedrompiru,Santiagompiru,
Juanampiruwirpxaruwayäna,ukatstisapakiwmäjach'a
qullurirpäna.
3Isipastich'iyarch'iyaruñtatawqhant'äna.ukhamatwaaka
uraqinjankhitiphuqtʼataxjanqʼuchʼuqtʼkaspaukhama.
4UkapachawEliasajjMoisesampchikauñstäna,
jupanakajjJesusampparltʼasipkäna.
5PedrostiJesusaruxsänwa:—Yatichiri,jiwasatakixwali
askiwaakachiqankañaxa.mayastijumataki,maynisti
Moisesataki,maynistiEliasataki.
6Jupajjjaniwkunsañsyatkiti;jupanacajjwalajjsarapjjäna.
7Mäqinayawjupanakarch'amakt'ayäna,ukaqinaytaypit
mäaruwist'asïna:“AkaxmunatYuqaxawa,ist'apxam”
sasa.
8Mäakatjamatuñch'ukipxäna,janiwkhitirusuñjxapxänti,
janukastiJesusarukiwuñjapxäna.
9Qullutsaraqasinsti,JaqinYuqapaxjiwatanaktaypit
jaktaniñapkamaxjankhitirusyatiyapxamtisasawsäna.
10Jupanakastiukaarunakxa,jiwatanakatjaktañaxkun
sañsmuniukxamaynitmaynikamawjiskt'asipxäna.
11Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—¿Kunatsa
kamachiyatichirinakaxEliasaxnayraqatjutañapasapxi?
12Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniw
Eliasajjnayrajjjutani,jupastitaqekunsaaskichani.Jaqin
YuqapatQillqatasti,waljat'aqhisiñanakt'aqhisiñapa,jan
yäqatäñapa”sasa.
13Nayastisapxsmawa,Elíasaxchiqpachapuniwjutxi,
jupanakaruxkuntixmunapkiuklurapxäna,kunjämtixjupat
Qillqataxsiskiukhama.
14Jesusaxdiscipulonakapanukarpurisaxwaljajaqinak
jak'anuñjäna,kamachiyatichirinakarusjupanakamp
chikawjiskt'asipxäna.
15UkjjarustitaqejaqenakawJesusaruñjasajjwal
muspharapjjäna.
16Ukatstikamachiyatichirinakaruwjiskt'äna:—¿Kunatsa
jupanakampjiskt'asipxta?
17Jaqinakatmaynïristisarakïnwa:—Yatichiri,nayaw
jumarirpta,amutuajayunwawaxa;
18Kawkirutixjuparirptkiukaxch'iyjasi,espumasa,
kisunakapasch'allxtasi,ñik'utasch'allxtasi,nayasti
discipulonakamaruxalisnukupxañapatakiwsista.ucat
janiwatipcänti.
19Jupastisarakïnwa:—Janiyawsiriwawanaka,
¿kunapachasjumanakampïskä?¿qhawqhakamasjumar
t'aqhisiyäma?juparnayarirpanipxam—sasa.
20UkxarustiJesusanukarirpanipxäna,juparuñjasax
ukspachawukaajayuxq'añuchäna.ucatstioraqer
jaqontasïna,espumampiwliwjjatäna.
21Jesusaxawkiparuwjiskt'äna:—¿Qhawqhapachasakax
juparpurinxi?Jupastisarakïnwa:—Mäwawat—sasa.
22Waljakutiwninaru,umaruwjaquntäna,jupar
t'unjañataki,ukampisjumatixkunslurasmaxa,
khuyapt'ayasim,yanapt'apxita.
23Jesusastijuparuxsänwa:—Jumatixiyawsasmaxa,
iyawsiritakixtaqikunaslurasispawa—sasa.
24Ukspachawwawanawkipaxjacht'asissäna:—Tatay,
nayaxiyawstwa;janiyawsäwijaryanapt'am.
25Jaqinakart'ijtirjutatapuñjasaxa,Jesusaxukaq'añu
ajayuruxtuqinuqäna,akhamsasa:“Amutu,oqarajayu,
nayastiachikt'assmawa,jupatmistum,janmayampsajupar
mantam”sasa.
26Ajayuxjach'atart'asïna,juparch'iyjasawmistunïna.
Ukatwaljaniwsapxäna:“Jiwatäxiwa”sasa.
27Jesusastiamparapatkatthapisinxa,jach'aruwapthapïna.
ucatjupajjsartjjäna.
28Utarmantasinsti,discipulonakapajjsapakiwjupar
jisktʼapjjäna:“¿Kunatsajanjaqunukuñjamäki?”
29Jesusastijupanakaruxsänwa:—Akakastaxjaniw
kunampismistkaspati,janukastiDiosatmayisiñampi,
ayunañampikiwmistuni—sasa.
30Jupanakastiukachiqatsarxapxäna,Galileamarkaruw
pasapxäna.ucatjaniwkhitisukyatiñmunkänti.
31Jupajjdiscipulonakaparyatichasawjupanakarsäna:
“JaqenYoqapajjjaqenakanamparaparkatuyatäjjewa,
jupanakajjjiwayapjjarakiniwa.Jiwayatäxaniukaqhipatsti
kimsïruruwjaktani”sasa.
32Jupanakastijaniwukaarunakamuyapkänti,jupar
jiskt'añsaaxsarapxänwa.
33Capernaúmmarkarpurisinsti,utankkasaxjupanakar
jiskt'äna:—¿Kunatsajumanakaxthakinch'axwapxtaxa?
34Ukampisjupanakaxamukiwqhiparapxäna,thakhinjam
sarkasaxkhitisjuk'ampjach'äspaukxatch'axwapxäna—
sasa.
35Ukxarustiqunt'asisinxtunkapayanjaqinakarjawsasin
säna:—Maynitixnayrankañmunchixa,qhipïri,taqinin
esclavopäniwa—sasa.
36Ukatstimäwawaruwjupanaktaypirsayt'ayäna.
37Khititixnayansutixarukhamwawanakatmaynir
katuqkiukaxnayaruwkatuqi,khititixnayarkatuqkituukax
janiwnayaruxkatuqkiti,janukastikhithankituukaruw
katuqaraki.
38Juanastijuparuxsänwa:—Yatichiri,mäjaqiruwsutim
laykuñanqhaajayunakjaqunukuskiruñjapxta,jupaxjaniw
nanakararkapkituti.
39Jesusastisarakïnwa:—Janjark'apxamti,janiwkhitis
nayansutixarmämilagrolurkaspati,janirakiwnayatjan
walparlkaspati—sasa.
40Khititixjanjiwasanakcontrasayt'kiukax
jiwasanakankiwa.
41Khititixnayansutixarmäcopaumachurapkätamxa,
Cristonkapxatamatxa,chiqpachapuniwsapxsma,janiw
qullqipapt'apkaniti.
42Khititixnayariyawsapkituukajisk'awawanakat
maynirujuchañchaspaukaxa,juk'ampaskiwa,mämolino
qalakunkaparwarkt'ata,ukatstiqutaruwjaquntatäñapa.
43Amparamatixjuchañchkätamxa,khuchhuqam,
jumatakixjanch'amanijakañarmantañaxjuk'ampaskiwa,
päamparanïñatsipansa,infiernoru,jantukuskirninaru
sarañatsipansa.
44Kawkhantixlaq'unakapaxjanjiwki,ninasjanjiwarki
ukachiqana.
45Kayumatixjuchañchaskätamxa,khuchhuqasim,
jumatakixjuk'ampaskiwajakañarmantañaxa,päkayun
infiernorjaquntatäñatsipansa,janirakiwjiwañartukuskir
ninarjaquntatäñatsipansa.
46Kawkhantixlaq'unakapaxjanjiwki,ninasjanjiwarki
ukachiqana.
32

MARCOS
47Nayramatixjuchañchkätamxa,apsusim,mänayrampi
Diosanreinoparmantañaxjuk'ampaskiwa,pänayrani
infiernoninarjaquntatäñatsipansa.
48Kawkhantixlaq'unakapaxjanjiwki,ninasjanjiwarki
ukachiqana.
49Sapamayniwninampich'allt'atäni,taqisacrificionakax
salt'atäniwa.
50Juyraxwaliaskiwa,ukampisjuyraxch'amapapt'asispa
ukhaxa,¿kunampirakch'uñuyapxätasti?Jumanaktaypin
ch'uqiutjapxam,maynitmaynikamastisumankapxam.
10JAQTHAPI
1Ukachiqatsartasinxa,JordánjawirthiyankirJudea
uraqiruwpurinïna.ukatsti,kunjamtïyatiqkänaukhama,
wasitatyatichäna.
2Fariseonakastijuparjak'achasisinjiskt'apxänwa:—¿Janit
chachaxwarmipatjithiqtañapa?juparyantʼasa.
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿KunsMoisesax
sapxsma?
4Jupanakastisapxarakïnwa:—Moisesaxdivorciasiñ
qillqatqillqañmunäna,ukatjuparjaqunukuñapataki—sasa.
5Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakajjqala
chuymanïpjjatamlaycuwakaarunakqellqapjjtamjja—sasa.
6UcampisDiosajjnayratpachjupanacarojjchachawarmi
luräna.
7Ukatpïchachaxawkiparutaykaparjaytanukusin
warmipampimayachasini.
8Panpachaniwmäsapajañchikïpxani,ukhamastijaniw
paninixutjxaniti,janukastimäsapajañchikïxapxaniwa.
9Ukhamasti,kuntixDiosaxmayachkiukxa,jankhitis
t'aqanuqkpan.
10Ukautanjja,discipulonakapajjwasitatwaJesusar
jisktʼapjjäna.
11Jesusastijupanakaruxsänwa:—Khititixwarmipar
apanukusinyaqhampijaqichaschixa,warmicontraw
wachuqjuchaluraraki—sasa.
12Mäwarmitixchachapatapanukuspa,yaqhampi
jaqichasxaspaukhaxa,wachuqjuchawa.
13Ukatstijisk'awawanakaruwllamkt'añapatakirpapxäna,
discipulonakapastijupanakarapanipkiukanakarux
tuqinuqapxäna.
14Jesusastiukuñjasaxwalpunchuymust'ayasïna,ukat
jupanakarsäna:—Wawanakanakaxnayarjutapxañapatak
jaytapxam,janjark'apxamti,DiosanReinopaxukham
jaqinakatakikiwa—sasa.
15Qhanaksapxsma,khititixmäjisk'awawaruñtatDiosan
Reinopjankatuqkaniukaxa,janiwukarmantkaniti.
16Ukatstijupanakaruxamparapampluqxatasinbendicïna.
17Ukatthaknamsarxänaukhaxa,mäjaqiwt'ijtäna,
qunqurt'asisinjuparjiskt'äna:—SumaYatichiri,¿kun
lurañaxaswiñayjakañkatuqañataki?
18Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunataraksumajaqit
sistasti?janiwkunaaskisutjkiti,janukastimäsapakiwutji,
mäarunxaDiosawa.
19Jumawakakamachinakyatta:‘Janwachuqjucha
lurañamti,janjiwayamti,janlunthatasimti,jank'arinak
arsumti,jansallqjamti,awkimarustaykamarusjach'añcham.
20Jupastisarakïnwa:—Yatichiri,waynäkasintaqiukanak
uñjta—sasa.
21Jesusastijuparuñjasaxwalmunasïna,ukatsänwa:—
Mäkiwpist'tamxa:sarxam,kunatïutjktamukaljasim,ukat
pisinkirinakarchurarakim,ukatstialaxpachanqamir
kankañutjaninayararktapxita.
22Ukist'asastillakitawsarxäna,waljayänakanïtaplayku.
23Jesusastimuytaparuuñtasinxa,discipulonakaparux
sänwa:—¡Qhawqhach'amawqamirjaqinakatakixDiosan
Reinoparmantañaxa!
24Discipulonakapajjukaarunakapatwalmuspharapjjäna.
Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Wawanaka,qamir
kankañaratinisipkiukanakatakixDiosanReinopar
mantañaxwalich'amawa!
25Mäcamellotakejjagujanayratpasañajjjukʼamp
facilakiwa,mäqamirjaqejjDiosanReinoparmantañat
sipansa.
26Jupanakajjwalmuspharapjjäna,jupanakkamawakham
sapjjäna:“¿Khitisqhespiyasispa?”
27Jesusastijupanakaruñkatasawsäna:—Jaqinakatakix
janiwch'amäkiti,ukampisjaniwDiosatakixlurañjamäkiti,
Diosatakixtaqikunaslurañjamawa—sasa.
28UkxarustiPedroxjuparuxsänwa:—Taqi,taqikunsa
jaytxapxsma,jumararkapxaraktwa—sasa.
29Jesusastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,janiwkhitis
uta,jilanakapa,kullakanaka,awki,tayka,warmi,
wawanaka,uraqinakjaytawaykiti,nayalayku,suma
yatiyäwinakyatiyañataki,.
30Jichhapachanxpatakkutiwkatuqani,utanaka,jilanaka,
kullakanaka,taykanaka,wawanaka,uraqinaka,
arknaqatanakampi.ukatjutirakapachanwiñayjakaña.
31Ukampisnayrankirinakaxwaljaniwqhipqhipankapxani.
ukatqhipanayrïri.
32JupanakastiJerusalénmarkarmakhatañ
thakinkasipkänwa.Jesusastijupanacanayrasaräna,
jupanacajjwalmuspharapjjäna.ucatjupanacajj
ajjsarapjjäna.Ukatstitunkapayanjaqinakaruxwasitat
irpxaruwayäna,ukatstikunanakasjuparpasañapänauk
yatiyañqalltäna.
33Ukatsapxänwa:—Jerusalénmarkaruwmakhatxapxta.
JaqinYuqapaxjilïrsacerdotenakaru,kamachi
yatichirinakarukatuyatäniwa.Jupanakastijiwañaruw
juchañchapxani,janjudiöpkiukanakaruskatuyapxani.
34Jupatsawkasipxani,jawq'japxani,thuqhuntapxani,
jiwayapxani,kimsïrurustijaktaniwa.
35UkatSantiagompiJuanampi,Zebedeon
wawanakapampiwjuparjak'achasisinsapxäna:—Yatichiri,
kuntixmunapkituuknanaklaykulurapxañamataki—sasa.
36Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Kunsajumanaklayku
lurañmunapjjta?
37Jupanakastisapxänwa:—Maynixkupiamparamar
qunt'asipxañajataki,maynirusch'iqaamparamar
qunt'asipxañajataki—sasa.
38Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janiwjumanakax
yatipktatikuntixmayipktaukxa.¿Ukampisbautisatäñatak
bautisatäta?
39Jupanakastisapxarakïnwa:—Akaspa—sasa.Jesusasti
jupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniwjumanakajjnayajj
umapktaukacopatumapjjäta.Nayabautisatäktauka
bautisasiñampiwjumanakaxbautisasipxäta.
40Ucampiskupiamparajjaru,chʼeqaamparajjaru
qontʼasiñajjjaniwnayanwaktʼquiti.ukampis
khitinakatakitixwakicht'atäkiukanakaruwchuratäni.
41Ukist'asinsti,tunkajaqinakaxSantiagompi,Juanampix
walpunchuymust'ayasipxäna.
33

MARCOS
42Jesusastijupanakarjawsasinsäna:—Jumanakax
yatipxtawa,khitinakatixjanjudiöpkiukanakarapnaqapki
ukanakaxjupanakarapnaqapxi.jach'ajaqinakax
jupanakaruxmunañanïpxiwa.
43Ukampisjaniwukhamäkaniti,janukastikhititix
jumanaktaypinjach'atukuñmunkiukaxjumanakan
yanapiripäniwa.
44Jumanakatkhititixjilïrïñmunkiukaxtaqinin
esclavopäniwa.
45JaqinYuqapastijaniwluqtatäñatakjutkiti,janukasti
luqtañatakiwjutäna,jakañapsawaljajaqinakar
qhispiyañatakiwjutäna.
46 Jericó markaruw puripxäna, Jesusax
discipulonakapampi,waljajaqinakampiJericómarkat
mistunkänaukhaxa,juykhuBartimeo,Timeochachan
yuqapawjach'athakhithiyanqunt'atäskäna,limosna
mayiskäna.
47NazaretmarkankirJesusätapist'asinsti,akhamsasaw
jach'atart'äna:“Jesús,DavidanYoqapa,nayat
khuyapt'ayasita”sasa.
48Waljaniwjuparuxamukt'añapatakmayipxäna,ukampis
jupaxjuk'ampjach'atart'äna:“DavidanYuqa,nayat
khuyapt'ayasita”sasa.
49Jesusastisayt'asisawjawsayäna.Juykhuruxjawsasin
sapxarakïnwa:—Sumachuymacht'asim,sartam;jupaw
jawstamxa.
50Ukatstiisipapanukusinsti,Jesusanukarsaräna.
51Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunsajumarlurañmunta?
Juykhustijuparojjsänwa:—Tatay,nayajjuñjjjañajataki—
sasa.
52Jesusastijuparuxsänwa:—Sarxam;iyawsäwimax
k'umaraptawaytamxa.Ukspachawjupajjuñjäna,ukatsti
thakinwaJesusararkäna.
11JAQTHAPI
1Jerusalénmarkarjak'achasisinsti,Olivosqullujak'ankir
Betfage,Betaniamarkanakaruwpuripxäna,ukatpä
discipuloparuwkhithäna.
2Jupanakarustisarakïnwa:—Jumanakanjak'ankirjisk'a
markarsarapxam,ukarmantapkätaukapachasti,mäasno
qallurchint'atjikxatapxäta,ukaasnoruxjaniwkhitis
qunt'atäkänti.juparantutapxam,ukatapanipxam.
3Maynitixsapxätam:“¿Kunatarakukhamlurapxtasti?”
Jumanakaxsapxam,Tatituxjupatmunasi;ukatstijank'akiw
akachiqarkhithani—sasa.
4Ukatstisarapxäna,ukaasnoqalluruxpunkujak'an
chinuntatjikxatapxäna,kawkhantïpäthakixjikiskänauka
chiqana.ukatjuparuxantutapxi.
5Ukansaytʼatäsipkänaukanakatyaqhepajjakhamsasaw
jupanakarsapjjäna:“¿Kunsajumanakajjasnoqallur
antutasajjlurapjjta?”
6JupanakastikunjamtïJesusaxsiskänukhamarjamaw
jupanakarsapxäna.
7UkatstiasnoqalluruxJesusanukarirpapxäna,ukatsti
isinakapuchapxäna.ukatstijuparqunt'asirakïnwa.
8Waljaniwisinakapthakinch'allt'asipxäna,yaqhepasti
quqanakatramanakkhuchhuqapxäna,thakhinstich'uqi
ch'uqimpch'uñuyapxäna.
9Nayrasaririnakasa,arkirinakasa,akhamsasaw
art'asipxäna:—¡Osana!Tatitunsutipxarjutkiukax
kusisiñaniwa.
10TatitunsutipxarujutkiukaDavidawkisanreinopax
jach'añchatäpan.
11JesusastiJerusalénmarkaru,templormantäna,ukatsti
taqekunwamuytasajjjayp'üjjäna,ukatstitunkapayan
jaqenakampchikawBetaniamarkarsarjjäna.
12QhipürustiBetaniamarkatpurinisinsti,Jesusaxmanq'at
awtjatawuñjasïna.
13Jayanmähigoquqalaphinakaniuñjasaxjutäna,inas
ukahigoquqankunsjikxatchispa.Higosachunakapsuñ
pachaxjanïrawpurinkänti.
14Jesusastisarakïnwa:—Janiwkhitiswiñayatakachumat
manq'kaniti—sasa.Ukatdiscipulonakapajjukistʼapjjäna.
15Jerusalénmarkaruwpuripxäna,Jesusaxtemplor
mantäna,ukatTatitunutanaljasirinakaru,alasirinakarus
alisnukuñqalltäna,qullqimayjt'ayirinakanmesanakapsa,
palomanakaljirinakanqunuñanakapsat'unjañqalltäna.
16Janiwkhitistemplotaypinkunavasoapt'asiñap
munkänti.
17Jesusastijupanacarojjyatichäna:—¿JanitQellqatanjja
satäqui:‘UtajjajjtaqemarkanakanDiosatmayisiñuta
satäniwa’sasa?ukampisjumanakaxlunthatanakanp'iyapar
tukuyapxtaxa—sasa.
18Ukist'asasti,kamachiyatichirinakasa,jilïr
sacerdotenakasa,kunjamsajupart'unjapxaspauk
thaqhapxäna.
19Jayp'utuqirusti,markatmistuwayxäna.
20Alwatsarkasasti,higoquqaxsaphinakapatwañt'ir
uñjapxäna.
21Pedrostijuparamtasisaxsänwa:—Yatichiri,maldecta
higoquqaxwañt'atäxiwa—sasa.
22Jesusastijupanakaruxsänwa:—Diosariyawsapxam—
sasa.
23Qhanakwasapxsma,khititixakaqulluru:‘Jichhax
sarxam,qutaruwjaquntatäta’sasinsiskani.ucatjaniw
chuymapanpächaskaniti,janucasticunatejjsisqui
ucanacajjphoqhasjjaniwa;jupastitaqikuntixsiskaniuk
katuqani.
24Ukatpïsapxsma,kuntixmunktaukmayipkätaukkhaxa,
katuqapxätamiyawsapxam,ukhamatkatuqapxäta—sasa.
25JumanakatixDiosatmayisipkätaukkhaxa,
pampachapxam,khitirusjanwalinaklurapxäta,ukhamat
alaxpachankir Awkimax juchanakam
pampachapxañamataki.
26Jumanakatixjanpampachapxätaxa,janirakiw
alaxpachankirAwkimaxjuchanakampampachkaniti.
27UkatstiJerusalénmarkaruwkutt'xapxäna,Tatitunutapar
sarkasasti,sacerdotenakanjilïrinakapampi,escribanakampi,
jilïrinakampiwJesusanukarjutapxäna.
28Ukxarustisapxarakim:—¿Kunach'amampisukanak
lurtaxa?¿Khitirakjumarakanaklurañamatakch'am
churtamsti?
29Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayastimäjiskt'a
jiskt'apxäma,jaysapxarakïma,kunach'amampisakanak
lurtaukyatiyapxäma—sasa.
30Juananbautisasitapajja,¿alajjpachatbautisasïna,jan
ukajjjaqenakatcha?jaysapxita.
31Jupanakastiakhamsasawjiskt'asipxäna:—Jiwasax
alaxpachatjutanisañänixa.jupastisaniwa:“¿Kunatarak
juparjaniyawsapktasti?
32Jiwasatix“Jaqinakat”sañänixa.jaqinakarux
axsarapxänwa,taqiniwJuanarchiqpachprofetäkaspas
ukhamamuyapxäna.
34

MARCOS
33JupanakastiJesusaruxsapxarakïnwa:—Janiwyatipkti
—sasa.Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janiwnayas
sapksmatikunach'amampisakanakluraskta—sasa.
12JAQTHAPI
1Ukxarustiuñacht'äwinakampiwjupanakarparlañqalltäna.
Mäjaqiwuvayapuyapuchäna,ukamuytaparuxmäsello
uchasïna,vinomanq'añatakismächiqaallsusawmätorre
lurayäna,yapuchirinakaruwkatuyäna,ukatjayachiqaruw
saräna.
2Uvayapuchirinakatmäesclavokhitäna,uva
yapuchirinakatkatuqañapataki.
3Jupanakastikatjasawjawq'japxäna,ch'usaruw
khithapxäna.
4Ukatstimayampjupanakaryaqhauywataruwkhithäna;
Jesusarux qalanak jaquqanipxäna,p'iqiparuw
ch'ankhachapxäna,p'inqachatawkhithapxäna.
5Ukatstimayampmayniruwkhithäna;juparus
jiwayapxänwa,waljayaqhanakarusa;yaqhipanakar
jawq’jaña,ukatyaqhipanakarjiwayaña.
6Ukatstimäyuqallwawanïkchïnsa,jupastiwalimunat
yuqallwawanïkchïnsa,qhipqhipaqhipïriruwkhithäna,
akhamsasa:“Wawajaruwrespetapxani”sasa.
7Ukampisyapuchirinakaxjupanakkamawsapxäna:—
Akawherenciakatuqirixa;jutapxam,jiwayapxañäni,
herenciaxjiwasanakäniwa—sasa.
8Uvayaputjaqunuqasinjiwayapxäna.
9Ukhamasti,¿kunsauvayapuapnaqirixlurani?jupasti
jutaniwyapuchirinakarut'unjarakini,uvayapurus
yaqhanakaruchurarakini.
10JanitjumanakaxakaQillqatliyt'apxtaxa;Uta
luririnakaxjaniyawsapkänukaqalaxesquinap'iqiruw
tuküna.
11Tatitunluräwipajjwalimuspharkañawa?
12Jupanakajjjuparkatuntañmunapjjäna,ukampis
jaqenakarojjajjsarapjjänwa,jupanakajjjupanakcontra
uñachtʼäwiparlatapyatipjjäna.
13Jupanakastifariseonakaru,Herodeanankiryaqhepjilat
kullakanakarusjuparkatjañatakiwkhithapxäna.
14Ukxarustisapxänwa:—Yatichiri,yatipxtwachiqa
kankatamxa,janirakiwkhitirusllakisktatiCesararimpuesto
churaña,janukajjjanicha?
15¿Janukaxchurañäniti,janukaxjanitchurañäni?Jupasti
jupanakank'arichuymanïpxatapyatisaxjupanakarsänwa:
—¿Kunatsayant'apxista?mäqullqiapanipxita,uk
uñjañajataki.
16Jupanakastiapanipxänwa.Ukatstijupanakaruxsänwa:
—¿Khitinkisakauñnaqampi,qillqatqillqampixa?
Jupanakastisapxarakïnwa:—Cesarankiwa—sasa.
17Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cesararchurapjjam
cunatejjCesaranquiquiucanaca,DiosarojjDiosanquiquiqui
ucanacajjchurapjjam—sasa.Ucatjupanacajjwal
muspharapjjäna.
18Ucatsaduceonacajjjupanjak'aparjutapjjäna,jupanacajj
janiwjaktañajjutjquitisapjjänwa.Jupanakastiakham
sasawjiskt'apxäna:
19Yatichiri,Moisesaxqillqt'apxituwa:“Mächachan
jilapaxjiwxaspa,warmiparjaytanukusa,janirakwawap
jaytanukusaxa,jilapaxwarmipampiwcasarasiñapa,ukat
jilapatakwawanakuywañapa”sasa.
20Paqallqujilasullkanakawutjäna,nayrïrixmä
warmimpiwjaqichasxäna,jiwxasaxjaniwkuna
wawanïkänti.
21Payïristiukawarmiruwkatuntasinjiwxäna,janirakiw
kunajathasjaytanukkänti,kimsïristiukhamaraki.
22Ukapaqallquniwukawarminwawanïpxäna,janiwkuna
wawanïpkänti.
23Ukhamasti,jiwatatjaktkaniukaurunxa,¿khitin
warmipasjupanakatutjani?paqallqunixwarmiparuw
jaqichasipxäna.
24Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Janitjumanacajj
pantjasipctajja,janucajjDiosanQellqatanacapjan
yatipctajja?
25Kunapachatixjiwatanaktaypitjaktapxaniukhaxa,janiw
jaqichasxapxaniti,janirakiwjaqichasiñaruschuratäpkaniti.
janukastialaxpachankirangelanakjamawsarnaqapxi.
26Jiwatanakaxjaktapxaniukxa,¿janitMoisesanlibropan
liyt'apxtaxa,kunjämtixch'uxñaquqataypinDiosaxjupar
siskäna:“NayaxAbrahamanDiosapawa,Isaacan
Diosapawa,JacobunDiosapawa”sasa?
27JupajjjaniwjiwatanakanDiosapakiti,janukasti
jakirinakanDiosapawa.
28Ukatstimäkamachiyatichiriwjutasinjupanakar
parlt'asipkänaukist'äna,jupanakaruxsumjaysatap
amuyasinxa,juparjiskt'äna:—¿Kawkïrisnayrïrkamachixa?
29Jesusastijuparuxsänwa:—Taqikamachinakatsipan
nayrïrkamachipaxakawa:“Israel,ist'am;TatituDiosasasti
mäsapaTatituwa.
30TatituDiosamaruwtaqichuymamampi,taqi
almamampi,taqiamuyumampi,taqich'amamampi
munasiñama.
31Payïristiakawa:“Jaqimasimaruxjumakipkarjam
munasim”sasa.Ukanakatsipanjuk'ampjach'akamachix
janiwutjkaspati.
32Ukatstiescribastijuparuxsänwa:—Walikiwa,yatichiri,
chiqawsistaxa,mäsapaDiosakiwutji.ucatjaniwmaynis
utjquiti,jupatsipansa.
33Taqichuymampi,taqiamuyumpi,taqialmampi,taqi
ch'amampi,jaqimasiparmunasiña,taqpachnakt'ayat
sacrificionakatsipansa,sacrificionakatsipansajuk'amp
askiwa.
34Jesusastiwaliamuyumpijaysatapuñjasaxsänwa:—
JaniwDiosanreinopatjayankktati—sasa.Ukatuka
qhepatjjajaniwkhitisjuparjisktʼañajjsarkänti.
35Jesusastitemplonyatichkasaxsänwa:—¿Kunjämarak
kamachiyatichirinakaxCristoxDavidanYuqapawsapxisti?
36DavitapachpawQullanAjayutuqisäna:“Tatitusti
Tatitujaruwsäna:“Kupiamparaxaruwqunt'asim,
uñisirinakamarkayumansayt'ayañkama”sasa.
37DavidpachpawTatitusasawsäna.¿Kawkitsajupajj
wawapajjjuti?Ukatcomunjaqinakaxkusisitawjupar
ist'apxäna.
38Yatichäwipanxjupanakaruxsänwa:—Escribanakat
amuyasipxam,jupanakaxjach'aisimpisthapt'atawsarañ
munapxi,qhatunakanaruntt'asiñmunapxi.
39Sinagoganakanjach'aqunuñanakasa,jach'autanakasa
jach'aphunchhäwinakanxa.
40Jupanakastiijmawarminakanutanakapmanq'antapxi,
mäjuk'apachawDiosarmayisipxi.
41Jesusastiqullqiimañutauñkatasinqunt'asisinuñjäna,
kunjamsajaqinakaxqullqiimañutaruchapxiukuñjäna.
35

MARCOS
42Ukatstimäpobreviudawarmiwjutäna,jupastipä
qollqejaqontäna,ukaqollqejjmäqollqechurirïnwa.
43UkatstiJesusaxdiscipulonakaparjawsasawsäna:—
Qhanaksapxsma,akapobreviudawarmixqullqiimañutar
uchapkiukanakatsipanjuk'ampmanq'antawayi.
44Taqeluratanakapajjwaljayänakapatjaqontapjjäna;
Ucampisjupajjpisinjakañapsa,taqekunatïutjkäna
ukanaksa,taqejakañapsaaptʼasïna.
13JAQTHAPI
1Tatitunutapatmistunkänaukhawmädiscipulopajjjupar
säna:—Yatichiri,uñjamkunakastaqalanaka,kuna
edificionakasakanutji!
2Jesusastijuparuxsänwa:—¿Uñjtatiakajach'autanaka?
janiwmäqalasyaqhaqalapatxaruqhiparkaniti,janirakiw
t'unjatäkaniti.
3Olivosqullunqunt'atäkasinsti,Pedrompi,Santiagompi,
Juanampi,Andrésampixsapakiwjuparjiskt'apxäna.
4¿Kunapachasukanakajjpasaniukyatiyapjjeta?¿Kuna
unañchäwisutjani,kunapachatïtaqiukanakaxphuqhasini
ukhaxa?
5Jesusastijupanakaruxsänwa:—Amuyasipxam,jankhitis
sallqjapxätam.
6Waljaniwnayansutixarjutapxani,akhamsasa:“Nayax
Cristotwa”sasa.waljaniruwsallqjani.
7Kunapachatixnuwasiñanakist'apxäta,ch'axwäwinakat
arunakist'apxätaukhaxa,janaxsarapxamti.ukampis
tukusiñapaxjaniwjichhakamaxutjkaniti.
8Mämarkanakawyaqhamarkanakarsartani,märeinojj
märeinocontrawsartani,uraqkhathatinakajjkunayman
cheqanakanwautjani,mach'anaka,janwalt'äwinakaw
utjani.
9Ukampisamuyasipxam,jupanakaw jach'a
tantachäwinakar katuyapxätam.Sinagoganakansti
jawq'jatäpxätawa,nayalaykuwapnaqirinakampi,reyinakan
nayraqataparirpatäpxäta,jupanakcontrayatiyañataki.
10Sumayatiyäwinakaxtaqimarkanakaruwnayraqat
yatiyasiñapa.
11Kunapachatixirpapxätam,katuyapkätamukkhaxa,jan
amuyt'asimtikuntixparlapxäta,janirakiwamtapkätati,jan
ukastikuntixukahorasanchurapkätamukarsupxam,janiw
jumanakaxarsupktati,janukastiQullanAjayusatawa.
12Jichhastijilatajjjilaparjiwayañkamawaljantani,
awkipastiyoqaparuwaljantani.Wawanakaxawktaykapar
contrawsartasipxani,jiwayapxarakiniwa”sasa.
13Nayansutixlaykuxtaqiniwuñisipxätam,ukampis
khititixtukuykamaguantaniukaxqhispiyatäniwa.
14KunapachatixDanielprofetaxajjsarkañajjsarkañ
ajjsarkañajjsarkañajjsarkañuñjapjjäta,kawkhantïjan
wakiskañapäkiukacheqansaytʼatäskiruñjapjjätaukhajja,
khititejjliytʼkiukajjamuyañapawa,Judeankirjaqenakajj
qollunakarjaltjjapjjpan.
15Utapatxankirjaqixjaniwutaparmantañapäkiti,
janirakiwutapatkunsapsuñatakismantañapäkiti.
16Khititejjpampankaskiukajja,jankuttʼankpantiisi
apthapisiñataki.
17¡Ayusurïpkiukanakata,ukaurunakanñuñuskir
wawanakata!
18Jumanakaxjanjuyphipachanjaltxapxañamatakiw
mayipxsma.
19Ukaurunakant'aqhisiñanakaxutjani,kunjamtïDiosax
lurkänaukaqalltatpachjanutjkänti,janirakiwutjkaniti.
20Tatituxukaurunakjisk'aptaykaspänaukhaxa,janiw
khitisqhispiyatäkaspati,janukastiajllitajllitanaka
laykurakiwukaurunakjisk'achawayi.
21Maynitixjumanakarsapxätam:‘AkanwaCristoxa’sasa.
janukax,uñtapxam,jupaxukankaskiwa;janjupar
iyawsapjjamti:
22K'ariCristonaka,k'ariprofetanakassartanipxani,
unañchanaka,muspharkañanakuñacht'ayapxani,ajllit
jaqinakarsallqjañataki.
23Ukampisamuyasipxam,nayastitaqikunsayatiyapxsma.
24Ukaurunakanjja,ukatʼaqhesiñqhepatjja,intejj
chʼamaktʼaniwa,phajjsijjjaniwqhantʼkaniti.
25Alaxpachankirwarawaranakaxt'unjatäniwa,
alaxpachankirch'amanakaskhathatt'atäniwa.
26UkapachawJaqinYuqaparuxjach'ach'amampi,jach'a
kankañampiqinayanaktaypinjutaskiruñjapxani.
27Ukatstiangelanakaparuwkhithani,ajllitmasinakapar
pusithayattantacht'ani,akaoraqtukuyatatalaxpacha
tukuykama.
28Jichhastihigoquqatmäuñacht'äwiyatiqapxam;
Kunapachatixramapaxwalich'ullqhi,laphinakapasmistki
ukkhaxa,jumanakaxyatipxtawa,juyphipacha
jak'ankxatapa.
29Jumanakastiukhamarakiwukajanwalt'äwinak
uñjapxäta,punkunakanjak'ankxatapyatipxam.
30Qhanakwasapxsma,akapachaxjaniwtukuskaniti,taqi
akanakphuqhañkama.
31Alaxpachasaakapachasatukusxaniwa,ukampis
arunakaxaxjaniwtukuskaniti.
32Ukaurutsa,ukahorasatsajaniwkhitisyatkiti,ni
alaxpachankirangelanakasniYuqasa,janukastiAwkiw
uñt'i.
33Jumanakaxamuyasipxam,mayisipxam,kunapachasuka
pachaxpuriniukjaniwyatipktati.
34JaqinYuqapaxmäjach'athakhinjamsaraskirjaqir
uñtatawa,jupaxutapatmistusawuywatanakaparu,sapa
mayniruluräwinakapchuräna,punkuuñjirirus
uñjañapatakiwmayïna.
35Jumanakaxamuyasipxam,kunapachasutaapnaqirix
jutaniukjaniwyatipktati,jayp'u,chikaaruma,wallpa
warari,alwa.
36Ukhamatmäakatjamatjutasinikiskir
jikxatapxañamataki.
37Kuntïsapksmaukjja,taqeniruwsapjjsma:
¡Amuyasipkakim”sasa.
14JAQTHAPI
1PäurutstiPascuafiesta,janlevadurant'ant'a
phunchhäwiwutjäna,sacerdotenakanjilïrinakapampi,
escribanakampisti,kunjamsa juparkatuntasin
jiwayapxaspänaukthaqhapxäna.
2Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiwfiestaurunjan
walt'ayasiñapäkiti.
3BetaniamarkanleprausunSimonanutapanmanq'añutan
qunt'atäskänaukhaxa,mäwarmiwjutäna,mäalabastro
cajaapt'ata.ukatstiukacajap'akjasawp'iqiparwarxatäna.
4Yaqhepajjwalcolerasipjjäna,akhamsasa:“¿Kunatsauka
qʼapkirqollajjinachʼusartukuwaypacha?”
36

MARCOS
5Inaskimsapatakqullqitjilaaljatäspa,ukatpisinkirinakar
churasispa.Ucatjupanacacontrawarnaqasipjjäna.
6Jesusastisarakïnwa:—Janjaytanukum;¿kunatsajupar
t'aqhisiyapxtaxa?jupaxnayaruxmäsumaluräwilurawayi.
7Wajchanakaxjumanakampchikäpxapuniwa,munapkäta
ukapachastiaskinaklurapxasmawa.
8Jupajjkuntïlurirjamäkänauklurawayi,nayratpachwa
cuerpojarimtʼañatakejjjawilltʼirjuti.
9Qhanakwasapxsma,kawkintixakasumayatiyäwinakax
akaoraqpachanyatiyatäni,ukhamarakiwukawarmin
luratapatamtasipxani.
10JudasIscariotestitunkapayanjaqinakatmaynïriwjilïr
sacerdotenakanukarsaräna,jupanakaraljantañataki.
11Ukist'asaxwalkusisipxäna,qullqichurañarsupxäna.
Ukatkunjamsajankʼakaljantaspaukthaqäna.
12Nayrïrurujanlevadurant'ant'amanq'añurusti,Pascua
manq'añmanq'añqalltapxänaukhaxa,discipulonakapax
juparuxsapxarakïnwa:—¿KawkirusPascuamanq'añ
wakicht'irsarañmunta?
13Ukatstipädiscipuloparuwkhithäna,akhamsasa:
“Markarsarapxam,ukanstimäumaphuch'uapt'atjaqiw
jikisipxäta.
14Kawkirutixmantanixa,utapankirjaqiruxsapxam:
“Yatichirixsiwa:“¿KawkinkisinvitadonakaxampiPascua
manqʼañutaxa?”
15Jupastimäjach'autauñacht'ayapxätam,ukautaxsuma
wakicht'atawa.
16Discipulonakapajjmarkarsarasinjja,kunjamtïJesusajj
siskänaukhamarjamawjikjjatapjjäna.
17Jayp'uruxtunkapayanjaqinakampchikawjutäna.
18Manq'asinqunt'atäsipkänukkhasti,Jesusaxsänwa:—
Qhanaksapxsma,jumanakatmayniwnayampchika
manq'askiukaxaljantani—sasa.
19Jupanakastillakisiñqalltapxäna,ukatmaynit
maynikamawjuparuxsapxäna:—¿Nayati?maynisti
sarakïnwa:—¿Nayati?
20Jesusastijupanakaruxsänwa:—Tunkapayanjaqinakat
maynïriwnayampchikaplatomanqharch'allt'asiski—sasa.
21ChiqpachansaJaqinYuqapaxsaraski,kunjämtix
Qillqatansiskiukhama.ukajaqitakixwaliaskïspawa,
janitixnaskaspänukhaxa.
22Manq'asipkänukkhasti,Jesusaxt'ant'aaptasin
bendicisawp'akjasinjupanakarchuräna,ukatstisänwa:—
Apthapipxam,manq'apxam!
23Ukatstiukacopaaptasinyuspärañtukuyasaxjupanakar
churäna.
24Jesusastijupanakaruxsänwa:—Akaxmachaq
arust'äwinwilajawa,waljanitakwartata—sasa.
25Qhanakwasapjjsma,janiwmayampsauvaachunak
umañmunjjäti,DiosanReinopanmachaqachunakumañ
urukama.
26Mäq'uchuq'ucht'asinsti,Olivosqulluruwsarapxäna.
27Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jichhaarumajjtaqeniw
nayatchuymustʼayapjjäta,Qellqatanjjaakhamsiwa:
“Awatirirojjnuwjarakïwa,ovejanakastichʼeqtʼatäniwa”
sasa.
28Nayajjjaktjjäukaqhepatjja,Galilearuwjumanak
nayraqatansarjjä.
29Pedrostijuparuxsänwa:—Taqinischuym
ust'ayasipkchisa,janiwnayaxchuymust'aykäti—sasa.
30Jesusastijuparuxsänwa:—Qhanaksapxsma,jichhüru,
jichhürarumaxjanïrgalloxpäkutiart'kipanxa,kimsa
kutiwnayarjanuñt'ayista—sasa.
31Jesusastijuk'ampch'amampiwarsüna:“Nayatix
jumampchikjiwañajaxa,janiwkunapachasjan
uñt'aykämati”sasa.Ukhamarakiwtaqinixsapxaraki.
32Getsemanísatcheqaruwpuripjjäna,jupasti
discipulonakaparsänwa:“Akanqontʼasipjjam,nayajj
mayisiñkama”sasa.
33UkatstiPedrompiru,Santiagompiru,Juanampiruw
irpäna,ukatstiwalmuspharäna,walillakt'atawuñjasïna.
34Jupanakarojjsarakïnwa:—Nayanalmajajjjiwañkamaw
walllakisi.
35Jupajjmäjukʼanayrarsartasaworaqerqontʼasisin
Diosatmayisïna,ukhamattiempojjpasañapataki.
36Jupastisarakïnwa:—Abba,Awki,taqikunasjumatakix
ch'amakïskiwa.akacopaapt'asim,ukampisjaniwkuntix
nayaxmunktaukxa,janukastikuntixjumaxmunktaukxa
—sasa.
37Jupastijupanakaruxikiskirjikxatäna,ukatPedrorux
säna:—Simón,¿jumaxikisktati?¿Janitmähoras
uñch'ukisma?
38Jumanakaxamuyasipxam,mayisipxam,yant'anakarjan
mantapxañamataki.Chiqpachansaajayuxwakichtʼatawa,
ukampisjañchixjanchʼamanïxiwa.
39UkatstimayampsarasawDiosarmayisïna,ukapachpa
arunaksaarsüna.
40Kuttʼanjjasajja,wasitatwaikiskirjikjjatäna,
nayranakapajjwalillakkañänwa,janirakiwkunsajupar
jaysañyatipkänti.
41Kimsïrkutijutasinstijupanakaruxsänwa:—Jichhax
ikipxam,samart'apxam.uñjapxam,JaqinYuqapax
juchararanakanamparaparkatuyatäxiwa.
42Sartapxam,sarapxañäni;uñt'apxam,khititixnayar
aljantkituukaxjak'ankxiwa—sasa.
43UkspachawJudasjupaxtunkapayanjaqinakatmaynïri,
jupampchikjutäna,jupampchikastiwaljajaqinakaw
espadanakampi, thujrunakampi, sacerdotenakan
jilïrinakapampi,escribanakampi,jilïrirpirinakampi.
44Juparaljantirixmächimpuuñacht'ayäna,akhamsasa:
“Khitirutixjamp'att'käukaxjupaw”sasa.apxarupxam,jan
kunausunirpapxam.
45UkatstiJesusaxjank'akiwjupanukarsaräna,ukat
sarakïna:—Yatichiri,yatichiri!ukatstijamp’att’äna.
46Jupanakastiamparanakapluqxatasinkatuntapxäna.
47Ukansaytʼatäsipkänaukanakatmaynïrejjmäespada
aptʼasisawjilïrsacerdotenmäesclavoparjawqʼjäna,
jiñchupsakhuchhuqarakïna.
48Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Jumanakaxmä
lunthataruñtatespadanakampi,thujrunakampinayar
katuntañatakmistunipxta?
49Nayastisapüruwjumanakampchikatemplon
yatichaskäyäta,ukampisjaniwnayarirpapkistati.
50TaqeniwJesusarjaytanukupjjäna,jaltjjapjjäna.
51Ukatstimäwaynawq'alajanchiparliwxatatalinotela
apt'ataarktäna.waynanakawjuparkatuntapxäna.
52Ukatstilinotelajaytasinq'alajanisint'ijtxäna.
53UkatstiJesusaruxjilïrsacerdotenukarirpapxäna,
sacerdotenakanjilïrinakapampi,jilïrirpirinakampi,
kamachi yatichirinakampix jupamp chikaw
tantachasipxäna.
54Pedrostijayatarktasawjilïrsacerdotenutaparmantäna.
37

MARCOS
55Jilïrsacerdotenakasa,TatitunTantachäwinkirinakasa,
Jesusarjiwayañatakejjmäqhanañchäwithaqhapjjäna.ukat
janiwkhitirusjikxatkänti.
56Waljaniwjupacontrak'arinakarsupxäna,ukampis
jupanakanarsutanakapaxjaniwmäkipkänti.
57Yaqhepajjjupacontrawkʼarinakparläna,akhamsasa:
58Juparist'apxtwa:“Amparampiluratakatemplot'unjä,
kimsaurutstiyaqhajanamparanilurattemplolurarakï”
sasa.
59Ukampisjupanakanarsutanakapasjaniwmäamtar
puripkänti.
60Jilïrsacerdotestiukataypinsayt'asisinJesusarjiskt'äna:
—¿Janitkunsjayskta?¿Kunatsaakajaqinakaxjuma
contraxqhanañchapxi?
61UkampisJesusaxamukt'asïnwa,janiwkunsjayskänti.
Jilïrsacerdotestimayampjiskt'äna:—¿JumastiDiosan
Yuqapäktati?
62Jesusastisarakïnwa:—Nayaxätwa,JaqinYuqaparuw
ch'amankupïxapanqunt'atäskiruñjapxäta,alaxpachan
qinayanaktaypinjutaskiruñjapxäta—sasa.
63Jilïrsacerdotexisinakch'iyjasawsäna:—¿Kunatsa
juk'ampqhanañchirinakaxmunasini?
64JumanakaxDiosarjanwaliarunakist'apxtaxa.Ukat
taqiniwjiwañatjuchañchapxäna.
65Yaqhepanakastithuqhuñqalltapxäna,ajanupar
ch'uqt'asipxäna,jawq'japxäna,sapxarakïnwa:“Profesaru”
sasa.
66Pedroxpalaciomanqhankkänaukhaxa,jilïrsacerdoten
mäsirvientapawjutäna.
67Pedrorjunt'uchasiruñjasasti,juparuñkatasawsäna:—
JumastiNazaretmarkankirJesusampïskaraktawa—sasa.
68Ucampisjupajjarsüna:“Janiwyatkti,janirakiwkuntï
sisktaukamuykti”sasa.Ukatstiukap'iyaruw
mistuwayxäna;ukatgallotripulaciónukanakasutjarakiwa.
69Mäsirvientawarmistiwasitatuñjäna,ukatukajakʼankir
jaqenakarojjakhamsänwa:“Akajjjupanakatmaynïriwa”
sasa.
70Ucatstimayamparsüna.Mäjuk'apachatsti,jak'ankir
jaqinakaxwasitatPedrorsapxäna:—Chiqpachansajumax
jupanakatmaynïrïtawa.
71UkampisJesusaxñanqhachañqalltäna,juramento
lurarakïna,akhamsasa:—Janiwnayaxakajaqituñt'kti,
khitirutixjumanakaxparlapktaukajaqirux—sasa.
72Ukatpayïrkutixgalloxjalnaqäna.PedrostiJesusajj
siskänaukaarunakamtayäna:“Janïrgallojjpäkuti
artʼkipanjja,kimsakutiwnayarjanuñtʼirïta”sasa.Uk
amuyt'asaxjachäna.
15JAQTHAPI
1Alwatpachawjilïrsacerdotenakaxjilïrirpirinakampi,
escribanakampi, Tatitun Tantachäwinkirinakamp
aruskipt'apxäna,ukatstiJesusarchint'apxäna,ukatPilator
katuyapxäna.
2Pilatostijuparjiskt'äna:—¿Jumastijudionakanreyipätati?
Jesusastijuparuxsänwa:—Jumawukhamsistaxa—sasa.
3Jilïrsacerdotenakaxwaljatuqinakatjuchañchapxäna,
ukampisjupaxjaniwkunsjayskänti.
4Pilatostimayampjiskt'äna:—¿Janitkunsjayskta?uñjam,
waljaarunakwajumarjanwalt'ayañatakarsupki—sasa.
5UkampisJesusaxjaniwkunsjayskänti.ukhamatwa
Pilatojjmuspharäna.
6UkafiestanstiJesusaxmäkatuntatjaqiruwantutäna,
khitirutixjupanakaxmunapkänukanakaru.
7UkatstiBarrabássutinimäjaqiwutjäna,jupampchika
ch'axwirinakampchikawkatuntatikiskäna,jupastiuka
kutkatasirjaqinakampchikawjaqirjiwayatayna.
8Jaqinakastijach'atjach'atarnaqasipxäna,kunjämtix
jupanakaruxnayrjaxlurkataynaukhamlurañapataki.
9Pilatostijupanakaruxsänwa:—¿Jumanakaxjudionakan
Reyiparantutañmunapxtati?
10Jupastisacerdotenakanjilïrinakapanenvidiasitap
laykuwjuparkatuyapjjatapyatïna.
11JilïrsacerdotenakaxBarrabasarantutañapatakix
jaqinakaruxch'amanchapxäna.
12Pilatostimayampjupanakarsarakïnwa:—Ukhamasti,
¿jumanakaxjudionakanReyipasasinsapktaukajaqirux
kunlurañsmunapxtaxa?
13Ukatstimayampiwart'asipxäna:—Ch'akkatapxam—
sasa.
14Pilatostijupanakaruxsänwa:—¿Kunajanwalinaksa
lurpacha?Jupanakastijuk'ampjach'atart'asipxäna:
“Ch'akkatapxam”sasa.
15UkatwaPilatojjjaqenakarkusisiyañmunasajj
Barrabasar antutäna, Jesusarus jawqʼjäna,
chʼakkatatäñapataki.
16SoldadonakaxPraetoriosatäkisukautaruwirpapxäna.
ukattaqpachtamajaqinakaruwjawsapxi.
17Ukxarustimoradoisimpiwisthapiyapxäna,ch'aphinakat
luratcoronampiwp'iqiparuchapxäna.
18Ukatstiaruntt'añqalltapxäna:—¡Aruntt'apxam,
judionakanreyipa!
19Ukxarustip'iqiparuwmäcañampijawq'japxäna,ukatsti
thuqhupxäna,qunqurt'asisawyupaychapxäna.
20Jupatsawkasisinsti,moradoisiapsusipxäna,ukatsti
jupanisinakuchasipxäna,ukatstich'akkatañatakiw
irpapxäna.
21UkatstiSimónsatCirenemarkankirmäjaqiruwcruzap
aptʼasiñapatakwaytʼapxi,jupastiukachiqatmistüna.
22UkatstiGólgotasatchiqaruwirpapxäna,ukaxakham
sañmuni:“P’iqich’akha”sasa.
23Jupanakastimirrasatvinoumt'ayapxäna,ukampisjupax
janiwkatuqkänti.
24Jesusarch'akkatasinsti,isinakapt'aqanuqapxäna,sapa
mayninapt'asitapa.
25Kimsïrhorasaruwch'akkatapxäna.
26Jupanjuchañchäwipanjja,akhamqellqatänwa:
“Judionakanreyipa”sasa.
27Jupampchikastipälunthataruwch'akkatapxi.maynix
kupiamparapankiwa,maynistich'iqaamparapankiwa.
28Qillqataxphuqhasxänwa,siwa:“Jupaxjucha
luririnakampchikawjakthapita”sasa.
29Ukachiqatpasañmunirinakaxp'iqipch'allxtasaw
juparuxjisk'achapxäna,akhamsasa:—¡Ay,jumawtemplo
t'unjaskta,kimsaurutsayt'ayasktaxa.
30Jumapachpaqhespiyasim,cruzatsaraqam.
31Ukhamarakiwjilïrsacerdotenakaxescribanakampchika
sawkasipxäna:—Jupawmayninakarqhispiyawayi.jupa
pachpaxjaniwqhispiyañjamäkiti.
32IsraelanReyipaCristoxcruzansaraqapan,ukhamat
uñjañasawa,iyawsañasataki.Jesusampchikach'akkatat
jaqinakaxjuparjisk'achapxäna.
33Suxtahoraspurinxänaukhaxa,llätunkjayp'ukamaw
uraqixch'amakt'äna.
38

MARCOS
34Niyallätunkhorasarojja,Jesusajjjachʼatartʼäna:“¿Eloi,
Eloi,lamasabactani?”Ukastiakhamsañmuni:“Diosaxay,
Diosaxay,¿kunatsajaytanukustasti?”
35Ukajak'ansayt'atäpkänukanakatyaqhepajjukist'asaw
sapjjäna:“Eliasaruwjawsaski”sasa.
36Maynixt'ijtasinmäesponjaphuqt'atvinagre
phuqt'ayäna,ukatstimäcañapatxaruwuchasïna,ukatsti
umañchuräna,akhamsasa:—Jansa.Eliasajjjupar
apaqañatakjutaspatijanichaukuñjañäni.
37Jesusastijach'atart'asïna,ukatstiajayuxjaytxarakïnwa.
38Templonvelopajjpatataynachkamawpächʼiyjatäjjäna.
39Ukjjarussaytʼatäskänaukacapitanajjakhamsänwa:
“CheqpachansaakajaqejjDiosanYoqapawa”sasa.
40Jayankirwarminakawuñch'ukisipkäna,jupanak
taypinstiMagdalenaMaría,Santiagojisk'a,Joséchachan
taykapa,Salomésatwarmintaykapa.
41(JupastiGalileankkänaukapachasti,jupampchikaw
Jerusalénmarkarsarapxäna.
42Kunapachatixjayp'uxpurinxänukkhaxa,
wakicht'asiñapänwa,mäarunxa,samarañurujanïr
purinkipanwa.
43ArimateamarkankirJoseyastiwalisumaewjjtʼirïnwa,
jupastiDiosanReinopsuytʼirïnwa,jupastijanajjsartʼasaw
Pilatonukarsaräna,Jesusancuerpopsawalmunäna.
44Pilatostiniyajiwatäxchijanichaukxawalmuspharäna,
ukatsticapitanaruwjawsäna,ukatstijuparjiskt'äna:
45Ukyatisinsti,ukajanchipajjJosearuwkatuyäna.
46Jesusastisumalinoalasïna,ukatstilinompiw
chint'ayäna,ukatstimäsepulturaruwucharakïna,uka
sepulturaxmäqalatk'uchirt'atänwa,ukatstimäqalampiw
sepulturapunkurliwxatäna.
47MagdalenaMariampi,JoseanMaríataykapampisti,
kawkhantïJesusanikintatäkänukuñjapxäna.
16JAQTHAPI
1Sábadourojjpasjjänaukhajja,MagdalenaMaría,
Santiagontaykapa,Salomesatchachansumaqʼapkir
qollanakalasipjjäna,ukhamatjuparjawilltʼir
jutapjjañapataki.
2Semanannayrïrurupajjwalialwatsepulturarpuripjjäna,
Intijalsunjja.
3Jupanakastijupanakkamawjiskt'asipxäna:—¿Khitis
sepulturapunkutq'alapaqapxitani?
4Ukxarusti,ukaqalaxliwxatatuñjapxäna,wali
jach'apuniwa.
5Sepulturarmantasasti,mäwaynaruwuñjapxäna,uka
waynaruwkupitoqenqunt'atäskäna,mäjach'ajanq'u
isimpiisthapt'ata.ucatjupanacajjwalajjsarapjjäna.
6Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janaxsarapxamti,
NazaretmarkankirJesusarch'akkatatthaqhapxtaxa.jupax
janiwakankiti,kawkharutixikipkänukuñjapxam—sasa.
7Ucampissarapjjam,discipulonakaparu,Pedrorus
yatiyapjjam,jupajjGalilearuwnayräjjamsarani.
8Jupanakastijank'akiwsepulturatjaltxapxäna.Jupanakasti
khathatt'asisawmuspharapjjäna,janirakiwkhitiruskuns
sapkänti.ajjsarapjjataplaycu.
9Jesusaxsemanannayrïruruxwalialwatjaktxänaukhaxa,
MaríaMagdalenaruwnayraqatuñstäna,jupatpaqallqu
saxranakjaqsuwayxäna.
10Ukatstijupampchiksarnaqirjaqinakaryatiyiriwsaräna,
jupanakaxjachapxänwa,jachapxarakïna.
11JupanakastiJesusanjakatapist'asaxjaniwiyawsapkänti.
12Ukaqhepatjja,yaqhauñnaqatpäjaqeruwuñstäna,
jupanakajjyaqhacheqarsarasipkänaukhajja.
13Jupanakastisarasinjiwatanakaryatiyapxäna.
14Ukaqhipatsti,tunkamayanjaqinakaruxmanq'añan
qunt'atäsipkänukhawuñstäna,ukatstijaniyawsäwipampi,
qalachuymanïtapampiwjupanakartuqinuqäna.
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—Taqeakapachar
sarapjjam,sumayatiyäwinakyatiyapjjamtaqejakenacaru
—sasa.
16Khititejjiyawski,bautisatäkiukajja,qhespiyatäniwa.
ukampiskhititixjaniyawskiukaxjuchañchatäniwa.
17Ukachimpunakaxiyawsirinakaruwarktani;Nayan
sutixaruwsaxranakarjaqunukupxani;machaqarunak
parlapxani;
18Jupanakaxkatarinakapthapipxani;kunajiwayiryänaksa
umapxanixa,janiwjupanakaruxkunajanwalt'aykaniti;
usutanakaruxamparanakapluqxatapxani,ukatsti
waliptapxani”sasa.
19Tatituxjupanakampparlxänaukaqhipatsti,
alaxpacharuwkatuqatäxäna,ukatstiDiosankupïxaparuw
qunt'asïna.
20Jupanakastimistusawtaqichiqanyatiyapxäna,Tatitux
jupanakampchikawirnaqäna,señalanakampiarktasa.
Amén.
39

Lucas
1JAQTHAPI
1Kunatixjiwasanaktaypinchiqpachapuniiyawsatäki
ukanakyatiyañatakixwaljanipuniwamparaparpuripxi.
2Jupanakastiqalltatpachuñjirinaka,Diosanarunakap
luqtirinakäpjjänwa.
3Nayatakixwaliaskipunïnwa,nayratpachtaqikunssum
amuyt'atajatxa,jumarmäsumaqillqatqillqañaxa,wali
sumaTeófilo.
4Ukhamatwayatiñama,kunanakatïyatichapktaukanakajj
cheqäskapuniti.
5JudeankirHerodesreyinurunakapanjja,Zacaríassutini
mäsacerdotewutjäna,jupastiAaronanphuchanakapat
jutirïnwa,jupastiElisabetsatänwa.
6PanpachaniwDiosnayraqatanaskijaqinakäpxäna,
Tatituntaqikamachinakaparjama,kamachinakaparjamajan
juchanisarnaqapxäna.
7Jupanakastijaniwwawanïpkänti,kunattixElisabetaxjan
wawanïxänwa,panpachaniwwalimaranïxapxäna.
8JupajjDiosnayraqatansacerdotjamirnaqtʼaskänaukhajj
kunjämtejjlurkänaukarjamawsacerdotjamirnaqtʼaskäna.
9Sacerdotenakancostumbreparjamajja,Tatituntemplopar
mantkänaukhajjinciensonakhantayañapänwa.
10Inciensowaxt'añhorasastitaqpachjaqinakaxanqan
mayisipkäna.
11UcatstiTatitunmäangelapawuñstäna,inciensoaltar
kupitoqensaytʼatäskäna.
12Zacariasajjjuparuñjasajjwalllakisïna,ajjsarañawjupar
purïna.
13Angelastijuparuxsänwa:—Zacarías,janaxsaramti,
mayisitamaxist'atawa.Elisabetwarmimastimäyuqall
wawawyuripxätam,ukatstiJuansutimpiwsutichapxäta”
sasa.
14Jumastikusisiñampikusisiñampiwutjäta;Waljaniw
yurïwipatkusisipxani.
15JupajjTatitunnayraqatapanjach'ajaqëniwa,janirakiw
vinosa,machjayirumañanaksaumkaniti.Taykapan
purakapatpachawQullanAjayumpiphuqt'atäni.
16WaljaisraelitanakaruwTatituDiosaparkutt'ani.
17Eliasanajayupampi,ch'amapampi,awkinakanchuymap
wawanakaparkutt'ayañataki,janist'irinakarusaskijaqin
yatiñkankañaparkutt'ayañataki.Tatiturwakicht'atmarkar
wakicht'añataki.
18Zacariasastiangelaruxsänwa:—¿Kunatsaukyatxa?
Nayajjchuymankipstatjaqëjjtwa,warmijastiwali
maranïjjewa.
19Angelastijuparuxsänwa:—NayaxGabrielätwa,Diosan
nayraqatapansayt'atäskta.Nayastijumampparliri,aca
sumayatiyäwinakyatiyañajataki.
20Ukatsti,jumajjamuktʼätawa,janiwparlañpuedkätati,
ucalurañanakphoqasiñapkama,kunatejjarunakjjarojjjan
creyktati,ukaarunakajjhorasaparuwphoqasini.
21JaqinakastiZacariasarsuyt'apxäna,Tatitunutapanwalja
tiempoqhiparatapatxawalmuspharapxäna.
22Mistxasinstijaniwjupanakampparlañpuedkänti,
jupanakajjtemplonmäunañchäwiuñjatapamuyapjjäna.
23Yatiqañurunakaxtukuyxänaukkhasti,utaparuw
sarxäna.
24Ukaurunakqhipatsti,Elisabetwarmipaxusurïxänwa,
phisqaphaxsiwimantasïna.
25Tatituxukhamlurawayitu,nayaruñch'ukiskituuka
urunakanxa,jaqinaktaypinjisk'achasiñaxapaqañataki.
26Sojjtaphajjsirojja,GabrielangelajjGalileankirNazaret
satmarkaruwDiosankhitantäna.
27MävirgenwarmejjDavidanfamiliapatjutirJosésat
chachampiwcasarasiñatakcasarasïna.ukavirgentawaqun
sutipaxMaríasatawa.
28Angelastijuparjak'achasisinsänwa:—Aruntt'am,wali
khuyapt'ayasirïta,Tatituxjumampïskiwa.
29Juparuñjasasti,ukawarminarsutapatxawalpun
llakisïna,ukatkunjamaruntt'añaswakisispauk
amuyt'arakïna.
30Angelastijuparuxsänwa:—María,janaxsaramti,
Diosankhuyapayasiñapkatuqtaxa—sasa.
31Ukatstipurakamanusurïta,mäyuqallwawa
wawachasïta,ukatstiJESUSsutimpiwsutichäta.
32Jupajjjach'ajaqëniwa,jach'aDiosanYoqapasatäniwa.
33JupawJacobunutapanwiñayatakapnaqani.reinopajj
janiwtukuskaniti”sasa.
34UkatMariaxangelaruxsäna:—¿Kunjämarakakax
pasanisti,janitixmäjaqiruñt'ktxa?
35Angelastijuparuxsänwa:—QullanAjayuxjumaruw
purini,jach'aDiosanch'amapawch'amakt'ayapxätam,
ukatwaqullanyänakaxjumatyurkiukaxDiosanYuqapa
satäni—sasa.
36Ukatsti,Elisabetprimomaxchuymankipstatäxasaxmä
yuqallwawawusurïna.
37Diosatakixjaniwkunasjanch'amäkaniti.
38Mariastisarakïnwa:—Uñtapxam,Tatitunsirvientapa.
arumarjamnayatakukhamäpan”sasa.Ucatangelajjjupat
sarjjäna.
39UkaurunakanstiMariaxsartasinxjank'akiwqullu
pataruwsaräna,Judámarkaruwsaräna.
40ZacariasanutaparmantasinstiElisabetararuntt'äna.
41ElisabetaxMarianaruntatapist'asinxa,wawax
purakapanjaltawayxäna.ElisabetastiQullanAjayun
phuqt'atänwa.
42Jupastijach'atarsüna:—Warminaktaypinbendicitawa,
purakamanachupaxbendicitawa—sasa.
43¿Kawkitsaakaxnayatakixutji,Tatituntaykapaxnayan
ukarjutañapatakisti?
44Aruntt'asktaukaaruist'asinxa,wawaxpurakajan
kusisiñatjaltawayxäna.
45Khititejjiyawskiukajjkusisiñaniwa,Tatitun
yatiyatapajjphoqasiniwa.
46Mariastisarakïnwa:—AlmajaxTatiturjach'añchaski.
47NayanajayujastiDiosQhispiyirijampiwkusisiyi.
48Jupajjsirvientapanjiskʼajañchinïtapuñji,jichhat
uksarojjtaqewawanakawnayarojjbendicionatsapjjetani.
49Ch'amanikhititixjach'aluräwinaklurawayitu.sutipax
qullanawa.
50Juparajjsaririnakarojjwaljamaranakawkhuyaptʼayasi.
51Jupajjamparapampiwchʼamuñachtʼayi;jach'ajach'a
tukurinakarux chuymanakapan amuyunakapan
ch'iqiyawayi.
52Ch'amanjaqinakaruxqunt'asiñanakapatjaqunuqawayi,
jisk'ajaqinakarjach'araptaraki.
53Jupawmanq'atawtjatanakaruxaskiyänakampi
phuqt'ayi;qamirinakarusch'usaruwkhithawayi.
54JupajjkhuyapayasiñapatamtasisawIsraelesclavopar
chʼamachasïna.
40

LUCAS
55Kunjämtixnayraawkinakasaru,Abrahamampiru,
wawanakaparwiñayataksiskänaukhama.
56Mariastiniyakimsaphajjsiwjupampchikjakasïna,
ukatstiutaparuwkuttʼjjäna.
57Elisabetanususiñapkamajjtiempopajjpurinjjänwa.
ukatstimäyuqallwawawawachasïna.
58Jaqimasinakapasa,primonakapasa,Tatituxjupatwal
khuyapt'ayasiñapist'apxäna.Jupastijupampchikaw
kusisipjjäna.
59Ukatllätunkurusaraqataruwwawarcircuncisiónlurir
jutapxäna.JuparustiZacaríassasawsutichapxäna,awkipan
sutipxaru.
60Taykapastisarakïnwa:—Janiwukhamäkiti.Ucampis
jupajjJuansatäniwa”sasa.
61Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiwkhitiswila
masimatsaukasutimpuñt'atäkaspati—sasa.
62Ukxarustiawkiparuxmäseñallurapxäna,kunjamsa
jupaxjawsayañmunäna.
63Ukatstimäqillqañmesamayïna,akhamsasaw
qillqarakïna:“JupaxJuansatawa”sasa.Ukattaqiniw
muspharapxäna.
64Ukspachawlakapaxjist'arasïna,lakapasjist'arasïna,
ukatstiDiosarjach'añchäna.
65Ukajak'ankirinakastiajjsarañqalltapxäna,taqiuka
arunakxaJudeaqullunakanist'asipxäna.
66Taqikhitinakatixist'apkänukanakaxchuymanakapan
imt'asipxäna,akhamsasa:—¿Kunjämarakaka
wawaxäspasti?Tatitunamparapajjjupampchikäskänwa.
67ZacaríasawkipaxQullanAjayunphuqt'atawprofecía
arsüna.
68IsraelanTatitDiosapajjjach'añchatäpan;Jupaw
markaparvisitt'i,qhispiyaraki.
69Juparakiwmäwajjraqhespiyañatakutt'ayistu,David
uywatapanutapanjja.
70Kunjämtixjupaxqullanprofetanakapanlakaptuqi
arskänaukhama.
71Ukhamatuñisirinakasatqhispiyatäñasataki,taqi
uñisirinakanamparapatqhispiyatäñasataki.
72Nayraawkinakasarkhuyapayasiñarsutäkiuk
phuqhañataki,qullanarust'äwipatamtañataki;
73Abrahanawkisaruxjuramentoarsüna.
74Jupajjuñisirinakasanamparapatqhespiyatäsajjjan
ajjsarasawjuparserviñasatakyanaptʼistaspa.
75Jupannayraqatapanqullankankañampi,chiqapar
uñjañampi,taqijakañurunakaxa.
76Jumasti,wawa,jach'aDiosanprofetapasatätawa,
Tatitun nayraqatapar sarañamawa thakinakap
wakicht'añataki.
77Juchanakapatpampachatäsinmarkaparqhispiyasiñ
yatiñapataki.
78Diosasankhuyapayasiñaptuqi;Ucampisalaxpachat
jutirurunakaxjutapxitu.
79Ch'amakan,jiwañanch'amakanqunt'atäpkiukanakar
qhant'ayañataki,kayunakassumankañthakinirpañataki.
80Wawaxwalich'amanïxänwa,wasarpampankaskänwa
Israelmarkaruñacht'ayañurukama.
2JAQTHAPI
1Ukaurunakansti,CesarAugustoxmäkamachiist'asïna,
taqiakapachanimpuestopayllatäñapataki.
2(CireniochachajjSiriamarkangobernadorapäkäna
ukhawukaimpuestopagañajjnayrïrkutilurasïna).
3Taqeniwimpuestopagañataksarjjapjjäna,sapamayniw
markaparsarjjapjjäna.
4JoseyastiGalileatNazaretmarkatmistusawJudeamarkar
saräna,DavidanmarkaparBelénsatäkisukaru.(kunatix
jupaxDavidanutapatukhamarakfamiliapatjutirïnwa:)
5Maríawarmipampchikaimpuestopayllatäñapa,
usurïtapa.
6Ukanjakapkänaukhajja,ukawarminususiñapäkänauka
urunakajjphoqhasjjänwa.
7Ukatstijilïryoqaparuwwawachasïna,ukatstimäisimpiw
chint'asïna,ukatstimäuywamanq'añutaruwikiyäna.
kunatixposadaukanxjaniwjupanakatakixmächiqax
utjkänti.
8Ukapachpamarkanjjaovejaawatirinakajjarumaw
ovejanakapuñjapjjäna.
9Tatitunangelapawjupanakxarpurinïna,Tatitunjach'a
kankañapawjupanakarmuyuntatqhant'äna.
10Angelastijupanacarojjsänwa:—Janajjsarapjjamti,
nayajjwalikusisitsumayatiyäwinakapanipjjsma,ucasti
taqejakenacaruwpurini—sasa.
11JichhüruwDavidanmarkapanmäQhispiyirinasïwi,
jupastiCristoTatituwa.
12Ucajjjumanacatakejjmäseñaläniwa;Jumanakaxuka
wawaruwjikxatapxäta,isimpisthapt'ata,mäuywamanq'añ
utanikiskiruñjapxäta.
13Mäakatjamatmäakatjamatwaljaalajjpachankir
ejercitonakajjangelampchikaDiosarjachʼañchapjjäna.
14Diosajjalajjpachanjachʼañchatäpan,akaoraqen
sumankañutjañapataki,jaqenakansumamunañapampi.
15Angelanakajjjupanakatalajjpacharsarjjapjjänaukhajja,
awatirinakajjmaynitmaynikamawsapjjäna:“Jichhajj
Belénmarkarsarapjjañäni,kunanakatïTatitojjyatiykiuk
uñjapjjañäni”sasajiwasaru.
16Ukatstijank'akiwpurinipxäna,Mariampiru,Joseampiru,
wawarusmäuywamanq'añutanikiskirjikxatapxäna.
17Ukuñjasajja,kunaarunaktïukawawatparlapkänauk
yatiyapjjäna.
18Ukist'irinakaxtaqiniwmuspharapxäna,kuntix
awatirinakaxjupanakaryatiyapkänukanakuñjasa.
19UcampisMariajjtaqeukanakimäna,chuymapansauka
toqetwalupʼïna.
20UwijaawatirinakaxDiosarjach'añchasa,jach'añchasa,
taqikuntixist'apkatayna,uñjapkataynaukanaklayku.
21Ukatllätunkuruwwawarcircuncisiónlurasïna,uka
sutixJESUSsatäxänwa,ukaangelaxjanïrusurïkänuka
sutimpiwsutichäna.
22 Kunapachatix Moisesan kamachiparjam
q'umachatäñapäkänukkhaxa,Jerusalénmarkaruw
apanipxäna,Tatituruñt'ayañataki.
23(KunjämtixTatitunkamachipanqillqatäkiukhama:
“Khitichachatixpurakapjist'arkiukaxTatitunqullan
satäniwa).
24Tatitunkamachipansiskiukarjamawmäsacrificio
loqtapjjañapa:“Mäparipaloma,janukajjpäpaloma”sasa.
25Jerusalénmarkanjja,Simeónsatmäjaqewutjäna.Uka
pachpajaqistichiqaparsarnaqirïnwa,Diosar
yupaychirirakiwa,Israelanchuymacht'äwipsuyt'äna.
26TatitunCristoparjanïruñjkasaxa,QullanAjaytuqiw
juparyatiyäna,jiwañarjanuñjañapataki.
41

LUCAS
27AjaytuqiwTatitunutaparmantäna,awktaykapax
Jesusanwawaparirpanipxäna,kamachirjamsarnaqañataki.
28UkatstiJesusaxamparatkatxarusawDiosar
jach'añchäna.
29Tatay,jichhastisirvirimaruxsumankañampsarxam,
arumarjama.
30Nayranakajajjjumanqhespiyasiñamuñjta.
31Jumawtaqijaqinakannayraqatapanwakicht'awayta;
32Mäqhana,janjudiöpkiukanakarqhant'ayañataki,Israel
markamanjach'akankañapqhant'ayañataki.
33KunanaktïjupatparlapkänaukanakuñjasajjJoseyampi
taykapampejjwalmuspharapjjäna.
34UkatSimeonaxjupanakarbendicïna,Mariataykaparux
sänwa:—AkawawaxIsraelanwaljajaqinakan
t'unjatäñapataki, jaktapxañapatakiw wakicht'ata.
uqhamaracmäunañchauñt'ayañataki,uqhamaracjanwali
arunakarsutäñapataki;
35(Jïsa,mäespadawalmamarch'allt'ani,)waljachuyman
amuyunakapaxqhanstañapataki.
36AsertributjutirFanuelchachanphuchapänwa,Anasat
mäprofeta,jupaxwalijilïrïnwa,paqallqmaraw
chachapampijakasïna.
37Jupajjniyapusitunkapusinimaraniviudawarmïnwa,
janiwtemplotsarjjänti,janukastiarumawuruyayunasa,
oracionampiDiosaryupaychäna.
38UkawarmejjukaratukiwTatituryuspäräna,Jerusalén
markanqhespiyasiñsuyapkänaukanakarojjjupat
parlarakïna.
39TaqikuntixTatitunkamachiparjamphuqhasaxGalilear
kutt'xapxäna,Nazaretmarkaparu.
40Wawaxwalich'amanïxänwa,yatiñkankañamp
phuqt'ata.
41AwktaykapaxsapamarawPascuafiestanJerusalén
markarsarapxirïna.
42Jesusaxtunkapayanmaranïxänukkhasti,Jerusalén
markaruwsarapxäna.
43Ukaurunakaxphuqhasxänukkhasti,JesusaxJerusalén
markanqhiparxäna.Joseyampitaykapampejjjaniwuk
yatipcänti.
44Jupanakasti,jupampchikäskaspaukhamamuyasaxmä
uruw sarapxäna.wilamasinakapampi,uñt'at
masinakapampixjuparthaqhapxäna.
45Juparjanjikxatasinsti,Jerusalénmarkaruwkutt'xapxäna,
juparthaqhañataki.
46Kimsaurutsti,Diosaryupaychañutanqullirinaktaypin
qunt'atäskirjikxatapxäna,jupanakarist'asa,jupanakar
jiskt'asa.
47Taqikhitinakatixjuparist'apkänukanakaxwal
muspharapxäna,juparamuyt'asa,jaysäwinakapuñjasa.
48Juparuñjasaxwalmuspharapxäna,taykapaxjuparux
sänwa:—Wawa,¿kunatsaukhamlurapxista?uñjam,
awkimampinayampejjwalillakitawthaqapjjsma.
49Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunjämaraknayar
thaqhapxistasti?¿JanitjumanakaxAwkixanlurañapatak
lurañaxwakisispa?
50JupanakastijaniwamuyapkäntikuntixJesusax
jupanakarsiskänaukxa.
51JupanakampchikawsaraqasinNazaretmarkarpurisin
jupanakarist'asïna,ukampistaykapaxtaqiukanak
chuymapanimäna.
52Jesusastiyatiñkankañan,jach'ajach'atukusaw
jilxattäna,Diosampi,jaqinakanmunañapampi.
3JAQTHAPI
1TiberioCésarreyintunkaphisqanmaraapnaqäwipanxa,
PoncioPilatojupastiJudeamarkanapnaqiripänwa,
HerodesjilapastiGalileamarkanapnaqäna,Felipejilapasti
Ituraeamarkana,Traconitismarkanapnaqarakïna,
LisaniasastiAbilenamarkanapnaqarakïna.
2AnasampiCaifásampejjjilïrsacerdotenakäpjjänwa,
DiosanarunakapajjwasaranwaZacaríaschachanJuan
yokaparpurïna.
3JupajjJordánjakʼankirtaqeoraqeruwpurinïna,
juchanakamatpampachatäñatakejjarrepentisiñatak
bautisasiñyatiyasa.
4KunjamtixIsaíasprofetanarunakapqillqatanqillqatäki
ukhama:“Wasaranmäjaqinarupist'asi:‘Tatitunthakip
wakicht'apxam,thakinakapchiqañchapxam”sasa.
5Taqevallejjphoqantatäniwa,qollunakasqollunakas
tʼunjatäniwa.k'allk'uthakinakastichiqachatäxaniwa,qhuru
thakinakassumaptayatäniwa;
6TaqijaqinakawDiosanqhispiyasiñapuñjapxani.
7UcatstiJesusanbautisasiñatakmistunirwalja
jaqenakarojjsänwa:—¡Katarinaka,¿khitirakjumanakar
ewjjtʼapjjtamjja,jutïrcoleratjaltjjapjjañamataki?
8Ukhamasti,arrepentisiñatakjamachunakapanipxam,
janirakjumanakaxakhamsapxamti:‘Abrahanax
awkisankiwa’sasa.
9Jichhastihachaxquqanakansaphipkamawuchatäxi,taqi
quqanakaxjansumaachunakachupkiukanakaxninaruw
jaquntatäxi.
10Jaqinakastijuparjiskt'apxäna:—Ukhamasti,¿kuns
lurañäni?
11Jupastisarakïnwa:—Khititejjpäisinïkiukajja,khititejj
janisinïkiukarchurapan.Khititejjmanqʼanïkiukajja,
ukhamlurpan”sasa.
12Ukatstiimpuestoapthapirinakaxbautisasiñatakiw
jutapxäna,ukatsapxarakïnwa:—Yatichiri,¿kunslurapxä?
13Jesusastijupanacarojjsänwa:—Janmaynejj
jumanacarojjchurapctamucatsipanjuk'ampcobrapjjamti
—sasa.
14Soldadonakastiukhamarakiwjuparjiskt'apxäna:—
¿Kunslurapxä?Jupanakastisarakïnwa:—Jankhitirusjan
walinaklurapxamti,janirakkhitirusk'arimp
juchañchapxamti;ukatpayllawinakamampixkusisipxam.
15Jaqinakaxsuyt'asipkänukkhaxa,taqiniwJuanat
lup'ipxäna,jupaxCristotijanicha;
16Juanaxtaqiniruwsäna:—Chiqpachansaumampiw
bautisapxsma.Ucampisnayatsipanjuk'ampch'amani
mayniwjutani,jupanzapatopanch'akhapsajaniw
jist'arañaxwakiskiti.
17Jupanventiladorpajjamparapankjjewa,trigopsa
qʼomachani,trigoapthapiñutaparapthapiraki.ucampisuka
laq'unakjja,janjiwatninampiwphichhantani.
18Jupastiewjjt'asisajjwaljayaqhanakwajaqenakar
yatiyäna.
19UcampisHerodessatmarkaapnaqiristi,Felipejilapan
Herodiaswarmiplayku,Herodesanjanwaliluräwinakap
layku.
20Taqekunatsipansa,Juanaruwcarcelarjist'antayäna.
21Taqejaqenakajjbautisasipjjänaukhajja,Jesusajj
bautisatäjjänwa,Diosatmayiskänaukhawalajjpachajj
jistʼarasïna.
42

LUCAS
22QullanAjayuxmäpalomaruñtatjaqiruñtatawjupar
saraqanïna,alaxpachatmäaruwist'asïna:“Jumawmunat
Yuqaxaxa;Jumatnayajjwalikusisitätwa.
23Jesusaxniyakimsatunkamaranïxänwa,Josean
yuqapawa,jupaxHelíchachanwawapänwa.
24UkastiMatatchachanwawapänwa,jupastiLeví
chachanwawapänwa,jupastiMelquichachanwawapänwa,
jupastiJananyokapänwa,jupastiJoséchachanwawapänwa.
25UkajaqistiMatatiaschachanwawapänwa,jupastiAmos
chachanwawapänwa,Naumchachanwawapänwa,jupasti
Eslíchachanwawapänwa,jupastiNagéchachan
wawapänwa.
26JupastiMaatsatchachanwawapänwa,jupastiMatatias
satchachanwawapänwa,jupastiSemeisatchachan
wawapänwa,jupastiJoseyanwawapänwa,jupastiJudá
chachanwawapänwa.
27JupastiJuananyokapänwa,jupastiResasatchachan
wawapänwa,jupastiZorobabelchachanwawapänwa,
jupastiSalatielchachanwawapänwa,jupastiNerichachan
wawapänwa.
28UkastiMelquichachanwawapänwa,jupastiAdi
chachanwawapänwa,jupastiCosamsatchachan
wawapänwa,jupastiElmodamchachanwawapänwa,
jupastiErchachanwawapänwa.
29JupastiJoseanwawapänwa,jupastiEliezerchachan
wawapänwa,Jorimchachanwawapänwa,jupastiMatat
chachanwawapänwa,jupastiLevíchachanwawapänwa.
30JupastiSimeónchachanwawapänwa,jupastiJudá
chachanwawapänwa,jupastiJoseanyokapänwa,Jonan
chachanwawapänwa,jupastiEliacimchachanwawapänwa.
31JupastiMeleachachanwawapänwa,jupastiMenansat
chachanwawapänwa,jupastiMatatanyokapänwa,jupasti
Natánsatchachanwawapänwa,jupastiDavidan
yoqapänwa.
32JupastiJeséchachanwawapänwa,jupastiObedchachan
wawapänwa,jupastiBoozchachanwawapänwa,jupasti
Salmónchachanwawapänwa,jupastiNaasonchachan
wawapänwa.
33JupastiAminadabchachanwawapänwa,jupastiAram
chachanwawapänwa,jupastiEsromchachanwawapänwa,
jupastiFareschachanwawapänwa,jupastiJudáchachan
wawapänwa.
34UkajaqistiJacobunwawapänwa,Isaacchachan
wawapänwa,Abrahamanwawapänwa,Tarachachan
wawapänwa,Nacorchachanwawapänwa.
35JupastiSarucchachanwawapänwa,jupastiRagaú
chachanwawapänwa,jupastiFalecchachanwawapänwa,
jupastiHeberchachanwawapänwa,jupastiSalachachan
wawapänwa.
36JupastiCainánchachanwawapänwa,Arfaxadchachan
wawapänwa,Semchachanwawapänwa,Noéchachan
wawapänwa,Lamecchachanwawapänwa.
37Matusalachachanwawapänwa,Enocchachan
wawapänwa,jupastiJaredchachanwawapänwa,jupasti
Maleleelchachanwawapänwa,jupastiCainánchachan
wawapänwa.
38UkajaqistiEnóschachanwawapänwa,Setchachan
wawapänwa,Adánchachanwawapänwa,jupastiDiosan
wawapänwa.
4JAQTHAPI
1JesusastiQullanAjayumpiphuqt'atawJordánmarkat
kutt'anxäna,ukatstiAjayuxwasararuwirpäna.
2PusitunkauruwSupayanyant'ata.Ukaurunakanstijaniw
kunsmanq'känti,ukaurunakaxtukusxänaukhaxa,manq'at
awtjatawuñjasïna.
3Supayastijuparuxsänwa:—JumatixDiosanYuqapästaxa,
akaqalaruxt'ant'atukuyañapatakiwmayïta—sasa.
4Jesusastisarakïnwa:—Qellqatansiwa:‘Jaqixjaniw
t'ant'ampikijakañapakiti,janukastiDiosantaqi
arunakapampiwjakani’sasa.
5Supayastimäjach'aqulluruwapasxäna,ukatmäratukiw
taqiakapachanreinonakapuñacht'ayäna.
6Supayastijuparuxsänwa:—Taqiakach'amchurapxäma,
jach'akankañapsachuräma.Khitirutixmunktaukaruw
churarakta”sasa.
7Jumatixnayaryupaychañmunstaxa,taqiniwjumankxani.
8Jesusastijuparuxsänwa:—Nayatsarxam,Supay,
Qillqatanqillqatawa:‘TatituDiosamaruwyupaychäta,jupa
saparukiwyupaychäta’sasa.
9JesusastiJerusalénmarkaruwirpäna,ukatstitemplonmä
p'iyapatxaruwqunt'ayasïna,ukatstisänwa:—Jumatix
DiosanYuqapästaxa,akachiqatjaquqasim.
10Qellqatanjjasiwa:“Jupawangelanakaparjumar
uñjapjjätam,jumaruñjapjjañamataki”sasa.
11Jupanakastiamparanakaparuwapxarupxätam,ukhamat
kayummäqalarjanch'allt'asiñapataki.
12Jesusastijuparuxsänwa:—Akaxsiwa:‘JaniwTatitu
Diosamaruxyant'kätati’sasa.
13Supayaxtaqiyant'anaktukjasaxmäjuk'apachatakiw
jupatjithiqtxäna.
14JesusaxAjayunch'amapampiwGalilearkutt'awayxäna.
15Jupajjsinagoganakanyatichäna,taqejaqenakan
jachʼañchatäsa.
16Nazaretmarkarpurisinsti,samarañuruxsinagogaruw
saräna,ukatstiliyt'añatakiwsayt'asïna.
17UkatstiIsaíasprofetanlibropwaJesusarkatuyapxäna.
Ukalibrojist'arasinsti,kawkhantïqillqatäkänukjikxatäna.
18TatitunAjayupaxnayaruwutji,jupawnayarajllisitu,
pisinkirinakarsumayatiyäwinakyatiyañajataki.jupaw
nayarkhitanitu,p'akjatanakarqullañataki,katuntat
jaqinakarqhispiyañataki,juykhunakarussumuñjañ
yatiyañataki,t'aqhisiyatjaqinakarqhispiyañataki.
19Tatitunsumamarapatyatiyañataki.
20Ukatstiukalibrojistʼantasajjwasitatwayanapirir
churäna,ukatstiqontʼasirakïnwa.Sinagogankirinakax
taqiniwjuparuñch'ukipxäna.
21Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jichhürojjaka
Qellqatanacajjjumanacanist'apjjatamatphoqhasjjewa—
sasa.
22Taqeniwjuparqhanañchapjjäna,lakapatmistkänauka
sumaarunakuñjasastiwalmuspharapjjäna.Jupanakasti
sapxarakïnwa:—¿JanitakaxJoseyanwawapäki?
23Jesusastijupanakaruxsänwa:—Chiqpachansaakaaru
sapxätawa:‘Qulliri,jumapachpawqullasim’sasa.
24Jupastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,janiwkhiti
profetasmarkapankatuqatäkiti—sasa.
25Chiqpachansasapxsma,Eliasreyinurunakapanxa,walja
viudawarminakawIsraelanutjapxäna,ukapachasti
alaxpachaxkimsamarasuxtaphaxsijist'antatäxänwa,
43

LUCAS
ukapachastitaqpachuraqinjach'amach'at'aqhisiñaw
utjäna.
26UkampisEliasajjjaniwkhitiruskhitkänti,janukasti
SidónmarkankirSareptamarkaruwmäviudawarmir
khitapjjäna.
27Eliseoprofetantiempopanjja,waljaleprausunakaw
Israelmarkanutjäna.janiwmaynisq'umachatäkänti,jan
ukastiNaamansiriojaqikiwq'umachatäxäna.
28Ukist'asinstitaqiniwsinagogankirinakaxwal
colerasipxäna.
29Ukatstisayt'asisawmarkatjaqunukupxäna,kawkïr
qullutixmarkapaxutt'ayatäkänukaqullupataruw
irpapxäna,ukhamatp'iqitjaqunukupxañapataki.
30UcampisJesusajjjupanaktaypitsarasawsarjjäna.
31GalileankirCapernaúmmarkaruwsaraqasinsábado
urunyatichäna.
32Yatichäwipuñjasaxwalmuspharapxäna,arupax
ch'amanïnwa.
33Ukasinagoganjja,mäjaqewutjäna,jupastimäqʼañu
saxranakanajayupampiwjachʼatartʼasïna.
34Juparustisarakïnwa:—Jichhaxjichhürunakaniwa.
NazaretmarkankirJesus,¿kunalurañasajumampi?¿jumax
nanakart'unjañatakjuttati?Nayajjkhitïtasukuñtʼsmawa;
DiosanQullanDiosapawa.
35Jesusastiakhamsasawtuqinuqäna:—Amukt'asim,ukat
mistum—sasa.Supayaxtaypirjaquqanisinxa,jupat
mistuwayxäna,janiwkunajanwalt'aykänti.
36Taqeniwwalmuspharapjjäna,akhamsasaw
jupanakkamaparlasipjjäna:“¡Kunaarusaakajj!”Jupasti
ch'amampi,ch'amampiq'añuajayunakaruxmayïna,
jupanakastimistunipxaraki.
37Jupanwaliuñt'atäñapastitaqichiqanwapurintäna.
38SinagogatmistusawSimonanutaparmantäna.Ukat
Simonanwarmipantaykapaxwalicalenturampiw
katuntatäna;Jupanakastijupalaykuachikt'asipxäna.
39Jesusastiukawarminpatxaparuwsayt'asïna,ukatsti
calenturattuqinuqäna.Ucatstijuparojjjaytanukuwayjjänwa,
ucatstijupajjsartasinjupanacarservïna.
40Intijalantkänukkhasti,kunaymanusumpusuntat
jaqinakawJesusanukarapanipxäna.ukatstisapamayniruw
amparanakapluqxatäna,ukatstiqullarakïnwa.
41Supayanakaxwaljajaqinaktaypitmistunïna,jach'at
arnaqasisa:—JumawDiosanYuqapätaxa—sasa.
Jupanakarojjcheqañchasinjja,janiwparlañmunkänti,
jupanakajjCristoätapyatipjjataplayku.
42Urumanthisti,Jesusaxmäch'usachiqaruwsarxäna,
ukatstijaqinakaxjuparthaqhapxäna,juparjak'achasisin
jark'antapxäna,jupanakatjansarxañapataki.
43Jupanakastisarakïnwa:—Diosanreinopatyaqha
markanakaryatiyañajawa,ukatwanayajjkhitanitäjja—
sasa.
44GalileankirsinagoganakanwaDiosanarunakapyatiyäna.
5JAQTHAPI
1JaqinakastiDiosanarunakapist'añmunapkänukkhaxa,
Genesaretqutajak'ansayt'atäskäna.
2Ukxarustipäbotequtajak'ansayt'atäskiruñjäna,
ukampischawllakaturinakaxukabotetmistusaw
q'ipinakapjariqapxäna.
3UkatstiSimonanbarcopatmaynïriruwmantasinmäjukʼa
oraqetjaqsuñapatakimayisïna.Ucatstijupajjqont'asisaw
barcotsarasinjaqenakaryatichäna.
4Jesusajjparlañtukuyjjänaukhajja,Simonarojjsänwa:—
Mämanqharuwjawqʼantapjjam,ukatstiqʼañunakam
jaqontapjjam.
5Simonaxjuparuxsänwa:—Yatichiri,arumpaqaraw
ch'amachasipxta,janiwkunsapt'apkti.
6Uklurasaxwaljachawllanakkatuntapxäna.
7Jupanakastiyaqhabarconkirmasinakaparux
amparapampiwamparapampist'apxäna,jupanakar
yanapt'irjutapxañapataki.Jupanakastijutasinxa,panpacha
barconakaruwphuqhantayapxäna,ukhamatwachhaqtxañ
qalltapxäna.
8SimónPedroxukuñjasaxJesusanqunqurt'asisawsäna:
—Nayatsarxam!Tatay,juchararjaqïtwa.
9Jupasti,jupampchiksaririnakasa,chawllanakapt'atapat
walmuspharapxäna.
10UkhamarakSantiagompi,Juanampi,Zebedeon
wawanakapa,Simonampichikachasipkäna.Jesusasti
Simonaruxsänwa:—Janaxsaramti;Jichhatuksarojj
jaqenakaruwkatjäta”sasa.
11Ukatstibarconakaporaqerapanisintaqekunjaytasin
jupararjjapjjäna.
12Mämarkanjakaskänaukhajja,leprausumpphoqantat
mäjaqeruwuñjäna,jupastiJesusaruñjasajjajanup
altʼasisawachiktʼasïna:“Tata,munasstaukhajja,
qʼomachasmawa”sasa.
13Ukatstiamparapluqxatasinllamkt'äna,akhamsasa:—
Nayaxmuntwa,q'umachäta—sasa.Ukspachawleprausux
jupatjithiqtxäna.
14UkatstiJesusaxjankhitirusyatiyañapatakiwmayïna,
janukastisacerdoteruw uñt'ayasiñama,ukat
q'umachasiñamatakwaxt'am,kunjämtixMoisesaxsiskän
ukarjama,jupanakaryatiyañataki.
15Ucampisjuk'ampiwJesusansutipuñt'ayasxäna,walja
jaqinakawjuparist'añataki,janch'amanïtapat
k'umaraptañatakistantachasipxäna.
16JupastiwasararsarasinDiosatmayisïna.
17MäurustiJesusaxyatichaskänukkhaxa,fariseonakampi,
kamachituqityatichirinakampiwqunt'atäsipkäna,
jupanakaxGalilea,Judea,Jerusalénmarkanakat
mistunipxänwajupanakarqullañatakixukankänawa.
18Ukatstijaqinakaxmäparálisissatusumpusuntat
jaqiruwikiñarirpanipxäna.
19Waljajaqenakanutjataplaykojjkawkithaknamsa
Jesusarirpapjjaspaukjanjikjjatasajja,utapatjjaruw
sarapjjäna,ukatJesusannayraqatapansofápampchika
taypirsaraqapjjäna.
20Jupanakaniyawsäwipuñjasaxsänwa:—Jaqi,
juchanakamaxpampachatäxiwa—sasa.
21Ukatstiescribanakampifariseonakampixakham
jiskt'asipxäna:—¿KhitirakakaxDiosarjisk'achaski?
¿Khitisjuchanakperdonaspa,Diossapaki?
22Jesusaxjupanakanamuyunakapamuyasinxa,
jupanakarux sänwa: —¿Kunatsa jumanakax
chuymanakamanamuyt'apxta?
23“Juchanakamajjpampachatäjjewa”sañajjjukʼamp
faciläspa.janukax:“Sartasimukatsarnaqam”sañti?
24UkampisJaqinYuqapaxakauraqinjuchanak
pampachañatakch'amanïtapyatipxañamataki,(jupax
44

LUCAS
parálisisusutjaqiruxsänwa:—Sartasim,sofáapt'asisin
utamarmantam”sasa.
25UkspachawJesusaxjupanakannayraqataparsartasinxa,
kawkhantïikiskänaukapt'asisinutaparsarxäna,Diosar
jach'añchasa.
26Taqeniw walmuspharapjjäna,Diosarus
jachʼañchapjjäna,ajjsarasawakhamsapjjäna:“Jichhürojj
muspharkañanakuñjapjjta”sasa.
27Ukanakqhipatsti,Levísutiniimpuestoapthapiriruw
uñjäna,jupastiimpuestokatuqañutanqunt'atäskäna.
28Jupajjtaqekunsajaytanukusawjupararkäna.
29UkatstiLevíchachaxutapanmäjach'amanq'äwiluräna,
ukatwaljaimpuestoapthapirinaka,yaqhajaqinakas
jupanakampchikaqunt'asipxäna.
30Ucampisescribanacapasfariseonacapasdiscipulonaca
contrawarnaqasipjjäna,akhamsasa:—¿Kunatarak
impuestocobririnakampi,juchararanakampchika
manqʼapjjta,umapjjtasti?
31Jesusastijupanakaruxsänwa:—K'umarajaqinakax
janiwqullirimunapkiti.janukastiusutjaqinakawa.
32Nayajjjaniwaskijaqenakarjawsirjutta,janukasti
juchararjaqenakararrepentisipjjañapatakiwjutta.
33Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KunatsaJuanan
discipulonakapaxsapakutiayunapxi,mayisipxaraki,
fariseonakandiscipulonakapasukhamaraki?Ucampis
jumanacamajjmanq'apjjta,umapjjaraqui?
34Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Noviojjjupanakamp
chikäkipanjja,¿janitcasarasiñatakutankirwawanakarojj
ayunayapjjasma?
35Ucaurunakaxpuriniwa,novioxjupanakatapaqatäni,
ukaurunakaxayunapxani.
36Jesusaxmäuñacht'äwimpiwjupanakarparläna.Janiw
khitismämachaqisimpnayraisimpisthapt'askaspati;jan
ukhamäkchiukhaxa,machaqyänakaxalquilasi,machaqat
apsutchiqaxjaniwnayrayänakampichikachaskiti.
37Janiwkhitismachaqvinonayrabotellanakaruchaskiti.
janukhamäkanixa,machaqvinoxbotellanakp'akjasi,
warantatäniwa,botellanakaxt'unjatäniwa.
38Ucampismachaqvinojjmachaqbotellanakaruw
uchatäñapa.ukatpanpachaniwimatäpxi.
39Janirakiwkhitisnayravinoumt'asaxmachaqvino
munkiti,jupaxsiwa:“Nayravinoxjuk'ampaskiwa”sasa.
6JAQTHAPI
1Nayrïrsamarañurutqhipïrsábadourunsti,Jesusaxtrigo
yapunaktaypiruwsaräna.discipulonakapastitrigoachunak
apthapisinmanq'antapxäna,amparanakapanch'allt'asisa.
2Fariseonakatyaqhepajjjupanacarojjsapjjänwa:—
¿Kunatarakjumanacajjsäbadourunjanwalinaklurapjjtajja?
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janitjumanakaxukham
liyt'apkta,kuntixDavidaxmanq'atawtjata,ukatjupamp
chikäpkänukkhaxa.
4Diosanutaparmantasinsti,uñacht'ayañatakt'ant'aaptasin
manq'äna,jupampchiksaririnakaruschurarakïna.¿Janiw
sacerdotenakatakikmanq'añaxwakiskiti?
5Jupanakarojjsarakïnwa:“JaqenYoqapajjsábadourun
Tatituparakiwa”sasa.
6Yaqhasábadourunsti,Jesusaxsinagogaruwmantasin
yatichäna.
7UkatstiescribanakampifariseonakampiwJesusar
uñjapjjäna,sábadourunqollaspatijanichaukyatiñataki.
ukhamatjuparjuchañchañjikxatapxañapataki.
8UkampisJesusaxjupanakanamuyunakapyatisinxa,
wañt'atamparanijaqiruxsänwa:—Sartasim,taypir
sayt'asim—sasa.Ukatstisartasinsayt'asïna.
9Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjmäkunsa
jumanacarojjjiskt'apjjäma.¿Sábadourunakanaskilurañax
wakisispati,janukaxjanwalilurañacha?¿jakañ
qhispiyañataki,janukaxtʼunjañataki?
10Taqejupanakaruñkatasawukajaqiruxsäna:—
Amparamluqtam—sasa.Ukhamluräna,amparapasti
mayniruñtatawk'umaräxäna.
11Jupanakastiloqtañampphuqhantatuñjasipxäna;Jesusar
kunsalurapjjaspauksamaynitmaynikamawparltʼasipjjäna.
12Ukaurunakansti,Jesusaxmäqulluruwmayisiñatak
mistuwayäna,ukatstiarumpaqarawDiosarmayisïna.
13Urumanthisti,Jesusaxdiscipulonakaparuwjawsäna,
jupanakatstitunkapayanjaqiruwajllïna,jupanakarux
apóstolsasawsuticharakïna.
14Simón,(juparustiPedrosutimpuñt'ayarakïna),Andrés
jilapampi,Santiago,Juan,Felipe,Bartolomé.
15MateompiTomásampi,AlfeonSantiagoyuqapampi,
ZelotessatSimonampi.
16SantiagonJudasjilapa,JudasIscariote,jupasti
aljantirïnwa.
17Jupanakampchikawsaraqasinpampansayt'asïna,
discipulonakapampi,waljajaqinakampi,Judea,Jerusalén,
Tiro,Sidónqutathiyatjutirinaka,jupanakarist'iri.ukat
usunakapatqullatäñataki;
18Khitinakatixñanqhaajayunakampit'aqhisiyat
uñjasipkänukanakaxqullatäpxänwa.
19Taqejaqenakawjuparllamktʼañmunapjjäna,jupatjja
sumasarnaqañawmistunïna,ukatstitaqeniruwqolläna.
20Jupajjdiscipulonakaparuñkatasawsäna:“Jumanakajj
pobrenakanjachʼañchatäpjjam,DiosanReinopajj
jumanakankiwa”sasa.
21¡Jichhaxmanq'atawtjatanakaxkusisiñanïpxtawa,
manq'atawtjatäpxätawa.¡Kusisiñanïpxtawajichhajachir
jaqinakaxa,larusipxätawa—sasa.
22Kusisiñanïpxtawa,kunapachatixjaqinakaxjumanakar
uñisipkätam,jupanakampchikajaljtapxätam,jumanakar
jisk'achapxätam,sutimsañanqhatjaqunukupxätam,Jaqin
Yuqaplayku.
23Ukauruxkusisipxam,kusisipxam,jumanakax
alaxpachanjach'apremiokatuqapxäta,nayraawkinakapax
ukhamarakiwprofetanakarlurapxäna.
24¡Ayjumanakaxqamirïpkiukanakataki!Jumanakax
chuymacht'äwimkatuqapxtaxa.
25¡Ayjumanakaxphuqt'atäpkta!Jumanakaxmanq'at
awtjatäpxätawa.¡Ayjumanakaxjichhaxlarusipxapxtaxa!
Jumanakaxjachapxätawa,jachapxätawa”sasa.
26¡Ayjumanakatakejja,taqejaqenakajjjumanakatsum
parlapjjaniukhajja!Awkinakapaxk'ariprofetanakarux
ukhamlurapxäna.
27Ukampisnayaxist'irinakaruwsapxsma:uñisirinakamar
munasipxam,jumanakaruñisirinakaruxaskinaklurapxam.
28Khitinakatïjumarñanqhachapkiukanakarus
bendicipxam,janwaliluririnakatakismayisipxam.
29Khititejjmäajanupjawqʼjkätamukajja,maynïrajanup
loqtʼarakim.Khititejjisiaptʼaskiukajja,janisinak
aptʼasiñapatakjarkʼamti”sasa.
45

LUCAS
30Khitinakatixjumarmayipkätamukanakaruxchuram;
Khititejjyänakamaptʼaskiukajja,janiwmayampsa
mayisjjätati”sasa.
31Kunjamtïjumanakajjjaqenakanjumanakarlurapjjañap
munapktajja,ukhamarakiwjupanakarlurapjjañama.
32Jumanakatixjumanakarmunasipktamukanakar
munapxstaxa,¿kunarakyuspärapxsma?Juchararanakax
jupanakarmunasirinakaruxmunasipxarakiwa.
33Jumanakatixaskinaklurapkiukanakaraskinak
lurapxätaxa,¿kunayuspagarapxasmasti?Juchararanakax
ukhamarakiwlurapxi.
34Jumanakatixkhitinakarutixkatoqañsuyapktaukanakar
mayt'apxätaxa,¿kunayuspagarapxasmasti?Juchararanakax
juchararanakaruxmayt'apxarakiwa,ukhamatwasitat
katuqapxañapataki.
35Ucampisuñisirinakamarmunasipxam,askinak
lurapxam,mayt'apxam,janmayampsakunssuyt'apxam.
Jumanakax walijach'äniwa,jach'aDiosan
wawanakapäpxätawa,jupastijanyuspärasirinakaru,jan
walijaqinakaruxkhuyapt'ayasiriwa.
36Ukhamajjjumanakajjkhuyaptʼayasipjjam,kunjamtï
Awkemajjkhuyaptʼayasirïkiukhama.
37Janjuchañchapxamti,janirakiwjuchañchatäpkätati.
38Jumanakarchurapxam;sumatupu,ch'allt'ata,ch'allt'ata,
t'ijt'ata,jaqinakawjumaruxchurapxätam.Kuntix
jumanakaxtupupktaukapachpatupumpiwwasitat
tupupxäta.
39Jesusastimäuñacht'äwimpiwjupanakarparläna:—
¿Juykhuxjuykhuruxirpaspati?¿Janitpanpachanix
ch'usawjarjaquntatäpkani?
40Yatiqirixjaniwyatichiripatsipanjuk'ampïkiti,janukasti
khititixjanpantjasirïkiukaxyatichiripjamawtukuni.
41¿Kunatsajilamannayrapanutjkiukajisk'ach'aphinak
uñjta,ukampisnayramanutjkiukavigajanamuyasktasti?
42Janukasti,¿kunjamarakjilamaruxsasmasti:“Jilata,
nayramanutjkiukach'aphinakapsuñmunta”sasa?K'ari
chuymanjaqi,nayraqataxnayramatvigaapsum,ukatsti
jilamannayrapanutjkiukach'uqiapsuñkamawqhanuñjäta.
43Sumaquqaxjaniwjanwaliachunakachuykiti;
janirakiwq'añutluratquqasasumaachunakachuykiti.
44Sapaquqaxachupatuñt'atawa.Jaqinakaxjaniw
ch'aphinakathigonakapthapipkiti,janirakiwch'aphinakat
uvasapthapipkiti.
45Sumajaqejjchuymapansumayänakapatjja,kunatï
askïkiukapsu.ñanqhajaqixchuymapanjanwali
yänakapatjanwalinakapsu,chuymapanwaljayänakapat
lakapaxparli.
46¿Kunatsa“Tatitu,Tatitu”sasinsapxista,ukatkuntix
nayaxsisktaukanakjanlurapktasti?
47Khititixnayarjutasinarsutaxarist'ani,ukarjam
phuqkaniukaxa,khitimpitixjuparuñtasitäkiuk
uñacht'ayapxäma.
48Jupajjmäjaqempsasiwa,jupajjmäutalurasawmanqha
allsusincimientojjmäqarqapatjjaruchäna,umajjwal
purintänaukhajja,jawirajjukautarwalchʼalljjtäna,
ukampisjaniwchʼalljjtayañpuedkänti,mäqarqapatjjar
saytʼatätaplayku.
49Ukampiskhititixist'kiukatjanlurkiukaxmäjaqir
uñtasitawa,jupaxjancimientonimäutaoraqpatxaruw
lurawayi.ukajawiraxwalich’amampiwthuqt’äna,ukat
jank’akiwjaquqanïna;ukatukautantʼunjäwipaxwali
jachʼänwa.
7JAQTHAPI
1Taqearunakapjaqenaknayraqatantukuyasajja,
Capernaúmmarkaruwmantäna.
2Mäcapitanesclavopajjwalimunatänwa,jupajjusutänwa,
jiwañatakejjwakichtʼatäskänwa.
3Jesusatist'asinsti,judionakanjilïrinakaparuwjupar
khithäna,jupar achikt'asiñapataki,esclavopar
k'umaräñapataki.
4Jesusarjak'achasisinsti,Jesusarjank'akiwachikt'asipxäna,
akhamsasa:—Khitilaykutixuklurañapatakixaskiwa.
5Jupawmarkasaruxmunasi,mäsinagogalurarakistu.
6UkatJesusaxjupanakampchikawsaräna.Utanjan
jayankxänaukhaxa,capitanaxamigonakaparkhithäna,
akhamsasa:—Tatay,janllakisimti,janiwnayatakix
askïktiutamanqharmantañamataki.
7Ucatwajanirakiwnayajjjumanukarjutañatakjam
amuyaskti,janucastimäarumpisasma,sirvirijjajj
qollatäniwa.
8Nayastimäjach'aapnaqirjaqïtwa,nayanp'iqinchat
soldadonakawutjitu,mäjaqiruwsista:“Sarxam,jupasti
sarxaniwa”sasa.maynirusti:“Jutam,jupastijutaniwa”sasa.
Ucatstisirvirijaruwsaraki:“Ukhamluram,jupastiluraraki”
sasa.
9Ukist'asinsti,Jesusaxjupatwalmuspharäna,ukatsti
jupararkirinakaparuxsänwa:—Nayaxsapxsmawa,janiw
Israelmarkanxukhamjach'aiyawsäwijikxatkti.
10Utarkutt'asinkhithatäpkänukanakasti,ukauywatarux
k'umarajikxatapxäna.
11QhepürojjNainsatmämarkaruwsarjjäna.walja
discipulonacapastiwaljajaqenakampiwjupampchik
sarapjjäna.
12Markapunkurjak'achasisinxa,mäjiwatjaqiw
irpatäskäna,taykapansapayuqapänwa,viuda
warmirakïnwa.
13Tatituxjuparuñjasaxkhuyapt'ayasisawjuparuxsäna:—
Janjachamti—sasa.
14UkatstiJesusaxjiwatq'añuruwllamkt'äna,ukat
apt'asirinakawsayt'asipxäna.Jupastisarakïnwa:—Wayna,
sissmawa,sartam—sasa.
15Jiwataxqunt'asisinparlañqalltäna.Ukatstitaykaparuw
katuyäna.
16Taqiniruwaxsarapxäna,Diosarjach'añchapxäna:“Mä
jach'aprofetawjiwasanaktaypinsartani;ukatsti:“Diosax
markaparvisitt’i”sasa.
17Judeamarkpachansa,ukajakʼankirmarkanakaruw
Jesusatparläna.
18Juanandiscipulonakapajjtaqeukanakyatiyapjjäna.
19UkatJuanaxpanidiscipulonakaparjawsasinJesusan
ukarkhithäna,akhamsasa:—¿Jumastijutañapäkiukaxa?
janukaxyaqhathaqhañasa?
20Ukajaqinakaxjuparjak'achasisinxsapxänwa:—
BautisirJuanawjumanukarkhithanipxitu:“¿Jumasti
jutañapäki?”janukaxyaqhathaqhañasa?
21Ukürustiwaljaniruwusunakapata,t'aqhisiñanakapatsa,
ñanqhaajayunakatsaqulläna.Waljajuykhunakaruwuñjäna.
22Jesusastijupanakaruxsänwa:—Sarapxam,kuntix
uñjapkta,ist'apktaukJuanaryatiyapxam.kunjämtix
juykhunakaxuñjapxi,cojonakaxsarnaqapxi,lepra
usuninakaxq'umachasipxi,oqaranakasist'apxi,
jiwatanakaxjaktapxi,pisinkirinakaruwsumayatiyäwinak
yatiyapxi.
46

LUCAS
23Khititejjnayatjanchuymustʼayaskaniukajja,
kusisiñaniwa”sasa.
24Juanankhitanakapajjsarjjapjjänaukhajja,jaqenakarojj
Juanatparlañqalltäna:“¿Kunuñjiriswasararsarapjjta?”
¿Thayampichʼalljjtayatmäcaña?
25Ucampis,¿kunuñjirsarapjjtasti?¿Llampʼuisimpi
isthaptʼatjaqejja?Uñtapxam,sumaisimpisthapt'ata,suma
jakasirinakaxa,reyinakanpatiopankapxiwa.
26¿Kunuñjirsarapxtasti?¿Mäprofetati?Jïsa,nayajj
sapjjsmawa,mäprofetatsipansajukʼampi.
27JupatwaQellqatanjja:“Nayajjkhithanitajjaruw
nayraqatamkhitanta,jupawjumannayraqatamthakim
wakichtʼani”sasa.
28Nayastisapxsmawa:Warminakatyurirjaqinaktaypinxa,
BautisirJuanatsipanjuk'ampjach'aprofetaxjaniwutjkiti.
29Juparist'irinakasa,impuestoapthapirinakasJuanan
bautisasitapampbautisasisawDiosaruxchiqaparuñjapxäna.
30Ukampisfariseonakasa,kamachiyatichirinakasa,
Diosanewjjtʼanakapjja,janiwjupampbautisasipkänti.
31UcatTatitojjsaraquïnwa:—¿Kunampiraknayajjjichha
tiemponjakirjakenacaruñtasïsti?ukat¿kunjamäpjjesa?
32Jupanakajjqhatunqontʼatäsipkiukawawanakar
uñtasitäpjjewa,jupanakajjmaynitmaynikamawartʼasipjje,
akhamsasa:“Tʼijutocapjjsmawa,ukampisjaniw
thuqtʼapktati”sasa.nanakaxjumanakatjachapxsma,
jumanakastijaniwjachapktati.
33BautisirJuanaxjaniwt'ant'amanq'asa,vinoumasa
jutkänti.Jumanakaxsapxaraktawa:“Jupaxmäsaxraniwa”
sasa.
34JaqenYoqapajjmanqʼasiri,umaskirjuti.Jumanakasti
sapxaraktawa:“¡Uñtapxam,manq'añmunirjaqi,vinoumañ
muniri,impuestoapthapiri,juchararanakanamigopa!”
35Ukampisyatiñkankañaxtaqiwawanakanchiqapar
uñjatawa.
36Ukatstifariseonakatmaynïrejjjupampchika
manqʼañwaachiktʼasïna.Ukatstifariseonutaparmantäna,
ukatstimanq'añatakiwqunt'asïna.
37Ukamarkanjja,mäwarmiwjuchararjaqëjjäna,Jesusan
fariseonutapanmanqʼañanqontʼatätapyatisajja,mä
alabastrocajaqʼapkirqollaapanïna.
38Jachaqt'asiskayunakapjak'aruwsayt'asïna,jachaqt'asis
kayunakapjariqañqalltäna,p'iqipanñik'utapampiw
pichthapïna,kayunakaparusjamp'att'äna,ukatstiq'apkir
qullampijawq'jarakïna.
39Ukuñjasajja,juparjawsirfariseojjchuymapanakham
sasawsäna:“Akajaqejjprofetäspaukhajja,khitisjupar
llamktʼkiukajja,kunakastawarmisukyatkaspäna,jupajj
juchararawa”sasa.
40Jesusastijuparuxsänwa:—Simón,mäjuk'asañaxutjitu
—sasa.Jupastisarakïnwa:—Yatichiri,saskakim—sasa.
41Mämanuniwutjäna,jupastipämanunirakïnwa:maynix
phisqapatakqullqimanürakïnwa,maynïristiphisqatunka
qullqimanürakïnwa.
42Jankunspagañanïpkänaukhajja,panpachaniruw
pampachäna.Ukhamastisapxita,¿jupanakatkawkïrisjupar
juk'ampmunasini?
43Simonaxsarakïnwa:—Nayaxamuyta,khitirutix
juk'amppampachkänaukajaqiwa—sasa.Juparusti
sarakïnwa:—Jumawjuchañchtaxa—sasa.
44JesusastiukawarmiruñtasinxSimonaruxsänwa:—
¿Akawarmiruñjtati?Utamarmantasinxa,janiw
kayunakajatakixumachurisktati,ukampisjupax
jachaqt'asisawkayunakaxjariqt'itu,p'iqipanñik'utapampiw
pichthapitu.
45Jumaxjaniwjamp'att'kistati,ukampisakawarmix
mantataxukhatpachawkayunakaxjamp'att'itu.
46Janiwp'iqixaruxaceitempijawq'jktati,ukampisaka
warmixkayunakajaruwq'apkirqullampijawq'itu.
47Ukatpïsisma:Jupanwaljajuchanakapat
pampachatäxiwa.Jupajjwalmunasïna,ukampiskhitirutï
jukʼakperdonatäkiukarojjjukʼakmunasiriwa.
48Jesusastijuparuxsänwa:—Juchanakamax
pampachatäxiwa—sasa.
49Jesusampchikamanq'añanqunt'atäpkänukanakax
jupanakpachawakhamsapxäna:—¿Khitirakakax
juchanakpampachirixa?
50Jesusastiwarmiruxsänwa:—Iyawsäwimax
qhispiyastamxa.sumankañampisarapxam.
8JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,Jesusaxtaqimarkanakaruwsaräna,Diosan
qhapaqmarkapatsumayatiyäwinakyatiyasa.
2Yaqhepwarminakasti,janwaliajayunakampi,jan
ch'amampiqullatäpkänaukanaka,Magdalenasutini,jupat
paqallqusaxranakawmistunipxäna.
3HerodesanmayordomopaCuzachachanJuana
warmipampi,Susanampi,waljayaqhanakampi,jupanakajj
yänakapatjuparyanaptʼapjjäna.
4Waljajaqinakawtantacht'asipxäna,taqimarkanakat
Jesusanukarjutasinxa,Jesusaxmäuñacht'äwimpiw
parläna.
5Mäphawirixjathaphawasiriwmistuwayäna,phawaskän
ukkhasti,yaqhipanakaxthakhithiyaruwjaquntapxäna.
uqhamaract'ant'ata,alajjpachankirjamach'inakasti
manq'antapjjänwa.
6Yaqhepajjmäqalapatjjarjaqontatäjjänwa.ukatsti
jilsuwayxänaukhaxa,wañsuwayxänwa,kunattixjaniw
umaxutjkänti.
7Yaqhepajjchʼaphinaktaypiruwjaquqanipjjäna.
ch'aphinakastich'aphinakawukach'aphinakampich'allt'äna,
ukatstich'akhanakawch'akhanakch'allxtayäna.
8Yaqhepastisumaoraqerjaqoqtasinjja,patakkutiw
achupjjäna.Ukarsusinstijach'atart'äna:—Khititix
jinchunïkiukaxist'pan—sasa.
9Discipulonakapajjakhamsasawjisktʼapjjäna:“¿Kunas
akauñachtʼäwejja?”
10Jupastisarakïnwa:—JumanakaruwDiosanReinopan
imantatyatiñanakapyatipxañama,ukampisyaqhanakax
uñacht'äwinakampiwchurapxi.Ukhamatuñjasaxjan
uñjapxañapataki,ist'asaxjanamuyt'apxañapataki.
11Jichhastiakauñacht'äwixakawa:JathaxDiosan
arupawa.
12Khitinakatixthakijak'ankapkiukanakaxist'irinakawa;
ukatstiSupayaxjutasinchuymanakapataruapt'asi,jan
iyawsapxañapataki,qhispiyatäpxañapataki.
13Qalapatjjankirjaqenakajja,istʼasajjkusisitarunak
katoqapjje.Jupanakastijaniwsaphinïpkiti,mäjuk'a
pachatakiwiyawsapxi,yant'apachanxt'unjasipxi.
14Ch'aphinaktaypirjaquqanirïkiukanakaxakanakawa,
ist'asaxmistunipxiwa,ukatstiakajakañanllakinakampi,
qamiryänakampi,kusist'añanakampiwch'amakt'ayasipxi.
15Ucampissumaoraqenjja,sumachuymampiarunak
istʼasinphoqeri,pacienciampiachunakachupkiukanakawa.
47

LUCAS
16Janipuniwkhitismävelanaktayasaxmävasompi
imt'kiti,janukaxikiñmanqharusuchañmunkiti.Janukasti
mäcandelabroruwuchasi,ukhamatkhitinakatejjmantapki
ukanakajjqhanuñjapjjañapataki”sasa.
17Janiwkunasimantatäkiti,januñt'ayatäkaniti.janirakiw
kunaimantatäkisukanakasjanuñt'atäkaniti,janirakiw
mistkaniti”sasa.
18Ukhamasti,kunjämtixist'apktaukamuyasipxam,
khititixutjkiukaxjuparuwchuratäni.Khititejjjanutjki
ukajja,kunatïjupajjutjkaspaukaptʼatäniwa”sasa.
19Ukatstitaykapasa,jilanakapasajuparjak'achasipxäna,
ukampisjaniwjuparnuwasiñpuedipkänti.
20Mayninakastisapxarakïnwa:“Taymamampi
jilanakamampixjumaruñjañmunasawanqansayt'atäsipki”
sasa.
21Jesusastijupanakaruxsänwa:—Taykajampi
jilanakajampixDiosanarunakapist'asinphuqhapxi—sasa.
22MäurustiJesusaxdiscipulonakapampchikawmäbarcor
mantasinjupanakarsäna:—Qutakhurkatarsarañäni—sasa.
Ukatjupanakaxlanzampiwsartapxäna.
23Ucampisbarcotsarasipkänaukhajjikisjjänwa,mä
jachʼathayajjqotapatjjaruwsaraqanïna.Umampiw
phuqhantatuñjasipxäna,janwalt'äwinuñjasipxäna.
24Jupanakastijuparjak'achasisinsartayapxäna,akham
sasa:—Yatichiri,yatichiri,jiwxapxtwa—sasa.Ukatsti
sartasinxa,thayaru,umaxwalpunthayt'äna,ukatstijaniw
samarañäkänti.
25Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Kawkinkirak
jumanacajjiyawsäwinacamajja?Jupanakastiajjsarasaw
maynitmaynikamsapjjäna:“¿Kunjamäpachasakajaqejja?”
Jupawthayanakarusa,umarusakamachi,jupanakastijupar
ist'apxiwa.
26UkatstiGadarenonakanuraqiparpuripxäna,Galilea
chiqaru.
27Uraqirsarkasasti,mäjaqiwmarkatmistunitayna,jupax
waljasaxranakanïnwa,janirakiwisimpisthapt'atäkänti.
28Jesusaruñjasaxjach'atart'asisawnayraqatapar
qunt'asisinjach'atarsüna:—Jesús,DiosanYuqapa,¿kuna
lurañasjumampi?Nayajjachikt'assmawa,jant'aqhisiyata
—sasa.
29(Jupaxukaq'añuajayuruxukajaqitmistuñapatakiw
mayïna.Waljakutiwukajaqixkatjatayna,cadenanakampi,
ch'ankhanakampi chinuntatänwa, ch'ankhanakap
p'akjatayna,ukatstiSupayanwasararirpatayna.).
30Jesusastijuparjiskt'äna:—¿Kunassutimaxa?Jupasti
sarakïnwa:—Legión,waljañanqhaajayunakawjupar
mantatapat—sasa.
31JupanakastiJesusarachikt'asipxäna,janmanqharu
mistupxañapataki.
32Ukanstiwaljakhuchhinakawqullupatanmanq'asipkäna.
Ukatjupanakaruxtʼaqhisiyarakïnwa.
33Ukatstiñanqhaajayunakaxukajaqitmistusaw
khuchhinakarmantapxäna,ukavacanakaxwali
ch'amampiwmäjach'achiqatqutart'ijtapxäna.
34Jupanakarmanq'ayirinakastikuntixluraskänauk
uñjasaxjaltxapxäna,ukatstimarkar,pampanyatiyiriw
sarapxäna.
35Ukatstijupanakajjkunatïpaskänaukuñjiriw
mistupjjäna.Jesusanukarpurisinsti,khititixñanqha
ajayunakaxmistkataynaukajaqiruwJesusankayunakap
jak'anqunt'atäskirjikxatäna,isimpisthapt'ata,suma
amuyumpi.
36Ukuñjirinakastisapxarakïnwa,kunatuqitsañanqha
ajayunakankatuntatjaqixk'umaraptawayi.
37UkatstiGadarenonakanjakʼankirjaqenakajjjupanakat
jitheqtañapatakiwJesusarachiktʼasipjjäna.Jupanakasti
waliaxsarañampiwkatuntatuñjasipxäna,ukatstibarcor
makhatasinxa,kutt'anxarakïnwa.
38Saxranakaxmistkataynaukajaqixjupamp
chikäñapatakiwachikt'asïna.
39Utamarkutt'am,ukatstiDiosaxjumarjach'a
luräwinakapuñacht'ayarakim.UkatstiJesusaxwalijach'a
luräwinakapmarkapachanyatiyäna.
40Jesusajjkuttʼanjjänaukhajja,jaqenakajjkusisit
katoqapjjäna,taqeniwjuparsuyasipkäna.
41Jairosutinimäjaqiwpurinïna,jupastisinagogan
p'iqinchiripänwa.
42Jupajjmäsapaphuchhapanïnwa,jupajjniyatunka
payanmaranëjjänwa,jupastijiwañampïskänwa.Ukampis
saraskänaukhajja,jaqenakajjjuparuwtantachtʼasipjjäna.
43Mäwarmistitunkapayanmarawilausumpusuntatänwa,
qullirinakaruwtaqijakañapapt'asïna,janirakiwkhitis
qullatäkänti.
44Jupanqhepäjjatjutasinjja,isipatoqeruwllamktʼäna,
ukspachawukawarminwilapajjtukusjjäna.
45Jesusastisarakïnwa:—¿Khitisllamkt'itu?Taqeniwjan
iyawsapkänaukhajja,Pedrompijupampchikäpkäna
ukanakampejjsapjjäna:“Yatichiri,waljajaqenakawjumar
tʼaqhesiyapjje,tʼaqesiyapjjetu,¿khitisllamktʼitu?
46Jesusastisarakïnwa:—Mayniwllamkt'itu,nayasti
amuyasta,sumasarnaqañaxnayatmistuwayxiwa—sasa.
47Warmixjanimantatätapuñjasaxkhathatt'asisawjupan
nayraqataparqunt'asisintaqijaqinaknayraqatanyatiyäna,
kunatsallamkt'äna,kunjämtixjank'akqullatäxäna.
48Jesusastijuparuxsänwa:—Wawa,suma
chuymacht'asim,iyawsäwimaxk'umaraptawaytamxa.
sumankañampisarapxam.
49Jesusajjparlaskkänaukhajja,sinagoganpʼeqtʼiripan
utapatmaynejjjutasinakhamsäna:“Phuchamajj
jiwatäjjewa”sasa.janwalt’ayañaxjaniwYatichirikiti.
50Ukist'asinsti,Jesusaxjuparuxsänwa:—Janaxsaramti,
iyawsam,ukawarmixk'umaräniwa—sasa.
51Utarmantasaxjaniwkhitirusmantañmunkänti,jan
ukastiPedrompiru,Santiagompiru,Juanampiru,tawaqun
awkipampitaykapampikiwmantayäna.
52Taqinipuniwjacht'asipxäna,jach'atjachapxäna,
ukampisjupaxsänwa:—Janjachamti;jupaxjaniwjiwkiti,
janukastiikiskiwa.
53Ukawarminjiwatapyatisaxjisk'achatawJesusat
larusipxäna.
54UkatstiJesusaxtaqiniruwmistüna,ukatstiamparat
katthapisinxa,akhamsasawart'äna:—Sirvi,sartam—sasa.
55Ukawarminajayupaxkutt'anxäna,ukatstijank'akiw
sartxäna.
56Awktaykapajjwalmuspharapjjäna,ukampisJesusajj
jankhitiruskuntïpaskänaukyatiyapjjamtisasawsäna.
9JAQTHAPI
1Ukatstitunkapayandiscipulonakaparuwjawsthapiyäna,
ukatstitaqiñanqhaajayunakxaruxch'amchurarakïna,
usunakqullañataki.
2UkatstiDiosanReinopatyatiyapxañapataki,usutanakar
qullapxañapatakiwkhithäna.
48

LUCAS
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jankunsapt'asipxamti,
nithujrusa,nit'ant'a,nit'ant'sa,niqullqisa.janirakiwsapa
maynixpäcapanïpkiti.
4Kawkïrutarusmantapkätaukautanjakasipjjam,ukatsti
ukachiqatsarxapxam.
5Khitinakatixjumanakarjankatuqapkätamxa,ukamarkat
mistxapxätaukhaxa,kayunakamatlaq'ach'allt'asipxam,
jupanakcontrayatiyañataki.
6Jupanakastisarxapxänwa,ukatstijach'amarkanakaruw
sarapxäna,sumayatiyäwinakyatiyasa,k'umaraptayasa.
7HerodesapnaqirixtaqikuntixJesusanlurkänukist'äna,
ukatyaqhipanakaxJuanaxjiwatanaktaypitjaktxiw
sapxäna.
8YaqhepajjEliasajjuñstänasasawsapjjäna.
Yaqhepanakastinayraprofetanakatmaynïriwjaktanisasaw
sapjjäna.
9Herodesastisänwa:—Juanp'iqipkhuchhuqawaytwa,
ukampis¿khitirakakaxa,khitirutixukhamarunakist'kta
ukaxa?Ukatjuparuñjañwalmunäna.
10Apostolonakajjkuttʼanjjapjjänaukhajja,taqekuntï
lurapkänaukanakyatiyapjjäna.Ucatstijupanacarojj
sapakiwBetsaidasatmarcanquirmäwasarsarjjäna.
11Ukyatisinstijaqinakaxjupararkapxäna,jupasti
jupanakaruxkatuqt'asawDiosanReinopatjupanakar
parläna,k'umaraptañmunirinakarusqullarakïna.
12Ukauruxtukusxänaukhaxa,tunkapayanjaqinakaw
jutasinsapxäna:—Jaqinakarkhithapxam,ukajak'ankir
markanakaru, pampanakaru sarapxañapataki,
qurpachasipxañapataki,manq'aapthapipxañapataki,
nanakaxakankxapxtwaawasarpampankirchiqa.
13UcampisJesusajjjupanacarojjsänwa:—Manq'a
churapjjam—sasa.Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiw
juk'amputjxiti,janukastiphisqat'ant'ampi,pä
chawllampikiwutjistu.janukaxtaqiakajaqinakatakix
aychaalasirsarañasawa.
14Jupanakastiniyaphisqawaranqajaqinakäpxänwa.
Ukatstidiscipulonakaparuxsänwa:—Phisqatunkajaqiruw
qunt'ayapxam—sasa.
15Ukhamlurasaxtaqiniruwqunt'ayapxäna.
16Ukatstiphisqat'ant'ampi,pächawllampiaptasinx
alaxpacharuñtasinxbendicisawdiscipulonakaparchuräna,
jaqinaknayraqatanuchapxañapataki.
17Jupanakastimanq'antapxäna,taqiniwsist'asipxäna,
ukatstitunkapayancanastanakqhiparapxäna.
18Jesusaxsapakimayiskänaukhaxa,discipulonakapaw
jupampchiksarapxäna,ukatjupanakaruxjiskt'äna:—
¿Khitirakjaqinakaxsapxitusti?
19Jupanakastisapxarakïnwa:—BautisirJuan;ukampis
yaqhipanakaxsapxiwa:“Elias!”yaqhepastisapjjarakiwa:
nayraprofetanakatmaynïrejjjaktjjewa—sasa.
20Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakasti,
¿khitirïtwasapjjtajja?Pedrostisarakïnwa:—Diosan
Cristopawa—sasa.
21Jesusastijupanakaruxwalich'amampiwsäna,jan
khitirusukyatiyapxamti.
22Ukatsapxänwa:—JaqinYuqapaxwalja
t'aqhisiñanakanïñapawa,jilïrirpirinakampi,sacerdotenakan
jilïrinakapampi, escribanakan apanukutäñapataki,
jiwayatäñapa,kimsïrurunjaktañapa—sasa.
23Ukatstitaqiniruwsäna:—Maynitixnayararktañ
munchixa,jupapachpatjithiqtpan,cruzapapt'asisinnayar
arkta—sasa.
24Khititixjakäwipqhispiyañmunkiukaxapt'asiniwa,
ukampiskhititixnayalaykujakañapapt'asiñmunkiukax
qhispiyani.
25¿Kunaaskirakjaqejjakapachaptʼasisinaptʼasispa,jan
ukajjjaqunukutäspa?
26Khititejjnayatpʼinqachani,nayanarunakajatsa
phenqʼaskaniukajja,JaqenYoqapajjjupanjachʼajachʼa
tukutapa,Awkipan,qollanangelanakapatsajutkaniukhajj
phenqʼasiniwa.
27Chiqpachansasapxsma,yaqhipanakaxakachiqan
sayt'atäsipki,jupanakaxjaniwjiwañapmallq'apkaniti,
DiosanReinopuñjañkama.
28Ukaarunakapatniyallätunkurunakqhepatjja,
Pedrompiru,Juanampiru,Santiagompiruwirpäna,ukatsti
mäqolluruworacionarmakhatäna.
29 Diosatmayiskäna ukhajja,uñnaqapas
mayjtʼayatäjjänwa,isipasjanqʼokʼajkirïnwa.
30UkatstipäjaqiwJesusampparlt'asipxäna,Moisesampi,
Eliasampi.
31Jupastijach'akankañampuñstäna,Jerusalénmarkan
jiwatapatparläna.
32Pedrompi,jupampchikäpkänaukanakampejj
ikintatäpjjänwa,sartasipkänaukhajja,jupanjachʼa
kankañapuñjapjjäna,jupampchiksaytʼatäsipkänaukapani
chachanakaru.
33Jupatsarxapxänaukhaxa,PedroxJesusaruxsänwa:—
Yatichiri,akanjakañaxwaliaskiwa,ukatkimsacarpa
lurañäni.maynistijumataki,maynistiMoisesataki,
maynistiEliasataki.
34Ukparlkasasti,mäqinayawjutasinjupanakar
ch'amakt'ayäna.
35Qhixuqhixutaypitmäaruwist'asïna:—Akaxmunat
Yuqaxawa.
36Ukaarojjtukusjjänaukhajja,Jesusarojjsapakiw
jikjjatasïna.Jupanakastijak'achasipxänwa,janiwkhitirus
ukaurunakankuntixuñjapkänukanakyatiyapkänti.
37Qhepürojjqollutsaraqanipkänaukhajja,walja
jaqenakawjupampjikisipjjäna.
38Ucatstimächachawjach'atart'asïna:—Yatichiri,
achikt'assmawa,wawajaruñtam,jupastinayansapa
wawajawa—sasa.
39Mäajayuwjuparkatuntasinmäakatjamatart'asi.ukatsti
ch'iyjasi,wasitatespuma,ch'akhanakch'allxtañaxch'amaw
jupatjithiqtañapa.
40 Discipulonakamaruw achikt'asta, jupar
jaqunukupxañapataki.ucatjaniwatipcänti.
41Jesusastisarakïnwa:—Janiyawsiri,q'añujaqi,
¿qhawqhakamasjumanakampïskä,jumanakarjaysañataki?
Wawamaruxakanapanipxam.
42Jutaskänukkhasti,Supayajjjaqonukusawq'añuchäna.
Jesusastiukaq'añuajayuruwtuqinuqäna,ukatstiuka
wawaruxk'umaraptayäna,ukatstiawkiparkutt'ayarakïna.
43TaqeniwDiosanchʼamapuñjasajjwalmuspharapjjäna.
UcampisJesusanluratapatsapamaynimuspharasipkäna
ukhajja,Jesusajjdiscipulonakaparsänwa:
44Ukaarunakaxjinchunakamarch'allt'asipxpan,Jaqin
Yuqapaxjaqinakanamparaparuwkatuyatäni.
45Jupanakastijaniwukaarunakamuyapkänti,uka
arunakstijaniwamuyasipkänti,ukatwajuparjiskt'añ
axsarapxäna.
46Jupanaktaypinjja,kawkïrisjukʼampjachʼäni,sasaw
jupanaktaypinchʼajjwapjjäna.
49

LUCAS
47Jesusastijupanakanchuymapanlup'itapamuyasinxa,
mäwawaruwapthapïna,ukatstijupajak'aruwsayt'ayäna.
48Jupanakaruxsapxarakïnwa:—Khititixakawawar
sutixarkatuqkiukaxnayaruwkatuqi,khititixnayar
katuqkituukaxkhithankituukaruwkatuqaraki.
49Juanaxsarakïnwa:—Yatichiri,mäjaqiruwsutimlayku
ñanqhaajayunakjaqunukuruñjapxta.Nanakax
jark'apxaraktwa,janiwnanakampchikaarktati—sasa.
50Jesusastijuparuxsänwa:—Janjark'amti,khititixjan
jiwasanakcontrasayt'kiukaxjiwasanaklaykukiwa—sasa.
51Jesusarkatoqañhoraspurinkänaukhajja,Jerusalén
markarsarañatakiwsaytʼasïna.
52Ukxarustikhithanakwakhithapxäna,ukatstiSamaria
markankirmäjisk'amarkaruwsarapxäna,jupataki
wakicht'añataki.
53Jupanakajjjaniwkatoqapkänti,Jerusalénmarkarsarañ
munkaspaukhamänwa.
54Ukuñjasajja,SantiagompiJuanampidiscipulonakapajj
akhamsapjjänwa:—Tatay,¿janitninaalajjpachat
saraqaniñatak mayista, ukhamat jupanakar
nakhantayañataki,kunjamtïEliasajjlurkänaukhama?
55UcampisJesusajjjupanakartoqesinsänwa:—
Jumanakajjjaniwyatipktatikunaajayunïpjjtajja—sasa.
56JaqinYuqapaxjaniwjaqinakanjakawipt'unjañatak
jutkiti,janukastijupanakarqhispiyañatakiwjuti.Ukat
yaqhamarkaruwsarapxäna.
57Thaknamsarasipkänaukhajja,mäjaqewjuparojjsäna:
“Tata,kawkirutïsarkätaukaruwarkta”sasa.
58Jesusastijuparuxsänwa:—Zorronakaxp'iyanakaniwa,
alaxpachankirjamach'inakastiqullunakaniwa.ukampis
JaqinYuqapaxjaniwkawkharusp'iqipuchañapaxutjkiti.
59Mayniruwsäna:—Arkapxita—sasa.Ucampisjupajj
sänwa:—Tatay,nayrajjawquijarimt'irisarjjam—sasa.
60Jesusastijuparuxsänwa:—Jiwatanakaxjiwatanakapar
imt'apxpan,ukampisjumaxsaram,DiosanReinopat
yatiyiri—sasa.
61Maynïristisarakïnwa:—Tatay,nayajjjumararkäma.
ukampisnayraqatjupanakatdespedirsarañmunta,
jupanakaxutajankapxiwa.
62Jesusastijuparuxsänwa:—Janiwkhitisaradoukar
amparapluqxatasinqhipäxuñtasinDiosanReinopatak
askïkaspati—sasa.
10JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,Tatituxyaqhapaqallqtunkaruwutt'ayäna,
ukatstipaninipaniniruwkhithäna,kawkirmarkanakarutix
jupaxjutañapäkänukamarkanakaru.
2Ukatwajupanakaruxsäna:—Yapuapthapiñaxwali
jach'awa,ukampisirnaqirinakaxjuk'anikiwa.
3Sarnaqapjjam,nayajjlobonaktaypiruwijanakaruñtataw
khitanipjjsma.
4Janiwbolsa,ch'uqi,zapatoapt'asipxamti,janirakiw
khitirusthakinaruntapxamti.
5Kawkïrutarusmantapkätaukkhasti,nayraqatsapxam:
“Akautansumankañapa”sasa.
6Sumankañyuqatixukanutjchixa,jumanakan
sumankañaxjuparuwutjani,janukhamäkanixa,
jumanakaruxwasitatwakutt'anipxätam.
7Ukapachpautanqhiparapxam,kuntixchurapkiukanak
manq'apxam,umapxam,irnaqirixqullqipkatuqañapawa.
Janiwutatutasarxañamäkiti.
8Kawkïrmarkartixmantapkäta,kawkïrmarkartix
katuqapktamukmanq'apxam.
9Ukxarustiusutanakarqullapxam,ukatstisapxam:
“Diosanreinopaxjak'achasinxiwa”sasa.
10Ukampiskawkirmarkarmantapkäta,janitix
katuqapkätamxa,ukamarkancallenakaparsarapxam,
sapxarakim:
11Markamanlaq'apsa,nanakarch'amakt'ayistuuka
laq'anaksapichthapipxsma,ukampisjumanakaxyatipxam,
DiosanReinopaxjumanakarjak'achasxiwa.
12Ukampisnayastisapxsmawa,ukauruxSodoma
markatakixjuk'ampjanwalt'ayatäniwa,ukamarkatsipansa.
13¡AyjumatakejjCorazín!¡Ayjumata,Betsaidamarka!
Tiro,Sidónmarkanakanjumanakanluratäpkänaukajachʼa
luräwinakatïjumanakanluratäpkchïnjja,jupanakajjwali
jayatiempowarrepentisipjjaspäna,qʼañuisimpi,laqʼampi
qontʼatäsa.
14Ucampistaripäwiurunjja,Tiro,Sidónmarkajj
jumanakatsipansajuk'ampmutuñäniwa.
15Capernaúm,jumastialaxpacharjach'araptatätawa,
infiernoruwjaquntatäyäta.
16Khititixjumanakarist'apktamukaxnayaruwist'itu;
Khititixjumanakarjisk'achapkituukaxnayaruw
jisk'achapxitu;Khititejjnayarjiskʼachkituukajja,
khitankituukaruwjiskʼacharaki”sasa.
17Paqallqtunkastikusisitakutt'anipxäna,sapxarakïnwa:
—Tatay,ñanqhaajayunakassutimtuqiwist'apxitu—sasa.
18Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—NayaxSupayarux
alaxpachatmällijullijuruñtatawuñjta—sasa.
19Nayastich'amchursmakatarinakaru,alacrananakaru,
uñisirinakanch'amapartakt'apxañamataki.
20Ukampisjankusisipxamti,ajayunakaxjumanakar
ist'apxatamatxa.janukastikusisipxam,sutinakamax
alaxpachanqillqatätaplayku.
21UkahorasanjjaJesusajjkusisisawsäna:“Awkiy,
alajjpachansa,akapachansaTatitu,akanakjjayatiñan
jaqenakatimantatamatjja,wawanakaruñachtʼayapjjatamat
yuspärta.Ukhamawjumatakixwaliaskïkaspasukham
amuyasïna.
22TaqikunasnayaruwAwkijankatuyitu.KhitisAwkixa,
janukastiYuqakiwa,khitirutixYuqaxuñt'aykaniukaru.
23Jesusastidiscipulonakaparuñtasinsapakiwsäna:—
Kusisiñanïpxiwakuntixjumanakaxuñjapktauk
uñjirinakaxa.
24Nayastisapxsmawa,waljaprofetanaka,reyinakax
kuntixjumanakaxuñjapktaukuñjañmunapxi,ukampis
janiwuñjapkiti.Kuntixist'apktaukist'apxañamataki,
ukampisjaniwist'apktati—sasa.
25Ukatstimäkamachiyatichiriwsayt'asisinyant'äna,
akhamsasa:—Yatichiri,¿kunlurañaxaswiñayjakañ
katuqañataki?
26Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunaskamachin
qillqatäpacha?¿kunjamsajumajjliytʼta?
27Jupastisarakïnwa:—TatituDiosamaruwtaqi
chuymamampi,taqialmamampi,taqich'amamampi,taqi
amuyumampimunasiñama.Jaqimasimarusjuma
kipkarjamsarnaqam”sasa.
28Jesusastijuparuxsänwa:—Chiqapuniwarstaxa.
29JupastichiqaparuñjañmunasawJesusarsäna:—¿Khitis
jaqimasixaxa?
30Jesusastisarakïnwa:—MäjaqiwJerusalenatJericó
markarsaraqasinlunthatanaktaypirjaquntatäna,
50

LUCAS
jupanakastiisiapsusipxäna,usuchjasipxäna,chikatjiwat
jaytasawsarxapxäna.
31Mäsacerdotejjukathaknamsaraqanïna,juparuñjasasti,
ukathaknampasawayjjäna.
32Ukxarustimälevitajaqiwukachiqarpurintäna,jupar
uñkatasinmächiqatpasawayxäna.
33Ucampismäsamaritanacawkawkirutïjuparsarcäna,
juparuñjasajjkhuyapt'ayasjjäna.
34UkatstiJesusanukarsarasinusuchjatanakapaceitempi,
vinompiwarxatasinxa,uywappatxaruwuchapxäna,ukatsti
mäqurpachasiñutaruwirpapxäna,ukatstiuñjapxäna.
35Qhepürojjsarjjänaukhajja,päqollqeapsusin
ejercitoruwchuräna,ukatstisänwa:“Juparuñjam”sasa.
Kunatixjumaxjuk'ampgastkätaukxa,kutt'anxäukkhaxa,
nayawkutt'ayäma—sasa.
36¿Akakimsatxa,¿kawkïrislunthatanaktaypirjaquqanir
jaqimasipäpachasti?
37Jupastisarakïnwa:—Khititixjupatkhuyapt'ayaskäna—
sasa.Jesusastijuparuxsänwa:—Sarxam,ukhamaraki
luram—sasa.
38Jupanakajjsarasipkänaukhajja,Jesusajjmämarkaruw
mantäna,Martasatmäwarmiwutaparkatoqäna.
39MaríasutinimäkullakapawJesusankayunakapjak'an
qunt'asisinarunakapist'äna.
40Martaxwalpunluqtañatakch'amachasïna,ukatjupar
jak'achasisinakhamsäna:—Tata,¿janitkullakajansapak
luqtañatakjaytatapatllakiskta?Ucatwanayar
yanapt'añapatakmayïta—sasa.
41Jesusastijuparuxsänwa:—Marta,Marta,jumaxwali
amuyumpiwllakistaxa.
42Ukampismäkunawwakisi,Mariaxukasumachiqa
ajlliwayi,ukaxjaniwapaqatäkaniti.
11JAQTHAPI
1Mächiqanmayiskänaukhawmädiscipulopaxjuparux
säna:—Tatay,mayisiñyatichapxita,kunjämtixJuanax
discipulonakaparyatichkänukhama—sasa.
2Jesusastijupanacarojjsänwa:—Mayisipcätaucapachajja:
‘AlajjpachanquirAwquijja,sutimajjjach'añchatäpan’sasa.
Jumanreinomaxjutpan.Munañamajjluratäpan,kunjamtï
alajjpachansa,akaoraqensaluratäpan.
3Sapaurut'ant'achurapxita.
4Juchanakaspampachapxita;Khitinakatixmanükistu
ukanakaruxpampachapxaraktwa.Janyant'awiruirpapxita;
janukastijanwalitqhispiyapxita.
5Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jumanakatkawkïrismä
amigonïspa,chikaarumkamastijupanukarsarasinsaspa:
‘Amigo,kimsat'ant'mayt'ita;
6Nayanmäamigojajjnayanukarjutasinjja,¿janitnayajj
kunsajuparyatiyañajajjutjkituti?
7Jupastichuymatpachakhamsasawjaysani:“Jan
llakisiyapxitati,punkuxjist'antatawa,wawanakajasti
nayampchikawikiñankapxi.Janiwnayajjsartasinjumar
churkirismati.
8Nayajjsapjjsmawa,amigopätaplaykojjjanissartasin
juparchurañmunkchejja,janchʼamanïtaplaykojj
sartaniwa,ukhamatwawaljamunañapsachurarakini”sasa.
9Nayastisapxsmawa:Mayt'asipxam,churapxätamwa.
thaqhapxam,ukatstijikxatapxarakïtawa;thuqt'apxam,
ukatstijist'aratäpxätamwa—sasa.
10Khititejjmaytʼkiukajja,katoqarakiwa.khititixthaqki
ukaxjikxati;Khititixliwxatkiukaxjist'aratäniwa”sasa.
11Mäyuqallwawatixjumanakatmayniawkipatt'ant'a
mayispaukhaxa,¿mäqalachuraspati?janukaxchawlla
mayt'aspasti,¿chawllalaykutimäkatarichurani?
12Janukaxmäyuqallwawamayt'aspaxa,¿mäalacrán
loqtaspati?
13Jumanakatixjanwalijaqinakäpkätaxa,wawanakamar
sumawaxt'äwinakchurañyatipxstaxa,¿kunjämarak
alaxpachankirAwkimaxQullanAjayumayt'irinakaparux
juk'ampchurkaniti?
14Jupastimäsaxrajaqunukuskäna,ukañanqhaajayusti
amukïskänwa.Supayajjmistunkänaukhajja,amutu
jaqenakawparläna.ukatjaqinakaxwalmuspharapxäna.
15Ukampisyaqhipanakaxsapxarakïnwa:—Beelzebub
saxranakanp'iqinchiriptuqiwñanqhaajayunakalisnuku—
sasa.
16Yaqhepastijuparyant'asawalaxpachatmäunañchäw
thaqhapxäna.
17UkampisJesusaxjupanakanamuyunakapyatisinxa,
jupanakaruxsänwa:—Taqireinoxmaynitmaynikam
t'aqanuqtataxt'unjatäxiwa.ukatmäutaxmäutar
t'aqanuqataxt'unjatawa.
18Supayatejjjupapachpacontratʼaqanuqtatäspaukhajja,
¿kunjamarakReinopajjsaytʼanisti?Beelzebubtuqiw
ñanqhaajayunakalisnukupxtasapxaraktawa—sasa.
19NayatixBeelzebubtuqisaxranakaralisnukstaxa,
¿khitimpiswawanakamaxjupanakaralisnukupxi?ucatwa
jupanacajjjumanacantaripirinacamäpjjani.
20NayatixDiosanamparapampsaxranakaralisnukstaxa,
DiosanReinopaxjumanakxarpurinxiwa.
21Kunapachatïmächʼamanijaqejjpalaciopuñjkiukhajja,
yänakapajjsumankañanwajikjjatasi.
22Ukampisjupatsipanjuk'ampch'amanijaqixjupar
jutasinatipjaniukhaxa,taqiarmaduranakapapt'asi,ukatsti
yänakaplakiraraki.
23Khititejjjannayampïkiukajjnayacontrawsaytʼi,
khititejjnayampjantantachtʼkiukajja,chʼeqeyi.
24Kunapachatixq'añuajayuxjaqitmistuwayxiukhaxa,
wañachiqanakansamarañthaqirsaraski.Jankhitirus
jikxatasaxsiwa:“Kawkhantïmistuwayktaukautaruw
kuttʼä”sasa.
25Jutasinsti,q'umachata,k'achacht'atjikxatäna.
26Ukatstijupatsipanjuk'ampjanwaliajayunakpaqallqu
ajayunakaruwirpäna.Ucatstimantasinjja,ukanjakasipjje,
ucatqhepïrjakañajjnayratsipansajuk'ampjanwaliwa.
27Ukparlkasasti,ukatamankirmäwarmiwjachʼatarsüna,
akhamsasa:“Kusisiñaniwakawkïrpurakasa,ñuñusktauka
ñikʼutasa”sasa.
28Jesusastisarakïnwa:—Jïsa,Diosanaruparist'irinaka,
kusisiñanïpxiwa—sasa.
29Jaqinakaxtantacht'asisinxa,Jesusaxakhamsañqalltäna:
—Akaxjanwalijaqiwa.Ucampisjaniwmäunañchajj
churatäkaniti,janucastiJonasprofetanunañchäwipawa”
sasa.
30KunjämtixJonasaxNínivemarkankirinakatakixmä
unañchäwïkänxa,ukhamarakiwJaqinYuqapaxjichha
pachankirinakatakixmächimpunïni.
31Juchañchäwiurunjja,surtoqenkirreinajjjichhatiempon
jakirjaqenakampchikawsartani,jupanakarojj
juchañcharakiniwa,jupajjSalomonanyatiñkankañapa
51

LUCAS
istʼiriwakaoraqpachatjutäna.Salomonatsipanjuk'amp
jach'ajaqiwakankxi—sasa.
32Taripäwiurunxa,Nínivemarkankirinakaxaka
wawanakampchikaw sartasipxani,jupanakarux
juchañchapxani.Jonasatsipansajuk'ampjach'ajaqiw
akankxi.
33Janipuniwkhitismälamparanaktayasinmäjamasat
uchañmunkiti,janirakiwmäcarritomanqharusuchkiti,jan
ukastimäcandelabroruwuchañapa,ukhamat
mantanirinakaxqhanuñjapxañapataki.
34Cuerponqhanapaxnayrawa,ukatwanayramaxsapakïki
ukhaxa,taqpachjanchimaxqhanampiphuqt'atawa.
Ucampisnayramajjjanwalijaqëkiukhajja,cuerpomajj
chʼamakanphoqantatänwa.
35Ukhamajjjumanutjkiukaqhanajjjanchʼamakäñapataki.
36Taqijanchimaxqhanampiphuqt'atäni,janirakmächiqas
ch'amakt'aniukhaxa,taqpachawqhant'atäni,kunjamtïmä
velaqhant'ataxqhant'ktamukhama.
37Parlkasastimäfariseowjupampchikamanq'añapatak
achikt'asïna.
38Fariseojjukuñjasajja,janïrmanqʼkasajjjanïr
jariqasirïtaplaykojjwalmuspharäna.
39Tatituxjuparuxsänwa:—Jichhaxjumanakax
fariseonakaxcopa,platoanqäxapq'umachapxtaxa.ucampis
chuymamajjq'añunakampi,ñanqhaluräwinakampi
phoqantatänwa.
40Jumanakaxjanamuyt'asirjaqinaka,¿janitkhititix
anqankiryänaklurkiukaxchuymapanutjkiukanakluraraki?
41Janukasti,kunatïutjktamukanakatlimosnachurapjjam.
Jumanakatakixtaqikunasq'umawa.
42¡Ayjumanakatakejjfariseonaka!Jumanakaxmenta,rue,
taqikastaqullaquranakatdiezmochurapxtaxa,taripäwi,
Diosanmunasiñapsaatipjapxaraktawa.
43¡Ayjumanakaxfariseonaka!Jumanakaxsinagoganakan
jach'aqunuñanakmunapxtaxa,qhatunakanaruntt'asiñ
munapxtaxa.
44¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxjanuñstkiukasepulturaruñtatäpxtawa,uka
sepulturarsarirjaqinakaxjaniwukyatipkiti.
45UkxarustiLeyyatichiritmayniwjuparuxsäna:—
Yatichiri,ukhamsasmastinanakarjisk'achapxista—sasa.
46Jupastisarakïnwa:—¡Ayjumanakatakejja,ley
yatichirinaka!Jumanakaxwalich'amäkiukaq'ipinak
jaqinakaruxq'ipt'apxtaxa,janiwmäamparluk'anampis
q'ipinakllamkt'apktati.
47¡Ayjumanaka!Jumanakaxprofetanakansepulturap
lurapxtaxa,nayraawkinakamawjupanakarjiwayapxi.
48Chiqpachansajumanakaxnayraawkinakaman
luräwinakapist'apxatamata,chiqpachapuniwjupanakar
jiwayapxi,jumanakaxsepulturanakapsalurapxtaxa.
49UkatwaDiosanyatiñkankañapajjsarakïna:“Nayaw
profetanakaru,apostolonakarukhithä,jupanakat
yaqheparojjjiwayapjjarakiniwa,arknaqapjjarakiniwa”sasa.
50Ukhamattaqiprofetanakanwilapaxakapachan
qalltatpachwartatäna,ukawilaxjichhapachanakan
mayitäñapataki.
51Abelchachanwilapatqalltasa,Zacariasanwilapkama,
ukawilaxaltarampitemplompichikawjiwaräna.
52¡Ayjumanakatakejja,leyyatichirinaka!Jumanakax
yatiñanllavepapt'asipxtaxa,janiwjumanakaxmantapktati,
khitinakarutixmantapkiukanakarusjark'apxaraktawa.
53Ukarsusinsti,kamachiyatichirinakampi
fariseonakampixwalch'amañcht'apxäna,waljaarunak
arsuñapataki.
54Juparsuyt'apxam,lakapatkunsapsuñmunapxäna,
ukhamatjuparjuchañchañataki.
12JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,janjakt'kaywaljajaqinakaw
tantacht'asipxäna,maynitmaynikamaw kayump
takt'asipxäna,ukatstidiscipulonakaparuxnayraqat
sataynawa:—Fariseonakanlevadurapatamuyasipxam,
ukaxk'arichuymanïñawa—sasa.
2Janiwkunasimt'atäkaspati,janirakiwuñt'ayatäkaniti;
janirakiwimantaskiti,ukaxjaniwuñt'atäkaniti.
3Ukatpïch'amakanarsupktaukaxqhananist'atäniwa.
Ucatstiutapataruwyatiyatäni”sasa.
4Nayastisapjjsmawa,amigonakajajja,janajjsarapjjamti
janchijiwayirinakaru,ukatukaqhepatjjajaniwjukʼamp
lurañjamäkiti.
5Ukampiskhitirutixaxsarapxätauknayratpach
yatiyapxäma:khititixjiwayañtukuyatatinfiernorjaquntañ
ch'amanïkiukaraxsarapxam;jïsa,nayajjsapjjsmawa:Jupar
ajjsarapjjam.
6¿Janitphisqagorriónpälitrompialjatäkaspa,Dios
nayraqatanjanirakmaynisarmatäkaspa?
7Ukampispʼeqenakamanñikʼutanakapastaqeniw
jaktʼatäjje.Ukhamastijanaxsarapxamti,jumanakaxwalja
gorriónukanakatsipanjuk'ampvaloranipxtawa.
8Nayastisapxsmawa,khititixjaqinaknayraqatannayat
arsuskituukaxa,JaqinYuqapastiDiosanangelanakap
nayraqatanarsutarakiwa.
9Ukampiskhititixjaqinaknayraqatannayarjanuñt'kitu
ukaxDiosanangelanakapnayraqatanjanuñt'ayatäniwa.
10KhititejjJaqenYoqaparjanwaliarunakparlkaniukajja,
pampachatäniwa,ukampiskhititejjQollanAjayucontrajan
waliparlkiukajja,janiwperdonatäkaniti.
11Kunapachatixsinagoganakaru,magistradonakaru,jach'a
ch'amaninakaruirpapxätamukkhaxa,janiwlup'ipxamti,
kunsajaysapxäta,kunsasapxäta.
12QullanAjayuwukapachpahorasanyatichapxätam,
kuntixsapxañamäkiukxa.
13Ukxarustimaynïriwjuparuxsäna:—Yatichiri,
jilajampirarsta,nayampchikaherenciajaljañapataki—
sasa.
14Jesusastijuparuxsänwa:—¿Jaqi,¿khitirakjumanakan
taripiriru,janukaxjaljiritutt'ayitusti?
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—Amuyasipjjam,
munañapatamuyasipjjam,mayninjakañapajjjaniw
cunatejjjupanutjquiucapanutjquiti—sasa.
16Jesusastimäuñacht'äwimpiwjupanakarparläna:—Mä
qamirjaqinuraqipaxwaljaachunakachuyäna.
17Jupajjchuymapanakhamsasawlupʼïna:“¿Kunsanayajj
lurä,achunakchurañatakejjjaniwmächeqajjutjkituti?”
18Jupastisarakïnwa:—Akhamlurarakï:graneronakt'unjä,
ukatjuk'ampjach'autalurarakï.ucanwanayajjtaqe
achunakajsa,yänakajsachurarakï.
19Nayastialmajaruxsarakïwa:‘Alma,waljayänakax
waljamaranakimatäxiwa.samart'am,manq'asim,umam,
kusisim.
20Diosastijuparuxsänwa:—Janamuyt'asirjaqi,jichhür
arumaxalmamaxjumatmayt'atäniwa.
52

LUCAS
21Khititejjjupapachpatakqollqeapthapkiukajja,Dios
nayraqatanjanqamirïkiukajja.
22Jesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—Ukhamatwa
sapxsma:Jakäwimatjanlup'ipxamti,kunsamanq'apxäta
ukxa.janirakiwjanchitakisa,kuntixuchasipxätaukasa.
23Jakañaxmanq'atsipanjuk'ampjach'awa,janchixisit
sipanjuk'ampiwa.
24Cuervonakatamuyt'apxam,janiwphawapkiti,janirakiw
apthapipkiti.Ukanakaxjaniwimañutanïpkiti,janirakiw
granerosukanipkiti;Diosaxjupanakarmanq'ayaraki,
¿qhawqharakjumanakaxjamach'inakatsipanjuk'amp
askïpxtaxa?
25¿Jumanakatkawkïrislup'isinmämetrojuk'amp
jach'äspa?
26Jumanakatixjisk'aluräwinakjanlurañjamäpkätaxa,
¿kunatsamayninakataklup'ipxtaxa?
27Lirionakaxkunjamsajilsupxiukamuyt'apxam,janiw
ch'amtukupkiti,janirakiwmuyt'apkiti.Ucampis
sapxsmawa,Salomonaxtaqijach'akankañapampixjaniw
ukajaqinakjamisthapt'atäkänti.
28Diosaxch'uxñaquqanakarukhamisthapiychixa,
jichhürutixpampanutjaski,qharürustihornoruw
jaquntatäni.Jumanaka,juk'aiyawsäwininakasti,
¿qhawqhasjuk'ampisthapiyapxätamsti?
29Janirakikuntixmanq'apkäta,kuntixumapkätauk
thaqapxamti,janirakiwpächasipxamti.
30Akapachankirmarkanakaxtaqiukanakthaqhapxi.
31JanukastiDiosanqhapaqmarkapthaqhapxam;Taqe
ukanakastijumanakaryapt'atäniwa”sasa.
32Juk'aovejanaka,janaxsarapxamti;Awkimajjjumanakar
reinochurañajjwalmunta”sasa.
33Kunatixutjktamukaljapxam,limosnachurapxam.
Jumanakaxjantukuskirbolsanakchurapxam,alaxpachan
jantukuskiryänaka,kawkhantixjanlunthataxjak'achaski,
nilaq'unakasq'añuchaski.
34Kawkhantïyänakamaxutjkiukanwachuymamaxutjani.
35Lomonakamajjchinuntatäpan,qhananakamas
nakhantatäpan;
36Jumanakaxjaqinakjamäpxtawa,khitinakatixuywiripar
jaqichasïwitkutt'aniñapsuyt'apkiukanakaru.Ukhamat
jutasinliwxatkaniukkhaxa,jank'akiwjuparjist'arapxani.
37KusisiñanïpxiwakhitinakarutixTatituxjutkaniukkhax
uñch'ukiskirjikxatani,chiqpachapuniwsapxsma,cinturón
ch'uqt'asismanq'añarqunt'ayaskani,ukatstijupanakar
luqtiriwmistuni.
38Jupatixpayïrjayp'uurunjutaspa,janukaxkimsïrjayp'u
urunjutaspa,ukhamjikxataniukhaxa,kusisiñanïpxiwauka
uywatanakaxa.
39Ucatyatipjjam,utapatejjkunahorasalunthatajjjutani
ukyatispänaukhajja,janiwutappʼakjañapsajaytkaspänti.
40Ukhamastijumanakaxwakicht'atäpxam,JaqinYuqapax
mähorasaruwjutani,kunapachatixjumanakaxjan
amuyapktaukapacharu.
41UkatPedroxjuparuxsäna:—Tata,¿ukauñacht'äwit
nanakarparlaskta,janukaxtaqinirus?
42Tatitustisarakïnwa:—¿Khitirakukachiqachuymani,
yatiñanmayordomoxa,khitirutixuywiripaxutaparu
p'iqinchirutt'ayani,jupanakaruxmanq'achurañhorasapar
churañataki?
43Kusisiñaniwaukauywataxa,khitirutixuywiripax
jutkaniukkhaxukhamluraskirjikxatani.
44Chiqpachansasapxsmawa,juparuwtaqikunatixutjki
ukanakxaruxapnaqañapatakutt'ayani.
45Ucauywatatixchuymapansaspa:‘Tataxaxqhipharuw
purini’sasa.ukatsti,uywatanakaru,imillwawanakarusa
nuwjañqalltapxani,manq'añatakisa,umañatakisa,
machjayasiñatakisa;
46Ukauywatanuywiripaxmäuruwjutani,kunapachatï
jupaxjansuykani,mähorasa,janamuykiukahorasaruw
jutani,ukatstit'aqanuqt'ani,ukatstijaniyawsirinakampi
chikawwakisxani.
47Kawkïriuywatatixuywiripanmunañapyatïna,jan
wakicht'asirïki,janirakiwmunañaparjamlurkataynati,
waljajawq'jatawuñjasini.
48Ucampiskhititejjjanyatkasinjawq'jañjamjanwalinak
lurkiukajja,mäjuk'ajawq'jampiwjawq'jatäni.Khitirutix
waljachuratäniukaxa,waljamayitäniwa.
49Nayajjakaoraqerninaapayaniñatakiwjutta;¿Kunsa
nayajjlurä,nayratpachnakhantatäspaukhajja?
50Ucampisnayajjbautisasiñataquiwutjitu;¡Kunjämarak
nayajjphoqasiñapkamajjchʼamaktʼaskta!
51¿Jumanakaxakauraqinsumankañchurañatakjuttasasin
amuyta?Nayajjsapjjsmawa,Janiwa;janukastitʼaqatʼaqa:
52Jichhatuksarojjmäutanjjaphesqaniwjaljtapjjani,
kimsajjpäcontra,paninistikimsacontrawutjani.
53Awkixyuqacontrawt'aqanuqatäni,yuqallwawasti
awkipcontrawt'aqanuqatäni.taykaxphuchhapcontraw
sayt'asi,phuchhastitaykapcontrawsayt'asi;suegrasti
phuchhapampiw janwalt'ayasiñapa,phuchhasti
suegrapampiwjanwalt'ayasiñapa.
54Ukatstijaqinakaruxsarakïnwa:—Intijalanttuqitmä
qinaymisturuñjapxtaxa,ukspachawsapxarakta:‘Jallux
puriniwa’sasa.ukatukhamarakiwa.
55Surtoqenkirthayajjthaytʼankiukuñjasajjsapjjtawa:
‘Janwaliwutjani’sasa.Ucatstiphoqhasi.
56K'arichuymanjaqinaka,alaxpachansa,akauraqin
uñnaqapyatipxasmawa;Ucampis,¿kunjamarakjichha
pachajjjanamuyasipktasti?
57Jïsa,¿kunatsajumanakpachpatjanchiqaparuñjapkta?
58Kunapachatixuñisirimampichikamagistradoukar
sarkäta,thakinjamsarkätaukhaxa,ch'amachasim,ukhamat
jupatqhispiyatäñamataki.Jupajjjanjuezarirpkätam,
taripiristicarcelarjist'antañapataki.
59Nayajjsissmawa,janiwukacheqatsarjjätati,qhep
qhepaqollqepagañkama.
13JAQTHAPI
1Ukatiemponjja,yaqhepajjGalileankirjaqenakat
yatiyapjjäna,jupanakanwilapjjaPilatojjsacrificionakampi
mayachatäjjänwa.
2Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿AkaGalileankirinakajj
taqeGalileanakatsipansajuchararanakäpkaspasukham
amuyapjjtati?
3Nayastisapxsmawa,janiwarrepentisipkätaxa,taqiniw
jiwarapxäta.
4Janukaxtunkallatunkani,khitinakarutixSiloammarkan
torrepaxliwxatasinjiwaykatayna,¿jumanakaxJerusalén
markanjakirinakatsipansajuchararanakäpkaspasukham
amuyapxta?
5Nayastisapxsmawa,janiwarrepentisipkätati,taqiniw
jiwarapxäta.
53

LUCAS
6Jupastiakauñacht'äwiarsüna;Mäjaqixuvayapupan
higoquqaayruntatayna;Jupastijutasinachuthaqäna,
ukampisjaniwkunsjikxatkänti.
7Ukatstiuvayapuchirinakaparuxsänwa:—Kimsamaraw
akahigoquqanachuthaqirjutta,ukampisjaniwjikxatkti.
¿kunatsauraqixch'amäpacha?
8Jesusastijuparuxsänwa:—Tatay,jichhamaras
jaytanukupxam,nayastiukamuytapanallsuñkama.
9Jumatixachuachuniukhaxa,walikïskiwa,janitix
achunixa,ukaqhipatstikhuchhurakïtawa.
10Jupajjsábadourunmäsinagoganyatichaskäna.
11Ukatstimäwarmiwutjäna,jupastitunkallatunkani
maranakawjanch'amanïkänti,jupastialt'atänwa.
12Jesusastiukawarmiruñjasaxjawsasinsäna:—Warmi,
janch'amanïtamatantutatäxtawa—sasa.
13UkatstiJesusaxamparanakapluqxatäna,ukspachawuka
warmixchiqachatäxäna,ukatstiDiosaruwjach'añchäna.
14Ukatsinagoganpʼeqtʼiripajjwalicoleratawsäna,
Jesusajjsábadourunqollatätaplaykojja,jaqenakarojj
sänwa:“Sojjtauruwjaqenakajjtrabajipjjañapasamarañuru.
15Tatitustijuparuxsänwa:—K'arichuymanjaqi,¿janit
sapamaynixvacapsajanukaxasnopsavacapsa,janukax
asnopsavacapapt'asisumañarirpkta?
16¿JanitakawarmixAbrahamanphuchhapäkaspa,
khitirutixSupayaxakatunkallatunkanmaranaka
katuntawaykiukawarmixsábadourunapt'atäñapäki?
17Ukarsusinstitaqiuñisirinakapawphinq'asipxäna.
18Jesusastisarakïnwa:—¿KunjamakirakDiosan
Reinopajj?¿Kunarusnayajjukaruñtasitästi?
19Ukastimämostazajathampisasiwa,ukajathaxmä
jaqiwhuertarjaquntäna.ukatstimäjach'aquqaruw
tukuwayi;ukatstialaxpachankirjamach'inakastiuka
ramanakanwaqurpachasipxäna.
20Ukatstimayampsarakïnwa:—¿Kunampiraknayasti
Diosanreinoparuñtasitästi?
21Ukalevadurajjmälevadurampisasiwa,ukalevadurasti
mäwarminaptʼasisawkimsamedidatʼantʼarimantasïna,
taqpachlevadurajjlevadurartukuñkama.
22UkatstiJerusalénmarkaruwjach'amarkanakarsaräna,
jisk'ajisk'at'aqanakaruwyatichäna.
23Maynixjuparuxsänwa:—Tata,¿juk'anikiw
qhispiyatäpxi?Ucatjupanacarojjsänwa:—
24K'uchupunkutmantañatakch'amachasipxam,waljaniw
mantañmunapxani,ukampisjaniwmantañmunapkaniti.
25Utanuywiripaxsartasinpunkujist'antasinxa,jumanakax
anqansayt'asiñqalltxapxäta,punkullawintasa:“Tata,
Tatay,jist'arapxita!Jupastisapxarakïtamwa:“Janiw
uñt'apksmatikawkitsajutapxtaxa.
26Ukxarustisapxarakïtawa:‘Jumannayraqatan
manq'asipxta,umapxarakta,jumaxcallenakajan
yaticharaktaxa’sasa.
27Jupastisarakiniwa:“Nayaxsapxsmawa,janiw
uñt'apksmatikawkitsajutapxtaxa;¡Taqejuchaluririnaka,
nayatjithiqtapxam”sasa.
28Abrahán,Isaaca,Jacob,taqpachprofetanakarDiosan
Reinopanuñjapkätaukhawjachañasa,kisunak
ch'allxtañasautjani.
29Intijalsutuqita,intijalantatuqita,alaytuqita,aynach
tuqitajutapxani,ukatstiDiosanqhapaqmarkapan
qunt'asipxani.
30 Ukjjarusti,qhepïrinakajjnayrankapjjaniwa,
nayrïrïpjjaraquiwqhepïrïpjjani.
31Ukaurustifariseonakatyaqhepajjjuparsarasinakham
sapjjäna:“Akatmistum,Herodesajjjiwayarakïtam”sasa.
32Jupanakastisarakïnwa:—Jumanakaxsarapxam,uka
zorrorsapxam:‘Uñtapxam,nayaxsaxranakjaqunuqtxa,
jichhürusaqharürusqullanaklurarakta,kimsïrurustisuma
q'umachatäxäwa—sasa.
33Ukampisnayajjjichhüru,qharüru,qhepürojj
sarnaqañajawa.
34Jerusalén,Jerusalén,profetanakarjiwayiri,jumar
khithatanakarqalampk'upjata.¡Qhawqhakutisnayajj
wawanakamartantachtʼañmunta,kunjamtïmäwallpajj
wawanakaparchʼiwiparapthapiskiukhama,ukampis
jumanakajjjaniwmunapktati!
35Uñtapxam,utamaxch'usaruwtukuwayxi,
chiqpachapuniwsapxsma,janiwuñjapkistati,kuna
pachatixjumanakaxsapkätaukapachakama:‘Tatitun
sutipxarjutkiukaxjach'añchatawa’sasa.
14JAQTHAPI
1KunapachatixJesusaxmäfariseojilïrirpirinutapar
säbadourunt'ant'amanq'irmantaskänaukkhaxa,
jupanakaruxuñjapxarakïnwa.
2Jupannayraqatapanjja,mäjaqewutjäna,jupajj
chhuxriñchjatänwa.
3Jesusastikamachiyatichirinakaru,fariseonakarussänwa:
—¿Sábadourunqullañaxwalikïskiti?
4Jupanakastiamukt'apxänwa.Ukatstijuparkatuntasin
qullayäna,ukatstiantutxarakïnwa;
“
6Jupanakastijaniwmayampsaukanakarsuñpuedipkänti.
7Jawillt'atäpkänukanakaruxmäuñacht'äwiwuñacht'ayäna,
kunapachatixjach'autanakajllisipkänaukuñacht'ayäna.
sasawjupanakarsäna:
8Jaqichasiñutarkhitisjawst'ätamukhaxa,janiwjach'autar
qunt'asiñamäkiti.janjumatsipanjuk'ampjach'ajaqir
jawst'atäñapataki;
9Khititejjjumarusa,juparusajawskätamukanakajjjutasin
akhamsapjjeristam:“Akajaqerojjmälugarchurapjjam”
sasa.ukatjumaxp'inqampiwjisk'autarkatuntañqalltasma.
10Ucampisjawillt'apkätamukkhasti,saram,utamanqhan
qunt'asim;Ukhamatkhititixjumarjawskätamukkhaxa,
jumarakhamsañapataki:‘Amigo,juk'ampalturmakhatam’
sasa.
11Khititixjach'ajach'atukuskiukaxjisk'achatäniwa;
Khititejjaltʼatchuymanïkiukajja,jachʼañchatäniwa”sasa.
12Ukxarusti,khititixjuparjawskänaukaruwsarakïna:—
Manq'a,manq'añwakichkasaxa,janiwamigonakamarusa,
jilanakamarusa,wilamasinakamarusa,niqamirjaqi
masinakamarjawst'añamäkiti.Jupanakastijanmayamp
jawst'apxätam,janjucharkutt'ayapxätam—sasa.
13Kunapachatixmäjach'aphunchhäwilurkätaukkhaxa,
pisinkirinakaru,janch'amaninakaru,ch'ullanakaru,
juykhunakarujawst'am.
14Jumastibendicitätawa;Jupanakajjjaniwjumar
kuttʼayapkaspati,cheqaparsarnaqerjaqenjaktäwipanwa
kuttʼayatäyäta”sasa.
15Ukist'asinsti,jupampchikamanq'asipkänaukanakat
maynïrixsänwa:—KhititixDiosanReinopant'ant'a
manq'kiukaxkusisiñaniwa—sasa.
16Jesusastisarakïnwa:—Mäjaqiwmäjach'amanq'a
luräna,waljaniruwjawsäna.
54

LUCAS
17Ukatstimanq'añhorasaruwuywataparkhitäna,
jawsatäpkänaukanakarsañapataki:—Jutapxam!jichhax
taqikunaswakicht'atäxiwa.
18Taqeniwmäamtampijuchañchañqalltapjjäna.Nayrïrix
juparuxsänwa:—Nayaxmäuraqialawayta,uñnaqir
sarañaxwakisiwa.
19Maynïristisarakïnwa:“Phisqayugovacaalasïta,
yant'iriwsaraskta.
20Maynïristisarakïnwa:—Nayaxmäwarmimpiw
jaqichasta,ukatwajanjutkiristti—sasa.
21Ucauywatastijutasinuywiriparuwukanakyatiyäna.
Ukatstiutaapnaqirixcolerasisawuywataparsäna:—
Jank'akiwmarkancallenakaparu,thakinakaparmistum,
ukatstipisinkirinakaru,janch'amaninakaru,sayt'atanakaru,
juykhunakaruirpanipxam—sasa.
22Ukauywatastisarakïnwa:—Tatay,kunjamtïjumax
sisktaukhamarjamawphuqasi,ukampismächiqawutji—
sasa.
23Tatituxuywataruxsänwa:—Jach'athakinakaru,
ch'usawjanakarmistum,ukatutajaxphuqhantatäñapataki.
24Nayastisapxsmawa,jawsatäpkiukanakatxajaniwkhitis
manq'atmanq'atmallq't'kaniti—sasa.
25Waljajaqinakawjupampchiksarapxäna,jupasti
kutikipstasinjupanakarsäna:
26Maynitixnayanukarjutasinawkiparu,taykaparu,
warmiparu,wawanakapar,jilanakaparu,kullakanakaparu,
jïsa,pachpajakañapsajanuñischixa,janiwnayan
discipulojäkaspati.
27Khititejjcruzapjanaptʼasisinnayararktasa,janiw
nayandiscipulojäkaspati.
28Jumanakatkawkïrismätorrelurañamtasinjanïr
qontʼasisinqontʼasisinkunaqollqejjmunasiniuk
jaktʼkaspa,ukatorretukuyañatakejjwakisispatijanicha?
29Jupajjcimientouchasajjjantukuyañjamäkaspaukhajja,
taqekhitinakatejjjupatsawkasiñqalltapjjaspa.
30Ukatsarakïnwa:—Akajaqixutalurañqalltäna,
ukampisjaniwtukuyañpuedkänti—sasa.
31¿Khitireyistiyaqhareyimpinuwasirsarasinxa,jan
nayraqatqunt'asisinxa,tunkawaranqajaqinakampixpä
tunkawaranqajaqimpnuwasiñatakjutkiukajaqimp
jikisiñataki?
32Janukaxmaynixwalijayankkasaxa,mäyatiyiriw
khithani,sumankañutjañapataki.
33Ukhamaraki,khititixjumanaktaypitjantaqiyänakap
apanukuñmunkiukaxa,janiwnayandiscipulojäkaspati.
34Juyraxwalisumawa,ukampisjuyraxch'amap
apt'asispaxa,¿kunampisjuyrach'allt'asispa?
35Janirakiwuraqitakisaskïkiti,janirakiwwanu
manq'añatakisaskïkiti;ukampisjaqinakaxjaqunukupxiwa.
Khititixjinchunïkiukaxist'pan.
15JAQTHAPI
1Ukatstiimpuestoapthapirinaka,juchararjaqinakasjupar
ist'apxañapatakiwjak'achasipxäna.
2Fariseonakasa,kamachiyatichirinakasakhamsasaw
arnaqasipxäna:—Akajaqixjuchararanakaruwkatuqi,
jupanakampchikawmanq'asi—sasa.
3Jesusastiakauñacht'äwimpiwjupanakarparläna:
4¿Khitisjumanakatpatakovejanakanïspa,mäovejanak
apt'aspaukhaxa,janllätunktunkallätunkaniovejanak
wasaranjaytkaspa,ukatchhaqhatovejanakjikxatañkamax
jansarkaspa?
5Ukjikxatasaxa,kusisitaamparanakaparuwuchasi.
6Utarpurisasti,amigonakapar,utajak'amasinakapar
jawsasinakhamsänwa:—Nayampchikakusisipxam;
Chhaqhatuwijaxaruwjikxatta—sasa.
7Nayaxsapxsmawa,alaxpachanxmäjuchararjaqit
arrepentisitapatkusisiñawutjani,llätunktunkallätunkan
askijaqinakatsipansa,jupanakaxjaniwarrepentisiñax
wakiskiti.
8¿Kawkïrwarmistunkaqollqeapt'atäspa,mävela
naktayasinutapichthapisinthaqkaspaukjikxatañkama?
9Ukjikxatasaxa,masinakaparu,jaqimasinakapar
jawsthapi,akhamsasa:“Nayampchikakusisipxam;
Chhaqt'awayktaukachimpujikxatta—sasa.
10Ukhamarakiwsapxsma,Diosanangelanakapan
nayraqatapankusisiñawutji,mäjuchararjaqir
arrepentisitapatxa.
11Jupastisarakïnwa:—Mäjaqinpäyuqallwawanïtayna.
12Jupanakatsullkastiawkiparuwsäna:—Awki,kuna
yänakatïnayatakutjkituukchurita—sasa.Ucatsti
jupanacarojjjakañapjaljayäna.
13Sullkayuqallwawapaxtaqiniruwtantacht'asisinmä
jayamarkarsarxäna,ukanyänakapapt'asisawch'axwañ
jakañampapt'asïna.
14Taqpachtukjatasinsti,mäjach'amach'awukauraqin
sartäna.ukatjupaxpisinkañqalltäna.
15Ukatstiukamarkankirmämarkachirimpiw
mayachasïna.Ukatstikhuchhimanq'ayasiñatakiw
yapunakaparkhithäna.
16Jupajjkhuchhinakanmanqʼapkänaukachʼaphinakampi
purakaparphoqantayañmunäna,janiwkhitisjupar
churkänti.
17Jupajjamuytʼasisawakhamsäna:“¡Qhawqhacontratat
awkijanyanapirinakapajjtʼantʼanïpjjewa,nayajjmanqʼat
awtjatawjiwarakta”sasa.
18Nayajjsartasinawkijanukarsarä,juparsarakäwa:
‘Awki,alajjpachacontrasa,jumanayraqatamansa
juchachasta’sasa.
19Janiwjuk'ampiwawamsatäñatakjamäxtti,mäirnaqir
yanapirimarjamtukuyapxita.
20Ukatstisartasinawkipanukarsaräna.Ucampiswali
jayankjjänaukhajja,awkipajjjuparuñjasajj
khuyaptʼayasisawtʼijtäna,ukatstikunkaparjaqontasaw
jampʼattʼäna.
21Yuqastijuparuxsänwa:—Awki,alaxpachacontra,
jumanayraqatanjuchachasta,janirakiwwawam
satäñatakjamäxäti—sasa.
22Awkistiuywatanakaparuxsänwa:—Sumaisiapsusin
uchasipxam;amparaparuwmäanillouchasïna,
kayunakaparuszapatoucharakïna.
23Ukalik'ivacaqalluakarapanipxam,ukatsti
jiwayapxam;Manq'apxañäni,kusisipxañäni.
24Akawawaxaxjiwatäxänwa,jaktxiwa.jupax
chhaqatäxänwa,ukatjikxatasirakiwa.Ukatkusisiñ
qalltapxäna.
25Jilïryuqapaxpampankaskänwa,utarjak'achasisinsti,
thuqt'äwinakist'äna.
26Ukatstimäuywataruwjawsäna,ukatstikunsañsmuni
ukjiskt'äna—sasa.
55

LUCAS
27Jesusastisarakïnwa:—Jilamaxjutxiwa.awkimaxuka
lik'ivacaqalluruwjiwayatayna,jankunausunkatuqatap
layku.
28Jupastiwalcolerasïna,janiwmantañmunkänti,ukatwa
awkipaxmistunïna,ukatstiachikt'asïna.
29Jupastiawkiparuxsänwa:—Akawaljamaranakaw
jumarluqtaskta,janirakiwkunapachaskamachimp'akintkti,
ukampisjanipuniwmäcabritochurkistati,amigonakajampi
kusist'añajataki.
30Ucampisakawawamajjq'añuwarminakampchika
jakañammanq'antirpurinkänaukhajja,lik'ivacaqallur
jiwayaraktajja.
31Jesusastisarakïnwa:—Wawa,jumaxnayamp
chikäsktawa,taqikunatixutjkituukaxjumankxiwa—sasa.
32Kusisiñasa,kusisiñasawakisïnwa,akajilamasti
jiwatäxänwa,jaktarakiwa.ucatchhaqtatäjjänwa,
jicjjatasquiwa.
16JAQTHAPI
1Jesusaxdiscipulonakaparuxsarakïnwa:—Mäqamir
jaqiwutjäna,jupastimayordomonïtaynawa.ucatstijupan
yänakapinachʼusaraptʼatapatjuchañchatäna.
2Jesusastijawsasinsänwa:—¿Kunjämarakjumatuk
ist'tasti?mayordomoluratamatmäcuentachuram;Jumasti
inasjanmayordomotukxätati—sasa.
3Mayordomostichuymapansänwa:—¿Kunsanayajjlurä?
Tatituxaxmayordomoapaqitu,janiwallsuñjamäkiti;
mayisiñatakinayaxphinq'asiraktwa.
4Nayajjkunlurañsaamtastwa,ukhamatmayordomot
jaqsutäjjäukhajja,utanakaparkatoqapjjeta.
5Ucatstisapamayniwuywiripanmanüpkiukanakar
jawsasinnayrïrirojjsäna:—¿Qhawqhamanüsma
uywirijjaru?
6Jupastisarakïnwa:—Pataktupuaceite—sasa.Jupasti
sarakïnwa:—Qullqimapt'asim,ukatjank'akqunt'asim,
ukatphisqatunkaqillqtam—sasa.
7Ukatstimayniruwsäna:—¿Qhawqhamanüsmasti?
Jupastisarakïnwa:—Pataktuputrigo—sasa.Jupasti
sarakïnwa:—Qillqtamaptam,ukatpusitunkaqillqtam—
sasa.
8Tatituxjanchiqaparuñjirmayordomoruwjach'añchäna,
jupaxwaliyatiñanluratayna,akapachankirwawanakax
qhananwawanakapatsipansajuk'ampyatiñanipxiwa.
9Nayastisapxsmawa:‘Jumanakaxjanchiqaparuñjat
yänakatamigonakjikxatapxam.Ukhamatjumanakaxjan
ch'amanïpkätaukkhaxa,wiñayjakañutanakar
katuqapxañamataki.
10Khititixjisk'ayänakanchiqaparsarnaqkiukaxwalja
yänakanchiqaparuñjatawa,jisk'ayänakanjanchiqapar
uñjirixwaljayänakanjanchiqaparuñjatawa.
11Ukhamasti,jumanakatixjanchiqaparuñjapkstaxa,
¿khitirakchiqpachqamirkankañanakjumanakar
katuyapxätamsti?
12Jumanakatixyaqhajaqinyänakapanjanchiqapar
sarnaqapkstaxa,¿khitirak jumanakan yänakam
churapxätamsti?
13Janiwkhitiuywataspäuywirirluqtkaspati,mayniruw
uñisi,maynirusmunasi.Janukaxmayniruwkatthapini,
maynirusjisk'acharakiniwa.JumanakaxjaniwDiosarus,
yänakarusluqtapkasmati.
14Fariseonakastaqiukanakist'asinlarusipxäna.
15Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jumanakaxjaqinak
nayraqatanchiqaparuñjirjaqinakäpxtawa.Ucampis
Diosajjjumanacanchuymanakamyati,cunatejjjakenacan
jach'ajach'atukupquiucajja,Diosnayrakatakejj
ajjtaskañawa.
16Leyimpi,profetanakampixJuanakamawutjäna,uka
pachatpachawDiosanReinopatyatiyasi,sapamayniwukar
mantañmunapxi.
17Alaxpachampiakapachampixjuk'ampjasakiwa,
kamachinmäjisk'at'aqhisiñatsipansa.
18Khititixwarmipapanukuspa,yaqhampijaqichaschixa,
wachuqjuchawa,chachapatapanukutwarmimpi
jaqichasisaxwachuqjuchawa.
19Mäqamirjaqiwutjäna,jupaxmorado,sumalinoisimpi
isthapt'atawa,sapauruwwalisumamanq'añanak
manq'irïna.
20Lázarosutinimälimosnamayiriwutjäna,jupastipunku
jak'anikintatäskänwa.
21Ukaqamirjaqinmesapatjaquqanirt'ant'anakmanq'añ
munapxäna.
22Ukamayisirixjiwxänwa,angelanakaxAbrahaman
amparaparuwapxapxäna.
23Infiernonstit'aqhisiyatuñjasisawnayranakapjach'ar
aptäna,ukatstiAbrahanaruwjayachiqatuñjäna,Lazarorus
jupanamparaparuwuñjäna.
24Ukatstiakhamsasawart'äna:—Abrahanawki,
khuyapt'ayasita,Lazaroruwkhithani,amparapanpuntap
umaruch'allt'añapataki,lakaxthayt'añapataki.Nayastiaka
ninant'aqhisiyatawuñjasta.
25UcampisAbrahanajjsänwa:—Wawa,amtasim,jumajj
jakascänucanacajjsumaucanacamkatoqta,Lazarojjjan
walinacapkatoqtajja.
26Taqiukanakatsipansa,nanakampjumanakamptaypinx
mäjach'ach'usawjawutji,khitinakatixakachiqat
jumanakarsarañmunapkiukanakaxjaniwch'am
tukupkaspati.janirakiwjiwasaruspasapkaspati,ukachiqat
jutaspa.
27Jupastisarakïnwa:—Tatay,awkijanutapar
khitañamatakiwachikt'assma.
28Nayajjphesqajilasullkanïtwa.Ukhamatjupanakar
qhanañchañapataki,janjupanakaxakat'aqhisiñchiqar
puripxañapataki.
29Abrahamaxjuparuxsänwa:—JupanakanMoisesampi,
profetanakampiwutji.jupanakarist'apxpan.
30Jupastisarakïnwa:—Janiwa,Abrahánawki,ukampis
maynitixjiwatanaktaypitjupanakanukarsarkaniukhaxa,
arrepentisipxaniwa—sasa.
31Jesusastisarakïnwa:—Moisesaru,profetanakarusajan
ist'apkanixa,janirakiwmaynisjiwatanaktaypitjaktkasas
iyawsayapkaniti—sasa.
17JAQTHAPI
1UkatstiJesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—Janiw
juchanakaxjutkaniti,ukampisay,khititixjupatuqijutki
ukajaqitxa!
2Jupatakixjuk'ampaskiwa,mämolinoqalakunkapar
warkt'ata,qutarjaquntaña,ukajisk'awawanakatmaynir
juchañchañatsipansa.
3Jumapachpatamuyasipxam:Jilamaxjumarjuchañchaspa
ukhaxa,tuqipxam;Jupatixarrepentischixa,pampachapxam
—sasa.
56

LUCAS
4Jupatixmäuruxpaqallqkutijuchañchätam,ukatmäurux
paqallqkutijumarkutt'anispa:“Arrepentisiwaytwa”sasa.
jumawjuparpampachäta”sasa.
5ApostolonakastiTatitursapxänwa:—Iyawsañaxjuk'amp
jiltayapxam—sasa.
6Tatitustisarakïnwa:—Jumanakatixmämostaza
jathatjamiyawsäwinïpxätaxa,akasicaminaquqarux
sapxaraktawa:“Saphitapthapisinqutanayruntatäm”sasa.
ukatjumanakaristʼañapawa.
7Jumanakatkawkïriuywatatixyapuchaskijanukaxuywa
manq'ayaskiukhaxa,pampatjutasinmäjuk'apachatakham
saspa:“Manq'irsarañamawa”sasa?
8Juparustijaniwsiskaniti:“Manq'añkama,machañkama,
manq'añkama,cinturonampiisthapt'asim,nayarluqtasim”
sasa.¿Ukaqhipatsti¿manqʼasumtʼasïta?
9¿Ukauywatarojjkuntïsiskänaukphoqatapat
yuspärpachati?Nayaxtrowjaniw.
10Jumanakaxukhamarakiwtaqikuntixsapktamuk
lurapxätaukkhaxa,sapxam:‘Janaskiesclavonakäpxtwa’
sasa.
11Jerusalénmarkarsarkasasti,Samaria,Galilea
markanakaruwpasäna.
12Mämarkarmantasinsti,leprausuntunkajaqinakaw
jayansayt'atäsipkäna.
13Jupanakastijach'atarsupxäna:—Jesús,Yatichiri,
khuyapt'ayasita—sasa.
14Jupanakaruñjasaxsänwa:—Sacerdotenakaruñt'ayasiñ
sarapxam—sasa.Ukatsti,sarkasastiq'umachatäxapxänwa.
15Jupanakatmaynixqullatätapuñjasaxqhipäxarkutt'xäna,
ukatjach'atarumpiwDiosarjach'añchäna.
16Juparyuspärasajjkayunakapjakʼaruwqontʼasïna,jupajj
Samariamarkankirïnwa.
17Jesusastisarakïnwa:—¿Janittunkaq'umachatäpkatayna?
ukampis¿kawkinkisukallätunka?
18JaniwkhitisDiosarjach'añchañatakkutt'anipkiti,jan
ukastiakajanuñt'atjaqikiwutji.
19Jesusastisarakïnwa:—Sartasim,saram,iyawsäwimasti
k'umaraptawaytam—sasa.
20UkatstifariseonakaxkunapachasDiosanReinopax
jutanisasinjiskt'apxäna,jupanakaruxsänwa:—Diosan
reinopaxjaniwamuyasisjutkiti.
21Janirakiwsapkaniti:‘Akan!janukax,¡uñtapxam!
DiosanReinopajjjumanaktaypinkiwa.
22Jesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—JaqinYuqapan
mäuruuñjañmunapxäta,ukampisjaniwuñjapkätati—sasa.
23Jupanakastisapxarakïtamwa:“Akanuñjapxam;jan
ukax,ukanuñjapxam:janjupanakararktapxamti,janirakiw
arktapxamti.
24Kunjamatixllijullijuxalaxpachatmächiqatqhant'ki
ukhamarakiwalaxpachmanqhatyaqhachiqarqhant'i.
ukhamarakiwJaqinYuqapaxurunakanutjani.
25 Nayraqatax walja t'aqhisiñanakanïñapawa,
jichhürunakanapanukutäñapawa.
26KunjamtïNoéchachanurunakapanutjkänaukhama,
ukhamarakiwJaqinYuqapanurunakapanlurasini.
27Noéchachajjarcarmantkänaukaurukamaw
manqʼasipjjäna,umapjjarakïna,warminakcasarasipjjäna,
casarasipjjarakïnwa.
28UkhamarakiwLotchachanurunakapanlurasïna;
manq’apxirïna,umapxirïna,alasipxirïna,aljapxirïna,
yapuchapxäna,utachapxäna;
29LotchachajjSodomamarkatmistunkänaukapachpa
uruwalajjpachatnina,azufrejallupurintäna,ukatsti
taqeniruwtukjäna.
30JaqinYuqapaxuñstkaniukauruxukhamarakiwpasani.
31Ukaurusti,khititixutapatxaru,yänakapsauta
manqhankaskaniukaxa,janirakiwsaraqañapakiti,
pampankaskiukaxa,janirakiwkutt'anxañapäkiti.
32Lotchachanwarmipatamtasipxam.
33Khititejjjakañapqhespiyañmunkiukajja,aptʼasiniwa;
ukatkhititixjakäwipapt'asiniukaxqhispiyatäniwa.
34Nayaxsapxsmawa,ukaarumaxpächachawmäikiñan
qunt'asipxani.maynïristiaptatäniwa,maynistijaytatäniwa”
sasa.
35Päwarmiwmuyusipkani;maynïristiaptatäniwa,
maynistijaytatäniwa”sasa.
36Päjaqiwpampanutjani;maynïristiaptatäniwa,maynisti
jaytatäniwa”sasa.
37Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KawkinkisTatay?
Jupanakastisarakïnwa:—Kawkhantixjanchixutjkiuka
chiqanakanáguilanakaxtantacht'asipxani—sasa.
18JAQTHAPI
1Jesusaxmäuñacht'äwimpiwjupanakararsüna:
“Jaqinakaxsapüruwmayisipxañapa,janqarjasipxañapataki;
2Ukatsarakïnwa:—Mämarkanmätaripiriwutjäna,jupax
janiwDiosaraxsarkänti,janirakiwjaqirusuñjkänti.
3Ukamarkanstimäviudawarmiwutjäna.Ukatstijupar
jak'achasisinakhamsarakïnwa:—Uñisirijatmutuyapxita
—sasa.
4Mäjuk'apachaxjaniwmunkänti,ukaqhipatsti
chuymapanakhamsänwa:—NayaxjanisDiosaraxsarktxa,
janirakjaqirusyäqktxa;
5Ucampisakaviudawarmixnayart'aqhisiyatapatxa,
nayaxjuparkutt'ayañmunta,jansapürujutasinjan
qarjasiñapataki.
6UcatTatitojjsänwa:—Ist'apjjamcuntejjjanwalijuezajj
sisquiuca—sasa.
7¿JanitDiosaxajllitajllitanakaparu,uruyarumawjupar
jach'atarnaqasirïpkiukanakarkutt'ayaspa?
8Nayajjsapjjsmawa,jupajjjankʼakiwjupanakatkuttʼani.
Ukampisa,JaqinYuqapaxjutkaniukkhaxa,¿akauraqin
iyawsäwijikxatanisti?
9Jesusaxakauñacht'äwiwyaqhipajaqinakaruxarsüna,
jupanakaxaskijaqinakäpxañapatinisipxäna,yaqhanakarus
jisk'achapxäna.
10PächachawDiosarmayisiñataktemplormakatapjjäna.
maynïristifariseo,maynistiimpuestoapthapiri.
11Fariseoxsayt'asisinxakhamsasawmayisïna:—Dios,
yuspagarapxsmawa,janiwmaynijaqinakjamlunthatasirïkti,
janchiqaparsarnaqirïkti,wachuqjuchalurirïkti,janirakiw
akaimpuestoapthapiriruñtasitäkti—sasa.
12Semananpäkutiwayunta,taqekunatïutjkituukanakat
diezmochurarakta.
13Impuestocobriristijayasayt'atäsinxa,janiwalaxpachar
uñtañmunkänti,janukastipechoparch'allt'asïna,akham
sasa:—Diosaxnayatkhuyapt'ayasita,juchararjaqïta—
sasa.
14Nayastisapxsmawa,akajaqixchiqaparuñjatawutapar
saräna,maynitsipansa,jach'ajach'atukurixjisk'achatäniwa.
Khititejjaltʼatchuymanïkiukajja,jachʼañchatäniwa”sasa.
57

LUCAS
15Ukxarustijisk'awawanakaruwJesusanukarirpanipxäna,
jupanakarllamkt'añapataki.
16Jesusastijupanakaruxjawsasinsäna:—
Wawanakanakaxnayarjutapxañapatakjaytapxam,jan
jark'apxamti,DiosanReinopaxukhamjaqinakatakikiwa—
sasa.
17Qhanakwasapxsma,khititixDiosanReinopmäjisk'a
wawaruñtatjankatuqkaniukaxa,janipuniwukar
mantkaniti.
18Mäjilïrirpiristijuparjiskt'äna:—SumaYatichiri,¿kun
lurañaxaswiñayjakañkatuqañataki?
19Jesusastijuparsarakïnwa:—¿Kunataraknayarojjsuma
jaqewsista?janiwkhitisaskikiti,janukastimäsapakiw
askixa,mäarunxaDiosawa.
20Jumawakakamachinakyatta:‘Janwachuqjucha
lurañamti,janjiwayamti,janlunthatasimti,jank'arinak
arsumti,awkimarustaykamarusjach'añcham’sasa.
21Jupastisarakïnwa:—Waynäkayätaukhatpachtaqi
ukanakimawayta—sasa.
22Ukist'asinsti,Jesusaxjuparuxsänwa:—Mäkiw
pist'tamxa,taqikunatixutjktamukaljasim,ukat
pisinkirinakarlakiram,ukhamatalaxpachanqamirkankañ
utjani.
23Ukist'asaxwalllakisïna,waliqamirïtaplayku.
24Jesusaxwalillakituñjasaxsänwa:—¡Qhawqha
ch'amawqamirjaqinakatakixDiosanReinoparmantañaxa!
25Mäcamellotakejjagujanayratpasañajjjukʼamp
facilakiwa,mäqamirjaqejjDiosanReinoparmantañat
sipansa.
26Ukist'irinakastisapxänwa:—Ukhamasti,¿khitirak
qhispispasti?
27Jupastisarakïnwa:—Jaqenakanjanlurañjamäki
ukanakajja,Diosatakjamawa—sasa.
28UkxarustiPedroxsänwa:—Taqi,taqikunjaytasin
jumararkapxsma—sasa.
29Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,janiw
khitisDiosanqhapaqmarkaplaykuutapsa,awktaykapsa,
jilanakapasa,warmipasa,wawanakapsajaytanukkiti.
30Jichhatiemponsa,jutkaniakapachansa,janiwwiñay
jakañkatoqkaniti.
31Ukatstitunkapayanjaqinakaruxirpxaruwayäna,ukatsti
sänwa:—Jerusalénmarkaruwmakhatxapxta,taqikunatix
profetanakaxJaqinYuqapatqillqapkiukanakax
phuqhasiniwa.
32Jupajjjanjudiöpkisukanakarkatuyatäniwa,jupasti
sawkasiniwa,achikt'asirakïniwa,thuqt'ayatäniwa.
33Jawq'jasawjiwayapxani,kimsïrurustijaktaniwa.
34Jupanakastijaniwkunsaamuyapkänti,ukaarunaksti
imantatänwa,janirakiwkuntïparlkänaukyatipkänti.
35Jericómarkarjak'achasisinxmäjuykhujaqiwthakhi
thiyanqunt'atäskäna,limosnamayiskäna.
36Jaqinakanukachiqarsarasipkänaukist'asaxkunsañs
munisasawjiskt'äna—sasa.
37Jupanakastisapxarakïnwa:“NazaretmarkankirJesusax
ukachiqatpasaski”sasa.
38Ukatstiakhamsasawart'äna:—Jesús,DavidanYoqapa,
nayatkhuyapt'ayasita—sasa.
39Nayrasaririnakastiamukt'añapatakixtuqipxänwa,
ukampisjupaxjuk'ampiwarnaqasïna:“DavidanYoqa,
nayatkhuyapt'ayasita”sasa.
40Jesusastisayt'asisawjuparirpapjjañapatakmayïna.
41Ukatsarakïnwa:—¿Kunsajumarlurañmunta?Jupasti
sarakïnwa:—Tatay,nayajjuñjañmunta—sasa.
42Jesusastijuparuxsänwa:—Uñt'am,iyawsäwimaw
qhispiyastamxa—sasa.
43UkspachawJesusaxuñjxäna,ukatstiDiosar
jach'añchasawarktäna.
19JAQTHAPI
1JesusastiJericómarkaruwmantäna.
2UcatstiZaqueosatmäjaqewutjäna,jupajjimpuesto
cobririnakanpʼeqtʼiripänwa.
3Jesusaruxkhitïpachasukuñjañthaqhäna;janch'amanïtap
laykuwjanch'amanïkänti.
4Ukxarustit'ijt'asawmäsicomorquqarmakhatatayna
juparuñjiri.
5Jesusastiukachiqarpurisaxjuparuñjasaxsänwa:—
Zaqueo,jank'akisaraqam.Jichhürojjutaman
qheparañajawa”sasa.
6Ukxarustijank'akiwsaraqanïna,ukatstiwalikusisitaw
katuqäna.
7Ukuñjasajja,taqeniwarnaqasipjjäna:“Jupajjmäjucharar
jaqempiwinvittʼirsarjjäna”sasa.
8Zaqueostisayt'asisawTatitursäna:Tatay,chikat
yänakaxaxpisinkirinakaruwchurta;Nayatixk'ari
juchañchasinkhitiruskunsapt'astaukaxa,pusikutiw
kutt'ayarakta.
9Jesusastijuparuxsänwa:—Jichhüruwqhispiyasiñaxaka
utarpurini,jupastiAbrahamanwawapawa—sasa.
10JaqinYoqapajjchhaqatjaqenakthaqeri,
qhespiyañatakiwjuti.
11Ukist'asinsti,Jesusaxmäuñacht'äwimpyapt'äna,
Jerusalénmarkajak'ankxataplayku,DiosanReinopax
jank'akuñstañapamuyapxatapatxa.
12Jupastisarakïnwa:—Mäjach'ajaqiwjayamarkar
saräna,märeinokatuqañataki,kutt'aniñataki—sasa.
13Ukatstitunkaesclavonakaparjawsasawtunkaqullqi
churäna,ukatstisänwa:—Nayanjutañkamawirnaqapxam
—sasa.
14Ukampismarkachirinakapajjjuparuñisisawmä
yatiyäwiapayapjjäna,akhamsasa:“Janiwakajaqejj
reyiñatakmunapkäti”sasa.
15Kunapachatixreinokatuqasakutt'anxänukkhasti,
khitinakarutixqullqichurkänaukauywatanakar
jawsayapxamsasawsäna,ukhamatsapamaynixqhawqha
qullqisaljasiñatjikxatapxiukyatipxañapataki.
16Ukxarustinayrïrjaqiwjutasinakhamsäna:—Tatay,
qullqimaxtunkaqullqiruwjilxattawayxi—sasa.
17Jesusastisarakïnwa:—Walikiwa,sumauywata,mä
juk'apachanakanchiqachuymanïtamatxa,tunka
markanakarmunañanïtawa—sasa.
18Payïristijutasinakhamsänwa:—Tatay,qullqimaxa
phisqaqullqiruwjilxattawayxi—sasa.
19Jesusastiukhamarakiwjuparuxsäna:—Jumarakiw
phisqamarkanakapnaqirïta—sasa.
20Maynïristijutasinakhamsänwa:—Tatay,aka
qullqimxa,mäservilletaimt'ata.
21Nayastiajjsarirïsma,jumajjwaliqhurujaqïtawa,jan
phawt'atamapthapisma,janyapuchatamatyapucharakïta.
22Jupastisarakïnwa:—Janwaliuywata,jumapachpa
lakamatjuzgäma—sasa.Jumaxyatisktawa,nayaxwali
58

LUCAS
qhurujaqïtaxa,janikiwayktaukanakapthapiskta,jan
yapuchktaukanakapthapisirïta.
23¿Kunatsajumajjqollqejjqollqerujanchurkta,jutkasajj
nayanqollqejjusurampimaytʼasiñapataki?
24UkatstiJesusaxukajak'ansayt'atäpkänukanakarux
sänwa:—Jupatqullqiapsupxam,ukattunkaqullqiniru
churapxam—sasa.
25(Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,tunkaqullqinikiwa.
26Nayajjsapjjsmawa,khititejjutjkiukarojjchuratäniwa.
Khititejjjanutjkiukajja,jupatapaqatäniwa”sasa.
27Ucampisuñisirinakajasti,khitinakatixnayarapnaqañ
janmunapkukanakaxakachiqarirpanipxam,ukatstinayan
nayraqataxarjiwayapxam.
28Ukarsusinsti,Jerusalénmarkaruwnayräxäna.
29UkatstiBetfage,Betaniamarkanakarjak'achasïna,
Olivosqullusatäkisukaru.
30Ukatsapxänwa:—Jumanakaxuñkatasinmäjisk'a
markarsarapxam.Ukanstimäasnoqallurchint'at
jikxatapxäta,ukaasnoruxjaniwkhitisqunt'atäkänti.
31Maynitixjiskt'apxätamxa:“¿Kunatarakantutapxtasti?”
akhamsapxäta:Tatituxjupatmunasitaplayku—sasa.
32Khitanipkänaukanakasti,kunjämtixJesusaxjupanakar
siskänukhamarjamawjikxatapxäna.
33Asnoqallurantutkasinsti,ukaasnouywirinakapax
sapxarakïnwa:—¿Kunatarakasnoqallurantutapxtasti?
34Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatituwjupatmunasi—
sasa.
35UkatstiJesusaruxJesusanukarirpapxäna,isinakapsti
asnoqalluruchapxäna,ukatJesusarukaasnopatxaruw
qunt'ayapxäna.
36Jesusajjsaraskänaukhajja,isinakapthaknam
chʼoqtʼasipjjäna.
37Jak'achasinsti,Olivosqullutsaraqasinxa,taqpach
discipulonakaxwalkusisipxäna,jach'atjach'aarumpiw
Diosarjach'añchapxäna,taqijach'aluräwinakapuñjasa.
38Ukatsapxänwa:—TatitunsutipxarjutkiukaReyix
jach'añchatäpan,alaxpachansumankañapa,jach'ajach'a
tukuñasa—sasa.
39Ukajaqenaktaypityaqhepfariseonakajjjuparsapjjäna:
“Yatichiri,discipulonakamarcheqañcham”sasa.
40Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayaxsapxsmawa,aka
jaqinakaxamukt'apxaspänukhaxa,qalanakaxjank'akiw
art'asipxaspa—sasa.
41Jak'achasinstiukamarkaruñjasastijachäna.
42Ukatsapxänwa:—Jumatixakaurumanyatkasmaxa,
kunanakatixsumankañaxutjkiukanakxa!ukampisjichhax
nayranakamatimantatäxiwa—sasa.
43Urunakaxpurininiwa,uñisirinakamaxmäzanja
muytapxätam,muyuntapxarakïtam,taqichiqat
jark'aqapxätam.
44Uraqimpchikawikipxätam,wawanakamarusjuman
manqhanikipxarakïtam.Jumaruxjaniwmäqalayaqhaq'al
jaytapkaniti;Jumajjjutañhorasajjjaniwyatktati”sasa.
45UkatstiTatitunutaparuwmantäna,ukanaljasirinakarusa,
alasirinakarusjaqunukuñqalltäna.
46Jupanakarojjsarakïnwa:“Qellqatanjjasiwa:‘Utajajj
Diosarmayisiñutawa,ukampisjumanakajjlunthatanakan
pʼiyaparuwtukuyapjjtajja”sasa.
47Jupastisapauruwtemplonyatichäna.Ucampisjilïr
sacerdotenaca,escribanaca,marcanjilïrinacapastijupar
jiwayañmunapjjäna.
48Ucampisjaniwkuntïlurapjjañapäkänaukjikjjatapkänti,
taqejaqenakawjuparistʼañmunapjjäna.
20JAQTHAPI
1Mäurusti,Tatitunutapanjaqinakaryatichaskäna,suma
yatiyäwinakyatiyaskänaukhaxa,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,kamachiyatichirinakampiwjilïr
irpirinakampchikaJesusarjutapxäna.
2Ukxarustisarakïnwa:—Sayapxita,¿kunach'amampis
ukanaklurapxtaxa?¿Khitirakjumarakamunañanïñ
churktamsti?
3Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjjumanacarojjmä
cunsjiskt'apjjarakïma.ukatstijaysapxita:
4Juananbautisasitapajja,¿alajjpachatbautisasïna,janukajj
jaqenakatacha?
5Jupanakastijupanakkamawparlasipxäna:—Jiwasax
‘alaxpachatjutani’sañänixa.jupastisaniwa:“¿Kunatarak
juparjaniyawsapktasti?
6Ukampisjiwasatix“Jaqinakat”sañänixa.taqijaqinakaw
qalampk'upjapxistani,Juanaxmäprofetätapyatipxatap
layku.
7Jupanakastisapxarakïnwa:“Janiwkawkitsaukyatipkänti”
sasa.
8Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janiwnayaxsapksmati
kunach'amampisukanakluraskta—sasa.
9UkatstiJesusaxjaqinakarakauñacht'äwitparlañqalltäna.
Mäjaqewuvayapuayruntäna,yapuchirinakaruwjaytäna,
jayapachawjayamarkarsaräna.
10Ukatiemponjja,yapuchirinakaruwmäesclavokhitäna,
uvayapuchirinakanachunakapchurañataki.
11Ukatstiyaqhauywataruwkhithäna,jupanakasti
jawq'japxäna,p'inqachasawachikt'asipxäna.
12Ukatstimayampkimsïrjaqiruwkhithäna,jupanakasti
usuchjasawalisnukupxäna.
13Uvayapuapnaqiristisänwa:—¿Kunsanayajjlurä?
Munatwawajaruwkhithä,inasjuparuñjasax
jach'añchapxchispa.
14Yapuchirinakaxjuparuñjasaxjupanakkamaw
aruskipapxäna:—Akaxherenciakatuqiriwa,jutapxam,
jiwayapxañäni,herenciaxjiwasanakäñapataki—sasa.
15Ukatstiuvayaputjaqunukusawjiwayapxäna.
Ukhamasti,¿kunsauvayapuapnaqirixjupanakarlurani?
16Jupastiukayapuchirinakaruwtukjani,uvayapurus
yaqhanakaruwchurarakini.Ukist'asinstisapxänwa:—
Diosaxjanwakt'panti—sasa.
17Jesusastijupanakaruñjasawsäna:—Ukhamasti,¿kunas
qillqatäpacha:“Ukaqalaxutaluririnakaxjan
apanukupkataynaukaqalaxesquinap'iqiruwtukuwayxi?”
18Khititixukaqalapatxaruliwxatkaniukaxp'akjataw
uñjasini;ukampiskhitirutixjaquqanikaniukaxa,q'añuruw
tukuni”sasa.
19Jilïrsacerdotenakampi,escribanakampistiukapachpa
horasanwaamparluqtañmunapxäna.Jupanakasti
ajjsarapjjänwa,jupanacajjjupanacacontrawacauñacht'äwi
parlatapamuyapjjäna.
20Jupanakastiuñjasawuñch'ukiñanakkhithapxäna,
jupanakaxaskijaqinakjam uñt'ayasipxañapataki,
arunakapatkatjasipxañapataki,ukhamatmarkaapnaqirin
ch'amapampi,munañapampikatuyapxañapataki.
21Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—Yatichiri,
nanakaxyatipxtwachiqapararsutama,yatichañamsa,
59

LUCAS
janirakiwkhitiruskatuqktati,janukastiDiosanthakip
chiqpachanyaticharaktaxa.
22¿Cesararimpuestochurañaxwalikïskiti,janukax
janicha?
23UkampisJesusaxjupanakank'arichuymanïpxatap
amuyasisawjupanakarsäna:—¿Kunatsayant'apxista?
24Mäqullqiuñacht'ayapxita.¿Khitinuñnaqapasaukat
superscripciónukanakasutji?Jupanakastisapxarakïnwa:
—Cesarankiwa—sasa.
25Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cesararchurapjjam,
DiosanquiquiquiucanacajjDiosarchurapjjam—sasa.
26Jupanakastijaniwjaqinaknayraqatanarsutanakap
katxaruñpuedipkänti,ukatjupaxjaysatapatwal
muspharapxäna,ukatamukt'apxäna.
27UkatstisaduceonakatyaqhepjaqenakawJesusanukar
jutapjjäna,jupanakajjjaniwjiwatatjaktañajjutjkaspati
sasawsapjje.sasawjuparjiskt'apxäna:
28Ukatsarakïnwa:—Yatichiri,Moisesaxqillqt'apxituwa:
“Maynijaqinjilapaxwarminijiwxaspa,janwawani
jiwxaspaukhaxa,jilapaxwarmipampiwjaqichasiñapa,ukat
jilaparuwawanakjiltayañapataki”sasa.
29Paqallqujilasullkanakawutjäna,nayrïrixmä
warmimpiwjaqichasïna,janwawanijiwxäna.
30Payïristiwarmiparuwjaqichasïna,janwawanijiwxäna.
31Kimsïristijuparkatuntayäna.Ukhamarakiwpaqallqunix
janwawanïpkänti,jiwapxarakïnwa.
32Qhiparustiukawarmixjiwxarakïnwa.
33Ukhamasti,jiwatatjaktañanjja,¿khitinwarmipasa?
paqallquniwwarmipäpxäna.
34Jesusastijupanakaruxsänwa:—Akapachankir
wawanakaxjaqichasipxiwa.
35Khitinakatixakapachakatuqañataki,jiwatanaktaypit
jaktañatakixaskïkaspasukhamuñjatäpkaniukanakaxjaniw
jaqichasipxañapäkiti,janirakiwjaqichasiñatakchuratäpkiti.
36Janirakiwjuk'ampjiwapkaspati,angelanakamp
kikipakïpxiwa.Diosanwawanakapäpxarakiwa,jaktäwin
wawanakapäpxarakiwa.
37Jiwatanakaxjaktanxiwa,Moisesastiukach'uxñaquqa
taypinuñacht'ayäna,kunapachatixTatituxAbrahaman
Diosapa,IsaacanDiosapa,JacobunDiosapasasinsutichäna.
38JupajjjaniwjiwatanakanDiosapäkiti,janukasti
jakirinakanDiosapawa.
39Ukatstiescribanakatyaqhepajjsapjjäna:—Yatichiri,
sumparltajja—sasa.
40Ukaqhepatjja,janiwjuparjisktʼañsaajjsarkänti.
41Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿CristojjDavidan
yoqapawasapjjesti?
42DavidpachpawSalmoslibronsäna:“Tatitojj
Tatitujaruwsäna:“Kupiamparajjarqontʼasim”sasa.
43Uñisirinakamarkayumansayt'ayañapkama.
44DavidaxTatitusasawsäna,¿kunjamarakwawapäspasti?
45TaqejaqenakanistʼasipkänaukhawJesusajj
discipulonakaparsäna:
46Escribanakatamuyasipxam,jupanakaxjach'aisimp
isthapt'atawsarnaqañmunapxi,qhatunakanaruntt'asiñ
munapxi,sinagoganakanjach'aqunuñanakapatsa,jach'a
utanakanjach'autanakapansaaruntt'asiñmunapxi.
47Jupanakastiijmawarminakanutanakapmanq'antapxi,
jach'ajach'atukuñatakmayisipki.
21JAQTHAPI
1Ukxarusti,qamirinakaruwuñjäna,qullqiimañutar
waxt'asipkäna.
2Ukjjarustimäpobreviudawarmiruwuñjarakïna,jupajj
päqollqeuchaskirïnwa.
3Jupastisarakïnwa:—Chiqpachapuniwsapxsma,aka
pobreviudawarmixtaqijupanakatsipanjuk'amputar
jaquqaniwayi.
4TaqeniwwaljayänakapatDiosanofrendanakapar
churapjje,ukampisjupajjpisinjakasirïtaplaykojjtaqe
kunatïutjkänaukanakaptʼasi.
5Yaqhepajjtemplotjja,sumaqalanakampi,regalonakamp
kʼachachtʼatänwasasawsapjjäna.
6Jumanakaxuñjapktaukaurunakaxjutaniwa,uka
urunakaxjaniwmäqalasyaqhaqalapatxaruqhiparkaniti,
janirakiwliwxatatäkaniti.
7Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—Yatichiri,
¿kunapachasakanakaxpasani?¿Kunaunañchäwisutjani,
kunapachatïukanakphoqaskaniukhajja?
8Jupastisarakïnwa:—Amuyasipjjam,janengañjatäpjjamti,
waljaniwnayansutijjjarjutapjjani:‘NayajjCristötwa’sasa.
Ukapachaxjak'ankxiwa,ukhamaxjanjupanakar
arktapxamti—sasa.
9Kunapachatixnuwasiñanaka,ch'axwañanakist'apxäta
ukkhaxa,janaxsarapxamti.ukampistukuyajjjaniwmä
jukʼatiempotakïkiti.
10Ucatstijupanacarojjsänwa:—Mämarcawmämarca
contrasayt'ani,märeinostimäreinocontrawsartani.
11Jach'auraqkhathatinakawkunaymanchiqanakanutjani,
mach'apachanaka,usunaka.Alaxpachatstiajjsarkañ
uñjañanaka,jach'aunañchanakawutjani.
12Taqiukanakjanïrpurinkipanxa,amparanakap
luqxatasin arknaqapxätam, sinagoganakaru,
carcelanakaruwkatuyapxätam,nayansutixlaykuw
reyinakannayraqataparapatäpxätam.
13Ucatstijumanacaruwyatiyapjjätam.
14Ukhamasti,chuymanakamanxamuyt'apxam,janiw
kuntixjaysapkätaukjanïrlup'ipxamti.
15Nayajjmälaka,yatiñkankañchurapjjäma,
uñisirinakamajjjaniwukaarunakcontrasaytʼasipkaniti,
janirakiwsaytʼasipkaspati.
16Awktaykanaka,jilanaka,wilamasinaka,amigonakas
aljantatäpxätawa. Jumanakat yaqheparojj
jiwayapjjarakiniwa”sasa.
17Nayansutixlaykuwtaqijaqinakanuñisipxätam.
18Ucampisjaniwmäñik'utast'unjkaniti.
19Jumanakanpacienciaplaykuwalmanakamar
katuntasipxta.
20KunapachatixJerusalénmarkarejercitonakamp
muyuntatuñjapxätaukkhaxa,yatipxam,t'unjatäñap
jak'ankxatapa.
21Judeankirjaqinakaxqullunakarjaltxapxpan.
Khitinakatixukataypinkapkiukanakaxsarxapxpan;
Janiraquiwukamarkanakanjakirinakajjukar
mantapjjañapäkiti”sasa.
22Ukaurunakaxmutuñurunakaxutjani,ukhamattaqi
kunatixQillqatanakaxphuqhasiñapataki.
23¡Ukaurunakanxa,¡ayusurnukstatanakataki,ñuñuskir
wawanakatakisa!ucaorakenjja,jach'at'aqhesiñawutjani,
acamarcarojjcolerasiñawutjani”sasa.
60

LUCAS
24Jupanakastiespadampiwjiwarayasipxani,taqi
markanakaruwkatuntatäpxani.
25Intitaypinsa,phaxsinsa,warawaranakansachimpunakax
utjani.Uraqpachanstijach'amarkanakant'aqhisiñapawa;
qutampi,oladanakampithuqtʼasisa;
26 Jaqenakan chuymanakapajj ajjsarañat
aynachtʼayatäpjjewa,kunanakatïakaoraqenjutkaniukanak
uñjasa,alajjpachanchʼamanakapajjkhathattʼatäniwa.
27UkapachawJaqinYuqaparuxch'amampi,jach'ajach'a
kankañampimäqinayataypinjutaskiruñjapxani.
28Kunapachatixukanakphuqhañqalltkaniukkhaxa,
uñtapxam,p'iqinakamjach'araptapxam.Juman
qhispiyasiñamaxjak'ankxiwa.
29Jesusastimäuñacht'äwimpiwjupanakarparläna.
Uñtapxamhigoquqampi,taqiquqanakampi.
30Kunapachatixjupanakaxch'axwapxiukkhaxa,
jumanakaxuñjapxtawa,yatipxaraktawa,jallupachan
jak'ankxatapa.
31Ukhamarakjumanakaxakanakphuqhasiruñjasax
yatipxam,DiosanReinopaxjak'ankxatapa.
32Qhanakwasapxsma,jichhapachaxjaniwtukuskaniti,
taqikunasphuqhasiñapkama.
33Alaxpachasaakapachasatukusxaniwa,ukampis
arunakaxaxjaniwtukuskaniti.
34Jumanakaxamuyasipxam,jankunapachas
chuymanakamxajansintijach'ajach'atukuñampi,
machjayasiñampi,akajakañatllakisiñampi,janamuyt'asis
ukauruxjutapxañamataki.
35Taqeakaoraqenjakirinakarojjmäsipitaruñtatawjutani.
36Ukhamasti,jumanakaxamuyasipxam,sapakuti
mayisipxam,ukhamattaqiukanakqhispiñataki,Jaqin
Yuqapannayraqatapansayt'asipxañamataki.
37UruurustiTatitunutapanyatichaskäna.arumasti
mistusawOlivosqullusatäkisukaqullunqhiparäna.
38TaqejaqenakajjwalialwattemploruwJesusar
istʼañatakejjjutapjjäna.
22JAQTHAPI
1Janlevadurant'ant'amanq'añuruxjak'achasisinxänwa,
ukaxPascuasatawa.
2Jilïrsacerdotenakampi,escribanakampisti,kunjamsa
juparjiwayapjjaspaukthaqhapjjäna.jaqinakarux
axsarapxänwa.
3UkatstiSupayaxIscariotesutiniJudasukarmantäna,
jupaxtunkapayanjaqinakatmaynïriwa.
4 Ukatsti sacerdotenakan jilïrinakapampi,
capitananakampiwparläna,kunjamsajuparaljantaspauk
yatiñataki.
5Jupanakastikusisipxänwa,qullqichurañatakiw
arust'apxäna.
6Ucatjupajjarsüna,ucatstiwaljajakenacanjan
ucanacapanjupanacaraljantatäñataquiwch'amachasïna.
7Ukapachawjanlevadurant'ant'amanq'añuruxpurinïna,
Pascuaurunjiwarayaña.
8UkatstiPedrompiruJuanampiruwkhitänaakhamsasa:—
SarapxamPascuawakicht'apxita,manq'apxañajataki—
sasa.
9Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kawkiruswakichañmunta?
10Jesusastijupanacarojjsänwa:—Markarmantapjjäta
ukhajja,mäjaqewjikisipjjani,jupajjumaphuch'uapt'ata.
kawkhantïmantaniukautaruwarkta.
11Utaapnaqirirojjsapjjätawa:‘Yatichirijjsistamwa:
‘¿KawkinkisinvitadonakajampiPascuamanqʼañutajjutji?
12Ukatstimäjach'autauñacht'ayapxätam,ukautaxsuma
yänakampiphuqt'atänwa.
13JupanakastisarasinkunjämtixJesusaxsiskatayna
ukhamarjamjikxatapxatayna.
14Ukahorasajjpurinjjänaukhajja,tunkapayan
apostolonakampiwqontʼasipjjäna.
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjjanïr
t'aqheskasajjjumanakampchikaakaPascuamanq'añ
munta.
16Nayastisapxsmawa,janiwmayampsamanq'kxäti,
DiosanReinopanphuqhasiñapkama.
17UkatstiJesusaxcopaaptasinyuspagaräna,sarakïnwa:
—Akaapt'asipxam,ukatmaynitmaynikamjaljasipxam.
18Nayastisapxsmawa,janiwuvaachutumkäti,Diosan
Reinopaxpuriniñapkama.
19Ukxarustit'ant'aaptasinyuspagaräna,p'akjasisax
jupanakarchuräna,akhamsasa:—Akaxnayanjanchixax
jumanaklaykuchuratawa.
20Ukhamarakiwmanq'añtukuyatatcopaxsäna:“Aka
copaxmachaqarust'äwiwwilaxampi,jumanaklayku
wart'ata”sasa.
21Ukampisnayaraljantkituukanamparapaxnayamp
chikawmesapatxankxi.
22Chiqpachansa,JaqinYuqapaxkunjämtixamtapkän
ukhamarjamawsaraski,ukampis¡aykhitimpitixaljantatäki
ukajaqitxa!
23Jupanakastimaynitmaynikamawjiskt'asiñqalltapxäna,
kawkïrisuklurañapa.
24Ucatjupanacataypinchʼajjwañajjutjaraquïna,kawquis
jupanacajjjachʼajachʼauñtʼatäñapa.
25Jesusastijupanacarojjsänwa:—Janjudíomarkankir
reyinakajjjupanacarojjapnaqapjjänwa.Khitinakatix
jupanakarmunañanïpkiukanakaxsumaluririnaka
satäpxiwa.
26Jumanakaxjaniwukhamäpkätati,janukastikhititix
jumanaktaypinjilïrïkiukaxsullkaparjamäpan.Khititejj
jilïrïkiukajja,khititejjluqtkiukhama.
27¿Khititixmanq'añutarqunt'atäski,janukaxluqtirix
juk'ampjach'äpachasti?¿Janitmanq'añutarqunt'atäkiukax?
Ucampisnayajjjumanaktaypinktwa,kunjämtejjservirïqui
ucajja”sasa.
28Jumanakaxyant'äwinakaxannayampchikasarnaqapkta
ukanakawa.
29Nayastimäreinochurapxsma,kunjämtixAwkixax
nayatakutt'aykituukhama.
30 Ukhamat jumanakax nayan reinojan
manq'apxañamataki,umapxañamataki,trononakar
qunt'asipxañamataki,Israelantunkapayantribunakapar
taripañataki.
31Tatitustisänwa:—Simón,Simón,Supayajjjumanakar
trigoruñtatch'allt'añmunapxtam.
32Ucampisnayajjjumalaycuwmayista,iyawsäwimanjan
aynacht'ayañataqui.
33Jesusastisarakïnwa:—Tatay,nayajjjumampchika
carcelarsarañatakisa,jiwañatakiswakichtʼatätwa—sasa.
34Jupastisarakïnwa:—Pedro,sismawa,janiwjichhürojj
gallojjart'kaniti,janïrkimsakutiuñt'atamatarsüta—sasa.
35Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjjanbolsa,jan
lip'ichi,janzapatonikhitanipkäyätucapachajja,¿kunas
61

LUCAS
jumanacarojjpist'apjjta?Jupanakastisapxänwa:—Janiw
kunasa—sasa.
36Ukatstijupanakaruxsänwa:—Jichhaxkhititixbolsa
apt'atäkiukaxapt'asiñapawa,ukhamarakq'ipipsa,jan
espadanïkiukaxisialjasisinmäalasiñapawa—sasa.
37Nayastisapxsmawa,akaQillqataxnayamp
phuqhasiñapapuniwa:“Jupaxjuchaluririnakampchikaw
uñt'ayatäna.
38Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,akaxpäespadawa
—sasa.Jupanakastisarakïnwa:—Walikiwa—sasa.
39JupajjmistusawOlivosqollursarjjäna.
discipulonakapasjupararkapjjarakïnwa.
40Ukachiqarpurisinsti,Jesusaxjupanakarsänwa:—
Mayasipxamyant'äwirjanmantapxañamataki—sasa.
41Jesusastiniyamäqalajaqunukutawjupanakat
jayarst'äna,qunqurt'asisawDiosatmayisïna.
42Ukatsapxänwa:—Awki,jumatixmunstaxa,akacopa
apaqt'asim,ukampisjaniwnayanmunañajphuqasimti,jan
ukastijumanmunañamaxphuqhasim—sasa.
43Ukatstialaxpachatmäangelawjuparch'amañchir
uñstäna.
44Walit'aqhisisawDiosatmayisïna,ch'uñupastimäjach'a
wilach'akhanakjamawuraqirjaquqanirïna.
45Diosatmayisiñatsartasinxa,discipulonakapanukar
purisaxllakitikiskirjikxatäna.
46Jupanakarsarakïnwa:—¿Kunatarakikipxta?
sartasipxam,mayisipxam,janyant'äwirmantapxäta—sasa.
47Jesusajjparlaskänaukhajja,waljajaqenakawuñjapjjäna,
Judassatäkisukatunkapayanjaqenakatmaynïristi,
jupanaknayraqatansarasawJesusarjampʼattʼañatak
jakʼachasïna.
48Jesusastijuparuxsänwa:—Judas,¿Jamp'att'asisJaqin
Yuqaparaljantta?
49Juparjak'ankirjaqinakaxkuntixqhipankañapäkänuk
uñjasaxsapxänwa:—Tatay,¿espadampitijiwayapxä?
50Jupanakatmayniwjilïrsacerdotenesclavopar
jawq'jatayna,kupijinchupsakhuchhuqatayna.
51Jesusastisarakïnwa:—Jichhakamat'aqhisiyapxam—
sasa.Ucatstijinchupllamkt'asink'umaraptayäna.
52Jesusastisacerdotenakanjilïrinakaparu,templon
capitananakaparu,jilïrinakaru,juparjak'achasipkäna
ukanakarussänwa:—¿Jumanakaxmälunthataruñtat
espadanakampi,thujrunakampitmistunipxta?
53Sapaurujumanakampchikatemplonjakaskayäta
ukhajja,janiwnayacontrajjamparluqtapkistati,ukampis
akahorasajjchʼamakanchʼamapawa.
54Ukatstijupanakaruxirpasawjilïrsacerdotenutapar
irpapxäna.UkatPedroxjayachiqatarktäna.
55Ukautataypinninanakhantayasasti,Pedroxjupanak
taypiruwqunt'asïna.
56Ucampismäsirvientawarmiwninajak'anqunt'atäskir
uñjäna,ukatstitaqichuymawjuparuñtäna,akhamsasa:—
Akajaqistijupampchikäskänwa—sasa.
57Jesusastijuparjanuñt'asawakhamsäna:—Warmi,
janiwuñt'kti—sasa.
58Mäjuk'apachatxamayniwjuparuñjäna,ukatsarakïna:
—Jumastijupanakatmaynïrakïtawa—sasa.Pedrosti
sarakïnwa:—Chacha,janiwnayajjukhamäkti—sasa.
59Niyamähoratjja,maynejjjanpächasisawakhamsäna:
“Cheqpachansaakajaqejjjupampchikäskänwa,
Galileankirjaqewa”sasa.
60Pedrostisarakïnwa:—Chacha,janiwyatktikuntix
sisktaukxa—sasa.Ukspachawjupajjparlkänaukhajj
gallojjjalnaqäna.
61TatituxkutikipstasinPedroruñtäna.PedrostiTatitun
arupatamtasxäna,kunjämtixjuparsiskänukkhaxa:“Janïr
galloxart'kipanxa,kimsakutiwnayarjanuñt'ayista”sasa.
62Pedrostimistusawwaljachäna.
63Jesusarkatjirinakastijupatsawkasisawjawq'japxäna.
64Nayranakapch'uqt'asinsti,ajanuparch'allt'asaw
jiskt'apxäna:—Profecía,¿khitisjawq'jtamxa?
65JupanakastiwaljayaqhaarunakwaDioscontra
parlapxäna.
66Urujayp'ükipanxa,sacerdotenakanjilïrinakapampi,
sacerdotenakan jilïrinakapampi,escribanakampiw
tantacht'asipxäna,ukatstiJesusarJach'aTantachäwiparuw
irpapxäna.
67¿JumastiCristoxa?yatiyapxita.Jupanakastisarakïnwa:
—Nayatixsapxsmaxa,janiwiyawsapkätati.
68Nayatixjumanakarjiskt'apxsmaxa,janiwjaysapkistati,
janirakiwantutapkirismati—sasa.
69Jichhatjja,JaqenYoqapajjDiosanchʼamapan
kupëjjapanwaqontʼasini.
70Taqeniwsapjjäna:“¿Ukhamajj¿DiosanYoqapätati?”
Jupanakarojjsänwa:—Jumanakajjnayajjsapjjtawa—sasa.
71Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kunatsajuk'amp
qhanañchañaxwakisi?Jiwasapachpawjupanlakapat
ist'tanjja.
23JAQTHAPI
1TaqejaqenakawsartasisinPilatonukarirpjjapjjäna.
2Jupanakastiakhamsasawjuchañchañqalltapxäna:“Aka
jaqiruxyaqhamarkarmayjtʼayaskirjikxatapxta,Césarar
impuestochurañjarkʼata,jupapachpawCristoReyïta
sasawsatayna”sasa.
3Pilatostijuparjiskt'äna:—¿Jumajjjudionakanreyipätati?
Jupastisarakïnwa:—Jumawukhamsistaxa—sasa.
4 Pilatosti sacerdotenakan jilïrinakaparu,
markachirinakarusakhamsänwa:—Janiwnayajjakajaqen
juchañchäwipjikjjatkti—sasa.
5Jupanakastijuk'ampiwqhurusipxäna,sapxarakïnwa:
“Jupawjaqinakarch'amañchi,taqijudionakaryatichasa,
Galileatqalltasinakachiqakama”sasa.
6PilatojjGalileamarkatistʼasajja,ukajaqejj
Galileankirïpachatisasawjisktʼäna.
7Herodesanmarkapankxatapyatisinxa,Herodesanukar
khithäna,jupastiukapachaxJerusalénmarkankarakïna.
8HerodesastiJesusaruñjasajjwalkusisïna,jupajjwalja
tiempowjuparuñjañmunäna,jupatwaljaarunakistʼasa.
ukatmämilagroluratapuñjañsuytʼäna.
9Ukatstiwaljaarunakampiwjupampchikajiskt'äna;
ukampisjaniwkunsjuparjayskänti.
10Jilïrsacerdotenakasa,escribanakasasaytʼasisawjuparojj
waljuchañchapjjäna.
11Herodesastinuwasirjaqinakapampchikawjuparux
jisk'achapxäna,jupatsawkasipxäna,mäsumaisimpiw
isthapiyapxäna,ukatstiPilatonukarkutt'ayapxäna.
12UkapachpauruwPilatompiHerodesampix
amigopäpxäna,nayraxjupanakkamawuñisipxäna.
13Pilatostisacerdotenakanjilïrinakaparu,jilïrinakaru,
markachirinakarjawsthapiyäna.
62

LUCAS
14Jupanakaruxsapxarakïnwa:—Jumanakaxakajaqirux
nayaruwirpapxtaxa,jaqirmayjt'ayirjaqirjama.
15Janiwa,janirakiwHerodesasa,nayawjuparkhithapxtam;
Ucampisjaniwkunajiwañasjuparlurquiti.
16Ukatwanayajjcastigä,ukatstiantutarakïwa.
17(Jichhaxjach'aphunchhäwinxmayniruwantutañapa).
18Jupanakastimäkiwart'asipxäna:—Akajaqit
jithiqtapxam,Barrabasarantutapxita.
19(Jupajjmarkancontrasaytʼasitapata,jaqe
jiwayañatakisa,carcelarjistʼantatäjjänwa).
20PilatostiJesusarantutañmunasawwasitatjupanakar
parläna.
21Jupanakastiakhamsasawart'asipxäna:—
Ch'akkatapxam,ch'akkatapxam—sasa.
22Ukatstikimsïrkutiwjupanakarsäna:—¿Kunajan
walinaksalurpacha?Nayastijaniwkunajiwayañasjupar
jikxatkti,ukatwamutuyä,ukatstiantutxä—sasa.
23Jupanakastimäratukiwjach'atarunakarsupxäna,
Jesusarch'akkatatäñapataki.Ucampissacerdotenakan
jilïrinakapanarupajjwalpunist'asïna.
24UkatPilatojjkunjamtïjupanakajjmayipkiukarjamaw
lurasiñaparsüna.
25Jupanakaruxkhitirutixmarkacontrasayt'asiñapataki,
jaqijiwayañataki,carcelarjist'antatäkänukajaqiruw
antutxäna.ukampisJesusaruxjupanakanmunañaparuw
katuyäna.
26Juparirpkasasti,CirenemarkankirSimónsatmä
jaqiruwkatuntapxäna,juparustiJesusanarktasawcruzap
uchapxäna.
27WaljajaqinakawJesusararktapxäna,warminakasjupat
jachapxäna,jachapxarakïna.
28Jesusastijupanakarkutt'asinsäna:—Jerusalén
markankirimillwawanaka,jannayatjachapxamti,jan
ukastijumanakatjachapxam,wawanakamatsajachapxam
—sasa.
29Uñtapxam,urunakaxpurininiwa,ukaurunakax
sapxaniwa:“Kusisiñanïpxiwajanwawanïpki,jan
wawanïpkiukausurinaka,janñuñuskirwawanaka”sasa.
30Ukatstiqullunakarsapxañqalltapxani:‘Jichhax
liwxatapxita’sasa.ukatstiqullunakarusti,imt'apxita”sasa.
31Jupanakatixch'uxñaquqanukhamlurapxanixa,¿kunas
wañaquqanlurasispa?
32Jupampchikastiyaqhapanijanwaliluririnakaw
jiwarayañatakirpapjjäna.
33CalvariosatäkisukachiqarpurisaxJesusampiru,jan
waliluririnakampiruwch'akkatapxäna,mayniruskupi
tuqiru,maynirusch'iqatuqiru.
34Jesusastisarakïnwa:—Awki,jupanakarpampacham;
Jupanakajjjaniwkuntïlurapkiukyatipkiti.Ukatsti
isinakapjaljasipxäna,ukatstisorteorakïnwa.
35Jaqinakastiuñch'ukissayt'atäpxänwa.Ukxarusti
jilïrinakaxjupatsawkasipxarakïnwa:—Jupawmayninakar
qhispiyäna;Jupapachpaqhespiyatäpan,jupatejjDiosan
ajllitCristopächejja.
36Soldadonakastijupatsawkasipxäna,juparjak'achasisin
vinagrewaxt'ayasa.
37Ukatsarakïnwa:—Jumatixjudionakanreyipästaxa,
qhispiyasim—sasa.
38Jupapatjjarojjgriego,latín,hebreoarutletranakampi
qellqatänwa:“Akajjjudionakanreyipawa”sasa.
39Warkkatatäpkänaukajanwaliluririnakatmaynïrejj
akhamsasawjuparjiskʼachäna:“JumatïCristöstajja,juma
pachpasa,nanakarqhespiyasiñamataki”sasa.
40Maynistijupartuqinuqäna:—¿JanitjumaxDiosar
axsartaxa,jumapachpajuchañchatätaxa?
41Chiqpachansajiwasaxchiqaparuñjaraktanwa;
Luräwinakasatwakt'äwikatuqapxta,ukampisakajaqix
janiwkunajanwalsalurkiti.
42JesusastiJesusaruxsänwa:—Tatay,reinomarpurinkäta
ukkhaxnayatamtasipxam—sasa.
43Jesusastijuparuxsänwa:—Qhanaksapxsma,jichhüruw
nayampchikaparaisonkäta—sasa.
44Niyasuxtahorasäxänwa,llätunkjayp'ukamawtaqiaka
uraqinch'amakt'äna.
45Intixch'amakt'awayxänwa,templonvelopaschika
taypinch'iyjatäxänwa.
46Jesusastijach'atart'asinxsänwa:—Awki,amparamaruw
ajayuxkatuyaskta.
47Capitanajjkuntïpaskänaukuñjasajja,Diosaruw
jachʼañchäna:“Cheqpachansaakajaqejjcheqaparsarnaqer
jaqënwa”sasa.
48Taqejaqenakajjkunanakatïpaskänaukuñjasajja,
ñikʼutanakapchʼoqtʼasisawkuttʼanipjjäna.
49Taqeuñtʼatanakapasa,Galileatarkirinakasa,jayan
saytʼatäsipkäna,ukanakuñjasa.
50Ukxarusti,mäjaqiwutjäna,Josesutini,jupasti
iwxt'irïnwa.Jupajjsumajaqënwa,cheqaparsarnaqer
jaqënwa.
51(Jupastijaniwjupanakanamtäwinakapsa,luräwinakapsa
iyawsaskänti.)jupaxArimateamarkankirïnwa,judionakan
markapa.
52UkajaqejjPilatonukarsarasawJesusancuerpop
achiktʼasïna.
53Ukatstiukasepulturaruwapaqäna,linompillawuntäna,
ukatstiqalatluratmäsepulturaruwimäna,ukasepulturarux
janipuniwkhitisimt'atäkänti.
54Ukaurustiwakicht'atäxänwa,sábadourustiniyaw
purinxäna.
55Galileatjupampchikjutapkänaukawarminakas
arknaqasawsepulturaruñjapxäna,ukatkunjamsajiwat
cuerpopaximatäskiukuñjapxäna.
56Jupanakastikutt'anxapxänwa,sumaq'apkir
qullanakampi,sumaq'apkirqullanakampi.samarañurusti
kamachirjamawsamart'apxäna.
24JAQTHAPI
1Semanannayrïrurupaxwalialwatsepulturaruw
puripxäna,sumaq'apkirq'apkirqullanakapt'ata,
yaqhanakampi.
2Ukatstisepulturatliwxatatqalajikxatapxäna.
3JupanakastiutarmantasaxjaniwTatitJesusanjanchipar
jikxatapkänti.
4Jupanakastiwalimulljatawuñjasipxäna,päjaqiwk'ajkir
isimpisthapt'atajupanakjak'ansayt'atäsipkäna.
5Jupanakastiajjsarayasisinoraqeralt'asisawjupanakar
sapjjäna:—¿Kunatarakjiwatanaktaypinjakirjaqerojj
thaqasipkta?
6Jupaxjaniwakankkiti,janukastijaktanxiwa.
7Ukatsapxänwa:—JaqinYuqapaxjuchararjaqinakan
amparaparkatuyatäñapawa,ch'akkatatäñapawa,kimsïr
urustijaktañapawa—sasa.
63

LUCAS
8Jupanakastiukaarunakapatamtasipxäna.
9Sepulturatkutt'anisinsti,tunkamayanjaqinakarusa,
mayninakarusataqiukanakyatiyapxäna.
10MaríaMagdalena,Juana,Santiagontaykapa,yaqha
warminakasjupanakampïpkänaukanakawapostolanakar
yatiyapxäna.
11Jupanakatakejjarunacajjinamayacuentonakäkaspas
ukhamänwa,janiwcreyipkänti.
12Pedrostisartasinsepulturart'ijtäna.qunqurt'asisinstilino
isimpisthapt'atauñjäna,ukatstisarxäna.
13UkaurustipaniniwEmaússatmarkarsarapjjäna,uka
markajjJerusalénmarkatniyapaqallqtunkakilometronak
jayankänwa.
14Jupanakajjtaqekunanakatïpaskänaukanakat
mayachtʼasisawparltʼasipjjäna.
15Jupanakampparlt'asipkänaukhawJesusaxjak'achasisin
jupanakampchikasaräna.
16Ucampisjupanacajjjanuñt'apjjañapataquiwnayranacajj
ist'asipjjäna.
17Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunjämsajumanakax
maynitmaynikamparlt'asipxtaxa?
18JupanakatmaynïristiCleopassatänwa,juparojjsänwa:
—¿Jerusalénmarkanyaqhamarkankirjaqïtati,kunanakatï
akaurunakanpaskataynaukanakjanyatkta?
19Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunanakasutji?
Jupanakastisapxarakïnwa:—NazaretmarkankirJesusatxa,
jupaxDiosannayraqatapansa,taqijaqinnayraqatapansa
walich'amanprofetänwa.
20Jilïrsacerdotenakasa,markaapnaqerinakasa,jiwañar
juchañchatäñapatakkatuyapkäna,chʼakkatapjjäna.
21Ucampisnanacajjatinisipcäyätwa,jupawIsraelar
qhespiyañapäna.
22Jïsa,jiwasantamasankiryaqhepwarminakaswal
muspharayapjjetu,jupanakajjwalialwatsepulturar
puripkänaukanaka;
23Janchiparjanjikxatasinsti,mävisionanangelanak
uñjapxtasasawsapxäna.
24Nanakampchikäpkänaukanakatyaqhepajjsepulturar
sarasinjja,kunjamtïwarminakajjsapkänaukhamwa
jikjjatapjjäna,ukampisjaniwjuparuñjapkänti.
25Ukatstijupanakaruxsänwa:—Janamuyt'asirjaqinaka,
janamuyt'asirjaqinaka,taqikuntixprofetanakanarsupki
ukiyawsañataki.
26¿JanitCristoxukhamt'aqhisiñapäkaspa,jach'a
kankañaparmantañapasti?
27Moisesampi,taqpachprofetanakampitqalltasinxa,taqi
Qillqatanaktuqiwjupanakarqhanañchäna.
28Jupanakajjkawkirutïsarapkänaukajiskʼamarkaruw
jakʼachasipjjäna,jupajjjukʼampjukʼampsarañmunkaspa
ukhamwaamuyasïna.
29Ucampisjupanacarojjjawqʼjapjjänwa:—Nanacamp
chikäm,jayp'ujayp'uruwpurini,jayp'ustiwalitukusjjewa
—sasa.Jupanakampchikaqhiparañatakiwmantäna.
30Jupanakampchikamanq'añanqunt'atäskänaukhaxa,
t'ant'aaptasinbendicisa,p'akjasinjupanakarchuräna.
31Nayranakapajjjist'arasjjänwa,juparojjuñt'apjjarakïnwa.
ucatjupajjjupanakannayrakatapatchhaqjjäna.
32Jupanakajjmaynitmaynikamawsapjjäna:“¿Janitthakin
nanakampparltʼaskänaukatQellqatanakjistʼarkistuukhajj
chuymasajjnakhantkistu?
33UkahorasastisartasinJerusalénmarkaruwkutt'xapxäna,
ukatstitunkamayanjaqinakartantacht'atäskirjikxatapxäna.
34Ukatsapxänwa:—ChiqpachansaTatituxjaktxiwa,
Simonaruwuñstawayi—sasa.
35Kunanakasthakinluraskäna,t'ant'at'ant'at'ant'at'ant'a
t'ant'at'ant'at'ant'at'ant'at'ant'atuñt'atätapyatiyapxäna.
36Ukparlapkänaukhajja,Jesusajjjupanaktaypiruw
saytʼasïna,jupanakarakhamsänwa:“Jumanakajj
sumankañajjutjpan”sasa.
37Jupanakastiwalimulljatawuñjasipxäna,mäajayus
uñjapkaspaukhamamuyapxäna.
38Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Kunatsajumanakajj
llakisipjjta?ukat¿kunatsachuymanakamanamuyunakax
uñstaski?
39Amparanakajsa,kayunakajsauñjapxam,nayätwa.
Ajayuxjaniwjañchini,ch'akhanakanïkiti,kunjamtï
jumanakaxuñjapkituukhama—sasa.
40Ukarsusinsti,amparanakapsa,kayunakapsajupanakar
uñacht'ayäna.
41JupanakastikusisiñatjaniyawsapkänaukhawJesusax
jupanakarsäna:—¿Akanmanq'añaxutjtamti?
42Ukxarustimäch'uqich'uqi,mämielpanalchurapxäna.
43Ukxaaptasinstijupanakannayraqatapanmanq'äna.
44Jesusastijupanakaruxsänwa:—Akaarunakwa
jumanakampïkasinjumanakarsapxsma,taqikunatix
Moisesankamachipansa,profetanakanqillqatäki,
salmonakanqillqatäkiukaarunakaxphuqhasiñapawa.
nayatsipansa.
45UkapachawJesusaxjupanakanamuyt'awinakap
jist'aräna,QullanQillqatanakapamuyapxañapataki.
46Jupanakarojjsarakïnwa:—Qellqatanjjaakhamsasaw
Cristojjtʼaqhesiñapa,kimsïrurunjiwatanaktaypit
jaktañapa.
47Jerusalénmarkatqalltasintaqemarkanakaruw
arrepentisiñasa,juchanakatpampachatäñasaDiosan
sutipjjaryatiyatäñapa.
48Jumanakastiukaarunakqhanañchirinakäpxtawa.
49NayastiAwkijanarsutapajumanakarapayanipxsma,
ukampisjumanakaxJerusalénmarkanqhiparapxam,
alaxpachatch'amanïñkama.
50UkatstiBetaniamarkakamawjupanakarirpxaruwayäna,
amparanakapaytasinstibendicirakïnwa.
51Jupanakarbendiciskänukkhasti,jupanakat
jithiqtatäxänwa,alaxpacharuwapatäxäna.
52Juparyupaychañkamasti,walikusisitawJerusalén
markarkutt'xapxäna.
53TatitunutapanstisapüruwDiosarjach'añchasipkäna,
bendicisipkäna.Amén.
64

Juan
1JAQTHAPI
1QalltanjjaArujjutjarakïnwa,ArojjDiosampïskänwa,
ArojjDiosänwa.
2QalltanjjaukhamarakiwDiosajjutjäna.
3TaqikunasJupatuqiwlurasiwayi;janjupampchikasti
janiwkunasluratäkänti.
4Jupanjakañawutjäna;ucatjakañajjjaqenakan
qhanapänwa.
5Qhanastich'amakanqhant'i;ch'amakastijaniwamuykänti.
6Diosankhitanitmäjaqewutjäna,jupajjJuansatänwa.
7JuparakiwQhanatqhanañchañatakjutäna,ukhamat
taqinisjupariyawsapxañapataki.
8JupajjjaniwukaQhanakïkänti,janukastiukaQhanat
qhanañchañatakiwkhitanïna.
9UkachiqaQhanasti,akapacharjutirinakarqhant'ayi.
10Jupajjakapachankänwa,akapachajjJupampiwlurasïna,
ukampisakapachajjjaniwjuparuñtʼkänti.
11Jupajjjupanutaparuwpurintäna,ukampisjaniwjupar
katoqapkänti.
12KhitinakatixjuparkatuqapkänukanakaxDiosan
wawanakapäpxañapatakiwch'amchuräna,sutipar
iyawsirinakaru.
13Jupanakastijaniwwilatnaskiti,nijañchin
munañapampisa,nijaqinmunañapampisyuripkiti,jan
ukastiDiosatyuripxänwa.
14Arustijañchiruwtuküna,jiwasanaktaypinjakarakïna,
Awkinsapayuqapanjach'akankañapuñjapxta,
khuyapayasiñampi,chiqakankañampi.
15Juanaxjupatqhanañchäna,akhamsasawart'äna:—Aka
khititixnayatsisktxa:“Khititixnayatqhipatjutkiukax
nayatsipansajuk'ampaskiwa,jupawnayatnayrax
utjatayna”sasa.
16Jupanphuqt'atapatwataqinikatuqapxta,khuyapayasiñat
sipansa.
17KamachixMoisestuqiwchurasïna,ukampisJesucristo
tuqiwkhuyapayasiñampi,chiqakankañampixjutäna.
18JanipuniwkhitisDiosaruñjkiti;sapaYuqapa,Awkin
amparapankki,jupawjuparuñt'ayi.
19Judionakaxsacerdotenakaru,levitanakaruJerusalenat
khithapxäna,juparjiskt'apxañapataki:“¿Khitisjumaxa?”
20Jupastiarsüna,janiwarskänti;ucampisarsüna:“Janiw
nayajjCristökti”sasa.
21Jupanakastijuparjiskt'apxäna:—¿Ukhamasti?¿Jumasti
Eliasa?Jupastisarakïnwa:—Janiwnayaxukhamäkti—
sasa.¿Jumastiukaprofetaxa?Jupastisarakïnwa:—Janiwa
—sasa.
22Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Khitirakïtasti?ukhamat
khithankistuukanakarjaysañataki.¿Kunsajumapachpat
sista?
23Jupastisarakïnwa:—Nayaxwasaranarnaqasirjaqin
arupätwa:“Tatiturthakipchiqachapxam”sasa.
24 Khitanitäpkäna ukanakasti fariseonakat
jutirinakäpxänwa.
25Jupanakastijuparuxsapxarakïnwa:—Ukhamasti,
¿kunatsabautisasma,janitixCristoxutjktam,janirak
Eliasäksta,janirakukaprofetäkstaxa?
26Juanaxjupanakaruxsänwa:—Nayaxumampiwbautista,
ukampisjumanaktaypinmäjaqiwsayt'atäski,juparjan
uñt'apktauka.
27Jupawnayatsipansajuk'ampaskixa,jupawnayatsipan
juk'ampaskixa,zapatopanch'akhanakapsajaniwjist'arañax
wakiskiti.
28UkanakajjJordánjawirakhurkatanBetabaramarkanwa
lurasïna,kawkhantïJuanajjbautiskänaukacheqanjja.
29Qhepürojja,JuanajjJesusarojjjuparjakʼachasisin
uñjasajjsänwa:“Uñtapjjam,DiosanCorderopa,jupaw
akapachanjuchapapaqani”sasa.
30Jupatwanayajjsista:“Nayatsipansamäjaqewjutani,
jupajjnayatsipansajukʼampsumajaqënwa”sasa.
31Nayastijaniwjuparuñt'kti,janukastiIsraelmarkar
uñt'ayasiñatakiwumampbautisirjutta.
32UkatJuanaxakhamsasawqhanañchäna:“Ajayuruw
alaxpachatmäpalomaruñtatsaraqaniruñjta,ukatsti
juparuwqhiparäna”sasa.
33Nayastijaniwjuparuñt'kti,ukampisumampibautisir
khitanitusti,jupawsarakitu:“KhitirutixAjayuxsaraqaski
ukatjuparqhiparaskiukuñjäta,jupawQullanAjayun
bautisirix”sasa.
34Nayastiuñjaraktwa,jupastiDiosanYoqapawa.
35QhepürojjwasitatwaJuanampi,pädiscipulonakapampi
saytʼasipjjäna.
36Jesusaruxsarkasaxsänwa:—¡UñtapxamDiosan
Corderopa!
37UkapädiscipulonakapastijuparparliristʼasawJesusar
arkapjjarakïna.
38UkatstiJesusaxjupanakararknaqiruñjäna,ukat
jupanakarsäna:—¿Kunsajumanakaxthaqhapxta?
Jupanakastisapxänwa:—Yatichiri!
39Jupanakarojjsänwa:—Jutapjjamuñjapjjam—sasa.
Jupanakastipurinisinkawkhansjakaskänaukuñjapxäna,
ukatstiukauruxjupampchikawqhiparapxäna,niyatunka
jayp'upacharuwpuripxäna.
40Juananparlirist'asinjupararkirinakatmaynïristi,Simón
PedronjilapaAndréssatänwa.
41NayraqataxSimónjilaparuwjikxatäna,ukatsarakïnwa:
—Mesiasaruwjikxatapxta,mäarunxa,Cristosañmuni—
sasa.
42UkatstiJesusanukarirpäna.Jesusaxjuparuñjasax
sänwa:—JumawSimónJonasanyuqapätaxa,Cefas
satätawa,mäarunxa:“Qal”sañmuni—sasa.
43QhipürustiJesusaxGalilearsarañmunäna,ukatsti
Feliperuwjikxatäna,ukatstisänwa:—Nayararkita—sasa.
44FelipestiBetsaidamarkankirïnwa,ukamarkastiAndrés,
Pedronmarkapänwa.
45FelipexNatanaelaruwjikxatäna,ukatsarakïnwa:—
Moisesaxkamachinqillqapkänukajaqiruwjikxatapxta:
NazaretmarkankirJesus,Joseanyuqapa—sasa.
46Natanaelastijuparuxsänwa:—¿Nazaretmarkatkuna
askismistunispa?Felipestijuparuxsänwa:—Jutamuñjiri
—sasa.
47JesusastiNatanaelaruwjuparjak'achasisinuñjäna,
ukatstisänwa:—¡Chiqpachansamäisraelita,janiwkuna
sallqjañasutjkiti!
48Natanaelastijuparuxsänwa:—¿Kawkitsauñt'ista?
Jesusastisarakïnwa:—JaniräkipanFelipejjjawsaskätam
ukhajjhigoqoqamanqhankaskäyätaukhawnayajjuñjsma
—sasa.
49Natanaelastisarakïnwa:—Yatichiri,jumaxDiosan
Yuqapätawa.jumastiIsraelanReyipätawa.
65

JUAN
50Jesusastijuparuxsänwa:—Nayaxhigoquqamanqhan
uñjsmasasmaxa,¿iyawsktati?ukatsipansajuk'ampjach'a
yänakuñjäta—sasa.
51Jupastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,akaqhipatsti
alaxpachjist'aratuñjapxäta,DiosanangelanakaparusJaqin
Yuqaparmakhatasina,saraqanipxarakïta—sasa.
2JAQTHAPI
1Kimsïrurusti,GalileankirCanámarkanmäjaqichasïwiw
utjäna.Jesusantaykapasukankänwa.
2Jesusampidiscipulonakapampejjcasarasïwiruw
jawsapjjäna.
3Kunapachatixvinopist'apkänukkhasti,Jesusantaykapax
juparuxsänwa:—Janiwvinonïpkiti—sasa.
4Jesusastijuparuxsänwa:—Warmi,¿kunalurañas
jumampi?horasajajjjanïrawpurinkiti.
5Taykapaxuywatanakaruxsänwa:—Kuntixjumanakar
sapkätamuklurapxam—sasa.
6Ukanjja,judionakanqʼomachatäpkänaukarjamawsojjta
qalatluratumamanqʼauchasïna,sapamaynejjpäjanukajj
kimsabedonakuchatänwa.
7Jesusastijupanacarojjsänwa:—Umaphuch'unakar
umampiphoqantapjjam—sasa.Ucatstich'amakamaw
phoqantapjjaraquïna.
8Ukatstijupanakaruxsänwa:—Jichhaxmistxapxam,ukat
jach'aphunchhäwinapnaqiriparapapxam—sasa.Ukat
jupanakaxukaq’ipt’asipxäna.
9Fiestaapnaqirixvinotluratumamallt'asxäna,ukampis
janiwkawkitsaukyatkänti.
10Ukjjarustisarakïnwa:—Qalltanjja,sapamayniwsuma
vinoapsupjje.Kunapachatixjaqinakaxsumumapxiukhaxa,
juk'ampjanwaliwutji,ukampisjumaxjichhakamawsuma
vinoimawaytaxa.
11JesusaxGalileankirCanámarkanmilagronakqalltäna,
jach'akankañapuñacht'ayarakïna.discipulonakapajjjupar
creyipjjäna.
12UkaqhipatstiCapernaúmmarkaruwsarapxäna,
taykapampi,jilanakapampi,discipulonakapampi.
13JudionakanPascuafiestapajjjakʼankjjänwa,Jesusasti
Jerusalénmarkaruwsaräna.
14Tatitunutapanstivaca,oveja,palomaaljirinakaru,qullqi
mayjt'ayirinakarusqunt'atäskirjikxatapxäna.
15Ukatstijisk'ach'aphinakampijawq'jasinxa,taqiniruw
Tatitunutapatjaqunuküna,uwijanakaru,vacanakaru.
mayjt'ayirinakanqullqipwarxatasinxa,mesanak
t'unjapxäna;
16Palomaaljirinakaruxsapxarakïnwa:—Akanakakat
apsusipxam.Awkijanutapxajanaljañutartukuyapxamti
—sasa.
17DiscipulonakapajjQellqatansatätapamtapjjänwa:
“Utamantaqechuymachʼamachasiñajjnayaruw
manqʼantawayitu”sasa.
18Ukatstijudionakaxjuparuxsapxarakïnwa:—¿Kuna
unañchanaklurapxtaxa?
19Jesusastijupanacarojjsänwa:—Akatemplot'unjapjjam,
nayastikimsaurutsayt'ayarakï—sasa.
20Judionakaxsapxarakïnwa:—Pusaqtunkasuxtanmaraw
akatemploxlurasiski,¿kimsaurutsayt'ayasmati?
21UkampisJesusaxjanchipantemplopatparläna.
22Jesusaxjiwatanaktaypitjaktxänaukhaxa,
discipulonakapawjupanakarukhamsatapamtapxäna.
Qellqataru,Jesusanarsutaparjamawiyawsapxäna.
23PascuaurunJerusalénmarkanjakaskänaukhajja,walja
jaqenakawjupansutiparcreyipjjäna,kunamilagronaktï
lurkänaukuñjasa.
24UkampisJesusaxjaniwjupanakarkatuykänti,taqijaqir
uñt'ataplayku.
25Janiwkhitisjaqitarsuñapaxwakiskänti,kunatïjaqin
utjkiukyatitaplayku.
3JAQTHAPI
1Fariseonakatmächachawutjäna,Nicodemosutini,
jupastijudionakanp'iqinchiripawa.
2JesusastiarumawJesusarjak'achasisinsäna:—Yatichiri,
yatipxtwajumaxDiosatjutkiukayatichirïtamxa.
3Jesusastisarakïnwa:—Qhanaksisma,janmayamp
naskaniukhajja,janiwDiosanReinopuñjkaspati—sasa.
4Nicodemostijuparuxsänwa:—¿Kunjämarakmäjaqix
chuymankipstasinyurispasti?¿Payïrkutitaykapan
purakaparmantaspa,yurispasti?
5Jesusastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,jankhitis
umampi,Ajayumpijanyurkixa,janiwDiosanreinopar
mantkaspati—sasa.
6Kunatixjañchinyurkiukaxjañchiwa;Ajayunyurkiukax
ajayuwa.
7Janmusparamtinayajjsasma:“Mayampnaciñawwakisi”
sasa.
8Thayaxkawkirutixmunkiukaruwthayt'i,ukatsti
ist'araktawa,ukampisjaniwyatkasmatikawkitsajuti,
kawkirussaraski.
9Nicodemostijuparuxsänwa:—¿Kunjämarakakanakax
pasaspasti?
10Jesusastijuparuxsänwa:—¿Israelmarkan
yatichiripätati,janitukanakyatkta?
11Qhanakwasapxsma,nanakaxyatipxataxparlasktanwa,
uñjapxatajsaqhanañchapxaraktwa.Jumanakastijaniw
nayanarsutanakaskatuqapktati—sasa.
12Nayatixakaoraqenutjkiukanakyatiyapxsma,
jumanakatix jan iyawsapkstaxa,¿kunjamarak
iyawsapxasmasti,nayatix alaxpachankiryänak
yatiyapxsma?
13Janiwkhitisalaxpacharmakhatkiti,janukasti
alaxpachatsaraqanirjaqiwa,alaxpachankirJaqin
Yuqapawa.
14KunjämtixMoisesaxwasarankatarirapthapkänxa,
ukhamarakiwJaqinYuqapaxjach'araptatäni.
15Ukhamatkhititixjupariyawskiukaxjan
chhaqhañapataki,janukastiwiñayjakañkatuqañapataki.
16Diosajjakapacharwalmunasïna,mäsapaYoqapchuri,
ukhamatkhitinakatejjjuparcreyipkiukanakajjjan
jiwarapjjañapataki,jan ukastiwiñay jakañ
katoqapjjañapataki.
17DiosajjjaniwYoqaparakapacharjuchañchañatak
khitankiti.janukastiakapachanjupatuqi
qhispiyatäñapataki.
18Khititixjupariyawskiukaxjaniwjuchañchatäkiti,
ukampiskhititixjaniyawskiukaxniyawjuchañchatäxi,
DiosansapaYuqapansutiparjaniyawsataplayku.
66

JUAN
19Juchañchañaxakawa:qhanaxakapacharpurinxiwa,
jaqinakaxqhanatsipansach'amakaruwmunapxäna,
luratanakapaxjanwalipunïnwa.
20Khititejjjanwalilurkiukajja,qhanaruwuñisi,janirakiw
qhanarusjutkiti,ukhamatluratanakapajjjan
cheqañchatäñapataki.
21Khititejjcheqlurkiukajja,qhanaruwjuti,luratanakapajj
Diosanluratätapuñachtʼayañataki.
22Ukaqhipatsti,JesusaxdiscipulonakapampixJudea
uraqiruwpuripxäna.Ucanstijupanacampchikaw
bautisasïna.
23JuanaxSalimjak'ankirAenónmarkanbautisaskäna,
ukanwaljaumawutjäna.
24Juanaxjanïrawcarcelarjist'antatäkänti.
25UkatstiJuananyaqhepdiscipulonakapampi
judionakampiqʼomachasiñtoqetjisktʼasipjjäna.
26Juanarpurisinstisapxarakïnwa:—Yatichiri,Jordán
jawirkhurkatarjumampchikäskänaukakhititixjumamp
chikäskäna,jupawbautisaski,taqiniwjupanukarjutapxi
—sasa.
27Juanastisarakïnwa:—Jaqixjaniwkunskatuqkaspati,
janukastialaxpachatchuratäkaspaukhaxa.
28Jumanakawnayarqhanañcht'apxista:‘Janiwnayax
Cristökti,janukastijupannayraqatapankhitanitätwa’sasa.
29Khititejjnoviancasarasiñapäkiukajja,noviowa,
ukampisnovianamigopajjnovianaruplaykojjwalkusisi.
30Jupajjjukʼampiwjiljjatañapa,nayastijukʼaptañajawa.
31Khititejjalajjpachatjutkiukajjtaqekunatsipansa
jukʼampjachʼawa,akaoraqenkirjaqejjakaoraqetwaparli,
alajjpachatjutkiukajjtaqekunatsipansajukʼampjachʼawa.
32Kuntixjupaxuñjki,ist'kiukanakqhanañchi.janiwkhitis
jupanarsutapkatuqkiti.
33Khititejjarstʼäwipkatoqkiukajja,Diosajj
cheqäskapuniwa.
34KhitirutixDiosaxkhitankiukaxDiosanarunakapwa
parli,Diosaxjaniwmäjuk'aAjayuchurkiti.
35AwkejjYoqaparuwmunasi,taqekunsaamparapar
katuyaraki.
36KhititejjYoqapariyawskiukajja,wiñayjakañaniwa.
UcampisDiosancolerasiñapajjjupanutjaskaquiwa.
4JAQTHAPI
1KunapachatixTatituxyatxäna,kunjämtixfariseonakax
JesusanJuanatsipanjuk'ampdiscipulonakutt'ayäna,
bautisarakïnaukist'apxäna.
2(Jesusaxjaniwbautiskänti,janukastidiscipulonakapaw
bautisäna).
3Judeamarkatsarjjasinjja,Galilearuwkuttʼjjäna.
4JupajjSamariamarkaruwsarañapa.
5UkatstiSamariankirSicarsatmarkaruwpurinïna,uka
oraqejjJacobojjJoséyoqaparchurkänaukaoraqe
jakʼankiwa.
6Jacobunphujupajjukankjjänwa.Jesusastithakinqarjataw
phuch'upatxanqunt'asïna.
7Samariamarkankirmäwarmiwumaapsurijutäna,
Jesusastijuparuxsänwa:—Umchurapxita—sasa.
8(Discipulonakapajjmanqʼaalasirsarapjjänwa).
9Samariankirwarmistijuparuxsänwa:—¿Kunjämarak
jumaxjudíojaqïtaxa,Samariankirwarmitumañmayistasti?
Judionakaxjaniwsamaritanonakampchikasarnaqapkiti.
10Jesusastijuparuxsänwa:—JumatixDiosanchuräwip
yatismaxa,khitisjumarsiskiristam:“Umchurapxita”sasa.
jumastijuparmayisma,jupastijakañumachuraraksma—
sasa.
11Warmistijuparuxsänwa:—Tata,janiwkunampis
umañaxutjktamti,phuch'uxmanqharakiwa.
12¿JumastiJacobawkijatsipanjuk'ampjach'ätati,
kawkïritixukaphuch'uchuritu,jupapachpa,
wawanakapasa,uywanakapasaukaphuch'uumt'apxitu?
13Jesusastijuparuxsänwa:—Khititixakaumatumkiukax
wasitatumatpharjasini.
14Ukampiskhititixnayaxchurkäukaumatumkiukax
janipuniwumatpharjaskaniti.Ucampisnayajjjuparchurkä
ukaumajja,wiñayjakañarpurtʼirumaphuchʼuruwtukuni.
15Warmistijuparuxsänwa:—Tata,akaumachurita,jan
umatpharjasiñapataki,janirakakarumañarjutañataki—
sasa.
16Jesusastijuparuxsänwa:—Chachamarjawst'am,akar
jutam—sasa.
17Warmistisarakïnwa:—Janiwchachanïkti—sasa.
Jesusastisarakïnwa:—Jumajjsumsista:‘Janiw
chachanïkti’sasa.
18Jumajjphesqachachanïtawa.Khititejjjichhajjutjktam
ukajja,janiwchachamäkiti.
19Warmistijuparuxsänwa:—Tata,nayaxamuyasta
jumaxmäprofetakïtawa—sasa.
20Nayraawkinakajastiakaqullunwayupaychapxirïna;
Jumanakaxsapxaraktawa:Jerusalénmarkanwajaqinakax
yupaychapxañapa”sasa.
21Jesusastijuparuxsänwa:—Warmi,iyawsapxita,pachax
purininiwa,janirakiwakaqullunsa,Jerusalénmarkansa
Awkiparyupaychapxätati—sasa.
22Jumanakaxyupaychapxtaxajaniwyatipktati,nanakax
yattanwakuntixyupaychktanuka,qhispiyasiñax
judionakatjuti.
23Ucahorasajjpuriniwa,jichhajjpuriniwa,cheqpach
yupaychirinakajjajayumpi,chekampiAwquerojj
yupaychapjjani,Awkejjjuparyupaychapjjañapatakiw
thaqe.
24DiosaxmäAjayuwa,juparyupaychirinakaxajayumpi,
chiqachuymampiyupaychapxañapawa.
25Warmistijuparuxsänwa:—NayaxyattwaMesiasan
jutañapxa,jupastiCristosatawa.
26Jesusastijuparuxsänwa:—Nayaxjumampparlt'irïtwa
—sasa.
27Discipulonakapajjukawarmimpparlatapatwal
muspharapjjäna.janukax:¿Kunatsajupampiparlta?
28Warmistiumaphukhupjaytasinmarkarsaräna,ukatsti
ukachachanakarsäna:
29Jutam,mäjaqiruñjiri,jupawtaqikuntixnayaxlurktauk
yatiyitu.
30UkatstimarkatmistusawJesusanukarsarapxäna.
31Ukañkamastidiscipulonakapajjakhamsasawjupar
mayipjjäna:“Yatichiri,manqʼam”sasa.
32Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayanmanq'añaxutjitu,
jumanakaxjaniwyatipktati—sasa.
33Discipulonakajjmaynitmaynikamawsapjjäna:“¿Khitis
juparmanqʼañapatakapanpacha?”
34Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayanmanq'añax
khithankituukanmunañapphuqhañawa,luräwip
tukuyañawa—sasa.
67

JUAN
35¿Janitjumanakaxsapkta:Pusiphaxsiwutji,ukatstiyapu
apthapiñaxpuriniwa?uñtapxam,nayastisapxsmawa,
nayranakamsartasipxam,pampanakuñtapxam;kunatix
jupanakaxniyawyapuchañatakixjanq'utukupxi.
36Khititixyapuapthapirixpayllawkatuqasi,ukatsti
achunakapthapirakiwwiñayjakañataki,ukhamat
yapuchirinakasa,yapuchirinakaskusisipxañapataki.
37Akaarunakaxchiqäskapuniwa:“Maynixyapuchi,
maynixyapuapthapi”sasa.
38Nayawkhitanipjjsma,kawkïrtïjumanakajjjan
trabajipktaukapthapiñamataki.
39UkamarkankirsamaritanonakatwaljaniwJesusar
iyawsapxäna,ukawarmixakhamsiwa:“Taqikuntixnayax
lurktaukyatiyitu”sasa.
40Samariamarkankirinakaxjuparjak'achasisinxjupamp
chikaqhiparañapatakiwachikt'asipxäna,ukatpäuruwukan
qhiparäna.
41Waljaniwjupanarunakaplaykuiyawsapxäna;
42Ukatwarmiruxsarakïnwa:—Jichhaxjaniwarsutam
laykuwiyawsapkti,nanakaxpachpawjuparist'apxta,
chiqpachapuniwCristoxakapachanQhispiyiripätap
yatipxta—sasa.
43Päurutsti,ukachiqatsarxasaxa,Galilearuwsarxäna.
44Jesuspachpawqhanañchäna:“Mäprofetaxjaniw
markapanjach'añchatäkiti”sasa.
45Galileamarkarpurisinsti,GalileankirinakaxJerusalén
markanjach'aphunchhäwintaqikuntixlurkänukuñjasax
katuqapxäna.
46JesusastiGalileankirCanámarkaruwkuttʼjjäna,ukanwa
umavinolurayäna.Ukatstimäjach'ajaqiwutjäna,jupan
wawapaxCapernaúmmarkanusutänwa.
47JesusaxJudeamarkatGalilearpurinitapist'asinsti,jupar
jak'achasisinachikt'asïna,wawaparsaraqañapataki,
ukhamatwawaparqullañapataki.
48Jesusastisarakïnwa:—Jumanakatixunañchanaka,
muspharkañanakjanuñjapkätaukhaxa,janiw
iyawsapkätati—sasa.
49Ukajach'ajaqixjuparuxsänwa:—Tata,janïrwawaxax
jiwkipansaraqam—sasa.
50Jesusastijuparuxsänwa:—Sarxam;wawamax
jakaskiwa.UkajaqejjJesusansiskänaukaarunak
iyawsasajjsarawayjjänwa.
51Ukatsaraqaskänaukhajja,uywatanakapajjjupar
jikisisawsapjjäna:“Wawamajjjakaskiwa”sasa.
52UkatstiJesusaxkunahorasaskichañqalltänauk
jiskt'äna.Jupanakastisapxarakïnwa:—Qharüruxpaqallq
jayp'uruxcalenturaxjaytawayxänwa—sasa.
53Awkipajjyatjjänwa,ukahorasanwaJesusajjsäna:
“Wawamajjjakaskiwa”sasa.
54JudeamarkatGalilearpurinkänaukhajjJesusajj
mayampmayampmilagroluräna.
5JAQTHAPI
1Ukaqhipatstijudionakanmäjach'aphunchhäwipaw
utjäna.JesusastiJerusalénmarkaruwsaräna.
2Jerusalénmarkanjja,ovejanakaljañutajakʼanjja,mä
estanquewutji,ukaestanquejjhebreoarunjjaBetesda
satawa.
3Ukanakanjja,waljajanchʼamanijaqenakawikipjjäna,
juykhunaka,saytʼatäpkäna,wañtʼatäpjjänwa,umajj
kuyntʼañapsuytʼasipkäna.
4Mäangelawmähorasajjestanqueruwsaraqanïna,ukatsti
umachʼalljjtayäna,khititejjumatʼaqesiñqhepat
mantankänaukajja,kunausunïtapsawaliptatäjjänwa.
5Ukanstimächachawutjäna,jupastikimsatunka
llatunkanimarawusuntatarakïna.
6Jesusaxk'ariskiruñjasaxa,walijayapachawukham
usuntatapyatisinxa,säna:—¿K'umaräñmunasmati?
7Janch'amanijaqixjuparuxsänwa:—Tata,janiwkhitis
umaxch'amakt'kipanxestanquerirpkituti,ukampis
jutkasaxyaqhawnayarsaraqani—sasa.
8Jesusastijuparuxsänwa:—Sartasim,ikiñamapthapisin
sarnaqam—sasa.
9Ukspachawukajaqixk'umaräxäna,ikiñapapthapisin
sarnaqäna.
10Ukatstijudionakaxqullatäkänukajaqiruxsapxänwa:—
Sábadouruwa.
11Jupastijupanakaruxsänwa:—Khititixk'umarakitu
ukawnayaruxsitu:“Ikiñamaptasinsarnaqam”sasa.
12Ukatstijupanakaruxjiskt'apxänwa:—¿Khitijaqisjumar
sistamxa:“Ikiñamapthapisinsarnaqam?”
13Khititixqullatäkänukaxjaniwkhitïtapsayatkänti,
Jesusaxukachiqanwaljajaqinakawsarxäna.
14UkaqhepatstiJesusajjtemplonjikjjatäna,ukatstisänwa:
—Jumajjkʼumaräjjtawa.
15Ukajaqejjsarjjasinjja,Jesusawkʼumaraptayisasaw
judionakaryatiyäna.
16UkatwajudionakaxJesusararknaqapxäna,jiwayañ
munapxäna,sábadourunukanaklurataplayku.
17Jesusastijupanakaruxsänwa:—Awkixaxjichhakamaw
irnaqaski,nayastiirnaqaraktwa—sasa.
18Ukatwajudionakaxjuparjiwayañjuk'ampthaqhapxäna,
janiwsábadourukp'akintkänti,janukastiDiosax
Awkijawa,Diosampkikipäkaspasukhamawsapxarakïna.
19Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Qhanaksapxsma,
Yuqaxjaniwkunsjupapachpatlurirjamäkaspati,janukasti
kuntixAwkipanlurkiuklurkiukluraraki.
20AwkejjYoqaparuwmunasi,jupajjtaqekuntïjupa
pachpalurkiukanakuñachtʼayaraki.
21KunjämtixAwkixjiwatanakarjaktayki,jaktayaraki.
ukhamarakiwYuqaxkhitinakarutixmunkiukarjaktayaraki.
22Awkixjaniwkhitirusjuchañchkiti,janukastitaqi
taripäwinakYuqaruwkatuyaraki.
23TaqeniwYoqaparjachʼañchapjjañapa,kunjamtïAwkir
jachʼañchapkiukhama.KhititejjYoqaparjanjachʼañchki
ukajja,janiwkhitaniAwkirojjjachʼañchkiti.
24Qhanakwasapxsma,khititixarunakist'kitu,khithankitu
ukariyawskiukaxa,wiñayjakañaniwa,janirakiw
juchañchatäkaniti.janukastijiwañatjakañaruwpasawayxi.
25Qhanakwasapxsma,pachaxjutaskiwa,jichhas
purinxiwa,jiwatanakaxDiosanYuqapanarupist'apxani,
ist'irinakaxjakasipxani.
26KunjamtïAwkejjjupapachpanjakañanïkiukhama.
ukhamarakiwYuqaparchuri,jupapachpanjakañapataki;
27Juparustijuchañchañatakiwch'amchuraraki,Jaqin
Yuqapätaplayku.
28Janmusparapxamti,ukapachaxpurininiwa,taqi
khitinakatixsepulturankapkiukanakaxarupist'apxani.
29Ukatstimistunipxani;khitinakatixaskilurapki
ukanakaxjakañjaktäwiruwpuripxani;Janwali
luririnakasti,juchañchatäñkamawjaktapxani.
30Nayapachpaxjaniwkunslurirjamäkti,kunjämtixist'kta
ukhamarjamawtaripta,taripäwijastichiqapawa.Nayajj
68

JUAN
janiwnayanmunañajthaqkti,janucastinayarkhitanitu
Awkinmunañapwathaqta.
31Nayatejjnayapachpatqhanañchaskäjja,janiwcheqäkiti.
32Yaqhaxnayatqhanañchi.ucatnayajjyattwa,cunjämtejj
jupajjnayatistʼquituukajjcheqäquiwa.
33JumanakaxJuanarkhithapxtaxa,jupastichiqa
yatichäwinakarsüna.
34Ukampisjaniwjaqinqhanañchäwipkatuqkti,janukasti,
jumanakanqhispiyatäpxañamatakiwukanakarsta.
35Jupajjmäninanakhaskirqhanarakïnwa,jumanakastimä
jukʼatiempowjupanqhanapatkusisiñmunasipjjayäta.
36UcampisnayajjJuanatsipansajuk'ampjach'a
yatiyäwinïtwa,Awkejjnayartukuyañajatakchuritu,uka
pachpaluräwinakawnayatqhanañchi,Awkejjnayar
khitanitu.
37NayarkhitankituukaAwkipachpawnayatqhanañchi.
Janiwkunapachasarupist'apktati,janirakiwuñnaqapsa
uñjapktati.
38Jumanakaxjaniwjupanarupaxjumanakanutjktamti,
khitirutixkhitankiukarustijaniwiyawsapktati.
39Qillqatanakthaqhapxam;Jumanakaxwiñayjakañ
katuqapxatamatamuyapxtaxa,jupanakaw nayat
qhanañchapxi.
40Jumanakaxjaniwnayanukarjutañmunapktati,jakañ
jikxatapxañamataki.
41Nayajjjaniwjaqenakanjachʼañchäwipkatoqkti.
42Ucampisnayajjjumanacaruwuñt'apjjsma,jumanacajj
janiwDiosanmunañapajjutjquiti.
43NayaxAwkixansutipxaruwjutta,ukampisjumanakax
janiwkatuqapkistati,maynitixjupansutiparujutanixa,
juparuwkatuqapxäta.
44¿Kunjämarakjumanakajjmaynitmaynikam
jachʼañchatäpkta,Diossaparukijachʼañchatäñthaqpkta
ukanakastiiyawsapjjasmasti?
45NayajjAwkinnayraqatapanjuchañchapjjämasasinjan
amuyapjjamti,mayniwjumanakarjuchañchapjjtam,jupaw
Moisesa,juparconfiyapktajja.
46JumanakatixMoisesariyawsapxasmaxa,nayar
iyawsapxasmawa,jupawnayatqillqatayna.
47Ucampisjumanakatejjjupanqellqatanakaparjan
creyipjjstajja,¿kunjämaraknayanarunacajjarcreyipjjamsti?
6JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,JesusaxGalileaqutathiyaruwsaräna,uka
qutastiTiberiasqutasatawa.
2WaljajaqinakawJesusararktapxäna,kunamilagronaktix
jupaxusutjaqinakarlurkiukuñjasa.
3Jesusastimäqulluruwmakhatäna,ukansti
discipulonakapampchikawqunt'asipxäna.
4JudionakanPascuafiestapajjjakʼankjjänwa.
5Jesusastimäjach'atamajaqirjak'achasisinuñjasasti,
Feliperuwsäna:—¿Kawkitsat'ant'aalasipxañäni,
jupanakarmanq'apxañapataki?
6Juparyant'añatakiwukhamsäna,jupapachpawkuntix
lurañapäkänukyatïna.
7Felipestijuparuxsarakïnwa:—Päpatakqullqit'ant'ax
janiwjupanakatakixwakiskiti,sapamayniwmäjuk'a
apthapipxañapataki—sasa.
8Mädiscipulopajja,SimónPedronjilapaAndréssatänwa,
jupajjsänwa:
9Akanjja,mäwaynawutji,jupajjphesqacebadat'ant'ampi,
päjisk'achawllampiapt'atawa.
10Jesusastisarakïnwa:—Jaqinakarqunt'ayapxam—sasa.
Jichhajjukacheqanjjawaljachʼojjñawutjäna.Ukhamaw
ukachachanakaxqunt'asipxäna,niyaphisqawaranqa.
11Jesusastit'ant'anakapthapïna.Yuspagarañtukuyatatsti,
discipulonakapar lakirïna, discipulonakaparus
qont'atäpkänaukanakaru.ukhamarakichallwanakax
kunjamtïmunapkiukhama.
12Jupanakastiphuqt'atäxapxänwa,discipulonakaparux
sänwa:—Ukat'aqanakapthapipxam,ukhamatjankunas
chhaqañapataki—sasa.
13Ukatstijupanakaruxtantacht'asipxäna,ukatstitunka
payancanastaruwphisqacebadat'ant'at'ant'ampi
phuqantapxäna,ukat'ant'axmanq'irjaqinakatakixjuk'amp
jilawqhiparäna.
14UkajaqenakajjJesusanmilagropuñjasajja,sapjjäna:
“Cheqpachansaakaprofetajjakapacharjutañapänwa”sasa.
15Jesusastireyjamuttʼayañatakchʼamampikatuntapjjañap
amuyasajja,sapakiwmäqollursarjjäna.
16Jayp'upurinxipansti,arkirinakapaxqutaruw
saraqapxäna.
17Ukatstimäboteruwmantapxäna,ukatstiCapernaúm
tuqirsarapxäna.Jichhajjchʼamakäjjänwa,Jesusajjjaniw
jupanakarjutkänti.
18Mäjach'athayampiwqutaxsartäna.
19Ukatstiniyapätunka,kimsatunkakilometronakremar
sarasinxa,Jesusaruxqutapatxansarnaqaskiruñjapxäna.
20UcampisJesusajjjupanacarojjsänwa:—Nayätwa.jan
axsaramti.
21Jupanakastitaqichuymawbarcorkatuqapxäna,
ukspachawbarcoxkawkirutixsarapkänaukauraqir
purinïna.
22Qhepürojja,lamarqotakhurkatansaytʼatäpkänauka
jaqenakajja,janiwyaqhabotejjukanutjatapuñjapjjäna,jan
ukastidiscipulonakapanmantapkänaukabotekiwutjäna,
Jesusajjjaniwdiscipulonakapampchikajjbarcormantäna,
janukastijupanboteruwmantänadiscipulonakajjsapakiw
sarjjapjjäna;
23(UkampisTiberiasmarkatyaqhabotenakaxt'ant'a
manq'apkänukajak'aruwpuripxäna,Tatituxyuspagaräna).
24JaqinakastiJesusanjanukankatapyatisinxa,
discipulonakapasjanukankatapyatisinxa,barcotsarasin
CapernaúmmarkaruwJesusarthaqirpuripxäna.
25Lamarqotakhurkatanjikjjatasajja,akhamsasawjupar
sapjjäna:“Yatichiri,¿kunapachasakarjutta?”
26Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Qhanaksapxsma,
janiwmilagronakuñjapxatamatthaqkistati,janukasti
t'ant'amanq'apxatamatsist'asipxatamata.
27Janjiwirmanq'alaykuxirnaqapxamti,janukastiwiñay
jakañarpuriñkamawirnaqapxäta,ukamanq'awJaqin
Yuqapaxjumanakarchurapxätam.
28Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KunslurañäniDiosan
luräwinakapphuqañataki?
29Jesusastijupanakaruxsänwa:—Diosanluräwipawa,
khitirutixkhitankiukariyawsapxañamataki—sasa.
30Jupanakastisapxarakïnwa:—Ukhamasti,¿kuna
unañchauñacht'ayaskta,jumaruñjapxañamataki,
iyawsapxañamataki?¿kunsajumaxirnaqaskta?
31Nayraawkinakajastiwasaranmanámanq'a
manq'apxirïna.KunjamtixQillqataxsiskixa:“Jupaw
69

JUAN
jupanakaruxalaxpachatt'ant'achuränamanq'apxañapataki”
sasa.
32Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,janiw
Moisesaxalaxpachatt'ant'achurapktamti.ukampis
Awkixawalaxpachatchiqpacht'ant'achurapxtam—sasa.
33Diosant'ant'apaxalaxpachatsaraqani,akapacharjakañ
churkiukawa.
34Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,wiñayatakiwaka
t'ant'achurapxita—sasa.
35Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjjakañt'ant'ätwa.
Khititejjnayariyawskituukajja,janipuniwumat
pharjaskaniti”sasa.
36Ucampisnayajjsapjjsmawa,jumanacajjnayarojj
uñjapjjtawa,ucampisjaniwcreyipquiti—sasa.
37TaqekuntïAwkejjchurkituukajjnayaruwjutani;
Khititejjnayarjutkaniukarojjjanipuniwjaqunukkäti”sasa.
38Nayajjjaniwalajjpachatsaraqanïkti,janiwnayan
munañajlurañatakejjjutkti,janukastikhitankituukan
munañaplurañatakejjsaraqanïtwa.
39NayarkhitankituukaAwkinmunañapawa:taqekuntï
churkituukanakatjaniwkunsaptʼasiñajäkiti,janukasti
qhepqhepaurunjaktayañajawa.
40Nayarkhithankituukanmunañapaxa,taqikhitinakatix
Yuqaparuñjapkiukatjupariyawsapkiukanakaxwiñay
jakañkatuqapxañapataki.
41Judionakastijupatarnaqasipxäna:“Nayaxalaxpachat
saraqanirt'ant'ätwa”sasa.
42Jupanakastisapxarakïnwa:—¿JanitakaJesusaxJosean
yuqapa,awkiparutaykaparuñt'apxta?¿Kunjämarakjupajj
akhamsispasti:“Alajjpachatsaraqantayätwa?”
43Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janmaynitmaynikam
arnaqasipxamti—sasa.
44Janiwkhitisnayarjutkaspati,janitixkhithankituuka
Awkixjuparirpkipan.
45Profetanakanqillqatäxiwa:“TaqiniruwDiosan
yatichatäpxani”sasa.TaqikhitinakatixAwkinist'apki,
yatxatapkiukanakaxnayanukarjutapxi.
46JaniwkhitisAwkerojjuñjkiti,janukastiDiosatjutki
ukakiwAwkerojjuñji.
47Qhanaksapxsma,khititixnayariyawskituukaxwiñay
jakañaniwa.
48Nayajjjakañchurirtʼantʼätwa.
49Nayraawkinakamaxwasaranmanámanq'a
manq'apxäna,jiwatäxapxänwa.
50Akaxalaxpachatsaraqanirt'ant'awa,maynixukat'ant'at
manq'añapataki,janjiwañapataki.
51Nayaxalaxpachatsaraqanirjakkirt'ant'ätwa,khititixaka
t'ant'atmanq'aniukaxwiñayatakiwjakani.
52Judionakajjjupanakkamawchʼajjwapjjäna,akhamsasa:
“¿Kunjamarakakajaqejjaychapmanqʼañasatak
churistaspasti?”
53Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,
janitixJaqinYuqapanjanchipmanq'apkäta,wilapsa
umkätaxa,janiwjakañaxutjkaniti—sasa.
54Khititixjañchixmanq'ki,wilaxsaumkiukaxa,wiñay
jakañaniwa.Qhepqhepaurunjaktayäjja”sasa.
55Nayanjañchixaxchiqpachapuniwmanq'awa,wilajasti
chiqpachapuniwumañawa.
56Khititixjañchixmanq'ki,wilaxumkiukaxnayamp
chikawjakasi,nayastijupampchikawjakasi.
57KunjämtixjakkirAwkixnayarkhitanitu,nayastiAwkin
laykujakaskaraktwa.
58Akat'ant'axalaxpachatsaraqanirt'ant'awa,janiw
kunjamtïnayraawkinakamaxmanámanq'amanq'apkän
ukhama,jiwatäxapxänwa.
59Capernaúmmarkanyatichaskänaukhawsinagogan
arsüna.
60Discipulonakapatwaljaniwukist'asinsapxäna:—Akax
ch'amawa;¿khitisukistʼaspa?
61Jesusaxdiscipulonakapanukatuqitarnaqasipxatap
yatisinxa,jupanakaruxsänwa:—¿Ukaxjumanakarux
chuymust'ayapxtamti?
62JaqinYuqaparkawkhantïnayraxjakkänaukaru
makhataskiruñjapxätaukhaxa,¿kamachasmasa?
63Ajayuxch'amañchi;janchixjaniwkunaaskisutjkiti,
jumanakarsapksmaukaarunakaxajayuwa,jakañarakiwa.
64Ukampisjumanakatyaqhepajjjancreyipkiukanakajj
utjarakiwa.Jesusastiqalltatpachawkhitinakasjan
iyawsapki,khitinakasjuparaljantapxañapänukyatïna.
65Jupastisarakïnwa:—Ukhamatwasapxsma,janiwkhitis
nayarjutkaspati,janitixAwkixaxchurkituukkhaxa—sasa.
66Ukapachatpachawwaljadiscipulonakapajj
kuttʼanjjapjjäna,janirakiwjupampchikasarnaqjjapjjänti.
67Jesusastitunkapayanjaqinakaruxsänwa:—
¿Jumanakaxsarxapxätati?
68SimónPedrostijuparuxsänwa:—Tata,¿khitirurus
sarañäni?wiñayjakañarunacanïtawa.
69Nanakaxiyawsapxaraktwa,jumatixjakkirDiosan
Yuqapätamxa.
70Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Janitnayajj
jumanacarojjtunkapayanajllpksma,jumanacatmaynejj
supayaraqui?
71JudasIscarioteyuqapatparläna,jupawtunkapayan
jaqinakatmaynïrixkatuntañapa.
7JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,JesusaxGalileanwasarnaqäna,judionakax
juparjiwayañmunapxataplayku.
2Judionakantabernáculofiestapajjjakʼankjjänwa.
3Jilanakapastijuparuxsapxarakïnwa:—Akatsarxam,
Judearsarxam,discipulonakamaxkuntixjumaxlurktauk
uñjapxañapataki—sasa.
4Janiwkhitisjamasatkunslurkiti,jupapachpawqhan
uñt'ayasiñmunaraki.Jumatixukanaklurasmaxa,akapachar
uñacht'ayañamawa.
5Jilanakapasjaniwjupariyawsapkänti.
6Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayanpachajjajjjaniw
purinquiti.
7Akapachankirinakajjjaniwjumanakaruñisipkaspati;
Ucampisnayarojjuñisipjjetuwa,nayajjuñisiñaplaycu,
luräwinakapajjjanwaliwa.
8Jumanakaxakajach'aphunchhäwirmakhatapxam;
Tiempojajjjanïrawphoqaskiti”sasa.
9Ukaarunakarsusinsti,Galileanqhiparäna.
10Jilanakapajjsarjjapjjänaukhajja,Jesusajjjaniw
qhanpachfiestarsarkänti,janukastijamasatjamaw
sararakïna.
11Ukatstijudionakaxjuparthaqhapxäna,ukatsti
sapxarakïnwa:—¿Kawkinkisjupasti?
12Jaqenakajjjupatwalarnaqasipjjäna,yaqhepajjakham
sapjjänwa:“Sumajaqëjjewa”sasa.ukampisjaqinakar
sallqji.
70

JUAN
13Ukampisjaniwkhitisjudionakaraxsarasawqhan
parlkänti.
14FiestachikataypiruwJesusaxtemplorsarasinyatichäna.
15Judionakastiwalmuspharapjjäna,akhamsasa:—
¿Kunjämarakakajaqejjletranakyatpachasti,janirakiw
yateqkchïnjja?
16Jesusastijupanacarojjsänwa:—Yatichäwijjajjjaniw
nayanquiti,janucastikhitanquitupanquiwa—sasa.
17Maynitixmunañaplurañmunchixa,Diosanyatichäwip
yatiñapawa,janukaxnayapachpatparlataxa.
18Khititixjupapachpatparlkiukaxjupanjach'akankañap
thaqhi,ukampiskhititixkhithankipanjach'añchatäñthaqki
ukaxchiqawa,janiwkunajanwalilurañasjupanutjkiti.
19¿JanitMoisesaxLeychurapxtam,ukampisjaniw
mayniskamachirjamphuqhapktati?¿Kunatarakjiwayañ
munapxtasti?
20Jaqinakastisapxarakïnwa:—Jumastimäsaxranïtawa.
21Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjmäluräwilurta,
jumanacajjtaqeniwmuspharasipjjta—sasa.
22UkatwaMoisesaxcircuncisiónchurapxsma.(Janiw
Moisesanjutataplaykukiti,janukastinayraawkinakapat
jutataplayku.)jumanakaxsábadourunmäjaqir
circuncisiónlurapxtaxa.
23Maynitixsábadouruncircuncisiónkatuqchixa,
Moisesankamachipjanp'akintañapataki.¿Jumanakax
nayatcolerasipxtati,sábadourunmäjaqirk'umaraptayatax
layku?
24Januñnaqaparjamtaripapxamti,janukastichiqapar
uñjapxam.
25Jerusalénmarkankiryaqhepajjsapjjäna:“¿Janitaka
jaqejjjiwayañmunapki?”
26Ucampisjupajjjanajjsart'asawparli,jupanacajjjaniw
kunssapquiti.¿Chiqapunitapnaqirinakaxyatipxaspaaka
Cristoxa?
27Ukampisjiwasaxakajaqiruxkawkitsajutataynauk
yattanwa,ukampisCristoxjutkaniukkhaxa,janiwkhitis
kawkitsajutatapyatkiti.
28Jesusastitemplonyatichasinjach'atart'äna:—
Jumanakaxpanpachaniwuñt'apxista,kawkitsajutktauksa
yatipxtawa.
29Ucampisnayajjjuparuñtʼtwa,nayajjjupatjuttwa,
jupawnayarkhitanitu.
30Ukatstijupanakaruxkatuntañmunapxäna,ukampis
janiwkhitisamparapluqtkänti,pachapaxjanïraw
purinkänti.
31Jaqinakatwaljaniwjupariyawsapxäna,ukat
sapxarakïnwa:—Cristoxjutkaniukhaxa,¿juk'amp
milagronakluranitiakajaqinluratapatsipansa?
32Fariseonakaxist'apxänwa,jaqinakaxJesusatukham
arnaqasipxatapa. fariseonakampi, sacerdotenakan
jilïrinakapampisti,juparkatuntañatakejjoficialanakaruw
khitjjapjjäna.
33Jesusastijupanacarojjsänwa:—Mäjuk'apachaw
jumanakampïskä,qhitanquituucaruwsarjjä—sasa.
34Jumanakaxthaqhapxitaniwa,ukampisjaniw
jikxatapkistati,kawkirutixnayaxjikxatasktxa,janiwuka
chiqarpuripkasmati.
35Judionakaxjupanakkamawjiskt'asipxäna:—¿Kawkirus
sarxani,janjikxatañataki?¿Jupajjjanjudiöpkiukanakar
chʼeqtʼatjaqenakarsaraspa,janjudiöpkiukanakar
yatichañataki?
36¿Kunjämsajupajjakhamsäna:“Jumanakajj
thaqapjjetätawa,ukampisjaniwjikjjatapkitätati”sasa.
37Qhepqhepauru,ukajachʼafiestanjja,Jesusajj
saytʼasisawartʼasïna:“Maynitejjumatpharjatächiukhajja,
nayarjutasinumañapa”sasa.
38Khititejjnayariyawskituukajja,kunjamtïQellqatajj
siskiukhama,purakapatjjajawiranakawjacañumajj
mistuni.
39(UkampisJupariyawsirinakanAjayupatparläna,jupar
iyawsirinakasti,janïrawQullanAjayuxchuratäkänti,
Jesusaxjanïrawjach'añchatäkänti).
40Waljajaqinakawukaaruist'asaxsapxäna:—
Chiqpachansaakaprofetaxa—sasa.
41Yaqhipanakaxsapxarakïnwa:—AkaxCristowa—sasa.
Ukampisyaqhipanakaxsapxänwa:—¿CristoxGalileat
mistuniti?
42¿JanitQillqataxsiski:‘CristoxDavidanwawanakapat
juti,Belénmarkatjutani,kawkhantïDavidaxjakaskäna?
43Ucalaycuwjakenacataypint'aqanuqtasiñajjutjäna.
44Jupanakatyaqhepajjjuparkatuntapjjañapänwa;ukampis
janiwkhitisamparluqtkänti.
45 Ukatsti sacerdotenakan jilïrinakapampi
fariseonakampiruwsarapxäna.Jupanakastisapxarakïnwa:
—¿Kunatsajanapanipktasti?
46Ukuñjirinakastisapxänwa:—Janipuniwkhitisakajaqir
uñtatparlkiti—sasa.
47Ukatfariseonakaxjupanakaruxsapxarakïnwa:—
¿Jumanakaxsallqjatäpxtati?
48¿Khitisjilïrinakasjanukaxfariseonakasjupar
iyawsapxi?
49UcampisacajakenacajjjanLeyuñt'quiucajakenacajj
maldecatäpjjewa.
50Nicodemostijupanacarojjsänwa:—Jupanakatmaynïr
arumajjJesusanukarjutäna.
51¿Janirist'kasatyatkasaxkamachisaxkhitirus
juchañchaspa?
52Jupanakastisapxarakïnwa:—¿JumaxGalileankirïtati?
Uñt'apxam,Galileatxajaniwmäprofetaxmistkiti—sasa.
53Sapamayniwutaparsarxapxäna.
8JAQTHAPI
1JesusaxOlivosqulluruwsaräna.
2AlwatpachawDiosaryupaychañutarkutt'anïna,taqiniw
juparjak'achasipxäna.Jupastiqunt'asisawjupanakar
yatichäna.
3Escribanakampifariseonakampisti,wachuqjucharpurt'at
mäwarmiruwJesusarirpanipxäna.ukatstiukawarmir
chikataypinutt'ayapxäna.
4Jupanakastisapxarakïnwa:—Yatichiri,akawarmix
wachuqjuchalurasaxkatuntatänwa—sasa.
5MoisesaxLeytuqiwukajaqinakqalampk'upjapxañapa
sasawsapxitu.
6Jupanakarjuchañchañatakyantʼasawukhamsapjjäna.
UkampisJesusaxqunqurt'asisawamparapampuraqir
qillqt'äna,janisist'kaspaukhama.
7Ukatjisktʼasipkakïnwa,jupajjsaytʼasisawjupanakarsäna:
“Khititejjjumanaktaypinjanjuchanïkiukajja,nayraqatajj
mäqalajaqontpan”sasa.
8Ukatstiwasitatqunqurt'asisaworaqerqillqt'äna.
71

JUAN
9Khitinakatixukist'apkänukanakasti,maynit
maynikamawjilïrjaqitqalltasinqhipqhipakama
mistupxäna.
10Jesusastisayt'asisinxjaniwkhitirusuñjkänti,janukasti
warmirukiwsäna:—Warmi,¿kawkinkisjumar
juchañchirinakaxa?¿janitkhitisjuchañchktam?
11Jupastisarakïnwa:—Janiwkhitis,Tatay.Jesusasti
juparuxsänwa:—Janiwnayasjuchañchksmati,saram,jan
mayampsajucharjuchañcham—sasa.
12Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Nayax
akapachanqhanapätwa,khititixnayararkkituukaxjaniw
ch'amakansarnaqkaniti,janukastijakañqhanakatuqani—
sasa.
13Fariseonakastijuparuxsapxarakïnwa:—Jumapachpaw
arsutaxa.qillqatamaxjaniwchiqäkiti.
14Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayapachpat
arsuskäyätukasa,nayanarsutaxaxchiqawa,kawkitsajutta,
kawkirussarasktaukyattwa.ucampisjaniwkawkitsajutta,
kawkirussarasktaukyatipkasmati”sasa.
15Jumanakaxjañchinmunañaparjamawtaripapxtaxa;
Janiwkhitirustaripkti.
16Ukampisnayatixjuchañchkäxa,taripäwixchiqawa,
janiwnayasapakïkti,janukastinayasa,khitanituAwkisa.
17KamachinakamanstiQillqatarakiwa:“Panijaqin
arsutapaxchiqawa”sasa.
18Nayapachpawnayapachpatqhanañchi,khithankituuka
Awkisnayatqhanañchi.
19Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KawkinkisAwkimax?
Jesusastisarakïnwa:—Janiwnayarusuñt'apkistati,
janirakiwAwkijarusuñt'apkistati,jumanakatixnayar
uñt'apxitasmaxa,Awkixarusuñt'apxasmawa—sasa.
20JesusastiTatitunutanyatichaskänaukhawqullqiimañ
utanarsüna.Jupanpachapaxjanïrawpurinkänti.
21Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Nayawsaraskta,
jumanakastithaqapxätawa,juchanakamanstijiwapxätawa.
22Judionakastisapxarakïnwa:—¿Jiwayasiniti?Jupajj
siwa:“Kawkirutïnayajjsarkäukjja,janiwjumanakajj
jutapkasmati”sasa.
23Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakajj
anqankirïpjjtawa.Nayaxalaxpachankirïtwa,jumanakax
akapachankirïpxtawa;Nayajjjaniwakapachankirïkti.
24Nayastisapxsmawa,jumanakaxjuchanakaman
jiwapxäta,jumanakatixnayätwajaniyawsapkätaxa,
juchanakamanjiwapxäta—sasa.
25Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Khitirakïtasti?Jesusasti
jupanakaruxsänwa:—Kunjamtïqalltatpachsapksma
ukhama—sasa.
26Nayajjwaljaarunakanïtwa,jumanakatjuzgañatakisa,
ukampiskhititïnayarkhitankituukajjcheqäskapuniwa.
Jupatist'ktaukanakakapacharuxarsta.
27JupanakajjjaniwAwkitjupanakarparlatapamuyapkänti.
28Jesusastijupanacarojjsänwa:—JumanakastiJaqin
Yoqaparjach'araptapjjätaucapachawyatipjjäta,nayajj
jupatjja,janiwnayapachpatkunslurkti.ukampisAwkixax
yatichkituukhamarjamawukanakarsta.
29Khititejjnayarkhitankituukajjnayampchikawutji,
Awkejjjaniwsapakjaytkituti.Kunatixjuparkusisiyki
ukanakxasapakutiwlurarakta.
30Ukaarunakarsuskänaukhajja,waljaniwjupar
creyipjjäna.
31Jesusastijupariyawsirjudionakaruxsänwa:—
Jumanakatixarunakajphuqapxätaxa,chiqpachapuniw
nayandiscipulojäpxäta.
32Jumanakaxchiqakankañuñt'apxäta,chiqakankañaw
qhispiyapxätam.
33Jupanakastisapxänwa:—Abrahananwawanakapäpxtwa,
janipuniwkhitinesclavopäpkti.
34Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Qhanaksapxsma,
khititixjucharpurkiukaxjuchanesclavopawa—sasa.
35Uywataxjaniwwiñayatakutanqhiparkiti,janukasti
Yuqaxwiñayatakiwjakaski.
36Yuqatixjumanakarqhispiyapxätamxa,chiqpachapuniw
qhispiyatäpxäta.
37 Nayax yattwa jumanakax Abrahaman
wawanakapäpxatamxa.ucampisjumanacajjjiwayañ
munapjjestajja,arujjajjjaniwjumanacataypinutjquiti”
sasa.
38NayaxkuntixAwkixampuñjktaukarsta.
39Jupanakastisapxarakïnwa:—Abrahanawkixawa—sasa.
Jesusastijupanacarojjsänwa:—JumanakatejjAbrahaman
wawanacapäpjjasapänjja,Abrahaman luräwinacap
lurapjjasma—sasa.
40Jichhastinayaruwjiwayañmunapxtaxa,mäjaqiw
chiqakyatiyapxsma,Diosatist'apxsma.
41Jumanakaxawkimanluratanakaplurapxtaxa.
Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiwnanakaxq'añujucha
lurañatnasktanti;mäsapaAwkiwutjistu,jupastiDiosawa.
42Jesusastijupanacarojjsänwa:—Diosatejjjumanacan
Awquimäspajja,nayarmunasipjjasmawa.janirakiwnaya
pachpatjutkti,janukastijupawkhitanitu.
43¿Kunatsajumanakaxparlataxjanamuyapkta?arunakaj
janist'apxatamalayku.
44JumanakaxSupayawkimatjutapxtaxa,awkiman
munañanakapsaphuqhapxarakïtawa.Qalltatpachjaqi
jiwayirjaqïnwa,janiwchiqakankañanjakkänti,janirakiw
chiqakankañapaxjupanutjkiti.Kunapachatixk'arinak
parlkiukhaxa,jupapachpawparli,k'arisiri,awkipawa.
45Nayajjcheqsapksmajja,janiwcreyipkti.
46Jumanakatkawkïrisjuchatamuyt'ayitu?Nayatejjcheq
siristjja,¿kunatsajancreyipkista?
47KhititejjDiosatjutkiukajja,Diosanarunakapistʼiwa,
jumanakajjjaniwistʼapktati,janDiosatjutapjjatamata.
48Ukatstijudionakaxjuparuxsapxarakïnwa:—¿Janit
sumasapktatijumaxSamariankirïtawa,saxranakanïtawa?
49Jesusastisarakïnwa:—Janiwnayajjsaxranïkti.ukampis
nayaxAwkijaruwjach'añchta,jumanakastinayaruw
jisk'achapxista.
50Nayastijaniwjach'ajach'atukuñajthaqkti,khititix
thaqki,taripkiukaxutjarakiwa.
51Qhanakwasapjjsma,maynitejjnayanarsutajphoqchejja,
janipuniwjiwañuñjkaniti.
52Ukatstijudionakaxjuparuxsapxarakïnwa:—Jichhax
yatipxtwasupayutjatama—sasa.Abrahamaxjiwatäxiwa,
profetanakasa;Jumastisaraktawa:“Maynitejjnayanarsutaj
phoqhaspajja,janipuniwjiwañapmallt'kaniti”sasa.
53¿Abrahanawkisatsipansajuk'ampjach'ätati?
Profetanakastijiwatäxiwa,¿khitirusjumapachpalurasma?
54Jesusastisarakïnwa:—Nayapachpatejjjach'añchassta,
jach'añchäwijajjjaniwkunäkisa.JumanakaxDiosamaw
sapxsma.
72

JUAN
55Ukampisjaniwjuparuñt'apktati;ucampisnayajjjupar
uñt'twa,nayatejj“janiwjuparuñt'cti”siristjja,nayajjjumar
uñtasitk'arisirijaqëjjäwa;
56Abrahamawkimajjnayanurujuñjasajjwalkusisïna.
57Judionakaxjuparuxsapxarakïnwa:—¿Janitphisqa
tunkamaranïktati,¿Abrahanaruñjtati?
58Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniwnayajj
sapjjsma,janïrAbrahamajjutjcänucajja,nayajjutjctwa—
sasa.
59UkatstiJesusaxqalanakapthapïna,juparjaquqaniñataki,
ukampisJesusaximantasisawtemplotmistuwayxäna,
jupanaktaypiruwsaräna.
9JAQTHAPI
1Jesusaxukachiqatsaraskänaukhaxa,yurïwipatpachmä
juykhujaqiruwuñjäna.
2Discipulonakapajjakhamsasawjuparjisktʼapjjäna:
“Yatichiri,¿khitisjuchluräna,akajaqe,janukajjawk
taykapasjuykhütapa?
3Jesusastisarakïnwa:—Janiwakajaqixjuchalurkiti,
janirakiwawktaykapasjuchalurkiti,janukastiDiosan
luratanakapaxjuparuñt'ayasiñapawa.
4Qhitanipkituukanluräwinakapurükipanwalurañaja.
5Nayajjakapachankkasajjakapachanqhanapätwa.
6Ukarsusinsti,laq'aruwthuqt'äna,ukatstilaq'ampiwlaq'a
lurarakïna,ukatstiukajuykhujaqinnayranakaparuw
laq'ampijawq'jarakïna.
7Juparuxsarakïnwa:—Siloamestanquenjariqir
sarañamawa,ukaxakhamsañmuni:“Khithata”sasa.
8Jaqijak'ankirinakasa,nayraxjuykhükaspasukham
uñjapkänukanakaxsapxänwa:—¿Janitakaxqunt'atäsin
achikt'asirïki?
9Yaqhepajjsapjjäna:“Akawa”sasa,yaqhepastisapjjäna:
“Jupajjjuparuñtasitawa”sasa.
10 Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kunjämarak
nayranakamaxjist'aratäpachasti?
11Jupastisarakïnwa:—Jesussatäkisukajaqewlaq'a
luratayna,nayranakajaruwjariqanitu,ukatstisarakituwa:
‘Siloamestanquersarasinjariqasipxam.
12Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kawkinkisjupasti?
Jupastisarakïnwa:“Janiwyatkti”sasa.
13Jupanakastinayrajuykhujaqiruwfariseonakanukar
irpapxäna.
14SamarañuruwJesusaxlaq'aluratayna,ukatnayranakap
jist'ararakïna.
15Ukatstifariseonakastimayampiw Jesusar
jiskt'apxarakïna,kunjamatsajupaxuñjäna.Jupasti
sarakïnwa:—Nayranakajaruwlaq'auchawayitu,nayasti
jariqta,uñjaraktwa—sasa.
16Ukatwafariseonakatyaqhepajjsapjjäna:“Akajaqejj
janiwDiosatjutkiti,kunattejjjaniwsábadouruphoqkiti”
sasa.Yaqhepastisapjjäna:“¿Kunjamarakmäjucharar
jaqejjukhammilagronakluraspasti?Ucatjupanacataypin
t'aqanuqtäwiwutjäna.
17Juykhuruxmayampsapxänwa:—¿Kunsjumax
nayranakamjist'arawayi?Jupastisarakïnwa:“Jupajjmä
profetawa”sasa.
18Judionakaxjaniwjupatjuykhütapatiyawsapkänti,
janirakiwuñjxänti,ukampisuñjirjaqinawktaykapar
jawsañkama.
19Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—¿Jumanakax
juykhükaspasukhamsapktaukawawamaxa?¿Kunjämarak
jichhastiuñjpachasti?
20Awktaykapastijupanakaruxsapxarakïnwa:—Nanakax
yatipxtwaakawawaxjuykhütapa.
21Ukampisjichhaxkuntixjupaxuñjkiukjaniwyatktanti.
Janukaxkhititixnayranakapjist'arkiukaxjaniwyatktanti.
jiskt'apxam:jupapachpawarsuni.
22Awktaykapaxukaarunakarsupxäna,judionakar
axsarapxataplayku,judionakaxnayratpachmäamtar
puripxäna:MaynitixCristowsasinarsuspaukhaxa,
sinagogatjaqunukutäñapawa.
23Awktaykapastisapxarakïnwa:—Jichhax
chuymanïxiwa;jiskt’apxañani.
24Ukatstijuykhujaqiruxwasitatjawsapxäna,ukat
sapxarakïnwa:—Diosarjach'añcham!
25Jupastisarakïnwa:—Juchararïchijanicha,janiwyatkti.
26Jupanakastimayampiwjuparjiskt'apxäna:—¿Kuns
lurtamxa?¿kunjamaraknayranakamjist'arawayisti?
27Jupastijupanakaruxsarakïnwa:—Nayaxsapxsma,
ukampisjaniwist'apktati,¿kunatsamayampist'apxasma?
¿Jumanakaxjupandiscipulopäpxätati?
28Ukxarustisapxarakïnwa:—Jumaw jupan
discipulopätaxa.ukampisjiwasaxMoisesanarkiripäpxtwa.
29DiosaxMoisesarparlatapyatipxtwa.
30Ucajaqejjjupanacarojjsänwa:—¿Kunatsaakajjwali
muspharkañajja,kawkitsajupajjjutiukjaniwyatipktati,
ukampisjupajjnayranakajjistʼarawayitu—sasa.
31JichhastiyattanwaDiosaxjaniwjuchararanakarist'kiti,
ukampismaynitixDiosaryupaychiri,munañapphuqchixa,
juparuwist'i.
32Akapachanqalltatapatxajaniwist'askäntikhitis
juykhükiukajaqinnayranakapjist'aratapxa.
33UkajaqetïjanDiosatjutkaspänaukhajja,janiwkuns
lurkaspänti.
34Jupanakastisapxarakïnwa:—Jumastiq'aljuchanakan
yuritayna,¿janityatichapxista?Ucatstijupar
jaqunukupjjäna.
35Jesusaxjuparjaqunukutapist'äna.Juparjikxatasax
sänwa:—¿DiosanYuqapariyawstati?
36Jupastisarakïnwa:—Tatay,¿khitisjupariyawsañajataki?
37Jesusastijuparuxsänwa:—Jumawjuparuñjtaxa,jupaw
jumampparlt'aski—sasa.
38Jupastisarakïnwa:—Tatay,nayajjiyawstwa—sasa.
Ukatjuparyupaychäna.
39Jesusastisarakïnwa:—Juchañchañatakiwakapachar
jutta,januñjirinakanuñjapxañapataki.uñjirinakan
juykhüpxañapataki.
40Jupampchikäpkänaukafariseonakatyaqhepajjuka
arunakistʼasawjuparsapjjäna:—¿Jiwasaxjuykhüpxtati?
41Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jumanakatix
juykhüpkasmaxa,janiwjuchanïpkasmati.ucatwajuchamajj
utjaskaqui.
10JAQTHAPI
1Qhanaksapxsma,khititixovejauywañutarpunkutjan
mantki,janukastiyaqhathakhinjammakhatkiukaxa,
lunthata,lunthatajaqiwa.
2Khititejjpunkutmantaniukajjovejanakawatiriwa.
73

JUAN
3Juparuwpunkuuñjirixjist'araraki;uwijanakastiarup
ist'apxiwa,jupastipachpauwijanakaparuwsutipatjawsi,
ukatstiirpxaruwayi.
4Uwijanakaparmistkiukkhasti,jupanakannayraqatapan
saraski,uwijanakastijupararkapxi.
5Januñt'atjaqiruxjaniwarktapkaniti,janukastijupat
jaltxapxani,yaqhamarkankirinakanarupjanyatiptaplayku.
6Jesusaxukauñacht'äwimpiwjupanakarparläna,ukampis
jupanakaxjaniwamuyapkäntikunjämtixjupanakarsiskän
ukanakxa.
7Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Qhanaksapxsma,
uwijanakanpunkupätwa—sasa.
8Taqekhitinakatejjnayatnayrajjjutapkiukanakajj
lunthatanaka,lunthatanakäpjjewa,uwijanakajjjaniw
istʼapkänti.
9Nayätwapunkuxa,nayatuqikhititixmantanixa,
qhispiyatäniwa,ukatstimantani,mistuni,ukatstipastu
jikxataraki.
10Lunthataxjaniwjutkiti,janukastilunthatasiñataki,
jiwayañataki,t'unjañatakiwjutta.
11Nayastisumaawatiritwa,sumaawatiristiovejanak
laykujakañapapt'asi.
12Ucampiskhititixirnaqirïki,janawatirixjan
uwijanakanïkiukaxa,lobojutaskiruñji,uwijanakjaytasin
jaltxa.
13Irnaqirixt'ijtxiwa,irnaqirjaqïtaplayku,janiw
uwijanakatllakiskiti.
14Nayastisumaawatiritwa,uwijanakajarusuñt'araktwa,
uwijanakajarusuñt'araktwa.
15KunjamtïAwkejjnayaruñtʼkitu,ukhamarakiwnayajj
Awkerojjuñtʼta.
16Yaqhaovejanakasutjarakituwa,ukaovejanakastijaniw
akaovejankirïpkiti,jupanakarusapaniñajawa,jupanakajj
arupist'apjjani.Ucatstimäsapauwijawutjani,mäsapa
awatiristiutjani”sasa.
17UkatpïAwkijaxmunasitu,nayanjakañajapt'ataxlayku.
18Janiwkhitisnayatapt'kituti,janukastinayapachpawuk
apt'asta.Nayajjchʼamanïtwaukuchañataki,ukatwasitat
katuntañatakischʼamanïtwa.AkakamachiAwkixatkatuqta.
19Ukatstijudionaktaypinxwasitatt'aqanuqtäwiwutjäna,
ukaarunakarsutapatxa.
20Jupanakatwaljanejjsapjjäna:“Jupajjsupayaniwa,
loqtatäjjewa”sasa.¿Kunatsajuparist'apxta?
21Yaqhepastisapjjäna:“Janiwkhititejjsupayanïkiukan
arunakapäkiti”sasa.¿Mäsupayaxjuykhunakannayranakap
jistʼaraspati?
22UkaurustiJerusalénmarkanDiosarluqtañfiestaluräna,
juyphipachaspurirakïnwa.
23JesusastiSalomonanutapantemplonsarnaqäna.
24Ukatstijudionakaxjuparmuyuntasinsapxäna:—
¿Kunapachkamaspächasipxäta?JumatixCristoxätaxa,
qhanyatiyapxita—sasa.
25Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Nayaxsapxsmawa,
ukampisjaniwiyawsapktati,kuntixnayaxAwkixan
sutipxaruxlurktaukanakaxnayatqhanañchi—sasa.
26Ukampisjumanakaxjaniwiyawsapktati,janiwnayan
ovejanakajäpktati,kunjämtixsapksmaukhama.
27Ovejanakajastiarujaruwist'apxi,nayastijupanakar
uñt'araktwa,nayararkapxitu.
28Jupanakaruxwiñayjakañchurta;Jupanakastijanipuniw
tukuskaniti,janirakiwkhitisamparajatapsuskaniti”sasa.
29NayarchurituAwkixaxtaqitsipansajuk'ampjach'awa;
janirakiwkhitisAwkijanamparapatapsuñpuedkiti.
30NayampiAwkijampejjmayakïpjjtwa.
31Ukatstijudionakaxwasitatqalanakapthapipxänajupar
qalampk'upjañataki.
32Jesusastijupanakaruxsänwa:—Awkixatwaljaaski
luräwinakjumanakaruñacht'ayapxsma.¿Kawkïr
luräwinakatsaqalampk'upjapxista?
33Judionakastisapxarakïnwa:—Janiwsumaluräwi
laykuxqalampk'upjapktamti.janukastiDiosar
jisk'achañataki;JumajjjaqïkasinDiosartukstajja”sasa.
34Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janitjumanakan
kamachimanqillqatäki:‘Jumanakaxdiosanakäpxtawa’sasa?
35JupanakatixDiosanarupaxpurinkänaukadiosanakar
sutichäna,janirakQillqataxp'akintatäkaspati.
36KhitirutixAwkixqullanchawaykiukatakapachar
khitankiukajaqitsapxam:‘JumawDiosarjanwalinak
parltaxa.“NayaxDiosanYuqapätwa?”
37NayatixAwkijanluräwinakapjanlurktxa,jan
iyawsapxita.
38Ucampisnayatejjlurkäjja,janisnayarcreyipquistajja,
luräwinakariyawsapjjam,Awquejjnayampïtap
yatipjjañamataki,iyawsapjjañamataki.
39Jupanakastiwasitatkatuntañmunapxäna,ukampis
Jesusaxjupanakanamparapatqhispiwayxäna.
40Jordánjawirkhurkatarwasitatsarxäna,kawkhantï
Juanaxqalltanbautiskänaukachiqaru.ukatukanwa
qhiparäna.
41WaljaniwJesusarjak'achasisinsapxäna:—Juanaxjaniw
mämilagrolurkänti.
42WaljaniwukanJesusariyawsapxäna.
11JAQTHAPI
1Mächachawusutäskäna,Lazarosutini,Betania
markankiri,MariampiMartakullakapampi.
2(MaríaxTatiturq'apkirqullampijawq'jatayna,kayunakap
ñik'utapampiwpichthapïna,Lazarojilapaxusutänwa).
3Ukatwakullakanakapajjjuparkhitapjjäna,akhamsasa:
“Tatay,khitirutïjumajjmunasktaukajjusutäjjewa”sasa.
4Ukist'asinsti,Jesusaxsänwa:—Akausuxjaniwjiwañar
puriykiti,janukastiDiosanjach'akankañapatakiwa,
ukhamatDiosanYuqapanjach'añchatäñapataki—sasa.
5JesusastiMartaru,kullakaparusa,Lazaroruswal
munasïna.
6Usutätapist'asinsti,päuruwkawkhantïjakaskänauka
chiqanqhiparäna.
7UkaqhipatstiJesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—
Judearwasitatsarxañäni—sasa.
8Discipulonakapastisapxänwa:—Yatichiri,akaqhipa
urunakanxajudionakaxqalampk'upjañmunapxtam.¿Ukat
wasitatsarxtati?
9Jesusastisarakïnwa:—¿Janitmäuruxtunkapayan
horanakaxutji?Maynitixurunsarnaqchixa,janiw
lankt'askaspati,akapachanqhanapuñjataplayku.
10Ukampismaynitixarumansarnaqkixa,lankt'asi,jan
qhananïtaplayku.
11Ukanaksäna,ukaqhipatstijupanakaruxsänwa:
“Lázaroamigosaxikiskiwa;ucampisnayajjsarasctwa,
juparikitsartayañataqui—sasa.
12Discipulonakapastisapxänwa:—Tatay,ikirïchixa,
walikïskaniwa—sasa.
74

JUAN
13UkampisJesusaxjiwatapatparläna,ukampisjupanakax
ikitsamarañtuqitparlkaspaukhamamuyapxäna.
14Jesusastijupanakaruxqhansäna:—Lazaroxjiwxiwa—
sasa.
15Jumanaklaykuwkusisita,nayajjjanukankayäta,
jumanakajjiyawsapjjañamataki.ukampisjupanukar
sarañäni.
16DidimosatäkisukaTomásdiscipulonakaparojjsänwa:
—Jichhajjsarapjjañäni,jupampchikajiwañasataki—sasa.
17Jesusajjpurinkänaukhajja,pusiuruwsepulturanikiskir
uñjäna.
18BetaniamarkaxJerusalénmarkajak'ankänwa,niya
tunkaphisqankilometronaksarañankäna.
19WaljajudionakawMartampiMariampirjilapamp
chuymacht'irsarapxäna.
20MartastiJesusanjutañapist'asinjupampjikisirsaräna.
21MartastiJesusaruxsänwa:—Tatay,jumatix
akankasmaxa,jilaxaxjaniwjiwkasapänti—sasa.
22Ukampisnayajjyattwa,jichhürunakansa,kuntïDiosar
mayipkätaukjja,Diosawchurätam”sasa.
23Jesusastijuparuxsänwa:—Jilamaxjaktaniwa—sasa.
24Martastijuparuxsänwa:—Qhipaurunjaktañapyattwa
—sasa.
25Jesusastijuparuxsänwa:—Nayawjaktañasa,jakañasa.
26Khititejjjakki,nayaruiyawskiukajja,janipuniw
jiwkaniti.¿Ukaruxiyawstati?
27Jupajjsarakïnwa:—Jïsa,Tatay,nayajjcreytwajumajj
akapacharjutañapäkiukaCristo,DiosanYoqapätajja—
sasa.
28Ukarsusinsti,Mariakullakaruwjamasatjawsäna,
akhamsasa:“Yatichirixjutxiwa,jawsanistam”sasa.
29Ukist'asinsti,jank'akiwsartasïna,ukatstijupar
jak'achasïna.
30Jesusajjjanïrawukamarkarpurinkänti,janukasti
kawkhantïMartajjjupampjikiskänaukacheqankänwa.
31UtanjupampchiksarnaqirjudionakaxMariarjank'ak
sartasisinmisturuñjasaxjupararkapxäna,sapxarakïnwa:
—Jupaxsepulturaruwjachirsaraski—sasa.
32MariaxkawkirutixJesusaxjikxataskänukarupurisinxa,
kayunakapjak'aruwqunt'asisinsäna:—Tatay,jumatix
akankasmaxa,janiwjilaxaxjiwkasapänti—sasa.
33Jesusastiukawarmirjachiruñjasa,jupampchikjutir
judionakarusjachiruñjasa,jach'atarnaqasïna.
34Ukatsapxarakïnwa:—¿Kawkirusikipxtaxa?
Jupanakastisapxänwa:—Tatay,jutamuñjiri—sasa.
35Jesusajjwaljachäna.
36Judionakastisapxarakïnwa:—¡Uñtapxam,kunjämsa
juparmunasi!
37Jupanakatyaqhepajjakhamsasawsapjjäna:“¿Janitaka
jaqejjjuykhunakan nayranakap jistʼarañapatak
yanaptʼkaspäna?”
38Jesusastimayampiwjach'atjach'atsepulturarpurinïna.
Ukapʼiyajjmäpʼiyanïnwa,ukapʼiyaruwmäqalaikiskäna.
39Jesusastisarakïnwa:—Qalapaqapxam—sasa.Marta,
jiwatjaqinkullakapaxsänwa:—Tatay,jichhapachax
q'añuchatäxiwa,pusiuruwjiwatäxi—sasa.
40Jesusastijuparuxsänwa:—¿Janitnayaxsisksma,
jumatixiyawsasmaxa,Diosanjach'akankañapuñjasma?
41Kawkhantïjiwatanakajjuchatäpkänaukacheqatwauka
qalaapsupjjäna.Jesusastinayranakapjach'atjach'atarsüna:
—Awki,yuspärsmawaist'atamata—sasa.
42Nayastiyattwajumanist'atama,ukampisjak'ankir
jaqenakatjja,nayarkhitanitamatiyawsapjjañapataki.
43Ukarsusinsti,jach'atart'äna:—Lazaro,mistum—sasa.
44Jiwatastiamparanakaparu,kayunakaparusepultura
isimpichint'atawmistunïna.Jesusastijupanacarojjsänwa:
—Jichhajjantutapjjam—sasa.
45UkatstiwaljajudionakaxMarianukarjutasinJesusan
luratanakapuñjasaxjupariyawsapxäna.
46Jupanakatyaqhepajjfariseonakanukarsarasinjja,kuntï
Jesusajjlurkänaukanakyatiyapjjäna.
47 Ukxarusti sacerdotenakan jilïrinakapampi
fariseonakampiruwmäTantachäwirtantachthapipxäna,
ukatsapxarakïnwa:—¿Kunslurapxta?acajaqejjwalja
milagronakwaluraski.
48Jiwasatixukhamjaytanukuñänixa,taqiniwjupar
iyawsapxani,ukatromanonakaxjutapxaniwa,jiwasan
chiqasa,markasarusapt'asipxani.
49JupanakatmaynïristiCaifássatänwa,jupastiukamaraw
jilïrsacerdotetirnaqäna,jupanakaruxsänwa:—Jumanakax
janiwkunsyatipktati.
50Janirakiwjiwasatakixaskïkaspasukhamamuyapxamti,
mäsapajaqikiwmarkalaykujiwañapa,janirakiwtaqpach
markast'unjañapakiti.
51Jupajjjaniwjupapachpatarskänti,janukasti,uka
marajjjilïrsacerdotetjamawJesusajjukamarkalayku
jiwañapasasawprofecíaarsüna.
52Janiwukamarkatakikikiti,janukastiDiosan
wawanakapartantacht'asiñapatakiwch'iqintatäpki.
53Ukaurutaksarojja,Jesusarjiwayañatakiwmäamtar
puripjjäna.
54Jesusastijaniwjuk'ampqhanpachjudionaktaypin
sarnaqxänti.Ucatstiwasarajak'ankirmämarcaruwsarjjäna,
Efraínsatmämarcaruwsarapjjäna,ukanjja
discipulonakapampchikawqheparapjjäna.
55JudionakanPascuaurupaxjak'ankxänwa,waljaniw
PascuajanïrpurinkipanxJerusalénmarkarq'umachasiñatak
sarapxäna.
56UkatstiJesusarthaqhapxäna,ukatstitemplon
sayt'atäkasinxjupanakkamawparlasipkäna:—¿Kunjamas
jumanakaxamuyapxtaxa,jupaxjaniwfiestarjutkaniti?
57Jilïrsacerdotenakasafariseonakasamämandamiento
churapxäna:Maynitixkawkhankpachasukyatchixa,uk
yatiyañapataki,ukhamatjuparkatuntapxañapataki.
12JAQTHAPI
1Pascuauruxsuxtaurunakjanïrpurinkipanxa,Jesusax
Betaniamarkaruwpurïna,ukanstiLazaroxjiwatat
jaktayäna.
2UkanwaJesusarmämanq'alurapxäna;Martasti
luqtarakïna,ukampisLazaroxjupampchikamesan
qunt'atäskänaukanakatmaynïrïnwa.
3UkatstiMariaxmälibraq'añuq'apkirqullaapt'asisaw
Jesusankayunakaparjawq'jäna,ukatstiñik'utapampiw
kayunakappichthapïna.
4JudasIscariotesatmädiscipulopajja,Simónchachan
wawapawa,juparaljantañapäna.
5¿Kunatsaukasumaq'apkirqullaxkimsapatakqullqirjan
aljasinpisinkirinakarchuratäkänti?
6Jupajjjaniwpisinkirinakatllakisitapsañmunkänti;
ukampislunthatätaplayku,ukabolsaapt'ata,ukaruchat
yänakapt'ata.
75

JUAN
7Jesusastisänwa:—Amuyapxam,imt'añuruturutjamaw
ukawarmixukimt'i—sasa.
8Pobrenakajjjumanakampïsipjjapuniwa;ucampisnayajj
janiwsapürusutjquituti—sasa.
9JudionakatwaljaniwJesusanukankatapyatipxäna,janiw
Jesuslaykukijutapkänti,janukasti,jiwatanaktaypit
jaktaykänaukaLazaroruñjapxañapatakiwjutapxäna.
10JilïrsacerdotenakaxLazarorusjiwayañatakiw
amtapxäna.
11JupalaykuwwaljajudionakaxJesusariyawsapxäna.
12Qhepürojja,waljajaqenakawukafiestarjutapjjäna,
JesusanJerusalénmarkarjutañapistʼasa.
13Palmeraquqanakanramanakapapthapisinjuparkatuqiri
sarasinjach'atart'asipxäna:“Osana:IsraelanReyipax
Tatitunsutipxarjutkiukaxjach'añchatäpan”sasa.
14Jesusastimäasnojikxatäna,ukatukaasnopatxaruw
qunt'asïna.kunjamtïqillqatäkiukhamarjama,
15Sionanphuchapa,janaxsaramti,Reyimaxmäasno
qallunqunt'atawjutaski.
16Qalltanjjajaniwdiscipulonakapajjukanakamuyapkänti,
janukastiJesusarjachʼañchatäjjänaukhajja,jupat
qellqatätapsaamtasipjjarakïnwa.
17Lazarorsepulturapatjawsayasinjiwatanaktaypit
jaktaykänaukhajjjupampchikäpkänaukajaqenakajj
qhanañchapjjäna.
18Ukatwajaqenakajjjupampjikisipjjäna,jupajjuka
milagroluratapatyatipjjäna.
19Fariseonakaxjupanakkamawsapxäna:—¿Amuyapxtati
kunjämtixjankunsatipkta?uñtapxam,akapachaxjupar
arktasawsarawayxi.
20Ukafiestanjja,mäqawqhagriegonakawDiosar
yupaychañatakjutapjjäna.
21UkatstiGalileankirBetsaidamarkankirFeliperuw
achikt'asïna:—Tata,Jesusaruñjañmunapxta—sasa.
22FelipexjutasinAndresaryatiyäna.
23Jesusastijupanakaruxsänwa:—JaqinYuqapan
jach'añchatäñaphorasaxpurinxiwa—sasa.
24Qhanakwasapxsma,janitixmätrigotrigoxuraqir
jaquqanisinjiwkaspaukhaxa,sapakiwqhiparani,ukampis
jiwxchixa,waljaachunakachuyi.
25Khititejjjakañapmunaskiukajja,aptʼasiniwa;Khititejj
akapachanjakañapuñiskiukajja,wiñayjakañkamaw
imatäni.
26Maynitixnayaryupaychkituukaxa,nayararkitaspa;
Kawkhantixnayaxjikxatasktxa,ukanwauywataxaxutjani,
khititixnayarluqtkituukaxa,Awkixaxjach'añchani”sasa.
27Jichhajjalmajjajjllaktʼatawa;¿Kunsanayajjsiristjja?
Awki,akapachatqhispiyapxita,ucampisnayaxjichha
pacharuwpuriwayta—sasa.
28Awki,sutimjach'añcham.Ukatstialaxpachatmäaruw
ist'asïna:—Nayawjach'añchta,wasitatjach'añcharakï—
sasa.
29Ukist'asastijaqinakaxsapxänwa:“Mäangelawjupar
parläna”sasa.
30Jesusastisarakïnwa:—Akaaruxjaniwnayatarskiti,jan
ukastijumanaklaykuwjuti—sasa.
31Jichhawakapachantaripäwipaxpurini,jichhaw
akapachanp'iqinchiripaxjaqunukutäni.
32Nayatejjakaoraqetjachʼaraptatäristjja,taqe
jaqenakaruwnayarjakʼachasini.
33Jupajjkunajiwañasjiwañapaukuñachtʼayasawsäna.
34Jaqinakastijuparuxsapxarakïnwa:—Cristox
wiñayatakiwutjani,ukakamachitist'apxtwa.¿khitisaka
JaqinYuqapaxa?
35Jesusastijupanacarojjsänwa:—Mäjuk'apachaw
jumanakampïsquini—sasa.Qhananïkasaxsarnaqapxam,
janch'amakaxjumanakarpuriñapataki,ch'amakansarnaqki
ukaxjaniwkawkirussaraskiukyatkiti.
36Qhanautjkasaxa,qhanariyawsapxam,qhanan
wawanakapäpxañamataki.Jesusastiukarsüna,ukat
sarxäna,jupanakatimantasïna.
37UkampisJesusaxjupanaknayraqatanwaljamilagronak
lurkchïnsa,janiwjupariyawsapkänti.
38Isaíasprofetanarupajjphoqasiñapataki,jupajjakham
sänwa:“Tata,¿khitirakyatiyatasarcreyisti?”¿Khitinakarus
Tatitunamparapajjuñacht'ayasi?
39Ucatwajancreyipcänti,Isaiasreyejjmayamparsutap
laycu.
40 Jupaw nayranakapar juykhuptayaraki,
chuymanakaparusqalachuymaruwtukuyi;ukhamatjan
nayranakapampi uñjapxañapataki, janirakiw
chuymapampis amuyapxañapataki, jan
kutikipstapxañapataki,nayastijupanakarqullañataki.
41Isaíasreyejjkʼajkirjachʼakankañapuñjasajjjupat
parlkänaukhawukhamsäna.
42JilïrjilïrinaktaypinstiwaljaniwJesusariyawsapxäna.
UkampisfariseonaklaykuxjaniwJesusararsupkänti,jan
sinagogatjaqunukupxañapataki.
43JupanakajjDiosarjachʼañchañatsipansa,jaqenakan
jachʼañchatäñawjukʼampmunapjjäna.
44Jesusastijach'atart'äna:—Khititixnayariyawskituukax
janiwnayaruiyawskiti,janukastikhithankituukaruw
iyawsi—sasa.
45Khititejjnayaruñjkituukajja,khitankituukaruwuñji.
46Nayajjmäqhanawakapacharjutta,khitinakatejjnayar
creyipkiukanakajjjanchʼamakanjakapjjañapataki.
47Maynitixarunakaxist'aspa,janiyawskchixa,janiw
nayaxjuparjuchañchkti,janiwakapacharjuchañchirjutta,
janukastiakapacharqhispiyañatakiwjutta.
48Khititejjnayarapanukuskitu,janirakarunakajkatoqki
ukajja,juparjuchañchiriwutji.
49Janiwnayapachpatparlkti;ukampiskhitanituAwkiw
mäkamachichuritu,kunsasañaja,kunsaarsuñajaxa”sasa.
50Kamachipanwiñayjakañätapyattwa,kunjämtixAwkix
siskituukhamarjamawarsta.
13JAQTHAPI
1Pascuafiestajanïrpurinkipanjja,Jesusajjakapachat
sarjjañhorasajjpurinjjatapyatïna,akapachankirjaqenakar
munasitaplaykojja,tukuykamawjupanakarmunasïna.
2Manq'añtukuyatatsti,SupayaxSimonanJudasIscariote
yuqapanchuymaparaljantañatakiwmantawayxäna.
3JesusaxAwkixtaqikunsamparaparkatuyatapyatïna,
Diosanjutatapa,Diosanukarsarxatapa.
4Jupastimanq'añtsartasinxa,isinakapmaysaruw
apanukuwayxi.ukatstimätoallaaptasincinturonampi
chint'asïna.
5Ukaqhipatsti,umawarantañampiwdiscipulonakan
kayunakapjariqañqalltäna,ukatsticinturonampichint'at
toallampiwpichthapïna.
6UkatstiSimónPedronukarpurintäna,Pedrostijuparux
sänwa:—Tata,¿jumaxkayunakaxjareqistati?
76

JUAN
7Jesusastisarakïnwa:—Janiwjichhajjkuntïnayajjlurkta
ukyatktati.ucampisjumawjichhatyatjjäta”sasa.
8Pedrostijuparuxsänwa:—Janipuniwkayunakax
jareqkätati—sasa.Jesusastijuparuxsänwa:—Jan
jariqkämaxa,janiwnayampchikachasktati—sasa.
9SimónPedroxjuparuxsänwa:—Tatay,janiw
kayunakajaki,janukastiamparanakajsa,p'iqixsa—sasa.
10Jesusastijuparuxsänwa:—Khititixjariqatäkiukax
janiwkayunakapjariqasiñaxwakiskiti,janukastisapa
mayniwq'uma,jumanakaxq'umakïpxtawa,ukampisjaniw
taqinixq'umakïpktati—sasa.
11Jupajjkhitisjuparaljantañapaukyatïnwa.ucatjupajj
säna:—Janiwtaqeniq'omäpctati—sasa.
12UkatstiJesusaxkayunakapjariqasïna,isinakapt'asisin
wasitatqunt'atäxäna,ukatstijupanakaruxsänwa:—
¿Yatipxtatikuntixnayaxjumanakarlurapksma?
13JumanakaxYatichiri,Tatitusasawsapxista.nayajj
ukhamarakiwjikjjatasta”sasa.
14Naya,TatitumasaYatichirimasa,kayunakamjariqsta;
jumanakastimaynitmaynikamaw kayunakap
jariqasipxañama.
15Nayastimäuñacht'äwichurapxsma,kunjämtixnayax
jumanakarlurapksmaukhamlurapxañamataki.
16Qhanaksapxsma,uywataxjaniwuywiripatsipan
juk'ampjach'äkiti.janirakiwkhithanitkhititixkhithanki
ukatsipanjuk'ampjach'äkiti.
17Jumanakatixakanakyatipxstaxa,kusisipxätawa.
18Janiwtaqejumanakatparlkti,khitinakarutïajllktauk
yattwa,ukampisQellqatajjphoqasiñapataki:“Khititejj
nayampchikatʼantʼamanqʼkiukajjnayacontrawtalonap
jachʼaraptawayi”sasa.
19Janïrjutkipansapxsma,ukhamatjumanakaxnayanjupat
iyawsapxañamataki.
20Qhanakwasapxsma,khititixkhithkituukarkatuqki
ukaxnayaruwkatuqi.Khititejjnayarkatoqkituukajja,
khitankituukaruwkatoqaraki.
21Ukarsusinsti,Jesusaxwalllakisïna,akhamsasaw
qhanañchäna:—Qhanaksapxsma,jumanakatmayniw
aljantapxitani—sasa.
22Ukatstidiscipulonakajjmaynitmaynikamaw
uñkatasipjjäna,khitinakatsajupajjparlaskänauk
pächasipjjäna.
23JesusanmädiscipulopajjJesusanamparaparuw
qontʼatäskäna,juparojjJesusajjwalmunaskäna.
24SimónPedrostiamparapampiwamparapampist'äna,
khitinakatsaparlaskänaukjiskt'añapataki—sasa.
25UkatstiJesusanpechoparikintatäsinakhamsänwa:—
Tata,¿khitisukasti?
26Jesusastisarakïnwa:—Khitirutixmät'ant'ach'allt'askä
ukkhaxa—sasa.Ukat'ant'ach'allt'asinsti,Simónchachan
JudasIscarioteyuqaparuwchuräna.
27Ukat'ant'amanq'añtukuyatatstiSupayaxjuparuw
mantäna.Jesusastijuparuxsänwa:—Ukhamlurasma,
jank'akiluram—sasa.
28Janiwkhitismesajak'ankirjaqisyatkänti,kuna
amtampisjupararsüna.
29Jupanakatyaqhepajjakhamamuyapjjäna:Judasajjbolsa
aptʼatätaplaykojja,Jesusajjjuparakhamsänwa:“Festa
urunkunatïmunaskiukanakalasim”sasa.janukax,
pisinkirinakarkunschurañapa.
30Ukxarustiukat'ant'akatuqasinxa,jank'akiw
mistuwayxäna.
31Ukatmistxänaukhaxa,Jesusaxsänwa:—JichhaxJaqin
Yuqapaxjach'añchatäxiwa,Diosaxjupatuqiw
jach'añchatäxi—sasa.
32Diosatixjupatjach'añchatänixa,Diosaxjupapachparuw
jach'añcharakini,ukatjank'akiwjach'añcharakini.
33Wawanaka,mäjuk'apachakiwjumanakampïskä.
Jumanakawthaqapxita,kunjämtixnayaxjudionakarsisktxa:
“Kawkirutixsarkäukkhaxa,janiwjumanakaxpuripkasmati”
sasa.ukhamastijichhaxsapxsmawa.
34Mämachaqkamachichurapxsma,maynitmaynikam
munasipxam;kunjämtixnayaxjumanakarmunasipksma,
jumanakaxmaynitmaynikammunasipxam—sasa.
35Jumanakatixmaynitmaynikammunasipxätaxa,taqiniw
nayandiscipulojäpxataxyatipxani.
36SimónPedroxjuparuxsänwa:—Tata,¿kawkirus
sarasma?Jesusastijuparuxsänwa:—Kawkirutixnayax
sarkäukaru,janiwjichhaxnayararkirismati;Ucampis
jumajjqhepürojjnayararquitätawa”sasa.
37Pedrostijuparsarakïnwa:—Tata,¿kunatsajichhajjjan
arkirismati?Nayajjjumalaykuwjakañajaptʼasï.
38Jesusastijuparuxsänwa:—¿Nayalaykutjakañam
apt'asiñmunta?Qhanakwasisma,galloxjaniwart'kaniti,
kimsakutinayarjanuñt'ayañkama—sasa.
14JAQTHAPI
1Chuymamaxjanllakisimti,jumanakaxDiosar
iyawsapxam,nayarusiyawsapxaraktawa.
2Awkijanutapanjjawaljajachʼautanakawutji,janitï
ukhamäkaspänaukhajja,sapjjasmawa.Jumanakatakimä
chiqawakicht'iriwsaraskta.
3Nayatejjjumanacatakmächequewakichtʼirsaräjja,naya
pachpawjumanakarkatoqapjjäma;Ukhamatkawkhantï
nayajjjikjjatasktaukkha,jumanakasukankapjjañamataki”
sasa.
4Kawkirutïnayajjsarkäukjjajumanakajjyatipjjtawa,
kawkïrthaksasaukyatipjjtawa.
5Tomasistijuparuxsänwa:—Tatay,janiwyatipkti
kawkirussarañamaxa.ukat¿kunjamatsathakyatsna?
6Jesusastijuparuxsänwa:—Nayawthaki,chiqa,jakañasa.
7Jumanakatixnayaruñt'apxitasmaxa,Awkijarus
uñt'apxarakismawa,jichhatuksaruxuñt'apxaraktawa,
uñjapxaraktawa.
8Felipestijuparuxsänwa:—Tatay,Awkixuñacht'ayapxita,
ukaxwakisiwa—sasa.
9Jesusastisarakïnwa:—¿Janitnayajjjumampïskta,Felipe,
¿janituñt'kista?khititixnayaruñjkituukaxAwkiruwuñji;
Ukhamasti,¿kunjämarakjumaxakhamsista:‘Awkiru
uñacht'ayapxita?
10¿JanitjumaxiyawsktaAwkimpi,Awkixnayampïtax?
kuntixjumanakarsapksmaukaarunakxajaniwnaya
pachpatparlkti,janukasti,nayanjakkiukaAwkiw
luräwinakapluraraki.
11NayajjAwkinmayakïta,Awkejjnayampïskatap
iyawsapjjeta,janukajjluratanakamatcreyipjjeta.
12Qhanakwasapxsma,khititixnayariyawskituukaxa,
kuntixnayaxlurktaukanaklurarakini.ucanakatsipansa
jukʼampjachʼaluräwinakwalurani;Awkijanukarsarañ
layku.
13Kuntixjumanakaxsutixarmayipkätauklurarakï,Awkix
Yuqanjach'añchatäñapataki.
14Jumanakatixsutixarkunsmayipxätaxa,nayaxphuqhä.
77

JUAN
15Jumanakatixnayarmunapxstaxa,kamachinakax
phuqhapxam.
16NayastiAwkiruwmayt'ä,jupastiyaqhachuymacht'iri
churapxätam,ukhamatwiñayatakjumanakampïñapataki.
17ChiqpachAjayusa;Juparuxjaniwakapachax
katuqkaspati,janirakiwjuparuñjkiti,janirakiwuñt'kiti.
Jupajjjumanakampchikawjakasi,jumanaktaypinkaniwa”
sasa.
18Janiwnayajjjumanakarjansumapanukupkämati,
jumanukarjutapjjäma.
19Mäjuk'apachatxa,akapachaxjaniwmayampuñjkituti.
ukampisjumanakaxnayaruñjapxista,nayanjakataxlayku,
jumanakasjakapxäta—sasa.
20Ukauruxyatipxätawa,nayaxAwkixanktxa,jumanakax
nayampchika,nayastijumanakampïta.
21Khititejjmandamientonakajkatoqki,phoqkiukajja,
jupawnayarmunaskitu,khititejjnayarmunaskituukajj
Awkijanmunatäniwa,nayastijuparmunaskä,jupar
uñachtʼayarakï.
22JudasajjjaniwIscariotejjjuparskänti:“Tatay,
¿kunjamaraknanakaruñachtʼayasktasti,janirakakapachar
uñachtʼayasktasti?”
23Jesusastisarakïnwa:—Maynitixnayarmunaskituxa,
arsutaxphuqhani.
24Khititejjnayarjanmunaskituukajja,janiwarunakaj
phoqkiti,istʼapktaukajjjaniwnayankkiti,janukasti
khithankituukaAwkinkiwa.
25Nayastijumanakampïkasawukanaksapxsma.
26Ucampischuymacht'iri,QullanAjayu,khitirutixAwkix
sutixarkhitanki,jupawtaqikunsyatichapxätam,taqi
kuntixjumanakarsapksmaukamtapxarakïtam.
27Nayajjsumankañjaytapjjsma,nayajjsumankañaj
churapjjsma,janiwkunjamtïakapachajjchurkiukhama.
Chuymamaxjanllakisimti,janirakaxsarapxamti.
28Jumanakaxist'apxtawa,kunjämtixsapxsma:“Nayaw
sarxä,jumanakanukarkutt'anipxaraktwa”sasa.
Jumanakatixnayarmunapxistaukhaxa,kusisipxasmawa,
nayaxAwkinukarsarasktasasawsista,Awkixaxnayat
sipanjuk'ampjach'awa.
29Jichhastinayastisapxsma,uqhamaracjanïrpurinkipan
iyawsapxañamataki.
30Jichhatjja,janiwjumanacampejjwalparlkäti,akapachan
p'eqt'iripajjjutaniwa,janiwkunasnayajjutjquiti.
31UcampisakapachanyatipjjañapawnayanAwquir
munasitajja.kunjämtixAwkixkamachichurkitu,
ukhamarakiwnayaxlurtxa.Sartam,akachiqatsarañäni.
15JAQTHAPI
1Nayätwacheqpachuvaali,Awkijastiyapuchiriwa.
2Nayanutjkiukaramanakaxjanachuñapatakixapaqiwa,
taqiramanakatixachupkiukanakaxq'umacharaki,ukhamat
juk'ampachuñapataki.
3Jichhastijumanakaxq'umaarunakparlapksmaukatuqiw
q'umachatäxapxtaxa.
4Nayampchikajakasipjjam,nayastijumanakanjakapjjam.
Kunjämtixramaxjaniwjupapachpaxachuñjamäkiti,jan
ukastiuvaalipanqhiparaspa;janiwjuk'ampilurapkasmati,
janitixnayampchikajakasipkätaxa.
5Nayätwauvaali,jumanakaxramanakäpxtawa,khititix
nayampïki,nayastijupampchikäkiukaxwaljaachunak
achuyi,jannayampchikastijaniwkunslurapkasmati.
6Maynitixnayampjanjakkchixa,märamaruñtataw
jaqunukuta,wañt'ata.jaqinakaxapthapisinninaruw
jaquntapxäna,ukatphichhantatäpxänwa.
7Jumanakatixnayampchikajakasipkäta,arunakajasti
jumanakanutjaskakiristamxa,kuntixmunktaukmayipxäta,
ukhamatjumanakarphuqasini.
8UkhamatwaAwkixaxjach'añchasi,jumanakaxwalja
achunakachupxtaxa.ukhamarakiwjumanakaxnayan
discipulonakaxäpxäta—sasa.
9KunjamtïAwkejjnayarmunaskitu,ukhamarakiwnayajj
jumanakarmunasipjjsma.
10Jumanakatixmandamientonakajphuqapxätaxa,nayan
munasiñaxanjakasipxäta;kunjämtixnayaxAwkijan
mandamientonakapphuqhawaytxa,munasiñapanjakarakta.
11Ukanakjumanakarsapxsma,nayankusisiñax
jumanakanutjañapataki,kusisiñamaxphuqt'atäñapataki.
12Nayankamachixaxakawa:Jumanakaxmaynit
maynikammunasipxam,kunjämtixnayaxjumanakar
munasipksmaukhama.
13Janiwkhitisakatsipanjuk'ampmunasiñaxutjkaspati,
mäjaqixamigonakapanjakañapapt'asiñapawa.
14Jumanakajjnayanamigojäpjjtawa,kuntïnayajjsisksma
uklurapjjätaukhajja.
15Jichhatuksarojjjaniwesclavosapjjsma.uywataxjaniw
yatkitikuntixuywiripanlurkiukxa.TaqikuntixAwkixat
ist'ktaukanakjumanakaryatiyapxsma.
16Janiwjumanakaxnayarajllipkistati,janukastinayaw
jumanakarajllipxsma,jumanakarutt'ayapxsma,achunak
achupxañamataki,achunakamaxutjaskakiñamataki.
17Akanaksapxsma,maynitmaynikammunasipxam—
sasa.
18Akapachatixjumanakaruñisipxtamxa,jumanakax
yatipxtawa,janïrjumanakaruñiskasaxnayaruwuñisipxitu.
19 Jumanakatix akapachankirïpxasmaxa,
akapachankirinakax jupanakan munataparux
munapxaspänwa, ukampis jumanakax janiw
akapachankirïpktati,janukastiakapachatajllipxsma,
ukatwaakapachankirinakaxuñisipxi.
20Kuntïnayajjsapksmaukaarutamtasipjjam:“Uywatajj
janiwuywiripatsipanjukʼampjachʼäkiti”sasa.
Jupanakatixnayararknaqapxitanixa,arknaqapxarakïtamwa;
nayanarsutaxphuqhapxchixa,jumanakanarunakamsa
phuqhapxarakiniwa.
21Taqiukanakxanayansutixlaykuwlurapxätam,khititix
khithankituukarjanuñt'ataplayku.
22Nayatixjanjutasinjupanakarparlkiriskayätxa,
jupanakaxjaniwjuchanïpkaspänti.
23KhititejjnayaruñiskituukajjAwkijaruwuñisi.
24Nayatixjupanaktaypinjankhitislurkiukanak
lurkiriskayätxa,janiwjupanakaxjuchanïpkaspänti.
25Ucampisakanacajjphoqhasi,kawkïrarutïjupanakan
leyipanqellqatäkiukaarunakajjphoqhasiñapataki:
“Jupanakajjinachʼusatuñisipjjetu”sasa.
26Kunapachatixchuymacht'irixpurinkani,khitirutix
AwketkhitanipkämaukachiqaAjayu,Awkitmistuni
ukapachaxa,jupawnayatqhanañcht'ani.
27Jumanakasqhanañchapxarakïtawa,qalltatpach
nayampïpxatamlayku.
78

JUAN
16JAQTHAPI
1Ukanakjumanakarsapxsma,janjuchañchasipxañamataki.
2Jupanakastisinagoganakatjaqunukupxätam.
3Jupanakastiakanaklurapxätam,Awkirusa,nayarusjan
uñt'ataplayku.
4Ucampisnayajjjumanacarojjsapjjsma,ucapachajj
jumanacaryatiyapjjatamatamtasipjjam.Ukanakstijaniw
qalltansapksmati,jumanakampïskäylayku.
5Jichhastikhithankituukajak'aruwsaraskta;Jumanak
taypitjaniwmaynisjiskt'apkituti:“¿Kawkirussaraskta?”
6Ucampisnayajjjumanacarojjsapjjsmaucalaycu,
llaquisiñawchuymanacarojjphoqhantatäpjje.
7Ucampisnayajjcheqsapjjsma.Jumanakatakixwali
askiwanayansarxañaxa,nayatixjansarkäukhaxa,
chuymacht'irixjaniwjumanakanukarjutkaniti.Ucampis
nayatejjsarjjäjja,juparjumanacaruwkhitanipjja—sasa.
8Jutkaniukkhasti,akapacharuxjuchat,chiqapar
sarnaqañata,taripäwituqitsachiqañcht'ani.
9Juchatjja,janiwnayarcreyipkiti.
10Chiqakankañatparlki,Awkijanukarsarataxlayku,
jumanakaxjaniwjuk'ampuñjapkistati.
11Juchañchäwi,akapachanp'iqinchiripaxtaripatäxiwa.
12Nayajjwaljaarunakwajumanacarojjsapjjerista,
ucampisjichhajjjaniwaguantañjamäquiti.
13Ukampisa,kunapachatïDiosaxchiqakankañAjayux
jutaniukhaxa,taqichiqayatichäwinakaruwirpapxätam,
janiwjupapachpatparlkaniti.Ucampiskuntixist'kaniukxa,
jupawyatiyapxätam.
14Jupawnayarjach'añchani,jupawnayatkatoqani,
jumanakaryatiyapxarakïtamwa.
15TaqekunatïAwkejjutjkiukajjnayankiwa,ukatwa
nayajjsista:“Jupajjnayatapsusawjumanakar
yatiyapjjätam”sasa.
16Mäjuk'apachatxa,janiwuñjapkistati,mäjuk'apachatxa,
Awkinukarsarataxlayku.
17Yaqhepdiscipulonakapajjjupanakkamawsapjjäna:
“¿Kunatsajupajjsistu:“Mäjukʼatiempotakejjjaniw
uñjapkistati”sasaAwki?
18Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kunatsaakaxsiski:“Mä
juk'apachaxa?”kuntïsiskiukjaniwyatksnati.
19Jesusastijuparjiskt'añmunapxatapyatïna,ukat
jupanakarsäna:—Jumanakaxmaynitmaynikam
jiskt'asipxtati,nayaxsapxsma:“Mäjuk'apachaxjaniw
uñjapxitätati”sasa?
20Qhanakwasapxsma,jumanakaxjachapxätawa,
jachapxätawa,ukampisakapachaxkusisipxani,jumanakax
llakisipxätawa,ukampisllakinakamaxkusisiñaruwtukuni.
21Warmixusurïkiukhaxllakitawjikxatasi,pachapax
purinxiwa,ukampiswawatususxasaxjaniwjuk'ampllakit
amtasxiti,mächachanakapachanyuritapatkusisita.
22Jichhastijumanakaxllakisipxtawa,ukampiswasitat
uñjapxäma,chuymanakamaxkusisipxani,janiwkhitis
jumanakatkusisiñamapt'apkätamti.
23Ukauruxjaniwkunsmayipkätati.Qhanakwasapxsma,
kuntixAwkixsutixarmayipkätaukchurapxätam—sasa.
24Jichhakamaxjaniwkunsnayansutixarmayipktati,
mayipxam,ukatstikatuqapxäta,kusisiñanakam
phuqt'atäñapataki.
25Akaarunakstinayaxsïwinakampiwsapxsma,ukampis
pachaxpurinxiwa,janiwjuk'ampisïwinakampiparlkxäti,
janukastiAwkitqhanuñacht'ayapxäma.
26Ukauruxnayansutixaruwmayipxäta,ukampisjaniw
sapksmati:Awkiruwjumanakatakmayipxäma.
27Awkipachpawjumanakaruxmunapxsma,jumanakax
nayarmunasipxatamlayku,Diosatmistutaxar
iyawsapxaraktawa.
28NayaxAwkintaypitjutta,akapacharjutta.
29Yatiqirinakapastisapxarakïnwa:—Jichhaxqhan
parlasktaxa,janirakiwmäarsüwiarsktati—sasa.
30Jichhastiyatipxtwataqikunsayatta,janirakiwkhitis
jumarjiskt'añaxwakiskiti.
31Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Jichhaxiyawsapxtati?
32Uñtapxam,pachaxpuriniwa,jïsa,jichhawpurini,
jumanakaxsapamayniw jupanakanuraqipar
ch'iqintatäpxäta,nayasapakjaytapxäta,ukampisjaniw
nayaxsapakïkti,Awkixnayampïtaplayku.
33Ukanakjumanakarsapxsma,nayampchikasumankañ
utjañapataki.Akapachanxat'aqhisiñanakanïpxätawa.
Nayajjakapacharatipjawaytwa.
17JAQTHAPI
1Jesusastiukaarunakparläna,ukatstialaxpachuñtasaw
säna:—Awki,pachaxpurinxiwa.Yuqamarjach'añcham,
Yuqamaxjumarjach'añchañapataki.
2Kunjämtixjumaxtaqijaqinakxarch'amchurtaxa,
khitinakarutixjumaxchurktaukanakaruwiñayjakañ
churañataki.
3Akaxwiñayjakañawa,jumasapachiqpachDiosar
uñt'apxañapataki, ukhamarak Jesucristorus
uñt'apxañapataki.
4Nayajjakaoraqenjachʼañchsma,kunalurañanaktïnayar
churkistauktukuyta.
5Jichhasti,AwTatay,jumampchikajachʼañchita,
kunjamtïakapachajjjanïrutjkänaukhajjjumampchik
jachʼañchatäkayätaukampi.
6Nayastisutimuñt'ayawaytwakhitinakarutixakapachat
churkistaukanakaru.Jupanakastiarunakamphuqapxiwa.
7Jichhastiyatipxiwtaqikunatixnayarchurkistaukax
jumatjutatap—sasa.
8Kunaarunaktixjumaxchurkistaukaarunakjupanakarux
churta;Jupanakastijupanacarojjkatoqapjjewa,nayajj
jumatmistutajjayatipjjewa,nayarkhitantamjja
iyawsapjjaraquiwa”sasa.
9Jupanakatakmayiskta,janiwakapachankirjaqenakatakejj
mayiskti,janukastikhitinakarutïchurkistaukanakatak
mayiskta.Jumankätaplayku.
10Taqinayankirinakaxjumankapxi,jumanakasti
nayankapxi.ucatnayajjjupanaclaycujach'añchatätwa.
11Jichhastijaniwnayajjakapachankjjäti,janucasti
akanacajjakapachankjjewa,nayajjjumanukarjuttwa—
sasa.QullanAwki,khitinakarutixnayarchurkista
ukanakaruxsutimtuqiwimañama,jupanakastimä
sapakïpxañapataki,nanakjammayakïpxañapataki.
12Akapachanjupanakampchikäskäyätukhasti,sutim
tuqiwjupanakarimawayta,kawkïrinakatixchurkista
ukanakimawayta,ukampisjaniwmaynischhaqkiti,jan
ukastit'unjañwawakiw chhaqxi.Qellqatajj
phoqhasiñapataki.
13Jichhastijumanukarjutta;Ucanacajjnayajjakapachan
arsta,jupanacankusisiñajjajjphoqhasiñapataki.
14 Nayaw jupanakarux arunakam churta;
akapachankirinakastijupanakaruxuñisipxiwa,jupanakax
79

JUAN
janiwakapachankirïpkiti,kunjamtïnayaxjan
akapachankirïkti.
15Nayajjjaniwjupanakarakapachatapanukuñamat
mayiskti,janukastijanwalinakatjarkʼaqañamatakiw
mayiskta.
16Jupanakajjjaniwakapachankirïpkiti,kunjamtïnayajj
janakapachankirïkti.
17Jupanakaruxchiqakankañampiqullanäm,arumax
chiqawa.
18Kunjamtïjumajjakapacharkhitankistajja,ukhamarakiw
nayajjjupanakarakapacharkhitanta.
19Jupanaklaykustinayapachpawq'umachasiñmunta,
jupanakastichiqakankañtuqiqullanatuñjasipxañapataki.
20Janirakiwjupanakatakikmayiskti,janukasti
khitinakatixarunakaptuqinayariyawsapkituukanakatakiw
mayiskta.
21Ukhamattaqiniwmäsapakïpxañapataki;kunjämtix
jumax,Awki,nayampïkta,nayastijumampchikäskäyät
ukhama,jupanakastijiwasampimayakïpxañapataki.
22Nayastijach'ajach'atukuñchurkista;Ukhamat
jupanakaxmayakïpxañapataki,kunjämtixjiwasax
mayakïktanukhama.
23Nayastijupanaktaypinkäyätwa,jumasti
nayampïskäyätwa, ukhamat jupanakajj mä
sapakïpjjañapataki. Ukhamat akapachankirinakax
yatipxañapataki,nayarkhitanitamata,jupanakar
munasitamata,kunjämtixnayarmunaskistaukhama.
24Awki,khitinakarutixnayarchurkistaukanakannayamp
chikäpxañapmunta.Ukhamatjupanakaxnayanjach'a
kankañaparuñjapxañapataki,jumatixnayarchurkista,
jumawjanïrakapachanqalltañapkamaxnayarmunasista.
25AskiAwki,akapachajjjaniwuñt'ktamti,ukampisnayajj
uñt'smawa,jupanakajjnayarkhitanitamatyatipjjarakiwa.
26Nayastisutimjupanakaryatiyta,yatiyarakïwa,nayar
munasiñax jupanakampïñapataki, nayasti
jupanakampïñapataki.
18JAQTHAPI
1Jesusaxukaarunakarsusinxa,discipulonakapamp
chikawCedronjawirkhurkatarsarapxäna,ukajawirumax
mähuertaruwmantapxäna,discipulonakapampi.
2Judasjuparaljantirjudasasti,ukachiqaruxyatxänwa,
Jesusaxwaljakutiwdiscipulonakapampixukarsarirïna.
3 Judasasti, sacerdotenakan jilïrinakapampi
fariseonakampitmä qawqha soldadonakampi,
oficialanakampi katoqäna, linternanakampi,
antorchanakampi,armanakampi.
4Jesusastitaqikunatixjuparpasañapäkänukyatisaw
mistuwayäna,ukatjupanakarsäna:—¿Khitirus
thaqhapxtaxa?
5Jupanakastisapxänwa:—NazaretmarkankirJesus—sasa.
Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayätwa—sasa.Judas
juparaljantirjudasastijupanakampchikawsayt'asïna.
6UkatstiJesusaxjupanakar:“Nayätwa”sasinsiskän
ukkhaxa,qhipäxaruwsarxapxäna,uraqiruwjaquntapxäna
—sasa.
7Ukatstimayampjupanakarjiskt'äna:—¿Khitirus
thaqhapxta?Jupanakastisapxarakïnwa:—Nazaret
markankirJesus—sasa.
8Jesusastisarakïnwa:—Nayaxsapxsma,jumanakatix
nayarthaqapxistaukhaxa,jupanakarsarxapxam.
9Uqhamatakiwarsüna:“Khitinakarutïchurkista
ukanakatjjajaniwkhitischhaqkti”sasa.
10SimónPedrostimäespadaapt'atawukaespadaapsusin
jach'asacerdotenuywataparjawq'jäna,kupijinchupsa
khuchhuqarakïna.UkauywatastiMalcosatänwa.
11JesusastiPedroruxsänwa:—Espadamvainaruchasim,
Awkixaxchurituukacopa,¿janitukumt'ä?
12Ukatstisoldadonakancapitanapampi,judionakan
jilïrinakapampi,Jesusarkatuntasinchinuntapjjäna.
13UkxarustinayraqataxAnasanmarkaruwirpxaruwayäna.
JupastiCaifásansuegropänwa,jupastiukamarawjilïr
sacerdotetirnaqäna.
14Caifáschachawjudionakarewjjtʼäna,mäjaqejjmarka
laykujiwañapa.
15SimónPedroxJesusararkäna,yaqhayatiqiripasti,uka
yatiqirixjilïrsacerdotenuñt'atäxänwa,ukatJesusamp
chikawjilïrsacerdotenutaparmantäna.
16UcampisPedrojjanqanpunkunsaytʼatäskäna.Ukatsti
jilïrsacerdotenuñt'atmayniyatiqiripaxmistunïna,ukatsti
punkuuñjiriwarmimpiwparläna,ukatstiPedroruw
irpxaruwayäna.
17PunkuuñjirtawaquxPedroruxsänwa:—¿Janitjumax
akajaqindiscipulonakapatmaynïristi?Jupastisiwa:“Janiw
nayajjukhamäkti”sasa.
18 Ukxarusti,uywatanakampi,jilïrinakampiw
sayt'atäsipkäna,jupanakaxninanakhantayapxäna.thayasti
walithayapunïnwa,jupanakastijunt'uchasipxäna,Pedrosti
jupanakampchikawsayt'asïna,ukatstijunt'uchasïna.
19JilïrsacerdotejjJesusarojjdiscipulonakapatsa,
yatichäwinakapatsajisktʼäna.
20Jesusastijuparuxsänwa:—Akapacharqhanparlta;
Nayajjsinagogansa,templonsayatichirïtwa,kawkirutï
judionakajjsapürusarapjjerïna;jamasatjaniwkunssiskti.
21¿Kunatarakjiskt'istasti?ist'apkituukanakarux
jiskt'apxam,kuntixnayaxjupanakarsisktaukxa.
22Ukarsusinsti,ukajak'ansayt'atäskirmäjilïrirpiriw
Jesusaramparapampjawq'jäna,akhamsasa:—¿Jach'a
sacerdoteruxukhamjaystati?
23Jesusastijuparuxsänwa:—Nayatixjanwaliarsütaxa,
janwalitqhanañcht'asim;
24AnasastiCaifásjilïrsacerdoteruwkatuntatkhithäna.
25SimónPedrostisayt'asisawjunt'uchasïna.Jupanakasti
sapxarakïnwa:—¿Janitjumaxjupandiscipulonakapat
maynïrïkta?Jupastijaniyawsasawsäna:“Janiwnayajj
ukhamäkti”sasa.
26Jilïrsacerdotenmäesclavopajja,Pedrojjjiñchup
khuchhuqkänaukafamiliarapajjakhamsänwa:“¿Janit
nayajjjupampchikahuertanuñjksma?”
27UkxarustiPedroxwasitatarsüna,ukspachawgallox
t'ijtäna.
28UkatstiCaifáschachanutapatJesusaruxtaripañutar
irpapxäna.Jupanakastijaniwtaripañutarmantapkänti,jan
q'añuchatäpxañapataki;janukastiPascuamanq'a
manq'apxañapataki.
29UkatPilatojjjupanakarsarasinakhamsänwa:—¿Kuna
juchañchapjjsmaakajaqeru?
30Jupanakastisapxarakïnwa:—Janitïjanwalilurirïkaspän
ukaxa,janiwjumarkatuyapkiriskayätti—sasa.
31UcatPilatojjjupanacarojjsänwa:—Jumajjjupar
irpapjjam,leyinacamarjamjuchañchapjjam—sasa.
Judionakastijuparuxsapxarakïnwa:—Janiwkhitirus
jiwayañaxwakiskiti.
80

JUAN
32UkhamatJesusanarunakapaxphuqasiñapataki,kuna
jiwañasjiwañapaukuñacht'ayañataki.
33PilatostiwasitattaripañutarmantasinJesusarjawsäna,
ukatstisänwa:—¿Jumastijudionakanreyipätati?
34Jesusastijuparuxsänwa:—¿Jumapachpatukhamsista,
janukaxyaqhanakaxnayatsapxtam?
35Pilatojjsänwa:—¿Nayajjjudíojaqëtati?Markamampi,
jilïrsacerdotenakampiwnayarkatuyapxtamxa.
36Jesusastisarakïnwa:—Nayanreinojajjjaniw
akapachankirïkiti,nayanreinojjatïakapachankirïspa
ukhajja,servirinakajajjnuwasipjjaspänwa,ukhamatnayajj
judionakarjankatuyatäñajataki.
37Pilatostijuparuxsänwa:—¿Ukhamasti,¿jumaxreyïtati?
Jesusastisarakïnwa:—Jumawnayajjreyïtwasistajja—
sasa.Ukaamtampiwnayajjnayajjnayajjnayajjnayajj
nayajjakapacharjutta,kunatejjcheqäkiuk
qhanañchañajataki.Taqekhitinakatejjcheqäkiukanakajja,
nayanarunakajistʼapjje.
38Pilatostijuparuxsänwa:—¿Kunaschiqaxa?Uk
arsusinsti,wasitatwajudionakanukarsarasinjupanakar
säna:—Janiwkunajuchsajuparjikxatkti—sasa.
39Jumanakaxmäcostumbrenïpxtawa,Pascuanmäjaqir
antutapxañamataki,¿jumanakaxjudionakanReyipar
antutapxäma?
40Ukatstitaqiniwwasitatart'asipxäna:—Janiwaka
jaqikiti,janukastiBarrabássatjaqiwa—sasa.Jichhasti
Barrabasajjlunthatänwa.
19JAQTHAPI
1PilatostiJesusarkatuntasinjawq'jäna.
2Soldadonakaxch'aphinakatluratcoronampiwp'iqipar
uchapxäna,ukatstimämoradoisiuchapxäna.
3Ukatsarakïnwa:—¡Aruntt'asim,judionakanreyipa!
ukatstiamparanakapampjawq'japxäna.
4Pilatostimayampmistusawjupanakarsäna:—
Jumanakanukarirpapxam,ukhamatjumanakax
yatipxañamataki,janiwkunajuchanïkti—sasa.
5UkatstiJesusaxch'aphicoronampi,moradoisimpi
isthapt'atawmistunïna.Pilatostijupanakaruxsänwa:—
¡Uñtapxamukajaqi!
6Jilïrsacerdotenakasa,jilïrinakapasaJesusaruñjasin
jach'atart'asipxäna:—Ch'akkatapxam,ch'akkatapxam—
sasa.Pilatostijupanacarojjsänwa:—Irpapjjam,
ch'akkatapjjam,janiwnayajjjupanjuchapjikjjatkti—sasa.
7Judionakastisapxarakïnwa:—Jiwasanmäkamachiw
utjistu,kamachistuqiwjupaxjiwañapa,DiosanYuqapar
tukutaplayku—sasa.
8Pilatoxukaaruist'asaxjuk'ampiwaxsaräna.
9UkatstiwasitatwataripañutarmantasinJesusarjiskt'äna:
—¿Kawkitsajutta?UkampisJesusaxjaniwjayskänti.
10Pilatostijuparuxsänwa:—¿Janitnayarparlkta?¿Janit
yatktajumarch'akkatañatakch'amanïta,antutañatakis
ch'amanïtaxa?
11Jesusastisarakïnwa:—Janiwnayacontra
ch'amanïkasmati,janitixalaxpachatchuratäkasmaxa.
12UcatstiPilatojjantutañwamunäna,ucampisjudionacajj
akhamsasawart'asipjjäna:—Jumatïakajaqerojjantutätajja,
janiwCesaranamigopäjjätati.
13Pilatojjukaaruistʼasajja,Jesusarojjirpsusawtaripañ
utarqontʼasïna,ukacheqajjPavimentosatawa,ukampis
hebreoarunjja,Gabatasatawa.
14Pascuawakichañurusti,niyasuxtahorasa,judionakarux
sänwa:—¡Reyipxam!
15Jupanakastijach'atart'asipxäna:—Amuyapxam,
ch'akkatapxam—sasa.Pilatostijupanacarojjsänwa:—
¿Reyimarch'akkatäti?Jilïrsacerdotenakastisapxarakïnwa:
—Janiwnanakaxmäreyinïpkti,janukastiCésarreyikiw
utjistu—sasa.
16UkatstiJesusaruxch'akkatatäñapatakiwkatuyäna.Ukat
Jesusarkatuntasinirpapxäna.
17Jesusasticruzapapt'atawmäp'iqich'akhasatäkisuka
chiqarsaräna,ukachiqaxhebreoarunxaGólgotasatawa.
18Ukxarustimayniruwch'akkatapxäna,maynirus
mayniruwch'akkatapxäna,maynirusch'akkatapxäna,
Jesusaruschikataypinkarakïna.
19Pilatostimäsutiqillqäna,ukatsticruzanucharakïna.
Qillqatastiakhamsänwa:“JESUSNAZARETmarkankir
judionakanreyipa”sasa.
20Ukasutixwaljajudionakanuñt'ayatänwa,kawkhantï
Jesusaxch'akkatatäkänukachiqaxmarkajak'ankänwa.
21JudionakanjilïrsacerdotenakapaxPilatorsapxänwa:—
Janqillqapxamti:“JudionakanReyipa”sasa.Ucampis
jupajjakhamsänwa:“Nayajjjudionakanreyipätwa”sasa.
22Pilatostisarakïnwa:—Kuntïnayajjqillqkäyätuknayajj
qellqawaytwa—sasa.
23UkatstisoldadonakaxJesusarch'akkatasinisinakap
aptasinpusichiqaruwjaljasipxäna,sapamayni
soldadonakaru.ukatstiabrigopasti,jichhaxjansawurani,
patatpachsawutänwa.
24Jupanakastijupanakkamawsapxäna:—Jan
ch'iyjapxañäniti,janukastikhitirussorteowarkt'apxañäni,
ukhamatQellqataxphuqhasiñapataki,ukaqillqataxakham
siwa:“Isinakaxjupanakkamawjaljapxi,isixaxlaykurakiw
sorteapxi”sasa.Ucanacawsoldadonacajjlurapjjäna.
25Jesusancruzapjak'ansayt'atäsipkäna,taykapampi,
taykapankullakapampi,Cleofasanwarmipampi,
MagdalenaMariampi.
26Jesusastitaykaparu,munatdiscipuloparjak'an
sayt'atäskiruñjasaxmamaparuwsäna:—¡Warmi,uñjam
wawama!
27Ukatstidiscipuloparuwsäna:—¡Uñtamtaykama!
Ucatstiukadiscipulojjutaparuwirpäna.
28Ukaqhipatsti,Jesusaxtaqikunasphuqhasxiukyatisinx
akhamsänwa:“Umatpharjataw”sasa.
29Mäphukhuwvinagrempiphuqantatäskäna,ukatstimä
esponjaruwvinagrempiphuqantapxäna,ukatstihisoposat
ch'uqiruwuchapxäna,ukatstilakaparuwuchapxäna.
30Jesusastiukavinagrekatuqasastisänwa:—Tukusxiwa.
31Judionakasti,jiwatanakaxjancruzanjan
qhiparapxañapatakiwwakicht'atäskäna,ukatwauka
samarañuruxjach'auruxPilatoruxachikt'asipxäna,
kayunakapp'akjasiñapataki,ukhamatp'akjatäñapataki
apsutäxiwa.
32Ukatstisoldadonakaxjutasinnayrïrjaqinkayunakap
p'akjapxäna,mayniruch'akkatatjaqinkayunakapsa
p'akjapxäna.
33Jesusanukarpurisinsti,Jesusanjiwatapuñjasaxjaniw
kayunakapp'akjapkänti.
34Ucampismäsoldadojjlanzampichʼoqtʼäna,ukat
jankʼakiwwilampiumampimistunïna.
35Khititejjukuñjkänaukajjcheqäskapuniwa.
36UkanakaxDiosanQillqatapanphuqhasiñapatakiw
lurasiwayi:“Janiwmäch'akhapasp'akjaskaniti”sasa.
81

JUAN
37YaqhaQillqataxakhamsarakiwa:“Khitirutix
ch'ankhachapkänukaruxuñch'ukipxaniwa”sasa.
38Ukaqhipatsti,ArimateamarkankirJoseyaxJesusan
discipulopänwa,ukampisjudionakaraxsarasawjamasat
Pilatarachikt'asïna,Jesusanjanchipapaqañapataki.Ucat
jupajjjutasinJesusanjanchipaapt'asïna.
39NicodemochachastiJesusanukararumawpurinïna,
jupastimäpatakkilopesa,mirra,áloesatmirraapanitayna.
40UkatstiJesusanjanchipaaptasinlinoisimpiw
ch'uqt'asipxäna,kunjamtïjudionakaximt'apkiukhama.
41KawkhantïJesusarchʼakkatatäkänaukacheqanjja,mä
jardinawutjäna.Ukahuertanstimämachaqsepulturaw
utjäna,ukanjjajanipuniwkhitisimatäkänti.
42JudionakanwakichäwiplaykuwJesusarikintapxäna.
Sepulturaxjak'ankxänwa.
20JAQTHAPI
1SemanannayrïrurupaxMagdalenaMariaxwali
ch'amakt'atawsepulturarpurinïna,ukatsepulturatqala
apsutuñjäna.
2Ukatstit'ijtäna,SimónPedrompiru,Jesusanmunatmayni
discipulopampiru,jupanakaruxsänwa:—Tatitursepulturat
apsusipxi,ukampisjaniwyatipktikawkirusikipxi—sasa.
3Pedrosti,maynidiscipulopampiwsepulturarsarapjjäna.
4Jupanakastipanpachaniwt'ijtxapxäna,maynidiscipulosti
Pedrotsipanjuk'ampt'ijtäna,ukatstisepulturaruwnayraqat
purinïna.
5Ukxarusti,qunqurt'asisinxa,linotluratisinakikiskir
uñjäna.ukampisjaniwmantkänti.
6SimónPedrostijupararknaqasawsepulturarmantäna,
ukatstilinoisinakikiskiruñjäna.
7Ukaservilletastipʼeqepjakʼankänwa,janiwlinoisimp
chikuchatäkänti,janukastisapakiwmächeqan
lipʼkatatäna.
8Ukxarustimaynidiscipulowmantarakïna,jupasti
nayraqatsepulturarjutäna,ukatstijupawiyawsäna.
9JupanakajjjaniwDiosanQellqatapajjjiwatanaktaypit
jaktaniñapyatipkänti.
10Discipulonakajjwasitatwautaparsarjjapjjäna.
11UkampisMariaxsepulturajak'anjach'atjach'at
sayt'atäskäna.
12Janq'uisimpisthapt'atpäangelaruwqunt'atäskiruñjäna,
maynixp'iqipan,mayniruskayunakapanqunt'atäskir
uñjäna,kawkhantixJesusanjanchipaxikiskäna.
13Jupanakastisapxarakïnwa:—Warmi,¿kunatsajachta?
Jupanakarojjsänwa:—JupanakajjTatitujaruwapapjje,
nayastijaniwyatktikawkirusikipjje—sasa.
14Ukarsusinsti,Jesusaruxsayt'atäskiruñjäna,ukampis
janiwyatkäntiJesusätapxa.
15Jesusastijuparuxsänwa:—Warmi,¿kunatsajachta?
¿khitirusthaqkta?Jupajjjardinerotamuyasisajjakham
sänwa:—Tata,jumatejjakatirpastajja,kawkirusikiwaykta
ukyatiyita,nayajjapasjjarakïwa—sasa.
16Jesusastijuparuxsänwa:—María—sasa.Ukatstijupa
pachpawsäna:—Raboni;ukaxakhamsañmuni:Yatichiri.
17Jesusastijuparuxsänwa:—Janllamkt'ita;Nayajjjaniw
Awkejjanukarmakhatatäkti,janukastijilanakajanukar
sarasinjupanakarsaram:‘NayajjAwkejjaru,jumanakan
Awkimanukarmakhatawaytwa’sasa.NayanDiosajaru,
jumanakanDiosamaru.
18MagdalenaMariaxdiscipulonakaparyatiyäna:“Tatitur
uñjta,jupawukaarunakjuparparläna”sasa.
19Ukapachpajayp'usti,semanannayrïrurupansti,
kawkhantïdiscipulonakajjjudionakarajjsarañat
tantachasipkänaukapunkunakajjjistʼantatäjjänaukhajja,
Jesusajjjupanaktaypinsaytʼasisinsäna:“Jumanakajj
sumankañajjutjpan”sasa.
20Ukarsusinsti,amparanakapsa,lakapsajupanakar
uñacht'ayäna.UcatdiscipulonacajjTatituruñjasajjwal
kusisipjjäna.
21Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Jumanakan
sumankañapa,kunjämtix Awkixax khitankitu
ukhamarjamawjumanakarkhithapxsma—sasa.
22Ukarsusinsti,Jesusaxjupanakarsamsusawsäna:—
QullanAjaykatuqapxam.
23Khitinakarutixjuchanakappampachapxätaukaxa,
pampachatäpxiwa;Khitinakanjuchanakapanjuchanakapsa
imt'apkätaukaxa,qhispiyatäpxiwa.
24Jesusajjpurinkänaukhajjjaniwjupanakampïkänti,
jupajjtunkapayanjaqenakatmaynïrïnwa,jupajjDidimo
satänwa.
25Mayniarkirinakapastisapxarakïnwa:—Tatituruñjapxta
—sasa.Ucampisjupanacarojjsänwa:—Janitnayajj
amparapanclavonakanch'akhanakapuñjkä,amparajj
clavonakanch'iwiparuchaskä,amparajjjupanlakapar
ch'allt'askäukhajja,janiwcreykäti—sasa.
26Ukatllätunkurutsti,discipulonakapajjwasitatwauta
manqhankapjjäna,Tomasastijupanakampchikäpjjänwa.
27UkatstiTomásjuparuxsänwa:—Akaramparam
luqxatam,amparanakajuñjam.Amparamluqxatam,nayan
lakajaru,janiyawsañampi,janukastiiyawsirimpi—sasa.
28Tomasistijuparuxsänwa:—Tatituxa,Diosaxaraki—
sasa.
29Jesusastijuparuxsänwa:—Tomás,nayaruñjatamat
iyawstaxa.
30ChiqpachansaJesusaxyaqhawaljaunañchanak
discipulonakapannayraqatapanluräna,ukaunañchanakax
janiwakalibronqillqatäkiti.
31Ukampisakanakaxqillqatäxiwa,JesusaxCristowa,
DiosanYuqapätapiyawsapxañamataki.Ukhamat
iyawsasinsutiptuqijakañjikxatapxañamataki.
21JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,JesusaxTiberiasqutathiyan
discipulonakaparwasitatuñacht'ayasïna.Ucatwajupajj
uñachtʼayasïna.
2UkanstiSimónPedro,DidimosatTomás,Galileankir
CanámarkankirNatanael,Zebedeonwawanakapasa,yaqha
pädiscipulonakapastantachasipjjäna.
3SimónPedroxjupanakaruxsänwa:—Nayaxchawlla
katursaraskta—sasa.Jupanakastisapxarakïnwa:—
Nanakaxjumampchikawsarapxta—sasa.Jupanakastimä
boteruwsarapxäna,ukatstimäboteruwmantapxäna;ukat
ukaarumaxjaniwkunskatjapkänti.
4Alwatsti,Jesusaxqutathiyansayt'atäskäna,ukampis
discipulonakapaxjaniwJesusätapyatipkänti.
5Jesusastijupanacarojjsänwa:—Wawanaca,¿kuna
mank'añasutji?Jupanakastisapxänwa:—Janiwa.
6Jesusastijupanacarojjsänwa:—Qhepajjbarconkupi
toqerjaqontatäniwa,ukhamatwajikjjatapjjäta—sasa.
82

JUAN
Ucatwajaqontapjjäna,jichhajjwaljachawllanaklayku
janiwapsuñpuedipcänti.
7JesusanmunatdiscipulopajjPedrorsänwa:—Tatituwa
—sasa.SimónPedroxTatitunätapist'asinsti,chawllakatur
isipch'uqt'asisawqutarjaquntäna.
8Maynidiscipulonakajjmäjiskʼabarcotjutapjjäna.(janiw
uraqitjayankxänti,janukastipäpatakmetroukch'a
jayankapxänwa)chawllanakampiq'ipiayxatasa.
9Uraqirpurisasti,ninanakhaskiruñjapxäna,chawllanak
uchatt'ant'ampi.
10Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jichhajjkatjapktauka
chawllaapanipjjam—sasa.
11SimónPedroxmakhatasinxa,patakphisqatunka
kimsanijach'achawllanakampphuqhantaturaqiruwq'ip
apsüna.
12Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jutapjjam,manq'apjjam
—sasa.Discipulonakapatjaniwmaynisjuparjiskt'añ
ajjsarkänti:“¿Khitirakjumaxa?”Tatitupunïtapyatisa.
13Jesusastijutasint'ant'aaptasinjupanakarchuräna,
chawllanaksachurarakïna.
14JichhajjkimsïrkutiwJesusajjdiscipulonakapar
uñachtʼayäna,jiwatanaktaypitjaktasinjja.
15Manq'añtukuyxasaxa,JesusaxSimónPedroruxsänwa:
—Simón,Jonasanwawapa,¿jumaxakanakatsipansa
juk'ampmunasista?Jupastisarakïnwa:—Jïsa,Tatay;
jumaxyatisktawajumarmunasitaxa.Jupastisarakïnwa:—
Uwijanakajarmanq'ayapxam—sasa.
16Payïrkutimpiwjuparsäna:—Simón,Jonasanyoqapa,
¿munistati?Jupastisarakïnwa:—Jïsa,Tatay;jumax
yatisktawajumarmunasitaxa.Jupastisarakïnwa:—
Ovejanakajarmanq'ayapxam—sasa.
17Jupastikimsïrkutisarakïnwa:—Simón,Jonasanyoqapa,
¿munistati?Pedrojjkimsïrkutinakhamsänwa:
“¿Munasistati?”Jupastisarakïnwa:—Tatay,jumawtaqi
kunsayatta.jumaxyatisktawajumarmunasitaxa.Jesusasti
juparuxsänwa:—Ovejanakajarmanq'ayapxam—sasa.
18Qhanakwasapxsma,waynäkasinxa,kawkirutixmunkta
ukachiqaruwcinturonampiisthapt'asiyäta,ukampis
chuymankipstasinamparanakamluqxatäta,maynix
cinturonampichint'asisinkawkirutixirpkätamukarujaniw
munkti.
19UkjamawDiosarjach'añchañapuñacht'ayäna.Uk
arsusinsti,juparuxsänwa:—Nayararkita—sasa.
20UkatPedroxkutikipstasinJesusanmunatdiscipulopar
arkiriuñjäna.Jupastimanq'añhorasanpechopartakt'asisin
akhamsäna:—Tata,¿khitisjumaraljantirïtamxa?
21PedroxjuparuñjasaxJesusaruxsänwa:—Tata,¿kunsa
akajaqixlurani?
22Jesusastijuparuxsänwa:—Nayatixjutañkamaw
qhiparañapmunta,¿kunasjumatakixa?nayararkita.
23Ukadiscipulojjjanjiwañapatakiwjilatkullakanak
taypinarsüna.ukampis:“Nayatixjutañkamaqhiparañap
muntaxa,¿kunarakjumatakixa?”
24Ukadiscipulowukaarunakqhanañchi,jupawakanak
qillqäna.
25Jesusaxyaqhawaljaluräwinakampiwlurarakïna,sapa
maynitixqillqatäspaukhaxa,akapachanqillqatäkiuka
libronakaxjaniwutjkaspatisasawamuyta.Amén.
83

Apostolanakan
Luratanakapa
1JAQTHAPI
1NayajjTeófilo,nayajjnayajjtaqekunanaktïJesusajj
lurañqalltkänaukatyatichañqalltkänaukanakatwanayajj
qellqta.
2Jach'aTantachasiñuruxQullanAjayunajllkataynauka
apostolanakarmandamientonakchurañkama.
3Jupanakaruxt'aqhisiñatqhiparuxwaljajanpantjasir
uñacht'äwinakampiwjakkiruñacht'ayäna,pusitunkuruw
jupanakatuñjasïna,DiosanReinopatparlkasa.
4Jupanakamptantacht'asisinsti,Jerusalénmarkatjan
sarxapxamti,janukastiAwkinarsutapsuyt'apxamsasaw
jupanakarsäna.
5ChiqpachansaJuanaxumampiwbautisasïna;ukampis
jumanakaxQullanAjayunbautisatäpxäta,janwaljaurunak
saraqataru.
6Jupanakastitantacht'asisinxakhamsasawjiskt'apxäna:—
Tatay,¿jichhaxIsraelmarkarwasitatapnaqañkutt'ayañ
munasmati?
7Jesusastijupanacarojjsänwa:—Janiwjumanacajj
yatiñamäquiti,Awquejjjupanch'amapampucjjataquiuca
horasa,uqhamaracyatiñajja—sasa.
8QullanAjayuxjumanakarpurinkaniukaqhipatch'am
katuqapxäta,Jerusalénmarkansa,Judeamarkansa,Samaria
markansa,akaUraqtukuykama.
9Ukanakarsusinsti,jupanakajjuñjasipkänaukhawjupar
aptatäjjäna.ucatmäqinayajuparojjjupannayrakatapat
katoqäna.
10Jupanakajjalajjpachuñtasipkänaukhajja,janqʼoisimpi
isthaptʼatpächachanakawjupanakjakʼansaytʼatäsipkäna.
11Jupanakastisapxarakïnwa:—Galileankirjaqinaka,
¿kunatsaalaxpacharuñch'ukissayt'asipxta?akaJesusax
jumanakatalaxpacharaptatäkaniukapachparakiwjutani,
kunjamtïjumanakaxalaxpacharsaraskiruñjapktaukhama
—sasa.
12UkatstiOlivosatqullutJerusalénmarkarkuttʼxapxäna,
ukaqulluxJerusalenatmäsamarañurusarañankiwa.
13Ukxarusti,mäutapataruwmakhatapxäna,ukanwa
Pedro,Santiago,Juan,Andrés,Felipe,Tomás,Bartolomé,
Mateo,AlfeonSantiagoyuqapa,SimónZelotessat
chachanjakapxäna.Judas,Santiagonjilapa.
14Taqeniwwarminakampi,JesusanMaríataykapampi,
jilanakapampi,mäamtampiDiosarmayisipjjäna,
achiktʼasipjjäna.
15UkürunakanstiPedroxdiscipulonaktaypinsayt'asisin
säna:—Niyapatakapätunkasutinakaxutjarakïnwa.
16Jilatanaka,akaQillqataxphuqhasiñapapuniwa,Qullan
AjayuxDavitanlakaptuqiwJudasatnayraqatarsuwayäna,
jupawJesusarirpirinakarirpäna.
17Jupajjnanakampchikajaktʼatäjjänwa,jupajjmäjukʼa
servirinakkatoqäna.
18Ukajaqejjjanwaliluratapatmäyapualasïna.p'iqip
ch'uqt'asisawchikataypint'aqanuqtäna,ukattaqpach
ch'akhanakapasmistunïna.
19Jerusalénmarkanjakirinakanyatipxarakïnwa.kunatix
ukayapuxjupanakanchiqaparuparjamaxAceldama
satawa,mäarunxwilayapusatawa.
20Salmolibronjjaakhamsiwa:“Ukajakañutapajj
chʼusakïpan,janirakkhitisukanutjpan.
21Ukhamasti,TatitJesusaxjiwasanaktaypinmantasin
mistunkänaukatiemponnanakampchiksarnaqir
jaqinakatxa.
22Juananbautisatäñatqalltasinjiwasanaktaypitapsutäki
ukaurukamawmaynixjiwasanakampchikajaktäwipat
qhanañchañatakutt'ayatäñapa.
23Jupanakastipaniniruwutt'ayapxäna:Barsabassutini
José,Justosutini,Matias.
24Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,taqijaqinakan
chuymapuñt'irïtaxa,akapaninitajlltatijanichaukyatiyam
—sasa.
25UkhamatJudasajjjuchaplaykuwjuchañchäna,ukhamat
jupajjkawkhantïjakkänaukacheqaparsarañataki.
26Jupanakastisuertenakchurapxäna;ukatstiukasorteojj
Matiasaruwpurïna;Ucatstitunkamayanapostolonacamp
chikajakthapitarakïnwa.
2JAQTHAPI
1Pentecostésurupurinxänaukkhasti,taqiniwmächiqaru
mäamtarpuripxäna.
2Mäakatjamatwaalajjpachatmäjachʼathayampiistʼasïna,
kawkhantïqontʼatäsipkänaukautaruwphoqantäna.
3Ninauñtatlaxranakawjupanakaruxuñstäna,sapa
mayniruwqunt'asïna.
4TaqinipuniwQullanAjayunphuqt'atuñjasipxäna,ukatsti
yaqhaarunakparlañqalltapxäna,kunjämtixAjayux
jupanakararskänaukhama.
5Jerusalénmarkanjja,Diosaryupaychirjudionakaw
jakapjjäna,jupanakajjalajjpachankirtaqemarkanakat
jutirinakawa.
6Ukist'asasti,jaqinakaxtantacht'asisawphinq'asipxäna,
sapamayniwjupanakanarupatparlirist'apxäna.
7Taqeniwwalmuspharapjjäna,maynitmaynikamaw
sapjjäna:“¿JanittaqeukanakajjGalileankirjaqenakäpki?”
8¿Kunjamaraksapamaynixsapamayniarunakist'tansti,
kawkïrarutixyurktanukaarunakxa?
9Partianonaka,medes,elamitanaka,Mesopotamia,Judea,
Capadocia,Ponto,Asia,2016markanakanjakirinaka.
10Frigia,Panfilia,Egipto,LibiamarkanCirenejak'ankir
markanaka,Romamarkankiryaqhamarkankirinaka,
judionaka,judionaka,judionaka.
11Cretamarkankirinakaru,árabemarkankirinakaru,
Diosanmuspharkañluräwinakapparlirist'apxtwa.
12Taqeniwwalmuspharapjjäna,maynitmaynikamaw
akhamsapjjäna:“¿Kunasakajjsañmuni?”
13Yaqhepastisawkasisawsapjjäna:“Akajaqenakajj
machaqvinompiphoqantatäpjjewa”sasa.
14Pedrostitunkamayanjaqinakampchikasayt'asisaw
jach'atarsüna,akhamsasa:—Judeankirjaqinaka,Jerusalén
markanjakasirinaka,ukyatipxam,arunakajsaist'apxam.
15Jumanakaxjaniwmachjatäpkiti,kunjamtïjumanakax
amuyapktaukhama.
16UkampisJoelprofetanarsutapawa.
17Qhipaurunakanxa,Diosaxsiwa:Ajayuxaxtaqijaqiruw
warxatä,yuqanakamasa,phuchanakamasaprofecíaarunak
arsupxani,waynanakamastiunañchäwinakuñjapxani,
jilïrinakamastisamkanaksamkasipxani:1.1.
84

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
18Ukaurunakanjja,servirinakajaru,sirvientanakajaruw
Ajayujwarjjattʼä.Jupanakastiprofecíaarst'apxani.
19Alaxpachanmuspharkañanakuñacht'ayarakï,akauraqin
unañchanakuñacht'ayarakï.wila,nina,chhullunkhaya.
20Intixch'amakaruwtukuni,phaxsistiwilaruwtukuni,
janïrTatitunjach'ajach'aurupaxpurinkipanxa.
21UkatstikhititixTatitunsutipart'aniukaxqhispiyatäniwa.
22Israelmarkankirinaka,akaarunakist'apxam;Nazaret
markankirJesusaxjumanaktaypinwaDiosaxaskituñjäna,
muspharkañluräwinakampi,muspharkañanakampi,
unañchanakampi,Diosaxjumanaktaypinluräna,
jumanakaxyatipxaraktawa.
23Diosanamtäwipampi,nayratpachuñt'atapampiwjupar
katuyapxtaxa,ñanqhaamparanakampiwch'akkatapxtaxa,
jiwayapxaraktawa.
24Diosaxjiwañant'aqhisiñanakapapaqasawjaktayäna,jan
katjatäñaplayku.
25Davidaxjupatparli:“NayaxnayratpachTatituruñjta,
jupaxkupïxajankxiwa,janchuymch'allxtayañataki.
26Ukatpïchuymaxaxkusisiyäna,laxrajastikusisirakïnwa.
Ukhamarusjañchixaxsuyt'äwinsamarañapawa.
27Nayanalmaxaruxjaniwinfiernonjaytkätati,janirakiw
QullanDiosamaruxt'unjatäñapsajaytkätati.
28Jumawjakañthakhinakuñt'ayista;uñnaqamampiw
kusisiñampiphuqt'ayista.
29Jilatanaka,Davidnayraawkipatyatiyapxäma:
“Jichhakamawsepulturapaxjiwasanakampïski”sasa.
30Diosaxmäprofetäkasinxa,Diosaxmäjuramentompiw
juramentoluräna,janchipatjuramentoluratapatyatisaxa,
Cristoruxtronoparqunt'ayañapatakiwjaktayani.
31Ukuñjasajja,Cristonjaktatapatparläna:“janiw
infiernonjaytatäkänti,janirakiwjanchipasjanwalinak
uñjkänti”sasa.
32DiosawukaJesusarjaktayäna,taqiniwukatuqit
yatipxtanxa.
33UkhamastiDiosankupïxapanjach'araptatäsa,Awkix
QullanAjayunarsutapkatuqasa,ukwarxati,jichhax
uñjapkta,ist'apktauka.
34Davitaxjaniwalaxpacharmakhatkiti,janukastijupa
pachpawsäna:“TatituwTatituxaruxsäna:“Kupïxaxar
qunt'asim”sasa.
35Uñisirinakamarkayunakamsayt'ayañkama.
36Ukhamasti,taqiisraelitanakaxyatipxam,Diosax
Tatituru,Cristorch'akkatasipktaukaJesusaruwtukuyi.
37Ukist'asinstichuymanakapanch'uqt'asisawPedrompiru,
mayniapostolanakarussapxäna:—Jilatanaka,¿kuns
lurapxä?
38UkatPedroxjupanakarsäna:—Arrepentisipxam,sapa
mayniwJesucristonsutiparbautisasipxäta,juchanakamat
pampachatäpxañamataki,ukhamatQullanAjayun
churäwipkatuqapxäta—sasa.
39Ukaarsutaxjumanakatakisa,wawanakamatakis,taqi
jayankirinakatakis,khitinakarutixTatitDiosasax
jawsanipxaniukanakataki.
40Jupajjwaljaarunakampiwqhanañchäna,ewjjtʼarakïna:
“Janwalijaqenakatqhespiyapjjam”sasa.
41KhitinakatixDiosanarunakapkusisitkatuqapkäna
ukanakaxbautisasipxänwa,ukauruxniyakimsawaranqa
jaqinakawjupanakaruxyapxatapxäna.
42Jupanakastiapostolonakanyatichäwinakapansa,maynit
maynikamyanaptʼasiñansa,tʼantʼatʼantʼatʼantʼaphaytʼasa,
Diosarmayisiñatakischʼamachasipjjänwa.
43Ukatstiapostolanakaxwaljamuspharkañanaklurapxäna.
44Taqeiyawsirinakastimayacht'atäpxänwa,taqikunas
mäkiwutjäna.
45Ukxarustiyänakapsa,yänakapsaaljantapxäna,ukatsti
taqijaqiruwjaljapxäna,sapamayninmunataparjama.
46Jupanakastisapüruwtemplonmäamtarpuripxäna,utat
utat'ant'at'ant'at'ant'at'ant'at'ant'at'ant'amanq'apxirïna.
47Diosarjach'añchapxam,taqijaqinakankhuyapayasiñap
katuqapxam.UkatTatituxsapauruwiglesiaryapxatäna,
khitinakatixqhispiyatäpxañapäkänukanakaru.
3JAQTHAPI
1PedrompiJuanampisti,Diosarmayisiñhorasaruw
templormakhatapxäna,llätunkhorasa.
2Ukatstitaykapanpurakapatpachmäch'uqt'atjaqiruw
irpxaruwayapxäna,juparsapauruwTatitunutapunkupar
ikipxirïna,ukapunkuxSumauñnaqt'aniwsatayna,templor
mantirinakarlimosnamayiñataki.
3PedrompirJuanampirtemplormantañampïskiruñjasajja,
mälimosnamayïna.
4PedrostiJuanampchikajuparuñkatasawsäna:—
Uñtapjjam—sasa.
5Jupastijupanakaruxist'äna,jupanakatkunskatuqañ
suyt'asa.
6Pedrostisarakïnwa:—Janiwqullqimpiqurimpixutjkituti.
Ucampiskuntixnayaxutjkituukanakchurapxsma:Nazaret
markankirJesucristonsutipxarsartasim,sarnaqam—sasa.
7Kupiamparapatkatthapisinxa,ukspachawkayunakapasa,
kayuch'akhanakapasch'amanïxäna.
8Jupastijaltasawsayt'asïna,sarnaqäna,jupanakamp
chikawtemplormantäna.
9TaqejaqenakawjuparojjDiosarjachʼañchiruñjapjjäna.
10Jupanakastitemplonsumapunkunlimosnachurir
qunt'atätapyatipxäna.
11QullatäskänaukacojoxPedrompiruJuanampir
katxarusinxa,taqeniwSalomónsatäkisukachiqar
t'ijtxapxäna,walimuspharata.
12Pedroxukuñjasaxjaqinakaruxsänwa:—Israel
markankirinaka,¿kunatsaukuñjasaxmuspharapxta?Jan
ukax¿kunatsajumanakaxwalich'amampiwuñch'ukipxista,
jiwasanch'amasampijanukaxqullankankañampisaka
jaqirsarnaqayapkiristaukhama?
13Abrahaman,Isaacan,JacobunDiosapawnayra
awkinakasanDiosapaxa,JesusYuqaparuwjach'añchawayi.
Jumanakaxjuparkatuyapxtaxa,Pilatonnayraqatapanjupar
januñt'ayapxarakta,kunapachatixjupaxantutañamtaskäna
ukhaxa.
14UcampisjumanacajjQullanDiosaru,Aquiparquir
Diosarojjjaniyawsapctawa,mäjiwayirjaqerojjjumanacar
churatäñapwamunapjjta.
15Jakañchurirjilïriruwjiwayapxäna,Diosaxjiwatanak
taypitjaktayäna.ukatuqitnanakaxqhanañchirinakäpxtwa.
16Sutipaxsutipariyawsäwiplaykuwakajaqirux
ch'amañchi,juparuñjapkta,uñt'apktaukajaqiru.
17Jichhastijilatanaka,yattwajumanakaxjanyatkasinuk
lurapxtaxa,kunjamtïapnaqirinakaxlurapkänaukhama.
18UkampisDiosaxtaqiprofetanakapanlakaptuqiw
Cristont'aqhisiñapuñacht'ayäna,ukanakphuqhawayi.
19Jumanakaxarrepentisipxam,ukatkutt'anipxam,
juchanakamaxchhaqtayatäñapataki,kunapachatixTatitun
nayraqatapatsamarañpachanakaxpurinkani;
85

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
20JupajjJesucristoruwkhitani,jupajjnayrajjjumanakar
yatiyapkäyätawa.
21Diosaxakapachanqalltatpachtaqiqullan
profetanakapanlakaptuqiarsuwaykiukapachakamaw
alaxpachaxkatuqañapa.
22ChiqpachansaMoisesaxnayraawkinakaparuxsänwa:
“TatituDiosamastinayaruñtasitmäprofetajilat
kullakanakamatsartayapxätam.juparist'apxätataqikuntix
jupaxjumanakarsapkätamukanakxa.
23Ukaprofetarjanistʼkaniukajaqenakajja,jaqenaktaypit
tukjatäniwa.
24UqhamaracSamuelatqalltasa,qhepürutjutir
profetanacasti,taqeprofetanacajjacaurunacajjnayratpach
yatiyapjje.
25Jumanakaxprofetanakanwawanakapäpxtawa,Diosax
nayraawkinakasampiarust'äwinwawanakapäpxtawa,
Abrahamarsäna:“Wawanakamampixtaqiakauraqinkir
jaqinakawbendicitäpxani”sasa.
26NayraqataxjumanakaruwDiosaxJesusarYuqapar
jaktayasaxjumanakarbendiciñatakkhithatayna,sapa
maynirujanwaliluratanakapatjithiqtañapataki.
4JAQTHAPI
1Ukxarustisacerdotenakampi,temploncapitanapampi,
saduceonakampiwjupanakarjutapxäna.
2Jupanakajjjaqenakaryatichapjjataplaykojjwal
llakisipjjäna,Jesusanjiwatanaktaypitjaktanipjjatap
yatiyapjjäna.
3Jupanakastiamparanakapluqxatasinqhipürkamaw
katuntapxäna,jayp'üxänwa.
4Ukampisaruist'irinakatwaljaniwiyawsapxäna.uka
chachanakastiniyaphisqawaranqajaqinakäpxänwa.
5Qhipürusti,jilïrinaka,jilïrirpirinaka,kamachi
yatichirinaka.
6UkatstiAnasjilïrsacerdote,Caifása,Juan,Alejandro,
jilïrsacerdotenwilamasinakapasJerusalénmarkan
tantachasipxäna.
7Jupanakastitaypirsayt'ayasaxjiskt'asipxäna:—¿Kuna
ch'amampis,kunasutimpisukhamlurapxtaxa?
8UkxarustiPedroxQullanAjayunphuqt'atawjupanakar
säna:—Jumanakaxmarkaapnaqirinaka,Israelmarkan
jilïrinaka.
9Jichhürutejjjanchʼamanijaqerojjkunaaskinaktï
lurawaykiukatoqetyatjjatañäniukhajja,¿kunatsa
kʼumaräjje?
10Taqijumanaka,Israelmarkankirinakasyatipxam,
NazaretmarkankirJesucristonsutipxaru,khitirutix
ch'akkatapxtaxa,Diosaxjiwatanaktaypitjaktaykänauka
sutimpiwakajaqixjumanaknayraqatank'umarasayt'aski.
11Ukaqalaxjumanakanutaluririnakamatjanyäqat
qalawa,ukaqalaxesquinap'iqiruwtukuwayxi.
12Janirakiwmayninqhispiyasiñapaxutjkiti,janiwyaqha
sutixjaqinaktaypinchuratäkiti,ukasutimpiw
qhispiyasiñasaxa.
13PedrompiJuanampinjanajjsarirïpjjatapuñjasa,jan
yatiñanjaqenakäpjjatapamuyasajja,walmuspharapjjäna.
JupanakastiJesusampchikasarnaqatapyatipxarakïnwa.
14Qullatäskirjaqirjupanakampchikasayt'atäskiruñjasax
janiwkunssañjamäkänti.
15Jach'aTantachäwitmistxapxamsasawjupanakarsäna.
16Ukatsarakïnwa:—¿Kunsaakajaqinakarlurañäni?
Chiqpachansa,Jerusalénmarkanjakasirinakatakixmä
jach'amuspharkañluräwiwuñacht'ayasi.ukatjaniw
arsksnati.
17Ucampisjanjuk'ampjak'achasiñatakejja,ajjsarapjjañäni,
jichhatuksarojjjankhitirusukasutimpiparlapjjañapataki.
18Jupanakastijawsasinsapxarakïnwa:“Jesusansutipxa
janparlapxamti,janirakyatichapxamti”sasa.
19PedrompiJuanampistisapxarakïnwa:—Diosan
nayraqatapanjumanakarist'añatsipanjuk'ampist'añax
walikïskitijanichaukuñjapxam—sasa.
20Kuntïuñjapkta,istʼapktaukanakjjajaniwjan
parlañjamäkiti.
21Jupanakastijuk'ampajjsarayasisasti,janiwkuns
jikxatapkänti,kunjamsajupanakarmutuyapxaspa,uka
jaqinaklayku.
22Ukajaqejjpusitunkamaratjilanïnwa,juparuwqollañ
milagrouñachtʼayäna.
23Jupanakajjantutatäjjänaukhajja,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,jilïrinakampisapkäna ukanak
yatiyapjjänwa.
24Ukist'asinsti,mäamtampiwDiosarjach'atarsüna:—
Tatay,jumawalaxpacha,akapacha,quta,taqikunatixukan
utjkiukanaklurirDiosätaxa.
25¿KhititixDavidesclavomanlakapampixsäna:
“¿Kunatarakyaqhamarkankirinakaxinach'usat
amuyt'asipxäna?
26Akaoraqenreyinakapajjsaytʼasipjjäna,jilïrinakajj
Tatitucontra,Cristopcontrasaytʼasisawtantachasipjjäna.
27Chiqpachansa,Herodesampi,PoncioPilatompi,jan
judiöpkisampi, Israel markankirinakampiw
tantacht'asipxäna.
28Kuntixamparamampi,amtäwinakamampixnayratpach
lurañamtktauklurañamataki.
29Jichhasti,Tatay,uñjamajjsarañanakapa,ucat
servirinakamarojjjanajjsart'asaarunacamarsupjjam.
30Qullañatakixamparamluqxatam;uqhamaraqui
unañchanaka,muspharkañanakluratäñapataki,qullan
wawamansutiparu—sasa.
31Diosatmayisipkänaukkhasti,kawkhantï
tantachasipkänaukacheqajjkhathattʼasïnwa.taqiniw
QullanAjayumpiphuqantatäpxäna,janaxsarasawDiosan
aruparsupxäna.
32Iyawsirinakaxmäsapachuymanïpxänwa,mäsapa
almakïpxänwa.ucampisjupanacajjtaqecunanacanïpjjänwa.
33Apostolanakaxwalich'amampiwTatitJesusan
jaktatapatyatiyapxäna.
34Janirakiwkhitispisinjakasirinakasutjkänti,
oraqenakani,utanïpkiukanakasaljasipkäna,aljatyänakan
chanipapanipxarakïna.
35Ukatstiapostolonakankayunakapjak'aruw
qunt'ayapxäna,sapamayniruwkunatïmunaskiukarjam
churapxäna.
36Joseasti,apostolonakansutiparjamaxBernabé
sutinirakïnwa,ukasutixakhamsañmuni:“Chuymacht'ir
wawa),levita,Chipreuraqinkirïnwa.
37Uraqinïsajjaljasawqollqeapanipjjäna,ukatsti
apostolonakankayuparuwuchapjjarakïna.
86

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
5JAQTHAPI
1UcampisAnaníassatmächachajja,Safirawarmipampi
chikawmäoraqealjasipjjäna.
2Ukatstimächikatqullqitapt'asïna,warmipaxyatirakïnwa.
3Pedrostisänwa:—Ananías,¿kunatsaSupayax
chuymamaruxphuqt'ayi,QullanAjayumpik'arinak
parlañatakisa,uraqinmäjuk'aqullqipimañatakisa?
4Ukanutjaskakipanjja,¿janitjumankkäna?Aljatäxänauka
qhipatsti,¿janitjumapachpanch'amamanïkäna?¿Kunatsa
chuymamanukaarunakamuyt'ta?janiwjaqinakarux
k'arisktati,janukastiDiosaruwk'arintata.
5Ukaarunakist'asinstiAnaniasaxqunqurt'asisawajayup
jaytawayäna,taqiukanakist'irinakastiwalaxsarapxäna.
6Waynanakaxsartasisinxch'uqt'asisawimt'apxäna.
7Niyakimsahoranakqhipatsti,warmipaxjanyatkasaw
mantanïna.
8Pedrostijuparuxsänwa:—¿Ukauraqixukhamqullqit
aljapxtati?Jupastisarakïnwa:—Jïsa,waljalayku—sasa.
9Pedrostijuparuxsänwa:—¿Kunjämarakjumanakax
TatitunAjayuparyant'añatakmäamtarpuripxtaxa?uñjam,
chachamarimt'apkiukanakankayunakapaxpunkunkiwa,
ukatstiirpapxarakïtam—sasa.
10Ukatstiukawarmixjank'akiwkayunakapjak'ar
liwxatasïna,ukatstiwayntawaqunakaxmantasinjiwat
jikxatapxäna.
11Taqiiglesiankirinakasa,taqiukaarunakist'irinakasa,
walaxsarapxäna.
12Apostolanakanamparapampiwwaljaunañchanakampi,
muspharkañanakampijaqinaktaypinlurasïna.(Ukatsti
taqiniwSalomonanutapanmäamtarpuripxäna.
13Mayninakatxajaniwkhitisjupanakampchikachaskänti,
janukastijaqinakaxjach'ajach'atukupxäna.
14Tatituriyawsirinakaxjuk'ampiwTatituryapxatapxäna,
waljachachanaka,warminaka.
15Usutanakarojjcallenakarirpapjjäna,ikiñanakaru,sofá
patjjariktʼayapjjäna,ukhamatPedronchʼiwipajj
yaqhepanakarchʼamaktʼayañapataki.
16Jerusalénmarkajak'ankirmarkanakatstiwalja
jaqinakawusutjaqinakampi,janwaliajayunakampi
t'aqhisiyatjaqinakarirpapxäna.
17Ukxarustisacerdotenakanjilïripampi,taqijupampchik
saririnakampi,saduceonakantamapampiwsartasipxäna.
18Ukatstiapostolonakaramparanakapluqxatasincarcelar
jist'antapxäna.
19UcampisTatitunangelapawarumajjcarcelan
punkunakapjist'arasinirpanïna,sarakïnwa:
20Tantachasipxam,templonsayt'asipxam,taqiaka
jakañanarunakjaqinakaryatiyapxam.
21Ukist'asinsti,walialwattemploruwmantapxäna,
yatichañataki.Ucampisjilïrsacerdotempi,jupampchik
saririnakampi,TatitunTantachäwiparu,taqpach
israelitanakansenadoparujawsthapisincarcelar
khithapxäna,jupanakarapanipxañapataki.
22Ucampisjilïrinakajjpurinisincarcelanjanjikjjatapjjäna
ukhajja,kuttʼanisawyatiyapjjäna:
23Ukatsapxarakïnwa:“Chiqpachansa,carcelan
jist'antatawjikxatasipxta,uñjirinakastipunkunak
nayraqatansayt'atäsipkänwa.
24Ukist'asinsti,jilïrsacerdotempi,temploncapitanapampi,
sacerdotenakanjilïrinakapampi,kunatsaukhamjilxattaspa
ukxapächasipxäna.
25Ukxarustimayniwjutasinjupanakaryatiyäna:—
Carcelarjist'antapktaukajaqinakaxtemplonsayt'ataw
jaqinakaryatichasipki—sasa.
26Ucatsticapitanajjcapitanacampchikawsaräna,
jupanacarojjjannuwasiñampiwirpanipjjäna,jupanacajj
ajjsarapjjänwa,janqalampk'upjatapata.
27Ukxarusti,jupanakaruxJach'aTantachäwinayraqataruw
uchapxäna.
28Ukatsapxarakïnwa:—¿Janitnanakaxch'amampi
sapxsma,janukasutimpyatichapxañamataki?Jumanakax
Jerusalén markaruw yatichäwinakamampi
phuqhantapxtaxa,akajaqinwilapnanakarapaniñ
amtapxaraktaxa.
29Pedrompimayniapostolanakampistisapxarakïnwa:—
Jaqinakarist'añatsipansa,Diosarist'añasawa—sasa.
30NayraawkinakasanDiosapawJesusarjaktayäna,
juparuwjiwayapxta,mäquqarwarkt'apxarakta.
31Diosaxkupiamparapampiwjach'araptawayi,mäJilïr
Irpiriukhamarak Qhispiyiri,Israelmarkar
arrepentisiñapataki,juchanakapatpampachañataki.
32Nanacajjukaarunakjjajupanqhanañchiripäpjjtwa.
QullanAjayusaukhamarakiwa,Diosaxjuparist'irinakaruw
churi.
33Ukist'asinsti,jupanakarjiwayañatakiwamtapxäna.
34UkatstimäfariseoGamalielsatmäfariseowsayt'asïna,
jupaxkamachituqityatxatt'atänwa,taqijaqinaktaypinwali
uñt'atänwa.
35Jupanakarojjsarakïnwa:—Israelchachanaka,
amuyapjjam,kuntïukajaqenakatlurañamtktaukjja—sasa.
36JanïrakaurunakaxTeudaschachaxmäjaqitjach'a
jach'atukusawsartäna.Juparustiniyapusipatakjaqinakaw
mayachasipxäna. Jupar ist'irinakasti taqiniw
ch'iqintatäpxäna,tukjatäpxarakïnwa.
37UkajaqejjGalileankirJudaschachajjimpuestopagañ
urunakanwasartasïna,waljajaqenakaruwjupararknaqäna.
taqeniwjuparistʼapkänaukanakaschʼeqtʼatäpjjäna.
38Jichhastisapxsmawa:‘Akajaqinakatjithiqtapxam,
jupanakarapanukupxam,akaewxt'a,janukaxakalurawix
jaqitjutchixa,inamayaruwtukuni.
39UkampisDiosatjutchixa,janiwt'unjkasmati;Ukhamat
Diosampinuwasiñatakjikxatasipxäta—sasa.
40Jupanakastiiyawsapxänwa,apostolonakarjawsasin
jawq'jasinsti,Jesusansutipxajanparlapxamtisasaw
sapxäna.
41Jach'aTantachäwinnayraqatapatkusisisawsarxapxäna,
sutiplaykup'inqachatäpxañapataki.
42Sapauruwtemplonsa,sapautansa,Jesucristotuqit
yatichañsa,yatiyañsajaytxapxirïna.
6JAQTHAPI
1Ukaurunakanstidiscipulonakajjwaljanïpjjänwa,
griegonakajjhebreonakcontrawarnaqasipjjäna,viuda
warminakapajjsapauruserviñanjanuñjatäpjjataplayku.
2Ukatstitunkapayanjaqinakaxwaljadiscipulonakaruw
jawsthapipxäna,sapxarakïnwa:—Diosanarupat
apanukusinmanq'anakluqtañaxjaniwwalïkiti—sasa.
3Ukhamastijilatanaka,jumanaktaypitpaqallqsuma
yatiyirjaqinakuñt'apxam,QullanAjayumpi,yatiñampi
phuqt'ata,jupanakaruxakaluräwinakuñjiriwutt'ayapxsma.
4UkampisjiwasaxsapüruwDiosatmayisiñataki,Diosan
arunakapyatiyañatakisch'amachasiñäni.
87

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
5Ukaarunakstitaqijaqiruwkusisiyapxäna,ukatstiEsteban
chacharuwajllipxäna,jupastiiyawsäwimpiphuqt'ata,
QullanAjayumpiphuqt'ata,Felipe,Prócoro,Nicanor,
Timón,Parmenas,NicolássatAntioquíamarkankirDiosar
yupaychirjaqiruwajllipxäna.
6Jupanakastiapostolonakannayraqataparuchapxäna,
Diosatmayisxasaxamparanakapluqxatapxäna.
7UcatDiosanarupajjjiljjattäna;Jerusalénmarkan
discipulonakapajjwalpunjiljjattäna;mäjach'atama
sacerdotenakawiyawsäwirist'apxäna.
8Estebanaxiyawsäwimpi,ch'amampiphuqt'atawjaqinak
taypinjach'amuspharkañanakluräna.
9UkatstiyaqhepajjEstebanampchʼajjwasawsartasipjjäna,
ukasinagogajjLibertinonakansinagogasatawa.
10Jupanakajjjaniwyatiñkankañampi,ajaytoqetparlkäna
ukarsaykatañpuedipkänti.
11Ukatstijaqinakaruxjisk'achapxäna,jupanakasti
sapxänwa:—Ist'apxtwajuparMoisesaru,Diosarjanwali
arunakparlatapa—sasa.
12Ukxarustimarkachirinakaru,jilïrirpirinakaru,kamachi
yatichirinakarusch'allxtayapxäna,ukatstijupar
katuntapxäna,ukatstiJach'aTantachäwiruwirpapxäna.
13K'aritestigonakutt'ayapxam,jupanakaxsapxänwa:
“Akajaqixjaniwakaqullanchiqaru,kamachinakcontra
janwaliarunakparlañjaytkiti.
14Juparist'apxtwa:“NazaretmarkankirJesusaxakachiqar
t'unjañapawa,Moisesaxqhispiykistuukacostumbrenak
mayjt'ayarakiniwa”sasa.
15Jach'aTantachäwinqunt'atäpkänukanakaxtaqiniw
juparuñch'ukipxäna,mäangelanajanuparuñtataw
uñjapxäna.
7JAQTHAPI
1Ucatstijilïrsacerdotejjsänwa:—¿Ukanakajj
ukhamäpachati?
2Jupastisarakïnwa:—Jilatanaka,awkinaka,ist'apxam;
K'ajkirDiosaxAbrahamawkisaruwuñstäna,Mesopotamia
markanjanïrCaránmarkanjakkasaxa.
3Ukatstisarakïnwa:—Ukauraqimatmistum,wila
masinakamatmistum,kawkïroraqtixnayaxuñacht'aykäma
ukaru—sasa.
4CaldeouraqitmistusawCaránmarkanjakasïna,awkipax
jiwxänukkhaxakauraqiruwsarxäna,kawkïruraqitix
jumanakaxjakapktaukauraqiruwsarxäna.
5Ukanstijaniwkhitiherenciapsachurkänti,janirakiw
kayupuchañsachurkänti.
6Diosaxakhamsänwa:“Wawanakapaxyaqhamarkan
jakasipxañapataki;Ukatstipusipatakmara
esclavöpxañapataki,janwalinakachikt'asipxañapataki.
7Kawkïrmarkartixesclavotuñjatäpkaniukaruwnayax
taripä,ukaqhipatstiakachiqannayarluqtapxani.
8Jupasticircuncisiónarust'äwichuräna,Abrahamax
Isaacaruwyuritayna,llätunkuruncircuncisiónlurarakïna.
IsaacastiJacobchachanwawapänwa;Jacobustitunka
payanawkinacaruwyuritayna.
9NayraawkinakastienvidiasisawJoseyaruxEgiptomarkar
aljapxäna,ukampisDiosaxjupampchikäskänwa.
10Taqit'aqhisiñanakapatqhispiyäna,Egiptomarkan
Faraónreyinnayraqatapanxa,sumachuymampi,yatiñampi.
UcatstiEgiptomarkana,taqpachutaparugobernadoraruw
utt'ayäna.
11Egipto,Canaánoraqenakasat'aqhisiñawutjäna,nayra
awkinakajastijaniwmanq'añjikxatapkänti.
12JacobuxEgiptomarkantrigoutjatapist'asaxnayra
awkinakasarkhithäna.
13PayïrkutixJoseyaxjilanakaparuñt'ayatäxänwa.Josean
wilamasinakapastiFaraonaruwuñt'ayasïna.
14UkatstiJoseyaruwkhithäna,Jacobawkipar
jawsayañapataki,ukhamaraktaqpachwilamasinakapar
jawsayañapataki,tunkaphisqanjaqinakampi.
15UkatJacobuxEgiptomarkarsarasinjiwxäna,jupasa,
nayraawkinakasampi.
16Siquemmarkaruwapapjjäna,kawkïrsepulturarutï
AbrahamajjSiquemchachanawkipaEmorchachan
yoqanakapatmäqollqempialkänaukasepulturaruw
imapjjarakïna.
17KunapachatixDiosaxAbrahamarjuramentolurkänauka
pachajak'ankxänaukhaxa,Egiptomarkanxa,jaqinakax
walpunjilxattapxäna.
18Yaqhareyiwsartañapkama,jupajjjaniwJoseyar
uñtʼkänti.
19Juparakiwwilamasinakasarjanwalinaklurirïna,
awkinakasarjanwalinakachikt'asirakïna,ukhamatjisk'a
wawanakaparjaqunukupxañapataki,ukhamatjan
jakasipxañapataki.
20UkapachawMoisesaxyuritayna,walisuma
uñnaqt'anïnwa,awkipanutapanstikimsaphaxsiwmanq'äna.
21Jaqunukutaxänaukhaxa,Faraonanphuchapawjupar
irpxaruwayäna,ukatstipachpawawapatakiwmanq'ayäna.
22Moisesaxegipcionakantaqiyatiñkankañapat
yatxatt'atänwa,arunakapansa,luratanakapansawali
ch'amanïnwa.
23Pusitunkamaranïjjänaukhajja,israelitajilanakapar
visittʼañwachuymaparpurïna.
24Jupanakatmaynirjanwalit'aqhisiyatuñjasinsti,jupar
arxayäna,t'aqhisiyatjaqiruxmutuyäna,ukategipcio
jaqiruxnuwjarakïnwa.
25JilanakapajjkunjamsaDiosajjamparapampjupanakar
qhespiyaniukamuyapjjaspasasawamuyäna,ukampis
janiwamuyapkänti.
26QhipürustiJesusaxjupanakarch'axwasipkänukkhax
uñacht'ayasïna,ukatjupanakaruxmayampmayamp
sayt'ayañmunarakïna,akhamsasa:—Tatanaka,jumanakax
jilatkullakanakäpxtawa.¿kunatsajumanakaxmaynit
maynikamjanwalinaklurapxtaxa?
27Jaqimasiparjanwalilurirjaqisti,juparjaqunuqäna,
akhamsasa:—¿Khitirakjumaruxapnaqiriru,taripiriru
utt'aytamsti?
28¿Qharürutixegipciojaqirjiwayapktaukhama?
29Ukist'asastiMoisesaxjaltxataynawa,ukatMadián
uraqinyaqhamarkankirjaqënwa,ukanstipäyuqallwawaw
yurïna.
30Pusitunkamaraphuqhasxänaukhaxa,Sinaqullun
wasaranwaTatitunmäangelapawuñstäna,mänina
nakhantatmäch'uxñaquqataypin.
31Moisesaxukuñjasaxwalmuspharäna,ukuñjañ
jak'achasisinxa,Tatitunarupawjuparpurintäna.
32“NayaxnayraawkinakamanDiosapätwa,Abrahaman,
IsaacanDiosapätwa,JacobunDiosapätwa”sasa.Ucatsti
Moisesajjkhathattʼasïnwa,janiwuñjañsaajjsarkänti.
33Tatitustijuparuxsänwa:—Kayunakamatzapatonak
apsusim,kawkhantïsayt'atäktaukaxqullanuraqiwa—sasa.
88

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
34Nayaxuñjtwa,Egiptomarkanmarkajant'aqhisiñap
uñjarakta,jach'ajach'atukuñanakapist'araktwa,jupanakar
qhispiyiriwsaraqawaytxa.Jichhastijutam,Egiptomarkar
khitäma”sasa.
35UkaMoisesaruxjaniwmunapkänti,akhamsasa:
“¿Khitisjumaruxapnaqiriru,taripiriruutt'aytamsti?”
Diosaxch'uxñaquqanakanuñstkänaukaangelan
amparapampiwapnaqiritqhispiyiritkhithäna.
36UkatstipusitunkamarawEgiptouraqin,WilaLamar
qutan,wasaranmuspharkañanakuñacht'ayäna.
37AkaMoisesaxisraelitanakarsänwa:“TatituDiosamasti
nayampjamawjilanakamatmäprofetautt'ayapxätam.
juparuwist'apxäta”sasa.
38Jupawwasaraniglesiankkäna,Sinaqullunjupamp
parlkänaukaangelampi,nayraawkinakasampi.
39Nayraawkinakajastijaniwjuparist'añmunapkänti,jan
ukastijupanakatjithiqtapxäna,ukatstiEgiptomarkaruw
kutt'xapxäna.
40Aaronarsarakïnwa:“Diosanaklurapxita,nanak
nayraqatansarapxañapataki,Egiptouraqitirpsuwaykistu
ukaMoisesatxa,janiwyatipktikunajanwalt'äwisjupat
pasawayki”sasa.
41Ukaurunakanstimävacaqallulurapxäna,ukatsti
idoloruwsacrificioluqtapxäna,jupanakanamparapamp
luratanakapatkusisipxäna.
42UkatstiDiosaxjupanakaruxalaxpachankirejercitopar
yupaychañatakiwjaytawayäna.kunjämtixprofetanakan
libropanqillqatäkiukhama:“Israelanutapa,¿jiwayata
uywanakampsacrificionaksawasaranpusitunkamaranak
luqtapxita?”
43Jïsa,jumanakaxMoloccarpa,Remfandiosaman
warawarapapthapipxtaxa,ukauñnaqanakyupaychañataki.
44NayraawkinakajaxwasaranQhanañchañCarpa
utjayapxäna,kunjamtïjupaxsiskänukhamarjama,
Moisesarparlkasaxkunjämtixuñjkataynaukarjam
lurañapataki.
45UkaqhipatjutirnayraawkinakasastiJesusampchikaw
janjudiöpkisukanakarkatuntapxäna,jupanakaruxDiosax
nayraawkinakasannayraqatapanalisnukatayna,Davidan
urunakakama.
46JupanakastiDiosnayraqatankhuyapayasiñap
katuqapxäna,JacobunDiosatakixmäcarpajikxatañ
munapxäna.
47UcampisSalomonajjmäutalurayäna.
48Ukampisjach'ajach'ajaqixjaniwamparampilurat
templonakanjakkiti.kunjämtixprofetaxsiskiukhama.
49Alaxpachaxtronoxawa,akauraqistikayunakaxa,¿kuna
utasnayataklurapxäta?siwaTatitu:janukax¿kawkïris
samarañaxaxa?
50¿Janitamparajaxtaqiukanaklurki?
51Jumanakaxqalachuymaninaka,jancircuncidat
chuymanaka, jinchunaka, Qullan Ajayumpix
sayt'asipxapuniwa.
52¿Kawkïrprofetarusnayraawkinakamaxjanarknaqapki?
KhitinakatixAskiDiosanjutañapnayrayatiyapkän
ukanakaruwjiwayapxi.Jumanakaxjichhaxjupanakarux
aljantirinaka,jiwayirjaqinakäpxtawa.
53JupanakastiangelanakanmunañaparjamawLey
katoqapjje,ukampisjaniwphoqhapkiti.
54Ukist'asinsti,jupanakaruxchuymch'allxtayasipxäna,
ukatkisunakapampixJesusarch'allxtapxäna.
55JupastiQullanAjayunphuqt'ata,alaxpacharuñtasinxa,
Diosanjach'akankañapuñjäna,JesusarusDiosan
kupïxapansayt'atäskiruñjäna.
56Ukatsapxarakïnwa:—Alaxpachajist'aratuñjta,Jaqin
YuqaparusDiosankupïxapansayt'atäskiruñjta—sasa.
57Ukatstijach'atarnaqasipxäna,jinchunakapsa
jark'aqapxäna,ukatmäamtampiwJesusart'ijtxapxäna.
58Ukatstimarkatjaqunukusawqalampk'upjapxäna.
59UkatstiEstebanarqalampk'upjasawDiosarart'asipxäna:
—JesusTatit,ajayujarkatuqapxam—sasa.
60Ukatstiqunqurt'asisawjach'atart'asïna:—Tatay,jan
ukajucharjuchañchapxamti—sasa.Ukarsusinsti,
ikirïxänwa.
8JAQTHAPI
1UcatSaúlreyejjjiwañapiyawsascäna.Ucapachasti
Jerusalénmarkankiriglesiacontrawwalarknaqapjjäna.
TaqeniwJudea,Samariauraqinch'iqintatäpxäna,
apostolonakasjanukasti.
2DiosaryupaychirjaqinakastiEstebanarimt'añkamaw
irpapxäna,ukatstiwaljachapxäna.
3Saúlchachastiiglesiaruwt'unjäna,sapautaruwmantasin
chachawarminakarukatuntasincarcelarjist'antayäna.
4Ukatstich'iqintatäpkänukanakaxtaqichiqaruwDiosan
arunakapyatiyañataksarapxäna.
5UkatstiFelipexSamariamarkarsarasinCristotjupanakar
yatiyäna.
6JaqenakajjmäamtampiwFelipejjsiskänaukanak
istʼapjjäna.
7Q'añuajayunakaxjach'atjach'atarnaqasisaxwalja
jaqinakatmistunïna.
8Ukamarkanstiwalikusisiñawutjäna.
9Simónsutinimäjaqiwutjäna,jupastinayraxukamarkan
layqanaklurirïna,Samariamarkankirinakaruxlayqasiyäna.
10Jupanakaruxtaqiniwist'apxäna,jisk'atjach'ajaqikama,
sapxarakïnwa:“AkajaqixDiosanjach'ach'amapawa”sasa.
11Jupanakastijupanakaruxwaliaskituñjapxäna,walja
maranakawjupanakaruxlayqasiñanakluratayna.
12UcampisFelipejjDiosanReinopata,Jesucristonsutipat
yatiyatapariyawsapjjänaukhajja,chachanakaswarminakas
bautisasipjjäna.
13Simónpachparakiwiyawsäna,bautisasisinsti,Felipemp
chikawmuspharäna,kunamuspharkañanaktïlurkäna
ukanakuñjasa.
14JerusalénmarkankirapostolanakaxSamariamarkan
Diosanarunakapkatuqatapyatisinxa,Pedrompiru
Juanampiruwkhithapxäna.
15Jupanakastisaraqasinxa,QullanAjayun
katuqapxañapatakiwmayipxäna.
16(Jichhakamaxjaniwkhitirusjuchañchatäkänti,
jupanakakiwTatitJesusansutiparbautisasipxäna).
17UkatstijupanakaramparanakapluqxatasinQullanAjay
katuqapxäna.
18Simonaxapostolanakanamparanakapluqxatasinqullan
Ajayuxjupanakarchuratätapuñjäna.
19Ukatsarakïnwa:—Akach'amchurapxita,khitirutix
amparluqtkäukarQullanAjaykatuqañapataki—sasa.
20Pedrostijuparuxsänwa:—Qullqimaxjumampchikaw
tukusxi,Diosanchuräwipaxqullqimpialasispauk
amuyatamatxa—sasa.
89

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
21Jumajjjaniwkunalurañasutjktamti,janirakiwkuna
lurañasutjktamti,Diosnayraqatanchuymamajjjaniw
cheqapäkiti.
22Ukhamasti,janwaliluratanakamatarrepentisim,ukat
Diosatmayisim,inaschuymamanlup'iñampampachatächi
ukhaxa.
23Nayajjamuyasta,jumajjk'allk'uq'añuq'añumpi,ñanqha
lurañanchinuntatätamsa.
24Simonastisarakïnwa:—Tatiturmayipxamnayalayku,
janmaynisakaarunaknayarpuriñapataki—sasa.
25JupanakastiTatitunarunakapyatiyasa,Jerusalén
markaruwkutt'xapxäna,ukatSamariamarkankirwalja
ayllunakansumayatiyäwinakyatiyapxäna.
26TatitunangelapajjFeliperuwsäna:—Sartasim,aynach
toqerusarjjam,JerusalénmarkatGazamarkarsaraqaniuka
thaknamsarjjam.
27Ukatstisartasinsarxäna,Etiopíamarkankirmäjaqiruw
uñjäna,jupastiEtiopíamarkankirCandacereinan
p'iqinchiripawa,jupaxtaqiyänakapuñjirïnwa,Jerusalén
markaruwyupaychañatakjutäna.
28Kutt'anxäna,carropanqunt'atawIsaíasprofetaxliyt'äna.
29UkatstiAjayuxFeliperuxsänwa:—Jak'achasim,ukat
akacarrompimayachasim—sasa.
30Felipestijuparjak'achasisinIsaíasprofetanqillqatap
liyt'irist'asinakhamsänwa:—¿Kuntïliyt'ktaukamuyt'tati?
31Jupastisarakïnwa:—¿Kunjämaraknayasti,jankhitis
irpkistaspasti?UkatstiFelipexjupampchika
qunt'asiñapatakiwachikt'äna.
32Liyt'känaukaQellqatajjakhamsänwa:“Jupajjmä
ovejaruñtatawjiwayañatakirpapjjäna.kunjamtïmä
corderojjamuktʼkiukhama,jupajjjaniwlakapjistʼarkänti.
33Jupanjisk'achatäsaxtaripäwipaxapaqatäxänwa;
jakäwipaxakauraqitapaqatäxiwa.
34UcaeunucostiFeliperuwsäna:—Achikt'asipxsmawa,
¿khititsaprofetaxukparli?¿jupapachpata,janukaxyaqha
jaqitcha?
35UkatstiFelipexlakapjist'arasawukapachpaQillqatat
Jesusatyatiyäna.
36Thakkasaxmäumaruwpuripxäna,ukateunucoxsänwa:
—Uñtapxam,akaxumawutji.¿Kunasbautisasiñatak
jark'itu?
37Felipestisarakïnwa:—Jumatixtaqichuymamampi
iyawsätaxa,iyawsasmawa—sasa.Jupastisarakïnwa:—
NayaxiyawstwaJesucristoxDiosanYuqapätapxa—sasa.
38Ukatstiukacarroruxsayt'ayañapatakiwmayïna.ukatsti
bautisarakïnwa.
39Umataypitmistusinsti,TatitunAjayupawFeliperux
irpsuwayxäna,ukhamatukaeunucoxjanmayamp
uñjañapataki.
40UcampisFelipejjAzotosatcheqanwajikjjatasïna,
ukatstiCesareamarkarpuriñkamawtaqemarkanakan
yatiyäna.
9JAQTHAPI
1SaúlreyejjTatitundiscipulonakaparajjsarayasa,
jiwayañatakisa,jilïrsacerdotenukarsaräna.
2UkatstiDamascomarkarsinagoganakarcartanakmayïna,
ukhamatchachanakasjanukaxwarminakasuka
thakhinjamjikxatkanixa,Jerusalénmarkarkatuntat
apaniñapataki.
3JupajjsarkasajjDamascojakʼaruwpurinïna,mä
akatjamatwaalajjpachatmäqhanajjqhantʼäna.
4Uraqiruliwxatasinxa,mäaruist'äna:—Saulo,Saulo,
¿kunatsaarknaqapxista?
5Jupastisarakïnwa:—Tatay,¿khitïtasa?Tatitusti
sarakïnwa:—NayaxarknaqktaukaJesusätwa.
6Jupastikhathatt'asisawakhamsäna:—Tata,¿kunlurañsa
munta?Tatitustijuparuxsänwa:—Sartasim,markar
sarxam,ukatkuntixlurañamäkiukyatiyapxätam—sasa.
7Jupampchiksarirjaqinakaxjanarsuñjamaw
sayt'asipxäna,mäaruist'asa,ukampisjaniwkhitirus
uñjapkänti.
8Saúlreyejjakaoraqetsartjjäna.nayranakapjist'arasinsti
janiwkhitirusuñjkänti,janukastiamparatkatt'asisaw
Damascomarkarirpapxäna.
9Kimsauruwjanuñjkataynati,janirakiwmanq'kataynati,
janirakiwumkataynati.
10Damascomarkanjja,Ananiassatmädiscipulowutjäna.
Tatituxmäunañchäwinjuparuxsänwa:“Ananías”sasa.
Jupastisarakïnwa:—Tatay,nayajjakanktwa—sasa.
11Tatitustijuparuxsänwa:—Sartasim,chiqasatäkisuka
thaknamsaram,ukatJudasanutapanmäSaúlsutini,Tarso
markankirjaqitjiskt'am.
12MävisionanwaAnaníassutinimäjaqirmantaniruñji,
juparamparapampluqxatasinuñjañapataki.
13Ananiasastisarakïnwa:—Tatay,waljaniruwakajaqit
ist'ta,kunjämtixJerusalénmarkanqullanjaqinakamarjan
walinaklurkiukxa.
14Jupajjsacerdotenakanjilïrinakapatjja,sutim
aytasirinakarkatuntañatakiwchʼamanïski.
15UcampisTatitojjjuparojjsänwa:—Sarjjam,jupajj
nayatakejjmäajllitvasowa,janjudiöpkinacaru,reyinacaru,
israelitanacanayrakataquiwsutijapañataqui.
16Nayastijuparuñacht'ayarakïwa,kunjajach'a
t'aqhisiñanakassutixlaykuxt'aqhisiñapa.
17Ananiasastiutaparuwsarxäna.amparanakap
luqxatasinstisänwa:—Saúljilata,Tatitux,jutktauka
thakinuñstkistuukaJesusawnayarkhitanitu,jumar
uñjañamataki,QullanAjayumpiphuqt'atäñamataki—sasa.
18Ukspachawnayranakapatmäescamaruñtatjaquqanïna.
19Manq'akatuqasastich'amañcht'atäxänwa.Ukapachaw
SaúlreyejjDamascomarkanjakapkänauka
discipulonakampchikamäqawqhaurunakjakasïna.
20UkspachawsinagoganakanCristotyatiyäna,Diosan
Yuqapawa.
21Taqikhitinakatixjuparist'apkänukanakaxwal
muspharapxäna,sapxarakïnwa:¿JanitakaxJerusalén
markanukasutimpist'asirjaqinakart'unjäna,ukatuka
amtampiwakachiqarpurinipxäna,jilïrsacerdotenakar
katuntatirpañataki?
22UcampisSaúlreyejjjuk'ampiwch'amanïscäna,
Damascomarcanjakirjudionacarojjch'ajjwtayäna,jupajj
cheqpachCristötapuñacht'ayasa.
23Waljaurunakphuqhasxänaukaqhipatsti,judionakax
juparjiwayañatakiwamtapxäna.
24UkampisSaúlreyixjupanakansuyt'äwipyatirakïnwa.
UkatarumayarumawpunkunakuñjapxänaJesusar
jiwayañataki.
25UkatstidiscipulonakajjarumawJesusarirpapjjäna,mä
canastaruwperqajakʼarapaqtʼapjjäna.
26SaúlreyejjJerusalénmarkarpurinkänaukhajja,
discipulonakapampmayachasiñwayantʼäna,ukampis
90

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
taqeniwjuparajjsarapjjäna,janiwdiscipulopätap
creyipkänti.
27UkampisBernabeaxapostolanakanukarirpäna,ukatsti
kunjamsaTatiturthakinuñjäna,jupampparläna,Damasco
markanJesusansutipxaruxjanaxsarasawyatiyäna.
28JupanakampchikawJerusalénmarkarmantasa,
mistuñasa.
29JesusaxTatitJesusansutipxaruxjanaxsarasawparläna,
griegojaqinakampiwch'axwäna.
30JilatanakajjukyatisawCesareamarkarirpjjapjjäna,
Tarsomarkarkhitapjjarakïna.
31UkapachawiglesianakaxtaqpachJudea,Galilea,
Samariauraqinsamarañtukuyapxäna.Tatituraxsarañampi,
QullanAjayunchuymacht'äwipampisarnaqasaxwalpun
jilxattapxäna.
32Pedrojjtaqecheqanakarsaraskänaukhajja,Lidamarkan
jakasipkänaukasantojaqenakanukarsaraqanïna.
33UkanstiEneassatmäjaqiruwjikxatäna,jupaxllätunk
marawikiñanimantaskäna,parálisisusumpusuntatänwa.
34Pedrostijuparuxsänwa:—Eneas,Jesucristow
k'umarapttamxa.Ukatjankʼakiwsartäna.
35Lida,Sarónsatchiqanjakirinakaxtaqiniwjupar
uñjapxäna,ukatstiTatituruwkuttʼapxäna.
36Jopemarkanjja,Tabitasatmädiscipulowutjäna,uka
discipulojjDorcassatawa.
37Ukaurunakanxa,ukawarmixusuntasinjiwxäna,
jariqt'asisinsti,mäaltusutaruwikiyapxäna.
38LidamarkaxJopemarkajak'ankxänwa,
discipulonakapastiPedronukankatapist'asinxa,päjaqiruw
juparkhithapxäna,jupanakarjanqhipt'añapataki.
39UkatstiPedroxjupanakampchikawsartasïna.
KunapachatixJesusarpurinkänaukkhasti,utapataruw
irpanipxäna,taqiijmawarminakastijacht'asisawjupan
jak'apansayt'asipxäna,Dorcaschachaxjupanakamp
chikäskänaukaisi,isinakuñacht'ayasa.
40UcampisPedrojjtaqeniruwmistüna,qonqort'asisaw
Diosatmayisïna.ucatstijanchiparkutt'ayasajjsänwa:—
Tabita,sartam—sasa.Ukatstinayranakapjist'arasïna,
Pedroruñjasasti,qunt'asïna.
41UkatstiJesusaxamparapluqxatäna,ukatstiqullan
jaqinakampiru,ijmawarminakarujawst'asaxjakkirjaqiruw
uñt'ayäna.
42JupajjJopemarkpachanuñtʼatäjjänwa.waljaniwTatitur
iyawsapxäna.
43JesusastiwaljaurunakawJopemarkanqheparäna,mä
Simónsatqʼochulurirjaqempchika.
10JAQTHAPI
1Cesareamarkanjja,Corneliosatmäjaqewutjäna,jupasti
italianosatgruponcapitanapänwa.
2JupajjDiosaryupaychirjaqënwa,utapampchikaDiosar
ajjsarirïnwa,jaqenakarojjwaljalimosnachurirïnwa,
Diosarussapakutiwmayisïna.
3Niyallätunkhorasaruwmävisionanuñjäna,Diosanmä
angelapawjuparjakʼachasisinjuparsäna:“Cornelio”sasa.
4Juparuñkatasinstiajjsarasawsäna:—Tatay,¿kunas
ukajja?Jupastisarakïnwa:—Oracionanakamasa,
limosnanakamasaDiosnayraqatanamtañatakiwjuti—sasa.
5JichhastiJopemarkarmäjaqirkhithapxam,mäSimón
ukarjawst'apxam,jupaxPedrosatawa.
6JupastiSimónsatq'añulurirjaqimpiwqurpachasi,utapax
qutathiyankiwa.
7Corneliompiparlirangelajjsarjjänaukhajja,utapanpä
yanapirinakaparuwjawsäna,juparsuytʼirmäsoldadoru.
8TaqiukanakyatiyasaxJopemarkaruwkhithäna.
9Qhepürojjsarkasajjmarkarjakʼachasipkänaukhajja,niya
sojjtajaypʼuhorasaruwPedrojjutapatjjarmakhatasïna.
10Manq'añmunasawJesusaxwalimanq'atawtjatäna,
ukampiswakicht'asipkänukkhasti,mäjuk'allakt'ataw
uñjasïna.
11Ukatstialaxpachajist'aratuñjäna,mäjach'alaphiruñtat
pusiesquinanakapart'ant'atmävasosaraqiruñjäna.
12Ukanstipusikayunianimalanaka,sallqaanimalanaka,
jamach'inaka,alaxpachankirjamach'inaka.
13Ucatstimäaruwist'asïna:—Sartim,Pedro!jiwayaña,
ukatstimanq’aña.
14Pedrostisänwa:—Tatay,janiwukhamäkiti.Janipuniw
kunaq'añunaksa,q'añunaksamanq'kti.
15Ucaarustimayampmayampparläna:—Diosajj
q'omachaquiucajja,janq'añusamti—sasa.
16Kimsakutiwukhamlurasïna,ukavasostiwasitatwa
alaxpacharaptatäxäna.
17KunapachatixPedroxukaunañchäwixkunsañsmuni
ukpächaskänaukhaxa,Corneliotkhitanirjaqinakax
Simonanutapatjiskt'asipxäna,ukatstipunkunayraqatan
sayt'asipxäna.
18Ukxarustijawsapxäna,PedrosutiniSimonaxukan
qurpachatäpachati?
19Pedroxukaunañchäwitlup'iskipanxa,Ajayuxjuparux
sänwa:—Kimsajaqiwthaqhapxtam—sasa.
20Ukhamasti,sartasim,saraqam,jupanakampchikajan
pächasissarañamawa,nayawjupanakarkhitanta—sasa.
21UkatstiPedroxCorneliotkhithatäpkänaukajaqinakan
ukarsaräna.—Uñtapxam,nayaxkhitirutixjumanakax
thaqhapktaukakïtwa,¿kunatsajumanakaxjutapxta?
22Jupanakastisapxarakïnwa:—Corneliocapitanarux
chiqaparuñjirjaqi,Diosaraxsart'irjaqi,taqijudionak
taypinsumauñt'atjaqi,Diosaxmäqullanangeltuqiw
iwxt'äna,utaparjawst'añamataki,ist'añamatakijuman
arunakapa.
23Ucatstijupanacarojjutarjawsasawqorpachayäna.
QhipürustiPedroxjupanakampchikawsarxäna,Jope
markatmäqawqhajilatanakawjupampchiksarapxäna.
24QhipürustiCesareamarkaruwmantapxäna.Corneliox
jupanakarsuyt'äna,wilamasinakaparu,jak'amasinakapar
jawst'arakïna.
25Pedrojjmantaskänaukhajja,Corneliojjjupampjikisisajj
kayunakapjakʼaruwqontʼasisinyupaychäna.
26UcampisPedrojjjuparirpäna,sarakïnwa:—Sartam;
Nayapachpasmächachätwa.
27Jupampparltʼaskänaukhajja,mantasinjja,walja
jaqenakaruwtantachtʼasipjjäna.
28Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jumanakaxyatipxtawa,
mäjudíojaqinmaynimpchikt'atäñapa,janukaxyaqha
markankirjaqimpchikt'atäñasa.UcampisDiosawnayarojj
uñacht'ayitu,janiwkhitirusq'añu,janq'añusañajäkiti—
sasa.
29Nayastikhitanitäkituukhakiwjumanakanukarjutta,
¿kunaamtampisnayarjawst'apxista?
30Corneliostisarakïnwa:—Pusiurunayrawjichhürkamax
ayunaskayäta.llätunkhorasaruwutajanmayisiyäta,ukatsti
91

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
mäjaqiwk'ajkirisimpisthapt'atanayannayraqatajan
sayt'atäskäna.
31Ukatsarakïnwa:—Cornelio,mayisïwimaxist'atawa,
limosnachuratamastiDiosnayraqatanamtatäxiwa—sasa.
32UkhamastiJopemarkarkhithapxam,Simónukar
jawst'apxam,jupastiPedrosatarakiwa.jupastiquta
thiyankirSimonanutapanikintatawa,jupaxñik'ut
khuchhuqirjaqinutapanwa,jupawjutkaniukkhaxjumamp
parlt'ani.
33Ukspachawnayajjjumarukarkhitanta.Jumastiwali
sumlurtaxa,jutätamxa—sasa.JichhastitaqiniwDiosan
nayraqatapanjutapxta,taqikuntixDiosaxsisktamuk
ist'añataki.
34UkatPedroxlakapjist'arasinsäna:—Chiqpachansa
nayaxamuyastaDiosaxjaniwkhitirusyäqkiti.
35Ucampistaqemarkanjja,khititejjjuparajjsarki,
cheqaparsarnaqkiukajja,jupampistʼatawa.
36DiosaxisraelitanakaruxJesucristotuqisumankañ
yatiyasawapayanitayna.
37Nayajjsapjjsmawa,jumanakajjyatipjjtawa,ukaarojj
Judeamarkpachanyatiyaskäna,Galileatqalltasinjja,
Juananbautisatäpkänaukaqhepatjja.
38DiosaxNazaretmarkankirJesusarQullanAjayumpi,
ch'amampijawillt'äna.Diosaxjupampïskänwa.
39Judionakanuraqipansa,Jerusalénmarkansataqikuntix
jupaxlurkänukanakxananakaxyatipxtwa.Juparusti
jiwayasawmäquqarwarkt'apxäna.
40Diosaxkimsïruruwjaktayäna,ukatstiqhan
uñacht'ayäna.
41Janiwtaqejaqenakaryatiykiti,janukastiDiosannayra
ajllittestigonakaparuwuñtʼayapjjta,jupanakajjjiwatanak
taypitjaktkänaukaqhepatjupampchikawmanqʼasipjjta,
umapjjarakta.
42Jupajjjaqenakaryatiyapjjañajataki,Diosajjjakirinakata,
jiwatanakan Juezipäñapatak uttʼayatätap
qhanañchapjjañajatakiwewjjtʼapjjetäna.
43Taqiprofetanakaxjupatyatiyapxam,khititixjupar
iyawskiukaxsutiptuqiwjuchanakapatpampachatäni.
44Pedroxukaarunakparlkasaxa,QullanAjayuxtaqi
khitinakatixukaaruist'apkänukanakaruwpurintäna.
45Circuncidatäpkänaukanakasti,Pedrompchika
jutapkänaukanakajjwalmuspharapjjäna,janjudiöpki
ukanakarojjQullanAjayunchuräwipwarantataplayku.
46Jupanakajjyaqhaarunakparliristʼapjjänwa,Diosar
jachʼañchapjjarakïna.UcatstiPedrojjsänwa:
47¿Khitisumajark'aspa,jiwasaruñtasitQullanAjayun
katuqirjaqinakarjanbautisasipxañapataki?
48UkatstiTatitunsutiparbautisasipxañapatakiwmayïna.
Ukatxamäqawqhaurunakqhiparañapatakiwmayipxäna.
11JAQTHAPI
1Judeankirapostolanakampijilatanakampisti,jan
judiöpkisukanakanDiosanarunakapkatoqapjjatap
istʼapjjäna.
2PedrostiJerusalénmarkarpurinkänaukhajja,
circuncidatäpkänaukanakajjjupampiwchʼajjwapjjäna.
3Jumastisarakïnwa:—Jancircuncidatäpkiukajaqenakan
ukarmantäna,jupanakampchikawmanqʼasirïta—sasa.
4UcampisPedrojjqalltatpachukatoqetyatjjatasaw
jupanakarqhanañchäna.
5Jopemarkanmayisiskäyätwa,mävisionanuñjta:“Mä
jach'alaphiruñtatmävasoalaxpachatpusiesquinat
saraqaniski.ukatstinayaruwpurinitu.
6Nayajjnayranakajchʼoqtʼasajja,pusikayunianimalanak
uñjta,sallqaanimalanaka,jamachʼinaka,alajjpachankir
jamachʼinaka.
7Mäaruist'ta,nayarojjakhamsituwa:“Pedro,sartam;
jiwayañaukatstimanq’aña.
8Ucampisnayajjsista:‘Janiwukhamäquiti,Tatay,janiw
kunaq'añussa,q'añusalakajarojjmantawaykiti’sasa.
9Ucampisalajjpachatmayampist'itu:“Diosajj
q'omachquituucajja,janq'añusamti”sasa.
10Kimsakutiwukhamlurasïna,taqiniwalaxpachar
kutt'ayatäpxäna.
11UkspachawkimsachachanakaxCesareamarkatnayan
ukarkhithatäpkänaukautarpurinipxäna.
12UcampisAjayuwnayarojjjupanakampchiksarañ
mayïna,janpächasisa.Ukasuxtajilatanakaxnayamp
chikawsarapxäna,ukatstiukajaqinutaparmantapxta.
13UkatstiJesusaxutapanmäangelaruñjatap
uñacht'ayapxitu,ukaangelastisayt'atäskäna,juparsäna:—
Jopemarkarjaqinakkhitam,Simónukarjawsayapxam,
Pedrosutini.
14Qhitisarunakyatiyätam,ukhamatjumasa,taqpach
utamasaqhispiyatäpxäta—sasa.
15Nayajjparlañqalltkayätaukhajja,QullanAjayuw
jupanakjjarojjpurïna,kunjamtïqalltannanakajjjutkäna
ukhama.
16Tatitunarunakapatamtasiyätwa,kunjämtixjupax
siskäna:“ChiqpachansaJuanaxumampiwbautisasi”sasa.
ukampisQullanAjayunbautisatäpxätawa.
17DiosaxJesucristoTatituriyawsirinakjamchurkistu
ukhama.¿kunasnayajjDiosarsaykatañataki?
18Ukist'asinsti,amukt'asawDiosarjach'añchapxäna:—
UkhamastiDiosaxjanjudiöpkiukanakarus
arrepentisipxañapatakixjakañchuraraki—sasa.
19Estebananarknaqatapatch'iqintatäpkänukanakax
Fenice,Chipre,Antioquíauksaruwsarapxäna.
20JupanakatyaqhepajjChipre,Cirenemarkankir
jaqenakänwa,jupanakajjAntioquíamarkarpurisajjgriego
jaqenakaruwTatitJesusatyatiyapjjäna.
21Tatitunamparapaxjupanakampchikäskänwa,walja
jaqinakawiyawsapxäna,ukatstiTatituruwkutt'apxäna.
22UkatstiJerusalénmarkankiriglesiankirinakaxukatuqit
yatiyapxäna,ukatBernabearkhithapxänaAntioquíamarkar
sarañapataki.
23JupastiDiosankhuyapayasiñapuñjasaxwalkusisïna,
taqiniruwch'amañcht'äna,taqichuymaTatitur
mayachasipxañapataki.
24Jupastisumajaqïnwa,QullanAjayumpi,iyawsäwimpi
phuqt'ata.
25UkatstiBernabeaxTarsomarkaruwsaräna,Saúlreyir
thaqirsarañataki.
26Juparjikxatasaxa,Antioquíamarkaruwirpäna.Ucatsti
mämarawiglesiamptantachasipjjäna,waljajaqenakaruw
yatichapjjäna.UkatdiscipulonakaparojjAntioquía
markanwanayraqatcristianosasinsutichapjjäna.
27UkaurunakanstiprofetanakawJerusalénmarkat
Antioquíamarkarpurinipxäna.
28Jupanakatmaynïriwsayt'asïna,Agabosutini,jupasti
Espiritutuqiwtaqiakapachanjanwalt'äwixutjanisasaw
qhanañchäna.
92

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
29DiscipulonakajjsapamayniwJudeankirjilat
kullakanakaryanaptʼaapayaniñamtapjjäna.
30Jupanakastiukhamlurapxäna,Bernabé,Saúlchachan
amparapampiwjilïrinakarapayapxäna.
12JAQTHAPI
1NiyaHerodesreyejjiglesiankiryaqhepjaqenakar
llakisiyañatakiwamparanakapluqtäna.
2UkatstiJuananSantiagojilaparuwespadampijiwayäna.
3Judionakankusisitapuñjasajja,Pedrorirpjjarakïnwa.
(Ukapachawjanlevadurantʼantʼamanqʼañurunakax
utjäna).
4Juparkatuntasinsti,carcelarjist'antasinstipusipusit'aqa
soldadonakaruwkatuyäna,juparuñjañapataki.Semana
Santaqhipatjaqinakaruñstayañamtapxäna.
5Pedrosticarcelanjist'antatänwa,ukampis
iglesiankirinakaxDiosaruwjupalaykujanjaytjasis
mayisipxäna.
6Herodesajjjuparirpañmunkänaukhajja,Pedrojjpä
soldadonaktaypinikiskäna,päcadenampichint'ata.
7Tatitunangelapawjuparpurintäna,mäqhanawcarcelan
qhant'äna,Pedroruxladoparjawq'jasawsartayäna,akham
sasa:—Jank'aksartam—sasa.Ukatcadenanakapax
amparanakapatjaquqanïna.
8Angelastijuparuxsänwa:—Ch'ukumuchasim,ukat
sandaliasuchasim—sasa.Ukatukhamarakiwluräna.
Jupastisarakïnwa:—Isimmuyuntasinnayararkta—sasa.
9Ukatstimistusawjupararktäna.ucatjaniwyatipcänti
angelanluratapajjcheqäskatapjja;ukampismävision
uñjatapamuyasïna.
10Nayrïrguardiánukatpayïrguardarpachpasxapxäna
ukhaxa,hierrotluratpunkuruwpuripxäna,ukapunkux
markarsarañapawa.Jupanakastijupanmunatapatjist'aräna,
ukatstimäcalletuqiwsarapxäna.Ukspachawangelaxjupat
sarxäna.
11Pedroxamuyt'asinxsänwa:—Jichhaxchiqpachapuniw
yatxa,Tatituxangelaparuwkhitanitu,Herodesanamparapat
qhispiyitu,judionakantaqikuntixsuyapkänukanakat
qhispiyitu—sasa.
12Ukamuyt'asinsti,MarcossutiniJuanantaykapaMarian
utaparuwpurïna.ukanxwaljanipuniwmayisiñatak
tantachasipxäna.
13Pedrojjpunkullawintkänaukhajja,Rodasatmä
tawaqowistʼirjutäna.
14Pedronarupyatisinsti,janiwkusisiñatpunkujist'arkänti,
janukastit'ijt'asawmantasinkunjämtixPedroxpunku
nayraqatansayt'atäskänaukyatiyäna.
15Jupanakastisapxarakïnwa:—Jumajjloqtatätawa—sasa.
Ukampisukhamakïskapuniwasasawsapakuti
qhanañchäna.Jupanakastisapxarakïnwa:—Jupan
angelapawa—sasa.
16Pedrostiliqt'askakïnwa,punkujist'arasinjuparuñjasax
walmuspharapxäna.
17Ucampisjupajjamparapampiwamparapamp
amuktʼayasajjkunjämtejjTatitojjcarcelatirpsuwaypacha
ucjjayatiyäna.Jupastisarakïnwa:—Saram,Santiagoru,
jilatanakaru,akanakuñacht'ayapxam—sasa.Ukatsti
sarxasaxyaqhachiqaruwsarxäna.
18Urujayp'usti,soldadonaktaypinxjaniwmäjuk'a
ch'axwañasutjkänti,kunajanwalt'äwisPedrorpasäna.
19Herodesastijuparthaqt'asinjanjikxatkasaxa,
uñjirinakaruwjiskt'äna,ukatstijiwayapxamsasawsäna.
JudeamarkatCesareamarkarsarasinstiukanwaqhiparäna.
20HerodesastiTiro,Sidónmarkankirinakaruxwalpun
chuymch'allxtayäna,ukampisjupanakaxmäamtampiw
juparjak'achasipxäna,ukatBlastoreyinutauñjiriparmä
amigoptukuyasaxsumankañmunapxäna.kunatix
markapaxreyinmarkapampiwmanq'antatäna.
21MäurustiHerodesaxreyinisimpisthapt'atawtronopar
qunt'asisinjupanakararst'äna.
22Jaqinakastijach'atart'asipxäna:—Diosanarupawa,
janiwjaqinarupakiti—sasa.
23UkspachawTatitunangelapaxjuparjawq'jäna,Diosar
janjach'añchataplayku.
24UkampisDiosanarunakapaxjuk'ampiwjilxattawayi.
25BernabeampiSaúlchachampixJerusalénmarkat
kutt'anxapxäna,ukatstiMarcossutiniJuanampiirpapxäna.
13JAQTHAPI
1 Antioquíankir iglesianjja, profetanakampi
yatichirinakampiwutjäna.Bernabé,Simeón,Nígersatäkis
uka,CirenemarkankirLucio,Manaén,Herodesmarka
apnaqirimpi,Saúlsatchachampi.
2JupanakastiTatiturluqtasipkäna,ayunapkänaukhajja,
QullanAjayuxsänwa:“Bernábeampiru,Saúlampiru,
nayarujawst'atajataki”sasa.
3Jupanakastiayunasisa,Diosarmayisisa,amparanakap
luqxatasinxa,khithapxäna.
4JupanakastiQullanAjayunkhitasinxa,Seleucia
markaruwsarxapxäna.UcatstiChipremarkaruwbarcot
sarapjjäna.
5Salamismarkarpurisinsti,judionakansinagoganakapan
Diosanarunakapyatiyapxäna.
6IslataypitPafosmarkarsarasinsti,mälayqajaqiruw
jikxatapxäna,k'ariprofeta,mäjudío,Barjesúsutini.
7UkamarkaapnaqiriSergioPablo,waliamuyt'asirjaqimp
chikawutjäna.JupastiBernabeampiru,Saúlchachampir
jawsäna,Diosanarunakapist'añmunarakïna.
8UcampisElimaslayqirjaqiwjupanakaruxsaykatasïna,
jupariyawsäwitjithiqtañmunasa.
9UkxarustiSaúlreyixqullanAjayunphuqt'atawjupar
uñch'ukisïna.
10Ukatsarakïnwa:—Taqek'arichuymampi,janwali
lurañanakampiphuqt'ata,Supayanwawa,taqichiqapar
uñjañanuñisiri,¿janitTatitunchiqathakinakapmayjt'ayañ
jaytkäta?
11Jichhasti,Tatitunamparapaxjumaruwpuri,jumasti
juykhüxätawa,mäjuk'apachakiwIntixjanuñjkätati.
Ukspachawmäch'amaka,ch'amakasjuparpurïna;ukatsti
amparatkatthapisiñatakmäqawqhanakthaqhirsaräna.
12Ukuñjasasti,ukajilïrirpirixTatitunyatichäwipuñjasax
walmuspharasiniyawsäna.
13PablompijupampchiksarkasastiPafosmarkat
mistusawPamfiliamarkanPérgamarkarpuripxäna.
14PérgamarkatsarxasaxPisidiamarkanAntioquía
markaruwpuripxäna,ukatsábadourunsinagogaruw
mantapxäna,ukatstiqunt'asipxäna.
15Leyliyt'asinprofetanakliyt'añtukuyatatsti,sinagogan
jilïrinakapaxjupanakarkhithapxäna:“Jilatanaka,
jumanakatixjaqinakarewjjt'añarunakutjapxätamxa,
sapxarakim”sasa.
93

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
16UkatPabloxsayt'asisinamparapampiwsäna:—Israel
markankirinaka,Diosaraxsart'irinaka,ist'apxam—sasa.
17AkaIsraelmarkanDiosapawnayraawkinakasarajllïna,
Egiptomarkanjanuñt'atjaqinakjamjakasipkänukkhaxa,
jach'aamparapampiwukamarkatirpsuwayäna.
18Niyapusitunkamarawwasaransarnaqäna.
19Canaánuraqinpaqallqumarkanakart'unjasasti,
jupanakanuraqinakaplakirïna.
20Ukaqhipatstiniyapusipatakphisqatunkamaranakaw
jupanakaruxtaripirinakchuräna,Samuelprofetakama.
21Ukaqhipatstimäreymayipxäna,ukatDiosaxCis
chachanSaúlyuqapa,Benjamíntribunkirjaqiruwpusi
tunkamarachuräna.
22Juparapanukusinsti,Davidaruwjupanakanreyipat
utt'ayäna.Juparustijuparuwqhanañchäna:“Jeséchachan
Davidyuqaparuwjikxatta,jupastinayapachpawtaqi
munañaxphuqani”sasa.
23Ukajaqenwawanakapatjja,Diosajjarsutaparjamaw
IsraelmarkarmäQhespiyiriJesusarjaktayäna.
24KunapachatixJuanaxjanïrjutkasaxtaqiisraelitanakar
arrepentisiñatakbautisasiñyatiyäna.
25Juanajjkuntïlurañmunkänaukphoqaskänaukhajja,
akhamsasawsäna:“¿Khitirïkiristsajumanakajj
amuyapjjta?”Nayajjjaniwjupajjäkti.Ucampisnaya
qhepürojjmayniwjutaski,jupanzapatonakapjan
antutañajataki.
26Jilatanaka,Abrahamanwawanakapa,khitinakatix
jumanaktaypinDiosaraxsarapkiukanakaxjumanakaruw
akaqhispiyasiñaruapayanipxsma.
27Jerusalénmarkanjakirinakasa,jilïrinakapasa,juparjan
uñt'apxataplayku,profetanakanarunakapsa,sapasábado
urunliyt'atäkiukaarunaksa,juparjuchañchasax
phuqapxiwa.
28Jupanakastijanisjuparjiwayañatakutjkchïnjja,Pilator
jiwayatäñapatakiwachiktʼasipjjäna.
29Taqekuntïjupatqellqaskänaukphoqhasajja,qoqat
apaqasawmäsepulturarikipjjäna.
30UkampisDiosaxjiwatanaktaypitjaktayäna.
31WaljaurunakawGalileatJerusalénmarkarjupampchik
sarapkänaukanakaruñjäna,jupanakajjjaqenakan
qhanañchirinakapäpjjänwa.
32Kunatixnayraawkinakararsutäkiukaarunak
yatiyapxsma.
33Diosajjukapachparakiwjiwasanakarwawanakapar
phoqawayi,Jesusarjaktayasa.kunjämtixpayïrSalmo
qillqatanqillqatäkiukhama:“JumawNayanWawajätaxa,
jichhüruwnayaxyurïsma”sasa.
34Jiwatanaktaypitjaktayäna,jichhajjjaniwjukʼampjan
walirkuttʼjjaniti,jupajjakhamsänwa:“Davitan
khuyapayasiñapchurapjjäma”sasa.
35UkatwaJesusaxyaqhasalmoqillqatansaraki:“Janiw
QullanDiosamaruxjanwalinakuñjañapatakjaytkätati”
sasa.
36DavidaxDiosanmunañaparjampachpawawanakapar
luqtasaxikisxänwa,ukatstiawkinakapanjak'apan
ikintatäxänwa.
37UcampisDiosajjjaktayänaucampisjaniwjanwalinak
uñjcänti.
38Jilatanaka,yatipxam,akajaqituqijuchanakamat
pampachatäñyatiyapxatama.
39Jupatuqiwtaqiiyawsirinakaxtaqikunanaskituñjatäpxi,
Moisesankamachiparjamaxjaniwchiqaparuñjatäpkasmati.
40Ukhamastiamuyasipxam,profetanakanarsutaparjamax
jumanakarjanjutapxañapataki.
41Uñtapxam,jumanakaxjisk'achasirinaka,muspharapxam,
jiwarapxam,jumanakanurunakamapanmäluräwiluraskta,
ukalurawixjumanakaxjaniwiyawsapkätati,mäjaqis
jumanakaryatiyapxätamukhasa.
42Judionakaxsinagogatmistxapxänaukhaxa,jan
judiöpkisukaarunakjupanakaryatiyatäñapatakiw
achikt'asipxäna.
43Tamaxt'unjatäxänaukhaxa,waljajudionakasa,
yupaychäwirjutirinakasaPablompiru,Bernabeampiru
arktapxäna.
44Qhepürojjsábadourunjja,niyamarkpachawDiosan
arunakapistʼañataktantachasipjjäna.
45Ucampisjudionakajjwaljajaqenakaruñjasajja,
envidiasisawPablojjsiskänaukanakcontraparlapjjäna.
46UkatPablompiBernabeampixjanaxsarasawsapxäna:
—Diosanarupaxnayraqatjumanakaryatiyañaxwakisïnwa,
ukampisjumanakatapanukupxtaxa,wiñayjakañkatuqañax
janisaskïkaspaukhamamuyasipxtaxa,janjudiöpkis
ukanakaruwkutt'apxta—sasa.
47Tatitojjakhamsasawsapjjetu:“Nayajjjanjudiöpki
ukanakanmäqhanapäñamatakiwuttʼaysma,ukhamataka
oraqtukuykamqhespiyatäñamataki”sasa.
48Ukist'asinsti,janjudiöpkisukanakaxkusisipxänwa,
Tatitunaruparuwjach'añchapxäna.
49Tatitunarunakapaxtaqichiqanwayatiyasïna.
50UkampisjudionakaxDiosaryupaychirjach'añchat
warminakaru,markanjilïrinakaparuwch'allxtayapxäna,
PablompirBernabeampirarknaqapxäna,ukatstimarkapat
jaqunukupxäna.
51Ucampiskayunakapanlaq'apch'allt'asisawIconio
markarpuripxäna.
52Yatiqirinakapastikusisiñampi,QullanAjayumpi
phuqt'ata.
14JAQTHAPI
1Iconiomarkanjja,panpachaniwjudionakansinagogapar
mayampsarapjjäna,ukhamparlapjjäna,waljajudionakas
griegonakascreyipjjänwa.
2Ucampisjaniyawsirjudionacajjjanjudiöpqui
ucanacarojjjanwaliamuyunacaruwwilamasinacarjan
walt'ayapjjäna.
3WaljatiempowTatitunjanaxsarasparlapxäna,jupaw
Diosankhuyapayasiñaparupatqhanañchäna,ukat
amparanakapampiunañchanaka,muspharkañanak
lurañapatakiwyanaptʼäna.
4Ucampismarkanjakenacapajjt'aqanuqtatäjjänwa,
yaqhepastijudionacampi,mäapostolonacampi.
5Kunapachatixjanjudiöpkiukanakasa,judionakas
jilïrinakapampi,jupanakarjanwalinaklurapxäna,qalamp
k'upjapxarakïna.
6JupanakastiukyatisaxListra,Derbemarkanakaruw
jaltxapxäna,ukamarkanakaxLicaoniamarkankiwa,ukat
ukajak'ankirmarkanakaruwjaltxapxäna.
7Ukanstisumayatiyäwinakyatiyapxäna.
8Listramarkanstimächachawqunt'atäskäna,janch'amani,
taykapanpurakapatpachjanch'amani,janipuniw
sarnaqirïkänti.
9JupastiPablonparlatapist'äna.
94

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
10Jach'atarumpiwsäna:—Kayunakamsayt'asim—sasa.
Ukatjupaxt’ijt’asawsarnaqäna.
11JaqinakaxPablonluratapuñjasaxjach'atarunak
arsupxäna:—Diosanakaxjaqiruñtatawjiwasanukar
saraqanipxi—sasa.
12UkatstiBernabear“Júpiter”sasawsutichapxäna.
Pablosti,Mercuriosatänwa,jupawjilïrarst'äna.
13UcatstiJúpitersatsacerdotejjmarkapatnayraw
vacanaca,guirnaldaapanïna,ucatstimarcanacampchikaw
sacrificioloqtañmunäna.
14BernabeampiPablompiapostolanakaxukyatisinxa,
isinakch'iyjasipxäna,ukatstijach'atjach'atarnaqasisax
jaqinaktaypiruwt'ijtapxäna.
15Ukatsapxarakïnwa:—Tata,¿kunatsaukhamlurapxtaxa?
Nanakaxukhamarakiwjumanakampchikamunañan
jaqinakäpxsma,jumanakaryatiyapxsmaakainach'usat
jakkirDiosarkutt'apxañamataki,jupawalaxpacha,
akapacha,quta,taqikunatixukanutjkiukanakluratayna.
16Nayratiemponjja,taqemarkanakaruwthakinakaparjam
sarnaqapjjañapatakjaytäna.
17Ukampisjaniwjupapachpaxjanyatiyasjaytkänti,
askinaklurasaxalaxpachatjallusa,achuñpachanaksa
churarakistu,chuymanakasarmanq'añampi,kusisiñampi
phuqt'ayasa.
18Ucaarunacampiwjakenacarojjjansacrificio
loqtapjjatapatjark'apjjaraquïna.
19Antioquía,Iconiouksatmäqawqhajudionakawuka
chiqarpurinipxäna,jupanakastijaqinakaramuyt'ayapxäna,
Pablorqalampk'upjasinjiwatäkaspasukhamamuyasax
markatirpsupxäna.
20Ukampisdiscipulonakapajjjuparjakʼachasipkäna
ukhajja,jupajjsartasinmarkaruwpurïna.
21Ukamarkarsumayatiyäwinakyatiyasa,waljajaqinakar
yatichañtukuyasaxListra,Iconio,Antioquía
markanakaruwkutt'xapxäna.
22Yatiqirinakanalmanakaparch'amañcht'apxam,
iyawsäwipansarantapxañapataki,waljat'aqhisiñanakan
DiosanReinoparmantañasawa.
23Jupanakastisapaiglesianirpirchuymaninakutt'ayasa,
ayunañampmayisiñtukuyasaxTatituruwkatuyapxäna,
jupariyawsapxäna.
24Pisidiamarkarsarasinjja,Panfiliamarkaruwpuripjjäna.
25Pérgamarkanarunakyatiyasinsti,Ataliamarkaruw
sarapxäna.
26UkatstiAntioquíamarkaruwbarcotsarapjjäna,uka
cheqatjja Diosan khuyapayasiñapatwa Diosan
khuyapayasiñaparwaktʼayatäpjjäna,kunalurañanaktï
phoqapjjataplayku.
27Jupanakasti,iglesiartantacht'asisinsti,taqikuntix
Diosaxjupanakamplurkatayna,kunjämtixDiosaxjan
judiöpkiukanakariyawsäwipunkujist'arataynauk
yatiyapxäna.
28Ukanstiwaljamaranakawdiscipulonakapampchika
qhiparapxäna.
15JAQTHAPI
1Judeachiqatsaraqaniryaqhipjaqinakaxjilatanakar
yatichasawsapxarakïna:“JumanakatixMoisesan
saräwiparjam circuncidatäpkäta ukhaxa,janiw
qhispipkasmati”sasa.
2KunapachatixPablompiBernabeampixjupanakampjan
mäjuk'ach'axwapxäna,ch'axwapxäna,Pablompi
Bernabeampi,mayninakampi,Jerusalénmarkar
sarapxañapataki,apostolonakampi,jilïrirpirinakampi,uka
jiskt'atuqita.
3Congregacionanirpatäsinsti,Fenicia,Samariauksa
tuqinakanwa,janjudiöpkisukanakankutikipstatapat
yatiyapxäna.
4Jerusalénmarkarpuripkänaukhajja,iglesiankirinakasa,
apostolonakasa,jilïrirpirinakasjupanakarkatoqtʼapjjäna.
5Ukampisiyawsirifariseonakatyaqhepajjsartasipjjäna,
sapjjäna:“Wakisiwacircuncisiónlurañasa,Moisesanleyip
phoqapjjañapataki”sasa.
6Ukatapostolonakasa,irpirchuymaninakasukatoqet
yatjjatañatakiwtantachasipjjäna.
7Kunapachatixwalch'axwañqalltäna,Pedroxjupanakar
sänwa:—Jilatanaka,jumanakaxyatipxtawakunjämtix
Diosaxmäjuk'anayraxjiwasanakatajlliwaykistu,jan
judiöpkiukanakaxnayanlakaxtuqisumayatiyäwinak
ist'apxañapataki.ukatiyawsapxam.
8Chuymanakuñt'irDiosaxjupanakarqhanañchäna,Qullan
Ajayuchurasa,kunjämtixjiwasanakarchurkistuukhama.
9Jupanakampejjjaniwmayjtʼayapjjamti,iyawsäwilayku
chuymanakaparqʼomachapjjam.
10Jichhasti,¿kunatsaDiosaryant'apxta,discipulonakarmä
yugouchañyant'apxasma,ukayugoxjaniwnayra
awkinakasasa,nanakasapt'añjamäkänti?
11UkampisJesucristoTatitunkhuyapayasiñapampiw
qhispiyatäñäni,jupanakjamarakiwqhispiyatäñäni.
12Taqijaqinakaxamukt'asawBernabeampiruPablompir
ist'apxäna,kunamuspharkañanaksaDiosaxjanjudiöpkis
ukanakarjupanaktuqilurataynaukyatiyapxäna.
13Jupanakajjamuktʼapjjänaukhajja,Santiagojjsänwa:
“Jilatanaka,nayaristʼapjjeta.
14KunjamsaDiosaxnayratpachjanjudiöpkiukanakar
tumptʼäna,sutiplaykumämarkaapsuñapataki.
15Profetanakanarunakapajjukapachparakiwa.kunjamtï
qillqatäkiukhamarjama,
16Ukaqhepatjja,nayajjkuttʼanïwa,ukatstiDavidan
Tabernáculopwasitatsaytʼayä,ukacarpajjtʼunjatänwa.
Ukat'unjatanakwasitatsayt'ayarakï,ukatstisayt'ayarakïwa.
17Jilt'irjaqinakaxTatiturthaqhapxañapataki,ukhamarak
taqijanjudiöpkisukanakansutixatuñt'atäpkiukanakampi,
siwa,taqiukanaklurirTatituxsiwa.
18Diosaxakapachanqalltatpachtaqiluratanakapax
uñt'atawa.
19Uqhamastinayajjsistwa,janjudiöpkisukanakatDiosar
kuttʼanipkiukanakarjanllakisiyañasataki.
20Ucampisnanacajjjupanacarojjqillqapjjäma,idolonakar
q'añuchañatjitheqtapjjañapataqui,wachuqajuchalurañatsa,
ch'ajjwatatjiwarayatanakatsa,wilatsajitheqtapjjañapataqui.
21NayratiemponMoisesaxsapamarkanDiosanarunakap
yatiyirjaqinakawutjäna,sapasábadouruwsinagoganakan
liytʼapxirïna.
22Ukatstiapostolonakasa,jilïrirpirinakasa,taqpach
iglesiampichika,PablompiBernabeampichikaAntioquía
markarkhitañmunapxänwa.JudasBarsabassutini,Silas,
jilatanakanjilïrinakapa.
23Jupanakastiukhamcartanakqillqapxäna.Antioquía,
Siria,Ciliciamarkanakankirjanjudiöpkiukajilatanakaruw
aruntt'apxi.
95

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
24Nanakaxist'apxtwa,khitinakatixjiwasanaktaypit
mistunipkiukanakaxarunaktuqiwjanwalt'ayapxsma,
jumanakax akham sapxiwa: ‘Jumanakax
circuncidatäpxañamawa,kamachirjamsarnaqapxañamawa’
sasa.
25Mäamtampitantacht'asisawajllitjaqinakjumanakar
khithapxäma,munatBernabeampi,Pablompi.
26KhitinakatixJesucristoTatitunsutiplaykujakäwinakap
apt'asipki.
27Judasampi,Silasampiruwkhithanipxsma,jupanakasti
lakatuqiwukhamyatiyapxätam.
28QullanAjayusataki,nanakatakisa,jumanakarjan
juk'ampjach'aq'ipiapxatañaxwakisïnwa.
29idolonakarloqtatmanq'anakatjithiqtapxam,wila,
ch'ankhachata,wachuqjuchalurañanakatsajithiqtapxam.
Jumanakaxwalisumsarnaqapxam.
30JaqunukutaxAntioquíamarkaruwpuripxäna.
31Ukliyt'asinsti,chuymacht'äwiplaykuxwalkusisipxäna.
32JudasampiSilasampisti,profetanakäpkchïnsa,walja
arunakampiw jilatanakar ewjjtʼapjjäna,
chʼamañchtʼapjjarakïna.
33Jupanakajjmäjukʼaqheparapkänaukhajja,jilat
kullakanakajjapostolonakanukaruwsumankañan
antutatäpjjäna.
34UkampisSilaschachajjukacheqanqheparañwamunäna.
35PablompiBernabeampixAntioquíamarkan
yatichasipkakïnwa,Tatitunarunakapatyatiyasipkakïnwa,
waljajaqinakampi.
36Mäqawqhaurunakqhepatjja,PablojjBernabearsänwa:
—Tatitunarunakapyatiyapktaukamarkanakanjilanakasar
visittʼirsarapjjañäni,kunjamäsipkisaukuñjapjjañäni—
sasa.
37BernabeaxJuanarirpañamtäna,jupastiMarcossatänwa.
38UkampisPabloxjaniwjupanakampchikirpañmunkänti,
jupaxPamfiliamarkatsarxäna,ukampisjaniwjupanakamp
chikairnaqäwirsarkänti.
39Jupanaktaypinch'axwañaxwalich'amapunïnwa,
maynitmaynikamawt'aqanuqtapxäna.
40PabloxSilasarajllisawsarxäna,jilanakapanDiosan
khuyapayasiñapkatuqañataki.
41UkatstiSiria,Ciliciamarkanakaruwsaräna,iglesianakar
ch'amañchañataki.
16JAQTHAPI
1UkatstiDerbe,Listramarkanakaruwpurinïna,ukanstimä
discipulowutjäna,jupastiTimoteosatänwa,jupastimä
warminwawapänwa.ukampisawkipaxgriegojaqïnwa.
2UkatuqitxaListra,Iconiomarkanakankirjilatanakax
walisumyatiyapxäna.
3JupawPablojjjupampchikmistuñapäna;Ukachiqankir
judionaklaykukatuntasincircuncisiónlurapxäna.
4Markanaktaypinsarkasasti,Jerusalénmarkan
apostolanakanjilïrirpirinakapanutt'ayatkamachinak
phuqhapxañapatakiwyatiyapxäna.
5Uqhämaraquiwiglesianacajjiyawsäwinsuma
saytʼatäpjjäna,sapauruwjiljjattapjjäna.
6JupanakastiFrigia,Galaciauksankirmarkanakar
sarasinxa,QullanAjayuxAsiatuqinDiosanarunakap
yatiyañjark'atäxänwa.
7Misiamarkarpurisinsti,Bitiniamarkarsarañyant'apxäna,
ukampisAjayuxjaniwjayskänti.
8MisiamarkapasasinstiTroasmarkaruwsaraqapjjäna.
9MäunañchäwiwPablorarumanuñstäna.Ukanjja,
Macedoniamarkankirmäjaqewsaytʼatäskäna,juparojj
akhamsasawmayisïna:“Macedoniamarkarjutam,
yanaptʼapjjeta”sasa.
10Ukuñjasasti,ukspachawMacedoniamarkarsarañatak
ch'amachasipxta,Tatituxjupanakarsumayatiyäwinak
yatiyañajatakiwjawsapxitu.
11UkatstiTroasmarkatmistusawSamotraciamarkar
chiqakpuripxta,qhipürustiNeápolismarkaruwpuripxta.
12UkachiqatstiFiliposmarkaruwpuripxta,ukamarkax
Macedoniamarkanjach'amarkapawa,mäjach'amarkawa.
13Sábadourunjja,mäjawirthiyankirmarkat
mistuwayapjjta,kawkhantïDiosarmayisiñyatipkänauka
cheqanjja.Qunt'asisinstiukachiqarsarirwarminakampiw
parlt'apxta.
14TiatiramarkankirLidiasutinimäwarmiwist'apxitu,
jupaxmoradoisialjiri,TiatiramarkanDiosaruw
yupaychäna.
15Bautisatäxäna,utapankirinakasa,akhamsasaw
achikt'apxitu:“JumanakatixTatiturchiqachuymanïtax
juchañchapxistaukhaxa,utajarmantapxam,ukan
qhiparapxam”sasa.Ukatjupawjarkʼapxitäna.
16Diosarmayisiñarsarapkayätaukhajja,mäajaytoqetmä
tawaqowjikisipjjerïtu,jupajjuywirinakaparojjwalja
qollqenakwaapaniwayi.
17JupanakastiPablompiru,nanakararktasawjach'at
art'asipxäna:—AkajaqinakaxAltupataDiosan
luqtirinakapawa,qhispiyasiñthakhiuñacht'ayapxitu—sasa.
18Waljaurunakawukhamluräna.UcampisPablojj
llakt'asisawajayursäna:—Jesucristonsutipjjaruwarsta,
jupatmistuñamataki—sasa.Ukatukapachpahoraruw
mistunïna.
19Uywirinakapaxqullqijikxatañansuyt'äwipax
tukusxatapuñjasaxPablompirSilasampiruwkatuntapxäna,
ukatstimarkaapnaqirinakanukarirpapxäna.
20Ukxarustimagistradonakanukarirpapxäna,akhamsasa:
—Akajaqinakaxjudionakäpkchisa,markasaruxwal
t'aqhisiyapxi.
21Ukatstiromanonakäkasaxukacostumbrenak
yatichapxam,ukacostumbrenakkatuqañaxjaniwwakiskiti,
janirakiwphuqañaswakiskiti.
22Jaqinakastijupanakcontrawsartasipxäna,
juchañchirinakastiisinakch'iyjasipxäna,ukatsti
jawq'japxamsasawsapxäna.
23Waljajawq'jatasinsti,carcelarjist'antapxäna,carcela
uñjiriruxjankunajanwalt'äwinuñjasiñapataki.
24Jupanakastiukhamkamachikatuqasasti,manqha
carcelarjaquntapxäna,kayunakapsach'uqt'ayapxäna.
25ChikaarumastiPablompiSilasampixDiosaryupaychañ
q'uchupxäna.
26Mäakatjamatmäjach'auraqkhathatiwutjäna,carcelan
cimientonakapaskhathatt'asïna,ukspachawtaqpach
punkunakaxjist'arasïna,sapamayninch'akhanakapas
jist'aratäxänwa.
27Carcelanuñjiristiikitsartasisincarcelanpunkunakap
jist'aratuñjasaxespadapapsusinjiwayasiñmunäna,
katuntatjaqinakaxjaltxapxaspaukhamamuyasa.
28Pablostijach'atart'äna:—Janjumapachpaxjanwalinak
luramti,taqiniwakankxapxta—sasa.
96

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
29UkatstiJesusaxmäqhanajawsthapisinxa,
khathatt'asisawPablompinSilasampinnayraqatapar
qunt'asïna.
30Jupanakarirpsusinstisarakïnwa:—Tata,¿kunlurañajas
qhespiyasiñatakejja?
31Jupanakastisapxarakïnwa:—JesucristoTatitur
iyawsam,ukhamatqhispiyatäpxäta,utamasa—sasa.
32JupanakastiTatitunarunakapyatiyapxäna,ukhamarak
taqiutapanjakirinakaru.
33UkaarumastiJesusaxjupanakarkatuntasin
ch'akhanakapjariqäna.Ucatsti,jupasa,taqejupanacampejj
jankʼakiwbautisasipjjäna.
34Utaparirpxatasinsti,manq'achuräna,ukatstitaqi
utapampchikaDiosariyawsasawkusisipxäna.
35Urumanthisti,magistradonakaxsargentonakaruw
khithapxäna:—Ukajaqinakarantutapxam—sasa.
36CarcelauñjiristiPabloruxakhamsänwa:—Jumanakar
antutapxañamatakiwmagistradonakaxkhithapxitu.
37Pablostijupanakaruxsänwa:—Romanonakasjan
juchañchatawjawq'japxitu,carcelarjist'antapxitu.jichhax
¿janitjamasatjaqunukupxistu?janiwachiqpachansa;
ukampisjupanakpachpajutapxpan,nanakarirpapxitani”
sasa.
38Sargentonakaxukaarunakmagistradonakaryatiyapxäna,
jupanakaxromanonakäpxatapist'asaxaxsarapxänwa.
39Jupanakastijupanakaruxachikt'asisawirpsupxäna,
ukatstimarkatsarxapxañapatakiwachikt'apxäna.
40UkatsticarcelatmistusawLidiamarkanutapar
mantapxäna,ukatjilanakaruñjasaxchuymacht'asaw
sarxapxäna.
17JAQTHAPI
1Anfípolis,Apoloniamarkanakarsarasinsti,Tesalónica
markaruwpuripxäna,ukanstijudionakansinagogapaw
utjäna.
2Pabloxkunjämtixmunkiukhamarjamawjupanakar
mantäna,ukatkimsasábadouruwDiosanQillqatanakapat
jupanakampparläna.
3Cristoxt'aqhisiñapänwa,jiwatanaktaypitjaktanxa,sasa.
JumanakaryatiyapksmaukaJesusaxCristowa—sasa.
4JupanakatyaqhepajjiyawsasawPablompi,Silasampi
casarasipjjäna.Diosaryupaychirgriegonakatxawalja
jaqinakawa,jilïrwarminakatsajaniwmäqawqhanikïkänti.
5Ukampisjaniyawsirjudionakaxenvidiasisawq'añuq'añu
jaqinakarirpxaruwayapxäna,ukatstimätamajaqinakaruw
tantacht'asipxäna,taqimarkaruwch'axwapxäna,Jasonan
utaparuwnuwantapxäna,ukatjupanakarirpañmunapxäna
jaqinakaru.
6Jupanakarjanjikxatkasasti,Jasonampi,yaqhip
jilanakapampiruwmarkaapnaqirinakanukarirpapxäna,
akhamsasawjach'atart'apxäna:—Akapachar
mayjt'ayirinakaxakaruwpurinipxaraki.
7Jasonaxjuparkatuqawayi,taqiniwCesaran
kamachinakaparp'akintapxi,yaqhareyixutjiwa,mäsapa
reyiwutji,mäsapareyi.
8Ukist'asinsti,markaapnaqerinakaruswalllakisiyapxäna.
9Jasonampi,maynimpitjark'aqasisinsti,jupanakarux
antutxapxänwa.
10Jilatanakaxjank'akiwPablompirSilasampirarumax
Bereamarkarkhithapxäna.
11JupanakastiTesalónicamarkankirinakatsipansa
jukʼampjachʼakankatäpjjänwa,jupanakajjtaqechuymaw
Diosanarunakapkatoqapjjäna,sapaururakiwDiosan
Qellqatanakapyatjjatapjjarakïna,cheqatijanichauk
yatiñataki.
12Jupanakatwaljaniwiyawsapxäna;ukhamaraki,jach'a
jach'atukurwarminakat,griegonakatsa,chachanakatsa,
janiwmäqawqhanikïkiti.
13TesalónicamarkankirjudionakaxBereamarkanPablon
Diosanarunakapyatiyatapyatisinxa,ukachiqarpurisax
jaqinakaruxch'allxtayapxarakïnwa.
14UkspachawjilatanakaxPabloruxqutarsarañapatak
khithapxäna,ukampisSilasampiTimoteompixukan
qhiparapxäna.
15PablorirpirinakastiAtenasmarkaruwirpapxäna,ukatsti
Silasampiru, Timoteompiru, jank'akiw jupar
jak'achasipxañapatakmäkamachikatuqapxäna.
16PabloxAtenasmarkanjupanakarsuyaskänaukhaxa,
idolonakaryupaychañmarkaruñjasaxchuymapaxwalpun
ch'allxtäna.
17UkatwaJesusaxsinagoganjudionakampi,Diosar
yupaychirjaqinakampi,qhatunsapauruch'axwäna.
18Ukatstiepicúreonakatsa,estoiconakatsayaqhep
filósofonakajjjupampjikisipjjäna.Yaqhepajjsapjjäna:
“¿Kunsaakajaqejjsani?”yaqhepajjakhamsapjjewa:
“Jupajjyaqhadiosanakaruttʼayirïkaspasukhamawa,
jupanakajjJesusatjiwatatjaktañatyatiyäna”sasa.
19UkatstiAreópagomarkaruwirpapxäna,akhamsasa:—
¿Kunjämtixakamachaqyatichäwitparlktaukyatipxsma?
20Jumawjanuñt'atarunakist'apxista.
21(Atenasmarkankirjaqinakasa,yaqhamarkankir
jaqinakasa,janiwyaqhatuqinakantiempopapst'asipkänti,
janukastimachaqarunakyatiyañataki,janukaxist'añataki).
22UkatPabloxMartesatqullutaypinsayt'asisinsäna:—
Atenasmarkankirinaka,taqikunank'ariiyawsäwinïpxatam
amuyasta—sasa.
23Ukachiqatsaraskta,jumanakanyupaychäwimuñjasa,
mäaltarjikxatta,ukaaltaraxakhamqillqatänwa:“Jan
uñt'atDiosataki”sasa.Jumanakaxjanyatkasin
yupaychapxtaxa,juparuwyatiyapxsma.
24AkapachlurirDiosaxalaxpachansa,akapachan
Tatitupawa,janiwamparanakampilurattemplonakan
jakkiti.
25Janirakiwjaqinamparapampyupaychatäkaspati,
janirakiwkunsmunaskaspaukhama,jupastitaqiniruw
jakañchuraraki,samaña,taqikunsachuraraki.
26Ukxarustimäsapawilampiwtaqimarkanakartukuyi,
taqiakauraqinjakasipxañapataki.
27JupanakastiTatiturthaqapjjañapataki,inasjupar
munasipjjaspa,juparjikjjatapjjaspa,janissapamayni
jiwasatjayankkchejja.
28Jupampiwjakastanjja,sarnaqtanjja,jakañas
utjaraktanwa.Kunjamtïjumanakanpoetanakamat
yaqhepajjsapkiukhama:“Nanakajjjupan
wawanakapäpjjtwa”sasa.
29UkhamajjDiosanwawanakapästanjja,janiw
amuyañasäkiti,Diosajjqoriru,qollqeru,janukajjqalar
uñtasitäkaspasukhamawa.
30UkajanyatiñanpachanakaparuwDiosaxnayranakap
ch'irmthapïna;ukampisjichhaxtaqiniruwtaqichiqan
arrepentisipxañapatakmayïna.
97

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
31Jupajjmäuruwuttʼayi,ukaurunjja,khitirutïuttʼayki
ukajaqempiwakapacharcheqaparjuchañchani.Jupajj
jiwatanaktaypitjaktayatapatjja,taqejaqenakaruw
chʼamañchtʼawayi.
32Jiwatanakanjaktatapatist'asinsti,yaqhepajj
sawkasipjjäna,yaqhepastisapjjäna:“Wasitatistʼapjjäma”
sasa.
33UkatPabloxjupanaktaypitsarxäna.
34UcampisyaqhepchachanacawJesusarjak'achasisin
iyawsapjjäna,jupanaktaypinjjaDionisiosatAreópago
chachampi,Damarissatmäwarmimpi,jupampchik
yaqhepampiwutjäna.
18JAQTHAPI
1UkaqhipatstiPabloxAtenasmarkatsarxasaxCorinto
markaruwpurïna.
2UkatstiAquilasatmäjudíojaqiruwjikxatäna,jupax
Pontomarkanyuritayna,jichhakiwItaliamarkatjutatayna,
Priscilawarmipampi.(ClaudioxtaqpachjudionakarRoma
markatsarxapxañapatakmayïna).
3Jupajjukapachpalurirïtaplaykojja,jupanakampchikaw
qheparapjjäna,trabajirïpjjataplayku.
4Sapasábadouruwsinagoganparlirïna,judionakarusa,
griegonakarusamuyt'ayarakïna.
5SilasampiTimoteompejjMacedoniamarkatpurinipkäna
ukhajja,Pablojjchuymapanwalchʼamachasjjäna,ukat
JesusajjCristowasasawjudionakarqhanañchäna.
6Jupanakcontrasayt'asisinDiosarjisk'achasisinsti,
Jesusaxisinakch'allxtasawjupanakarsäna:—Wilamax
p'iqinakamarpurt'atäpan.Nayajjqʼomatwa,jichhat
uksarojjjanjudiöpkiukajaqenakaruwsarä.
7Ukachiqatsarxasaxa,Justosatjaqinutaparuwmantäna,
jupaxDiosaruwyupaychäna,utapaxsinagogampiw
mayachasïna.
8Crisposatsinagoganjilïrpʼeqtʼiripajjtaqeutapampiw
Tatiturcreyipjjäna.Corintonkirinakatwaljaniwist'asin
iyawsapxäna,bautisasipxäna.
9UkatstiTatituxmäunañchäwituqiwPablorarumsäna:
—Janaxsaramti,janukastiparlam,janamukt'amti.
10Nayastijumampïsktwa,janiwkhitisjumarjan
walt'ayañatakïkaniti,akamarkanwaljajaqinakawutjitu.
11UkanstimämarasojjtaphajjsiwDiosanarunakap
jupanakaryatichäna.
12GaliónchachastiAcayamarkanjilïripäskänaukkhasti,
judionakaxmäamtampiwPablocontrasayt'asipxäna,ukat
taripañutarirpapxäna.
13Ukatakhamsarakïnwa:—AkajaqixDiosar
yupaychapxañapatakiwjaqinakaramuyt'ayi,kamachinak
p'akintasa—sasa.
14Pabloxniyawlakapjist'arañampïskäna,Galliox
judionakarsänwa:—Jumanaka,judionaka,janwali
lurañanakajanukaxjanwaliq'añulurañanakutjaspa
ukhaxa,jumanakaraguantañmunapxsma.
15Ucampisarunacatsa,sutinacatsa,leyinacamatsa
ch'amächiucajja,ucauñt'apjjam.Nayastijaniwukham
juchañchirïkti”sasa.
16Jupanakaruxtaripañutatjaqunukuwayi.
17Taqigriegonakaxsinagoganp'iqinchiriSóstenessat
chacharuwkatuntasintaripañutanayraqatanjawq'japxäna.
UkatGallioxjaniwukanakxatmaynirusllakiskänti.
18UkaqhipatstiPabloxmäjuk'apachawukanqhiparäna,
ukatstijilatkullakanakatdespedidasawSiriamarkarbarcot
sarxäna,Priscilampi,Aquilampi.Cencreamarkanp'iqip
ch'uqt'asisawmäarsüwiluratayna.
19UkatstiÉfesomarkarpurisaxjupanakarukan
jaytawayäna,ukampisjupapachpawsinagogarmantasin
judionakampparläna.
20Jupanakajjjupanakampjukʼamptiempo
qheparañapatakimayipkänaukhajja,janiwiyawsiskänti.
21Ucampisjupanacarojjdespedidasaraquïnwa:“Jerusalén
marcanjutañapäquiucajach'aphunchhäwiamtasiñajawa,
ucampisnayajjjumanacaruwkutt'jjä,Diosajjmunaspajja”
sasa.UkatstiÉfesomarkatbarcotsarawayxäna.
22Cesareamarkarpurisinsti,iglesiararuntt'asisinsti,
Antioquíamarkaruwsarawayxäna.
23Ukanmäqhawqhatiempoqhepatjja,Galacia,Frigia
markanakaruw mayatsarjjäna,ukhamattaqe
discipulonakaparchʼamañchtʼasa.
24UkatstiApolossutinimäjudíojaqiwÉfesomarkar
purintäna,jupaxAlejandríamarkanyuritayna,jupaxwali
yatiñanïnwa,Qillqatanakatwalich'amanirakïnwa.
25UkajaqejjTatitunthakipatyatichatäjjänwa.Jupajjwali
chʼamampiw Tatitun yatichäwinakap parläna,
yaticharakïna,Juananbautisatäñapyatïna.
26Jupajjsinagoganjanajjsartʼasawparlañqalltäna,
AquilampiPriscilampejjistʼapjjänaukhajja,jupanakaruw
irpapjjäna,ukatstiDiosanthakipsumqhanañchapjjarakïna.
27JesusaxAcayamarkarpasañmunkänukkhasti,
jilatanakaxmäqillqatqillqapxäna,arkirinakapar
katuqapxañapataki.
28Judionakarojjwalichʼamampiwamuytʼayäna,Jesusan
CristopätapDiosanQellqatanakaptoqeuñachtʼayasa.
19JAQTHAPI
1ApolosajjCorintomarkankaskänaukhawPablojjÉfeso
markarsaräna.
2Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Iyawsapjjatamatjja,
¿QullanAjayurkatoqapjjtati?Jupanakastisapxarakïnwa:
—JaniwQullanAjayuxutjitijanichaukist'apkti—sasa.
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunatsabautisasipxtaxa?
Jupanakastisapxarakïnwa:—Juanbautisasiñapkama—
sasa.
4UkatPabloxsäna:—ChiqpachansaJuanax
arrepentisiñampiwbautisasi,ukatstijaqinakaruxakham
sänwa:“Jupatqhipatjutani,mäarunxa,CristoJesusar
iyawsapxam”sasa.
5Ukist'asinsti,TatitJesusansutiparuwbautisasipxäna.
6Pabloxjupanakaramparanakapluqxatasinxa,Qullan
Ajayuxjupanakxarpurintäna.Jupanakastiyaqhaarutwa
parlapjjäna,profecíaarunakparlapjjarakïna.
7Taqiukachachanakaxniyatunkapayanmaranïpxänwa.
8Jupajjsinagogaruwmantäna,ukatstikimsaphajjsiwjan
ajjsartʼasparläna,DiosanReinopatchʼajjwasa,
amuytʼayasa.
9Kunapachatixjaqinakaxqalachuymanïxapxäna,jan
iyawsapkänti,janukastijaqinaknayraqatanjanwalinak
parlapxäna,ukatJesusaxjupanakatjithiqtxäna,ukat
discipulonakaparuxjaljtayäna,sapauruwmäTiranojaqin
yatiqañutapanch'axwapxäna.
98

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
10Uqhamastipämarawsarantaskakïna;UkhamatwaAsia
tuqinjakirinakaxTatitJesusanarunakapist'apxäna,
judionaka,griegonaka.
11DiosaxPablonamparapampiwjach'amilagronakluräna.
12Ukhamatwajanchipatusutpañuelanakajanukax
delantalanakaapanipxäna,usunakaxjupanakat
mistuwayxänwa,ñanqhaajayunakaxjupanakat
mistuwayxäna.
13Ukatyaqhipjudionakaxdemonionakarjaqunukuñ
munapkänaukanakaxñanqhaajayunakanjaqinakarTatit
Jesusansutipjawsayapxäna,akhamsasa:—Pabloxyatiyki
ukaJesusansutipxaruwjuramentolurapxsma—sasa.
14Escevasatmäjudíochachanpaqallqyoqanakapaw
utjäna,jupastisacerdotenakanpʼeqtʼiripänwa.
15Ukañanqhaajayustisänwa:—NayaxJesusaruñt'twa,
Pablorusuñt'araktwa.Ucampis¿khitinakäpjjtajja?
16Ukañanqhaajayuxjupanakart'ijtäna,jupanakar
atipjasinatipjäna,ukatq'alausuchjatawukautat
jaltxapxäna.
17UkjjaÉfesomarkanjakasipkänaukajudionaka,
griegonakasyatipjjäna.Taqiniruwaxsarayäna,Tatit
Jesusansutipaxjach'añchatäxänwa.
18Ukatstiwaljaiyawsirinakawjutasinarsusipxäna,
luräwinakapuñacht'ayapxäna.
19Yatiqañmunirjaqinakatwaljaniwlibronakapapthapisin
taqijaqinnayraqatapanphichhantapxäna.
20UkhamawDiosanarupajjwaljiljjattäna,atipjarakïnwa.
21Ukanaktukuyatatsti,PabloxMacedonia,Acaya
markanakatpasasaxJerusalénmarkarsarañamtäna,akham
sasa:“UkachiqarsarxasaxRomamarkaruwuñjañaja”sasa.
22Ukatstijuparyanapirinakatxa,Timoteo,Erastosat
paniniruwMacedoniamarkarkhithäna.ukampisjupa
pachpawAsiatuqinmäjuk'aqhiparäna.
23Ukapachparakiwukatoqetmäjiskʼachʼajjwañajj
utjäna.
24Demetriosatmäjaqejjqollqelurirïnwa,jupajjDianatak
qollqetsantuarionaklurayäna,jupajjartesanonakarjaniw
mäjukʼaqollqeapankänti.
25Jupanakaruxukhamirnaqirjaqinakamptantacht'asisaw
säna:—Tata,jumanakaxyatipxtawaakaluräwimpiqamir
kankañaxutjistu—sasa.
26Jumanakaxuñjapxtawa,ist'apxaraktawa,janiwÉfeso
markansapakikiti,janukastiniyataqpachAsiatuqinwa,
akaPabloxwaljajaqinakaruxamuyt'ayatayna,ukat
jithiqtawayi,janiwamparampiluratdiosanakäpkiti.
27Ukhamajjjaniwukaluräwisakejjinachʼusar
tukjatäñapäkiti.ukampisDianajach'adiosantemplopax
jisk'achatäñapataki,jach'akankañapast'unjatäñapataki,
khitirutixtaqpachAsiatuqinsa,akapachansayupaychapxi.
28Ukist'asinsti,walicolerasisawjach'atart'asipxäna:—
EfesomarkankirDianaxwalijach'awa—sasa.
29Markpachanjanwalt'ayasiñampphuqhantatuñjasisinsti,
MacedoniamarkankirGayompirAristarcompir
katuntasinxa,Pablompchiksarirmasinakaparuxmä
amtampiwteatrorsarapxäna.
30KunapachatixPabloxjaqinaktaypinmantañmunkän
ukkhaxa,discipulonakaxjaniwjaysapkänti.
31Asiatuqinkiryaqhipjilïrinakaxjupan
amigonakapäpxänwa,juparachikt'asipxäna,janteatror
sarañapataki.
32Yaqhepajjmäarutwaarnaqasipjjäna,yaqhepastiyaqha
arunakarnaqasipjjäna,ukatantachäwejjjan
waltʼayatäpjjänwa.ucatjilapartejjjaniwyatipcäntikunatsa
tantachasipjjäna.
33JudionakastiAlejandrojaqirirpsusawjaqinaktaypit
irpsupxäna.Alejandroxamparapampiwamparapamp
uñacht'ayäna,ukatstijaqinakararxatañmunarakïna.
34Judiojaqïtapyatisinsti,taqeniwmäarumpi
arnaqasipxäna:“EfesomarkankirDianaxwalijachʼawa”
sasa.
35Markaqillqirixjaqinakarchuymacht'asinsäna:—Éfeso
markankirinaka,khitijaqisjanyatki,Éfesomarkankir
Dianajach'adiosaru,Júpitersatdiosarjaquqanirdiosaru
yupaychirïtapjanyatkiukaxa—sasa?
36Ukaarunakjanparlañyatisinxa,jumanakax
amukt'apxam,janirakkunsjank'aklurapxamti.
37Jumanakaxakajaqinakaruxakarirpanipxtaxa,
jupanakaxjaniwiglesianakanlunthatanakapäpkiti,
janirakiwdiosamarjisk'achapkiti.
38UkhamastiDemetriompi,jupampchikirnaqir
artesanonakampi,maynicontrajanwalt'ayasipkchixa,
kamachixjist'aratawa,yanapirinakasutjarakiwa.
39Jumanakatixyaqhatuqinakatjiskt'asipxätaukaxa,mä
jach'atantachäwinwaamtatäni.
40Jichhürunakanchʼaxwäwiplaykuxjanwaliruwpuripxta,
janirakiwkunatsaakatantachasiwinakatyatiyañasäkiti.
41Ukarsusinsti,tantachasirinakarjaqunukurakïnwa.
20JAQTHAPI
1Ch'axwañaxtukusxänaukaqhipatsti,Pablox
discipulonakaparuwjawsäna,ukatstiqhumantt'asisaw
Macedoniamarkarsarxäna.
2UkatstiJesusaxukamarkanakarsarasinwalewjjt'äna,
ukatstiGreciamarkaruwpurïna.
3Ukanstikimsaphaxsiwqhiparäna.JudionakaxSiria
markarbarcotsarxañampïskänaukkhasti,Macedonia
chiqatkutt'añamtäna.
4UkatstiBereamarkankirSopatersatchachajjAsia
markaruwjupampchiksaräna.Tesalónicamarkankir
jaqinakatsti,Aristarco,Secundo;DerbemarkankirGayo,
Timoteo;Asiatoqetjja,Tíquico,Trófimosatänwa.
5JupanakajjnanakatakTroasmarkanqheparapjjäna.
6Janlevadurant'ant'amanq'añurunakaxFiliposmarkat
barcotsarxapxta,phisqaurutstiTroasmarkaruwpuripxta.
kawkhantixpaqallquruqhiparapxta.
7Semanannayrïrurupansti,arkirinakapaxt'ant'at'ant'a
t'ant'at'ant'at'ant'añataktantachasipxäna,Pabloxqhipür
sarxañatakwakicht'atawjupanakaryatiyäna.ukatchika
arumakamawarstʼaskakïna.
8Ukapatautanjja,waljaqhananakawutjäna,kawkhantï
tantachasipkänaukacheqanjja.
9Mäventanaruwqunt'atäskäna,Euticosutinimäwaynax
waliikintatäskänwa,Pabloxwaljatiempoyatiyaskäna
ukhaxa,ikirïna,ukatkimsïraltusutatqunt'asïna.
10UkatPabloxsaraqasinjuparqunt'asisinqhumantt'asisin
säna:—Janllakisipxamti.jakäwipaxjupankiwa.
11KunapachatixJesusaxt'ant'at'ant'at'ant'at'ant'a
manq'asinmanq'asinparlt'asxäna,jayp'ukamawsarxäna.
12Ukawaynaruxjakkirirpapxäna,ukampisjaniwmäjuk'a
chuymacht'atäpkänti.
13Ukatstibarcotnayratpachsarapxta,ukatstiAsos
markaruwsarapxta,Pablorirpañamtampi.
99

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
14Asosmarkannanakampjikisisinsti,Mitilenemarkaruw
puripxta.
15UkatqhipürustiQuíossatchiqarupuripxta.Qhipürusti
Samosmarkaruwpuripxta,Trogiliomarkaruwqhiparapxta;
QhipürustiMiletomarkaruwpuripxta.
16PabloxÉfesochiqatsarañamtäna,Asiatuqinjan
qhiparañaplayku.
17UkatstiMiletomarkatÉfesomarkarkhithäna,
iglesiankirjilïrirpirinakarjawsañataki.
18UkxarustiJesusaxjupanakaruxsänwa:—Jumanakax
yatipxtawa,nayrïrurutpachAsiatuqirpurinktauka
urutpacha,kunjämtixjumanakampchikäskäyätukkha.
19Taqialt'atchuymampiwTatiturluqtkayäta,walja
jachañampi,yant'äwinakampi,judionakank'arisitaplayku.
20Nayastijaniwkuntixjumanakatakixaskïkiukimt'kti,
janukastiuñacht'ayapxsma,taqinuñjkatawyatichapxsma,
utatutayatichapxsma.
21Judionakarusa,griegonakarusa,Diosararrepentisiñataki,
JesucristoTatitusariyawsañataki.
22Jichhasti,Jerusalénmarkaruwajayunchinuntatsaraskta,
kunanakatïukanpaskituukjaniwyatkti.
23JanukastiQullanAjayuwsapamarkanqhanañchi:
“T'aqhisiñanaka,t'aqhisiñanakaxutjaskakiwa”sasa.
24Ucampisjaniwkunasnayarchuymust'ayituti,janirakiw
nayajjjakañajsanayatakwalimunatjamuñjquituti,nayajj
kusisiñampi,TatitJesusatkatoqta,Diosan
khuyapayasiñapatsumayatiyäwiyatiyañajataqui.
25Jichhasti,uñjam,nayajjyattwa,jumanakajjtaqeniw
Diosanreinopatyatiyirsarapktaukanakajja,janiw
mayampsanayaruñjapkätati.
26Ukatpïjichhürunakanyatiyapxañamataki,taqijaqin
wilapatq'umajaqïtaxa.
27JaniwnayajjDiosantaqeamtanakapjumanakar
yatiyañatjitheqtkti.
28Ukhamasti,jumanakapachparu,taqiovejanakaru,
QullanAjayuxuñjirinakjamutt'ayapxsma,Diosan
iglesiaparmanq'ayapxañamataki.
29Nayajjyattwa,sarjjasinjja,janwalilobonakawjumanak
taypirmantani,ovejanakatjankhuyaptʼayasisa.
30Jumanakpachparakiwjaqinakaxsartasipxani,janwali
arunakparliri,discipulonakararknaqañataki.
31Ukhamajjamuyasipjjam,amtapjjam,kimsamara
qhepatjja,janiwsapaarumasuruyjachtʼasisyatiyañjaytkti.
32Jichhastijilatanaka,Diosaruwkatuyapxsma,
khuyapayasiñapan aruparu,jupaw jumanakar
ch'amañcht'apxätam,ukhamaraktaqiqullanäpkiukanakan
herenciapchurapxätam.
33Nayajjjaniwkhitinqollqepsa,qoripsa,niisinaksa
munaskti.
34Jïsa,jumanakpachpawyatipjjta,ukaamparanacajj
nayanmunañajataki,nayampchikäpkänaukanakarus
yanaptʼawayi.
35Taqekunsauñacht'ayapxsma,ch'amachasisaxjan
ch'amanijaqinakaryanapt'apxañama,TatitJesusan
arunakapatamtasipxañama,kunjämtixjupaxsiskäna:
“Katoqañatsipansachurañaxjuk'ampaskiwa”sasa.
36Ukarsusinsti,qunqurt'asisawtaqinimpchikamayisïna.
37Taqeniwwalijacht'asipxäna,Pablonkunkapar
qunt'asisinjamp'att'asipxäna.
38Jupanarsutanakapatjuk'ampllakisipxäna,janmayamp
ajanuparuñjapxañapataki.Ukatstijupampchikawbarcor
sarapxäna.
21JAQTHAPI
1Jupanakatmistxasaxa,Coosmarkaruwchiqakpuripxta,
qhipürustiRodasmarkaruwpuripxta,ukatPatara
markaruwpuripxta.
2UkatstiFeniciamarkarsarirmäbarcojikxatasaw
sarxapxta.
3Chipremarkarpurisaxch'iqatuqiruwjaytapxta,ukatsti
Siriamarkaruwsarapxta,Tiromarkaruwpuripxta,ukanw
barcoxq'ipinakapapaqañapäna.
4Discipulonakjikxatasaxpaqallquruwukanqhiparapxta.
5Ukaurunaktukuyxasaxsarxapxayätwa,ukat
sarxapxaraktwa;Taqeniwwarminakampwawanakampi,
markatmistxañkamairpapxitu.
6Maynitmaynitjithiqtasinsti,barcotsarxapxayätwa.ukat
wasitatutaparuwkuttʼxapxäna.
7TiromarkatsarañtukuyxasaxTolemaísmarkaruw
puripxta,ukatstijilatanakararuntt'apxta,mäurusti
jupanakampchikawqhiparapxta.
8QhipürustiPablompchikäpktaukanakaxCesarea
markaruwsarxapxta.ukatstijupampchikawqhiparapxäna.
9Ukapachpachachastipusiphuchhanakanïnwa,virgen
tawaqunaka,jupanakastiprofecíaarunakyatiyapxäna.
10Waljaurunakukanqheparapjjayätaukhajja,Judea
markatmäprofetawsaraqanïna,jupastiAgabosatänwa.
11Nanakarjak'achasinsti,Pabloncinturónapt'asisin
amparanakapkayunakapchint'asisinsäna:—Qullan
Ajayuxakhamsiwa:‘Jerusalénmarkankirjudionakax
ukhamarakiwakacinturónkatuqirjaqiruxchinuntapxani,
ukatstikatuyapxani”sasajanjudiöpkisukanakan
amparanakapa.
12Ukist'asinsti,nanakasukachiqankirjaqinakasJerusalén
markarjanmakhatañapatakachikt'asipxta.
13UkatPabloxsarakïnwa:—¿Kunarakjachañasa,
chuymaxp'akintañsamuntasti?Nayastijaniw
chinuntatäñatakwakicht'atäkti,janukastiJerusalénmarkan
TatitJesusansutiplaykujiwañajatakiswakicht'atätwa.
14Jupajjjanamuytʼayañmunkänaukhajja,janiwsapkti:
“Tatitunmunañapphoqasipan”sasa.
15Ukaurunakqhepatsti,carronakapthapisinJerusalén
markaruwsarapjjta.
16Cesareankiryaqhepdiscipulonakasnanakampchikaw
sarapjjarakïna,ukatstiChipremarkankirMnasónsatmä
nayradiscipulowirpapjjarakïna,jupampchikaw
qorpachasipjjañajäna.
17Jerusalénmarkarpuripktaukkhasti,jilatanakajjwali
kusisitawkatoqtʼapjjetäna.
18QhipürustiPabloxnanakampchikawSantiagonukar
mantäna.ucatstitaqejilïrinakawukankapjjäna.
19Jupanakararuntt'asinsti,kuntixDiosaxjanjudiöpkis
ukanakarluqtkänaukanakyatiyäna.
20Ukist'asinsti,Tatiturjach'añchapxäna,sapxarakïnwa:
—Jila,waranqwaranqajudionakawiyawsapxi.Taqeniw
kamachirjamsarnaqañmunapjje.
21Jupanakarojjjumatyatiyapjjewa,jumajjjanjudiöpki
ukajudionakarMoisesarjaytanukuñyatichtajja,
wawanakaparjancircuncisiónlurapjjañapäkiti,janirakiw
costumbrenakaparjamsarnaqapjjañapäkiti”sasa.
22Ukhamajj¿kunasukajja?Waljaniwjanwalt'äwinakax
tantachasipxañapa,jupanakaxjutätamist'apxani—sasa.
23Ukhamasti,kuntixsapksmaukluram:Pusijaqiwutjistu,
jupanakaruxmäarsüwichurapxi.
100

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
24Jupanakampchikaq'umachasipxam,p'iqinakapñik'ut
mururasipxañapataki,taqiniwyatipxani,kunanakatixjumat
yatiyapkänaukaxjaniwkunäkisa.janukasti,juma
pachpawsumasarnaqañama,kamachirjamsarnaqañama”
sasa.
25Iyawsapkänaukajanjudiöpkiukajaqenakatjja,janiw
ukhamlurapkiti,janukastiidolonakarloqtatäpki
ukanakatsa,wilamasinakapatsa,chʼajjwañanakatsa,
wachuqjuchalurañanakatsajarkʼaqasiñakiwwakisisasaw
qellqanipjjta.
26Ukatqhipürusti,qhipürustiq'umachasisaxjupanakamp
chikawtemplormantäna,q'umachasiñurunakax
phuqhasiniukuñacht'ayañataki.
27Paqallquurunakaxniyawtukusxänukkhasti,Asia
tuqinkirjudionakaxTatitunutapanjuparuñjasaxtaqi
jaqinakaruwch'allxtayapxäna,ukatstiamparanakap
luqxatapxäna.
28“Israelmarkankirinaka,yanapt'apxam:“Akajaqiwtaqi
chiqanjaqinakaru,kamachinaksa,akachiqarjan
walt'ayañatakyatichaski.
29(JupanakaxnayraxTrófimosatÉfesomarkankir
Trófimosatjaqiruwjupampchikauñjapxäna,juparPablox
templorirpankaspasukhamamuyapxäna).
30Markachirinakaxt'ijtxapxäna,ukatPablorkatuntasin
templotirpsupxäna.
31Juparjiwayañmunapkänaukhajja,soldadonakan
jilïriparuw yatiyäna, Jerusalén markpachan
chʼajjwäwinkapjjatapa.
32Ukspachawsoldadonakaru,capitananakarukatuntasin
jupanakart'ijtxapxäna.
33Ukatstijilïrirpirixjak'achasisinxjuparkatuntasinxpä
cadenampichint'ayañapatakiwmayïna.ukatkhitïpachasa,
kunsalurataynaukjiskt’äna.
34Jach'ajaqinaktaypinstiyaqhipanakaxmaya
arnaqasipxäna,yaqhipanakaxyaqhaarunakarnaqasipxäna.
35Ukatstiescalerarpurinkänaukhajja,soldadonakaw
jaqenakannuwasiñaplaykuirpapjjäna.
36Waljajaqenakawarknaqapjjäna,akhamsasaw
arnaqasipjjäna:“Jesum”sasa.
37KunapachatixPabloxcastilloukarirpatäñapäkän
ukkhaxa,jilïrirpiriruwsäna:—¿Jumampiparlt'asmati?
¿Khitissäna:“¿Griegoaruparlirïtati?”
38¿Janitjumajjukaegipciojaqejjchʼajjwañqalltäna,ukat
pusiwaranqajaqenakjiwayirjaqenakwasararirpkäna?
39Pablostisarakïnwa:—NayaxTarsomarkankirjudío
jaqïtwa,Ciliciamarkanjakasirïtwa,janirakiwjanwali
markanjakasirïkti.
40Ukatsti,Pabloxescaleransayt'asisinamparapampiw
jaqinakaramparapampuñacht'ayäna.Ucatstimäjach'a
amukt'ayasasti,hebreoarutwajupanacarojjsäna.
22JAQTHAPI
1Jilatanaka,awkinaka,ist'apxamkuntixnayaxarxayapkitu
ukjichhaxjumanakararxayapxsma.
2(UkatJesusaxhebreoarutjupanakarparlatapist'asax
juk'ampiwamukt'apxäna.
3Nayastimäjudíojaqïtwa,Tarsomarkanyurirïtwa,Cilicia
markanyurirïtwa,ukampisGamalielchachankayunakap
jakʼanwaakamarkanjilsuwayta,nayraawkinakan
leyinakaparjamawyaticharakta,taqechuymawyatichirïta
Dios,kunjämtixjichhürunakantaqinixukhamäpkta
ukhama.
4Nayastijiwañkamawarknaqawayta,chachanakarusa
warminakarusakatuntasincarcelanakaruwkatuyayäta.
5Jilïrsacerdotexnayaru,jilïrinakanyänakapampchikaw
nayaryatiyapxitu,jupanakatstijilatkullakanakarcarta
katuqta,ukatstiDamascomarkaruwsarawayta,ukan
katuntatjaqinakarJerusalénmarkarirpañataki,ukhamat
mutuyatäpxañapataki.
6Niyachikaurusaraskäyäta,Damascomarkar
jak'achaskäyätukkhasti,mäakatjamatalaxpachatmäjach'a
qhanawnayarmuyuntatqhant'äna.
7Uraqiruwliwxatasinmäaruist'ta,akhamsitu:“Saulo,
Saulo,¿kunatsaarknaqapxista?
8Nayastisaraktwa:—Tatay,¿khitirakïtasti?Jupasti
sarakituwa:“NayaxNazaretmarkankirJesusätwa,jupar
arknaqkta”sasa.
9Nayampchikäpkänaukanakastiqhanauñjasaw
axsarapxäna.ukampisjaniwkhititixnayampparlkituukan
arupist'apkänti.
10Nayastisaraktwa:‘Tatay,¿kunsalurä?Tatitusti
sarakituwa:“Sartam,Damascomarkarsaram;Ucanstitaqi
kuntixlurañamatakwakicht'atäkiukanakyatiyapxätam.
11Ukaqhanank'ajkirïtaplaykujanuñjkayätaukhasti,
nayampchikäpkänaukanakanamparapampirpataw
Damascomarkarpuriyäta.
12MäAnaniaschachasti,kamachirjamDiosaryupaychir
jaqïnwa,ukanjakirjudionakatsawalisumyatiyäna.
13Nayarjutasinsayt'asisinsapxituwa:“Saúljilata,uñjam”
sasa.Ukatukapachpahorasanwajuparuñkatarakta.
14Jupastisarakïnwa:“NayraawkinakasanDiosapaw
jumaruxajllistam,munañapuñt'añamataki,ukaAskijaqir
uñjañamataki,lakapanarupist'añamataki”sasa.
15Kuntïuñjkta,istʼktaukanakjja,jumawjupajjtaqe
jaqenakatakqhanañchäta”sasa.
16Jichhasti¿kunatsaqhipt'askta?sartasim,bautisasim,
juchanakamjariqam,Tatitunsutipart'asa.
17Jerusalénmarkarkutt'kasasti,templonmayisiskäyät
ukkhaxa,walillakitawjikxatasiyäta.
18Ukuñjasaxakhamsarakituwa:“Jank'aki,Jerusalén
markatjank'akmistum,janiwnayatarsutamkatuqapkaniti”
sasa.
19Nayastisaraktwa:“Tata,jumariyawsirinakaruxcarcelar
jist'antataxyatipxiwa,sapasinagoganjawq'jtaxa.
20KunapachatixEstebanmartiriomanwilapaxwartatäxän
ukkhaxa,nayastiukajak'ansayt'atäskäyätwa,jupar
jiwayirinakanisinakapsaimaskäyätwa.
21Jupastisarakituwa:“Sarxam,nayastiakachiqatyaqha
markanakarkhithäma”sasa.
22Jupanakastiukaarunakist'asawjach'atarsupxäna:—
Ukhamjaqiruxakauraqitjithiqtapxam,janiwjakañapax
walïkiti—sasa.
23Jupanakastijach'atarnaqasipxäna,isinakapsa
jaqunukutapxäna,laq'ampiwthayarjaquntapxäna.
24Jilïrcapitanajjcastilloruwirpaniñatakmayïna,ukatsti
jawqʼjapjjañapatakiwmayïna.ukhamatyatiñapataki,
kunatsajupacontraukhamarnaqasipxäna.
25Jesusarcordónukampchinuntasipkänaukhajja,Pablojj
ukajakʼansaytʼatäsipkänaukacapitanarojjsänwa:
“¿Jumanakajjmäromanojaqerjawqʼjañajjwakisispati?
101

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
26Ukist'asinsti,capitanaxsarasincapitanaruxsarakïnwa:
—Amuyasimkuntixlurktaukxa,akajaqixromanojaqiwa
—sasa.
27Ucacapitanajjjutasinjuparojjsänwa:—Sam,¿jumajj
romanojaqëtati?Jupastisänwa:“Jïsa”sasa.
28Jilïrirpiristisarakïnwa:—Waliqullqimpiwaka
qhispiyasiñjikxatta—sasa.Pablostisarakïnwa:—Ucampis
nayajjlibrenacitwa—sasa.
29UkatstikhitinakatïJesusarjiskt'apkaspänukajaqit
jithiqtapxäna,ukatstiukajilïrirpirixaxsararakïnwa,jupax
romanojaqïtapyatisin,juparchint'atapyatisinxa.
30Qhepürojjkunatsajudionakanjuchañchapjjänaukyatiñ
munataplaykojja,sacerdotenakanjilïrinakaparusa,taqpach
concilionakaparuñstapjjañapatakiwmayïna.
23JAQTHAPI
1PabloxTatitunTantachäwiptaqichuymauñjasaxsänwa:
—Jilatanaka,jichhürkamawDiosnayraqatansuma
chuymampijakaskta—sasa.
2Ananiasastijilïrsacerdotejjjupanjakʼapansaytʼatäpkäna
ukanakaruwlakaparjawqʼjapjjañapatakmayïna.
3UkatPabloxjuparuxsänwa:—Diosawjawq'jatam,janq'u
pirqa,¿jumatixkamachirjamjuchañchañatakqunt'atäsktati,
kamachirjamjawq'jañajatakismayista?
4Ukajak'ansayt'atäpkänukanakastisapxänwa:—¿Diosan
jilïrsacerdoteparjisk'achasmati?
5Pablostisarakïnwa:—Jilatanaka,janiwyatktijupajjjilïr
sacerdotëjjatapjja.
6UkampisPabloxmächiqaxsaduceonakätapamuyasïna,
mayninakastifariseonakäpxatapamuyasinxa,jach'a
tantachäwinakhamsasawart'äna:—Jilatanaka,nayax
fariseotwa,fariseonwawapätwajiskt’asiñapawa.
7Ukarsusinsti,fariseonakampisaduceonakampi
ch'axwañawutjäna.
8Saduceonakaxsapxiwa:“Janiwjiwatatjaktañaxutjkiti,
janirakiwangelsa,niajayusutjkiti”sasa.
9Ukatstimäjach'aarnaqasiñawist'asïna,fariseonakatjutir
escribanakastisartasisawch'axwapxäna,sapxarakïnwa:—
JaniwakajaqinjanwalinakjikxatapktiTata.
10Kunapachatïmäjachʼachʼajjwañajjutjkänaukhajja,
capitanajjPablorjantʼunjatäñapajjsarasawsoldadonakar
saraqapjjañapatakmayïna.
11QhipürarumaxTatituxjupanjak'apansayt'asisinsäna:
—Pablo,kusisita,kunjämtixJerusalénmarkannayat
arsuwayktaxa, ukhamarakiw Roma markan
qhanañcht'añama—sasa.
12Urumanthisti,yaqhepjudionakajjtantachasisawmä
maldicionampichintʼasipjjäna,Pablorjiwayañkamajjjaniw
manqʼapkätiniumañsamunapkätisasawsapjjäna.
13Jupanakastipusitunkatjilawukhamlurapxäna.
14Jupanakastisacerdotenakanjilïrinakapampi,jilïr
irpirinakampirjak'achasisinsapxarakïnwa:—Nanakaxmä
jach'amaldicionaruwkatuntasipxta,Pablorjiwayañkamax
janiwkunsmanq'kañäniti—sasa.
15Jichhasti,jumanakaxJach'aTantachäwimpchikaw
p'iqinchiriruxqharürujumanakanukarsaraqanipxätasasin
sapxsma,jupatjuk'ampsumjiskt'asipkaspaukhama.
16Pablonkullakapanyoqapajjjupanakarikintatätap
istʼasinjja,castilloruwmantasinPabloryatiyäna.
17UkatPabloxcapitanjilïrinakapatmayniruwjawsayäna,
ukatsarakïna:—Akawaynaruxjilïrirpirinukarirpapxam,
jupaxmäkunsyatiyañapawa—sasa.
18Ucatsticapitanaruwirpapjjäna,sarakïnwa:—Publo
katuntatjaqejjjuparjawsitu,acawaynarojjjumanukar
irpañajataki,jupajjjumarkunsañmuni—sasa.
19Ukatstijilïrirpirixamparatkatthapisinxjupampchikaw
sapaksaräna,ukatjiskt'äna:—¿Kunsyatiyapxitasma?
20Jesusastisarakïnwa:—JudionakaxqharüruPablor
Jach'aTantachäwirirpapxañamatakiwamtapxi,jupat
juk'ampsumjiskt'asipkaspaukhama—sasa.
21Ucampisjanist'asimti,pusitunkajilajaqinakawjupar
suyt'ayasipki,juparjiwayañkamaxjaniwmanq'apkaniti,
janirakiwumapkaniti,sasa.jumatmäarsüwithaqhasa.
22Ukatsticapitanjilïripaxwaynaruwsarxañapatakjaytäna,
ukatstiakhamsasawsäna:—Jankhitirusyatiyamti,akanak
yatiyatamata—sasa.
23Ukatstipäcaballeronakaruwjawsayäna,akhamsasa:—
Cesareamarkarsarañatakixpäpataksoldadonaka,paqallq
tunkacaballotsaririnaka,lanzaapt'irinaka,päpatak
lanzanakapt'atanaka,kimsïrhorasaru,wakicht'apxam.
24Ukatstianimalanakchurapxam,ukhamatPablor
qunt'ayasipxañapataki,ukatFélixmarkaapnaqirirjankuna
usunirpapxañapataki.
25Jupastiakhamsasawmäcartaqillqäna.
26ClaudioLisiasasti,walisumagobernadoraFélix
chacharuwaruntäna.
27Ukajaqejjjudionakankatuntatänwa,jupanakajj
jiwayapjjañapänwa,nayajjmäejercitompiwjutta,ukatsti
qhespiyarakta,jupajjromanojaqëtapamuyasa.
28Kunatsajuparjuchañchapjjeukyatiñmunjjayäta
ukhajja,JuparojjJachʼaTantachäwiparuwirpta.
29Nayastiamuyasta,jupanakaruxLeyinakapan
juchañchatawuñjasta,ukampisjaniwkunajuchañchäwis
juparjiwayañatakjamäkänti,janukaxkatuntatäñapataki.
30Kunapachatixjudionakaxukajaqirsuyt'apxatapat
yatiyapxituukhaxa,jank'akiwjumarukarkhitanta,jupar
juchañchirinakarusmandamientochurta,kuntixjuparjan
walt'ayapkiukjumanayraqatansapxañapataki.Sarxaña.
31Ukatstisoldadonakaxkunjamtïsapkänaukhamarjamaw
PablorkatuntasinAntipatrismarkararumkamirpapxäna.
32Qhipürusticaballotsaririnakaruwjaytawayapxäna,
jupampchiksarapxañapataki.
33JupanakastiCesareamarkarpurisinsti,ukacarta
gobernadorarkatuyapxäna,ukatstiPabloruwjupan
nayraqataparuñt'ayapxäna.
34Ukacartaliytʼasajja,kawkïrprovinciankirïtasasasaw
gobernadorajjjisktʼäna.UkatstiCiliciamarkankirïtap
amuyasxäna.
35Jumaruxist'äma,juchañchirinakaxjutapxaniukhaxa—
sasa.UkatHerodesantaripañutapanimatäñapatakiw
mayïna.
24JAQTHAPI
1Phisqaurutsti,Ananíasjilïrsacerdotexjilïrirpirinakamp
chikawsaraqanïna,Tertulosutinimäarst'irimpi,jupaw
gobernadoraruxPablocontrayatiyäna.
2Juparjawsasinsti,Tertulochachaxjuparjuchañchañ
qalltäna,akhamsasa:—Jumatuqiwwaliamukt'atäpxta,
jumanamuyt'asitamlaykuxakamarkaruxwaliaski
luräwinaklurapxta.
102

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
3Jiwasaxsapüruwkatuqapxta,taqichiqansa,walijach'a
jach'atukurFélix,taqiyuspajarasawa.
4Ucampisa,jumarjanjuk'ampqarjatäñatakachikt'assma,
mäqawqhaarunakkhuyapayasiñamatist'apxañamataki.
5Akajaqiruxmäusunjaqitjikxatapxta,uraqpachantaqi
judionaktaypinjanwalt'ayirinaka,nazarenonakantamapan
p'iqinchiripa.
6JuparakiwTatitunutapq'añuchañataksarawayxi,jupar
katuntasinkamachirjamtaripañmunapxirïta.
7UcampisLisiassatjilïrcapitanajjnanacaruw
purinipjjetäna,walich'amampiwjuparojjamparanakajat
apsüna.
8Juchañchirinakarojjjumanukarjutapjjañapatakiwmayïta,
khitirusjuchañchapjjasmaukyatjjatasa.
9Judionakasiyawsapxarakïnwa:
10UkatPabloxgobernadoraxarst'añapatakamparapamp
uñacht'ayäna,sarakïnwa:—Nayaxyattwajumaxwalja
maranakakamarkantaripiripätamxa,nayatakixjuk'amp
kusisiñampiwarsta.
11Jumastiamuyasmawa,tunkapayanurukiwJerusalén
markaryupaychirsarxayäta.
12Tatitunutapansajaniwkhitimpisch'axwañ
jikxatapkituti,janirakiwsinagoganakansa,markansa
ch'axwañjikxatapkituti.
13Janirakiwkuntïjichhajjnayarjuchañchapkituuk
qhanañchapkaspati.
14Ukampisnayajjjumaruwarsta:kunjamtïjupanakajj
kʼariyatichäwinaksapkiukarjamawnayajjnayra
awkinakajanDiosaparyupaychta,kawkïrleyinakatïleyin
qellqatäkiukarusa,profetanakanqellqatäkiukarusa
iyawsasa.
15Diosaruxsuyt'apxam,jupanakaxukhamarakiwjaysapxi,
jiwatanakanjaktatapa,askijaqinakasa,janchiqapar
uñjirinakasa.
16Ukhamatwanayajjchʼamachasiskta,Diosarusa,
jaqenakarusjansinttʼasisawconciencianïñajataki.
17Waljamaranakqhepatjja,markajarlimosnaapaniñataki,
ofrendanakapaniñatakiwjutta.
18UkapachawAsiatuqinkiryaqhipjudionakaxtemplon
q'umachatajikxatapxitu,janiwwaljajaqinakampi,
ch'axwañampisa.
19Khitinakatixjumatnayraxakankapxaspäna,nayacontra
janwalinaklurapxaspänaukhaxa.
20Janukaxakankirinakaxsapxpan:“NayaxJach'a
Tantachäwinayraqatansayt'atäkasinkunajanwali
lurañanakjikxatapxitu”sasa.
21Janukastimäarukiwjupanaktaypinsayt'atäsin
art'asiyäta:“Jichhüruwjiwatanakanjaktäwipllamkt'asta”
sasa.
22Ukist'asinsti,Félixchachaxukathakhitjuk'ampsum
yatkasawjupanakarqhiphart'ayäna,akhamsasa:
“KunapachatixLisiasjilïrirpirixsaraqaniukkhaxa,nayax
kuntïjumanakaxlurapkiuksumyatxä”sasa.
23UkatstimäcenturionjilïriruwPablorirpañapatak
mayïna,ukatqhispiyatäñapataki,uñt'atmasinakaparux
janiwkhitirusyanapt'añapatakjark'añapakiti,janirakiw
juparjutañapasjark'añapakiti.
24Mäqawqhaurunakatsti,FélixchachaxDrusila
warmipampchikawpurinïna,jupastijudíowarminïnwa,
Pabloruwjawsayäna,Cristoriyawsatapatist'añapataki.
25KunapachatixDiosaxaskikankañapa,jankuns
kamachaña,jutañapäkiukatuqitamuyt'askänaukhaxa,
Félixuxkhathatt'asisawsäna:—Jichhapachatakiwsarxam.
kunapachatixmäsumapachaxutjkituukhaxa,jumaruw
jawst'äma.
26Pabloxqullqichurañapatakiwsuyt'äna,ukhamatjupar
antutañapataki.
27PämaraqhepatstiPórcioFestochachajjFélixchachan
utaparmantäna,ukatFélixchachajjjudionakarkusisiyañ
munasawPablorojjkatuntatjaytanukuwayjjäna.
25JAQTHAPI
1Festochachajjukamarkarpurinkänaukhajja,kimsauru
qhepatwaCesareamarkatJerusalénmarkarmakatäna.
2Ukatstisacerdotenakanjilïripampi,judionakan
p'iqinchiripampixPablocontrawyatiyapxäna,ukatsti
juparuwachikt'asipxäna.
3Juparkhuyapt'ayasiñmunapxäna,Jerusalénmarkar
khitañapataki,thakinjiwayañataki.
4UkampisFestochachajjakhamsasawsäna:“Pablojj
Cesareamarkanwaimatäñapa,jupajjjankʼakiwukar
sarjjañapa”sasa.
5Jumanaktaypinch'amanïpkiukanakaxnayampchikaw
saraqanipxpan,ukatakajaqirjuchañchapxpan,kunajan
walinakasutjchiukkhaxa—sasa.
6Ukatstitunkaurutjilawjupanaktaypinqhiparäna,ukatsti
Cesareamarkaruwsaräna.Qhipürustitaripañasienton
qunt'atawPablorirpanipxañapatakmayïna.
7Jesusajjpurinkänaukhajja,Jerusalénmarkat
saraqanipkänaukajudionakajjukajakʼanwasaytʼasipjjäna,
Pablocontrawwaljajanwalinakarsupjjäna,ukampisjaniw
qhanañchañjamäkänti.
8Jupapachpawakhamsäna:“Janiwjudionakan
leyinakapsa,templocontrasa,niCesarcontrasa,kuna
juchañchaskti”sasa.
9FestostijudionakarkusisiyañmunasawPabloruxsäna:—
¿Jerusalénmarkarmakhatañmunasmati,ukannayan
nayraqatajanjuchañchatäñamataki?
10UkatPabloxsänwa:—NayaxCesarantaripañutapan
sayt'atätwa,kawkhantixnayartaripañaxwakiskiukan
sayt'atäskta.
11Nayatixjuchañchirïsta,janukaxjiwañarwakiskchixa,
janiwjiwañmunkti.NayajjCesararachiktʼaskta.
12UkatstiFestochachajjTantachäwinkirinakamp
parltʼasisajjakham sänwa:“¿Cesarchachar
juchañchapjjtati?”Cesararukaruwsaräta—sasa.
13Mäqawqhaurunakqhepatsti,Agripareyimpi
BernicempejjCesareamarkaruwFestochachararuntañatak
sarapjjäna.
14Waljaurunakukankapkänaukhajja,Festochachajj
Pablonjanwaltʼäwipatreyiruwyatiyäna:“MäjaqewFélix
chachancarcelanjaytatäski.
15Jerusalénmarkankaskäyätukapachasti,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,judionakanjilïrinakapampixjupat
juchañchañmunasawyatiyapxitäna.
16Juparojjakhamsasawsista:“Romanonakajjjaniw
khitirus jiwayañatak katuyapjjañapäkiti,janïr
juchañchatäkiukajaqejjajanajanjuchañchatäñapkama,
ukatjuparjuchañchañatakpermisonïñapkama”sasa.
17Ucapachasti,qhipürusti,qhipürojjjanqhepüru,taripañ
utanqontʼasisawukajaqerirpapjjañapatakmayta.
18Juchañchirinakaxjupacontrasayt'asipxäna,janiwkuna
juchañchäwisnayanamuyatajatjuchañchapkänti.
103

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
19Ukampiskʼariiyawsäwinakapatwajupacontra
jisktʼasipjjäna,mäJesusajjjiwatäjjänwa,Pablojjjakaskiwa
sasawsäna.
20Ukhamjiskt'atajatpächasitajatjja,Jerusalénmarkar
sarañmuntati,ukanjuzgatäñapasasawjiskt'ta—sasa.
21PabloxAugustonist'atäñapatakiwmayïna,ukatnayasti,
Cesararkhitañkamawimatäñapatakmayïta.
22AgripastiFestoruwsäna:—Nayapachpawukajaqir
ist'añmunta—sasa.Qharürojjjuparistʼätawasasawjupajj
säna.
23Qhipürusti,Agripampi,Bernicempixwalijach'ajach'a
tukusawist'añutarmantapxäna,jilïrirpirinakampi,markan
jilïrinakapampi,FestochachankamachiparjamawPablorux
irpapxäna.
24Festostisarakïnwa:—Agripareyimpi,nanakampchik
jutapkiukajaqinakampixakajaqiruwuñjapxta,jupatwalja
judionakaxJerusalénmarkansa,akachiqansanayampjan
walt'ayasipxitu,jupatjach'atarnaqasisajuk’ampijakaña.
25Ucampisnayajjjaniwkunsjiwañarwaquisquiuca
lurcänti,uqhamaracAugustorojjjuchañchatapyatjjatajja,
juparkhitañwaamtjjayäta.
26Jupatjja,janiwnayajjuywirijarqellqañajjutjkituti.
UkatpïAgripareyi,jumannayraqatamarirpta,uqhamarac
jumannayraqatamanirpta,uqhamaracyatjjatasajjmäjuk'a
qilqt'añajjataqui.
27Nayatakixmäkatuntatjaqirkhitañaxjanwalïkaspas
ukhamawamuyasi,janukaxjanwalinakuñt'ayañataki.
26JAQTHAPI
1UcatAgripajjPablorojjsänwa:—Jumapachpaw
parlañama—sasa.UkatPabloxamparapluqxatäna,ukatsti
jupapachpawsäna.
2Agripareyi,nayajjkusisitätwasasawamuyasta,naya
pachpawjichhürojjjumanayraqatanarsusï,kunanakatï
judionakanjuchañchapkituukanakata.
3Judionakantaqecostumbrenakapatsa,jisktʼanakapatsa
yatjjatamyatjjatam.
4WaynäkayätaukhatpachJerusalenanmarkajataypin
kunjamäskäyätukjja,taqejudionakajjyatipjjewa.
5Jupanakatixqalltatpachuñt'apxituwa,nayatixfariseojam
jakasktaukayupaychäwisanwaliqhurusectaukarjam
sarnaqataxqhanañchañmunapxchiukhaxa.
6Jichhasti,Diosaxnayraawkinakasararskänaukasuyt'äwi
laykuxjuchañchatätwa.
7Tunkapayantribunakasasti,uruyarumawDiosar
luqtasipki,ukaarsüwiruwpuriñsuyapxi.Ukasuyt'äwi
laykuwAgripareyi,judionakaxjuchañchapxitu.
8¿KunatsaDiosaxjiwatanakarjaktayañapaxa,¿kunatsa
jumanakaxjaniyawsañjamäkaspasukhamamuyapxasma?
9Nayapachpawamuyasta,NazaretmarkankirJesusan
sutipcontrawwaljalurañanaklurañaja.
10NayastiJerusalénmarkanlurarakta,waljaqullan
jaqinakarcarcelarjist'antawayta,jilïrsacerdotenakan
munañapkatuqasa.jiwayatäpkänaukkhasti,nayajjjupanak
contrawarsüna.
11Sapasinagoganwajupanakaruxmutuyayäta,Diosarjan
waliarunakarsupxañapataki.Jupanakcontrawal
phiñasitajasti,yaqhamarkanakarpuriñkamawjupanakar
arknaqawayta.
12UkapachawnayajjDamascomarkarsaraskta,jilïr
sacerdotenakanmunañapampi,khitanakampi.
13Rey,chikaurutjja,alajjpachatmäqhanauñjta,intijalsut
sipansa,nayaru,nayampchiksaririnakaru.
14Taqeniwakaoraqerliwjjatapjjtaukhajja,mäaruistʼta,
jupajjhebreoarutwaakhamsäna:“Saulo,Saulo,¿kunatsa
arknaqista?jumatakixch'amawch'akhanakarch'allt'añaxa.
15Nayastisaraktwa:“Tatay,¿khitïtasti?”Jupasti
sarakïnwa:—NayaxarknaqktaukaJesusätwa—sasa.
16Ukampissayt'asim,kayunakamatsayt'asim,nayastiaka
amtampiwjumaruñt'ayasiñmunta,jumarmäyanapirirjam
uñt'ayasiñataki,akanakuñjkta,kunanakatixnayaxjumar
uñstkämaukanakuñt'ayañataki.
17Jaqenakatsa,janjudiöpkisukanakatsaqhespiyapjjsma,
khitinakarutïjichhajjkhitanktaukanakata.
18Nayranakapjist'arañataki,ch'amakatqhanaru,Supayan
ch'amapatDiosarkutt'ayañataki,ukhamatjuchanakapat
pampachatäpxañapataki,nayaniyawsäwiplayku
qullanatäpkiukanakanherenciapkatuqapxañapataki.
19Ukatsti,Agripareyi,alaxpachankirunañchäwiruxjaniw
ist'kti.
20NayraqataxDamascomarkankirinakaru,Jerusalén
markankirinakaru,Judeauraqinkirmarkanakaru,jan
judiöpkiukanakarusyatiyarakta,arrepentisipxañapataki,
Diosarkutt'añapataki,ukatarrepentisiñatakwakiskir
luräwinaklurapxañapataki.
21Judionakajjtemplonkatjapjjetäna,ukatstijiwayañ
munapjjetäna.
22Diosanyanapkatuqasasti,jichhürkamawjisk'a
jaqinakaru,jach'ajaqinakaryatiyaskta,profetanakasa,
Moisesampixjutanisasinsapkänaukaarunakatsipansa,
janiwyaqhanaksiskti.
23Cristoxt'aqhisiñapataki,jupawjiwatanaktaypit
jaktañapa,jaqinakaru,janjudiöpkiukanakarusqhan
uñacht'ayañapataki.
24Jupapachpaarskänaukhajja,Festochachajjjachʼatwa
säna:“Pablo,jumajjaynachtʼatätawa.waljayatiqañaxloco
tukuytamxa.
25Jupastisarakïnwa:—Janiwnayajjloqtkti,jach'ajach'a
tukurFesto;janukastichiqaarunakarsupxam,suma
amuyumpi.
26Reyejjukanakyati,jupanayraqatanjja,nayajjtaqe
chuymawparlaskta.kunatixakaxjaniwmäk'uchun
luratäkänti.
27Agripareyi,¿profetanakariyawstati?Nayajjyattwa
jumaniyawsatama.
28AgripajjPablorojjsänwa:—Niyacristianöñajatak
amuytʼayista—sasa.
29Pablostisarakïnwa:—NayaxDiosaruwmunta,janiw
jumaki,janukastitaqikhitinakatixjichhürunakanist'apkitu
ukanakaxniyasnayampjamakïpxañapataki,janukastiaka
llawintatjanukaxnayampjamakïpxañapataki—sasa.
30Ukarsusinsti,reyejjsartasipjjäna,gobernadorampi,
Bernicempi,jupanakampchikqontʼatäpkänaukanakasa.
31Mächiqarsarxasaxjupanakkamawparlt'asipxäna,
akhamsasa:—Akajaqixjaniwkunsjiwayañjamlurkiti,ni
katuntatäñaswakiskiti—sasa.
32UkatstiAgripaxFestoruxsänwa:—AkajaqixCesarar
janjuchañchaskasapänukhaxa,qhispiyatäspawa—sasa.
27JAQTHAPI
1KunapachatixItaliamarkarbarcotsarxapxañajax
amtasxänaukhaxa,Pablompiru,yaqhakatuntat
104

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
jaqinakampixmäjaqiruwkatuyapxäna,jupastiJulio
satänwa,jupastiAugustochachanejercitopanmä
capitanapänwa.
2Adramiciosatbarcormantasinjja,Asiatoqenkirqota
lakaruwsarjjapjjta.mäAristarco,Tesalónicamarkankir
Macedoniamarkankirïnwa.
3QhepürojjSidónmarkaruwpuripjjta.Juliostisuma
chuymampiwPabloruxachikt'asïna,ukatstiamigonakapan
ukarsarañapatakiwqhispiyäna,ukhamatsamarañapataki.
4UkachiqatsarxasaxChipremarkaruwbarcotsarapxta,
thayanakaxch'uqt'ataplayku.
5Cilicia,Panfiliaqutathiyatbarcotsarasinxa,Mira
markaruwpuripxta,ukamarkaxLiciamarkankiwa.
6Ukanjja,capitanajjAlejandríamarkankirmäbarcoruw
Italiamarkarsaraskirjikjjatäna.ucaruwuchapjjetu.
7Waljaurunakk'achatk'achatbarcotsarapjjayäta,Cnido
satcheqarpuriñkamajjjukʼampiwthayajjthaytʼanipjjetäna,
ukatstiCretasatcheqarsarapjjta,Salmonesatcheqaruw
sarapjjta.
8Jank'akiwukachiqarpasañkamaxmächiqarpuripxta,
ukachiqaxThefairhavenssatawa.Ukajak'anstiLasea
markawutjäna.
9Kunapachatixwaljapachaxtukusxäna,barcotsarañax
walich'amäxänwa,ayunañuruxniyawtukusxäna,ukat
Pabloxjupanakarewjjt'äna.
10Jupanakarustisarakïnwa:—Tatanaka,nayajjamuyasta,
akaviajejjjanwaltʼäwinakampi,waljajan
waltʼäwinakampi,janiwcarganakaru,barconakarukijan
waltʼayañatakïkiti.
11Ucampiscapitanajjbarcondueñoparu,dueñoparuw
jukʼampcreyïna,Pablonarsutanakapatsipansa.
12Ukaimantasiñutaxjuyphipachatakjanwalikïkchïnsa,
juk'ampinakaxukachiqatsarxapxamsasawsapxäna,
ukhamatFenicemarkarjuyphipacharpuripxañapataki.
UkamarkaxCretamarkanimantasiñapawa,intijalant
tuqiru,intijalanttuqiru.
13Surtoqenkirthayajjthayajjthaytʼankänaukhajja,
jupanakajjamtapphoqapjjatapamuyasawCretamarka
jakʼarbarcotsarjjapjjäna.
14Ukampismäqhawqhatiempotjja,mäjachʼathayaw
thayajjsartäna,ukathayajjEuroclidónsatawa.
15Botejjthayarjanaguantañpuedjjänaukhajja,
irpapjjayätwa.
16Claudasatmäislart'ijtkasastiwaljalurañanakawutjäna.
17Ukabarconakapt'asisinsti,yanapirinakampiwbarcor
q'ipt'asipxäna.Jach'alaq'anakarjanjaquqanipxañap
axsarasaxvelach'allt'asipxäna,ukhamatjaqunukutapxäna.
18Qhipürustijach'ajach'athayampit'aqhisiyapxitu.
19Kimsïrurutsti,barconyänakapamparanakajampiw
jaqunukupxta.
20KunapachatixIntisniwarawaranakaswaljaurunakjan
uñstkänti,janirakiwmäjach'athayaspurinkänti,
qhispiyasiñsuyt'äwixapaqatäxänwa.
21Ucampiswaljatiempojitheqtapjjatapatjja,Pablojj
jupanaktaypiruwsaytʼasïna,akhamsasa:“Tata,
jumanakajjnayaristʼapjjañajänwa,janirakCretamarkat
antutjjapjjañamäkiti,janwalinaksa,janwalinaksa
aptʼasipjjañamataki”sasa.
22Jichhastich'amañcht'apxañamatakiwiwxt'apxsma,
jumanaktaypinxajaniwkhitinjakañasapt'atäkaniti,jan
ukastibarconjakañapawchhaqhayasini.
23JichhaarumajjDiosanangelapawnayajakʼan
saytʼatäski,juparserviraktwa.
24Ukatsapxänwa:—Pablo,janaxsaramti.Cesaran
nayraqataparirpapxañamawa,Diosaxjumampchik
saririnakaruwchuri.
25Ukhamasti,jilatanaka,ch'amañchasipxam,nayaxDiosar
iyawstwa,kunjämtixsiskituukhamarjamawphuqhasini—
sasa.
26Ukampismäislaruwjaquntatäñasa.
27Tunkapusiniarumaxpurinxäna,Adriasatchiqar
sarkasa,niyachikaarumawbarconkirinakaxmämarkar
jak'achasipkaspaukhamamuyapxäna.
28Ukxarustipätunkametroukch'at'aqaruwjikxatapxäna,
mäjuk'ajuk'ampisarasinsti,mayampphust'apxäna,ukatsti
tunkaphisqhanmetrosukch'auraqirjikxatapxäna.
29Qalanakarjanliwxatasiñasajjsarasawbarconqhepäjjat
pusianclanakjaqonukupjjäna.
30Ukabarconkirinakajjbarcotjaltjjañampïsipkänaukhajja,
barcotqotarjaqonukupjjäna,anclanakjaqonukuñ
munapkaspaukhama.
31Pabloxcapitanampiru,soldadonakampiruwsäna:—
Janitixjupanakaxbarconqhiparapkanixa,janiw
qhispiyapkasmati—sasa.
32Ukatstisoldadonakaxbarconsoganakap
khuchhuqasipxäna,ukatliwxatapxarakïna.
33Ukaurupuriniñapkamasti,Pabloxtaqiniruwmanq'a
manq'apxañapatakachikt'asïna,akhamsasa:—Jichhax
tunkapusiniuruwqhiparapxtaxa,jankunsmanq'apkätati
—sasa.
34Ukatpïmäjuk'amanq'amanq'apxañamataki
achikt'apxsma,akaxjumanakank'umaräpxañamataki,
janiwkhitisp'iqipatmäñik'utasjaquqkaniti.
35Ukarsusinsti,t'ant'aaptasinxtaqininnayraqatapan
Diosaryuspagaräna.
36Ukatstitaqiniwkusisipxäna,mäjuk'amanq'a
apt'asipxäna.
37Taqeniwbarconjja,päpatakapaqallqtunkasojjtan
jaqenakawjakapjjta.
38Manq'añtukuyatatsti,barcork'achacht'ayasawtrigo
qutarjaquntapxäna.
39Urumanthisti,janiwukauraqiuñt'apkänti,ukampismä
qutathiyaruwjikxatapxäna,ukaqutaruwbarcorjaquntañ
amtapxäna.
40Anclanakapt'asisinsti,qutaruwkatuntasipxäna,timón
ch'akhanakapsajist'arapxäna,jach'avelathayarapxarusin
qutathiyaruwsarapxäna.
41Kawkhantïpäqotajjjikiskänaukacheqarjaqontasaw
barcojjoraqertʼijtjjäna.nayrïrchiqapaxwalich'amampiw
ch'amakt'äna,ukatjankuynt'atawqhiparäna,ukampis
qhipachiqaxoladanakanch'amapampiwp'akjatäna.
42Soldadonakaxkatuntatjaqinakarjiwayañamtapxäna,
ukhamatjankhitisumampmistuñapataki,ukat
qhispiñapataki.
43UcampiscapitanajjPablorqhespiyañmunäna,
jupanacarojjjaniwamtapcänti.Nadañyatirinakaxnayraqat
qutarjaquntasipxam,uraqirpuripxañapataki.
44Mayninakastibarconp'akjatach'akhanakaparuw
sarapxäna.Ukhamawtaqinixjankunajanwalt'äwinuraqir
jaltxapxäna.
105

APOSTOLANAKANLURANAKAPA
28JAQTHAPI
1Qhispisinsti,ukaislanMelitasutinïtapyatipxäna.
2Jallupurintatapata,thayatsaninanaktayasawsapa
maynirukatuqapxitu.
3Pabloxmät'ant'alawanakapthapisinninaruwuchäna,
ukatstimäkatariwninataypitmistunïna,ukatsti
amparaparuwchint'asïna.
4Barbaronakajjukavenenoanimalaramparapar
warktʼatäskiruñjasajja,jupanakkamawsapjjäna:
“Cheqpachansaakajaqejjjaqejiwayirjaqewa,jupajjlamar
qotatqhespiskchïnjja,janiwmutuñatakejjjakañapmunkiti”
sasa.
5Ukatstiukaanimalaruxninaruwliwxatäna,janirakiw
kunajanwalsajikxatkänti.
6Ucampisjupanakajjpunkitäñapäkänaukhasa,janukajj
mäakatjamatjiwatjaqontatäñapäkänaukhajj
uñchʼukipjjänwa,ukampiswaljatiempouñnaqtʼasajja,jan
kunajanwaltʼäwisjuparpuriskänaukuñjasajja,mä
diosätwasasawsapjjäna.
7Ukapachpacheqanakanjja,Publiosatislankirjilïrjaqen
yänakapawutjäna.Jupawkatuqapxitu,kimsauruwsuma
chuymampiqurpachapxitu.
8Publiochachanawkipajjcalenturampi,wilawartäwimp
usuntatänwa,Pablojjjuparuwmantasinoraciónluräna,
amparapampiwjuparloqjjatasinqolläna.
9Ukluraskänaukkhasti,ukaislanusumpusuntat
yaqhanakaxjutapxarakïnwa,ukatstiqullatäpxarakïnwa.
10Juparakiwjach'añchapxitu;sarxapxäyätanukkhasti,
kunatïwakiskiukanakaptʼapxitäna.
11Kimsaphajjsitjja,Alejandríamarkatmäbarcot
sarjjapjjta,ukabarcojjjuyphipachanwapasäna,ukabarcon
señalapajjCastor,Poluxsatänwa.
12Siracusamarkarpurisajjkimsauruwukanqheparapjjta.
13UkachiqatstimäbrújulaaptasinRegiomarkaruw
puripxta,mäurutstisurtoqenkirthayaxwalthaytʼanïna,
qhipürustiPuteolimarkaruwpuripxta.
14Ukanstijilanakarjikxatapxta,jupanakamppaqallquru
qhiparapxañajataki.
15Jilatanakajjnanakatyatisinjja,Apiosatcheqakama,
kimsatabernakamawjikisipjjetäna.
16Romamarkarpurisaxcenturionaxkatuntatjaqinakarux
guardianakancapitanaparuwkatuyäna,ukampisPablorux
mäsoldadompiwsapakjakañapatakjaytawayäna.
17KimsaurutstiPabloxjudionakanjilïrinakaparuw
jawsthapiyäna,tantachasisinsti,jupanakaruxsänwa:—
Jilatanaka,janisnayaxmarkacontra,ninayraawkinakasan
costumbrenakapsajankunslurkti—sasa,ukampis
Jerusalénmarkatkatuntatjaqjamawromanonakan
amparaparkatuyatäyäta.
18Jupanakajjnayarjisktʼasajja,antutañmunapjjetäna,
janiwnayajjjiwañarpuriyirïkti.
19Ucampisjudionacajjjanwalparlapcänucapachajja,
nayarojjCesararjuchañchañajawwaquisïna.janiw
markajarjuchañchañajäkänti.
20Ukatpïnayaxjumanakarjawst'apxsma,jumanakar
uñjañataki,jumanakampparlt'añataki.
21Jupanakastisapxarakïnwa:—JaniwJudeamarkatjumat
qillqatkatoqapkti,janirakiwkhitisjutapkiukajilatanakas
jumatkunajanwalinaksayatiyapkituti,janirakiwkunajan
walinaksaparlapkäti—sasa.
22Ukampisnanakaxjumatist'añmunapxta,akasecta
tuqitxa,taqichiqanjanwalinakarsupxatapyatipxta.
23Juparmäuruamtapkänaukaqhepatjja,waljajaqenakaw
utaparjutapjjäna.JupanakarustiDiosanReinopat
qhanañchäna,jupanakaruxJesusatamuyt'ayäna,Moisesan
kamachiparjama,profetanakapatsa,alwatjayp'ukama.
24Yaqhepajjarsüwinakarojjcreyipjjänwa,yaqhepasti
janiwcreyipkänti.
25UkatPabloxmäaruparlañtukuyasaxsarxapxäna:
“QullanAjayuxIsaíasprofetatuqiwnayraawkinakasar
säna”sasa.
26Jumanakaxsapxänwa:—Akamarkarsarasinsapxam:
‘Ist'asaxist'apxätawa,ukampisjaniwamuyapkätati.
Jumanakaxuñjapxätawa,ukampisjaniwamuyapkätati.
27Akamarkanchuymapaxch'amakt'atawa,jinchunakapas
janist'añjamawa,nayranakapasjist'antatawa.Jupanakasti
nayranakapampijanuñjapxañapataki,jinchupampi
ist'apxañapataki,chuymapampijanamuyt'apxañapataki.
28Jumanakaxyatipxam,Diosanqhispiyasiñapaxjan
judiöpkiukanakarkhithatawa,jupanakaxist'apxarakiniwa.
29Ukaarunakarsusinsti,judionakaxsarxapxänwa,
jupanakkamastiwalch'axwapxäna.
30Pabloxpämarawalquilatutapanjakasïna,taqi
khitinakatïjupanukarmantanipkänukanakarus
katuqarakïnwa.
31DiosanReinopatyatiyasa,JesucristoTatitupat
yatichañasa,jankhitisjuparjarkʼkaspa.
106

Romanonaka
1JAQTHAPI
1PabloxJesucristonluqtiripawa,apóstolatjawsatäta,
Diosansumayatiyäwinakapyatiyañataki.
2(UkaxprofetanakaptuqiwQullanQillqatanakan
arsuwayäna).
3JesucristoTatitusaYoqapatjja,jupawDavidan
wawanakapatjañchiparjamjutatayna.
4DiosanYuqapätapstich'amampi,qullanajayuparjama,
jiwatanaktaypitjaktasinuñt'ayasïna.
5JupatuqiwDiosankhuyapayasiñapa,apostoljam
katuqapxta,taqimarkanakaniyawsäwiparist'añataki,sutip
layku.
6 Jupanak taypin jumanakax Jesucriston
jawsatäpxaraktawa.
7TaqikhitinakatixRomamarkanjakapki,Diosanmunat
masinaka,qullanjaqinakäpxañapatakjawsatäpkiukanakaru:
DiosAwkisampi,JesucristoTatitumpixkhuyapayasiñampi,
sumankañampi.
8Nayraqatxa,JesucristotuqiwDiosajaryuspärta,taqi
jumanaklayku,iyawsäwimatxataqiakapachanparli.
9Diosawnayanqhanañchixa,juparuwYuqapansuma
yatiyäwiptuqiajayujampiluqtaskta,jumanakatjan
jaytjasawmayisïwinakajanxarsta.
10Diosanmunañaplaykujumanakanukarjutañatakmä
sumathakhinjamsarañaxutjaspaukmayipxsma.
11Nayajjjumanakaruñjañwalmunapjjsma,ukhamat
jumanakarajaytoqetmächuräwichurañataki,ukhamat
chʼamañchtʼatäpjjañamataki.
12Mäarunjja,jumanakasnayasmaynitmaynikam
iyawsapjjataj laykuw jumanakamp chika
chuymachtʼatäñajataki.
13Jilatanaka,nayajjwaljakutiwjumanakanukarjutañ
amtapjjayäta,ukhamatjumanaktaypinmäjukʼaachunak
katoqañajataki,yaqhajanjudiöpkisukanakasukhamaraki.
14Nayajjgriegonakarusa,janwalijaqenakarusmanütwa.
yatiñaninakarusa,janyatiñaninakarusa.
15UkhamajjnayajjDiosansumayatiyäwinakap
yatiyañatakejjwakichtʼatätwa,jumanakaruRomamarkan
jakapktaukanakaru.
16Cristonsumayatiyäwipatjaniwphinq'askti,Diosan
ch'amapawa,taqiiyawsirinakarqhispiyañataki.nayraqat
judioru,ukhamarakgriegojaqiru.
17UkanwaDiosanaskikankañapaxaiyawsäwitiyawsañar
uñacht'ayasi.
18Diosancolerasiñapaxalaxpachatuñacht'ayatawa,taqi
janwaliluräwinakampi,ñanqhaluräwinakampi,
khitinakatixchiqayatichäwinakjanchiqaparuñjapki
ukanakaru.
19KunatixDiosanuñt'atäkiukaxjupanaktaypinqhanstayi.
Diosawjupanakaruñacht'ayi”sasa.
20Jupanjanuñjkañyänakapaxakapachanluratäkän
ukhatpachqhanawuñjasi,kunanakatïluratäkiukanakampi,
wiñaych'amapasa,Diosätapasa.ukhamatjankunajuchani:
21Diosaruñt'asaxjaniwDiosjamjach'añchapkänti,
janirakiwyuspärapkänti.ukampisjanamuyt'asir
chuymanakapanch'amakt'ayatäxänwa.
22Yatiñanïpjjatapyatiyasajja,janamuytʼasir
jaqenakäpjjänwa.
23JantukuskirDiosanjach'akankañapxa,jantukuskir
jaqiruñtasitaruwtukuyäna,jamach'inakaruñtasita,pusi
kayunianimalanakaruñtasita.
24UkatpïDiosaxchuymapanmunañanakaptuqiq'añu
lurañanakarkatuyäna,jupanakkama janchipar
jisk'achañataki.
25JupawDiosanchiqayatichäwinakapkʼarirtukuyäna,
ukatstiDiosanLuriripatsipansajukʼampyupaychäna,
luqtarakïna,jupastiwiñayatakiwbendicitäna.Amén.
26UkatwaDiosaxjupanakarjanwalimunañanakar
katuyäna,warminakapasjanwaliluräwinakaruw
mayjt'ayapxäna.
27Chachanakaxukhamarakiwwarminsarnaqañapjaytasin
maynitmaynikammunañanakapampphichhantasipxäna.
jaqinakaxjaqinakampiwjanwalinaklurapxäna,ukat
jupanakpachanpantjasitapatkuttʼayañkatuqapxäna.
28JanisDiosaruñtʼañmunapkchïnjja,Diosajjjanwali
amuyumpiwjupanakarkatuyäna,kunanakatïjanwalïki
ukanaklurapjjañapataki.
29Taqijanwaliluräwinakampi,wachuqjuchalurañampi,
ñanqhalurañampi,qullqimunañampi,janwali
amtanakampiphuqantatäpxaraktwa.envidiasiñampi,
jiwayañampi,ch’axwañampi,sallqjañampi,janwali
lurañampiphuqt’ata;jiskht’asirinaka,.
30Qhispirinaka,Diosaruñisiri,jisk'achasiri,jach'ajach'a
tukuri,jach'ajach'atukuri,janwalinakuñstayirinaka,awk
taykaparjanist'irinaka.
31Janamuyt'iri,arust'äwip'akintirinaka,jan
khuyapt'ayasiri,jankhuyapt'ayasiri.
32JupanakajjDiosantaripäwipyatipjjewa,ukham
luririnakajjjiwañarwaktʼatäpjjatapyatisajja,janiwukham
lurapkiti,janukastiluririnakampejjwalkusisipjje.
2JAQTHAPI
1Ukhamasti,jaqi,khitirusjuchañchirïtaxa,janiw
juchañchasktati,jumapachpawjuchañchasktaxa.Jumatix
taripirixukhamlurtaxa—sasa.
2Ukampisjiwasaxyatipxtwa,Diosantaripäwipax
chiqaparjamawkhitinakatïukhamlurapkiukanakaru.
3¿Ukhamluririnakarujuchañchirjaqi,ukhamlurirjaqi,
¿Diosantaripäwipatqhispiñamatakixukhamamuyta?
4Janukaxjumaxjisk'achasmatisumachuymanïtapata,
paciencianïtapata,paciencianïtapata;Diosansuma
kankañaparrepentisiñarirptamjanyatipktati?
5Ucampisq'añuchuymamampi,janarrepentisiñampi,
colerasiñamimt'asim,colerasiñaurutaki,Diosanchiqa
taripäwipuñacht'ayañapataki.
6Juparakiwsapamayniruxluräwinakaparjamkutt'ayani.
7Khitinakatixaskiluräwinakanjanjaytjasisajach'añchäwi,
jach'añchäwi,janjiwirjakañthaqhapkiukanakaruxwiñay
jakañkatuqapxam.
8Khitinakatixch'axwapki,chiqayatichäwirjanist'apki,
janukastijanchiqaparist'apkiukanakaru,colerasiñampi,
colerasiñampi.
9T'aqhisiñampi,t'aqhisiñampiwtaqijanwalilurir
jaqinakanalmaparuxpurini,nayraqataxjudionakaru,
ukhamarakjanjudiöpkiukanakarusa.
10Ucampisjach'ajach'atukuña,jach'ajach'atukuña,
sumankañutjañapa,taqikunatixaskilurapkiukanakaru,
nayraqataxjudionakaru,ukhamarakjanjudiöpkiukanakaru.
11Diosnayraqatanjja,janiwkhitirusrespetkiti.
107

Romanonaka
12Khitinakatixjankamachinjuchalurapkiukanakaxjan
kamachirjamjiwarapxarakiniwa.
13(Leyist'irinakaxjaniwDiosnayraqatanchiqapar
uñjatäpkiti,janukastikamachiphuqhirinakawchiqapar
uñjatäpxani.
14KunapachatixjanLeyinïpkiukajanjudiöpkiukanakax
kuntixkamachinutjkiukanaklurapkiukkhaxa,jan
kamachinïpkchisa,jupanakpachatakixmäkamachiw
tukupxi.
15Jupanakastichuymanakapanqillqatkamachinluräwip
uñacht'ayapxi,concienciapasuñacht'ayasa,maynit
maynikamjuchañchasa,janukaxjuchañchasa,janwali
amuyunakuñacht'ayasa.)
16KunaurutixDiosaxjaqinakanimantatyatiyäwinakap
Jesucristotuqitaripkaniukaurunxa,nayansuma
yatiyäwijarjama.
17Jumastijudíosatätawa,kamachirjamsarnaqarakta,
Diosatjach'ajach'atukuñamataki.
18Jupanmunañapyatipxam,kunatïjuk'ampaskïki
ukanaksaaskituñjapxam,kamachirjamyatichatäpxam.
19Jumapachpawjuykhunakarirpirïtaxa,ch'amakan
jakirinakanqhant'atätama.
20Janamuyt'asirjaqinakaryatichiri,jisk'awawanakar
yatichiri,kamachinyatiñkankañapampi,chiqakankañampi.
21Jumatixmayniryatichasktaxa,¿janitjumapachpa
yatichaskta?jumatixjaqitjanlunthatasiñapyatiyktaxa,
¿lunthatasmati?
22Jumatixmaynixjaniwwachuqjuchalurañapäkiti
sistaxa,¿janitwachuqjuchalurtaxa?idolonakaruñisiri,
¿janitsacrificiolurta?
23Kamachituqitjach'añchasktaxa,kamachip'akintasinxa,
¿Diosarjisk'achasmati?
24Diosansutipaxjumanaktuqiwjanjudiöpkisukanakan
sutipjisk'achatäski,kunjämtixQillqatansiskiukhama.
25Chiqpachansacircuncisiónlurañaxwaliaskiwa,jumatix
kamachirjamsarnaqäta,ukampiskamachip'akintätaxa,
circuncidasiñamaxjancircuncisiónukartukuyatäxiwa.
26Ukhamasti,jancircuncisiónlurirjaqixkamachirjam
chiqaparuñjkaspaukhaxa,¿janitcircuncidatätapax
circuncidatäkaspasukhamjaktʼatäspa?
27¿Janitjancircuncisiónlurirjaqitixkamachirjam
phuqkchixa,jumaruxjuchañchkätam,khititixley
p'akintasktaxa?
28Jupajjjaniwjudíojaqëkiti,jupajjanqankirjudío
jaqënwa.janirakiwcircuncisiónukaxanqanjañchinutjki
ukasa.
29Jupajjmäjudíoukhamawa,chuymapanjjamäjudío
ukhamawa.circuncisiónukaxchuymampi,ajayumpi,janiw
qillqatuñt'ayatakiti;Jupanjach'añchäwipaxjaniw
jaqinakanjach'añchatäkiti,janukastiDiosatjach'añchatawa.
3JAQTHAPI
1Ukhamasti,¿kunaaskisjudioxutji?janukax¿kunaaskis
circuncisiónlurañaxutji?
2Taqikunatsipansa,juk'ampirusDiosanarunakap
jupanakarkatuyatätaplayku.
3Yaqhepajjjancreyipjjaspaukhajja,¿kamachasmasa?¿jan
iyawsapxatapaxDiosariyawsäwipinach'usartukuyaspa?
4Diosajjjanjark'panti,Diosajjcheqpachäpan,ucampis
sapamayniwk'arisirïpan;Qellqatansiskiukhama:“Jumajj
arsutanakamajj cheqapar uñjatäñamataki,
juchañchatäñamatakatipjañamataki”sasa.
5UcampisjanwaliluräwinakasatixDiosanchiqa
kankañapjach'añchchixa,¿kunsasañäni?¿Diosaxjan
chiqaparuñjirïpachati?(Nayaxmäjaqiruñtatawarsta)
6Diosaxjanjark'panti,¿kunjamarakDiosaxakapachar
juchañchaspasti?
7Nayank'arinaktuqiDiosanchiqakankañapjuk'amp
jilxattaspa,juparjach'añchañataki.¿Kunatsanayarojj
juchararjaqjamtaripatäskta?
8Janukasti,janwalinakparlapxistu,yaqhipanakax
sapkistuukhama:‘Janwalilurapxañäni,askijutañapataki?
khititixjuchañchatäkiukaxchiqapawa.
9¿Ukhamajjkamsasmasa?¿jupanakatsipanjukʼamp
sumätanti?Janiwa,janirakiwkunapachasa,judionakarusa,
janjudiöpkiukanakarusa,taqiniwjucharpurt'atäpxi,uk
nayratpachyatxapxta.
10Qillqatansiskixa:“Janiwkhitisaskijaqisutjkiti,
janirakiwmaynisutjkiti.
11Janiwkhitisamuyt'irisutjkiti,janirakiwkhitisDiosar
thaqkiti.
12Taqinipuniwthakitmistuwayxapxi,mayacht'asisawjan
askinakjikxatapxi;janiwkhitisaskiluririxutjkiti,
janirakiwmaynisutjkiti.
13Kunkapaxmäsepulturaruñtatawa;laxranakapampiw
sallqjapxi;asnunakanvenenopaxlakapanmanqhankiwa:
14Jupanakanlakapaxñanqhachasiñampi,k'allk'u
arunakampiphuqt'atawa.
15Jupanakankayunakapaxjank'akiwwilawartasi.
16T'unjañasa,t'aqhisiñasjupanakanthakhinakapanutji.
17Sumankañthakixjaniwyatipkiti.
18Jupanakannayraqatapanjja,janiwDiosarajjsarañajj
utjkiti.
19Jichhajjyattanwa,kuntïleyijjsiskiukajja,leyinakarjam
sarnaqirinakarojjsarakiwa,ukhamattaqejaqenakajjDios
nayraqatanjuchañchatäpjjañapataki.
20Ukhamastikamachinluratanakaplaykuxjaniwkhiti
jaqisjupannayraqatapanaskituñjatäkaniti,kamachituqiw
jucharuñt'añaxutji.
21UcampisjichhajjDiosanchekapätapajjjanleyinïtap
laycuwuñachtʼayasi,leyinacasti,profetanacapas
uqhamaraquiwuqhama.
22JesucristoriyawsäwilaykuDiosanaskikankañapaxa,
taqiiyawsirinakataki,janiwkunamayjt'äwisutjkiti.
23Taqinipuniwjuchachasipxi,Diosanjach'akankañapat
pist'apxi.
24Jupankhuyapayasiñaplaykuwaskituñjatäpxta,Cristo
Jesusanqhispiyasiñaptuqi.
25Diosaxwilapariyawsäwiplaykuwsuma
pampachatäñatak utt'ayi, nayra juchanakapat
pampachatäñapataki,Diosanjanjaytjasiñapataki.
26Jichhapachaxchiqakankañapyatiyañawsista,ukhamat
chiqaparuñjañapataki,Jesusariyawsirinchiqapar
uñjañapataki.
27Ukhamajj¿kawkinkisjachʼajachʼatukuñajja?Ukax
janiwuñt’atäkiti.¿Kunakamachimpisa?lurawinakatxa?
Janiwa:janukastiiyawsäwinkamachiplaykuw.
28Ukatwamäjaqixiyawsäwiplaykuchiqaparuñjatäspa,
jankamachirjamluratäkaspasasawamuyapxta.
29¿JupajjjudionakanDiosapakïpachati?¿Janitjupajjjan
judiöpkisukanakatjutirïki?Jïsa,janjudiöpkiukanakatsa.
108

Romanonaka
30JupajjmäsapaDiosawa,jupawcircuncidatäpki
ukanakariyawsäwilaykucheqaparuñjani,jan
circuncidatäpkiukanakariyawsäwilayku.
31¿Ukhamasti,¿iyawsäwilaykutiLeyinachʼusar
tukuysna?Diosajjjanjark'panti:jïsa,nanacajjleyinacarojj
ch'amañchtanwa.
4JAQTHAPI
1Ukhamasti,¿kunsasañäni,Abrahamawkisaxjañchituqit
jikxati?
2Abrahanatixluräwinakaplaykuchiqaparuñjatäspa
ukhaxa,jach'ajach'atukuñapawa.ukampisjaniwDios
nayraqatankiti.
3¿KunsaQillqataxsiski?AbrahanajjDiosarojjcreyïnwa,
jupatakejjcheqaparuñjatäjjänwa.
4 Khititejjtrabajirïkiukajja,janiw mä
khuyapayasiñatakjamäkiti,janukastimanüñapäkaspas
ukhamawa.
5Ukampiskhititixjanirnaqki,janukastikhititixjanwali
jaqirchiqaparuñjkiukariyawskiukaxa,iyawsäwipax
chiqaparuñjatawa.
6KunjamtïDavitaxmäbendicionatparlkiukhama,
khitirutixDiosaxjanluräwinakampichiqaparuñjkiuka
jaqinbendicionapa.
7Ukatsapxänwa:—Kusisiñanïpxiwakhitinakatix
juchanakapatpampachatäpki,juchanakapasimt'atäpki
ukanaka—sasa.
8KusisiñaniwakhitirutixTatituxjucharjanjuchañchkani
ukajaqixa.
9Ukhamasti,¿circuncidatäpkiukanakaruki,janukaxjan
circuncidatäpkiukanakarukiukabendicionaxjuti?
IyawsäwipaxAbrahamaruxchiqaparuñjatäkaspas
ukhamawsapxtanxa—sasa.
10¿Kunjamsaukapachajjjaktʼasïna?kunapachatï
circuncidatäkäna,janukaxjancircuncidatäkäna?Janiw
circuncisión ukankapkiti, jan ukasti jan
circuncidatäpkipanwa.
11Jupajjcircuncidatäñseñalkatoqäna,mäsellojja,Diosar
jancircuncidatäkasiniyawsäwipancheqaparsarnaqatap
uñachtʼayañataki.Ukhamatjupanakanaskikankañap
uñt'ayatäñapataki.
12Ukatcircuncisiónawkixa,khitinakatixjancircuncidat
jaqinakäpkiukanakaru,janukasti,Abrahamawkisan
iyawsäwiparjamsarnaqapkiukanakaru.
13Jupajjakapachanherenciakatoqañaparskänaukajja,
janiwAbrahanatakisniwawanakapatakisLeytoqejj
arskänti,janukastiiyawsäwiplaykuwcheqaparsarnaqäna.
14Khitinakatixkamachirjamsarnaqapkiukanakax
herenciakatuqapkanixa,iyawsäwipaxinamayakiwa,
arsutaxinamayakiwa.
15Kamachixcolerasiñaruwpuriyi,kawkhantixjan
kamachixutjkiukanxa,janiwp'akintañaxutjkiti.
16Ukhamastiiyawsäwitjuti,khuyapayasiñampi;
tukuyañkamaxarsutaxtaqpachjathanakatakixchiqapawa;
janiwKamachituqitparlkiukakikiti,janukastiAbrahanar
iyawsataparu;khititixtaqinisanawkipawa,
17(Qellqatanjjasiwa:“Waljamarkanakanawkiparuw
tukuyjjsma,jupajjcreykänaukaDiosnayraqatanjja,jupaw
jiwatanakarjaktayaraki,kunanakatïjanutjkiukanakarojj
utjkaspaukhama”sasa.
18Jupastijansuyt'añampiwsuyt'äwiruxiyawsäna,walja
markanakanawkipäñapataki,kunjämtixsapkän
ukhamarjama:“Wawanakamaxukhamarakiwtukupxani”
sasa.
19Jupajjjaniwiyawsäwipanjanch'amanïkchïnjja,niya
patakmaranïkänaukhajjjaniwjiwatäkaspasukham
amuyaskänti.
20JupajjjaniwDiosanarsutaparjamjancreyiñlaykojj
aynachtʼkänti.ukampisiyawsañanch'amanïnwa,Diosar
jach'añchasa;
21Jupajjkuntïsiskänaukphoqañwayatirakïna.
22Ucatjuparojjchekapäkaspasukhamuñtʼatäna.
23Ukampisjaniwjupalaykukiqillqatäkänti,janukasti
juparjuchañchatäñapatakiwqillqatänxa.
24JiwasatixTatitusaJesusarjiwatanaktaypitjaktaykiukar
iyawsañänixa,khitirutixjuchañchatäkaniukataki.
25Jupajjjuchanakaslaykuwqhespiyatäjjäna,cheqapar
uñjatäñasatakiwjaktayäna.
5JAQTHAPI
1Ukhamastiiyawsäwilaykuchiqaparuñjatäsaxa,
JesucristoTatitutuqiwDiosampisumankañaxutjistu.
2Jupatuqiwiyawsäwilaykuxakakhuyapayasiñarux
puripxta,Diosanjach'akankañapsuyt'asa.
3Janiwukakïkiti,janukastit'aqhisiñanakan
jach'añchasipxta.
4Ukatpacienciampi,experienciampi;ukatexperiencia,
suyt’äwi:
5Suyt'añaxjaniwphinq'achkiti;Diosanmunasiñapax
chuymanakasarwarantatawa,QullanAjayunchurkistuuka
tuqi.
6Janch'amanïkayätanukkhaxa,pachaparuwCristoxjan
walijaqinakalaykujiwxäna.
7Janipuniwmäaskijaqilaykujiwañaxutjkaspati,ukampis
inasyaqhipaxmäsumajaqilaykujiwañsaatinasipkaspa.
8UkampisDiosaxmunasiñapuñacht'ayistu,
juchararanakäkasinCristoxjiwasanaklaykujiwatayna.
9Jichhastiwilaplaykuchiqaparuñjatäxasaxjuk'ampiw
jupatuqicolerasiñatqhispiyatäñäni.
10JiwasatixuñisirinakäkasaxYuqapanjiwatapatDiosamp
sumankthapisksnaukhaxa,juk'ampisumankthapitax
jakañaptuqiwqhispiyatäñäni.
11Janiwukakïkiti,janukasti,JesucristoTatitutuqiw
Diosankusisipxta,jupatuqiwjichhaxpampachäwi
katuqapxta.
12Uqhämasti,mäsapajaqituqijuchaxakapacharmantani,
jiwañastijuchampi;Ukhamawjiwañajjtaqejaqenakar
purtʼäna,taqeniwjuchalurapjjataplayku.
13(Leyixutjañapkamawjuchaxakapachanutjäna.
14Ukhampachasa,AdanatqalltasinMoiseskamawjiwañax
apnaqäna,khitinakatixjanjucharpuripkänaukanakanxa,
Adananjucharuñtasita,jupastijutañapäkänaukaDiosan
uñnaqapawa.
15Ukampisjaniwjucharuñtatjuchañchatäñapäkiti,jan
ukastiinakichuräwichurañasukhamarakiwa.Mäjaqin
juchaplaykuwwaljanijiwataxutjchixa,Diosan
khuyapayasiñapa,mäsapajaqinkhuyapayasiñapa,
Jesucristotuqichurkiukaxwaljaniruwjilt'i.
16Janiwkunjamtïmäjucharpurt'irjaqejjlurkäna
ukhamäkiti,janukastiDiosanchuräwipajjmäjaqeruw
109

Romanonaka
juchañchañatakjuchañchäna,ukampisinachʼusat
churäwejjwaljajuchanakatwajuchañchatäñatakejjutji.
17Mäjaqinjuchaplaykuwjiwañaxmäsapareyin
apnaqatäspa;Khitinakatixwaljakhuyapayasiñampi,chiqa
kankañchuräwikatuqapkiukanakaxmäsapaJesucristo
tuqikiwjakañanapnaqapxani.
18Ukhamasti,mäsapajuchañchäwimpiwtaqijaqirux
juchañchapxäna.ukhamarakiwmäsapajaqinchiqapar
sarnaqatapatinakichuräwixtaqijaqirpurintäna,jakañan
chiqaparuñjatäñapataki.
19Kunjamtïmäjaqenjanistʼasirïtapatwaljanejjjucharar
tukuyatäpkiukhama,ukhamarakiwmäjaqenistʼasitapat
waljanejjcheqaparuñjatäpjjani.
20UkhamarusLeyejjmantarakïnwa,ukhamatjuchanakajj
jukʼampjiljjattañapataki.Ukampiskawkhantïjuchajjwal
jiljjatkänaukanjja,khuyapayasiñajjjukʼampiwjiljjattäna.
21Kunjamtïjuchaxjiwañarpuriñkamaapnaqkixa,
ukhamarakiwkhuyapayasiñaxaskikankañtuqireyïñapa,
ukhamatJesucristoTatitusanwiñayjakañkatuqañataki.
6JAQTHAPI
1Ukhamajj¿kunsasañäni?¿Juchachaskakiñäniti,ukhamat
khuyapayasiñaxwaljaptañapataki?
2Diosajjjanjarkʼpanti.¿Kunjamarakjiwasaxjuchar
puriñatakjiwatanakaxukajucharjuk'ampjakaskañänisti?
3¿Janityatipkta,jiwasanakatwaljaniJesucriston
bautisatätanukajiwatapxa?
4Ukatpïjiwasaxbautisasisaxjupampchikajiwañar
imt'atätan,kunjämtixCristoxAwkinjach'akankañaplayku
jiwatanaktaypitjaktayatänxa,ukhamarakiwjiwasax
machaqjakañansarnaqañasataki.
5Jiwasatixjiwañapjammayachatäksnaxa,jiwatat
jaktäwiparuñtasitäñäniwa.
6Ukyatipxaraktwa,nayrajaqisaxjupampchikaw
ch'akkatatäxi,juchanjanchipaxt'unjatäñapataki,jichhat
uksaruxjanjucharyupaychañataki.
7Jiwataxjuchatqhispiyatäxiwa.
8JiwasatixCristompchikajiwatäxstanxa,Cristompchika
jakasiñänisasawiyawstanxa.
9Cristoxjiwatanaktaypitjaktasinjiwatapyatipxaraktwa.
jiwañajjjaniwjukʼampapnaqjjjjeti.
10Jiwasaxmäkutikiwjucharpuriñatakjiwatayna,
ukampisjakasaxDiosatakiwjakaski.
11Jumanakasukhamarakiwjucharpuriñatakjiwatjam
amuyasipxam,ukampisJesucristoTatitusantuqiw
Diosatakjakasipkta.
12Ukhamasti,janjuchaxjiwirjanchimanapnaqapxamti,
munañaparjamist'apxañamataki.
13Janirakiwjanchinakamsajucharjanwalilurañatak
katuyapxamti,janukastiDiosarkatuyasipxam,jiwatanak
taypitjakkirjaqinakjama,janchinakamsaDiosaraski
kankañyänakjamkatuyasipxam.
14Juchajjjaniwjumanakjjarojjmunañanïpkätamti,
jumanakajjjaniwLeyapnaqatäpktati,janukasti
khuyapayasiñampapnaqatäpjjtawa.
15Ukhamajj¿kunsalurasma?¿JanLeyinapnaqatäñasataki,
jan ukasti khuyapayasiñamp aynacht'atätasat
juchachasiñäni?Diosajjjanwalïpan.
16Jumanakaxjaniwyatipktati,khitirutixjumanakax
esclavopäpkta ukar ist'apxañamataki, jupan
esclavopäpxtawa.¿Juchatjiwañarpuriyirïtati,janukax
ist'asirïñatchiqakankañarpuriñkamacha?
17UkampisDiosaryuspäratäpan,jumanakaxjuchan
esclavopäpxatamlayku,ukampisjumanakaxchuymatpach
ist'apxtawa,kuna yatichäwinaktix jumanakar
qhispiyapktamukhama.
18Juchatqhespiyatäpjjasajja,cheqaparsarnaqañan
esclavonakaparuwtukupjjtajja.
19Nayajjjañchinjanchʼamanïpjjatamlaykojjjaqenakan
sarnaqäwiparjamawparlaskta,kunjamtïcuerponakamjan
qʼañulurañanakaru,ñanqhalurañanakarusajanwali
lurañarkatuyapktaukhama.ukhamarakiwjichhajj
janchinakamarcheqaparsarnaqañanesclavopar
katuyapjjam,ukhamatqollanäñamataki.
20Juchanesclavopäpkayätaukhajja,cheqaparsarnaqañat
qhespiyatäpjjtawa.
21¿Kunaachunaksajumanakaxjikxatapxta,kunanaktix
jichhaxphinq'asipxtaxa?Ukanakantukusiñapaxjiwañawa.
22Jichhajjjuchatqhespiyatäjjapjjtawa,Diosan
esclavopäpjjtawa,ukatstiachunakamajjqollanäñaruw
puripjjta,ukatstiwiñayjakañtukuyapjjarakïta.
23Juchanpayllawipaxjiwañawa;UcampisDiosan
churäwipajjJesucristoTatitusanwiñayjakañawa.
7JAQTHAPI
1Jilatanaka,¿janityatipktaakakamachiuñt'irinakampi,
kunjämtixkamachixjaqirjakkipanapnaqañapataki?
2Chachanïkiukawarmejja,chachapajjjakkipanwauka
leyirjamwatʼatäski.ukampischachaxjiwatächixa,
chachapankamachipatqhispiyatäxiwa.
3Chachapatixjakaskipanyaqhachachampijaqichaschixa,
wachuqjuchawarmisatäniwa.Ukhamatyaqhachachampi
jaqichatäkchisa,janiwwachuqjucharpurkiti.
4Uqhämasti,jilanacajja,jumanacajjCristonjanchip
laycuwcamachirjiwatäpjjtajja;Jumanakaxmaynimp
jaqichasipxañamataki,jiwatanaktaypitjaktanipkiuka
jaqimpjaqichasipxañamataki,ukhamatnanakaxDiosar
achuñasataki.
5Jañchinjañchinïkayätanukkhaxa,Leytuqijuchanakan
chuymch'allxtawinakapaxjiwañkamawachunak
achuyañatakch'akhanakasanirnaqäna.
6Jichhastiukakamachitqhispiyatäxtanwa,kawkïr
kamachintix katuntatäkayätan uka kamachit
qhispiyatäxtanwa.ukhamatmachaqajayumpiluqtañasataki,
janiwnayraqillqatanjamluqtañasataki.
7Ukhamajj¿kunsasañäni?¿Leyukaxjuchachati?Diosajj
janwalïpan.Janiwa,janiwjucharuñt'kayätti,janukasti
kamachituqiwuñt'asirïta,janitixmunañmunañax
uñt'kiriskayätti,janitixkamachixsiskaspänti:“Janiw
munañamäkiti”sasa.
8Ucampisjuchajjmandamientoptoqewnayarojjtaqejan
walimunañanakchuritu.Jankamachinïkasaxjuchax
jiwatäxänwa.
9Mäkutixjankamachirjamjakaskayätwa,ukampis
kamachixpurinxipanxa,juchaxjaktxänwa,ukat
jiwawayxaraktwa.
10Jakañatakutt'ayatkamachixjiwañarpuriñkamaw
jikxatta.
11Juchaxkamachituqiwsallqjawayitu,ukakamachimpiw
jiwayarakitu.
110

Romanonaka
12Ukhamastikamachixqullanawa,mandamientosqullana,
chiqapa,suma.
13Ukhamasti,¿kunatixaskïkiukaxnayatakixjiwañar
tukuyatäpachati?Diosajjjanwalïpan.Ucampisjuchajj
jucharuñtatäñataqui,nayajjsumaquirjakañampiwjiwañar
puriyi.Ukhamatkamachituqijuchaxsintijuchar
tukuñapataki.
14Jiwasaxyattanwakamachixajaytuqitwa,ukampis
nayaxjañchinjaqïtwa,juchampialjata.
15Kuntixnayaxlurktaukxajaniwjayskti,kuntixnayax
munktaukxa,janiwuklurkti.ukampiskuntixnayax
uñisktaukaxukluraraktwa.
16Nayatejjkuntïjanmunkayätauklurkäjja,Leyejj
walikïskiwasasawsista.
17Jichhajjjaniwnayajjuklurjjäti,janukastijuchawnayan
jakaski.
18Nayajjyattwa,nayajjjaniwkunaaskisutjkiti.ukampis
kunjämtixaskïkiuklurañaxjaniwjikxatkti.
19Kunatixnayaxmunktaukaaskinakxajaniwlurkti,jan
ukastikunajanwalinakatixjanmunktaukluraraktwa.
20Nayatejjjanmunkayätauklurkäjja,janiwnayajjuk
luraskäti,janukastijuchawnayanjakaski.
21Nayastimäkamachijikxatta,kunapachatïaskilurañ
munktaukhaxa,janwaliwnayanutji.
22NayastiDiosankamachipampiwkusisita,chuymajan
utjkituukhama.
23Ucampisnayajjyaqhaleyejjcuerpojanuñjtwa,jupajj
amuyujanleyipcontrawnuwasistu,cuerpojanutjkiuka
juchanleyiparkatuntatawa.
24¡Janwalijaqïtwa!¿khitirakakajiwañanjanchipat
qhespiyistanisti?
25NayastiJesucristoTatitutuqiwDiosaryuspärta.
UkhamastinayapachpawamuyumpiDiosankamachipar
luqtaskta;ukampisjañchimpchikawjuchankamachipa.
8JAQTHAPI
1JichhastiCristoJesusampmayakïpkiukanakarojjjaniw
juchañchatäñapäkiti,jupanakajjjaniw jañchin
munañaparjamsarnaqapkiti,janukastiAjayun
munañaparjamsarnaqapkiukanaka.
2CristoJesusanjakañchurirAjayunkamachipaw
juchampi,jiwañampixqhispiyitu.
3Kuntixkamachixjanlurañjamäkiukkhaxa,janchituqiw
janch'amanïtapatxa,DiosaxpachpaYuqaparuwjucharar
jañchiruñtatkhithäna,juchalaykusti,janchinjuchar
juchañchäna.
4UkhamatLeyinchiqaparuñjañaxjiwasanaktaypin
phuqhasiñapataki,janiw jañchinmunañaparjam
sarnaqktanti,janukastiAjayunmunañaparjam
sarnaqktanxa.
5Khitinakatixjañchinmunañaparjamsarnaqapkiukanakax
jañchinmunañanakapwalup'ipxi.janukastiAjayun
munañaparjamsarnaqirinakaxAjayunyänakapwa.
6Jañchinmunañanïñaxjiwañawa;ukampisDiosar
yupaychañtuqitlupʼiñaxjakañawa,sumankañawa.
7JañchinamuyupaxDioscontrauñisiñawa,janiwDiosan
kamachiparjamsarnaqkiti,janirakiwist'kaspati.
8Ukhamasti,jañchinmunañanïpkiukanakajjjaniwDiosar
kusisiyañpuedipkaspati.
9Ukampisjumanakaxjaniwjañchinmunañanïpktati,jan
ukastiAjayunajaytuqinkapxtawa,DiosanAjayupax
jumanakanjakaschixa.Jichhasti,maynitixCriston
Ajayupaxjanutjkchixa,janiwjupankkiti.
10Cristotixjumanaktaypinkchixa,janchixjuchalayku
jiwatäxiwa.UcampisAjayujjchekakankañlaycuw
jakañajja.
11JesusarjiwatanaktaypitjaktayirAjayutixjumanak
taypinjakchixa,Cristorjiwatanaktaypitjaktayirixjiwir
janchinakamarjaktayarakiniwa,jumanakanjakkirAjayup
tuqi.
12Jilatanaka,jiwasaxjañchinmanunïtanwa,janiwjañchin
manunïktanti,jañchinmunañaparjamjakañataki.
13Jumanakatixjañchinmunañaparjamjakasipkätaxa,
jiwapxätawa,ukampisAjayuntuqijanchipanluratanakap
jiwayapxätaxa,jakapxätawa.
14KhitinakatixDiosanAjayupampiirpatäpkiukanakax
Diosanwawanakapawa.
15Jumanakaxjaniwmayampsaesclavöñajayu
katuqapktati.UcampisjumanacajjwawachatäñAjayu
katoqapjjtajja,ucampiwarnaqapjjsma:‘Abba,Awki’sasa.
16Diosanwawanakapätapjja,Ajayupachpawajayusampi
chikaqhanañchi.
17Wawakïchixa,herederonakäpxchixa;Diosanherenciapa,
Cristompchikaherenciakatuqirinaka;Jiwasatixjupamp
chikat'aqhisiñäni,ukhamatjach'añchatäñasataki.
18Jichhapachant'aqhisiñanakaxjaniwwakiskaspati,
k'ajkirjach'akankañaxjiwasanakanuñacht'ayatäniukampi.
19Diosanwawanakapanuñacht'ayasiñapsuyt'aski.
20Ukaluratanakaxinamayaruwkatuyatäxi,janiw
munañaparkatuyatäkänti,janukasti,khititixsuyt'äwipampi
ist'awaykiukalayku.
21Ukaluratanakaxqhispiyatäniwa,q'añuchatäñat
qhispiyatäniwa,Diosanwawanakapanqhispiyatäñapataki.
22Jiwasaxyattanwa,taqiluratanakaxllakt'asipxi,
t'aqhisiñampiwjichhakamaxt'aqhisipxi.
23Janiwjupanakakikiti,janukastijiwaspachpawAjayun
nayrïrachunakapkatuqapxta,jiwasaxchuymasanjach'at
jach'atarnaqasipxta,wawatkatuqatäñapsuyt'asa,mä
arunxa,janchisanqhispiyatäñapsuyt'asa.
24Jiwasaxsuyt'äwimpiwqhispiyatätanxa,ukampisuñjat
suyt'äwixjaniwsuyt'äwikiti,kuntixmaynixuñjkiukax
¿kunatsasuyt'aski?
25Jiwasatixjanuñjkstanuksuyt'añänixa,pacienciampiw
suyt'añäni.
26UkhamarakiwAjayuxjanch'amanïñasaruxyanapt'istu,
janiwyatktantikuntixmayisiñasäkiukhama.
27Khititejjchuymanakuñakipkiukajja,Diosan
munañaparjamawsantojaqenakatakachiktʼasi,uk
yatirakiwa.
28Yatipxtwa,taqikunasDiosarmunasirinakataki,
amtaparjamjawsatäpkiukanakatakistaqikunaswali
askiwa.
29Khitinakarutixnayratpachuñt'känxa,nayratpach
Yuqaparuñtasitäñapatakiwamtäna,ukhamatwalja
jilatanakanjilïryuqapäñapataki.
30Khitinakarutixnayratpachamtkänaukanakarus
jawsarakïnwa,khitinakarutixjawskänaukanakarusti,
jupanakaruwchiqaparuñjarakïna.
31Ukhamajj¿kunsaukanaksañäni?Diosatïjiwasamp
chikäspaukhajja,¿khitisjiwasacontrasaytʼaspa?
32KhititejjpachpaYoqaparjankhuyaptʼayaskäna,jan
ukastitaqenislaykukatuykiukajja,¿kunjamarakjupamp
chikajjtaqekunsainakichurkistaspasti?
111

Romanonaka
33¿KhitisDiosanajllitanakaparjuchañchaspa?Diosaw
chiqaparuñji.
34¿Khitirakjuchañchirixa?Cristowjiwata,janukasti,
jaktatapawa,jupawDiosankupïxapankxi,jupawjiwasanak
laykuxachikt'asi.
35¿KhitisCristonmunasiñapatjithiqtistani?¿T'aqhisiña,
t'aqhisiña,arknaqaña,mach'a,q'alajanisinïña,jan
walt'ayaña,espada?
36Qellqatanjjasiwa:“Jumalaykuwurutpach
jiwarayatäpjjta”sasa.jiwayañatakovejanakjam
uñjatätanwa.
37Janiwa,taqiukanakanxa,khititixmunaskistuukatuqiw
atipjañatsipansajuk'ampatipjatätanxa.
38Nayajjamuyasta,janiwjiwañasa,jakañasa,
angelanakasa,pʼeqtʼirinakasa,chʼamanïñasa,kunanakas
utjkaniti,kunanakasjutïrinutjkaniukanakasa.
39Jach'ajach'a,manqha,yaqhaluratanakasjaniwDiosan
munasiñapatjithiqtapkistaspati,ukamunasiñaxCristo
JesucristoTatitusanutji.
9JAQTHAPI
1NayajjCristoncheqpacharsta,janiwk'ariskti,
concienciajastiQullanAjaytuqiwnayarqhanañchi.
2Nayajjchuymajanwalillaktʼasiña,sapakutillakisiña.
3NayajjCristotmaldecitäñwamunta,jilanakajlayku,wila
masinakajlayku.
4 Khitinakatix israelitanakaxa; Jupanakaruw
wawachatäñasa,jach'akankañasa,arust'äwinakasa,
kamachichurañasa,Diosarluqtañasa,arsutanakasutji.
5Jupanakanawkinakapaxjupanakankiwa,Cristoxjanchi
tuqitjuti,jupawtaqikunatsipansajilïri,Diosaxwiñayatak
jach'añchatawa.Amén.
6JaniwDiosanarupajjinamayakïkaspasukhama.
JupanakastijaniwtaqpachIsraelmarkatäpkiti.
7JaniraquiwjupanakajjAbrahamanwawanakapäpjjatap
laykojjtaqeniwawanakapäpkiti.
8Mäarunxa:Khitinakatixjañchinwawanakapäpki
ukanakaxjaniwDiosanwawanakapäkiti.
9Akaarsutaxakawa:“Jichhapacharuwjutä,Sarastimä
yuqallwawawutjani”sasa.
10Janiwukakikiti;UcampisRebecajjIsaac
awquinacampiwusurïna.
11(Wawanakaxjanïryurkipansa,janirakiwkunaaskinaksa,
janwalinaksalurapkiti,ukhamatDiosanamtapax
ajllitaparjama,janiwluräwinakatsayt'atäñapäkiti,jan
ukastikhititixjawskiukanamtapawa).
12Juparuxsapxänwa:—Jilïrirpirixsullkaruwluqtani—
sasa.
13Qellqatanjjasiwa:“Jacoboruwmunasta,ukampis
Esaúrojjuñistwa”sasa.
14Ukhamajj¿kunsasañäni?¿Diosanjancheqapar
sarnaqañajjutjpachati?Diosajjjanwalïpan.
15JupajjMoisesarsänwa:“Khitirutïkhuyaptʼayasiñ
munkta ukarojj khuyaptʼayarakïwa, khitirutï
khuyaptʼayasiñmunktaukarojjkhuyaptʼayarakïwa”sasa.
16Ukhamajjjaniwkhititïmunkiukattʼijtkiukatjutkiti,jan
ukastiDiosankhuyaptʼayasiripatwajuti.
17QillqataxFaraonaruxsiwa:“Ukaamtampiwsartaysma,
jumanch'amaxuñacht'ayañamataki,sutixoraqpachan
yatiyatäñapataki”sasa.
18Ukatpïkhitirutixkhuyapt'ayasiñmunkiukar
khuyapt'ayasi,khitirutixmunkiukarch'amañchi.
19Jumastinayarojjsapjjetätawa:‘¿Kunatsajupajj
juchañchki?¿Khitismunañaparsaykatawaypacha?
20Jaqi,¿khitirakjumaxDioscontrasayt'iristi?¿Ukalurir
yäxluririruxsaspati:“¿Kunatarakukhamluristasti?”
21¿Janitsañuluririxlaq'atch'amanïkaspa,mävasotmä
vasojach'añchañataki,maynivasorusp'inqachañataki?
22Diosaxcolerasiñapuñacht'ayañmunasa,ch'amap
uñt'ayañmunasaxa,t'unjañatakwakicht'atcolerasiñ
vasonakwalipacienciampiaguantaspaukhaxa,
¿kamachasmasa.
23Jupanjach'akankañapuñt'ayañapataki,khuyapayasiñ
vasonaka,ukavasonakatixjach'ajach'atukuñatak
wakicht'katayna.
24Nanakasti,khitinakarutixjupaxjawskistu,janiw
judionakatakjawskistuti,janukastijanjudiöpkiukanakatsa?
25KunjämtixOseemarkansiskänxa:“Janmarkajäpkäna
ukajaqinakaruxmarkajawsapxäma;ukatmunatmasipasti,
janmunatmasipasti.
26Kawkhantïjupanakarsapkänaukacheqanjja:“Janiw
jumanakajjnayanmarkajäpktati”sasa.ukanwajakkir
Diosanwawanakapasatäpxani.
27IsaíaschachastiIsraelmarkatjach'atart'asirakiwa:
“Israelitanakanjakhüwipasa,qutach'allaruñtatäkchisa,mä
qawqhanikiwqhispiyatäni.
28Jupawukalurañanaktukuyani,chiqaparsarnaqañan
jisk'aptayani,Tatituxmäjuk'alurañanakakauraqinlurani.
29KunjamtïIsaíasprofetajjnayrajjsiskänjja:“Chʼamani
Tatitojjmäwawanakjaytkistaspaukhajja,Sodomamarkar
uñtasitäpjjaspänwa,Gomorramarkaruñtasitäpjjaspänwa”
sasa.
30Ukhamajj¿kunsasañäni?Janjudiöpkiukajaqenakajja,
cheqaparsarnaqañarjanarkapkänaukanakajja,cheqapar
sarnaqañaruwpuripjje,Diosarconfiyañatjutkiukacheqa
kankañaruwpuripjje.
31Ucampisisraelitanakaxaskikankañkamachirjam
sarnaqapkiukanakaxjaniwchiqakankañkamachir
puripkiti.
32¿Kunatsa?Jupanakajjjaniwiyawsäwilaykuthaqapjjänti,
janukastileyinluräwiparjamawthaqapjjäna.Jupanakasti
ukalankt'asiñqalaruwlankt'asipxäna;
33Qellqatanjjasiwa:“Sionanmälankt'asiñqala,janwali
qalaucharakta.
10JAQTHAPI
1Jilatanaka,IsraelmarkatakDiosarmayisiñajja,jupanakajj
qhespiyatäpjjañapataki.
2JupanakajjDiosartaqechuymawmunapjje,ukampis
janiwyatiñmunapkiti.
3JupanakastiDiosanaskikankañapjanyatipkchisa,
jupanakanaskikankañapsayt'ayañmunapxatapatxa,janiw
Diosanaskikankañaparkatuyasipkiti.
4Cristoxkamachintukusiñapawa,taqiiyawsirinakan
chiqaparuñjatäñapataki.
5Moisesaxkamachinchiqaparsarnaqatapatqhanañchi:
“Ukanaklurirjaqixukakamachirjamjakani”sasa.
6Ukampisiyawsäwinchiqaparsarnaqañaxakhamsiwa:
“¿Janitchuymamanxsasma:¿Khitisalaxpachar
makhatani?”(mäarunxa,Cristoralaxpachat
aynachtʼayañataki:)
112

Romanonaka
7Janukajj“¿Khitismanqharusaraqani?”(mäarunxa,
Cristorjiwatanaktaypitjaktayañataki).
8Ukampis¿kunassispachäna?Ukaaruxajumajak'ankiwa,
lakamansa,chuymamansa;
9JumatixlakamampiTatitJesusätaparsusma,Diosax
jiwatanaktaypitjaktayatapatchuymamaniyawsasmaxa,
qhispiyatätawa.
10Jaqixchuymapampiwchiqakankañariyawsi.lakampiw
arsusipxiqhispiyasiñataki.
11Qillqataxsiwa:“Khititixjupariyawskiukaxjaniw
p'inqaskaniti”sasa.
12Judiompigriegompejjjaniwmayjäpkiti,mäpachpa
Tatituwtaqekunjjartaqekunjjarmantani,taqekhitinakatï
juparjawsapkiukanakatakejja.
13KhititejjTatitunsutipartʼaniukajja,qhespiyatäniwa.
14Ukhamasti,¿kunjamarakkhitirutïjaniyawsapkiukar
jawsapjjaspasti?¿Kunjämarakkhitirutixjanist'apkiukar
iyawsapxaspasti?¿Kunjämarakjanyatiyirimpix
ist'apxaspasti?
15¿Kunjamarakyatiyapxaspänjankhithatäkasinxa?
KunjamtixQillqataxsiskixa:“¡Kunjasumassumankañ
sumayatiyäwiyatiyirinakankayunakapaxa,suma
yatiyäwinakapanipkiukanakankayunakapaxwalisumawa”
sasa.
16Ukampisjaniwtaqinixsumayatiyäwinakarist'apkiti.
Isaíasreyejjsiwa:“Tatay,¿khitirakyatiyatasar
iyawsaspasti?”
17Ukhamastiiyawsäwixist'añtuqiwjuti,ist'añaxDiosan
arunakaptuqiwjuti.
18Ucampisnayajjsistwa:“¿Janitist'apqui?Jïsa
cheqpachansa,jupanakanist'asitapajjtaqeoraqeruwpuri,
arunakapasakapachantukusiñapkama.
19Ucampisnayajjsistwa:“¿Janitisraelitajjyatipqui?
NayraqataxMoisesaxsänwa:“Janmarkankir
jaqinakampiwjumanakarenvidiasipxäma,janamuyt'asir
markampiwjumanakarcolerayapxäma”sasa.
20Isaíasreyejjjanajjsarasawsäna:“Janthaqerinakajj
nayarojjjikjjatapjjetuwa.Khitinakatixnayarjanmayipkitu
ukanakaruwuñt'ayasta.
21Ucampisisraelitarojjsänwa:“Nayajjtaqeuruwjan
istʼasir,janistʼasirjaqenakaramparanakajluqtawayta”sasa.
11JAQTHAPI
1Nayastisaraktwa:¿Diosastimarkaparapanukuwaypacha?
Diosajjjanwalïpan.Nayastiisraelitakïtwa,Abrahaman
wawanakapatBenjamíntributjutiri.
2Diosaxjaniwnayratpachuñt'atmarkaparuxapanukkiti.
¿JanitjumanakaxkuntixQillqataxElíastuqitsiskiukxa?
kunjämtixDiosarachikt'asiIsraelmarkacontra;
3Tatay,jupanakaxprofetanakamarjiwayapxi,altaranakam
allsupxi.ucatnayasapakiwqheparapjjetu,jupanacajj
jakañajwathaquipjje.
4UcampisDiosajj¿kunsajuparsispachäna?Nayatakix
paqallqwaranqajaqinakimasta,jupanakaxjaniwBaal
diosanuñnaqaparqunqurt'asipkiti.
5Jichhatiemponjja,Diosankhuyapayasiñapanajllitäpki
ukajilatkullakanakajjutjaskakiwa.
6JupatixDiosankhuyapayasiñaplaykuxjanjuk'amp
luräwinakatjutkaspa,janukhamäkanixa,khuyapayasiñax
janiwjuk'ampkhuyapayasiñaxutjxaniti.Ukampis
luräwinakatjutchixa,janiwjuk'ampkhuyapayasiñaxutjxiti,
janukhamäkanixa,lurañaxjaniwjuk'ampluratäxiti.
7¿Ukhamajjkamsasmasa?Israelmarkaxjaniwkuntix
thaqkiukjikxatkiti;ucampischhijllawinakawatipjawayi,
mayninakaxjuykhüpxänwa
8(Qellqatansiskiukhamarjama:“Diosaxjupanakaruxikiñ
ajayuchuraraki,januñjañapataki,jinchupjanist'añapataki.)
jichhürkama.
9Davidastisarakïnwa:—Mesapaxmäsipita,mäsipita,mä
lankt'ayaña,mäkutt'ayatäpan.
10Nayranakapajjchʼamaktʼpan,ukhamatjan
uñjapjjañapataki,sapüruwaltʼatapjjañapa.
11Nayastisaraktwa:¿Jichhaxt'unjasipxaspati?Diosaxjan
jark'panti,janukasti,janjudiöpkiukanakarux
qhispiyasiñawpurini,jupanakarenvidiasipxañapataki.
12Jupanakant'unjatäñapatixakapachanqamirïñapächi,
jisk'achasiñapatixjanjudiöpkiukanakanqamirïñapächixa;
¿qhawqhasjupanakanphuqt’atapaxjuk’ampi?
13Nayajjjanjudiöpkiukajaqenakaruwsapjjayäta,nayajj
janjudiöpkiukanakanapostolopätwa.
14Nayajjnayanjañchijäpkiukanakatyateqasiyäjja,
jupanakatyaqheparojjqhespiyarakiristjja.
15 Jupanakar jaqunukuñatejj akapachan
sumankthapiñapächejja,¿kunasjupanakarkatoqañajjutjani,
janukastijiwatanaktaypitjakañakiwutjaspa?
16Nayrïrachutixqullanächixa,ukat'unaxqullanäxarakiwa,
saphitixqullanächixa,ramanakaxqullanärakiwa.
17Mäqawqharamanakp'akjata,jumatixsallqaolivo
quqakïkasmaxa,ukaramanaktaypinch'uqt'ayasxäta,
ukatstiolivoquqansaphipsa,lik'ipsamanq'apxätaxa.
18Janiwramanakcontrajach'añchasiñamäkiti.Ukampis
jach'ajach'atukusmaxa,janiwsaphipapt'asktati,janukasti
saphipapt'asktawa.
19Jumastisaskätawa:‘Ramanakaxp'akjatawuñjasiwayi,
nayarch'allt'atäñajataki’—sasa.
20Walikiwa;Janiyawsapxataplaykuxt'unjatäpxänwa,
jumaxiyawsäwimpiwsayt'atätaxa.Janjach'ajach'a
tukupxamti,janukastiaxsarapxam:
21 Diosax jan khuyapt'ayasipkchixa,jan
khuyapt'ayasiñapataki.
22UkhamastiDiosansumakankañapa,qhurukankañap
uñjapxam.Jumatixjupansumakankañapamp
sarantaskakïtaxa,jumatakixsumachuymanïñawa,jan
ukhamäkanixa,tukjatätawa—sasa.
23Jupanakatixjaniyawsäwinjanqhiparapxaniukhaxa,
wilañcht'atäpxaniwa,Diosaxjupanakarwasitatuchañyati.
24Jumatixsallqaolivoquqatkhuchhurata,ukatstimä
sumaolivoquqarch'uqt'atästaxa,¿janichukhamäkiuka
k'allk'unakaxjupanakanolivoquqaparch'uqt'atäspa?
25Jilatanaka,janiwnayajjukaimantatyatiñatjan
yatipjjañammunkti,ukhamatjumanakanjachʼajachʼa
tukuñanakamanyatiñanïpjjañamataki.Israelmarkaruxmä
juk'ajuykhüñawpurini,janjudiöpkisukanakan
phuqt'atäñapkama.
26Ukhamatwataqpachisraelitanakaxqhispiyatäpxani,
kunjamtïQillqataxsiskiukhama:“QhispiyirixSionat
mistuniwa,Jacobunjanwaliluräwinakapapanukuni”sasa.
27Nayanarust'äwijastijupanacarojja,cunapachatï
juchanakapapanukuñänukkha.
28Evangeliotuqitxa,jupanakaxjumanaklaykux
uñisirinakawa,ukampisajllitäpkiukatuqitxa,awkinaka
laykumunatäpxiwa.
113

Romanonaka
29Diosanchuräwinakapasa,jawsäwipasa,janiw
arrepentisiñatakïkiti.
30JumanakaxnayraxDiosarjaniyawsapkäyätati,ukampis
jichhax jupanakan jan iyawsäwip laykuw
khuyapt'ayasipxtaxa.
31Ukhamarakjichhaxjaniwiyawsapkiti,jumanakan
khuyapayasiñamampi, jupanakarus
khuyapt'ayasipxañapataki.
32Diosaxtaqiniruwjaniyawsañapataktukuyi,taqinit
khuyapt'ayasiñapataki.
33¡Diosanyatiñkankañapampi,yatiñkankañapampixwali
manqhapuniwa!!
34¿KhitisTatitunamuyupyati?¿Khitisjuparewjjtʼirïna?
35¿Khitirakjuparnayraqatchuraspa,ukatstimayamp
kutt'ayatänisti?
36Taqikunasjupatjuti,jupatuqi,jupataki,wiñayatakiw
jach'añchatäñapa.Amén.
12JAQTHAPI
1Jilatanaka,Diosankhuyapayasiñaplaykuwachikt'apxsma,
janchinakammäjakañsacrificiochurañataki,qullan,
Diosankusisiyatäñapataki,ukaxjumanakanamuyt'at
luqtäwimawa.
2Janakapacharuñtasitäpxamti,janukastimachaq
amuyunakmayjt'ayasipxam,ukhamatDiosanmunañapax
aski,kusisiña,janpantjasirmunañapaukyatipxañamataki.
3Nayajjnayarchurkituukakhuyapayasiñtoqewsapjjsma,
jumanaktaypinutjkiukajaqenakarojja,janiwjupapachpat
amuyasiñapäkiti.janukastiamuyt'asipxam,kunjämtix
Diosaxsapamayniriyawsäwipchurkiukhama.
4Jiwasajjmäcuerponwaljachʼakhanakanïtanjja,taqe
chʼakhanakajjjaniwmäpachpaluräwinïpkiti.
5Ukhamastijiwasaxwaljanikïstanxa,Cristotaypinmä
janchikïtanwa,sapamayniwmaynitmaynikam
ch'akhanakäpxta.
6Ukhamasti,Diosankhuyapayasiñapchurkistuukarjamaw
mayjmayjchuräwinakutjistu,mäprofecíaprofetäñasa,
iyawsäwisarjamprofecíaarsuñäni.
7JanukaxDiosarluqtañsuyt'apxañäni.
8Khititejjewjjtʼkiukajja,ewjjtʼampiwewjjtʼasi,khititejj
churkiukajja,janchʼamäkipanwalurpan.khititixapnaqki
ukaxch'amampi;Khititejjkhuyapayasirïkiukajja,
kusisiñampi.
9Munasiñaxjansallqjatäpan.Janwalinakuñisim;kunatix
askïkiukaruwch'amachasipxañama.
10Jilatkullakanakjammunasiñampimaynitmaynikam
munasiñampiuñjasipxam;maynitmaynikamjukʼamp
munasiñampijachʼañchasa;
11Janiwnegociolurañanqʼalpachsarnaqañamäkiti;
ajayupanxtaqichuymawsarnaqapxi;Tatiturluqtaña;
12Suyt'äwinkusisipxam;t'aqhisiñanakanpacienciani;mä
ratukiwmayisiñansarantaskakïna;
13Qullanjaqinakanmunataparjamjaljapxam;
katoqtʼasirïñatakiwchurasïna.
14Khitinakatixarknaqapktamukanakaruxbendicipxam,
bendicipxam,janñanqhachapxamti.
15Khitinakatixkusisipkiukanakampchikakusisipxam,
jachirinakampchikajachapxam.
16Maynitmaynikammäpachpaamuyunïpxam.Janiw
jach'ayänaklup'ipxañamäkiti,janukastijisk'ajañchin
jaqinakarjisk'achapxam.Janjumapachpajach'ajach'a
tukuñanakamajjyatiñanïpjjamti.
17Janiwkhitirusjanwalitjanwalitkutt'ayapxamti.Taqi
jaqinnayraqatapanchiqaparuñjapxam.
18Jumanaktaypinkchixa,taqijaqimpsumanjakasipxam.
19Munatjilatanaka,janjumapachpatvengasipxamti,jan
ukasticolerasiñaruwch'amañchapxam,Qillqatan
qillqatawa:“Vengasiñaxnayankiwa”sasa.Nayaw
kutt'ayaskä,sasawTatituxsaraki.
20Ukhamastiuñisirimatixmanq'atawtjatächixa,
manq'ayañamawa;umatpharjatächixa,umt'am,ukham
lurasaxninaq'añunakp'iqiparuwtantacht'äta”sasa.
21Janwalimpiatipjapxamti,janukastiaskimpijanwalir
atipjapxam.
13JAQTHAPI
1Sapamayniwjach'ach'amanakarist'apxpan.Diosan
ch'amapaxjaniwutjkiti,janukastiDiosanch'amapawa.
2Khititixch'amaparsaykataskiukax,Diosankamachipar
sayt'asiwa.
3Apnaqirinakaxjaniwaskiluräwinakatakixaxsarañäpkiti,
janukastijanwaliluräwinakatakixaxsarañjamawa.
Ukhamajj¿janitchʼamaparajjsarañmunkasma?kunatix
askïkiukluram,ukatstiukapachparakiwjach'añchäta.
4JupastiDiosansumaluqtiripawa.Ukampisjumatixjan
walinaklurasmaxa,axsaram;Jupajjjaniwinach'usat
espadaapt'kiti,Diosanluqtiripawa,janwaliluririrojj
colerasiñapapt'asiñapataki.
5Ukhamasti,janiwcolerasiñatakist'atäñamäkiti,janukasti
concienciaplaykurakiwist'asiñama.
6Ukalaykuwimpuestopayllapjjarakim,jupanakajjDiosan
yanapirinakapäpjjataplaykuwDiosanservirinakapäpjje.
7Ukhamajjtaqekunsachurapjjam:khitinakarutïimpuesto
pagañapäkiukarojjimpuestochurapjjam.costumbre
khitiruscostumbre;axsarañakhitirusaxsaraña;
jach’añchañakhitirusjach’añchaña.
8Janiwkhitirusmanüñamäkiti,janukastimaynit
maynikammunasipxam,maynitmaynikammunasirïki
ukaxLeyphuqhawayi.
9Ukuñjasajja:“Janiwwachuqjuchalurätati,janiw
jiwayätati,janiwlunthatasiñamäkiti,janiwkʼarinak
arsuñamäkiti,janirakiwmunañamäkiti”sasa.ukatyaqha
kamachixutjchixa,mäjuk'aarumpiwakaarunakan
amuyt'ata,ukaxakhamawa:Jaqimasimaruxjuma
kipkarjammunasim”sasa.
10Munasiñaxjaniwjaqimasiparuxjanwalt'aykiti,ukatwa
munasiñaxkamachiphuqhañapa.
11Ukapachaxyatipxaraktwa,jichhaxikitsartañ
horasäxiwa,jichhaw qhispiyasiñasaxjak'ankxi,
kunapachatixiyawsapktaukatsipansa.
12Arumaxniyawtukusxi,uruxjak'ankxiwa,ch'amakan
luratanakap apanukuñäni,qhana armadurampi
isthapt'asiñäni.
13Urunjamsarnaqañäni;janiwchʼaxwañanakansa,
machantasa,janiwchʼaxwañanakansa,janwali
lurañanakansa, janirakiw chʼaxwañanakansa,
envidiasiñanakasutjkiti.
14JumanakastiJesucristoTatitumpiisthapisipxam,janirak
jañchinmunañanakapphuqañatakixmanq'añanak
lurapxamti.
114

Romanonaka
14JAQTHAPI
1Khititejjiyawsañanjanchʼamanïkiukarojjkatoqapjjam,
ukampisjaniwpächasirchʼajjwañanakarkatoqapkti.
2Maynixtaqikunsmanq'añapatakixiyawsi,maynixjan
ch'amaniqullanakmanq'i.
3Manq'irixjanjisk'achpantijanmanq'iriru;Janmanq'iristi
janirakiwmanq'irirusjuchañchañapäkiti,Diosawjupar
katuqawayi”sasa.
4¿Khitirakjumaxyaqhajaqinesclavoparjuchañchirïtasti?
pachpauywiriparuwsayt'asijanukaxliwxati.Jïsa,
katjatawuñjasini,Diosaxsayt'ayañapatakixch'amaniwa.
5Maynixmäuruxyaqhaurutsipanjuk'amp
jach'anchatawa,maynixsapauruxmäkipkak
jach'ancharaki.Sapamaynixamuyupantaqpach
amuyt'ayatäpan.
6Khititejjukauruuñjkiukajja,Tatituruwuñji.Khititejj
ukaurujanuñjkiukajja,janiwTatituruñjkiti”sasa.
Khititejjmanqʼkiukajja,Tatituruwmanqʼasi,jupawDiosar
yuspäraraki.Khititejjjanmanqʼkiukajja,janiwTatitur
manqʼkiti,Diosarusyuspagararaki.
7Janiwkhitisjupapachpatakjakkiti,janirakiwkhitisjupa
pachpatakjiwkiti.
8JiwasatixjakasktanukaxTatitutakiwjakasktanxa.
Jiwasasa,Tatitutakiwjiwtanxa,uqhamaracjakaskstansa,
jiwañasasa,Tatitunkiwa”sasa.
9UkatwaCristoxjiwxäna,jaktasinjaktarakïna,ukhamat
jiwatanakanTatitupäñapataki.
10Ukampis¿kunatsajilamarjuzgasta?Janukax¿kunatsa
jilamaruxinach'usartukuyta?TaqeniwCristontaripäwip
nayraqatansaytʼasiñäni.
11Qellqatanjjasiwa:“JakkasajjTatituwsiwa,taqe
qonqoriwnayaraltʼasini,taqelajjrarakiwDiosararjjatani”
sasa.
12UkhamajjsapamayniwDiosarcuentachurañäni.
13Ukhamajjjanmayampsamaynitmaynikam
juchañchasiñäniti,janukasti,jankhitisjilapar
lanktʼayañasa,janukajjmäjanwaltʼäwitsajan
waltʼayañatakejjjuchañchapjjañäni.
14Nayajjyattwa,TatitJesusampchikawamuyarakta,
janiwkunasjupapachpatqʼañuutjkaspati,janukasti
khititejjqʼañujaqëkaspasukhamamuykiukajja,qʼañuwa.
15Jilamaxmanq'añlaykuxllakitächixa,jichhaxjaniw
munasiñampisarnaqktati—sasa.Janmanq'amampt'unjmti,
khititixCristoxjiwawaykiukaru.
16Ukhamajjjumanakanaskinakamatjanjanwalinak
parlapjjamti.
17DiosanReinopajjjaniwmanqʼaumañakïkiti.janukasti
chiqaparuñjañasa,sumankañasa,QullanAjayunkusisiñasa.
18KhititejjCristorservkiukajja,Diosanmunasiriwa,
jaqenakanaskituñjatarakiwa.
19Ukhamasti,kunanakatïsumankañutjañapatakyanaptʼki
ukanakarkapxañäni,ukatmaynixmayninakar
chʼamañchtʼkiukanakarkapxañäni.
20Manq'añaxjaniwDiosanluräwipt'unjkiti.
Chiqpachansataqikunasqʼumawa;Ucampisjanwali
jaqejjjanwaliwa.
21Jach'amanq'añasa,vinoumañasa,janirakiwkunampis
jilamarlankt'ayasiñasa,chuymust'ayasiñasa,jan
ch'amanïñasa.
22¿Jumajjiyawsäwinïtati?Diosnayraqatanjumapachpaw
ukanakkatuqañama.Khititejjjanjuchañchkiukajja,
kusisiñaniwa.
23Khititejjpächasirïkiukajja,janiyawsäwitmanqʼatap
laykojjjuchañchatäniwa.
15JAQTHAPI
1Ukhamasti,ch'amaninakaxjanch'amaninakanjan
ch'amanïpkiukanakanjanwalt'äwinakapaguantañasawa,
janiwjiwaspachparkusisiyañasäkiti.
2Sapamaynijaqimasiparkusisiyapxañäni,jupan
askipatakixch'amañcht'atäñapataki.
3Cristosjaniwjupapachparkusisiykänti.Ukampis
Qillqatansiskixa:“Jumarjisk'achirinakanjisk'achawipax
nayaruwpurini”sasa.
4Kunatixnayraxqillqatäkiukanakaxyateqañatakiw
qillqatäxi,ukhamatpacienciampi,QullanQillqatanakan
chuymacht'atäsaxsuyt'äwinïñasataki.
5Pacienciani,chuymacht'irDiosawjumanakarCristo
Jesusjam maynit maynikam mä pachpa
amuyunïpxañamatakyanapt'apxätam.
6Ukhamatmäamuyumpi,mälakampiDiosar
jach'añchapxañamataki,JesucristoTatitusanAwkiparu.
7Ukatpïmaynitmaynikamkatuqt'asipxam,kunjämtix
CristoxDiosarjach'añchañatakkatuqkistuukhama.
8Jichhastinayajjsistwa:Jesucristojjcircuncidacionan
yanapiripänwa,DiosancheqpachDiosanarsüwinakap
phoqañataki.
9 Judionakan khuyapayasiñapat Diosar
jach'añchapxañapataki;Qellqatanjjasiwa:“Ukatwanayajj
janjudiöpkisukanakatarsusäma,sutimarqʼochurakï”sasa.
10Ukatstimayampsarakïnwa:—Jumanakaxjanjudiöpki
ukajaqinaka,markapampikusisipxam—sasa.
11Ukxarusti:“Taqijanjudiöpkiukajaqinaka,Tatitur
jach'añchapxam;Juparjach'añchapxamtaqijumanaka—
sasa.
12UkatstiIsaíasreyejjsarakiwa:“Jeséchachan
saphipampiwutjani,khititejjjanjudiöpkiukanakar
apnaqañataksartani.Juparuwjanjudiöpkisukanakajj
atinisipjjani.
13Suyt'äwichurirDiosaxjumanakariyawsañantaqi
kusisiñampi,sumankañampiphuqt'ayapxätam,ukhamat
Qullan Ajayun ch'amap tuqisuyt'äwiman
jilxattapxañamataki.
14Jilanaka,nayapachpawjumanakatamuyasta,
jumanakaxsumachuymampiphuqt'atäpxtawa,taqi
yatiñampiphuqt'atäpxtawa,maynitmaynikamiwxt'asiñsa
yatipxaraktawa.
15Ukampisjilatanaka,juk'ampjanaxsarasawjumanakar
mäjuk'aqillqatqillqt'apxsma,jumanakaramtañataki,
Diosankhuyapayasiñapchurkituukalayku.
16NayastiJesucristonjanjudiöpkisukanakar
yanaptʼiripäma,Diosansumayatiyäwinakapyatiyañajataki,
ukhamatjanjudiöpkisukanakanwajjtʼapajjDiosarqollan
Ajayunqollanäpjjañapataki.
17Ukhamasti,Jesucristotuqiwjach'añchasiñaxutjitu,
kunatixDiosaxutjkituukanakxatjach'ajach'atukuñajataki.
18KunatixCristoxnaytuqijanlurkiukanakxatjaniw
ajjsarkäti,janjudiöpkiukanakarist'añapataki,
arunakapampi,luratanakapampi.
115

Romanonaka
19DiosanAjayunch'amapampi,jach'aunañchanakampi,
muspharkañanakampi;UkhamatJerusalénmarkatIlirico
markakama,Cristonsumayatiyäwinakaptaqpach
yatiyawayta.
20Jïsa,ukhamarakiwnayajjsumayatiyäwinakyatiyañatak
chʼamachasta,janiwkawkhantïCristonsutipuñtʼatäkiuka
cheqanyatiyañatakchʼamachaskti,ukhamatyaqhajaqen
cimientopjansaytʼayañataki.
21UkampisQillqatansiskixa:“Khitinakatixjupatjan
parlkiukanakaxuñjapxaniwa.
22Ukatpïnayarojjjumanakanukarjutañatakejjwal
jarkʼata.
23Jichhastijaniwjuk'ampiakachiqanakanutjxapxäti,
waljamaranakawjumanakarjutañmunapxsma.
24KunapachatixEspañamarkarsarkäukkhaxa,jumanakan
ukarjutapxäma,nayastijumanakaruñjañmunapxsma,
jumanakampchikathakhinjamirpapxäma,nayraqatax
jumanakampchikamäjuk'aphuqt'ata.
25JichhastiJerusalénmarkaruwsantonakarluqtañatak
saraskta.
26Macedonia,AcayamarkankirinakastiJerusalénmarkan
pisinjakasirqullanjaqinakarmäqullqichurañmunapxi.
27Chiqpachansajupanakaruxkusisiyi;ukatjupanakan
manüpkiukanakasukhamarakiwa.Jupanakatixjan
judiöpkiukanakaxDiosaryupaychañtuqit
yanapt'atäpxchixa,jupanakaruxjañchinyänakapan
luqtañapawa.
28Kunapachatixnayaxuklurxä,ukatukaachunak
jupanakarsellkäukkhaxa,jumanaktaypiwEspañamarkar
jutä—sasa.
29Nayastiyattwa,jumanakanukarjutkäukkhaxa,Criston
sumayatiyäwipanphuqatbendicionapampiwjutä.
30Jilatanaka,TatitJesucristolayku,Ajayunmunasiñap
laykuwachikt'apxsma,nayampchikanayampchikaDiosar
mayisipxañamataki.
31Judeankirjaniyawsirinakatqhespiyatäñajataki.
Jerusalénmarkatakluqtañaxutjkituukaxqullanjaqinakan
katuqatäñapataki;
32Diosanmunañaplaykuwjumanakanukarkusisitjutä,
jumanakampchikasamarañampi.
33JichhajjsumankañchurirDiosajjtaqejumanakampïpan.
Amén.
16JAQTHAPI
1NayastiFebekullakajaruwjach'añchapxsma,jupax
Cencreamarkankiriglesianyanapiripawa.
2JumanakaxTatitunkatuqapxam,kunjämtixqullan
jaqinakarmunaskiukhama,juparyanapt'apxañamataki,
kunalurañanaktixjupaxjumanakatmunaskiukanak
yanapt'apxañamataki.
3CristoJesusanyanapirinakajaPriscilampirAquilampir
aruntapxam.
4Jupanakastinayanjakañajlaykuwkunkanakapuchasipxi,
janiwnayasaparukiyuspärkti,janukastitaqijanjudiöpki
ukaiglesianakarusyuspagararaktwa.
5Ukhamarakiwutapankiriglesiararuntt'apxañama.Acaia
markannayrïrachupäkiukaEpaenetomunatjilatajaruw
aruntt'apxsma.
6Mariararuntapxam,jupastiwalch'amachasipxitu.
7Andrónico,Junia,wilamasinakajaru,katuntat
masinakajararuntt'apxam,jupanakaxapostolanaktaypin
waliuñt'atäpxänwa,jupanakaxnayatnayraxCristor
mayakïpxänwa.
8TatitunmunatAmpliasararuntapxam.
9Urbano,Cristonyanapirijaru,munatEstaquisjilatarus
aruntapxam.
10Apelessatchachararunttʼapjjam,jupajjCristonaskit
uñjatäjjewa.Aristóbulochachanutapankirinakar
aruntapxam.
11Herodeónwilamasijararuntapxam.Narcisochachan
utapankirinakaruxaruntt'apxam,Tatitunmunasiñapäpki
ukanakaru.
12TrifenampirTrifosampiraruntt'apxam,jupanakax
Tatitunirnaqapxi.MunatPersiswarmiraruntt'apxam,
jupaxTatitunwalirnaqäna.
13TatitunajllitRuforusa,taykaparu,nayarusa
aruntt'apxam.
14Asíncrito,Flegón,Hermas,Patroba,Hermes,ukat
jupanakampchikäpkiukajilatanakararuntt'apxam.
15Filologoru,Juliaru,Nereoru,kullakapampiru,
Olimpasampiru,taqiqullanjaqinakaruaruntapxam.
16Maynitmaynikamqullanjamp'att'asisaruntt'asipxam.
Cristoniglesianakapaxaruntt'apxsmawa.
17Jilatanaka,achikt'apxsmawa,khitinakatixt'aqhisiñanak
utjayapki,janwalinakutjayapkiukanakaruñt'apxam;ukat
jupanakatjithiqtañamawa.
18KhitinakatixukhamlurapkiukanakaxjaniwJesucristo
Tatitusaryupaychapkiti,janukastipachpapurakaparuw
yupaychapxi.ukatsumaarunakampi,sumaarunakampi,
janchʼamäkiukajaqenakanchuymanakaparsallqjapjje.
19Jumanakanist'asirïpktaukanakaxtaqiniruwpuri.
Ucampisjumanacalaycuwkusisita,ucampisnayajj
jumanacarojjwaliyatiñanïpjjañammunta,janwali
lurañatsajanchʼamanïpjjam.
20SumankañchurirDiosaxmäjuk'apachatakiw
Supayaruxkayunakamch'allt'ani.JesucristoTatitusan
khuyapayasiñapajjjumanakampïpan.Amén.
21NayanirnaqirmasixaxTimoteo,Lucio,Jasón,Sosipater,
wilamasinakajaxaruntt'apxsmawa.
22NayaTercio,khititixakaqillqatqillqkta,Tatitun
aruntt'apxsma.
23Gayoejercitojasa,taqpachiglesiankirinakasa
aruntt'apxsma.MarkaapnaqirErasto,Cuartojilatasti
aruntt'apxsma.
24JesucristoTatitusankhuyapayasiñapajjtaqe
jumanakampïpan.Amén.
25Khititixjumanakarch'amañcht'añatakch'amanïki,nayan
sumayatiyäwijaparjama,Jesucristonyatiyataparjama,
kunjamtïakapachanqalltatpachimantatäkänukaimantat
yatiyäwiparjama.
26Jichhasti,profetanakanQillqatanakaptuqiwyatiyasi,
wiñayDiosankamachiparjama,taqimarkanakaruw
iyawsäwimpist'asipxañapataki.
27Diossapayatiñani,Jesucristotuqiwiñayatak
jach'añchatäpan.Amén.(Corintomarkatromanonakar
qellqatänwa,ukatCencreamarkankiriglesiankirFebe
uywatapawapayanitayna).
116

1Corintios
1JAQTHAPI
1Pablo,DiosanmunañaptuqiwJesucriston
apostolapäñatakjawsatäta,ukhamarakSostenesjilatasa.
2CorintomarkankirDiosaniglesiaparu,CristoJesusampi
qullanäpkiukanakaru,qullanjaqinakäñatakjawsatäpki
ukanakaru,taqichiqanaJesucristoTatitusansutip
art'irinakampi,jupanakansutinakapasa,jiwasanaksa.
3DiosAwkisampi,JesucristoTatitunkhuyapayasiñapasa,
sumankañasjumanakarchurpan.
4NayastiDiosajaruwyuspagarta,JesucristotuqiDiosan
khuyapayasiñapchurapxtam.
5Jupampiwtaqikunanqamiriptayapxäta,taqikunsa,taqi
yatiñanakasa.
6KunjämtixCristonqhanañchäwipaxjumanakan
ch'amanchatäkänukhama.
7Ukhamatjumanakaxjankunawaxt'asqhipharxapxtaxa.
JesucristoTatitusanjutañapsuyt'apxta.
8Juparakiwtukuykamch'amañchapxätam,Jesucristo
Tatitusanurupanjanjuchañchatäpxañamataki.
9Diosaxchiqachuymaniwa,jupatuqiwjumanakax
JesucristoTatitusanYuqapampimayachasipxañamataki
jawsatäpxtaxa.
10Jilatanaka,JesucristoTatitusansutipxaruw
achikt'apxsma,taqiniwmäpachpakparlapxañamataki,
janirakiwjumanaktaypint'aqhisiñanakaxutjañapäkiti.jan
ukastimäpachpaamuyumpi,mäpachpataripäwimpisum
mayachasipxañamataki.
11Jilatanaka,Cloeutankirinakaxjumanaktaypin
ch'axwañanakawutjisasawyatiyapxitu.
12Jichhastinayajjsapjjsmawa,sapamayniwsapjjsma:
“NayajjPablonkiritwa”sasa.NayastiApolosanjakasirïtwa;
NayastiCefasmarkankirïtwa;NayastiCristonktwa.
13¿Cristojjjaljtatäpachati?¿Pablojjjumalayku
chʼakkatatäpachati?¿JanukaxPablonsutipxar
bautisasipxtati?
14NayastiDiosaruwyuspärta,janiwkhitirusbautisktati,
janukastiCrispo,Gayosatchacharuwbautisasta.
15Jankhitisnayajjsutijjjaruwbautisasiwaytasasin
sapjjañapataki.
16Estefanasanutaparusbautisaraktwa,janiwyatkti
yaqhanakarusbautisawayta.
17Cristoxjaniwbautisirkhithankituti,janukastisuma
yatiyäwinakyatiyañajatakiwkhithanitu,janiwyatiñ
kankañampkhitankiti,Cristoncruzapaxjan
inamayakïñapataki.
18Cruzatyatiyañaxjanamuyt'asirïñawa.Ucampisqhispit
jakenacatakejjDiosanch'amapawa.
19Qellqatanjjaakhamsiwa:“Yatiñanjaqenakanyatiñ
kankañapajjtukjarakïwa,amuytʼasirjaqenakanyatiñapsa
tukjarakïwa”sasa.
20¿Kawkinkisyatiñanjaqejja?¿kawkinkisqillqirixa?
¿kawkinkisakapachanchʼaxwirixutji?¿JanitDiosax
akapachanyatiñapjanamuyt'asirtukuyki?
21Diosanyatiñkankañapatakapachankirinakaxyatiñ
kankañampiwDiosarjanuñt'apkänti,Diosaxjanamuyt'asir
yatiyäwimpiwiyawsirinakarqhispiyañatakkusisiyäna.
22Judionakaxmäunañchäwmayipxi,griegonakasti
yatiñanïñthaqhapxi.
23Ukampisjiwasaxch'akkatatCristotyatiyapxta,
judionakatakixmälankt'awiwa,griegonakatakisjan
amuyt'asirïñawa.
24Judionakatakisa,griegonakatakisa,CristoxDiosan
ch'amapawa,Diosanyatiñapawa.
25Diosanjanamuyt'asirïtapaxjaqinakatsipanjuk'amp
yatiñaniwa.Diosanjanch'amanïtapaxjaqinakatsipan
juk'ampch'amaniwa.
26Jilatanaka,jumanakaxjawsatäpktamukuñjapxtaxa,
janiwwaljayatiñanjaqinakasjawsatäpkiti,janirakiwwalja
ch'amanjaqinakasa,janirakiwwaljajach'ajilïrjaqinakas
jawsatäpkiti.
27UkampisDiosaxakapachanjanamuyt'kañyänakap
ajlliwayi,yatiñanjaqinakarp'inqachañataki;Diosax
akapachanjanch'amanyänakapajlliwayi,ch'amanyänakar
p'inqachañataki;
28Akapachanjanwalinaksa,jisk'achatyänaksa,Diosax
ajlliwayi,kunatixjanutjkiukanaksainach'usar
tukuyañataki.
29Ukhamatjaniwkhitijaqisjupannayraqatapan
jach'añchasiñapäkiti.
30JumanakaxCristoJesusanmayakïpxtawa,jupawDiosan
yatiñkankañapa,chiqaparuñjatäñasa,qullanäñasa,
qhispiyatäñasachurarakistu.
31Qellqatansiskiukhamarjama:“Khititejjjachʼajachʼa
tukuskiukajja,Tatitutjachʼañchapan”sasa.
2JAQTHAPI
1Jilatanaka,nayastijumanakanukarjutkäyätukkhaxa,
janiwDiosanarunakapjumanakaryatiyañatakjutkti.
2Jumanaktaypinjaniwkunsyatiñamtkti,janukasti
Jesucristompi,ch'akkatatjaqimpikiwyatiñmunta.
3Nayastijumanakampïskäyätwa,janch'amanïta,ajjsaraña,
walikhathatt'ata.
4Nayanarsutaxa,yatiyatajastijaniwjaqinyatiñ
kankañapampsallqjañarunakamplurkänti,janukasti
Ajayunch'amapampiuñacht'ayañatakïnwa.
5Ukhamatjumanakaniyawsäwimaxjaniwjaqinyatiñ
kankañapampisayt'atäñapäkiti,janukastiDiosan
ch'amapampiwsayt'atäñapa.
6Ukampisjiwasaxjanjuchanijaqinaktaypinyatiñ
kankañapatparlasktanxa,ukampisjaniwakapachanyatiñ
kankañapsa,niakapachankirjilïrinakanyatiñkankañapsa
parlktanti.
7UcampisDiosanyatiñkankañapatmäimantatparltanjja,
mäimantatyatiñkankañapa,Diosajjakapachan
nayräjjapanuttʼayäna,jiwasanjachʼañchatäñasataki.
8Ukjjajaniwkhitisakapachankirjilïrinakajjyatkänti,
jupanakatïukyatipjjaspänaukhajja,janiwjachʼajachʼa
tukurTatiturchʼakkatapkaspänti.
9UkampisQillqatansiski:“Janiwnayraxuñjkiti,jinchusa,
janirakiwjaqinchuymaparmantawaykiti,kuntixDiosax
juparmunasirinakatakixwakichkiukanakxa”sasa.
10UcampisDiosajjAjayupampiwuñacht'ayistu,Ajayuw
taqekunsayatjjati,Diosanmanqhanakapsayatjjati.
11¿Khitijaqisjaqinyänakapyati,janukastijaqin
ajayupakiwyati?ukhamarakiwDiosanyänakapaxjaniw
khitirusuñt'kiti,janukastiDiosanAjayupawuñt'i.
12Jichhastijaniwakapachanajayupkatoqktanti,janukasti
Diosanajayupkatoqtanjja.Diosaninakichurkistuukanak
yatiñasataki.
117

1Corintios
13Ukanakxajaniwjaqinyatiñkankañapaxyatichkiuka
arunakampiparlktanti,janukastiQullanAjayunyatichki
ukaarunaktuqiwparlasktanxa.ajaytuqityänakampiajay
tuqituñtasita.
14JaqixjaniwDiosanAjayunyänakapkatuqkiti,jupatakix
janamuyt'asirïñawa.
15KhititejjDiosaryupaychañmunirïkiukajja,taqekunwa
juzga,ukampisjupapachpajjjaniwkhitinjuchañchatäkiti.
16¿KhitisTatitunamuyupyati,juparyatichañataki?
UcampisjiwasajjCristonamuyunïtanwa.
3JAQTHAPI
1Jilatanaka,janiwjumanakarajaytuqinkirinakjamparlañ
puedkti,janukastijañchinjaqinakjamawparlt'apxirïta,
Cristonkirwawanakaruñtasita.
2Nayajjlechempiwmanqʼayapjjsma,janiwmanqʼampi
manqʼayapjjsma,jichhakamajjjaniwaguantañpuedipktati,
janirakiwjichhasaptʼasipktati.
3Jumanakaxjañchinjaqinakäpxtawa,jumanaktaypin
envidiasiñanaka,ch'axwañanaka,t'aqhisiñanaka,¿janit
jañchinjaqinakjamsarnaqapxtaxa?
4Maynixakhamsiski:“NayaxPablonkiritwa”sasa.
Maynïristi:“NayajjApolosankiritwa”sasa.¿Janit
jumanakaxjañchinjaqinakäpkta?
5Ukhamasti,¿khitirakPablosa,khitisApolosasa,jan
ukastikhitinakarutixTatituxsapamaynirchurki
ukhamarjamawjumanakaxiyawsapxtaxa?
6Nayajjyapuchawaytwa,Apolosajjumampiw
yapuchawayta;ukampisDiosawjiltayäna.
7Ukhamasti,khititixayruntki,janirakiwumampwarantki
ukasa.janukastiDiosawjiltayaski.
8Khititejjyapuchkiukatumawaktʼkiukanakajj
mayakïpjjewa,sapamayniwchʼamachasitaparjamajjmä
premiokatoqani.
9NanakaxDiosampchikairnaqirïpxtwa,jumanakax
Diosanyapupäpxtawa,Diosanutapäpxtawa.
10Diosankhuyapayasiñapchurkituukarjamawmäyatiñan
utalurirjamaxa,cimientopuchawayta,maynixuka
patxaruwsayt'ayaraki.Ucampissapamayniwkunjamsa
ukapatjjarutachapjjeukamuyapjjañapa.
11Janiwkhitisyaqhacimientouñstaykaspati,janukasti
Jesucristowa.
12Maynitejjukacimientopatjjarqori,qollqe,suma
qalanaka,lawanaka,chʼojjña,chʼojjñanakluraspa;
13Sapamayninluratanakapaxqhanstatäniwa,uruwuka
uruxyatiyani,ninampiwuñacht'ayatäni.Ninastisapa
mayninluräwinakapyant'ani.
14Maynitejjkunaluräwitïukapatjjarlurawaykiukajjjan
tukuskaniukhajja,mäpremiokatoqani.
15Maynitejjluräwipphichhantatuñjasiniukhajja,jupa
pachpawqhespiyatäni.ukampisninampiwukhamlurasi.
16¿JanityatipktaDiosantemplopäpjjatam,Diosan
Ajayupajjjumanakanjakatapjja?
17MaynitejjDiosantemploparqʼañuchaspaukhajja,
Diosajjjuparuwtukjani.Diosantemplopajjqollanawa,
jumanakajjukatemplopäpjjtawa.
18Jankhitisjupapachpasallqjañapakiti.Jumanaktaypit
maynitixakapachanyatiñanïkaspasukhamamuyaskchixa,
janamuyt'asirjaqirtukupxpan,ukhamatyatiñanïñapataki.
19AkapachanyatiñkankañapajjDiosnayraqatanjan
amuytʼasirïñawa.Qellqatanjjasiwa:“Jupajjyatiñan
jaqenakarojjkʼarinaklurasawkatji”sasa.
20Ukxarusti:“Tatituwyatiñanjaqinakanamuyunakapax
inamayakïtapyati”sasa.
21Ukhamajjjankhitisjaqenakatjachʼañchasimti.Taqi
kunasjumanakankiwa;
22Pablosa,Apolos,Cefas,akapacha,jakaña,jiwaña,
kunanakasutji,janukaxjutïrinutjkaniukanaka.taqikunas
jumanakankiwa;
23JumanakaxCristonkapxtawa;CristoxDiosankiwa.
4JAQTHAPI
1MaynixCristonyanapirinakapjama,Diosanimantat
yatiyäwinakapuñjirinakjamuñt'pan.
2Mayordomonakatakejja,mäjaqejjjanjitheqtatäñapawa.
3Ukampisnayatakixwalijisk'akiwa,jumanakat
juchañchatäñaxa,janukaxjaqintaripäwipatsa.
4Nayasapakixjaniwkunsyatkti;ucampisjaniwnayajj
askituñjatäkti,janucastinayarjuchañchkituukajjTatituwa”
sasa.
5Ukhamasti,janirakkunsjuchañchapxamti,Tatitux
jutañapkama,jupawch'amakanimantatyänakqhant'ayani,
chuymanakanamtäwinakapsauñacht'ayarakini.
6Jilatanaka,akanakjja,nayapachparu,Apolosarus
jumanaklaykuwyaqhachasta.Ukhamatnanaktaypin
yateqapxañamataki,jankhitisQillqatanakatsipanjuk'amp
jach'ajach'atukupxañapataki.
7¿Khitisjumarmaynitsipanmayjt'aytamxa?¿Kunas
jumanutjijankatoqasasti?jichhaxjumatixkatuqasstaxa,
¿kunatsajach'ajach'atukusma,janiskatuqkasmaukhama?
8Jichhaxjumanakaxphuqt'atäxapxtawa,jichhax
qamirïxapxtawa,jannanakampchikareyinakjamaw
apnaqapxtaxa,nayastijumanakanapnaqapxañamatakiw
munta,nanakaxjumanakampchikaapnaqapxañasataki.
9Nayajjamuyta,Diosawapostolonakasarojjqhepqhepar
uchawayistu,jiwañarpuriñatakuttʼayatäpkistuukhama.
10Cristolaykuxjanamuyt'asirjaqinakäpxtwa,ukampis
jumanakaxCristonyatiñanipxtawa.nanakaxjan
ch'amanïpxtwa,ukampisjumanakaxch'amanïpxtawa;
jumanakaxjach'añchatäpxtawa,ukampisnanakax
jisk'achatäpxtwa.
11Jichhakamasmanq'atawtjata,umatpharjata,q'alajan
isinïtanwa,jawq'jata,janirakiwmäutaxutjxtanti.
12Trabajasa,amparanakasampiirnaqasa,jisk'achatäsaxa,
bendicipxtwa.arknaqatäsaxt'aqhisiñawutjistu.
13Q'añuchatäsaxachikt'asipxtanwa,akapachanq'añunakar
uñtatawtukupxta,jichhürkamastaqikunatq'añuchatätanwa.
14Nayajjjaniwjumanakarphenqʼachañatakejjqellqkti,
janukastimunatyoqanakajjamawewjjtʼapjjsma.
15Jumanakaxtunkawaranqayatichirinakanïpkchisa,
Cristotuqixjaniwwaljaawkinakanïpktati,CristoJesusan
sumayatiyäwiptuqiwnayaxjumanakaryuripxsma.
16Ukatpïachikt'apxsma,nayararkirinakäpxam.
17UkatpïTimoteo,munatwawaxa,Tatituriyawsiri,jupaw
jumanakaramtayapxätam,Cristonsarnaqataxatamtapxäta,
kunjämtixnayaxtaqichiqantaqiiglesianyatichapkta
ukhama.
18Yaqhepajjjachʼajachʼatukupjjewa,janisnayajj
jumanakanukarjutañmunkaspaukhama.
118

1Corintios
19Tatituxmunaspaukhaxa,jank'akiwjumanakanukarjutä,
janiwjach'ajach'atukurinakanarsutanakapyatkäti,jan
ukastich'amanïtapyatiraktwa.
20DiosanReinopaxjaniwarunakampikiti,janukasti
ch'amampikiwa.
21¿Kunsajumanakajjmunapjjta?¿mäthujruapt'ata,jan
ukaxmunasiñampi,llamp'uchuymampi,jumanakanukar
jutä?
5JAQTHAPI
1Jumanaktaypinxwachuqjuchalurañawutji,jan
judiöpkisukanakanjanwaliqʼañujuchalurañanakax
utjiwa,ukhamatwamaynixawkipanwarmipkatuqañapa
sasawyatiyapxi.
2Jumanakaxjach'ajach'atukupxtaxa,janiwjach'ajach'a
tukupktati,khititixukhamlurkiukaxjumanaktaypit
apaqatäñapataki.
3Chiqpachansa,nayaxjanjañchinjanuñt'atjaqïtwa,jan
ukastiajayunankaskäyätwa,khititixukhamlurkiuka
tuqitxa,nayasukankaskäyätwa.
4JesucristoTatitusansutipxaruwtantacht'asipxäta,nayan
ajayuxa,JesucristoTatitusanch'amapampi.
5UkhamjaqirSupayarkatuyapxam,jañchin
t'unjatäñapataki,TatitJesusanurupanajayux
qhispiyatäñapataki.
6Jumanjachʼajachʼatukuñamajjjaniwwalïkiti.¿Janit
jumanakaxyatipkta,mäjuk'alevaduraxtaqpach
levaduraruwlevadurartukuyi?
7Ukhamastinayralevadurapq'umachapxam,ukhamat
machaqt'ant'atukupxañamataki,kunjämtixjan
levaduranïpktaukhama.JiwasanPascuaCristowjiwasanak
laykusacrificiotluqtatäxi.
8Ukhamastiukafiestaamtañäni,janiwnayralevadurampi,
janwalilurañampi,janwalilurañampilevadurampi;jan
ukasti,janlevadurant'ant'ampi,chiqachuymampi,
chiqampi.
9Nayajjmäcartampiwqellqanipjjsma,qʼañujucha
luririnakampijanchikachasiñataki.
10Ukampisjaniwakapachankirqʼañujucha
luririnakampisa,munañaninakampi,lunthatirinakampi,
idolonakaryupaychirinakampisa.Ukapachaxakapachat
mistxapxañamawa”sasa.
11Jichhastiqillqt'apxsmawa,khititixjilasatäkisukax
q'añujuchalurirïchi,qullqimunasiri,idolonakaryupaychiri,
janwaliq'añuchiri,machjayirïchi,machjayirïchi,janukax
lunthatasirïchiukhaxa,janchikachasipxamti.ukham
jaqimpixajaniwajanmanq’añati.
12¿Kunsanayajjanqankirinakarjuchañchañatakejj
lurañaja?¿janitjumanakaxchuymankirinakarux
taripapxtaxa?
13UcampisDiosanjanjakenacawjuzgatäpjje.Ukhamasti
ukañanqhajaqiruxjumanaktaypitapanukupxam.
6JAQTHAPI
1¿Jumanakatmaynismaynimpjanwalt'ayasisaxjan
chiqaparuñjirjaqinaknayraqatankamachirsarañatinaspati,
janirakqullanjaqinakannayraqataparsarañataki?
2¿Janitjumanakaxyatipktaqullanjaqinakaxakapachar
taripapxani? Ucapachatejj jumanacamp
juchañchatäpjjanijja,¿janitjumanacajjjiskʼatʼakhesiñanac
juzgañatakjamwaktʼatäpjjta?
3¿Janitjumanakaxyatipkta,nanakaxangelanakar
juchañchapxä?¿qhawqhayänakasakajakawimpchikt’ata?
4Jumanakatixakajakañtuqittaripäwinakanïpxstaxa,
khitinakatix iglesian jisk'achatäpki ukanakar
taripapxañapatakutt'ayapxam.
5Nayaxjumanakanp'inqachawimatparlaskta.
¿Ukhamäspa,jumanaktaypinmäyatiñanjaqejjjan
utjkchiti?¿janichukhamäki,¿janitkhitisjilanakaptaypin
taripañpuedkaspa?
6Ucampisjilatajjjilatampchikawjuchañchirsarapjje,jan
iyawsirinakannayrakatapa.
7Jichhastijumanaktaypinmäjuchawutji,jumanakax
maynitmaynikamawkamachirjamsarnaqapxtaxa.
¿Kunatsajumanakaxjanwalilurañanakjanmunapxtasti?
¿Kunatsajumanakaxjansallqjatäñmunapkta?
8Janiwa,jumanakaxjanwalinaklurapxtaxa,sallqjapxtaxa,
jilanakamarsallqjapxaraktawa.
9¿Janitjumanakaxyatipktajanchiqaparsarnaqir
jaqinakaxDiosanreinoparjankatuqapkaniukxa?Jan
sallqjasipxamti,janirakq'añujuchaluririnakasa,idolonakar
yupaychirinakasa,wachuqjuchaluririnakasa,janirakiw
jaqimasimpjanwalinakluririnakasa.
10Janirakiwlunthatanakasa,munañanjaqinakasa,
machjayirjaqinakasa,jisk'achirinakasa,lunthatirinakasa
Diosanqhapaqmarkapkatuqapkaniti.
11Jumanakatyaqhepajjukhamjaqëpjjayätawa,ukampis
jumanakajjjariqatäpjjtawa,ukampisqollanäpjjtawa,
ukampisTatitJesusansutipjjaru,DiosanAjayupampiw
cheqaparuñjatäpjjtajja.
12Taqikunasnayatakixwalikïskiwa,ukampistaqikunas
janiwaskïkiti,taqikunasnayatakixwalikïskiwa,ukampis
janiwkhitinch'amaparkatuyatäkäti.
13Manq'axpurakataki,purakastimanq'alanti,ukampis
Diosaxt'unjarakiniwa.Jichhastijanchixjaniwwachuq
juchalurañatakïkiti,janukastiTatitutakikiwa;ukatsti
Tatitustijanchilayku.
14DiosaxTatiturjaktayarakistu,ch'amapampiw
jaktayarakistani.
15¿JanitjumanakaxyatipktajanchinakamaxCriston
ch'akhanakapätapxa?¿Cristonjanchinakapapt'asisinmä
q'añuwarminjanchiparutukt'ayäti?Diosajjjanwalïpan.
16¿Kunas?¿Janitjumanakaxyatipkta,khititixq'añu
warmimpichikt'atäkiukaxmäjanchikïtapxa?paninisti,mä
sapajañchikïpxaniwa,siwa—sasa.
17UkampiskhititixTatiturmayachatäkiukaxmäsapa
ajayukiwa.
18Wachuqjuchalurañatjaltxapxam.Taqekunajuchanaktï
jaqejjlurkiukajjjancuerpopankiwa;Ucampisq'añujucha
luriristi,jupanjanchipacontrawjuchachasi.
19¿Kunas?¿Janitjumanakaxyatipktajanchimax
jumanakanutjkiukaQullanAjayuntemplopätapxa,Diosan
utjkiukatemplopätapxa,janirakjumanakaxpachpakïpktati?
20Jumanakaxmächanimpialasitäpxtawa,ukatwaDiosar
jach'añchapxamjanchimampi,ajayumpi,Diosankapkiuka
ajayunakamampi.
7JAQTHAPI
1Jichhasti,kunanakatixnayarqillqt'apkistaukanakatxa:
Chachatakixwaliaskiwawarmirjanllamkt'añapa.
119

1Corintios
2Ukhamäkipansa,wachuqjucharjanpurtʼasiñatakejja,
sapamayniwwarmipanutjañapa,sapawarmistichachapan
utjañapa.
3Chachaxwarmiparuxkhuyapayasiñapchurpan,
ukhamarakiwwarmixchachaparchurañapa.
4Warmixjaniwpachpajanchipatch'amanïkiti,janukasti
chachapampiwch'amanïxi,ukhamarakichachaxjaniw
pachpajanchipatch'amanïkiti,janukastiwarmipampiw
ch'amanïxi.
5Janjumanakaxmaynitmaynikamsallqjasipxamti,jan
ukastimäjuk'apachatakiwmäamtarpuripxäta,ukhamat
ayunañampi, mayisiñampi; ukatsti mayamp
tantacht'asipxam,Supayaxjanyant'apxañamataki.
6Ukampisnayajjpermisolaykukiwukarsta,janiw
mandamientolayku.
7Nayajjtaqejaqenakannayaruñtasitäpjjañapmunta.
UkampissapamayniwDiosanwaxt'äwipkatuqapxi,
maynixukhama,maynixukhama.
8Janjaqichasitanakarusa,viudanakarusasistwa:
“Jupanakatakixwalikïskaniwa,nayjamjakasipxaspa”sasa.
9Ucampisjanatipjatäpkchejja,casarasipjjpan,casarasiñaw
juk'ampaskejja,ninanakhantayañatsipansa.
10Jaqichatanakaruxjaniwnayaxsiskti,janukastiTatituw
sista:Warmixjanchachapatjithiqtañapa.
11Ukawarmitixsarxaspaukhaxa,janjaqichatäpan,jan
ukaxchachapampisumankthapiñapataki.
12Mayninakarustinayawarsta,janiwTatitükiti:Mayni
jilatatixjaniyawsirwarminïchi,ukatwarmixjupampjakañ
munkiukaxa,janapanukupanti—sasa.
13Kawkïrwarmitixjaniyawsirchachanïchi,jupampchika
jakañmunchixa,janjaytanukpan.
14Diosarjaniyawsirchachaxwarminq'umachatawa,jan
iyawsirwarmistichachatuqiwqullanäxi.ukampisjichhax
qullanäxiwa.
15Ucampisjaniyawsiritejjsarjjaspajja.Mäjilatasa,mä
kullakasa,janiwukhamjanwalinakanesclavökiti,jan
ukastiDiosawsumankañarjawst'istu.
16Warmi,¿kunarakyattachachamarqhespiyañataki?
Chacha,¿kunjämarakyattastiwarmimarqhespiyasiñamasti?
17UcampiskunjämtejjDiosajjsapamayniruchurki,
cunjämtejjTatitojjsapamaynirjawski,ukhamarakiw
sarnaqapjjañapa.Uqhämarakiwnayajjtaqeiglesianakan
uttʼayarakta.
18¿Khitiscircuncidatäñatakjawsatäpacha?jan
circuncidatäñapäkiti.¿Khitisjancircuncidatäñatak
jawsatäpacha?jancircuncidatäpan.
19Circuncidasiñajjjaniwkunäkisa,jancircuncidatäñas
janiwkunäkisa,janukastiDiosanmandamientonakap
phoqañawa.
20Sapamaynixkawkïrjawsäwintixjawsatäkänukarjam
sarnaqapxpan.
21¿Jumajjmäesclavotsatätati?janllakisimti,janukasti
qhispiyatäñmunstaxa,juk'ampapnaqam—sasa.
22KhititixTatitunjawsatäkiukaxmäesclavoukhamawa,
Tatitunqhispiyatjaqipawa,ukhamarakiwkhititixjawsatäki
ukaxCristonesclavopawa.
23Jumanakaxmächanimpiwalasitäpxtaxa;janjaqin
esclavopäpxamti—sasa.
24Jilatanaka,sapamayniwkawkhantïjawsatäpki
ukanakajjDiosampchikajakapjjañapa.
25Virgenwawanakatjja,janiwTatitunmä
mandamientopajjutjkituti,ukampisnayajjtaripañwachurta,
kunjamtïTatitunkhuyapayasiñapkatoqkiukhama.
26Nayajjamuyta,akajjjichhatʼaqesiñatakwalikïskiwa,
mäjaqejjwalikïskiwa.
27¿Jumaxmäwarmimpichint'atätati?janantutatäñ
thaqhapxam.¿Jumaxmäwarmitantutatätati?janwarmi
thaqhapxamti.
28Ukampisjaqichasismaxa,janiwjucharpurt'ktati;mä
virgenwarmitixjaqichaschixa,janiwjucharpurt'kiti.
Ucampisucanacajjjañchinjanwalt'äwinuñjasipjjaniwa.
29Jilatanaka,nayajjsistwa,mäjukʼatiempokiwutji,
warminïpkiukanakajjjankhitinutjkaspaukhama.
30Jachirinakaxjanisjachapkaspaukhama.Khitinakatix
kusisipkiukanakaxjaniskusisipkaspaukhama.
Alasirinakastijanisyänakanïpkaspaukhama.
31Khitinakatixakapachanapnaqapkiukanakaxjanisjan
walinaklurapkiti,akapachansarnaqäwipaxtukusxiwa.
32Ukampisnayajjjanamuytʼasisawjumanakar
munapjjsma.JanjaqichasitjaqixTatitunyänakapatllakisi,
Tatiturkusisiyañapataki.
33Jaqichatäkiukaxwarmiparkusisiyañapatakixkunatix
akapachanutjkiukanakatllakisi.
34Warmimpivirgenampixmayjäpxarakiwa.Janjaqichasit
warmixTatitunyänakapatllakisi,janchipansa,ajayupansa
qullanäñapataki,ukampisjaqichasitwarmixakapachan
yänakapatllakisi,chachaparkusisiyañapataki.
35Akaxjumanakanaskimatakiwarsta;janiwjumanakar
mäsipitarjaquntañajatakikiti,janukastikunatïaskïki
ukanaklayku,Tatiturjankhitinmayjt'ayas
yanapt'apxañamataki.
36Ukampismaynitixvirgenwawaparjanwalisarnaqatap
amuyaspa,panqartukusxaspa,ukatwakiskaspaukhaxa,
kuntixmunkiuklurpan,janiwjucharpurkiti,
jaqichasipxpan.
37Ukampiskhititixchuymapanch'amansayt'atäki,jan
kunawakiskirïki,janukastimunañaparjamch'amanïki,
chuymapanvirgenwawaparimañamtkiukaxa,walisum
luraski.
38Ukhamastikhititixwarmirjaqichasiñatakchurkiukax
askinakluraraki.ukampiskhititixjanjaqichasiñatakchurki
ukaxjuk'ampsumaluraraki.
39Warmixchachapaxjakkipanxkamachirjam
watatäñapawa;ukampischachapaxjiwatächixa,khitimpitix
munkiukampjaqichasiñatakixlibrëxiwa;Tatitunkañakiw
utji.
40Jupatixnayantaripäwijarjamsarnaqaskanixa,juk'amp
kusisiniwa.
8JAQTHAPI
1Kunanakatïidolonakarluqtatäkiukanakatjja,taqeniw
yatiñkankañajjyattanjja.Yatiñaxjach'ajach'atukuñawa,
ukampismunasiñaxch'amañchi.
2Maynitixkunsyatkaspaukamuychixa,janiwkunsyatkiti,
kunjamtïyatiñapäkiukhama.
3UkampismaynitixDiosarmunaschixa,Diosaxuñt'atawa.
4Ukhamastiidolonakarsacrificioloqtatmanq'añtuqitxa,
yattanwamäidoloxjaniwkunasakapachanutjkiti,
janirakiwyaqhaDiosaxutjkiti.
120

1Corintios
5Alaxpachansajanukaxakapachansadiossatäkis
ukanakaxutjkchixa,kunjamtïdiosanakaxwaljani,
apnaqirinakaxwaljanirakiwa.
6JiwasatakixmäsapaDiosakiwutji,Awkixa,jupattaqi
kunasutji,jiwasaxjupampïtanwa.JesucristoTatitukiwutji,
jupatuqiwtaqikunasutji,jiwasastijupatuqiwutji.
7Ukampisjaniwsapamayninyatiñapaxutjkiti,
yaqhepanakaxidolonakarluqtatmäidolorluqtatmanq'apxi.
Concienciapasjanch'amanïtapatq'añuchatawa.
8Manq'añaxjaniwDiosarkatuykistuti,janirakiw
manq'añasaxjuk'ampaskïksnati.janirakiwjiwasatixjan
manq'kañänixa,janiwjuk'ampjanwalïksnati.
9Ukampisamuyasipxam,ukhamatjanch'amaninakar
lankt'añjamäñapataki.
10Maynitixidolonakantemplopanmanq'añutan
qunt'atäskiruñjätamxa,janch'amaniconcienciapax
idolonakarluqtatäkiukanakmanq'añapatakixjaniwch'am
tukuskaniti.
11Yatiñamlaykuwjanch'amanijilataxjiwarani,khitirutix
Cristoxjiwawaykiukaxa?
12Jilatanakcontraukhamjuchachasipkta,janch'amani
conciencianakaparususuchjapxätaukhaxa,Cristocontraw
juchalurapxtaxa.
13Ukhamasti,manq'añaxjilajarjuchañchaspaukhaxa,
janiwakapachanutjkipanjanaychamanq'käti,ukhamat
jilajarjanjuchañchañataki.
9JAQTHAPI
1¿Janitnayajjapostoläkista?¿janitnayajjqhespiyätti?
¿JanitnayajjJesucristoTatitusaruñjta?¿Janitjumanakax
Tatitunluräwinakaxanlurapxtaxa?
2Nayatixmayninakarjanapostoläktxa,ukampis
jumanakatakixapostoläxtwa.
3Khitinakatïnayaryatjjatapkituukanakarojjakhamsasma:
4¿Janitmanqʼañatakisa,umañatakisachʼamanïktanjja?
5¿Janitjiwasaxmäkullakaru,mäwarmiru,yaqha
apostolanakjama,Tatitunjilanakaparu,Cefasukar
irpañatakixch'amanïktanxa?
6JanukajjnayampiBernabeampiki,¿janitjantrabajiñatak
chʼamanïpkta?
7¿Khitismunañaparjamch'axwañarsaraspa?¿Khitisuva
yapuyapuchaspa,ukatstiukaachupatjanmanq'aspasti?
¿Khitirakmäovejauywiri,uwijanlechepatjanmanq'kisti?
8Nayajjmäjaqjamawukanaksista?¿Janitkamachix
ukhamsispacha?
9MoisesanLeyipanjjaakhamsiwa:“Trigotʼantʼirvacarojj
janiwlakapchʼuqtʼamti”sasa.¿Diosajjvacanakuñjpachati?
10¿Janukasti,¿jiwaslaykutaqekunatsispacha?
Jiwasanaklaykuxakaqillqatqillqatawa:khititixyapu
yapuchkiukaxsuyt'äwimpiwyapuyapuchañapa.Khititejj
suytʼäwintʼijtkiukajja,suytʼäwipampichikachasiñapataki”
sasa.
11NanakatixDiosaryupaychañtuqityapuchapxsmaxa,
¿janitjañchinyänakamapthapiñänixa?
12Mayninakatïjumanakjjarchʼamanïpjjaspaukhajja,
¿janitnanakajjjukʼampmunañanïpjjta?Ukhampachasa
janiwukach’amaapnaqapkti;janukastitaqikuns
t'aqhisipxam,Cristonsumayatiyäwipjanjark'añasataki.
13¿Janitjumanakaxyatipktaqullanyänakluqtirinakax
Tatitunutapanyänakapampixjakasipxi?¿Altarjak'an
suyt'irinakaxaltarmanq'asipki?
14UkhamarakTatitojjsumayatiyäwinakyatiyirinakan
sumayatiyäwiparjamjakapjjañapataki.
15Ucampisnayajjjaniwmaynisukanakapnaqirïkti,
janirakiwnayajjnayarukhamlurasiñatakejjqillqkti,
nayatakjiwañajjjukʼampaskiwa,khitisjachʼajachʼa
tukuñajjinachʼusartukuyañatsipansa.
16Nayajjsumayatiyäwinakyatiykasasa,janiwkuna
jachʼañchasiñasutjkituti.jïsa,aynayataki,janitejjsuma
yatiyäwiyatiykäjja!
17Nayatixakanakmunkäyätukluräxa,mäpremio
katoqañawutjitu,ukampisjanmunañajäkchixa,suma
yatiyäwinakyatiyañaxnayaruwkatuyatäxi.
18Ukhamajj¿kunapremiosnayajjutji?Chiqpachansa,
sumayatiyäwinakyatiyasaxCristonsumayatiyäwiarunak
janinach'usatyatiyañajataki,ukhamatsumayatiyäwin
ch'amajjanapt'añataki.
19Nayajjtaqejaqenakatqhespiyatäkchiyätsa,taqenin
esclavopätwa,ukhamatjukʼampqollqejikjjatañajataki.
20Judionakarustimäjudíojaqiruñtatawtukuwayta,
ukhamatjudionakarkatuqañataki.Khitinakatixkamachin
apnaqatäpkiukanakaru,kamachirjam sarnaqapki
ukanakaru,ukhamatLeyapnaqirinakarukatuqañajataki.
21Khitinakatixjankamachinïpkiukanakaru,jan
kamachirjamsarnaqapkiukanakaru,Diosatjan
kamachinïpkäyät,janukastiCristonkamachiparjam
sarnaqapxam,ukhamatjankamachinïpkiukanakar
katuqañajataki.
22Janch'amaninakaruxjanch'amaninakaruñtataw
tukuwayta,janch'amaninakaraskinakjikxatañataki.
23NayastiDiosansumayatiyäwiplaykuwukhamlurta,
ukhamatjumanakampchikaukasumayatiyäwi
katuqañataki.
24¿Janitjumanakaxyatipktat'ijut'ijurinakaxtaqiniw
t'ijtapxi,ukampismäsapakiwpremiokatuqapxi?Ukhamajj
tʼijtjjapjjam,ukhamatkatoqapjjañamataki”sasa.
25Khititejjyatiñkankañatakchʼamachaskiukajja,taqe
kunsasumamuytʼasi.Jichhaxmäjanwalicorona
katuqañatakiwuklurapxi;ukampisjiwasaxmäjantukuskir
jaqiwa.
26Nayastiukhamt'ijtxa,janiwjanamuyt'asist'ijtxa;
uqhamawnayajjnuwasta,janiwthayampinuwasirjaqjam
nuwasirïkti.
27Ucampisnayajjjanchijjaruwist'asta,ist'ayaraquiristwa,
janmayninakaryatiyasajjnayapachpaapanukutäñajataki.
10JAQTHAPI
1Jilatanaka,janiwnayajjjumanakanjanyatipjjañam
munkti,taqenayraawkinakasajjqinayamanqhankapjjäna,
taqeniwqotataypitsarapjjäna.
2TaqeniwMoisesanbautisasipjjäna,qenayampi,lamar
qotansa.
3Taqeniwmäpachpaajaymanq'amanq'apxäna;
4Taqeniwmäpachpaajayumañampumapjjäna,
jupanakajjjupanakararkänaukaajayqalatumapjjäna,uka
QalajjCristowa.
5UkampiswaljaniruwDiosaxjupanakatkusisiyäna,
wasarant'unjatäpxataplayku.
6Ukanakaxjiwasanuñacht'äwinakasawa,janwalinakjan
munañasataki.
7Janirakijumanakaxidolonakaryupaychapxamti,
kunjamtïyaqhipanakaxlurapkiukhama.Kunjamtix
121

1Corintios
Qillqataxsiskixa:“Jaqinakaxmanq'añataki,umañataki
qunt'asipxäna,anatt'añatakissartasipxäna”sasa.
8Janirakiwwachuqjucharpurt'asiñäniti,kunjämtix
yaqhipanakaxmäuruxpätunkkimsanwaranqajaqinak
jiwarapxäna.
9JanirakiwCristoryant'apxañäniti,kunjamtïyaqhipanakax
yant'apkänukhama,katarinakampit'unjatäpkänukhama.
10Janirakarnaqasipxamti,kunjämtixyaqhipanakax
arnaqasipxänukhama,t'unjirjaqimpt'unjatäpkänukhama.
11Taqiakanakaxjupanakaruñacht'ayañatakiwpasäna.
12Ukatpïkhititixsayt'atäkaspasukhamamuykiukax
amuyasiñapawa,janliwxatañapataki.
13Janiwkunayant'asjumanakaruxkatuntapktamti,jan
ukastijaqinyant'äwipakiwutji,janukastiDiosaxchiqa
chuymaniwa,janiwjumanakaryant'añamsajaytkaniti.
Ucampisyant'äwimpchikawqhispiñatakmäthakhi
lurarakïta,ukhamataguantapxañamataki.
14Ukhamasti,munatjilatanaka,idolonakaryupaychañat
jaltxapxam.
15Yatiñanjaqinakjamawparlaskta;kuntixnayaxsisktauk
juchañchapxam—sasa.
16Bendicionanakchurkistuukacopajja,¿janitCriston
wilapampmayachasiñajjwakiskaspa?T'ant'at'ant'at'ant'a
t'ant'a,¿janitCristonjanchipampchikt'atäñapa?
17Jiwasajjwaljanikïtanjja,mäsapatʼantʼakïtanwa,mä
sapacuerpokïtanwa,taqeniwmäsapatʼantʼamanqʼtanjja.
18Israelmarkarjañchirjamuñt'apxam,¿janitsacrificio
manq'irinakaxaltarmanq'asipki?
19Ukhamajj¿kunsanayajjsista?idoloxkunakïkaspasa,
janukaxidolonakarsacrificiotloqtatukaxkunakïpachasa?
20Ucampisnayajjsistwa:kuntïjanjudiöpkiukanakajj
sacrificioloqtapkiukanakajja,sajjranakaruwsacrificiot
loqtapjje,janiwDiosarloqtapkiti.
21JumanakaxjaniwTatituncopapsa,saxranakancopapsa
umapkasmati.
22¿Tatiturenvidiasipxtati?¿jupatsipansajukʼamp
chʼamanïtanti?
23Taqikunasnayatakixwalikïskiwa,ukampistaqikunas
janiwaskïkiti,taqikunasnayatakixwalikïskiwa,ukampis
taqikunasjaniwch'amañchkiti.
24Janiwkhitisjupanyänakapthaqpanti,janukastimaynin
qamirïñapthaqpan.
25Kunatixjanwalinakaljaskiukaxa,manq'apxam,
janirakiwconcienciaplaykuxjiskt'asipxamti.
26AkaoraqejjTatitunkiwa,phoqatpachutjkiukasa.
27Janiyawsirinakatmaynitixmäjach'amanq'äwir
jawst'apxätam,ukatjumanakaxsarañmunapxtaxa;kunatix
jumanakannayraqatamanutjkiukaxmanq'apxam,jan
jiskt'asipxamticonciencialayku.
28Maynitixjumanakarsapxätam:‘Akaxidolonakar
sacrificiotluqtatäxiwa,janmanq'apxamtikhititix
uñacht'aykiukalayku,concienciaplayku.
29Nayajjjaniwjumanconcienciamsiskti,janukasti
mayninconcienciapwasista,¿kunatsanayanlibre
jakasiñajajj yaqha jaqen concienciaparjam
juchañchatäpacha?
30Nayatejjkhuyapayasiñampichikachasirïstjja,¿kunatsa
nayarojjyuspäratajatjanwalparlapjjetu?
31Ukhamasti,jumanakatixmanq'apkäta,umapxäta,jan
ukaxkuntixlurapxäta,taqikuntixDiosarjach'añchañatak
lurapxäta.
32Janjudionakarusa,janjudiöpkiukanakarusa,Diosan
iglesiaparusjanjuchañchapxamti.
33Kunjamtïnayajjtaqekunansataqejaqenakarkusisiykta,
janiwnayanaskipthaqkti,janukastiwaljajaqenakanaskip
thaqta,ukhamatjupanakajjqhespiyatäpjjañapataki.
11JAQTHAPI
1Jumanakaxnayararkirinakäpxam,kunjämtixnayax
Cristonarkiripäktaukhama.
2Jichhastijilatanaka,jach'añchapxsma,taqikunannayat
amtasipxatamata, kamachinak phuqhapxatamata,
kunjämtixnayaxjumanakarkatuykäyätukhama.
3Ukampisnayajjyatiñmuntwa,sapamayninpʼeqepajj
Cristowa.warminp'iqipaxchachawa;Cristonp'iqipax
Diosawa.
4Sapamayniwp'iqipch'uqt'ataoracionanjanukax
profecíaarsüna,p'iqipp'inqachasi.
5Ukampismayniwarmitixp'iqipjanllawuntataoracionan
mayisispajanukaxprofecíaarunakarskiukaxp'iqip
jisk'achatawa,ñik'utmururatäkaspasukhama.
6Warmitixjanllawuntatäkchixa,ñik'utapch'uqt'ayatäpan.
7Chachaxjaniwp'iqipch'uqt'asiñapäkiti,Diosan
uñnaqapawa,jach'akankañaparakiwa.
8Chachaxjaniwwarmitjutkiti;ukampischachan
warmipawa.
9Janirakiwchachaxwarmilaykuluratäkänti;ukampis
warmixchachalayku.
10Ukatwawarmejjangelanaklaykupʼeqepar
chʼamanïñapa.
11Ukampisjaniwchachaxjanwarmimpi,warmisjan
chachampi,Tatitunmayakïkiti.
12Kunjämtixwarmixchachatjutkixa,ukhamarakiw
chachaxwarmitjuti.janukastitaqikunatixDiosanutjki
ukanakawa.
13Jumapachpawjuzgasipxam,¿janitmäwarmixjan
isimpisthapt'atDiosarmayisiñapa?
14¿JanitDiosaxyatichapksma,mäjaqitixjach'a
ñik'utanïchixa,mäp'inqawjupatakixa?
15Mäwarmitixjach'añik'utanïchixa,mäjach'ajach'a
tukuñawa,ñik'utapaximt'asiñapatakiwchurasi.
16Ukampismaynitixch'axwañmunkchixa,janiwjiwasax
ukhamcostumbrenïktanti,janirakiwDiosaniglesianakapas
ukhamcostumbrenïktanti.
17Jichhastinayajjjumanakaryatiyapksmaukanakatjja,
janiwjumanakarjachʼañchapksmati,jumanakajjjaniw
askitaktantachasipktati,janukastijukʼampjanwaliruw
tantachtʼasipjjtajja.
18Nayraqatxa,kunapachatixiglesiantantachasipkta
ukkhaxa,jumanaktaypint'aqhisiñanakutjatapist'ta.ukat
mäjukʼaiyawsaraktwa.
19Jumanaktaypinkʼariyatichäwinakasutjañapawa,
ukhamatkhitinakatïsumauñjatäpkiukanakajjjumanak
taypinuñachtʼayatäpjjañapataki.
20Jumanakaxmächiqartantachasipkätaukkhaxa,janiw
Tatitunmanq'äwipmanq'añmunktanti.
21Manq'asaxsapamayniwmanq'añmanq'añqallti.
22¿Kunas?¿Janitjumanakaxmanq'añatakisa,umañatakisa
utanakanïpkta?¿JanukaxDiosaniglesiaparjisk'achapxtati,
janutjirinakarusp'inqachapxtaxa?¿Kunssapxäma?¿uka
tuqitjach'añchapxäma?Janiwnayajjjachʼañchapksma.
122

1Corintios
23NayastiTatitunkatuqta,kuntixjumanakarkatuyapxsma,
TatitJesusaxaljantatäkänukaarumaxt'ant'aapt'asiwayi.
24Yuspagarasaxp'akintasinsäna:—Manq'apxam,akax
nayanjanchixawa,jumanakatakp'akjata.
25Ukhamarakiwmanq'añtukuyasaxcopaaptasinakham
säna:—Akacopaxwilajanmachaqarust'äwipawa.
26Kunapachatixakat'ant'amanq'apxäta,akacopa
umapxtaxa,Tatitunjutañapkamawjiwatapyatiyapxtaxa.
27Ukatpïkhititixakat'ant'amanq'ani,Tatituncopapjan
wakiskaspaukumkaniukaxa,Tatitunjanchipata,wilapat
juchañchatäniwa.
28Ukampismaynixjupapachpauñakipañapawa,ukatuka
t'ant'atmanq'añapa,ukacopaumañapa.
29Khititejjjanwalmanqʼki,umkiukajja,jupapachpaw
juchañchatäñatakmanqʼasi,umaraki,janiwTatitunjanchip
amuykiti.
30Ukatpïjumanaktaypinwaljani,janch'amanïpki,
usutäpki,waljanirakiwikipxi.
31Jiwasatixjuchañchasiñmunstanxa,janiw
juchañchatäksnati.
32Juchañchatäñäniukhajja,Tatitunjuchañchatätanwa,
ukhamatakapachankirjaqenakampjanjuchañchatäñasataki.
33Ukatpïjilanaka,manq'añartantacht'asipkätaukkhaxa,
maynitmaynikamawqhiparapxäta.
34Maynitixmanq'atawtjatächixa,utapanmanq'añapa.
ukhamatjuchañchatäñatakjantantacht'asipxañamataki.
Ukatqhipharuxjutkäukhawwakicht'askä.
12JAQTHAPI
1Jilatanaka,Diosaryupaychañtoqetjja,janiwyatipjjañam
munkti.
2Jumanakaxyatipxtawa,janjudiöpkäyätamsa,amukt'at
idolonakarapatäpxatama.
3Ukatpïnayajjamuyapjjañamataki,janiwkhitisDiosan
AjayupampiparlirjaqejjJesusarojjmaldecatäkaspasskiti,
janiwkhitisJesusajjTatitusasinsiskaspati,janukasti
QollanAjayuntoqewsaspa.
4Jichhajjkunaymanchuräwinakawutji,ukampismäsapa
Ajayukiwutji.
5Ukxarustikunaymanapnaqäwinakawutji,ukampis
pachpaTatitukiwutji.
6Kunaymanlurañanakasutjarakiwa,ukampismäsapa
Diosawtaqekunsaluraraki.
7UcampisAjayunuñacht'ayasiñapajjsapamayniruw
churasi,ukhamataskipataki.
8MayniruwAjayunyatiñkankañarupchuraraki.
maynirustiukapachpaAjayutuqiuñt'añaru;
9MaynixpachpaAjayutuqiiyawsañaruwpuripxta;
maynirustiukapachpaAjayutuqiqullañchuräwinak
churapxaraki;
10Maynirustimilagronakluraña;yaqhaprofeciaru;
mayniruajayunakamuyt'añataki;maynirukunaymankasta
arunaka;maynirustiyaqhaarunakamuyt'ayaña.
11TaqiukanakxamäsapaAjayukiwluraraki,sapa
mayniruwmunañaparjamjaljasi.
12Kunjämtixjanchixmayakïki,waljach'akhanakani,mä
sapajanchittaqpachch'akhanakaxwaljanikïkchixa,mä
sapajanchikïkchixa.
13Judionakas,janjudiöpkstansa,esclavonakasjanukajj
librejaqëksnasa,mäsapaAjayunbautisatätanwa.Taqeniw
mäsapaAjayurumañartukuyatäpjje.
14Cuerpojjjaniwmämiembrokïkiti,janukastiwalja
partenakawa.
15Kayutixakhamsaspa:“Janiwnayaxamparäkti,janiw
janchitmistkti”sasa.¿janitjanchitjutki?
16Jinchustisaspa:“Janiwnayajjnayrakïkti,janiwjanchit
jaqëkti”sasa.¿janitjanchitjutki?
17Taqijanchixmänayrakïspaukhaxa,¿kawkinkis
ist'irinakaxa?Taqpachistʼaskchïnjja,¿kawkhansa
thujsanakajjutjäna?
18JichhastiDiosaxsapamayniwjanchipartukuyi,
kunjämtixmunkiukhamarjama.
19Taqenitïmäsapachʼakhakïpjjaspaukhajja,¿kawkinkis
cuerpojjutjaspa?
20Jichhastiwaljach'akhanakawutji,ukampismä
janchikiwutji.
21Nayrajjjaniwampararojj‘janiwjumatmunasmati’
siskaspati,janirakiwpʼeqejjkayunakarusa:“Janiw
jumanakatmunaskti”sasa.
22Janukasti,juk'ampjanch'amanïkaspasukhamcuerpon
ch'akhanakapawwakisi.
23Cuerponsa,jansintijachʼañchatäkaspasukham
amuyktanukachʼakhanakarojjjukʼampiwjachʼañchtanjja.
ukatjanwalichiqanakasaxjukʼampsumauñnaqtʼanïpxiwa.
24Jiwasansumach'akhanakaxjaniwmunaskiti,janukasti
Diosaxjanchiruxjuk'ampjach'añchawayi,janch'amanïki
ukachiqaru.
25Ukhamatcuerponjant'aqanuqtawipaxutjañapataki;
ukampismiembronakaxmaynitmaynikampachpa
uñjasipxañapataki.
26Mäch'akhatixt'aqhisiychixa,taqpachjanchipax
t'aqhisiñampiwt'aqhisi.janukaxmämiembros
jach'añchatächi,taqpachmiembronakaxukampiwkusisipxi.
27JichhastijumanakaxCristonjanchipäpxtawa,mäjuk'a
ch'akhanakäpxtawa.
28Diosaxmäqawqhaniruwiglesianutt'ayaraki,
nayraqataxapostolanaka,payïrinprofetanaka,kimsïrix
yatichirinaka,qhiparustimilagronaka,qullañanak
churañataki,yanapt'irinaka,gobiernonaka,kunayman
arunakuñt'ayaña.
29¿Taqinisapostolanakäpxiti?taqiniwprofetanakäpxi?
taqiniw yatichirinakäpxiti?taqiniw milagronak
luririnakäpxiti?
30¿Taqiqullañchuräwinakaxutjiti?¿taqinisyaqhaarunak
parlapxi?taqiniwqhanañchapxi?
31Janukasti,sumawaxt'äwinakmunapxam.
13JAQTHAPI
1Jaqenakanangelanakapampi,angelanakanarunakapamp
parlkasasa,janmunasiñampisutjkchiyätjja,mäbroncet
istʼasirïtwa,janukajjplatillotʼijtʼirjamawtukuwayta.
2Nayajjprofecíaarunakparlañchurkstjja,taqeimantat
yatiyäwinaksa,taqeyatiñanaksaamuyaskchiyätjja.Nayasti
taqiiyawsäwinïktxa,qullunakapaqt'añatakisa,janirak
munasiñaxutjkituti,janiwkunäkti.
3Nayatixtaqiyänakaxpobrenakarmanq'ayañatak
churaskä,janchixphichhantañatakchuraskä,jan
munasiñaxutjkituukaxjaniwkunaaskisnayatakix
wakiskiti.
4Munasiñaxjayapachaw t'aqhisi,suma
chuymanïñarakiwa;munasiñaxjaniwenvidiasirïkiti;
123

1Corintios
munasiñaxjaniwjach'ajach'atukuskiti,janiwjach'ajach'a
tukuskiti,
5Janiwjanwalisarnaqkiti,janirakiwjupapachpathaqkiti,
janirakiwjasakcolerasirïkiti,janirakiwkunajanwalsa
amuykiti;
6Janiwjuchalurañatkusisikiti,janukastichiqakankañat
kusisi;
7Taqikunsaaguantiri,taqikunsaiyawsi,taqikunsasuyt'i,
taqikunsaaguantiri.
8Munasiñaxjanipuniwtukuskiti,ukampisprofecianakax
utjchixa,tukusxaniwa.yaqhaarunakutjaskchisa,
tukusxaniwa;yatiñaxutjchijanukaxchhaqtxaniwa.
9Jiwasaxmäjuk'ayattanwa,mäjuk'aprofecíaarsktanxa.
10Kunapachatïjanpantjasirïkiukajjpurinkaniukhajja,mä
jukʼajjchhaqtayatäniwa.
11Wawäkasinxa,wawaruñtatawparlirïta,mäwawar
uñtatawamuyayäta,mäwawaruñtatawamuyayäta,
ukampischachäxasaxwawäkaspasukhamwaapanukuyäta.
12Jichhastimävidriotuñjtanwa,ch'amaka;ukampisuka
qhipatxanayraqataruñkatasawuñt'ta;Ucampisucapachaw
nayajjyatjjaraqui,cunjämtejjnayarojjuñtʼatäcäyätjja”sasa.
13Jichhastiiyawsäwi,suyt'äwi,munasiña,akakimsax
utjaskakiwa;ukampisukanaktaypinjukʼampjachʼajj
munasiñawa.
14JAQTHAPI
1Munasiñanakarktapxam,Diosaryupaychañtuqit
churäwinakmunapxam,janukastiprofecíaarunak
yatiyapxam.
2Khititejjjanuñtʼataruparlkiukajja,janiwjaqenakar
parlkiti,janukastiDiosaruwparli,janiwkhitisjupar
amuykiti.Ucampisajayuparjamawimantatarunakparli.
3Ukampiskhititixprofecíaarunakarskiukaxjaqinakar
ch'amañchañataki, ch'amañchañataki,
chuymacht'ayañatakiwparli.
4Khititejjjanuñtʼataruparlkiukajja,jupapachpaw
chʼamañchasi.Ukampiskhititixprofecíaarunakarskiukax
iglesiaruwch'amañchi.
5Nayaxtaqiniwyaqhaarunakparlapxañammunta,jan
ukastijumanakaxprofecíaarunakarsupxañammunta,
khititixprofecíaarskiukaxjuk'ampjach'awa,yaqhaarunak
parliritsipansa,janamuyt'kaspa,ukhamatiglesian
ch'amanchañapataki.
6Jichhastijilatanaka,jumanakatejjyaqhaarunakparlir
jutapjjäjja,¿kunaaskinaksanayajjjumanakaryatiyapjjäma,
janitejjqhanañchäwimpi,yatiñampi,profeciampi,janukajj
yatichäwimpiparltʼapjjäma?
7Janijakañchuriryänaka,arpajanukaxarpajan
ist'añapataki,janist'añapataki,¿kunjamarakarpaphust'atas
yatispasti?
8Trompetatejjjansumistʼaspaukhajja,¿khitirak
nuwasiñatakwakichtʼasispa?
9Jumanakasti,janitixjanamuyt'kayaarunaklakat
arsupkätaxa,¿kunjamarakkuntïarsutäkiukyatipxasmasti?
jumanakaxalaxpachanparlapxäta—sasa.
10Inasakapachankunaymanarunakaxutjchispa,janiw
maynisjanamuytʼasirïkchiti.
11Ukhamasti,nayatixukaaruxkamsañsmuniukjan
yatktxa,khititixaruparlkiukatakixnayaxyaqhamarkankir
jaqïristwa,khititixparlkiukaxnayatakixyaqhamarkankir
jaqïniwa.
12JumanakaxukhamarakiwDiosaryupaychañtuqittaqi
chuymchurañmunapxtaxa,iglesiarch'amañchañ
munapxañamataki.
13Ukatpïkhititixjanuñt'ataruparlkiukaxmäaru
qhanañcht'añapatakmayispan.
14Nayatixmäjanuñt'atarutmayisstaxa,ajayujax
mayisxiwa,ukampisamuyt'añaxjaniwachuyi.
15Ukhamajj¿kunasukajja?Nayastiajayumpiwmayisirakï,
amuyt'asirchuymampiwmayisirakï:Ajayumpiq'ucht'arakï,
amuyt'asirq'ucht'arakï.
16Jumatixajayunbendiciskätaukkhaxa,¿kunjamarakjan
yatxattʼatjaqinakanutapankaskiukaxAménsaspasti
yuspärañamatxa,janiwkuntïsisktaukamuykchixa?
17Chiqpachansayuspärasirïtaxa,maynïristijaniw
ch'amanchatäkiti.
18NayajjDiosajaruwyuspärta,jumanakatsipansayaqha
arunakparlarakta.
19Ucampiscongregacionanjja,nayajjphesqaarunakwa
amuytʼañajampiparlañmunta,ukhamatarujampi
yaqhanakaryatichañataki,januñtʼatarunakparlañat
sipansa.
20Jilatanaka,janamuyt'añanwawanakäpxamti,ukampis
janwaliamuyunwawanakapäpxam.
21KamachirjamaxaQillqatansiwa:“Yaqhaaruparlir
jaqinakampi,yaqhalakanakampiwakamarkarparlaskä”
sasa.ukampistaqikhitinakatixmunapkiukanakatakix
janiwist'apkituti,sasawTatituxsaraki.
22Ukhamasti,yaqhaarunakparlañaxmächimpuwa,janiw
iyawsirinakatakikiti,janukastijaniyawsirinakatakikiwa.
23Taqpachiglesiaxmächiqartantacht'asipxaspa,taqiniw
yaqhaarunakparlapxaspa,janyatxatt'atjaqinakasjanukax
janiyawsirinakasmantanipxaspaukhaxa,¿janitjumanakax
loqtatäpxtamsapxaspa?
24Ukampistaqiniwprofecíaarsupxani,janiyawsiri,jan
ukaxjanyatxatt'atjaqismantaniukhaxa,taqeniruw
juchañchatäni.
25Uqhämawchuymapanimantatanakapajjuñachtʼayasi;
UkhamatwaajanuparaltʼasisinDiosaryupaychjjani,
Diosajjjumanakancheqpachutjatapyatiyarakini.
26Ukhamasti,¿kunjamarakjilatanaka?kunapachatix
tantachasipktaukkhaxa,sapamayniwmäsalmo
apt'asipxäta,mäyatichäwinïpxaraktam,mäarunïpxaraktam,
mä qhanañchäwinïpxaraktawa, mä
qhanañchäwinïpxaraktawa.Taqikunasch'amañcht'atäpan.
27Maynitixmäjanuñt'ataruparlchixa,paninijanukax
kimsatjuk'ampi,sapamayniru;ukatmaynix
qhanañchañapawa.
28Ucampisjankhitirusarst'irisutjkchejja,iglesian
amukt'añapataqui.Jupapachparu,Diosampiparlt'pan.
29Profetanakajjpäjanukajjkimsaparlapjjpan,maynisti
juzgapjjpan.
30Maynitixukajak'anqunt'atäskiukarkunsyatiyaschixa,
nayrïrjaqixamukt'pan.
31Taqeniwmaynitmaynikamprofecianakparlapjjasma,
ukhamat taqenis yateqapjjañapataki, taqenis
chuymachtʼatäpjjañapataki.
32Ukatprofetanakanajayunakapaxprofetanakar
istʼapxiwa.
33Diosajjjaniwchʼajjwañanakutjaykiti,janukasti
sumankañawutjayaraki,kunjamtïqollaniglesianakantaqe
iglesianakapajjlurapkiukhama.
124

1Corintios
34Warminakamajjiglesianakanamuktʼapjjpan,janiw
parlañajj wakiskiti. ucampis jupanacarojj
ist'atäpjjañapataquiwcamachitäpjje,cunjämtejjleyijjsiski
ukhama.
35Jupanakatixkunyateqañmunapxchixa,chachaparutan
jiskt'asipxpan,warminakaniglesianparlañaxwali
phinq'achañawa.
36¿Kunas?¿Diosanarupajjjumanakatmistuni?¿Janukax
jumanakarukiwjuti?
37Maynitixprofetäkaspasa,janukaxajaytuqit
yatxattʼatäkaspasukhamamuyaschixa,kuntïnayax
jumanakar qillqapksma ukanakax Tatitun
kamachinakapätapyatipxpan.
38Ukampismaynitixjanyatkchixa,janyatkpan.
39Ukhamastijilatanaka,profecíaarunakparlañmunapxam,
janirakyaqhaarunakparlañsajark'apxamti.
40Taqikunassumak'achachata,sumalurt'atäpan.
15JAQTHAPI
1Jilatanaka,nayastijumanakaryatiyapksmaukasuma
yatiyäwiyatiyapxsma.
2JumanakatixDiosanarunakapyatiyapksmauk
amtasipxäta,janitixinamayariyawsapkstaxa.
3Nayastinayratpachjumanakarkatuyapxsma,kunjämtix
Cristoxjuchanakaslaykujiwataplayku,Qillqatanakarjama.
4Jesusaximt'atäxänwa,kimsïrurustijaktxarakïnwa,
Qillqatanakarjama.
5JupajjCefaschachanuñjatäjjänwa,ukapachajjtunka
payanjaqenakanuñjatäjjänwa.
6Ukaqhipatsti,phisqapatakjilajilanakawmäkutiki
uñjapxäna.Jupanakatjilapartejjjichhakamawqheparapjje,
ukampisyaqhepajjikintatäpjjewa.
7Ukaqhipatsti,Santiagonuñjasïna;ukatstitaqi
apostolanakatxa.
8Qhepatsti,jupajjnayatuñjarakïnwa,mäjaqejjjan
tiemponinaskänaukhama.
9Nayajjapostolonakatsipansajukʼampjiskʼätwa,janiw
apóstolsatäñatakejjwakiskiti,Diosaniglesiapararknaqataj
layku.
10Diosankhuyapayasiñaplaykuwnayajjkunjämtejjnayajj
tukta,jupajjnayarchurkituukajjjaniwinamayakïkänti.
ucampisnayajjtaqejupanakatsipanjuk'ampch'amachasta,
ukampisjaniwnayajjch'amachasta,janucastiDiosan
khuyapayasiñapatwanayampchikäqui.
11Nayasajanukaxjupanakasa,ukhamyatiyapxta,
ukhamatjumanakaxiyawsapxtaxa.
12Cristoxjiwatanaktaypitjaktatapyatiyatächixa,
¿kunjamarakjumanaktaypinyaqhipanakaxsapxisti:
13Ukampisjanitixjiwatanakanjaktatapaxutjkchixa,
Cristoxjaniwjaktkiti.
14Cristotixjanjaktkchixa,Diosanarunakapyatiyañax
inamayakiwa,jumanakaniyawsäwimastiinamayakiwa.
15Jïsa,Diosankʼariqhanañchiripäpjjtwa;Cristor
jaktayatapDiosatarsupxtanxa.
16Jiwatanakatixjanjaktkchixa,Cristoxjaniwjaktkiti.
17Cristotixjanjaktkchixa,jumanakaniyawsäwimax
inamayakiwa.jumanacajjjuchanacamanutjaskaquiwa.
18KhitinakatixCristompmayakïpkiukanakasjiwarapxi.
19JiwasatejjakajakañanCristorsuytʼasktanjja,taqe
jaqenakatsipansajukʼampllakitäñäniwa.
20JichhastiCristoxjiwatanaktaypitjaktxiwa,jiwatanakan
nayrïrachupäxiwa.
21Niyakejjayjaqetoqewjiwañajjjutäna,ukhamarakiw
jiwatanakanjaktäwipajjjaqetoqejjjutäna.
22KunjämtixAdantuqixtaqinixjiwapkixa,ukhamarakiw
taqinixCristotuqijaktayatäpxani.
23Ucampissapamayniwmaynitmaynikamt'aqhisiyata:
Cristownayrïrachu.ukaqhepatjja,Cristonjutäwipankapki
ukanaka.
24Ukapachawtukusiñapaxpurini,kunapachatixDios
Awkiruxreinopkatuyxani.kunapachatixtaqiapnaqäwi,
taqich'amampi,ch'amampiapanukuniukhaxa.
25Jupajjreyïñapawa,uñisirinakaparkayuparuchañkama.
26Qhipqhipauñisirixjiwañawa.
27Jupajjtaqekunsakayunakapmanqharuchawayi.
Ucampistaqekunasjuparuchatäjjewasisquiucapachajja,
Diosajjtaqekunsajuparistʼayquiucajja,jupajjjan
aptʼatätapamuyasi.
28Kunapachatixtaqikunasjuparkatuyatäxaniukhaxa,
pachpaYuqapastitaqikunsajuparapnaqañmunirjaqiruw
ist'asini,ukhamatDiosaxtaqikunsataqekunäñapataki.
29Janitïjiwatanaklaykubautisatäpkiukanakajja,¿kunsa
lurapjjaspa?¿kunatsajiwatanaklaykubautisasipxi?
30¿Kunatsasapahorajanwalinuñjasisktanjja?
31NayajjCristoJesusTatitusankusisipjjatamlaykojja,
sapauruwjiwta.
32NayatixjaqinakjamÉfesomarkanjach'auywanakampi
nuwasirïtxa,¿kunaaskisnayatakixjiwatanakaxjan
jaktkanixa?manq'apxañäni,umapxañäni;kunattix
qharüruwjiwxañäni.
33Jansallqjasipxamti,janwaliarunakaxsuma
sarnaqañanakjanwalt'ayi.
34Chiqakankañarsartasipxam,janjucharpuripxamti;
YaqhepajjjaniwDiosaruñtʼapkiti,nayajjjumanakan
pʼinqachañamatakiwarsta.
35Ukampismayniwakhamsaspa:“¿Kunjamarak
jiwatanakaxjaktanisti?”ukat¿kunajanchimpisjutapxi?
36Janamuyt'asirjaqi,yapuchatamaxjaniwjakkiti,janitix
jiwkaspa.
37Kuntixyapuchktaukaxjaniwukajanchiryapuchktati,
janukastitrigo,janukaxyaqhatrigotyapuchaña.
38UcampisDiosajjmunañaparjammäcuerpochuraraki,
sapajatharuspachpacuerpopchuraraki.
39Taqijañchixjaniwmäpachpajañchikïkiti,janukasti
jaqinjañchipawa,yaqhakastauywanakanjañchipa,yaqha
jañchi,chawllanakanjañchipa,yaqhakastajamach'inakan
jañchipa.
40Alaxpachankirjaqinakasa,akapachankirjanchinakas
utjarakiwa,ukampisalaxpachankirjaqinakanjachʼa
kankañapaxamayakïkiwa,akapachankirjaqinakanjachʼa
kankañapastiyaqhakiwa.
41Intixmäjach'ak'ajkirk'achañchäwiwutji,phaxsix
yaqhajach'akankañapa,yaqhawarawaranakanjach'a
kankañapa.
42Jiwatanakanjaktatapajjukhamarakiwa.Ukaxjan
waliruwyapuchasi;jantukuskirjaktayatawa:
43Janjach'ajach'atukusawyapuchasi;jach'akankañampi
jaktayatawa,janch'amampiyapuchatawa;ch'amampiw
sartayata:
44Jach'ajanchityapuchatawa;ukaxajaytuqinjaktayatawa.
Naturalcuerpoxutjiwa,ukatajaytuqitcuerposutjarakiwa.
125

1Corintios
45Qillqataxsiwa:“NayrïrjaqiAdanaxjakkiralmaruw
tukuyäna;qhepqhepaAdanajjjakkirajayuruwtukuyäna.
46UkampisjaniwDiosaryupaychañtuqitnayrankkänti,
janukasti,jañchinyänakapawa.ukatstiukaqhipatxa
kunatixajaytuqitutjkiukanakxa.
47Nayrïrjaqejjakaoraqetwajuti,payïrjaqejjalajjpachat
jutirTatituwa.
48Uraqinjakirinakaxukhamarakiwa,alaxpachankir
jaqinakaxukhamarakiwa.
49Kunjamtïakaoraqenkirjaqenuñnaqapaptʼasipktanjja,
ukhamarakiwalajjpachankirjaqenuñnaqapaptʼasiñäni.
50Jilatanaka,nayajjakhamsistwa:jañchisawilasajaniw
Diosanreinoparkatoqkaspati.janirakiwq'añuchañasjan
q'añuchañaruxherenciarkatuqkiti.
51Uñtapxam,mäimantatyatiyäwiuñacht'ayapxsma;
Janiwtaqenisikipkañäniti,janukastitaqeniw
mayjtʼayasiñäni,
52Märatukiwmänayrach'ipt'ata,qhipqhipatrompeta
phust'asini,jiwatanakaxjantukuskirjaktanipxaniwa,
jiwasastimayjt'ayatäñäniwa.
53Akaq'añuchirixjantukuskirjaqimpiwisthapisiñapa,
ukajiwirjaqistijanjiwirisimpiwisthapisiñapa.
54Kunapachatixakaq'añujaqixjantukuskirjaqimpi
isthapt'atäxani,akajiwirjaqistijanjiwirjaqimpi
isthapt'atäxaniukhaxa,qillqatansiskiukaarunakax
phuqhasiniwa:“Jiwañaxatipjañampiwmanq'antatäxi”sasa.
55Jiwaña,¿kawkinkischhuxriñchjasiñamaxa?¡Ay
sepultura,¿kawkinkisatipjañamaxa?
56Jiwañanchhuxriñchjasiñapaxjuchawa;juchan
ch'amapastikamachiwa.
57UkampisDiosaryuspäratäpan,jupawJesucristo
Tatitusanatipjañatakchuristu.
58Ukhamasti,munatjilanaka,jansayt'asinsayt'asipxam,
Tatitunluräwipanxasapüruch'amachasipxam,Tatitun
irnaqawimaxjaniwinamayakïkitiukyatipxam.
16JAQTHAPI
1Jichhastiqullanjaqinakatakqullqiapthapiñtuqitxa,
kunjämtixGalaciamarkankiriglesianakarsisktxa,
ukhamarakiwjumanakaxlurapxam.
2Semanannayrïrurupanjja,sapamayniwjupar
jakʼachasipjjam,kunjämtejjDiosajjjuparyanaptʼki
ukhama,ukhamatnayajjjutkäukhajjjantantachasiñanak
utjañapataki.
3Nayajjjutkäukhajja,khitinakarutïcartanakamartoqet
askituñjapkätaukhajja,jupanakaruwJerusalenar
khuyapayasiñamapaniñatakkhithä.
4Nayarsarañaxwakischixa,jupanakaxnayampchikaw
sarapxani.
5JichhastiMacedoniamarkarpasañkamawjumanakan
ukarjutä,Macedoniamarkatpasañlayku.
6Inasnayajjjumanakampchikäskä,juyphipachansa,
kawkirutïsarkäukathaknamirpapjjañamataki.
7Jichhajjjaniwthakinuñjkämati;ucampisnayajj
jumanakampïñatakmäjukʼatiempoqheparañmunta,
Tatitunmunaspaukhajja.
8UcampisnayajjPentecostésurukamawÉfesomarkan
qhepararakï.
9Nayatakixmäjach'apunkujist'aratawa,walja
uñisirinakasutjarakiwa.
10Timoteotejjjutaspaukhajja,jumanakampchikäñapataki
janajjsarasawjupajjTatitunluräwipphoqaski,
nayampjama.
11Ukhamasti,jankhitisjuparjisk'achañapäkiti,janukasti
sumankañanirpapxam,nayarjutañapataki.
12Apolosjilatasasti,jilatkullakanakampchikajumanakan
ukarjutañapatakiwwalmunta.ukampiskunapachatïsuma
tiemponïkaniukhawjutani.
13Jumanakaxamuyasipxam,iyawsäwimansayt'asipxam,
jaqinakjamjaytxapxam,ch'amanïpxam.
14Taqikunanaksamunasiñampilurapxam.
15Jilatanaka,achikt'apxsmawa,Estefanasanutapax
yatipxtawa,Acayamarkannayrïrachunakapawa,qullan
jaqinakaryatiyañaryatintapxatapa.
16Ukhamatjumanakaxukhamist'asipxam,khitinakatix
nanakampyanapt'apkitu,ch'amachasipkiukanakarus
katuyasipxam.
17Estefanas,Fortunato,Acaicosatchachanjutapjjatapat
walkusista,kunatïjumanakanpistʼkänaukanak
churapjjatamlayku.
18 Jupanakasti nayarusa, jumanakamarus
ch'amañcht'apxitu.
19Asiatuqinkiriglesianakaxaruntt'apxsma.Aquilampi,
PriscilampixTatitunsutipxaruxwalpunaruntt'apxsma,
utapankapkiukaiglesiampi.
20Taqijilatanakawaruntt'apxsma.Maynitmaynikam
qullanjamp'att'asisaruntt'asipxam.
21NayaPabloxamparajampiwaruntt'ista.
22MaynitixJesucristoTatiturjanmunaskchixa,Anathema
Maranathaukhamäpan.
23 Jesucristo Tatitusan khuyapayasiñapax
jumanakampïpan.
24MunasiñaxtaqijumanakampïpanCristoJesusampi.
Amén.(Corintomarkankirinakarnayrïrcartajja,Estefanas,
Fortunato,Acaico,TimoteochachanakawFiliposmarkat
qellqapjjäna).
126

2Corintios
1JAQTHAPI
1Pablo,Jesucristonapóstolapätwa,Diosan
munañaparjama,Timoteojilasampi,Corintomarkankir
Diosaniglesiaparu,Acayamarkantaqpachqullan
jaqinakampchika.
2 Dios Awkisampi,Jesucristo Tatitumpi,
khuyapayasiñampi,sumankañampi.
3Diosaxjach'añchatäpan,JesucristoTatitusanAwkipa,
khuyapayasirAwkipa,taqichuymacht'irDiosa.
4Jupawtaqit'aqhisiñanakanchuymacht'istu,kunajan
walt'äwinuñjasipkiukanakarchuymacht'añasataki,Diosan
chuymacht'äwipampi.
5KunjämtixCristont'aqhisiñanakapaxjiwasanaktaypin
jilxattaski,ukhamarakiwCristotuqichuymacht'ataxa.
6 T'aqhisiyat uñjasiñänixa, jumanakan
chuymacht'atäpxañamataki,qhispiyatäpxañamataki,uka
t'aqhisiñanakant'aqhisiñanakaguantañasataki.
7Jumanakatsuyt'apxataxwalich'amaniwa,yatipxtwa,
kunjamtïjumanakaxt'aqhisiñanakanchikanchasipxäta,
ukhamarakiwchuymacht'atäpxäta.
8Jilatanaka,Asiatuqint'aqhisiñanakaxutjkistuukjan
yatiñmunapxsma,janch'amanïpxataxlayku.
9Ucampisjiwañanjuchañchatäñawutjistu,janjiwas
pachparconfiyañasataki,janucastijiwatanakarjaktayir
Diosarconfiyañasataqui.
10Jupawukhamjach'ajiwañatqhispiyistu,qhispiyistu,
juparuwatinisiñmunta,jupaxqhispiyistaniwa.
11Jumanakaxnanaklaykumayisiñampiwyanapt'asipxta,
ukhamatwaljajaqinaktuqichurapkistuukachuräwilayku,
waljanixjiwasanaklaykuyuspärapxañapataki.
12Kusisiñasajjakapachanjja,janchʼamäkiukatDiosar
taqechuymachuymanïñampiwakapachanparltʼasipjjta.
13Kuntïjumanakajjliytʼapktajanukajjuñtʼapkta
ukanakatsipansa,janiwyaqhanakqellqapksmati.ucat
nayajjatinisiyäma,jumanacajjtukuyañkamawuñtʼapjjäta;
14Jumanakaxmäjuk'auñt'apxista,nanakaxjumanakan
kusisiñapäpxtwa,kunjämtixjumanakaxTatitJesusan
urupannanakankusisipktaukhama.
15Ucaiyawsäwinjja,nayajjjumanacarojjnayratpach
jutañwaamtayäta,jumanacajjpayïraskinak
jikjjatapjjañamataqui;
16Macedoniamarkarpasañkama,Macedoniamarkat
jumanakanukarkutt'añajataki,Judeatuqirirpatäñajataki.
17Nayajjukhamamuyirïtaukhajja,¿janitkʼachachtʼirïta?
janukaxkuntixnayaxamtktaukanakxa,¿jañchirjam
amtasta,nayampchikajïsa,janirakjaniyutjañapa?
18UcampisDiosajjcheqäquiwa,jumanacarojjjaniwjïsa,
janiwsañmuncänti.
19DiosanYuqapa,Jesucristo,nayampi,Silvanompi,
Timoteompi,jumanaktaypinyatiyapktaukaDiosaxjaniw
jïsa,janirakiwjïsaukhamäkänti.
20TaqikuntixDiosaxarsuwaykiukaxjïsa,Amén,Diosax
jiwasanaktuqijach'añchañataki.
21KhititejjjumanakampchikaCristorchʼamañchkistu,
ajllitäkistuukajja,Diosawa.
22Jupawsellawayistu,chuymanakasarch'amañchirAjayu
churarakistu.
23NayajjDiosaruwarsta,nayajjjumanakarjansinti
llakisiñatakiwCorintomarkarjanpurtʼaskti.
24Janiwnanakaxjumanakaniyawsäwimarmunañanïpkti,
janukastikusisiñamatakyanapirinakäpxtwa.
2JAQTHAPI
1Ucampisnayapachpawamtawayta,janmayamp
jumanakanukarjutañmunañajataki.
2Nayatixjumanakarllakisiyämaxa,¿khitiraknayar
kusisiykitu,janukastikhititixnayatllakisiykitu?
3Nayastiakapachpaqillqt'apxsma,jutkäukkhaxa,
khitinakattixkusisiñaxwakiskiukanakatllakisiñajataki;
Taqejumanakarconfiyasa,nayankusisiñajjajjtaqe
jumanacankusisiñapawa.
4Nayajjwaljatʼaqesiñanakatsa,chuymajantʼaqesiñatwal
jachtʼasisaw qellqanipjjsma.janiw jumanakan
llakitäpxañamatakikiti,janukasti,nayanjumanakar
juk'ampmunasiñaxyatipxañamataki.
5Ukampismaynitixllakisiykituukaxjaniwnayar
llakisiykituti,janukastimäjuk'allakisiyarakitu,ukhamat
taqinirujansintiqullqimayt'apxañamataki.
6Ukhamjaqetakejjukacastigojjwakisjjewa,walja
jaqenakaruwmutuyapjjäna.
7 Ukhamajj jumanakajj perdonapjjam,
chuymachtʼapjjarakim,ukhamatjansintillakisiñamp
manqʼantatäñapataki.
8Ukatpïnayajjachikt'apjjsma,juparmunasipjjañamataki.
9Nayastiukaamtampiwqillqta,jumanakaxtaqikunan
ist'asirïpxtatijanichaukyatipxañamataki.
10Khitirutixjumanakaxkunspampachapxtaxa,nayax
pampacharaktwa,nayatixperdonawaytxa,khitirutix
pampachktaukxa,jumanaklaykuwCristonjaqiplayku
pampachawayta.
11Supayajjjanjiwasataskinakapanukuñapataki,jiwasajj
janiwyatktantiamtanakapsa.
12Ukhamarus,CristonsumayatiyäwinakapyatiyirTroas
markarpurisaxTatitunmäpunkujist'arawayitu.
13Nayajjjaniwsamarañajjutjkitänti,Titojilajarojjjaniw
jikjjatkti.
14JichhastiDiosaryuspäratäpan,jupawCriston
atipjañasatakyanapt'istu,jiwasanaktuqiuñt'añansuma
q'aphiptaqichiqanuñacht'ayistu.
15DiosatakixCristonsumaq'apkirq'aphipäpxtwa,
qhispiyirinakampi,jiwaririnakampi.
16Maynitakixjiwañkamawjiwañanq'apkirq'aphinïtanxa;
maynirustijakañansumaq'apkirqullampiwjakañ
churaraki.Ukat¿khitisukanaklurañatakejjwakisispa?
17JiwasajjjaniwDiosanaruparqʼañuchirjaqenakjam
waljajaqëktanti,janukastiDiosanarunakap
qʼañuchirïktanwa,janukastiDiosnayraqatanCristot
parltanjja.
3JAQTHAPI
1¿Mayampjachʼañchasiñqalltasktanti?¿Janukaxyaqhep
jaqinakjamaxjumanakarjach'añchañqillqatanaka,janukax
jumanakanjach'añchañcartanakmunapxsma?
2Jumanakaxchuymanakajanqillqatqillqatäpxtawa,
taqiniwuñt'apxi,liyt'apxaraki.
3Jumanakaxqhanpachuñt'ayasipxtaxa,Criston
qillqatapäpxtawa,ukaqillqataxjaniwtintampiqillqatäkiti,
janukastijakkirDiosanAjayupampiqillqt'atawa.janiw
127

2Corintios
qalatlurattablanakanïkiti,janukastichuymanaycha
tablanakanwa.
4CristotuqiwDiosaratinisipxtanxa.
5Janiwjiwaspachpatkunsamuyañasatakwakisktanti;
ukampisjiwasanphuqt'atäñasaxDiosankiwa;
6Jupawmachaqarust'äwinyanapirinakjamutt'ayistu.
janiwqillqatqillqatäkiti,janukastiajayunqillqatawa,
qillqataxjiwayi,ukampisajayuwjakañchuri”sasa.
7Ucampisjiwañanlup'ïwipajjjach'ajach'atukuñapänjja,
uñnaqapatjja,israelitanakajjjaniwMoisesanajanupar
uñjapkaspati.Ukajach'akankañaxchhaqtayatäñapänwa.
8¿Kunjamarakajayunluqtäwipaxjanjach'akankañapasti?
9Juchañchañluqtäwitixjach'añchatächixa,askikankañ
luqtañaxjuk'ampjach'ajach'atukuñapawa.
10Khititixjach'ajach'atukuñapäkänukaxjaniwjach'a
jach'atukurïkänti.
11Chhaqkiukaxwalijach'akankañäspaukhaxa,juk'amp
jach'akankañaparakiwa.
12Ukhamatsuyt'äwinïtanxa,waliqhanaarunakampiw
parlapxta.
13JaniwMoisesaxajanuparmävelouchatäkänti,ukhamat
israelitanakaxjanch'amtukusjantukuskirtukusiñapkama.
14Ukampisjupanakanamuyupaxjuykhüxänwa,
jichhakamawnayraarust'äwiliyt'añkamaxukapachpa
veloxjanapsutäxi.ukavelojjCristonchhaqtayatäjjewa.
15JichhürkamawMoisesanliyt'atäna,ukavelojj
chuymanakapanimatäxiwa.
16UkampisTatiturkutt'ankaniukapachasti,velo
apaqatäniwa.
17JichhastiTatituxukaAjayuwa,kawkhantïTatitun
Ajayupaxutjkiukanqhispiyasiñawutji.
18TaqeniwTatitunjach'akankañapmävidriotuñtat
uñjastanjja,TatitunAjayupankunjamtïmäjach'ajach'a
tukuñatmäjach'ajach'atukuñartukuwayktanukhama.
4JAQTHAPI
1Ukhamasti,nanakaxkhuyapt'ayasipkäyätukapachax
janiwaynacht'apkti.
2Ukampisjank'arikankañimantatluräwinakat
jithiqtapxam,janirakiwk'arimpsarnaqapktati,janirakiw
Diosanarunakapsasallqjayasipktati.Janukastichiqa
kankañuñacht'ayasawsapamayninconcienciaparDios
nayraqatanjach'añchasipxta.
3Ukampisjiwasansumayatiyäwisatiximantatächixa,
chhaqhatjaqinakatakiximantatawa.
4Akapachankirdiosaxjaniyawsirinakanamuyunakaparux
juykhuptayi,ukhamatCristonsumayatiyäwipanqhanapax
janqhant'añapataki.
5Nanakaxjaniwjiwaspachpayatiyktanti,janukastiCristo
Jesus Tatituwa. Nanakasti jumanakan
yanapirinakamäpxaraktanwa,Jesusanlayku.
6Diosaxch'amakatqhant'añapatakiwmayïna,ukax
chuymanakasarqhant'awayi,Jesucristonnayraqatapan
Diosanjach'akankañapuñt'ayañataki.
7Ucampislaq'atluratvasonakanwaukatesorojjutjistu,
ukhamatDiosanjachʼachʼamapajja,janiwjiwasatjutkiti.
8Taqituqitllakitäpxtwa,ukampisjaniwllakisipkti;
jiwasaxmayjt'atätanwa,ukampisjaniwaynacht'atäktanti;
9arknaqata,ukampisjaniwapanukutäkiti;jaqunukuta,
ukampisjaniwt'unjatäkiti;
10TatitJesusanjiwañapcuerposanapt'asipxañäni,
ukhamatJesusanjakäwipaxjiwasanjanchisan
uñacht'ayatäñapataki.
11JiwasajjjakapkistuukanakajjsapakutiwJesusan
jiwañarkatuyatätanjja,ukhamatJesusanjakañapajjjiwir
jañchisanuñachtʼayatäñapataki.
12Ukhamastijiwañawjiwasanakanyanapt'istu,ukampis
jakañawjumanakanutji.
13Jiwasaxpachpaiyawsäwinïtanwa,kunjämtixQillqatan
siskiukhamarjama:“Iyawstwa,ukatwaarsta”sasa.jiwasax
iyawsaraktanwa,ukatwaarsupxta;
14Yatipxaraktwa,khititixTatitJesusarjaktaykiukaxJesus
tuqiwjaktayistani,jumanakampchikawuñacht'ayapxitani.
15Taqikunasjumanaklaykuwlurasi,ukhamatwalja
khuyapayasiñaxwaljajaqinakanyuspärasiñaptuqiDiosar
jach'añchañapataki.
16Ukalaykuwjanqarjasipkti;ukampisjiwasananqäx
jaqisaxchhaqtkchixa,manqhajaqisaxuruturutjamaw
machaqartukuski.
17Mäjuk'at'aqhisiñanakaxmäjuk'apachatakikiwa,
jiwasatakixjuk'ampjach'ajach'atukuñawa,wiñayjach'a
jach'atukuñasataki.
18Jiwasaxjaniwuñjktanukanakuñch'ukktanti,janukasti
januñjkañyänakaruwuñt'tanxa.ukampisjanuñjkañ
yänakaxwiñayatakikiwa.
5JAQTHAPI
1Jiwasaxyattanwa,akauraqinakatabernáculoutas
t'unjatäspaukhaxa,Diosanmäutapawutjani,jan
amparanakampiluratuta,alaxpachanwiñayataki.
2Uklaykuwjacht'asipxta,alaxpachatjutirutasanisimp
isthapt'asiñmunapxta.
3Ukhamasti,isimpisthaptʼatäsajjjaniwqʼalajanisin
jikjjatasksnati.
4Jiwasajjakatabernáculonkktanukanakajjqʼapinak
tʼaqesisawllaktʼastanjja,janiwjanisinïñmunañasäkiti,jan
ukastiisimpisthaptʼatäñwamunastanjja,ukhamatjiwañajj
jakañanmanqʼantatäñapataki.
5Khititejjukapachpalurañatakyanaptʼkistuukajja,
Diosawa,jupawAjayunchʼamapchuritu.
6Ukatpïjiwasaxatinisiñyatipxta,janchituqitutankkasax
Tatitunjanutjatapyatipxta.
7(Jiwasajjiyawsäwimpiwsarnaqtanjja,janiwuñjasajj
sarnaqktanti).
8Jiwasajjconfiyapjjtwa,janchitjitheqtañsa,Tatitump
chikäñsamunapjjtwa.
9Ukatpïjiwasaxch'amachastanxa,ukankasinsajan
ukankasinsa,Diosankatuqatäñasataki.
10TaqeniwCristontaripäwipnayraqatanuñstañasa.
Ukhamatsapamaynixjanchipanluratanakap
katuqañapataki,askijanukaxjanwalïkchisa.
11UkhamajjTatitunajjsarkañapyatisajja,jaqenakaruw
amuytʼayapjjta.ucampisDiosaruñt'ayatätanwa;Nayasti
atinisktwa jumanakan conciencianakaman
uñacht'ayatäpxañapataki.
12Nanakaxjaniwmayampjumanakarjach'añchapkäti,jan
ukasti,nanakaxlaykujach'ajach'atukupxañamatakiwmä
juk'ajaysapxañamataki.
13Jiwasatixjanamuyt'asirïktanukaxDiosatakikiwa.
128

2Corintios
14Cristonmunasiñapawch'amañchistu.Nanakaxukham
amuyt'apxtanxa,maynitixtaqinitakjiwaspaxa,taqiniw
jiwatäpxaspa.
15Jupajjtaqenilaykuwjiwäna,ukhamatjakapkiukanakajj
janjupanakpachpatakjakapjjañapataki,janukastikhititejj
jupanaklaykujiwki,jaktawaykiukataki.
16Ukatpïjichhatuksaruxjaniwkhitirusjañchin
munañaparjamuñt'ktanti.
17UkhamastimaynitixCristompmayakïchixa,machaq
luratäxiwa.uñtapxam,taqikunasmachaqartukuwayxi.
18TaqikunasDiosankiwa,jupawJesucristotuqijupamp
sumankthapiyistu,sumankthapiñyanapt'añchurarakistu.
19Mäarunxa,DiosaxCristompchikawakapachar
sumankthapiyäna,janirakiwjuchanakapsajupanakar
jakt'känti.ukatstisumankthapiñarukatuyapxitu.
20JichhastiCristonkhitanakapäpxtwa,Diosaxnanaktuqis
achikt'asipxsmaukhama.
21Jupajjjiwaslaykujucharuwtukuyi,jupajjjaniwjuchar
yatkänti.UkhamatDiosanchiqaparuñjatäñasataki.
6JAQTHAPI
1Nanakaxjupampchikairnaqirjamawachikt'asipxsma,
Diosankhuyapayasiñapjaninamaykatuqapxañamataki.
2(Jupajjsiwa:“Nayajjwalisumatiemponistʼsma,
qhespiyasiñurunyanaptʼaraksma”sasa.
3Janiwkunajuchañchañasutjkaniti,Diosanyatiyäwipan
janjuchañchatäñataki.
4UkampisDiosanyanapirinakapjamaxtaqikunanaskit
uñjasipxta,pacienciampi,t'aqhisiñanakansa,jan
walt'äwinakansa,t'aqhisiñanakansa.
5Jawq'jata,carcelarjist'antata,ch'axwaña,ch'axwaña,
uñch'ukiña,ayuno;
6Q'umakankañampi,yatiñampi,pacienciampi,
khuyapayasiñampi,QullanAjaytuqi,jank'ari
munasiñampi.
7Chiqaarunakampi,Diosanch'amapampi,chiqakankañ
armadurampi,ch'iqatuqinsa,ch'iqatuqinsa.
8Jach'añchañampi,jisk'achañampi,janwaliarunakampi,
sumaarunakampi.
9Januñt'atjama,ukampiswaliuñt'ata;Jiwañjama,
uñtapxam,jakapxaraktanwa;kunjamtïmutuyatäpki
ukhama,janjiwayatäpkiukhama;
10Llakitjaqinakjama,ukampissapürukusisiña;pisin
jakasirjama,ukampiswaljaniruwqamiriptayi;janiskunas
utjkaspa,ukampistaqikunsutjkaspaukhama.
11Corintonkirinaka,lakaxjist'aratawa,chuymax
jach'aptatawa.
12Jumanakaxjaniwnanaktaypint'aqhisiyatäpktati,jan
ukastichuymanakamant'aqhisiyatäpxtawa.
13Jumanakasjach'aptapxam,ukhamatwawanakajarjam
arsutaxa.
14Janitjaniyawsirinakampimayachatäpxamti,¿kunatix
chiqaparsarnaqañampijanchiqaparuñjañampix
mayachasipxi? ¿Kuna mayakïñas qhanampi
ch'amakampixa?
15¿CristoxBelialampchikachasiñaxutji?Janukaxkhititix
iyawskiukaxmäjaniyawsirjaqimpchikasti?
16¿Diosantemplopajjidolonakampismäamtarpuri?
JumanakaxjakkirDiosantemplopäpxtawa;kunjämtix
Diosaxsiskiukhama:“Nayaxjupanaktaypinjakaskä,
jupanakampchikawsarnaqä”sasa.Nayastijupanakan
Diosapäskäwa,jupanakastinayanmarkajäpjjaniwa.
17Ukatpïjupanaktaypitmistunipxam,yaqhachasipxam,
Tatituxsiwa.nayastijumanakarkatuqapxäma,
18JumanakatakixmäAwkäniwa,jumanakaxnayan
yuqanakajäpxätawa,taqich'amanTatituxsiwa.
7JAQTHAPI
1Ukhamasti,munatjilatanaka,ukaarsutanakkatuqasasti,
jañchinsa,ajayunsataqiq'añunakatq'umachasiñäni,Diosar
axsarasaqullanäñasataki.
2Katoqapxita;janirakiwkhitirusjanwallurktanti,
janirakiwkhitirusjanwalinaklurapkti,janirakiwkhitirus
sallqjapkti.
3Nayajjjaniwjumanakarjuchañchañatakarskti,nayajj
nayratpachsiskayätwa:jumanakajjjumanakampchika
jiwañatakisa,jakañatakisachuymanakasankapjjtawa.
4Nayajjjanajjsartʼasawjumanakarparlta,jachʼajachʼa
tukuñajja,chuymachtʼatätwa,taqetʼaqesiñanakansawal
kusisita.
5Macedoniamarkarpuripkayätaukhajja,janiwjañchijajj
samarañjikjjatkänti,janukastitaqecheqanwa
llakisipjjayäta.janukaxnuwasiñanakawutjäna,manqhanx
axsarañanakawutjäna.
6UkampisDiosaxaynacht'ayatjaqinakarchuymacht'ir
DiosaxTitonjutañaptuqiwchuymacht'istu.
7JaniwJupanjutataplaykuki,janukastichuymacht'atätap
laykuwchuymacht'atäna,kunapachatïjupajjnayartaqe
chuymamunapjjatam,llakisipjjatam,nayartaqechuyma
amtapjjatamyatiyapjjetäna.ukhamatwajukʼampkusisiyäta.
8Nayajjmäcartampijumanakarllakisiyapkchiyätjja,
janiwarrepentisipkti,arrepentisipkchiyätsa,nayajj
amuyastaukapachpacartajjmäjukʼatiempotak
llakisiyapjjtamjja.
9Jichhastinayajjjaniwjumanakatllakisipjjatamlaykuti,
janucastiarrepentisipjjatamlaycuwkusisita.
10Diosant'aqhisiñapaxarrepentisiñaruwpuriyi,
qhispiyasiñataki,janarrepentisiñataki.
11Uñtapxamakapachpa,jumanakaxDiosaryupaychañ
tuqitllakisipxtaxa,kunjämsajumanakansum
amuyt'asipxtaxa,jïsa,kunjämsaq'umachasipxtaxa,jïsa,
kunjacolerasiñasa,jïsa,kunjaaxsarañasa,jïsa,kunjajach'a
munañasa,jïsa,kunjach'amampisa,jïsa,¡kunavenganzasa!
Taqikunanjumanakaxakatuqitqhanarsupxañamatakiw
askituñjasipxtaxa.
12Uqhämasti,nayajjjumanacarqillqt'apcäyätucasa,janiw
janwaliluririplaykulurcäti,janucastijanwalit'aqesiñap
laycu,janucastiDiosannayrakatanacajjjumanacar
uñjapjjatamajjjumanacaruuñnaqapjjañapataqui.
13 Ukatpïjumanakan chuymacht'atäpxatamat
chuymacht'asipxta,Titonkusisiñaplaykuxjuk'ampiw
kusisipxta.
14Nayatixjumanakatjuparjach'añchasktxa,janiw
phinq'askti.Ucampiscunjämtejjjumanacarojjtaqekunsa
cheqpachparlapksma,ukhamarakiwnayanjachʼajachʼa
tukutajajjcheqäjjeti.
15Jupajjjumanacarojjjukʼampmunasiñampiwuñjapjje,
taqejumanakanistʼapjjatamatamtasiski,kunjämtejj
jumanakajjajjsarañampi,khathattʼasisjuparkatoqapktauk
amtasisa.
129

2Corintios
16Ukhamajjtaqekunanjumanakarconfiyatajatwal
kusista.
8JAQTHAPI
1Jilatanaka,MacedoniankiriglesianakarDiosan
khuyapayasiñapuñt'ayañmunapxsma.
2Jach'at'aqhisiñyant'äwinxa,jupanakankusisiñapasa,
jach'apisinjakasiñapasjuk'ampjach'akhuyapayasiñan
qamirïñapkama.
3Jupanakanchʼamapatjja,nayajjqhanañchtʼtwa,jïsa,
chʼamapatsipansajupanakpachpawmunapjjäna;
4Jupanakajjwalmayisipjjapjjetu,ukaregalo
katoqapjjañajataki,santojaqenakarserviñasataki.
5Jupanakastijaniwkunjamtïsuyapkayätanukhamak
lurapkänti,janukastinayraqatTatiturkatuyasipxäna,
jiwasarusDiosanmunañaparjamawkatuyasipxäna.
6Titoruwmunapxta,kunjamtïjupaxqalltawaykatayna
ukhama,ukhamarakiwjumanakankhuyapayasiñap
tukuyapxañamataki.
7Ukhamasti,jumanakaxtaqikunansa,iyawsäwinsa,
arunaksa,yatiñansa,taqich'amampi,nanakar
munasiñampisjilxattapxtaxa,ukhamarakiw aka
khuyapayasiñampijilxattapxäta.
8Nayajjjaniwmandamientolaykuparlkti,janukasti
mayninakannayrarsartapjjataplaykuwarsta,ukhamat
jumanakantaqechuymamunasipjjatamuñachtʼayañataki.
9JumanakaxJesucristoTatitusankhuyapayasiñap
yatipxtawa,jupaxqamirïkchïnsa,jumanaklaykuw
pisinkañartukuwayxi,ukhamatpisinkañaptuqi
qamirïpxañamataki.
10Akatuqiwnayaxiwxt'apxsma,jumanakatakixwali
askiwa,jumanakaxnayratpachjaniw lurañ
qalltawayapktati,janukastimämaranayrawnayrarsartañ
qalltapxtaxa.
11Jichhastiuklurapxam;Ukhamatkunjämtixmunañatak
wakicht'atäpkäyätukhama,ukhamarakiwkunatix
jumanakaxutjkiukanakatmälurawixutjañapa.
12Nayraqataxmaynixmunañaparjamamuyt'askchixa,
maynixkunjämtixutjkiukarjamawkatuqasi,janiwjan
utjkiukarjamakiti.
13Janiwnayajjyaqhajaqenakanjansintillakisipjjañap
munkti,jumanakasqʼepinakaptʼatäpjjañamataki.
14Ukampismäkikpakïpxam,jichhapachaxjumanakan
waljayänakamaxjupanakanpisinjakasipxañapataki,
jupanakanwaljayänakapaxjumanakanpisin
jakasipxañapataki.
15Qellqatanjjasiwa:“Khititejjwaljaapthapkänaukajj
janiwkunstukuskänti.Khititejjjukʼakapthapkänaukajj
janiwpistʼkänti.
16UcampisDiosarojjyuspäratäpan,jupajjjumanaca
laycuwTitochachanchuymapantaqechuymachuym
churäna.
17ChiqpachansaJesusaxukaewjjt'äwiruxiyawsänwa.
Ukampisjuk'ampnayrarsartasinxa,jupapachpaw
jumanakanukarsaräna.
18Jupampchikastijilataruwkhitanipxta,jupar
jach'añchañatakiwtaqiiglesianakansumayatiyäwinakap
yatiyapxi.
19Janiwukakipkakiti,janukasti,iglesianakatajllitäkiuka
khuyapayasiñampinanakampchikasarañataki,uka
khuyapayasiñaxnanakampchikaTatiturjach'añchañataki,
jumanakanwakicht'atamuyumanyatiyañataki.
20Ukhamatjithiqtapxam,jankhitisakajach'a
churäwinakatjuchañchañapataki.
21Tatitunnayraqatapanki,janukasti,jaqinaknayraqatan
chiqaparuñjapxam.
22Jilajaruwjupanakampchikakhitanipjjta,juparojjwalja
kutiwwaljalurañanakanchʼamachasitapuñachtʼayapjjta,
ukampisjichhajjjukʼampchʼamañchtʼatawjumanakar
confiyapjjsma.
23MaynitixTitotjiskt'askchixa,jupawnayanyanapirijaxa,
jumanakatyanapirimasinakajasa,janukaxjilanakasat
jiskt'asipxaspa,jupanakaxiglesianakankhitanakapäpxiwa,
Cristonjach'akankañaparakiwa.
24Ukatpïjumanakaxjupanakar,iglesianaknayraqatan
uñacht'ayapxam,munasiñamuñacht'ayapxam,jumanak
laykujach'ajach'atukupxataxuñacht'ayapxam.
9JAQTHAPI
1Qullanjaqinakaryanapt'añtuqitxa,nayatakix
inamayakiwajumanakarqillqañaxa.
2Nayajjyattwakunjämtejjjumanacajjnayratpach
amuytʼasipktaukjja,Macedoniamarkankirinakar
jumanakatjachʼañchapjjsma,Acayamarkajjmämara
nayrawwakichtʼatäjjäna.Jumanakantaqechuyma
chʼamachasipjjatamjja,waljaniruwchuymustʼayi.
3Ucampisnayajjjilatanakaruwkhitanta,jumanakat
jach'añchasiñajjinamayäñapataki.Ukhamatkunjämtix
sisktxa,wakicht'atäpxañamataki.
4Macedoniamarkankirinakatixnayampchikjutasinjan
wakicht'atjikxatapxätamxa,nanakax(janiwsapxsmati)uka
pachpajach'ajach'atukuñatphinq'achasipxañäni.
5Ukatwanayajjjilatanakarewjjtʼañajajjwakisïna,
jupanakajjnayratpachjumanakanukarsarapjjañapataki,
kunatïjumanakajjnayratpachyatipktaukawajjtʼanak
churapjjañapataki, ukhamat wajjtʼatak
wakichtʼatäpjjañapataki,janmunañanïñataki.
6Ucampisnayajjsistwa:“Khititejjjukʼakyapuchaskiukajj
jukʼakapthapirakiniwa”sasa.Khititejjwalyapuchaski
ukajjwaljacosechaapthapirakiniwa”sasa.
7Sapamaynixkunjämtixchuymapanamtkiukhamarjam
churpan;janirakiwmunasiñampi,niwakisïwimpisa,
Diosaxkusisitchurirjaqiruxwalmunasi.
8Diosaxtaqikhuyapayasiñampiwjumanakaryanapt'aspa.
Ukhamatjumanakaxtaqikunanch'amanïpxañamataki,taqi
askiluräwinakampiphuqt'asipxañamataki.
9(KunjämtixQillqatansiskixa:“Jupaxch'iqintawayiwa,
pisinkirinakaruwchuraraki;
10Khititejjyapuchirirojjjathachurkiukajja,jumanakwa
manqʼa churaraki, yapuchat jathanakamsa
waljaptayarakiwa,cheqaparsarnaqañamsaachunak
jiltayaraki.
11Taqikunanqamiriptatäpxtwa,taqikhuyapt'ayasiñaruw
puripxta,ukawDiosaryuspärañyanapt'istu.
12Ukaluräwinaklurañaxjaniwqullanjaqinakanjan
walt'äwipakiphuqkiti,janukastiDiosarwalja
yuspärañampiwjilxattaski.
13JupanakastiDiosarjach'añchapxi,Cristonsuma
yatiyäwiparist'apxatamata,jupanakaru,taqijaqinakarutaqi
chuymachurapxatamata.
130

2Corintios
14JupanakajjjumanaklaykumayisipjjataplaykuwDiosan
khuyapayasiñapjumanakarmunasipjjatam.
15Diosaryuspäratäpan,janarsuñjamchuräwiplayku.
10JAQTHAPI
1NayaPablopachpawCristonllamp'uchuymanïtapa,
llamp'uchuymanïtapatachikt'apxsma,jupastijumanak
taypinjisk'achuymanïtwa,ukampisjanukankasinxa,jan
axsart'asawjumanakaruñjapxsma.
2Ucampisachikt'apxsmawa,janajjsarirïñajataki,
uqhamaracnayajjjanajjsarirïctaucajja,yaqhepanaca
contrajjjanajjsarirïctwa,jupanacastijañchin
munañaparjamsarnaqksnasukhamamuyapjjetu.
3Jiwasajjjañchinmunañaparjamsarnaqkstanjja,janiw
jañchinmunañaparjamnuwasipktanti.
4(Ch'axwäwisanarmanakapaxjaniwjañchin
armanakapakiti,janukastiDiostuqiwch'amanch'aman
ch'amanuraqinakt'unjañataki).
5Amuyunaksaapanukupxam,taqikuntixDiosaruñt'añ
contrajach'ajach'atukupkiukanaksa,taqiamuyunak
katuntapxam,Cristorist'apxañapataki.
6Jumanakajjistʼasirïpjjañamphoqasjjaniukhajjtaqejan
istʼasirïpkiukanakatkuttʼayañatakwakichtʼatäpjjam.
7¿Jumanakaxanqanuñnaqapjamatuñch'ukipxta?
MaynitixCristonkiwasasinjupapachparatinisichixa,jupa
pachpatmayampamuyt'pan:kunjämtixjupaxCristonkki
ukhama,jiwasaxukhamarakiwCristonktanxa.
8Nayajjjukʼampjachʼañchaskäjja,Tatitojj
chʼamañchtʼañatakejjchurkistu,janjumanakartukjañataki,
ukampisjaniwphenqʼasirïkti.
9Ukhamatnayajjcartanaktoqejjjumanakarjanajjsarayañ
munapkäyätjja.
10Cartanakapajjwalichʼamaniwa,walichʼamaniwasasaw
sapjje.ukampisjanchipanuñstatapaxjanch'amaniwa,
arsutapasjisk'achatawa.
11Ukhamjaqejjakhamamuytʼpan:“Janutjkaniukhajj
cartanaktoqewarunakparlktanjja,ukankaskañäniukhajj
ukhamlurañäni”sasa.
12Nanakaxjaniwjakhüwinakuñt'ayañatinaktanti,
janirakiwyaqhipjach'añchasirinakampisuñtasksnati,jan
ukastijupanakpachawtupusipxi,maynitmaynikam
uñtasisinxa,janiwyatiñanïpkiti.
13Ucampisjaniwnanacajjjansintijach'ajach'atukupcäti,
janucasticunjämtejjDiosajjchurquituucjamaw
jach'achasiñäni,jumanacarupuriñamataki.
14Nanakaxjaniwjumanakarjanpuripksnasukham
ch'amachasipkti.
15Janjach'ajach'atukuñasataki,mäarunxa,yaqha
jaqinakanirnaqatapatjach'añchasiña.ukampisjumanakan
iyawsäwimaxjuk'ampjilxattatäxaniukkhaxa,jumanak
tuqiwjach'aptapxäma,munañanakajarjama.
16Jumanakatjukʼampjayacheqanakansumayatiyäwinak
yatiyañasataki,janukastiyaqhajaqenamparanakasatak
wakichtʼatyänakapatjachʼañchasiñatakejja.
17Khititejjjachʼajachʼatukurïkiukajja,Tatitut
jachʼañchatäpan.
18Khititejjjupapachpajachʼañchkiukajja,janiwkhitirutï
Tatitunjachʼañchkiukarjamuñjatäjjeti.
11JAQTHAPI
1Diosaxjumanakaxjanamuyt'asirïtaxanmäjuk'a
aguantapxitasma.
2Nayajjjumanakatenvidiasirïtwa,Diosan
envidiasiñapampi,mächachampicasarasiñatak
casarasiñatakcasarasiñatakejja,mäqʼomavirgenjam
Cristorkatuyañajataki.
3Ucampisnayajjajjsartwa,cunjämtejjkatarijjkunjamtï
Evawarmirsallqjkänaukhama,ukhamarakiwjumanakajj
Cristonjanchʼamäkiukanakjanaynachtʼayapjjañamataki.
4JutirinakatixyaqhaJesusatyatiyapxäta,juparjan
yatiyapkta,jumanakatixyaqhaajaykatuqapxäta,uka
ajayuxjankatuqapktamti,janukaxyaqhasumayatiyäwi
katuqapxäta,ukaarunaktixjumanakaxjankatuqapktam
ukaarunakkatuqapxätaukhaxa,jumanakaxjuparux
aguantapxarakismawa.
5Nayajjwalijachʼaapostolonakatsipansajaniwmäjukʼsa
qhepäkayättisasawamuyta.
6Ucampisnayajjjanwaliarunakparlkchiyätjja,janiw
yatiñtoqetparlcäti.ucampisnanacajjtaqekunanwa
jumanaktaypinqhanpachuñachtʼayatäpjjta.
7¿Jumanakarjach'araptatäpxañamatakitjisk'achasiñax
jucharpurt'asta,Diosansumayatiyäwipinakiyatiyatax
layku?
8Nayaxyaqhaiglesianakaruwlunthatasta,jupanakatqullqi
katuqasa,jumanakaryupaychañataki.
9Nayastijumanakampchikäskäyätukkhaxa,janiwkhitirus
wakt'kayätti,kunatïpist'kituukMacedoniamarkatjutir
jilanakawyanapt'apxitunayapachpawimasta.
10KunjämtixCristonchiqakankañapaxnayampïkixa,
janiwkhitisAcayauraqinjach'ajach'atukuñatjark'kituti.
11¿Kunatsa?¿janitjumarmunassma?Diosajjyatiwa.
12Ucampiskuntïnayajjlurktauklurarakïwa,ukhamat
wajjtʼañmunirjaqenakatapaqañataki.Jupanakastijach'a
jach'atukupki,jiwasanakjamawjikxatasipxañapataki.
13Ukhamk'ariapostolonaka,sallqjirinaka,Criston
apostolanakaparuwtukupxi.
14Ucampisjaniwmusparañajjutjquiti;Supayapachpaw
mäqhanaangelartukuwayxi.
15Ukhamasti,jupanyanapirinakapasaaskikankañ
luqtirinakjammayjt'ayatäpxaniukhaxa,janiwjach'ajach'a
tukuskaspati.Jupanakantukuyapajjluräwinakaparjamaw
utjani.
16Wasitatsista:Jankhitisnayarojjjanamuytʼasirïkaspas
ukhamamuypanti;janukhamäkchixa,janamuyt'asir
jaqjamawkatuqapxita,mäjuk'ajach'añchasiñajataki.
17Kuntïnayajjsisktaukjja,janiwTatitunmunañaparjam
arskti,janukastijanamuytʼasirïkaspasukhamwaarskta,
jachʼajachʼatukusa.
18Waljaniwjañchinmunañaparjamjach'añchasipxi,
nayastijach'ajach'atukurakïwa.
19Jumanakaxjanamuyt'asirjaqinakaruxkusisiñampiw
t'aqhisiyasipxtaxa,jumanakaxyatiñanïpxtawa.
20Jumanakaxt'aqhisiyasipxtawa,maynitixesclavöpxätam,
mäjaqitixmanq'antapxätam,maynitixjumanakat
apanukupxätam,maynitixjach'ajach'atukuschi,mäjaqitix
ajanumatjawq'japxätamxa.
21Nayajjjiskʼachatäkaspasukhamwaarsta,jan
chʼamanïksnasukhama.Ukampiskhitisjanaxsart'irïki
ukaxa,nayaxjanaxsart'irïtwa.
131

2Corintios
22¿Jupanakajjhebreonakäpjjeti?ukhamarakinayasti,
¿jupanakajjisraelitanakäpjjeti?ukhamarakinayasti.
ukhamarakinayasti.
23¿JupanakaxCristonyanapirinakapati?(Nayaxmäloqhe
jaqjamawarsta)Nayaxjuk’ampïtwa;juk’amp
irnaqawinakan,juk’amp jach’a ch’akhanakan,
carcelanakanjuk’ampsapakuti,jiwatanakansapakuti.
24Judionakatjja,phesqakutiwpusitunkajawqʼjatanayajj
jawqʼjta,mäjaqerukiwjawqʼjta.
25Kimsakutiwthujrunakampjawq'japxitu,mäkutix
qalampk'upjatawuñjasiwayta,kimsakutiwbarcon
t'aqhisiyata,mäarumaxmäuruwmanqhataypinktxa.
26Waljakutisaräwinakanxa,umataypinjan
waltʼäwinakanxa,lunthatanakanjanwaltʼäwinakapansa,
markajankirinakanjanwaltʼäwinakapansa,yaqha
markankirinakanjanwaltʼäwinakapansa,markanjan
waltʼäwinakansa,wasaranjanwaltʼäwinakansa,qutanjan
waltʼäwinakansa,kʼarijaqinaktaypinjanwaltʼäwinakansa
jilanaka;
27Qarita,t'aqhisiña,sapakutiuñch'ukiña,manq'atawtjata,
umatpharjata,ayunaña,thaya,q'alajanisinïña.
28Anqankiryänakatsipansa,sapauruwnayarpurt'itu,taqi
iglesianakanllakinakapatsipansa.
29¿Khitisjanch'amani,nayastijanch'amanïkti?¿Khitis
chuymust'ayasi,nayastijanphichhantkti?
30Nayatixjach'ajach'atukuñmunaschixa,jan
ch'amanïtaxatjach'ajach'atukuñmunta.
31JesucristoTatitusanDiosAwkipa,wiñaybendicitäki
ukaxyatiwa,janiwk'ariskti.
32Damascomarkanjja,Aretasreyinpʼeqtʼat
gobernadorapawDamascomarkankirmäguerrampiuñjäna,
nayarkatuntañmunasa.
33Mäcanastatmäventanatwapirqajak'arjaquntatäyäta,
ukatstiamparapatqhispiyätwa.
12JAQTHAPI
1Jach'ajach'añchasiñaxjaniwnayatakixaskïkiti.Tatitun
unañchäwinakaparu,uñacht'äwinakaparuwpurirakï.
2TunkapusinimaratjilawCristonmäjaqiruñt'ta,janchit
uñt'ata,janchitmistutapa,janiwyatiskti,Diosaxyatiwa;
3Nayastiukhamjaqiruxuñt'twa,(janchipansa,janchit
mistusa,janiwyatkti:Diosaxyatiwa;)
4Jupajjmäparaisoruwapatäjjäna,janarsuñjamarunak
istʼarakïna,ukaarunakjjajaniwmäjaqenarsuñapajj
wakiskiti.
5Ukhamjaqitjach'añchaskä,ukampisjaniwnayapachpat
jach'añchaskäti,janukastijanch'amanïtaxlaykuw
jach'añchaskä.
6Nayajjjachʼajachʼatukuñmunkchiyätjja,janiwloqhe
jaqëkäti.Chiqpacharsuñmunta,ukampisjichhaxjaniw
khitisnayatjuk'ampamuyt'añapataki,janukaxnayat
ist'atapatsipanjuk'ampamuyt'añapataki.
7Jach'auñacht'äwinakampijanjach'ajach'atukuñajatakisti,
mäch'aphiwjañchijanchuritu,Supayankhithanitapax
nayarjawq'jañapataki,janjuk'ampjach'araptatäñajataki.
8UkatstikimsakutiwTatiturachikt'asiyäta,nayat
jithiqtañapataki.
9Jupastisarakituwa:—Nayankhuyapayasiñaxax
jumatakixwakisiwa,ch'amaxaxjanch'amanïtaxwali
ch'amawa—sasa.Ukhamajjnayajjwalikusisitawjan
chʼamanïtajjatjachʼañchasiñmunta,ukhamatCriston
chʼamapajjnayarjakʼachasiñapataki.
10UkatwaCristolaykujanch'amanïta,jisk'achata,jan
walt'awinaka,arknaqata,t'aqhisiñanaktaypinkusisita.
11Nayajjjachʼajachʼatukuñanmäloqhejaqëjjtwa;
jumanakax nayaruw wayt'apxista,jumanakan
jach'añchatäñajapunïnwa,janiskunäkchiyätsa,janiw
kunatsajach'aapostolanakatqhipharkti.
12Chiqpachansa,mäapostolonunañchanakapxajumanak
taypin pacienciampi, unañchanakampi,
muspharkañanakampi,jach'aluräwinakampiwlurapxtaxa.
13¿Kunatsajumanakaxyaqhaiglesianakatsipanjuk'amp
jisk'achasipxtaxa,janitixnayapachpaxjumanakatakjan
ch'amtukuskayätti?akajanwalilurataxpampachapxita.
14Uñtapxam,kimsïrkutiwjumanakanukarjutañatak
wakicht'atäxtxa;Nayastijaniwjumanacarojjch'amäcäti,
janiwjumanacanmunañamthaqcäti,janucasti
jumanacaruwthaqta,janiwwawanakajjawktaykapataqui
apthapjjañapäquiti,janucastiawktaykajjwawanakap
laycu.
15Nayastiwalikusisitawjumanaklaykugastä,
gastatäxarakïwa;jumanakarjuk'ampmunaskäyätukhasa,
juk'ampjanmunatätwa.
16Ukhamäpan,janiwnayajjjumanakarmäqʼepi
churapksmati,ukampiskʼarichuymanïsajjsallqjañampiw
katjapjjsma.
17¿Khitinakarutixjumanakarkhithkayätaukanakat
maynimpitjumanakataskinakjikxatapxta?
18Titoruwachikt'asta,jupampchikawmäjilarkhitharakta.
¿Titoxjumataskinakjikxatta?¿janitpachpaajayumpi
sarnaqapxta?sarnaqapxtajaniwpachpathakhinjam
sarnaqapkti?
19Mayampi,¿jumanakaxamuyapxtati,nanakaxjumanakat
perdónmayipxsma?Munatjilatanaka,Diosnayraqatan
Cristotuqiw parlapxta,ukampisjumanakan
ch'amañcht'atäpxañamatakiwtaqikunslurapxta.
20Nayajjajjsartwa,jutkäukhajjjaniwkunjamtïnayajj
munktaukhamjikjjatapjjäma,nayajjjumanakarjan
munapkäyätukham jikjjatapjjäma.punkiñanaka,
ch’axwañanaka:
21Jumanaktaypinjanjucharpuripkäukapachasti,Diosax
jumanaktaypinalt'atchuymanïñajataki,ukatwaljajuchar
purt'asiñajataki,q'añuluräwinakatsa,wachuqjucha
luräwinakatsa,q'añujuchalurañanakatsajan
arrepentisipxañapataki.
13JAQTHAPI
1Akaxkimsïrkutiwjumanakanukarjutta.Päjanukax
kimsatestigonakanlakaparjamawtaqiarunakaxchiqapar
uñjatäni.
2Nayajjnayrajjsapjjsmawa,payïrkutisukankaskäyät
ukhamyatiyapjjsma.Jichhajjjanukankasajja,jichhajj
juchaluririnakarusa,taqejaqenakarusqellqaniraktwa,
nayatejjwasitatjutaskäukhajja,janiwkhuyaptʼayaskäti.
3JumanakaxCristonnayampparlatapuñacht'ayañ
munapxtaxa,jumanakatakixjaniwch'amanïkiti,janukasti
jumanakanch'amaniwa.
4Janch'amanïtapatch'akkatatäkchïnsa,Diosan
ch'amapampiwjakaski.Jiwasajjjupanjanchʼamanïpjjtwa,
ukampisDiosanchʼamapampiwjupampchikajakasiñäni.
132

2Corintios
5Jumanakapachpatamuyt'asipxam,iyawsäwimanti
janicha.jumapachpauñacht’ayapxam.¿Janitjumanakax
yatipktaJesucristoxjumanaktaypinkatapxa,janitix
jumanakaxjanwalituñjatäpkätaukkhaxa?
6Ucampisnayajjjumanacajjyatipjjätawa,janiwnanacajj
janapanukutäpkti.
7JichhastiDiosaruwmayipxsma,jankunajanwalinak
lurapxañamataki;janiwnanakaxwaliaskituñt'ayasiñ
munapkti,janukastijumanakaxchiqakankañ
lurapxañamataki,nanakaxjanwalijaqinakjamäpkchiyätsa.
8Janiwkunatïcheqäkiukacontrajjlurasksnati,janukasti
cheqayatichäwicontrawlursna.
9Nanakaxjanch'amanïpkäyätukhaxkusisipxtanwa,
jumanakastich'amanïpxaraktawa.
10Ukatpïnayaxakanakjanutjkasaxqillqt'ta,jan
ukankaskäyätukkhaxa,Tatituxch'amchurkituukarjama,
jant'unjañataki.
11Tukuyañatakixjilatanaka,despedida.Janpantjasirïpxam,
sumachuymacht'atäpxam,mäsapaamuyunïpxam,suman
jakasipxam;munasiñampi,sumankañampiDiosax
jumanakampïniwa.
12Qullanjamp'att'asisaruntt'asipxam.
13Taqisantonacawaruntt'apxsma.
14TatitJesucristonkhuyapayasiñapasa,Diosan
munasiñapasa,QullanAjayunmayachasiñapasataqi
jumanakampïpan.Amén.(Corintomarkankirinakarpayïr
cartajja,TitompiLucasampejjMacedoniamarkankir
Filiposmarkatqellqatänwa).
133

Gálatasmarkankir
jaqenaka
1JAQTHAPI
1Pablo,apóstol,(janiwjaqitjutkiti,janirakiwjaqituqikiti,
janukastiJesucristompi,DiosAwkimpiwjiwatanaktaypit
jaktayäna).
2NayampchikäpkiukajilatanakaxGalaciamarkankir
iglesianakaruwapayapxarakta.
3 Dios Awkisampi, Jesucristo Tatitusan
khuyapayasiñapampi,sumankañampi.
4Jupapachpawjuchanakaslaykukatuyasi,akañanqha
pachatqhispiyañataki,DiosAwkisanmunañaparjama.
5Juparojjwiñayatakjachʼañchatäpan.Amén.
6CristonkhuyapayasiñaparjawsapktamukaDiosatyaqha
sumayatiyäwirjank'akjithiqtapxatamatwalmuspharta.
7Ukajjjaniwyaqhakïkiti;Ucampisyaqhepajjjumanacarojj
t'aqhesiyapjje,Cristonsumayatiyäwipmayjt'ayañ
munapjjaraqui.
8Jiwasasa,alajjpachatjutirmäangelasa,jumanakar
yatiyapksmaukasumayatiyäwinakatsipansayaqhasuma
yatiyäwinakyatiyaskstanjja,maldecatäpan.
9Kunjamtïnayrajjsisktanjja,jichhajjmayampiwsista:
Maynitejjjumanakarkatoqapktaukasumayatiyäwinakat
sipansayaqhasumayatiyäwinakyatiyapjjätamukhajja,
maldecatäpan”sasa.
10¿Jichhaxjaqinakaramuyt'ayaskta,janukaxDiosarus
amuyt'ayaskta?¿Jaqinakarkusisiyañtithaqhaskta?Nayatejj
jaqenakarkusisiyañmunkchiyätjja,janiwCriston
esclavopäkiriskayätti.
11Jilatanaka,nayastisapxsma,nayatyatiyatsuma
yatiyäwinakaxjaniwjaqinakjamäkiti.
12Nayastijaniwjaqitkatuqkti,janirakiwyatichapkituti,
janukastiJesucristonqhanañchäwiptuqiwukkatuqta.
13Jumanakaxnayraxjudionakanyupaychäwipan
sarnaqataxist'apxtawa,kunjämtixDiosaniglesiapar
arknaqawayta,ukatinach'usarapt'awayta.
14Judionakanyupaychäwipanjja,nayaruñtasitwalja
jaqenakatsipansajukʼampaskiwa,nayraawkinakajan
sarnaqäwinakapistʼasa.
15UcampisDiosajjwalkusisiyäna,jupastitaykajan
purakapatjaljtawayitu,khuyapayasiñaplaykuwjawsanitu.
16NayatuqiYuqapuñacht'ayañapataki,ukhamatyaqha
markanakaryatiyañataki.Ukspachawjanjañchimpi,
wilampiparlt'askti.
17JanirakiwJerusalénmarkarsanayanayra
apostolonakäpkänaukanakarmakhatkti.Ucampisnayasti
Arabiamarkaruwsarjjta,ukatstiDamascomarkaruw
kutt'jjta—sasa.
18Kimsamaraqhepatjja,PedroruñjiriwJerusalénmarkar
sarjjayäta,ukatstitunkaphesqaniuruwjupampqheparayäta.
19Ukampisyaqhaapostolanakaxjaniwkhitirusuñjkti,jan
ukastiTatitunSantiagojilaparuwuñjta.
20Kuntïnayajjjumanakarqellqapksmaukanakajja,Dios
nayraqatanjja,janiwkʼariskti.
21UkaqhipatstiSiria,Ciliciamarkanakaruwpuriwayta.
22JudeankiriglesianakanCristompmayakïpkäna
ukanakastijaniwjuparuñtʼapkänti.
23Ucampisjupanacajjist'apjjänwa:“Khititejjnayrajj
arknaqquistuucajja,jichhajjnayrajjtʼunjkänauka
iyawsäwityatiyasqui”sasa.
24JupanakastinayatuqiwDiosarjach'añchapxäna.
2JAQTHAPI
1Tunkapusinimaraqhipatsti,Bernabeampichika
Jerusalénmarkaruwkutt'awaytxa,Titorusirpxarakiwa.
2NayastiDiosanarunakapyatiyañtoqewmakhatawayta,
kawkïrsumayatiyäwinaktïnayajjjanjudiöpkiukanakar
yatiyktaukanakaru,ukampissumauñtʼatäpki
ukanakarukiwyatiyta,ukhamatinamayatʼijtjjañajataki,jan
ukajjtʼijtjjañajataki.
3UkampisnayampchikäskänaukaTitosajaniw
circuncidatäñapäkänti.
4K'arijilanakanjanyatkasawmantanipxäna,jupanakax
CristoJesusanqhispiyatäñasatakuñjiriwjamasat
mantanipxäna,ukhamatesclavonakartukuyapxañasataki.
5Jupanakarustiist'asawist'apxta,janiwmähorasa;
Ukhamatsuma yatiyäwin chiqakankañap
jumanakampïskañapataki.
6Ukampiskhitinakatixmäjuk'ajaqinakäpkaspasukham
uñt'atäpkiukanakatxa,(kunatixjupanakaxutjkchixa,
nayatakixjaniwkunäkisa,Diosaxjaniwkhitinjaqipsa
katuqkiti.
7Ukampisjancircuncidatäpkiukanakansumayatiyäwip
nayarkatuyatätapuñjasaxa,kunjämtixPedrorkatuyatäkän
ukhama.
8(KhititixPedrompixapostoläñatakch'amachaskänaukax
janjudiöpkiukanakaruxwalich'amapunïnwa).
9Santiagompi,Cefasampi,Juanampisti,mäjach'a
khuyapt'ayasiruñt'asinnayampiru,Bernabeampiru,maynit
maynikamkupiamparanakchurapxitu.ukhamatjiwasax
yaqhamarkanakarsarañataki,jupanakaxcircuncisiónukar
sarapxañasataki.
10Jupanakakejja,pisinkirinakatamtasiñaswamunapjjäna;
ukapachparakiwnayajjlurañmunayäta.
11PedrojjAntioquíamarkarpurinkänaukhajja,nayajj
juparjuchañchatätaplaykuwsaytʼasiyäta.
12JanïrSantiagotmayninakaxjutkasinxa,janjudiöpkis
ukanakampchikawmanq'asirïna.
13Maynijudionakastiukhamarakiwjupampchika
sarnaqapxäna.UkhamatwaBernabesajjjupanakankʼarinak
lurasajjapapjjäna.
14UkampisDiosansumayatiyäwiparjamjanchiqapar
sarnaqatapuñjasaxPedroruwtaqininayraqatansista:
“Jumatixjudíojaqïtaxa,janjudíojaqinakjam
sarnaqasktaxa,janjudionakjamsarnaqasktaxa,¿kunatsa
wayt'asma”sasajanjudiöpkiukanakajjjudionakjam
jakapjjañapataki?
15Jiwasajjjudionakäpjjtanjja,janiw yaqha
markankirinakanjuchararäpktanti.
16Maynixjaniwkamachirjamchiqaparuñjatäkiti,jan
ukastiJesucristoriyawsataplaykuwchiqaparuñjatätap
yatipxta,jiwasaxJesucristoruwiyawsapxta,ukhamat
Cristoriyawsäwilaykuchiqaparuñjatäñasataki,janiw
kamachirjamphuqhataplaykukiti:kamachinluräwinakap
laykuxjaniwkhitijaqischiqaparuñjatäkaniti.
17Cristolaykuchiqaparuñjatäñmunasaxa,jucharar
jaqinakäksnaukhaxa,¿Cristoxjuchanluqtiripati?Diosajj
janwalïpan.
134

Gálatasmarkankirjaqenaka
18Nayatixt'unjkayätaukanakwasitatsayt'ayaskäukhaxa,
nayapachpawjanwalilurirtukustxa.
19Nayastikamachituqiwjiwatätxa,Diosarjakañajataki.
20Cristompchikawch'akkatatuñjasta,ukampis
jakaskaktwa.ukampisjaniwnayajjnayäkti,janukasti
Cristownayampjakaski,jichhajjjañchinjakasktajja,
DiosanYoqapariyawsañampiwjakaskta,jupawnayar
munasitu,nayalaykojjjupapachpawkatuyasi.
21Diosankhuyapayasiñapxajaniwaynacht'aykti,chiqapar
sarnaqañaxkamachituqijutchixa,Cristoxinamayakiw
jiwxi.
3JAQTHAPI
jumanaktaypinchʼakkatatuñjasi?
2Nayastijumanakatyatiñmunapxsma:“¿Ley
luräwinakampi,janukaxiyawsäwinist'asinchaAjayun
katuqapxtaxa?
3¿Ukhamjanamuyt'asirïpxtati?Ajayumpiqalltasinxa,
¿jichhaxjañchinjanchituqirphuqt'atäpxtati?
4¿Jumanakaxinamayakiwukhamt'aqhisiñanak
t'aqhisipxta?inamayakïchiukhaxa.
5Ukhamasti,khititixjumanakarAjayunluqtki,jumanak
taypinmilagronaklurkiukaxa,¿Leytuqijanukax
iyawsäwiist'asa?
6AbrahanaxDiosariyawsäna,jupatakixaskijaqit
uñt'atäxänwa.
7Jumanakaxyatipxam,iyawsirinakaxAbrahaman
wawanakapäpxiwa.
8QellqatastiDiosajjiyawsäwilaykujanjudiöpkiukanakar
cheqaparuñjañmunatapyatisajja,Diosansuma
yatiyäwinakapnayraqataw Abrahanaryatiyäna:
“Jumampiwtaqemarkanakajjbendicitäpjjani”sasa.
9Ukhamastiiyawsäwinïpkiukanakajja,Diosarjanjitheqtir
Abrahamampchikawbendicitäpjje.
10Khitinakatixkamachirjamlurapkiukanakax
ñanqhachatäpxiwa,Qillqatanqillqatawa:“Khititixkamachi
libronqillqatäkiukanakjanphuqkaspaukanakax
maldecitawa”sasa.
11Diosnayraqatanjja,janiwkhitiskamachirjamaskit
uñjatäkaniti,ukajjqhanawa:“Askijaqejjiyawsäwilaykuw
jakani”sasa.
12Kamachixjaniwiyawsäwitjutkiti,janukasti:“Khititix
ukakamachinakphuqkiukaxukakamachimpiwjakani”
sasa.
13CristoxLeyinmaldicionapatqhispiyistu,jiwasalaykux
mämaldicionaruwtukuwayi,Qillqatanxakhamsiwa:
“Maldecitäpxiwakhititixmäquqarwarkt'atäkiukaxa”sasa.
14UkhamatAbrahamanbendicionapaxJesucristotuqijan
judiöpkiukanakarpuriñapataki.ukhamatiyawsäwituqi
Ajayunarsutapkatuqañasataki.
15Jilatanaka,nayajjjaqenakansarnaqäwiparjamawarsta.
Ukaarust'äwixmäjaqinarust'äwipäkchisa,chiqapar
uñjatächixa,janiwkhitischhaqtaykaspati,janirakiwuka
arust'äwirusyapxatkaspati.
16Abrahanampiru,wawanakaparusarsutanakaparjamaw
phuqhasïna.Jupastijaniwsiskiti:“Jathanakarus,walja
jaqinakjam”sasa.janukastimäsapajaqituñt'atawa:
“Wawamaru,Cristowa”sasa.
17Nayastiakaarust'äwxa,nayratpachDiosaxCristotuqi
ch'amanchatäkänukaarust'äwi,pusipatakkimsatunka
maranakqhipatutt'ayatkamachixjaniwchhaqtayatäkaspati,
ukaarust'äwixinamayakïñapataki.
18Ukaherenciatixkamachitjutchixa,janiwjuk'amp
arsutäxiti.
19Ukhamasti,¿kunatsakamachirjamsarnaqañaxwakisi?
Juchalurañanaklaykuwyapxatasïna,khitirutixarskänauka
wawaxpuriniñapkama;ucatmäangelanamparapan
utt'ayatäjjänwa.
20Maynixjaniwmäjaqimpchikachasiñapäkiti,janukasti
Diosaxmäsapakiwa.
21Ukhamasti,¿ukakamachixDiosanarsutanakapcontrati?
Diosaxjanjark'panti,mäkamachitixjakañchurkaspän
ukaxutjaspänukaxa,chiqaparsarnaqañaxkamachituqiw
utjaspäna.
22UkampisQillqataxtaqiniruwjuchartukuyi,Jesucristor
iyawsäwilaykuarsutaxiyawsirinakarchuratäñapataki.
23Ukampisjanïriyawsäwixpurinkipanxa,Leyirjam
phuqt'atäpxayätwa, uka iyawsäwix qhipat
uñacht'ayatäñapkamawjist'antatäpxta.
24UkatpïLeyyatichirixCristorirpkistu,ukhamat
iyawsäwilaykuchiqaparuñjatäñasataki.
25Ukampisiyawsäwixpurinxiukaqhipatsti,janiwyatiqañ
utanyatichiripanapnaqatäxxtanti.
26JumanakaxtaqiniwDiosanwawanakapäpxtaxa,Cristo
Jesusariyawsapxtaxa.
27KhitinakatixCristorbautisatäpktaukanakaxCristompiw
isthapisipxtaxa.
28Janiwjudiosa,griegojaqisa,esclavosa,librejaqisa,
chachasa,warmisa,taqiniwCristoJesusanmayakïpxtaxa.
29JumanakatixCristonwawapäpxstaxa,Abrahaman
wawanakapäpxtawa, arsutaparjam herencia
katuqapxaraktawa.
4JAQTHAPI
1Jichhastinayajjsistwa:Herenciakatoqerijj
wawakïskchejja,janiwmäesclavotsipansamayjäkaspati,
taqeninapnaqiripäkchisa.
2Ukampisawkipanutt'ayatpachapkamawyatichirinakan,
gobernadoranakanp'iqinchatäski.
3Jiwasajjwawäkasinjja,akapachanesclavopäpjjayätanjja.
4Ucatiempojjphoqhasjjänaukhajja,DiosajjYoqaparuw
khitanïna,jupajjmäwarmitluratänwa,Leyirjama.
5Kamachimpiapnaqatäpkänaukanakarkutsuyañasataki,
ukhamatwawanakartukuñasataki.
6JumanakaxwawanakapätaplaykuwDiosaxYuqapan
Ajayupchuymanakamarkhithawayitu:“Abba,Awki”sasa.
7Ukatpïjumaxjaniwmäuywatäxtati,janukastimäyuqall
wawakïxtawa.Jumatixmäyuqallwawakïchixa,Cristotuqi
Diosanherenciakatuqirirakïtawa.
8UkampisDiosarjanuñt'apkäyätukapachasti,khitinakatix
jandiosäpkiukanakaruwyupaychapxtaxa.
9Jichhasti,Diosaruñt'apxäta,janukaxDiosan
uñt'atäxapxätaukaqhipatsti,¿kunjamarakjanch'amani,
achikt'asirjaqinakaruxmayampkutt'apxasmasti,kawkïr
jaqinakatixwasitatesclavottukuñmunapxtaxa?
10Jumanakaxurunaka,phaxsinaka,pachanaka,maranak
amtapxtaxa.
11Nayajjjumanakarajjsarapjjsmawa,janinachʼusat
chʼamachasipjjañamataki.
135

Gálatasmarkankirjaqenaka
12Jilatanaka,achikt'apxsmawa,nayjamsarnaqapxam.
Nayastijumanakjamätwa,janiwkunajanwalinaksa
lurapkistati”sasa.
13Jumanakaxyatipxtawa,kunjämtixjañchinjan
ch'amanïtaxlaykuxqalltansumayatiyäwinakyatiyapxsma.
14Jañchijanyant'äwijastijaniwjisk'achapktati,janirakiw
apanukupktati.janukastiDiosanmäangelapjamaw
katuqapxitu,CristoJesusjama.
15Ukhamasti,¿kawkinkisukabendicionatparlapkta?
Nayastiarst'apxsmawa,ch'amäspaukhaxa,jumanakax
nayranakamapsusipxasmawa,ukatstinayaruwchurapxista”
sasa.
16¿Ukhamasti,¿janitnayajjjumanakanenemigomaru
tukstjja,cheqpachsapjjatajatjja?
17Jupanakajjtaqechuymawjumanakaryanaptʼapjjtamjja,
ukampisjaniwsumuñjapktamti;jïsa,jupanacajj
jupanacarojjjanwaltʼayapjjañamataquiwjaqunukupjjam.
18Ukampismäsumaluräwintaqechuyma
chʼamachasiñajjwaliaskiwa,janiwjumanakampchikäskä
ukhaki.
19 Wawanakajja,Cristojjjumanak taypin
uttʼayasiñapkamawmayampnasjjayäta.
20Jichhajjjumanakampchikäñmunaraktwa,arup
mayjtʼayañsamunta.Nayajjjumatpächasiskayätwa”sasa.
21Kamachirjamsarnaqañmunirinakaxsapxita,¿janit
kamachirist'apkta?
22Qellqatanjjaakhamsiwa:“Abrahanajjpäyoqall
wawanïtaynawa,maynïrejjmäesclavotänwa,maynïristimä
librewarmitänwa”sasa.
23Ucaesclavowarmitjutirïkiukajja,jañchin
munañaparjamawnasïna.ukampislibrewarminjupax
arsutaparjamawlurasïna.
24Ukanakaxmäuñacht'äwiwa,akapäarust'äwixa;Sinaí
qullutjutkiukaxmäesclavoruwtuku,ukaxAgarsatawa.
25AkaAgarmarkaxArabiamarkanSinaíqullupawa,
Jerusalén markaruw jaysaski,uka markax
wawanakapampiwesclavotkatuntatäski.
26UkampisalaxpachankirJerusalénmarkaxlibrëxiwa,uka
markaxtaqinintaykapawa.
27Qillqatansiwa:“Kusisim,janwawachasirwawa;jan
usurïki,janusuntirjaqi,t'aqhisim,jach'atarnaqt'asim,
ch'usajaqistichachaniwarmitsipanjuk'amp
wawanakaniwa—sasa.
28Jilatanaka,Isaacjamarsutwawanakapäpxtwa.
29Ucapachasti,kunjamtïDiosanAjayuparjamyurirjaqejj
arknaqkänaukhama,jichhajjukhamarakiwarknaqäna.
30Ucampisa,¿kunsaQellqatajjsiski?Ukaesclavo
warmimpiru,yuqapampirujaqunukupxam,esclavowarmin
yuqapaxjaniwqhispiyatwarminwawapampchika
herenciakatuqkaniti.
31Ukhamajjjilatanaka,janiwesclavowarmin
wawanakapäpkti,jan ukastilibre warmin
wawanakapäpjjtwa.
5JAQTHAPI
1Ukhamasti,Cristoxqhispiykistuukaqhispiyasiñan
sayt'asipxam,janmayampsaesclavöñyugompi
katuntasipxamti.
2NayaPablowsapxsma,jumanakatixcircuncidatäpxätaxa,
Cristoxjaniwkunaaskisutjkaniti.
3Sapamaynicircuncidatäpkiukanakarojjwasitatwaarsta:
“JupajjtaqpachLeyphoqañapawa”sasa.
4Cristoxjumanakatakixinamayakïkiti,khitinakatix
kamachirjamchiqaparuñjatäpkiukanaka.jumanakax
khuyapayasiñatjithiqtatäpxtawa.
5JiwasaxAjaytuqiwiyawsäwituqiaskikankañsuyt'añ
suyt'asktanxa.
6Jesucristompixa,circuncisiónlurañasa,jancircuncisión
lurañasa,janiwkunaaskisutjkiti.janukasti,munasiñampi
irnaqiriyawsañawutji.
7Jumanakaxwalisumt'ijtxapxtaxa;¿Khitirakjark'apxsma
chiqayatichäwirjanist'apxañamataki?
8Ukaamuyt'ayañaxjaniwkhititixjumanakarjawsapktam
ukanjutkiti.
9Mäjuk'alevaduraxtaqpachlevaduraruwtukuyi.
10NayastiTatitutuqiwjumanakaratinisipxsma,
jumanakaxjaniwyaqhaamuyunïpkätati,janukastikhititix
jumanakar t'aqhisiyapkätamxa, khititix jupar
t'aqhisiyapkätamxa.
11Jilatanaka,nayatixcircuncisióntuqityatiyasktaxa,
¿kunatsaarknaqatäskta?ukatsticruzanjuchapaxtukusxiwa.
12Nayajjmuntwajupanakajjjanwaltʼayapjjañamataki.
13Jilatanaka,qhespiyatäñatakjawsatäpjjtawa.janukasti
janqhispiyasiñxajañchinmunañatakapnaqapxamti,jan
ukastimunasiñampiwmaynitmaynikamluqtapxam.
14Taqikamachixmäarukiwphuqhasi.Jaqimasimarux
jumapachparuñtatawmunasiñama.
15Jumanakatixmaynitmaynikamch'akhusipxata,
manq'antasipxätaukaxa,amuyasipxam,ukhamatmaynit
maynikamjantukjasipxañamataki.
16Ukhamasti,akhamsasawsista:Ajayunmunañaparjam
sarnaqapxam,janirakjañchinmunañanakapphuqapkätati
—sasa.
17JanchixAjayuncontrawmunañapa,Ajayuxjañchin
munañapcontrawmuni.
18JumanakatixAjayunirpapxätamxa,janiwkamachin
apnaqatäpktati.
19Jichhastijañchinluräwinakapajjqhanäxiwa,ukanakajj
akanakawa.Wachuqjuchaluraña,wachuqjuchaluraña,
q'añuluraña,wachuqjuchaluraña,
20Idolonakaryupaychaña,layqasiña,uñisiña,yaqhachaña,
yaqhachasiña,colerasiña,chʼaxwaña,yaqhachasiña,
herejía,.
21Envidiasiñanaka,jaqijiwayañanaka,machañanaka,
jach'aphunchhawinaka,ukhamuñt'atanaka.
22UkampisAjayunachupaxakanakawa:munasiña,
kusisiña,sumankaña,paciencia,llamp'uchuymanïña,suma
chuymanïña,iyawsäwi.
23Llamp'uchuymanïña,janaxsart'aña,ukajaqinak
contraxjaniwkamachixutjkiti.
24KhitinakatixCristonkapkiukanakaxjanchip
ch'akkatapxiwa,munañanakapampi,munañanakapampi.
25JiwasatixAjayunjamjakastanxa,Ajayunjam
sarnaqapxarakiñäni.
26Janinach'usatjach'ajach'atukuñmunapkañäniti,
maynitmaynikamcolerasipxamti,maynitmaynikam
envidiasipxamti.
6JAQTHAPI
1Jilatanaka,maynitixmäjucharpurt'atächi,jumanakax
ajaytuqinjakasirinakaxa,llamp'uchuymanajayumpiw
136

Gálatasmarkankirjaqenaka
ukhamjaqirkutt'ayapxam.Jumapachpaamuyt'asim,jan
yant'atäñamataki”sasa.
2Maynitmaynikamq'ipinakapasipxam,ukhamatCriston
kamachipphuqhapxam.
3Maynitixjankunäkaspasukhamamuyaschixa,jupa
pachpawsallqjasi.
4Ukampissapamaynixluräwinakapyant'apxpan,
ukapachawjupasapakikusisiñapa,janiwyaqhatuqit
kusisiñapäkiti.
5Sapamayniwq'ipinakapapasiñapa.
6Khititejjarunakyatichkiukajja,taqeaskinakyatichki
ukaryatiypan.
7Jansallqjayasimti;Diosaxjaniwsawkasirïkiti,kuntix
maynixyapuchkiukaxapthapiniwa.
8Khititejjjañchiparyapuchkiukajja,janchipatwajan
walinakapthapini.ukampiskhititixAjayuryapuchkiukax
Ajayunwiñayjakañapthapiniwa.
9Janqarjtañäniti,askinaklurañanxa,janqarjasisax
horasaparuwapthapiñäni.
10Ukhamasti,taqinitakaskinaklurapxañäni,juk'ampisa
iyawsäwinutankirinakataki.
11Jumanakaxuñjapxtawa,kunjämjach'aqillqatnayan
amparajampiqillqt'apxsma.
12Khitinakatixjanchituqitsumauñacht'ayañmunapki
ukanakaxcircuncidasipxañamatakiwwayt'apxi.Criston
cruzanlaykujanarknaqatäpxañapataki.
13JupanakascircuncidatäpkiukanakasjaniwLey
phoqapkiti.janukasticircuncidatäñmunapxam,ukhamat
jañchimanjach'añchasipxañapataki.
14UkampisDiosaxjach'ajach'atukuñajaxjark'panti,jan
ukastiJesucristoTatitusancruzanch'akkatataplayku,jupa
tuqiwakapachaxnayatakixch'akkatatäxi,nayasti
akapachatakiwch'akkatatäta.
15CristoJesusanmayakïpjjataplaykojja,janiw
circuncisiónlurañasa,jancircuncidatäñasakunaaskis
utjkiti,janukastimachaqluratätawa.
16Khitinakatixakakamachirjamsarnaqapkiukanakaxa,
sumankañampi,khuyapayasiñampi,DiosanIsraelapampi.
17Jichhatuksarojjjankhitisllakisiykitati,nayajjTatit
Jesusanchimpunakapwacuerpojanaptʼata.
18Jilatanaka,JesucristoTatitusankhuyapayasiñapajj
jumanakampchikäpan.Amén.(Romamarkatqellqat
Gálatassatqellqatanakaru).
137

Efesios
1JAQTHAPI
1PabloxJesucristonapostolapätwa,Diosan
munañaparjama,Éfesomarkankirqullanjaqinakaru,Cristo
Jesusariyawsirinakaru.
2 Dios Awkisampi,Jesucristo Tatitumpi,
khuyapayasiñampi,sumankañampi.
3JesucristoTatitusanDiosapa,Awkiparujach'añchatäpan,
jupawCristotuqialaxpachantaqibendicionanakchurkistu.
4KunjämtixDiosaxJanïrakapachanqalltañapkamaxjupar
ajllkistuukhama,munasiñampiDiosannayraqatapan
qullanäñasataki,janjuchañchatäñasataki.
5Jesucristotuqiwawanakïñasatakixnayratpach
amtawayistu,munañaparjama.
6Jupankhuyapayasiñapanjach'añchatäñasataki,munat
masinakasampisumakatuqt'istu.
7Jupanwilaptuqiwqhispiyasiñaxutjistu,juchanakasat
pampachatäñasa,khuyapayasiñapanqamirïtaplayku.
8Jupajjtaqeyatiñkankañampi,chʼikhikankañapampiw
nanakaryanaptʼistu.
9Jupajjmunañapanimantatyatiyäwipwayatiyapjjetu,
kunjämtejjjupapachpaamtawaykiukarjama.
10UkhamatDiosaxtaqikunatïalaxpachankirïki,aka
UraqinutjkiukanaksaCristonmayakïñapataki.jupampis
ukhamaraki:
11Jupampiwmäherenciakatoqtanjja,khititejj
munañaparjamtaqekunsalurkiukarjamawnayratpach
amtatätanjja.
12UkhamatwaDiosarjachʼañchatäñasa,jupawnayraqat
Cristorconfiyäna.
13Jumanakaxjuparuwatinisipxtaxa,chiqaaruist'asax
qhispiyasiñamataksumayatiyäwinakist'apxtaxa.
14Jupanjach'akankañapjach'añchañataki,alasityänakan
qhispiyasiñapkama.
15Ukhamastinayasti,jumanakanTatitJesusar
iyawsapxatamatist'asa,taqiqullanjaqinakar
munasitamatsa.
16 Jumanakatjan yuspärañ jaytapjjamti,
oracionanakajanjjajumanakatarstʼapjjam.
17UkhamatJesucristoTatitusanDiosapaxa,jach'akankañ
Awkipa,jumanakaryatiñanajayupchurapxañamataki,
juparuñt'apxañamataki.
18Jumanamuyt'awinakamannayranakapajjqhant'atäpan;
Ukhamatjumanakaxyatipxañamataki,kunasuyt'äwis
jupanjawsatäñapa,kunjämtixqullanjaqinakanjach'a
kankañapkatuqañapataki.
19 Ch'aman ch'amapan irnaqataparjamasti,
iyawsirinakatakejjwalijach'ach'amanïñasa.
20Cristompmayakïtaplaykuwjiwatanaktaypitjaktayäna,
alaxpachankupïxaparucharakïna.
21Taqich'amampi,ch'amampi,ch'amampi,apnaqäwimpi,
taqisutitsipansa,janiwakapachansutipuñt'ayatäkaniti.
22Taqikunskayunakapmanqharucharaki,iglesiantaqi
kunp'iqinchañapataki.
23Jupajjjupanjanchipawa,khititejjtaqekunsataqekunsa
phoqtʼkiukanphoqtʼatäñapa.
2JAQTHAPI
1Jumanakaruw jaktayapxtam,juchanakamansa,
juchanakamanjiwatanakarusa;
2Nayrapachanxakapachansarnaqawiparjamaw
sarnaqapxtaxa,alaxpachanch'amapanp'iqinchiriparjama,
ukaajayuxjichhaxjanist'asirwawanakaryanapt'ki
ukhama.
3Jupanaktaypinstitaqiniwnayrapachanxjañchin
munañanakapampsarnaqapxirïta,jañchinmunañanakap
phuqasa,amuyunmunañanakapphuqasa.Jupanakasti
mayninakjamarakiwcolerasiñanwawanakapäpxäna.
4UkampisDiosaxkhuyapt'ayasiri,walimunasitaplaykuw
munasistu.
5Kunapachatixjuchanakanjiwatäkayätanukhasa,
Cristompchikawjaktayapxitu,khuyapayasiñampiw
qhispiyatäpxtaxa.
6CristoJesusanmayakïtaplaykuwjaktayarakistu,
alaxpachanqunt'ayarakistu.
7Jutïrpachanjja,CristoJesusankhuyapayasiñap
uñacht'ayañapataki.
8Diosankhuyapayasiñaplaykuwjumanakaxiyawsäwi
laykuqhispiyatäpxtaxa.Ucajjjaniwjumanakpachpataquiti,
Diosanchuräwipawa.
9Janiwluräwinakatjankhitisjach'ajach'atukuñapäkiti.
10Jiwasajjjupanluratätanwa,CristoJesusamp
mayakïtanwasumaluräwinaklurañatakejja,Diosajj
nayratpach uka luräwinakan sarnaqañasatak
wakichtʼawayistu.
11Ukhamastiamtasipxam,nayrapachaxjanjudiöpkäyät
ukajaqinakäpkäyätamxa,jancircuncidasatäpxtawa,
amparampiluratjañchituqitjancircuncidasatäpxatamata.
12Ukatiemponjja,jumanakajjjaniwCristonjakapkäyätati,
Israelmarkatyaqhachatäpjjayäta,Diosanarsutaparjam
arustʼäwityaqhamarkankirjaqëpjjayäta,janiwkuna
suytʼäwinïpjjayätati,akapachansajanirakiwDiosajj
utjkänti.
13JichhastiCristoJesusanmayakïpxtawa,jumanakax
awisaxwalijayankapxaraktawa,Cristonwilaplayku.
14Jupawsumankañasaxa,jupawpanpachanirumäki
lurawayi,chikataypinkirpirqarut'unjarakistu.
15Jañchipanuñisiñapchhaqtayawayxi,kamachinaktaypin
utjkiukakamachinaka.Jupapachpanmämachaqjaqir
tukuyañataki,ukhamatsumankañutjañapataki.
16Ukxarusti,mäsapajanchinDiosampi
sumankthapiñapataki,cruzanuñisirinakaparjiwayañataki.
17Jayankirjaqinakarusa,jak'ankirinakarussumankañ
yatiyapxarakta.
18JupatuqiwpanpachanixmäsapaAjayutuqiAwkin
jak'achasipxta.
19Jichhajjjaniwyaqhamarkankirjaqenakäjjapjjtati,yaqha
markankirjaqenakäpjjtawa,janukastisantojaqenakamp
chika,Diosanutapankirjaqenakäpjjtawa.
20Jupanakastiapostolanakan,profetanakancimientop
toqeruwsaytʼayatäpjje,Jesucristopachpaesquinaqalawa.
21JupampiwtaqiutaxTatitunmäqullantemplopartukuyi.
22JumanakaxAjaytuqiwDiosanjakañapatak
utt'ayatäpxtaxa.
3JAQTHAPI
1UkalaykuwnayaPablo,Jesucristonkatuntatjaqïta,
jumanaklaykuwjanjudiöpkiukanaka.
138

EFESIOS
2JumanakatixDiosankhuyapayasiñapjumanakarchurkitu
ukist'apxstaxa.
3Diosaxqhanañchäwituqiwukaimantatyatiyäwi
yatiyawayitu.(kunjamtïnayrajjmäqhawqhaarunakampi
qellqkayätaukhama,
4Ukhamatliyt'apxätaukkhaxa,Cristonimantatyatiñ
kankañapatamuyt'apxäta.
5Yaqhapachanakanxjaniwjaqinwawanakapar
uñt'ayatäkänti,kunjämtixjichhaxqullanapostolanakaparu,
profetanakaparusAjayunuñt'ayaskiukhama.
6Janjudiöpkiukanakajjmäpachpacuerponïpjjañapataki,
DiosansumayatiyäwiptoqeCristonarsutapamp
chikachasipjjañapataki.
7Diosankhuyapayasiñapchurkituukarjamawnayarux
luqtiritutt'ayawayta.
8Nayaxtaqiqullanjaqinakatsipanjuk'ampjisk'akiwa,aka
khuyapayasiñaxchuratawa,janjudiöpkisukanakarCriston
janyatxatañjamqamirkankañapyatiyañajataki.
9Taqejaqenakanyatipjjañapataki,kunaimantatyatiñajj
akapachanqalltatpachimantatänwa,jupawJesucristotoqe
taqekunsaluräna.
10Jichhastialaxpachankirjilïrinakaru,jach'a
ch'amaninakaru, Diosan kunayman yatiñap
uñt'apxañapataki.
11CristoJesusTatitusanwiñayamtaparjama.
12Jupariyawsäwilaykuxjanaxsart'asawjuparpuripxta.
13Ukatpïjumanaklaykut'aqhisiñanakaxjan
qarjasipxañammunta.
14UkatwanayajjJesucristoTatitusanAwkiparaltʼasirakta.
15Jupatwaalajjpachansa,akapachansataqpachfamiliajj
sutinïpjje.
16 Jumanakar jach'a kankañaparjam
ch'amañcht'apxañamataki,chuymamanAjayupampi
ch'amañcht'apxañamataki.
17Cristoxiyawsäwilaykuchuymanakamanjakañapataki.
ukhamat jumanakax saphintata, munasiñan
ch'amanchatäpxañamataki.
18Taqesantonakampchikajjkuntïanchopa,largopa,
manqhapa,alturapaukamuytʼañyatipjjpan.
19Cristonmunasiñapuñt'apxam,ukamunasiñaxyatiñat
sipanjuk'ampiwa,ukhamatDiosantaqpachphuqhat
kankañapampphuqt'atäpxañamataki.
20Khititixtaqikuntixmayipktanukatamuyktanukatsipan
juk'ampch'amanïki,ch'amanïkistuukarjama.
21Jesucristotuqiiglesianjach'añchatäpantaqiwiñay,jan
tukuskirakapachanxa.Amén.
4JAQTHAPI
1NayaTatitunkatuntatjaqejja,kawkïrjawsäwimpitï
jawsatäpktaukarjamsarnaqapjjañamatakiwachiktʼapjjsma.
2Taqialt'atchuymampi,llamp'uchuymampi,
pacienciampi,maynitmaynikam munasiñampi
aguantasipxam.
3Ajayunmayachtʼatäñatakchʼamachasipjjam,ukhamat
sumankañampi.
4Mäsapajanchikiwutji,mäsapaAjayukiwutji,
kunjämtixjumanakaxjawsatäpktaukhama.
5MäsapaTatitu,mäsapaiyawsäwi,mäsapabautismo.
6MäsapaDiosawa,TaqenAwkiparakiwa,jupawtaqe
kunatsipansajilïri,taqekunatsipansa,taqenis
jumanakanïki.
7Ukampissapamayniruwkhuyapayasiñaxchurasi,
Cristonchuräwiparjama.
8Ukatwajupaxsäna:“Alaxpacharmakhatasinxa,katuntat
jaqinakarkatuntasinirpäna,jaqinakarchurarakïna”sasa.
9(Jichhaxalaxpacharmakhatxäna,¿kunasjupaxnayraqat
akauraqirsaraqanïna?
10Khititejjsaraqankänaukajja,taqealajjpachatsipansa
jukʼampjachʼarmakatkänaukapachparakiwa,ukhamat
taqekunphoqantañapataki.
11Jupastiyaqheparojjapostolonakchuräna.yaqhipanakax
profetanakäpxänwa;ukatyaqhipanakaxevangelistanaka;
ukatyaqhipanakax,pastoranakaukatyatichirinaka;
12Qullanyupaychirinakansumachuymanïpxañapataki,
Diosanarunakapyatiyañataki,Cristonjanchipar
ch'amañchañataki.
13Taqinisiyawsañanmayakïñasa,DiosanYuqapar
uñt'añasa,mäsumajaqirpuriñkama,Cristonphuqt'atjach'a
kankañaparpuriñkama.
14Jichhatuksarojjjaniwjukʼampwawäjjañäniti,yaqha
cheqanakartʼijtʼayatäñasataki,yaqhathayampi,jaqenakan
kʼarisiñapampi,kʼarikʼarikʼarinakampi,sallqjañatakejj
ikintatäñasataki.
15Ukampismunasiñampichiqayatichäwinak
parlapxañäni,taqikunanjupampchikajiltapxañäni,jupaw
p'iqipaxa,Cristowa.
16Taqpachjanchixsumamayachata,ch'akhanakax
ch'akhanakchurkiukampiwch'amañchasi,ukhamat
janchixjilxattaski,munasiñampich'amañchañataki.
17Ukhamasti,nayastiTatitunsutipuñt'ayaraktwa,jichhat
uksarojjjaniwyaqhajanjudiöpkiukanakajjinamaya
amuyuparjamsarnaqapkätati.
18JupanakanjanyatiñanïpjjataplaykuwDiosanjakäwipat
jitheqtatäpjjäna.
19Jupanakastijanamuyt'asisawq'añulurañanakar
katuyasipxäna,taqiq'añulurañanakmunañamp
lurapxañapataki.
20UkampisjumanakaxjaniwCristorukhamyatiqapktati.
21 Jumanakatix juparist'apxtaxa,jupamp
yatichatäpxaraktawa,kunjämtixchiqayatichäwixJesusan
utjkiukhama.
22Jumanakaxnayrasarnaqäwinakatapanukupxam,uka
nayrajaqiruxsallqjañmunañanakaparjamaxq'añuchatawa.
23Amuyunakamanmachaqartukupxam;
24Ukhamarusmachaqjaqimpisthapisipxam,ukajaqisti
Diosarjamawchiqakankañampi,chiqpachqullan
kankañampilurasiwayi.
25Ukhamastik'arinakapanukupxam,maynitmaynikam
chiqakparlapxam,maynitmaynikamch'amakïtanwa.
26Jumanakaxcolerasipxam,janjucharpurt'asipxamti,jan
intijalantpancolerasiñamxa.
27JanirakiwSupayarusch'amchurapxamti.
28Lunthatirixjaniwjuk'amplunthatasiñapäkiti,janukasti,
ch'amachasiñapa,amparapampaskinaklurañapataki,
ukhamatmunaskirchurañataki.
29Lakamatjanwaliarunakaxmistuñapäkiti,janukasti
kunatïaskïkiukawist'irinakarkhuyapayasiñatak
yanapt'añapa.
30DiosanqullanAjayupjanchuymust'ayapxamti,
qhispiyasiñurukamawsellatäpxtaxa.
31Taqeq'añuchuymanïñasa,colerasiñasa,colerasiñasa,
jach'ajach'atukuñasa,janwaliarunakparlañasa,
jumanakatjithiqtapxam,taqijanwaliamtanakampi.
139

EFESIOS
32Jumanakaxmaynitmaynikamawkhuyapt'ayasipxam,
maynitmaynikampampachasipxam,kunjämtixDiosax
Cristolaykupampachapktamukhama.
5JAQTHAPI
1UkhamastijumanakaxDiosanarkiripäpxam,munat
wawanakapjama.
2Munasiñampisarnaqapxam,kunjämtixCristox
munaskistuukhama,mäsumaq'apkirsumaq'apkir
luqtañataki,Diosarmäsacrificiochurañataki.
3Ucampisq'añujuchalurañanakasa,taqiq'añu
lurañanakasa,janukaxqullqimunañasa,janmäkutis
jumanaktaypinsutipuñt'ayatäpan,kunjämtixqullan
jaqinakarwakt'kiukhama.
4Janiwq'añuarunaksa,janamuyt'asisparlañasa,janirakiw
sawkasiñasjanwalïkiti,janukastiyuspagarapxam.
5Jumanakaxyatipxtawa,janiwkhitiq'añujuchaaljirisa,
q'añujaqisa,idolonakaryupaychañmunirinakasa,Criston
Reinopansa,Diosanreinopanherenciapkatuqañapäkiti.
6Jankhitisinach'usatarunakampisallqjapxamti,ukanak
laykuwDiosancolerasiñapaxjanist'asirwawanakarux
purini.
7Ukhamajjjanjupanakampchikamanqʼasipjjamti.
8Jumanakaxnayraxch'amakankapxayätwa,ukampis
jichhaxTatitunqhanapäpxtawa.
9(Ajayunachupaxtaqisumakankañampi,chiqaparu,
chiqakankañampiwutji).
10KunatixTatituraskïkiukyant'apxam.
11Janukastich'amakanjanachuluräwinakampi
chikachasipxamti,janukastichiqañcht'apxam.
12Kunatïjupanakatjamasatlurapkiukanakatparlañajj
waliphenqʼawa.
13Taqekunatïcheqañchatäkiukanakajjqhanampiw
uñachtʼayasi.
14Ukatwajupajjsäna:“Sartam,jiwatanakatsartam,
Cristowqhant'ätam”sasa.
15Ukhamastiamuyasipxam,janamuyt'asirjaqinakjam
sarnaqapxam,janukastiyatiñanjaqinakjamsarnaqapxam.
16Tiempoqhispiyapxam,urunakaxjanwaliwa.
17Ukatpïjumanakaxjanyatiñanipxam,janukastikuntix
Tatitunmunañapaxukamuyapxam.
18Janirakivinompimachjasipxamti,ukavinoxsintipuniw
utji.janukastiAjayunphuqt'atäpxam;
19Salmonakampi,himnonakampi,Diosaryupaychañ
qʼochunakampiparltʼapjjam,Tatiturqʼochupjjam,
chuymanakamanqʼochupjjam.
20JesucristoTatitusansutipjjarojja,DiosAwkisarojjtaqe
kunatyuspärapjjapunim.
21Maynitmaynikamist'asipxam,Diosaraxsarasa.
22Warminaka,chachanakamarist'asipxam,Tatiturjama.
23Chachaxwarminp'iqipawa,kunjamtïCristoxiglesian
p'iqipäkiukhama.
24Ukhamasti,kunjamtïiglesiaxCristoristʼkixa,
ukhamarakiwwarminakaxtaqikunanchachaparistʼapxpan.
25Chachanaka,warminakamarmunasipxam,kunjamtï
Cristoxiglesiarmunaskänaukhama.
26Umampiq'umachañataki,q'umachañataki,arupampi
umampijariqasa.
27Ukhamatmäjach'aiglesiaruñt'ayañapataki,janiwkuna
q'añuni,niarrugas,nikunaukhamutjañapäkiti.janukasti
qullanäñapataki,jankunaq'añuni.
28Chachanakaxwarminakaparuxpachpajanchiparjam
munasipxañapawa.Khititejjwarmiparmunaskiukajjjupa
pachpawmunasi.
29Janipuniwkhitisjañchiparuñiskänti.janukasti,Tatitux
iglesiaruxmanq'ayaraki,waliaskituñjaraki.
30Jiwasajjcuerpopansa,jañchipansa,chʼakhanakapasa.
31Ukatpïchachaxawkiptaykaparjaytanukusin
warmipampimayachasini,panpachaniwmäjañchikïpxani.
32Akaxmäjach'aimantatawa,ukampisnayaxCristotsa,
iglesiatsaparlaskta.
33Ukampissapamayniwwarmiparmunasipjjam,jupa
pachpasukhamaraki.ukatwarmixchachaparrespetatap
uñji.
6JAQTHAPI
1Wawanaka,awktaykamarTatitunist'apxam,ukax
chiqawa.
2Awkimarutaykamarjach'añcham;(ukastinayrïr
kamachiwaarsutapampi;)
3Ukhamatjumatakixwalikïskaniwa,akauraqinjaya
tiempojakañataki.
4Awktaykanaka,janwawanakamaruxcolerasipxamti,jan
ukastiTatitunuywatapa,iwxt'atauywapxam.
5Sirvirinaka,khitinakatixjumanakanuywirinakamarux
ist'apxam,kunjamtïCristorist'apktaukhama.
6Janiwnayrjampiluqtañampikiti,janukastijaqinakar
kusisiyirinakarjama.janukasti,Cristonluqtiripjamax
Diosanmunañapchuymatpachlurapxam;
7SumamunañampiwTatiturluqtapxañama,janiw
jaqinakarluqtapxañapäkiti.
8Yatipxam,khititixaskinaklurkiukaxTatitunkatuqani,
esclavojanukaxqhispiyata.
9Jumanakaxuywirinaka,ukhamarakiwjupanakar
lurapxam, jan axsarapxamti, Yatichirimax
alaxpachankxatapyatipxam.janirakiwjupampchika
jaqinakarrespetañaxutjkiti.
10Tukuyañatakixjilanaka,Tatiturch'amanïpxam,
ch'amapanch'amapampi.
11Diosantaqpacharmaduranakapuchasipxam,ukhamat
Supayank'arinakaparsaykatañataki.
12Janiwjañchinwilampinuwasipktanti,janukastijach'a
apnaqirinakampi,ch'amanapnaqirinakampi,akapachan
ch'amakanapnaqirinakampi,ajaytuqinjanwali
jaqinakampiwnuwastanxa.
13UkatpïDiosantaqpacharmadurapapt'asipxam,janwali
urunsaykatañataki,taqikunslurasaxsayt'asipxañamataki.
14Ukhamastisayt'asipxam,chiqakankañampich'uqt'ata,
chiqakankañpectoralisimpiisthapt'ata.
15Kayunakamstisumankañyatiyäwiwakichäwimp
isthapt'asipxam.
16Taqikunatsipansa,iyawsäwinescudopapt'asipxam,
ukaescudompiwñanqhajaqinakanninalaq'unakap
jiwayapxäta.
17Qhispiyasiñcasco,Ajayunespadapa,Diosanarup
apt'asipxam.
18Ajayunmayisipxam,taqimayisiñampi,achikt'asiwimpi,
taqiqullanjaqinakatakixtaqichuymamayisipxam.
19Nayatakixarunakchuratäñapataki,janaxsaraslakax
jist'arañataki,sumayatiyäwinakanimantatyatiyañataki.
20Nayastikatuntatmäembajadorätwa,ukhamatjan
axsarasarsuñajataki.
140

EFESIOS
21Jumanakaxnayanluratanakaxyatipxañamataki,
kunjämtixnayaxsarnaqktaukyatipxañamatakixTíquico
jilatawtaqikunsyatiyapxätam,jupastiTatiturchiqa
chuymanluqtirirakiwa.
22Nayastiukapachpaamtampiwjuparkhitanipjjsma,
nayansarnaqäwinakasyatipxañamataki,chuymanakamar
chuymacht'añapataki.
23Jilatanacarojjsumankañapa,munasiñampiiyawsäwimpi,
DiosAwquempi,JesucristoTatitumpita.
24KhitinakatixJesucristoTatitusartaqichuymmunapki
ukanakankhuyapayasiñapaxutjpan.Amén.(Romamarkat
qellqatEfesiosqellqatanakaru,Tíquicochachanqellqata).
141

Filipos
1JAQTHAPI
1JesucristonyanapirinakapaPablompi,Timoteompixa,
FiliposmarkanCristoJesusanqullanjaqinakaru,
obisponakampi,diácononakampiruwapayanipxsma.
2DiosAwkisampi,JesucristoTatitunkhuyapayasiñapasa,
sumankañasjumanakatakejjutjpan.
3NayajjDiosajaruwyuspärta,jumanakatamtasisa.
4Sapakutiwnayajjtaqejumanaklaykumayisïta,kusisit
mayisiña.
5Nayrïrurutjichhakam sumayatiyäwin
mayacht'asipxatamata;
6JumanakanaskiluräwinaklurañqalltkiukaxJesucriston
jutañapkamawphuqani.
7Nayatakixwalikïskiwataqijumanakatukhamlup'iñaxa,
jumanakarchuymajanutjataplayku.Nayankatuntataxan,
sumayatiyäwiarxayañatakisa,ch'amanchañatakisa,
taqiniwnayankhuyapayasiñaxampchikachasipxtaxa.
8Diosawnayarqhanañchi,kunjämtixJesucriston
chuymapantaqijumanakarmunapxsma.
9Ukmayipxsma,jumanakanmunasiñamaxjuk'amp
juk'ampyatiñanukhamaraktaqitaripäwinjilxatañapataki.
10Ukhamatjumanakaxaskinakjikxatapxañamataki;
Cristonurupkamaxtaqichuyma,janjuchani
sarnaqapxañamataki;
11Jesucristotuqiaskikankañachunakampiphuqt'atäpxam,
Diosarjach'añchañataki,jach'añchañataki.
12Jilatanaka,jumanakaxamuyapxañammunta,kunatix
nayarpaskataynaukaxjuk'ampsumayatiyäwinnayrar
sartañapataki;
13UkhamatCristorkatuntatätaxtaqpachpalacionsa,yaqha
chiqanakansaqhanstayi.
14WaljajilatanakawTatitunllawintatätaxaratinisipxi,
ukatjanaxsarasarunakarsuñatakixjuk'ampch'amanïpxiwa.
15Yaqhepajjenvidiasisa,chʼajjwañampiwCristot
yatiyapjje.yaqhepajjsumamunañanïpjjarakiwa.
16Maynixch'axwañanCristotyatiyi,janiwtaqichuym
ch'axwañanyatiykiti,janukastit'aqhisiñanakaxnayar
t'aqhisiyañyapt'añmunkitu.
17Maynïristimunasiñampiwuñt'ayasi,nayansuma
yatiyäwinakarxayañatakutt'ayataxyatisi.
18Ukhamajj¿kunsalurasma?ukhamakipansa,taqituqinsa,
uñnaqt'anïñtuqitsa,janukaxchiqatuqitsa,Cristot
yatiyatawa;ucatnayajjukankusisita,jïsa,kusisirarakïwa.
19Nayajjyattwa,jumanakanoracionanakamampi,
JesucristonAjayunchuräwipampiqhespiyatäñajataki.
20Nayajjtaqechuymasuytʼaskta,suytʼasktaukarjamajja,
janiwkunatsaphenqʼaskäti,janukastijanajjsartʼasaw
Cristojjcuerpojanjachʼañchatäni,jakañampijanukajj
jiwañampisa.
21NayatakixjakañaxCristowa,jiwañastiaskirakiwa.
22Nayatixjañchinjakaskäxa,akaxch'amachasitaxan
achupawa.
23Nayajjpaninjanwaltʼäwinktwa,Cristompsarjjañ
munaraktwa.ukaxjuk’ampaskiwa:
24Ukampisjumanakatakixjañchinjakañanjakañaw
juk'ampwakisi.
25Nayajjyattwa,nayajjtaqejumanakampchikäskä,
jumanakampchikäskä,ukhamatjumanakanjukʼamp
chʼamañchtʼatäñataki,iyawsäwimankusisiñataki.
26UkhamatjumanakanJesucristompijuk'amp
kusisipxañamataki,nayalayku,jumanakanukarwasitat
jutapxataxlayku.
27JumanakaxCristonsumayatiyäwipjamsarnaqapxam,
ukhamatjumanakaruñjirjutapxäma,janukaxjan
sarapxäma,jumanakansarnaqäwinakamist'añataki,mä
sapaajayunsayt'asipxañamataki,mäamuyumpiiyawsäwi
laykuch'amachasipxañamatakisumayatiyäwinakat
yatiyañataki;
28Jumanakanuñisirinakamampixjaniwkunaaxsarañas
utjkaniti,jupanakatakixmächimpuwtukjatäñapa,jan
ukastijumanakatakixqhispiyasiñuñacht'äwiwa,Diosan
qhispiyasiñapawa.
29JumanakaruxCristolaykuxchuratawa,janiwjupar
iyawsañakikiti,janukastijupalaykut'aqhisiñaw
churataraki.
30Jumanakaxnayampch'axwañanuñjapxta,jichhax
nayampchikach'axwañist'apxaraktawa.
2JAQTHAPI
1UkhamastiCristonchuymacht'äwipa,munasiñampi,
Ajayunmayachasiña,chuymampi,khuyapayasiñampi.
2Jumanakaxnayankusisiñaxphuqapxam,jumanakax
pachpaamuyunïpxam,mäpachpamunasiñampi,mäsapa
amuyumpi.
3Janiwkunasch'axwañampi,inamayajach'ajach'a
tukuñampislurasiñapäkiti;ukampisalt'atchuymampisapa
maynixjupanakatsipanjuk'ampsumauñjapxpan.
4Janiwsapamaynixmunañapsauñch'ukiñamäkiti,jan
ukastisapamayniwmayninakanyänakapuñch'ukipxaraki.
5Ukaamuyunakjumanaktaypinutjpan,CristoJesusamp
chika.
6JupanakastiDiosaruñtasitäpkchïnsa,Diosampkikipäñajj
janiwlunthatasiñäkaspasukhamamuyapkänti.
7Jupastijanwalituñt'atäxänwa,mäuywataruñtataw
tukusxäna,jaqiruñtatawtuküna.
8Jaqirjamuñt'atäsinsti,alt'atchuymampiwist'asïna,
jiwañapkama,cruzanjiwañapkama.
9UkatpïDiosaxjuparjach'arapti,taqisutitsipansa
juk'ampsumasutichuraraki.
10 Ukhamat Jesusan sutipxarux taqiniw
qunqurt'asipxañapa,alaxpachankiryänaka,akapachankir
yänaka,akauraqimanqhankiryänaka.
11JesucristoxTatituwsapxañapa,ukhamatDiosAwkin
jach'añchañapataki.
12Uqhämastimunatjilatanaka,kunjämtixjumanakax
nayratpach ist'apkta ukhama,janiw nayan
nayraqatajankjamist'apktati,janukastijichhaxjuk'ampjan
nayanjanutjkasinxa,ajjsarañampi,khathatt'asisa,juma
pachpawqhispiyasiñlurapxam.
13Diosawjumanaktaypinch'amachasi,munañaparjama,
munañaparjamlurañasataki.
14Taqikunsajanarnaqasiñampi,janch'axwañampi
lurapxam.
15UkhamatDiosanwawanakapa,janjuchani,janjuchani,
janjuchani,q'añuq'añu,q'añumarkataypina,jupanak
taypinakapachanqhanaruñtatqhant'apxañamataki.
142

Filipos
16Jakañarukatxarupxam;Cristonurupankusisiñajataki,
janinach'usatt'ijtxatajataki,janirakiwinamay
irnaqatajataki.
17Jïsa,nayatixiyawsäwimansacrificioukatluqtat
luqtasïtaxa,taqijumanakampchikawkusisipxta,
kusisipxaraktwa.
18Ukapachparakiwjumanakaxkusisipxta,nayampchika
kusisipxarakim.
19UcampisTatitJesusaruwconfiyasta,Timoteorojj
jank'akiwjumanakanukarkhitani,nayajjjumanakan
kunjamäsipktamukyatisajjchuymacht'atäñajataki.
20Nayajjjaniwkhitisnayajjukhamamuyunïkti,jupajj
jumanakankunjamäsipktamuksumuñjani.
21Taqinipuniwjupanakanmunañapthaqhapxi,janiw
Jesucristonyänakapthaqhapkiti.
22Jumanakaxyatipxtawa,kunjämtixmäwawax
awkipampchikäkiukhama,nayampchikasuma
yatiyäwinakyatiyañataki.
23Nayastijuparkhitañsuyaskta,kunjämtixnayampchika
sarnaqaniukuñjañkama.
24UcampisTatituruwconfiyasta,nayapachpawmäjuk'a
jutä—sasa.
25UkampisEpafroditojilaxa,irnaqirmasixa,soldado
masija,janukastikhithanitkhithañawwakisispasasaw
amuyasta.
26Jupajjtaqeniruwwalmunasipjjayäta,jupajjusutätap
istʼapjjatamatjja,walillaktʼatawjikjjatasïna.
27ChiqpachansaJesusaxniyajiwañkamawusutäskäna,
ukampisDiosaxjupatkhuyapt'ayasïna.janiwjupasaparuki,
janukastinayaru,janllakisiñatsipansallakisiñajataki.
28Nayastijuk'ampamuyt'asisawjuparkhithta,
kunapachatix wasitat uñjapxäta ukkhaxa,
kusisipxañamataki,nayasjuk'ampllakisiñajataki.
29Ukhamasti,Tatitunmayakïsintaqikusisiñampi
katuqapxam;ukatukhamsumauñt’atäñampiwkatxaruña:
30Cristonluräwiplaykuxniyajiwañampïskänwa,janiw
jakañapsaapanukuñapäkänti,nayarjanluqtapxañamataki.
3JAQTHAPI
1Tukuyañatakixjilanaka,Tatitunkusisipxam.Ukapachpa
arunakjumanakarqillqañaxa,janiwnayatakixllakisiñakiti,
janukastijumanakatakixjaniwkunajanwalt'awisutjkiti.
2Allqamarinakatamuyasipxam,janwaliluririnakat
amuyasipxam,janamuyt'asirjaqinakatamuyasipxam.
3Jiwasajjcircuncidatäpjjtanjja,Diosarojjajayun
yupaychapktanjja,CristoJesusampikusisipktanjja,
janirakiwjañchinsaconfiyktanti.
4Nayajjjañchirconfiyaskchiyätsa.Maynitixjañchipar
atinisiñatakutjatapamuychixa,nayaxjuk'ampi.
5Llatunkurunaksaraqataruwcircuncidasipxäna,israelita,
Benjamíntribut,mähebreohebreo.Kamachituqitxa,mä
fariseo;
6Taqichuymach'amachasiñtuqitxa,iglesiararknaqaña;
Leyinutjkiukachiqaparllamkt'apxam,janjuchani.
7Kunatixnayatakixaskïkiukanakxa,Cristolaykux
apt'atawuñjta.
8Janpächasisawtaqekunsanayajjapt'asta,CristoJesus
Tatitujaruñt'añajjataqui.
9Jupanjikxatapxam,janiwnayanchiqaparuñjañax
utjkituti,Leytuqitjuti,janukastiCristoriyawsäwilayku
chiqakankañaxutji,Diosanchiqakankañapiyawsäwi
layku.
10Juparuñt'añajataki,jaktäwipanch'amapuñt'añajataki,
t'aqhisiñanakapanmayakïtapa,jiwañapkama.
11Nayatixjiwatanakanjaktäwiparpuriristxa.
12Janiwnayajjkuntïnayajjjikjjatkayätaukhama,
janirakiwnayajjjanjuchanïkayätaukhamäkti,janukasti,
nayararkta,CristoJesusannayarojjkatjaskäyätauk
amuyañataki.
13Jilatanaka,janiwnayapachpaskatjatäkaspasukham
amuyaskti,janukasti,akanakluraskta,kunanakatï
qhipharkirïkiukanakarmasisa,kunanakatïnayrankkäna
ukanaksaaptʼasiraktwa.
14Diosanjach'ajawsäwipkatuqañataki,CristoJesusan
jach'ajach'atukuñapkatuqañataki.
15Ukhamajjtaqekunatïjanpantjasirjaqëpkiukanakajja,
ukhamamuyapjjañäni,jumanakatejjyaqhaamuyunïpkäta
ukhajja,Diosawukqhanañchapjjätam.
16Ukhampachasa,kawkïrirutixnayratpachpuriwayktan
ukapachpakamachirjamsarnaqapxañäni,pachpa
amuyuparjamsarnaqapxañäni.
17Jilatanaka,nayararkirinakäpxam,khitinakatïukham
sarnaqapkiukanakaruñt'ayapxam,kunjamtïjumanakax
nanakarmäuñacht'äwjamuñjapktaukhama.
18(Nayaxwaljakutiwjupanakatsapxsma,jichhax
jacht'asisawsapxsma:Cristoncruzanuñisirinakapawa.
19Jupanakantukusiñapaxt'unjañawa,Diosapax
purakapawa,jach'akankañapastip'inqachatawa,akauraqin
yänakapatlup'iski).
20Jiwasanakansarnaqañasaxalaxpachankiwa;Ukatsti
JesucristoTatituQhispiyirirusuyt'apxta.
21Jupawq'añujañchisaruxmayjt'ayani,jach'ajanchipar
uñtasitäñapataki.
4JAQTHAPI
1Uqhämasti,munatjilanacajja,munatjilanacajja,
kusisiñajja,coronajja,uqhamaTatitursaytʼapjjam,munat
munatjilatanakajja.
2NayajjEuodías,Sintiquesatchacharuwachiktʼapjjsma,
jupanakajjmäpachpaamuyunïpjjañapataki.
3Chiqpachyugomasi,nayampchikasumayatiyäwi
yatiyañanirnaqirwarminakaruyanapt'añamataki,
Clementempi,yaqhairnaqirmasinakajampiru,jupanakan
sutinakapaxjakañlibronqillqt'atawa.
4Tatitunsapürukusisipxam,nayastimayampiwsista:
‘Kusisipxam’sasa.
5Jumanakanjansintich'amanïtamaxtaqiniwyatipxpan.
Tatituxjak'ankxiwa.
6Jankunatamuyasipxamti;UcampistaqekunsaDiosar
mayisipjjam,achikt'asisa,yuspärañampi.
7Diosansumankañapa,taqiamuyt'añatsipansa,
chuymanakamsa,amuyunakamsaCristoJesustuqiw
jark'aqani.
8Tukuyañatakixjilatanaka,kunatixchiqäki,kunatix
chiqapäki,kunatixchiqapäki,kunatixq'uma,kunatix
munaski,kunatixsumauñt'atäkiukanakxa.kunasuma
sarnaqañasutjchi,jach'añchañasutjchi,ukanak
amuyt'apxam.
9Kuntixjumanakaxyatiqapkta,katuqapkta,ist'apkta,
nayatuñjapktaukanaklurapxam.
143

Filipos
10Ucampisnayajjwalpunkusisiyäta,jichhajjqhepqhepat
nayarllakisipjjatamlayku.Ucampisjumanacajj
amuyasipcäyätawa,ucampisjanch'amanïpcäyätawa.
11Janiwnayajjpisinjakañatparlkti,nayajjkusisitjakasiñ
yateqawayta.
12Nayajjjiskʼachasiñyattwa,waljanïñsayattwa,taqe
cheqansa,taqekunansanayarojjtaqekunsa,manqʼat
awtjatäñajatakiwyatichapjjetu,waljanïñatakisa,jan
waltʼäwinakanuñjasiñatakisa.
13Ch'amañchirCristotuqiwtaqikunslurirista.
14Jumanakaxwaliaskinaklurapxtaxa,nayan
t'aqhisiñanakaxa.
15JumanakaxFiliposmarkankirinakaxyatipxaraktawa,
sumayatiyäwinakyatiyañqalltanMacedoniamarkat
sarxayätaukhaxa,janiwkunaiglesiasnayampchikachurañ
tuqitsa,katuqañtuqitsaparlapkituti,janukasti
jumanakakiwyatiyapxirïta.
16Tesalónicamarkanxmäkutimpiwnayanmunañajatak
khithanipxtaxa.
17Janiwmäregalomunataxlaykukiti,janukastiachunak
jumanakancuentamlaykuxwaljaachunakmunta.
18Ucampistaqekunawutjitu,waljarakiwa,Epafrodito
chachatkuntïjumanakatapayanipktaukanakkatoqta,mä
sumaq'apkirq'apkirq'aphinïta,mäsacrificioDiosar
kusisiyañataki.
19UkampisDiosaxtaqikunatixmunaskiukanak
churapxätam,CristoJesustuqijach'akankañapampi.
20JichhastiDiosAwkisanjach'añchatäpanwiñay
wiñayataki.Amén.
21CristoJesusantaqisantunakararuntt'apxam.Nayamp
chikäpkiukajilatanakaxaruntt'apxsmawa.
22Taqesantojaqenakawarunttʼapjjsma,jukʼampejj
Cesaranutapankirinakawarunttʼapjjsma.
23JesucristoTatitusankhuyapayasiñapajjtaqe
jumanakampïpan.Amén.(EpafroditochachanRoma
markatqellqatFiliposmarkankirjilatkullakanakaru).
144

Colosenses
1JAQTHAPI
1PabloxJesucristonapóstolapätwa,Diosan
munañaparjama,Timoteojilasampi.
2Colosasmarkankirqullanjaqinakaru,Cristoriyawsir
jilatanakaru:DiosAwkisampi,JesucristoTatitun
khuyapayasiñapampi,sumankañampi.
3NanakajjJesucristoTatitusanAwkiparuwyuspärapjjta,
sapakutiwjumanakatakmayisipjjta.
4CristoJesusariyawsapxatamatsa,taqiqullanjaqinakar
munasitamatsaist'apxtwa.
5Akasuyt'äwixjumanakatakixalaxpachanimatäxiwa,uka
suyt'äwitxjumanakaxnayraxsumayatiyäwinakanchiqa
arunakaptuqiwist'apxta.
6Ukawjumanakarpurini,kunjämtixtaqiakapachanutjki
ukhama.JumanakastiDiosankhuyapayasiñapist'apktauka
urutpachachunakchuri,kunjämtixjumanakanlurapki
ukhama.
7JumanakaxEpafrasmunatesclavomasisat
yatipxaraktawa,jupaxjumanaklaykuxtaqichuymaCriston
luqtiripawa.
8JuparakiwAjayunmunasiñamyatiyapxitu.
9Ukist'apkäyätukaurutpachjaniwjumanakatakmayisiñ
jaytanukupkti,munañapyatiñampiphuqt'atäpxañamataki,
taqi yatiñampi, ajay tuqit amuyt'añampi
phuqt'atäpxañamataki.
10UkhamatTatiturwakt'atsarnaqapxañamataki,taqi
kunaskusisiyañapataki,taqisumaluräwinakan
achupxañamataki,Diosarjuk'ampuñt'apxañamataki.
11Taqich'amampich'amanchata,jach'ach'amaparjama,
taqipacienciampi,kusisiñampipacienciampi;
12DiosAwkiruyuspagarapxam,jupawqullanjaqinakar
qhananherenciapkatuqañasatakyanapt'istu.
13Jupawch'amakanch'amapatqhispiyistu,munat
YuqapanReinoparkatuyapxitu.
14Jupanwilaptoqewqhespiyatätanjja,mäarunjja,
juchanakasatpampachatätanwa.
15JupajjjanuñjkañDiosanuñnaqapawa,jupajjtaqe
luratanakannayrïrwawapawa.
16Jupatuqiwtaqikunatixalaxpachanutjki,akauraqin
utjkiukanakaslurasiwayi,uñjkaya,januñjkaya,
trononakas,apnaqäwinakasa,jach'aapnaqirinakasa,
ch'amanïñasa.
17Jupajjtaqekunatnayrawutji,jupampiwtaqekunasutji.
18Jupawcuerponp'iqipäki,iglesianp'iqipawa,jupaw
qalltaxa,jiwatanaktaypitnayrïrwawapawa.ukhamattaqi
kunanjuparnayrankañapataki.
19Awkejjjupartaqechuymajakañajjwalkusisïna.
20Ukatsti,cruzanwilaptuqisumankthapisawtaqikuns
jupampsumankthapiyäna.Jupatuqiwnayaxsista,aka
uraqinyänakapasa,janukaxalaxpachankiryänakasa—
sasa.
21Jumanakastijanwaliluräwinakampijayarst'atäpkta,
uñisirinakäpkäyätasa,jichhastisumankthapipxi
22Jiwañtuqiwjañchipanjanchiparuñt'ayapxañama,
jumanakarqullan,janjuchani,janjuchañchatäñ
munapxañamataki.
23 Jumanakatix iyawsäwiman sayt'atäsipkäta,
sumankthapita,janitixDiosansumayatiyäwisuyt'äwipat
jithiqtapxäta,ukasumayatiyäwitixist'apkta,alaxpacha
manqhankirtaqijaqinakaryatiyatänwa.NayaPabloxuka
tuqitluqtiritutt'ayatätwa;
24Jichhastijumanaklaykut'aqhisiñanakajatkusisipxam,
Cristonjanchiplaykut'aqhisiñanakapatqhipharkirjaqir
phuqt'apxam,ukapachparakiwiglesiaxutji.
25Nayastimäluqtiritutt'ayatätwa,kunjämtixDiosax
jumanaklaykuchurkituukarjama,Diosanarup
phuqhañajataki.
26Ukaimantatyatiñaxnayratpachimantatänwa,ukampis
jichhaxqullanjaqinakaruñt'ayatäxiwa.
27JupanakarustiDiosaxjanjudiöpkiukanakaryatiyañ
munäna.UkaCristowjumanakanjach'akankañ
suyt'äwipaxa.
28Nanakaxjupatyatiyapxta,sapamayniruwiwxt'apxta,
sapamayniruwtaqiyatiñanyatichapxta.Ukhamatsapa
maynirCristoJesusanjanjuchaniuñacht'ayañasataki.
29Ucampisnayajjch'amachastwa,jupanlurataparjam
ch'amachasisa,nayajjch'amampiwch'amachaskitu.
2JAQTHAPI
1Nayajjyatiñmuntwa,jumanaklayku,Laodicea
markankirinakataki,khitinakatïjanjañchinajanujarjan
uñjapkituukanakata,kunjajachʼachʼajjwañasutjituuk
yatipxañama.
2Ukhamatchuymanakapanchuymacht'atäpxañapataki,
munasiñampimayachatäpxañapataki,ukhamaraktaqi
qamirkankañanakkatuqapxañapataki,ukhamatDiosan,
Awkin,Cristonimantatyatiñapuñt'apxañapataki.
3Jupantaqiyatiñkankañampi,yatiñampiimantatawa.
4Nayastiarst'apxsmawa,jankhitisjumanakarsallqjañataki.
5Nayajjjanisjañchinjanutjkchiyätjja,ajayunjja
jumanakampïsktwa,kusisita,jumanakan suma
uttʼayatäpjjatamuñjasa,Cristorconfiyapjjañamataki.
6KunjamtïjumanakajjCristoJesusTatiturkatoqapktajja,
ukhamarakiwjupampchiksarnaqapjjäta.
7Jupansaphintata,ch'amañcht'atäpxam,iyawsañan
ch'amanchasipxam,kunjämtixyatichapktaukhama,
yuspagarapxarakim.
8Amuyasipxam,jankhitisfilosofíatuqi,inamayasallqjaña
tuqi,jaqinsarnaqäwiparjama,akapachanqallta
yatichäwiparjama,janCristoruñtasita.
9JupantaqiDiosanphuqt'atkankañapaxjanchipanjakaski.
10JumanakaxDiosanphuqt'atäpxtawa,jupawtaqi
apnaqäwinp'iqinchiripawa.
11Jupampiwcircuncidatäpxtaxa,janamparani
circuncisiónukampchika,Cristoncircuncisióntuqiw
jañchinjuchanakapatapanukupxtaxa.
12Jupampchikabautisasisinimt'atäpxam,uka
bautisasiñampiwjupampchikajaktapxtaxa,Diosan
iyawsäwiplayku,jupawjiwatanaktaypitjaktayäna.
13Jumanakaxjuchanakamampi,jancircuncidatäpxatamat
jiwatäxasaxa,jupampchikawjaktayapxtam,taqi
juchanakampampachasa.
14Nanakcontrasayt'atkamachinakq'alchhaqtayasa,
cruzanch'akkatasinthakhitapsüna.
15Jupastijach'aapnaqäwinakampi,ch'amampiatipjasaw
qhanuñacht'ayäna.
16Ukhamasti,jankhitisjumanakarjuchañchapxamti,
manq'añtuqita,umañatuqita,niqullanurutuqita,machaq
phaxsituqita,sábadourutuqita.
145

Colosenses
17Ukanakaxjutïrinutjkaniukanakanch'iwipawa;ukampis
janchixCristonkiwa.
18Janikhitisjumanakarsallqjapxamti,taqichuymaalt'at
chuymampi,angelanakampyupaychasa,januñjkasinjan
uñjkayanakarmantasa,inamayakiwjañchinamuyupampi
jach'ajach'atukusa.
19P'iqirjankatxaruñaxa,kawkïrp'iqittixtaqpachjanchix
ch'akhanakampi,ch'akhanakampimanq'atluqtkäna,ukat
mayacht'atäkiukaxDiosanjilxattataparjamawjilxattaski.
20Ukhamasti,jumanakatixakapachanqalltatpach
Cristompchikajiwatäpxstaxa,¿kunatsaakapachan
jakasipkaspaukhamkamachinakist'apxtaxa.
21(Janllamkt'amti;janmallt'amti;janamparamti;
22¿Kawkïrinakastaqinist'unjatäpxani;)jaqinakan
kamachinakaparjama,yatichäwinakaparjama?
23Yatiñkankañuñacht'ayi,munañampiyupaychañampi,
alt'atchuymampi,janchirjanyäqañampi.janiwkuna
jach'añchäwisjañchinkusisiñatakutjañapäkiti.
3JAQTHAPI
1JumanakatixCristompchikajaktapxstaxa,alaxpachankir
yänakthaqhapxam,kawkhantixCristoxDiosankupïxapan
qunt'atäki.
2Alaxpachankiryänakaruwmunasipxam,janiwakauraqin
yänakaparuxmunasipxamti.
3Jumanakaxjiwatäxapxtawa,jakäwimaxCristompchikaw
Diosanimantatäxi.
4KunapachatixCristoxjakañasaxuñstkaniukkhaxa,
jumanakaxjupampchikawjach'akankañampuñstapxäta.
5Ukhamastiakauraqinutjkiukach'akhanakamar
jiwayapxam;q'añujuchalurañanaka,q'añulurañanaka,jan
walimunasiñanaka,janwalimunañanaka,munaña
munañanaka,ukaxidolonakaryupaychañawa.
6UkalaykuDiosancolerasiñapaxjanist'asirwawanakarux
puri.
7Jumanakastimäqawqhatiemponsarnaqasipkäyäta,
kunapachatïjupanakampchikajakasipkayätaukhasa.
8Jichhastijumanakaxtaqiukanakapanukupxaraktawa.
colerasiña,colerasiña,janwaliamuyu,Diosarjiskʼachaña,
lakamatqʼañutparltʼaña.
9Janmaynitmaynikamk'arisipxamti,nayrajaqirus
luratanakapampiapanukupxatama.
10Ukatstimachaqjaqimpiisthapisipxarakim,ukax
machaqjaqiruñt'atawa,khititixjuparlurkiukarjama.
11Kawkhantixgriego,judio,circuncisión,jancircuncida,
Barbaro,escita,esclavo,libre,janukastiCristoxtaqi
kunawa,taqikunansautji.
12Ukhamasti,Diosanajllitäpkiukhama,qullana,munat
jilatanaka,khuyapayasiñampi,khuyapayasiñampi,alt'at
chuymampi,llamp'uchuymampi,pacienciampi
isthapisipxam.
13Maynitmaynikamjanwalt'ayasipxam,maynit
maynikam pampachasipxam,maynitmaynikam
ch'axwañanxa.
14Taqiukanakatsipansa,munasiñampiisthapt'asipxam,
ukaxjanjuchanikankañawa.
15Diosansumankañapajjchuymanakamanapnaqpan,uka
sumankañawjumanakajjmäsapacuerponjawsatäpjjtajja.
ukatstiyuspagarapxam—sasa.
16Cristonarupaxjumanakantaqiyatiñanutjpan.
Salmonakampi,himnonakampi,ajaytuqitq'uchunakampi,
maynitmaynikamewjjt'asipxam,chuymanakamanTatitur
q'uchupxam.
17Kuntixjumanakaxarunakasajanukaxluräwinakansa
lurapxäta,taqikuntixTatitJesusansutipxaruxlurapxam,
DiosAwkisarjupatuqiyuspagarapxam.
18Warminaka,chachanakamarist'asipxam,Tatitun
munañaparjama.
19Chachanaka,warminakamarmunasipxam,janirak
jupanakcontraxchuymust'ayasipxamti.
20Wawanaka,awktaykamartaqikunanist'apxam,ukax
Tatiturkusisiyi.
21Awkinaka,wawanakamarojjjancolerapjjamti,jan
aynachtʼapjjañapataki.
22Sirvirinaka,taqikunanuywirinakamarjañchin
munañaparjamist'apxam.janiwnayrampiluqtañampikiti,
jaqinakarkusisiyirinakarjama;janukasti,sapachuymampi
Diosaraxsarapxam.
23Kuntixlurapkätaukxa,Tatiturjamaxtaqichuyma
lurapxam,janiwjaqinakarlurapxañamäkiti.
24Jumanakaxyatipxtawa,Tatitunherenciapkatuqapxäta.
25Ukampiskhititixjanwalilurkiukaxjanwaliluratapat
katuqani.
4JAQTHAPI
1Yatichirinaka,luqtirinakamaruxkunatixchiqaparu,mä
kipkakïkiukchurapxam;AlaxpachanmäYatichiriutjatap
yatipxaraktawa.
2Diosarmayisisipkakim,yuspärasajjukapachparakiw
amuyasipjjam.
3Diosaxmäpunkujist'arañapataki,Cristonimantat
yatiyäwiparsuñasataki,nayatakixnayaxkatuntat
uñjasiraktwa.
4Ukhamatnayajjuñachtʼayañajataki,kunjämtejjnayajj
arsuñajäkiukhama.
5Yatiñkankañampiwanqankirinakampixsarnaqapxam,
pachapqhispiyapxam.
6Arunakamajjkhuyapayasiñampi,chʼuñumpichʼuñumpi
chʼuñuyatäpan,ukhamatkunjamsasapamaynir
jaysapjjañamaukyatipxañamataki.
7Tíquicoxtaqikuntixnayanutjkituukyatiyapxätam,
jupaxwalimunatjilatawa,taqichuymaluqtiri,Tatitun
yanapirimasipawa.
8Juparustinayajjjumanakanukarkhitanipjjsma,jupajj
kunjamäñapänsaukyatiñapataki,chuymanakamar
chuymacht'añapataki.
9Onésimojilatampichika,jupajjjumanakatmaynïriwa.
Jupanakawtaqikuntixakanluraskiukanakyatiyapxätam.
10Aristarcokatuntatmasixaxjumanakaruwaruntt'apxtam,
BernabesanMarcokullakapanyuqapampiru,jupar
llamkt'asawkamachinakkatuqapxtaxa.
11JesusaxJustosatawa,jupanakaxcircuncisión
ukankapxiwa.JupanakakiwDiosanReinopanirnaqir
masinakajaxa,jupanakawnayatakixchuymacht'apxitu.
12Epafraschachastijumanakatmaynïriwa,Criston
luqtiripawa,jupawaruntt'apxsma,taqichuymawjumanak
laykuxDiosarmayisiñatakch'amachasi,ukhamatDiosan
munañaparjamjanjuchani,phuqatsayt'atäpxañamataki.
13Jupajjjumanakatsa,Laodiceamarkankirinakataki,
Hierápolismarkankirinakatakiswalpunmunasi,uknayajj
juparuwqhanañchtʼta.
14MunatqulliriLucas,Demas,aruntt'apxsma.
146

Colosenses
15Laodiceamarkankirjilatanakaru,Nimfasa,utapankir
iglesiarusaaruntt'apxam.
16Kunapachatixakaqillqataxjumanaktaypinliyt'atäni
ukkhaxa,Laodiceankiriglesianliyt'apxam.Jumanakax
ukhamarakiwLaodiceamarkatqillqatqillqatliyt'apxarakta.
17Arquipochacharuxsapxam:“Tatituryatiyañkatuqkta
uksumamuyt'asim,ukhamatphuqhañamataki”sasa.
18NayaPablonamparapamparuntt'apxsma.Nayan
lazonakajatamtasipxam.Khuyapayasiñaxjumampïpan.
Amén.(RomamarkatColosenseslibrokamajjTíquicoukat
Onesimochachanqellqatawa).
147

1Tesalonicenses
1JAQTHAPI
1Pablompi,Silvanompi,Timoteompi,Tesalónica
markankirtamanakaru,DiosAwkisampi,Tatit
Jesucristompichikt'atäpkiukaiglesiaru:DiosAwkisampi,
JesucristoTatitunkhuyapayasiñapampi,sumankañapampi.
2TaqijumanakatDiosaryuspärapxapuntwa,
mayisiñanakajanxjumanakatarst'apxaraktwa.
3Janjaytjasawamtasipjjam,DiosAwkisannayraqatapansa,
DiosAwkisannayraqatapaniyawsäwimpi,munasiñampi
chʼamachasipjjatamsa,pacienciampisuytʼapjjatamat
amtasipjjam.
4Munatjilatanaka,Diosanajllitätamyatipxam.
5Nayansumayatiyäwisajjjaniwarumpikijumanakar
puripktamti,janukastichʼamampi,QollanAjayumpi,taqe
chuymachʼamampijutapjjtam.kunjämtixjumanakax
yatipktakunjämjaqinakäpxsmajumanaklayku.
6Jumanakaxnanakanarkiripäpxtawa,Tatitun
arkiripäpxaraktawa,waljat'aqhisiñanakanarunak
katuqapxtaxa,QullanAjayunkusisiñampi.
7UkhamatjumanakaxMacedonia,Acayamarkanakan
iyawsirinakanyateqapäpxtaxa.
8JumanakatTatitunarunakapaxjaniwMacedonia,Acaya
markanakist'askiti,janukastitaqichiqanwaDiosar
iyawsäwimaxyatiyasi.ukhamatjankunsarsuñaxwakiskiti.
9Jupanakastiuñacht'ayapxituwkunjämtixjumanakar
mantapxta,kunjämtixjumanakaxidolonakjanuñt'ayas
jakkirchiqpachDiosarluqtañatakDiosarkutt'apxtaxa.
10UkxarustialaxpachatYuqaparsuyt'apxam,jupar
jiwatanaktaypitjaktayäna,jupastijutañapäkänuka
colerasiñatqhispiyistu.
2JAQTHAPI
1Jilatanaka,jumanakpachpawyatipxta,jumanakar
mantañaxjaniwinamayakïkänti.
2UkampisnayraxFiliposmarkant'aqhisiyatuñjasipkäyät
ukaqhipatp'inqachatuñjasipkäyätukaqhipatsti,Diosan
sumayatiyäwipjumanakaryatiyañatakixjanaxsarasaw
ch'axwapxäyäta.
3Nayanewjjtʼanakajjjaniwsallqjatäkänti,janirakiwqʼañu
luräwinakatsanisallqjatäkänti.
4UkampiskunjamtïDiosaxDiosansumayatiyäwinakap
atinisiñatakjaytkistuukhama,ukhamarakiwparlasktanxa.
janiwjaqinakarkusisiyañmunkiti,janukastiDiosaw
chuymasyant'i.
5Nanakaxjaniwkunapachasjach'ajach'atukuñarunak
arsupkti,kunjamtïjumanakaxyatipktaukhama.Diosaw
qhanañchi:
6Cristonapostolonakapjamajjwalichʼamäkiristaukhajj
janiwjaqenakatjachʼañchatäñthaqapkti,janirakiw
jumanakatsa,yaqhanakatsajachʼañchatäñthaqapkti.
7Nanakaxjumanaktaypinllamp'uchuymanïpxtwa,
kunjämtixuywirixwawanakaparuñjkiukhama.
8Jumanakarmunasiñampimunapjjasajja,janiwDiosan
sumayatiyäwinakapyatiyañmunapkti,janukastipachpa
almanakajyatiyañmunapjjayätwa,jumanakajjnanakajj
walimunatäpjjtawa.
9 Jilatanaka, jumanakax amtasipxtawa,
ch'amachasitanakasat,ch'amachasitanakasat,arumayuruw
irnaqapxirïta,jumanakatmaynirusjanjuchañchañ
munapxataplayku,Diosansumayatiyäwinakap
yatiyapxsma.
10Jumanakasti,Diosasqhanañchirinakäpxtawa,
jumanakaxiyawsirinakataypinxa,kunjaqullansa,
chiqaparu,janjuchañchatawsarnaqapxta.
11Jumanakaxyatipxtawa,kunjämtixmäawkix
wawanakaparlurkiukhama.
12 Ukhamatjumanakax Diosan askipjam
sarnaqapxañamataki,jupawjumanakarjawsapxtam
reinoparjach'añchañataki.
13UkatpïDiosaruxjanjaytjasawyuspagarapxta,
kunapachatïDiosanarupist'apktaukkhaxa,janiw
jaqinakanaruparjamkatuqapktati,janukastikunjämtix
chiqpachanutjkiukhamarjamawkatuqapxtaxajumanakan
iyawsirinakanjja,ukhamarakiwirnaqtʼaraki.
14Jilatanaka,JudeanCristoJesusampmayakïpkiuka
iglesianakanarkirinakapäpxtawa.
15JupanakawTatitJesusaru,profetanakaparusjiwayapxi,
arknaqapxitu.JupanakastijaniwDiosarkusisiyapkiti,taqi
jaqinakcontrawsayt'asipxi.
16Jupanakanqhespiyatäñatakjanjudiöpkisukanakamp
parlañasjark'istu,juchanakaparsapüruphuqt'ayasiñataki.
17Jilatanaka,jumanaktaypitmäjuk'apachatakiw
apaqatäpxta,janiwchuymasanapaqatäpkti.
18UkatpïnayaPablo,jumanakanukarmayampmayamp
jutañmunapxirïta.ukampisSupayajjjarkʼkistuwa.
19¿Kunasuytʼäwisa,kusisiñasa,kusisiñasa?¿Janit
jumanakas Jesucristo Tatitusan jutäwipan
nayraqatapankapkta?
20Jumanakawjach'akankañaxa,kusisiñasa.
3JAQTHAPI
1Ukatpïjanaguantañpuedxapxirïtaukhaxa,Atenas
markansapakjaytañaxwaliaskïkaspasukham
amuyapxirïta.
2Timoteojilataruwkhithäna,jupastiDiosanluqtiripa,
Cristonsumayatiyäwipanirnaqirmasinakasar
ch'amañcht'añapataki,iyawsäwimanchuymacht'añapataki.
3Ukhamatjankhitisukat'aqhisiñanakampixchuym
ch'allxtayasiñapataki,jumanakaxyatipxtawauka
t'aqhisiñanakanutt'ayatäpxataxa.
4Chiqpachansa,jumanakampïpkäyätukkhaxa,nayratpach
sapxsma,t'aqhisiñanakant'aqhisiñäni.kunjämtixpaskäna
ukhama,jumanakaxyatipxam—sasa.
5Ukatpïjanjuk'ampaguantañpuedkäyätukkhaxa,
iyawsäwimuñt'ayasiñatakiwkhithta,ukhamatyant'irjaqix
yant'apxätam,ukhamatch'amachasitaxinamayakïñapataki.
6JichhastiTimoteoxjumanaktaypitnanakanukar
jutasinxa,jumanakaniyawsäwimatsa,munasiñamatsasuma
yatiyäwinakapanipxitu,jumanakaxnanakatwalisum
amtasipkta,nanakaruñjañwalmunapxta,kunjämtix
nanakaxjumanakaruñjañmunapxsmaukhama.
7Jilatanaka,taqit'aqhisiñanakansa,t'aqhisiñanakansa
jumanakaniyawsäwimlaykuwchuymacht'apxitu.
8Jichhastijakasipjjtwa,jumanakatejjTatitunmayakïpjjäta
ukhajja.
9¿KunjämsaDiosaryuspärapxsmajumanaklayku,Diosan
nayraqatapanjumanaklaykukusisipxataxlayku.
148

1Tesalonicenses
10Arumayuruwwalmayisipxta,jumanajanumar
uñjapxañajataki,ukatiyawsäwimanjanwalt'äwinakam
phuqhañasataki?
11JichhastiDiospachpaw,Awkisasa,JesucristoTatitusasa,
jumanakanjak'amarirpapxitu.
12Tatituxmaynitmaynikammunasipxatam,taqijaqirus
munasipxañamataki,kunjamtïnanakaxjumanakar
munasipktaukhama.
13JupajjDiosAwkisanayraqatanjja,JesucristoTatitusajj
taqesantonakapampijutkaniukhajjjanjuchañchataw
chuymanakamarchʼamañchtʼaspa.
4JAQTHAPI
1Jilatanaka,achikt'apxsma,TatitJesusansutipxaruw
achikt'apxsma,kunjämtixjumanakaxnanakatkatuqapxtaxa,
kunjamsasarnaqapxañama,Diosarkusisiyapxañama,
ukhamarakiwjuk'ampjuk'ampjilxattapxañama.
2JumanakaxyatipxtawakunamandamientonaktixTatit
Jesustuqichurapxsma.
3Diosanmunañapawjumanakanq'umachatäpxañamaxa,
wachuqjuchalurañatjithiqtapxañamataki.
4Ukhamatwasapamaynixyatipxañama,kunjamsa
yänakapqullanäñasa,jachʼañchatäñasa.
5JaniwDiosarjanuñt'irjanjudiöpkisukhamjanwali
munañanïpkäti.
6Jankhitisjilaparsallqjañapatakejjkunatsasallqjañapa,
Tatituwtaqeukanakatvengasiñapa,kunjämtejjnanakajj
nayratpachyatiyapksma,qhanañchapksmaukhama.
7Diosajjjaniwqʼañulurañatakjawskistuti,janukasti
qollanäñaruwjawsistu.
8Ukhamasti,khititixjisk'achkiukaxjaniwjaqirux
jisk'achkiti,janukastiDiosaruwjisk'acharaki,jupawqullan
Ajayupchuristu.
9Jilatkullakanakanmunasiñatjja,janiwnayajjjumanakar
qellqañajjwakiskiti,jumanakajjmaynitmaynikam
munasiñyatichapjjtawa.
10ChiqpachansaMacedoniamarkpachankirtaqi
jilatanakaruwukhamlurapxtaxa,ukampisjilanaka,juk'amp
juk'ampjiltapxañamatakiwachikt'apxsma.
11Jumanakaxamukt'añyatiqapxam,jumanakan
lurañanakam lurapxañamataki,amparanakamampi
irnaqapxañamataki,kunjämtixnanakaxsapksmaukhama.
12Ukhamatjumanakaxanqankirinakarchiqachuymamp
sarnaqapxañamataki,janirakiwkunaspist'apxañamataki.
13Jilatanaka,ikipkiukanakatjanyatipxañamxajaniw
munkti,janllakisiñataki,jansuyt'äwinïpkiukanakar
uñtasita.
14JiwasatixJesusanjiwatapatjaktatapiyawsañänixa,
ukhamarakiwJesusanikintirinakarusDiosaxjupampchik
apanipxani.
15Tatitunaruparjamawsapxsma:Tatitunjutañapkama
jakasipktanukanakaxjaniwikipkiukanakaruxjark'kañäniti.
16Tatitukiwalaxpachatsaraqani,arcángelanarupampi,
Diosantrompetapampi.
17Jiwasajjjakaskakistuukanakajjjupanakampchikaw
qinayanaktaypiraptatäñäni,Tatituralajjpachan
jikisiñasataki.
18Ukhamastiakaarunakampimaynitmaynikam
chuymacht'asipxam.
5JAQTHAPI
1Jilatanaka,pachanakata,pachanakatsa,janiwjumanakar
qillqañaxwakiskiti.
2Jumanakaxsumyatipxtaxa,Tatitunurupaxjutaniwa,
kunjamtïmälunthataxarumanthixjutaskiukhama.
3Kunapachatixsapkani:‘Sumankañampi,jankunajan
walt'äwimpi;ukatstimäakatjamatt'unjäwiwjupanakarux
purini,kunjamtïusurwarmixususkiukhama;ukatstijaniw
qhispipkaniti.
4Jilatanaka,jumanakaxjaniwch'amakankapktati,ukaurux
lunthatjamkatuntapxañamataki.
5Taqijumanakaxqhananwawanakapäpxtawa,urun
wawanakapäpxtawa.
6Ukhamasti,mayninakjamjanikipkañäniti;ukampis
amuyasipxañäni,amuyt'asipxañäni.
7Khitinakatixikipkiukanakaxarumawikipxi.
machantanakaxarumanthiwmachjasipxi.
8Ukürunakanjakasirinakasti,iyawsäwimpi,munasiñampi
pectoraluchasipxañäni.ukatmäcascolaykusti,qhispiyasiñ
suytʼäwi.
9Diosajjjaniwcolerasiñatakuttʼaykistuti,janukasti
JesucristoTatitusanqhespiyatäñasatakiwuttʼayistu.
10Jupawjiwaslaykujiwawayi,sartasinsa,ikt'asasa,
jupampchikajakañasataki.
11Ukhamasti,maynitmaynikamchuymacht'asipxam,
maynitmaynikamch'amañcht'asipxam,kunjämtix
jumanakaxlurapktaukhama.
12Jilatanaka,achikt'asipxsmawa,khitinakatixjumanak
taypinirnaqapki,Tatitunjumanakarapnaqapki,jumanakar
iwxt'apkiukanakaruñt'apxañamataki.
13Jupanakarwaliaskituñjapxam,luräwinakaplayku
munasiñampi.Ukatjumanaktaypinsumankapxam.
14Jichhastijilatanaka,ewjjtʼapjjsmawa,janamuytʼasir
jaqenakar ewjjtʼapjjam,jan chʼamaninakarus
chuymachtʼapjjam,janchʼamaninakarusyanaptʼapjjam,
taqejaqenakaruspaciencianïpjjam.
15Uñt'apxam,jankhitisjanwalitjanwalitkhitirus
kutt'ayañapataki;janukasti,jumanaktaypinsa,taqi
jaqinakasa,kunatïaskïkiukarktapxam”sasa.
16Wiñaykusisipxam.
17JanjaytjasawDiosarmayisiñama.
18Taqikunanyuspagarapxam,DiosaxCristoJesusan
munañapawajumanakatxa.
19JaniwAjayurjiwarayañamäkiti.
20Profecíaarunakjanjiskʼachapjjamti.
21Taqikunsayant'apxam;kunatixaskïkiukch'amampiw
katxaruñama.
22Taqijanwalinakatjithiqtapxam.
23SumankañchurirDiosawjumanakarq'umachapxätam.
TatitJesucristosanjutañapkamaxtaqiajayuma,almama,
janchimjanjuchaniimatäpan.
24Khititixjumanakarjawsapktamukaxchiqachuymaniwa,
jupastiphuqapxarakiniwa.
25Jilatanaka,nanakatakmayisipjjam.
26Taqijilatanakaruxqullanjamp'att'asisaruntt'apxam.
27Tatitunsutipxaruwachikt'apxsma,akaqillqattaqpach
qullanjilatanakarliyt'apxam.
28 Jesucristo Tatitusan khuyapayasiñapajj
jumanakampïpan.Amén.(Tesalónicamarkankirnayrïr
cartajjAtenasmarkatwaqellqasïna).
149

2Tesalonicenses
1JAQTHAPI
1Pablompi,Silvanompiru,TimoteompiruwTesalónica
markankiriglesiarapayanipxsma,DiosAwkisampi,
JesucristoTatitumpi.
2 Dios Awkisampi,Jesucristo Tatitumpi,
khuyapayasiñampi,sumankañampi.
3Jilatanaka,jumanakatDiosaryuspärapxapuniñäni,
iyawsäwimaxjuk'ampiwjilxattaski,sapamayniwmaynit
maynikammunasiñaxjilxattaski.
4UkhamatwaDiosaniglesianakapanjumanakat
jachʼañchastanjja,jumanakajjpaciencianïpjjatamlayku,
arknaqapjjatamata, tʼaqhesiñanakamansa, Diosar
confiyapjjatamlayku.
5UkastiDiosanchiqaparuñjatapuñacht'ayi,ukhamat
jumanakax Diosan qhapaq markapan askit
uñjatäpxañamataki.
6Jumanakart'aqhisiyirinakart'aqhisiñanakkutt'ayañax
Diosatakixwalikïskiwa.
7Khitinakatixllakitäpktaukanakaxnanakampchika
samarapxam,kunapachatixTatitJesusaxalaxpachat
ch'amanangelanakapampixuñstkaniukapacha.
8KhitinakatixDiosarjanuñt'apki,JesucristoTatitusan
sumayatiyäwinakapjanist'apkiukanakaruxnina
nakhantayapxam.
9Tatitunnayraqatapanwiñayt'unjäwimpmutuyatäniwa,
ch'amapanjach'akankañapatsa.
10UkauruxDiosaxqullanmarkapanjach'añchatäñapataki,
taqiiyawsirinakanjach'añchatäñapatakiwjutani(jumanak
taypinarsutanakaxiyawsatätaplayku).
11Ukatpïnanakaxjumanaklaykuxsapakutimayipxsma,
Diosaxjumanakarakajawsatäwikatuqapxañamataki,taqi
kunatixjuparmunaskiukanakphuqañapataki,iyawsäwin
luräwipch'amampiphuqañapataki.
12UkhamatJesucristoTatitusansutipaxjumanakan
jach'añchatäpxañamataki,jumanakasjupatuqi
jach'añchatäpxañamataki,Diosankhuyapayasiñapampi,
JesucristoTatitunkhuyapayasiñapampi.
2JAQTHAPI
1Jilatanaka,JesucristoTatitusanjutäwipatachikt'asipxsma.
2Ukhamatjumanakaxjanjank'akamuyt'asipxamti,janirak
llakisipxamti,janirakiwajayumpisa,arunaktuqisa,
janirakiwnanakanqillqatqillqatarunakampisa,Criston
urupaxjak'ankxataplayku.
3Jankhitisjumanakarsallqjapxamti,ukauruxjaniw
purinkaniti,janitixmäjucharpurt'irjaqiwnayraqatjutkani,
ukajucharpurt'irjaqistit'unjatäkani.
4JupajjDiosasatäkisukanakatsipansa,Diosar
yupaychirinakatsipansa,jupapachpawuñisi,jachʼañchasi.
UkhamatDiosjamawDiosantemplopanqunt'asi,Diosätap
uñacht'ayasa.
5¿Janitamtasipkta,jumanakampchikäskäyätukkhax
akanaksapxsma?
6Jichhastijumanakaxyatipxtawakunasjark'kiuka
pachapanuñacht'ayatäñapataki.
7Janwaliimantatimantataxnayratpachirnaqaski,khititix
jichhaxmunkiukakiwthakhitapaqatäñapkamax
jaytanukuni.
8Ucatstiukañanqhalurirjaqewuñstani,juparojjTatitux
lakapanajayupampiwtukjani,jutañapäkipank'ajkirk'ajkir
tukjani.
9Supayaxtaqich'amampi,unañchanakampi,k'ari
muspharkañanakampilurt'atapatjutañapawa.
10Jiwatanakaxtaqijanwaliluräwinakampiw
sallqjasipxaraki.Jupanakajjjaniwcheqakankañmunasiñ
katoqapkänti,ukhamatqhespiyatäñatakejja.
11 Ukatpï Diosax jupanakarux k'arinak
iyawsapxañapatakixch'amansallqjañapayani.
12Khitinakatixchiqayatichäwirjaniyawsapki,janukasti
ñanqhalurañankusisipkiukanakaxtaqiniw
juchañchatäpxañapataki.
13Tatitunmunatjilatanaka,jumanakatDiosar
yuspärapxañasapuniwa,Diosaxqalltatpachajllisipxtam
qhispiyasiñataki,Ajayunqullanäpxañamataki,chiqa
yatichäwiriyawsapxañamataki.
14Jupajjsumayatiyäwinakampiwjawsapjjsma,ukhamat
JesucristoTatitusanjachʼakankañapkatoqapjjañamataki.
15Ukhamastijilatanaka,ch'amansayt'asipxam,kuna
saräwinakatixjumanakaryatichapktam ukanak
katxarupxam,arunaktuqijanukaxqillqatqillqattuqi.
16JesucristoTatitusasa,DiosAwkisasa,jupawmunasistu,
wiñaychuymacht'äwi,sumasuyt'äwichurarakistu,
khuyapayasiñatuqi.
17Chuymanakamarchuymacht'apxam,taqisuma
arunakampi,luräwinakampich'amañchapxam.
3JAQTHAPI
1Tukuyañatakixjilatanaka,nanaklaykumayipxam,
Tatitunarupaxjanch'amanïñapataki,jach'añchatäñapataki,
kunjämtixjumanakampïkiukhama.
2Janamuyt'asir,ñanqhajaqinakatqhispiyatäñasataki,
taqiniwjaniyawsäwinïpkiti.
3UkampisTatituxchiqachuymaniwa,jupaw
ch'amañchapxätam,janwalinakatjark'aqapxarakïtam.
4Tatituxjumanakarllamkt'apxatamaruwatinisipxta,
jumanakaxpanpachaniwkuntixsapktauklurapxäta,
phuqhapxarakïtamwa.
5TatituxchuymanakamxaDiosarmunasiñampi,Cristor
pacienciampisuyt'añampiirpapxam.
6Jichhastijilatanaka,JesucristoTatitusansutipxaruw
sapxsma,taqijilatanakatjithiqtapxam,khitinakatixjanwali
sarnaqapkiukanakatjithiqtapxam,janirakiwkunjämtix
nanakatkatuqapkistuukarjama.
7Jumanakaxyatipxtawakunjämtixnanakar
arktapxañamaxa,nanakaxjaniwjumanaktaypinjanwali
sarnaqapkti.
8Janirakiwkhitint'ant'apsainach'usatmanq'apkti;jan
ukasti,arumayuruwch'amampi,t'aqhisiñampiirnaqapxta,
ukhamatjumanakatmaynirusjanqullqichurañasataki.
9Janiwnanakaxjanch'amanïpxataxlaykukiti,janukasti
jumanakanmäuñacht'äwipäpxañamatakiwnanakar
arktapxañamataki.
10Nanakaxjumanakampïsipkäyätukhasakhamsapxsma:
Maynitixjanirnaqañmunkchixa,janirakiwmanq'añapakiti
—sasa.
150

2Tesalonicenses
11Yaqhepajjjumanaktaypinjansumsarnaqapki
ukanakajjistʼapjjtwa,janiwkunstrabajirsarnaqapkiti,jan
ukastiwalichʼamtukusawsarnaqapjje.
12KhitinakatixJesucristoTatitusansutipxarux
sapxaraktanwa,amukt'asinirnaqapxañapataki,t'ant'ap
manq'apxañapataki.
13Jilatanaka,jumanakaxaskinaklurañanxjan
qarjasipxamti.
14Maynitixakacartatuqiarunakasarjanist'kchixa,uka
jaqiruñt'ayañamawa,janirakiwjupampchikachasxätati,
ukhamatp'inqachatäñapataki.
15Ucampisjanuñisirirjamuñjapjjamti,janukastimä
jilatarjamawewjjtʼapjjam.
16SumankañchurirTatituwtaqikunansumankañ
churapxätam.Tatituxtaqinimpïpan.
17Pabloxnayanamparajampiwaruntawayitu,ukaxsapa
cartanakanchimpupawa.
18JesucristoTatitusankhuyapayasiñapajjtaqe
jumanakampïpan.Amén.(Tesalonicensenakanpayïr
cartapajjAtenasmarkatwaqellqasïna).
151

1Timoteo
1JAQTHAPI
1NayaPabloxJesucristonapostolapätwa,Dios
Qhispiyirisankamachiparjama,JesucristoTatitusti,jupaw
suyt'äwisaxa.
2Timoteo,nayanpachpayuqaxa,iyawsäwinxa:Dios
Awkisa,JesucristoTatitusankhuyapayasiñapa,
khuyapayasiñapa,sumankañapa.
3MacedoniamarkarsarkasaxÉfesomarkan
qhiparañamatakiwachikt'assma,ukhamatyaqhipanakarjan
yaqhayatichäwinakyatichapxañamataki.
4Janirakicuentonakarusa,jantukuskirgenealoganakarus
ist'apxamti,ukacuentonakaxjiskt'asiñyatipxi,Diosar
yupaychañtuqitiyawsäwinch'amanchañatsipansa.
5Ukakamachintukusiñapaxq'umachuymampi,suma
chuymampi,jank'ariiyawsäwimpimunasiñawa.
6Yaqhepajjjitheqtjjasajjinamayachʼajjwañaruw
jitheqtjjapjje.
7Kamachituqityatichirinakäñmunapxi;janirakiwkuntix
sapkiukamuyapkiti,janirakiwkuntixchiqañchapki
ukanaksa.
8Ucampisyatipjjtanwa,leyinacajjsumauñnaqtʼanïtapjja,
maynetejjleyinakarjamapnaqchejja.
9Ukyatipxaraktwa,kamachixjaniwaskijaqitakik
luratäkiti,janukastijanwalijaqinakataki,jan
ist'irinakataki,janwalijaqinakataki,juchararjaqinakataki,
janwaliq'añujaqinakataki,awkipjiwayirinakataki,taykap
jiwayirinakataki,janwalijaqijiwayirinakataki.
10Qʼañujuchaluririnakataki,jaqinakampqʼañuchasir
jaqinakataki,lunthatasirinakataki,kʼarisirinakataki,kʼari
juramentoluririnakataki,yaqhanakatïsumayatichäwinak
contrajanwaltʼayapkiukanakata.
11Diosanjach'asumasumayatiyäwiparjama,nayar
confiyañajataki.
12CristoJesucristoTatitusaruwyuspagarta,jupawnayar
ch'amañchitu,jupawnayarjanjithiqtiruñjitu,Diosan
arunakapyatiyañataki.
13JupajjnayrajjDiosarjanwaliparliri,arknaqir,janwali
lurirjaqënwa,ukampisnayarojjkhuyapt'ayastwa,jan
creyiñlaykojjjanyatkasawuklurta.
14Tatitusankhuyapayasiñapaxwalijach'apuniwa,Cristo
Jesusaniyawsäwipampi,munasiñampi.
15Ukaarunakaxchiqapuniwa,taqiniwkatuqapxañapäkiti:
CristoJesusaxjuchararanakarqhispiyañatakiwakapachar
jutäna.Jupanakatnayajjjilïrïtwa.
16Ucampisnayarojjkhuyapt'ayastwa,nayampnayrajj
Jesucristojjtaqepaciencianïtapuñacht'ayañataqui,jupar
iyawsirinakatakejja,wiñayjakañarpuriñkama.
17Jichhastiwiñaywiñay,janjiwir,januñjkañ,sapa
yatiñanDiosaReyiruxjach'añchatäpan,jach'añchatäpan
wiñaywiñayataki.Amén.
18Timoteoyoqa,jumatnayraprofecianakarjamawaka
kamachichursma,ukaprofecianaktuqisumanuwasïwimpi
nuwasiñamataki.
19Iyawsäwinïpxam,sumachuymanïpxam.Yaqhepajj
iyawsäwitapanukusajjbarcoruwtʼunjawayi.
20JupanakatstiHimeneo,Alejandrosatchachanakawutji.
JupanakarustiSupayarkatuyawayta,ukhamatjanDiosar
jisk'achañyatiqapxañapataki.
2JAQTHAPI
1Nayastiachikt'apxsmawa,taqikunatsipansa,
achikt'asiñanaka, mayisiñanaka, achikt'asiñanaka,
yuspagarañawtaqijaqinaklaykuluratäñapa.
2Reyinakataki,taqikhitinakatixmunañanïpkiukanakataki;
ukhamatsumachuymampi,sumankañampitaqiDios
chuymampi,chiqachuymampisarnaqañasataki.
3Akaxwaliaskiwa,DiosQhispiyirisatakixwaliaskiwa.
4Jupajjtaqejaqenakanqhespiyatäñapmuniwa,cheqa
kankañuñtʼañasataki.
5Diosaxmäsapakiwutji,mäsapakiwDiosampijaqimpi
chikachasiñaxutji,jupastiCristoJesusawa.
6Jupawtaqinitakqhispiyasiñatakkatuyasïna,ukhamat
tiempoparyatiyatäñapataki.
7Nayaruxyatiyiri,apóstoljamutt'ayatätwa,Cristonchiqa
yatichäwinakarsta,ukampisjaniwk'ariskti;
8UkhamajjjaqenakajjtaqecheqanwaDiosarmayisiñap
munta,qollanamparanakapjachʼaraptasisa,jancolerasisa,
janpächasisa.
9 Ukhamaraki, warminakax suma isimp
isthapt'asipxañapawa,p'inqachasiñampi,sumaamuyumpi.
janiwch'ukutñik'utampi,qurimpi,perlanakampi,janukax
walijilaalaniisimpi;
10UkampisDiosaryupaychañmunirwarminakaxaski
luräwinakampiwphuqhapxi.
11Warmixamukiwtaqiist'asiryatiqañapa.
12Ucampisjaniwmäwarmiryatichañapsa,nichachan
munañapapt'asiñapsajaytkti,janukastiamukt'añapa.
13Adanaxnayraqatluratäxänwa,ukxarustiEvawuñstäna.
14Adanaxjaniwsallqjatäkänti,janukastisallqjatwarmix
jucharuwpurïna.
15Ukawarmitixwawanïñatqhispiyatäni,iyawsäwimpi,
munasiñampi,qullankankañampisumaamuyt'asis
sarnaqasipkaniukhaxa.
3JAQTHAPI
1Ukaarunakaxchiqawa:Maynitixobispotirnaqañ
munchixa,mäsumaluräwimunaspa.
2Ukhamajjobispojjjanjuchañchatäñapawa,mäwarmin
chachapäñapawa,amuytʼasirïñapawa,amuytʼasirïñapawa,
sumasarnaqerïñapawa,katoqtʼasirïñapawa,yatichañ
yatiñapawa;
3Janiwvinomanq'añasutjkiti,janirakiwch'axwirisutjkiti,
janirakiwq'añuqullqinakmunañasmunaskiti.ukampis
pacienciani,janiwch'axwirikiti,janirakiwmunañanjaqikiti;
4Khititejjutapsumapnaqi,wawanakaparustaqe
chʼamampiistʼayaraki.
5(Maynitixutaparjanapnaqañyatkchixa,¿kunjamarak
Diosaniglesiapuñjaspasti?)
6Janiwmäwayntawaqukïkiti,janjach'ajach'atukusax
Supayanjuchañchatäñapataki.
7Ukhamarusjupajjanqankirinakatsumyatiyañapawa;
Ukhamatjanjuchañchatäñapataki,Supayansipitaparjan
purt'asiñapataki.
8Ukhamarakiwdiácononakaxjach'achuymanïpxañapa,
janiwpäaruparlirïpxañapäkiti,janirakiwwaljavino
umañanïpxañapäkiti,janirakiw q'añuqullqinak
munañanïpxañapäkiti.
9Iyawsäwinimantatyatichäwipqʼomaconcienciampi
katjjaruña.
152

1TIMOTEO
10Ukanakaxnayraqatyant'atäpan;ukatstidiáconocargo
apnaqapxpan,janjuchanijikxatasipxañapataki.
11Warminakapajjukhamarakiwjansinttʼasirïpjjañapa,
janiw kʼarinak parlirïpjjañapäkiti, suma
amuytʼasirïpjjañapänwa,taqekunansaDiosartaqechuyma
servipjjañapawa.
12Diácononakaxmäwarminchachapäpxpan,
wawanakaparusa,utanakapsasumapnaqapxpan.
13Khitinakatixdiáconotsumirnaqapkiukanakax
jupanakatakixmäsumaluräwialasipxi,CristoJesusar
iyawsañanxa,janaxsart'asawsarnaqapxi.
14Nayajjakanakqellqanipjjsma,jankʼakiwjumanukar
jutañsuytʼaskta.
15Ucampisnayatejjwaljatiempoqheparaskäjja,Diosan
utapankunjamsasarnaqañamaukyatiñamataki,uka
iglesiajjjakkirDiosaniglesiapawa,cheqayatichäwin
saytʼatäñapataki.
16Diosaryupaychañimantataxjanch'axwañjamawa:
Diosaxjañchinuñacht'ayatawa,Ajayunchiqaparuñjata,
angelanakanuñjata,janjudiöpkiukanakaruyatiyata,
akapachaniyawsata,jach'akankañarkatuqata.
4JAQTHAPI
1Ajayuxqhanarsu,qhipapachanakanxyaqhipanakax
iyawsäwitjithiqtapxani,sallqjañajayunakaru,saxranakan
yatichäwinakaparusist'apxani.
2 Kʼarinak parlañajjkʼarichuymanïñawa;
Conciencianakapaxjunt'uhierrompiwphichhantatäpxäna;
3Jaqichasiñjark'apxam,janmanq'apxamti,uka
manq'anaktixDiosaxlurkatayna,iyawsirinakaru,chiqa
kankañuñt'irinakaryuspagarañataki.
4Diosantaqeluratanakapajjwalisumawa,yuspärasiñampi
katoqatäspaukhajja,janiwkunasjanjarkʼatäkaspati.
5Diosanarupampi,oracionampiqullanäxiwa.
6Jumatixjilatkullakanakarukanakamtayañamaxa,
Jesucristonsumaluqtiripäsma,iyawsäwinarunakapampi,
sumayatichäwinakampi,ch'amañcht'ata.
7Janwaliq'añu,chuymankipstatwarminakancuentonakap
januñt'amti,janukastiDiosaryupaychañatakiw
ch'amachasiñama.
8Cuerpoch'amachasiñaxjuk'akiwaskïspa,ukampisDiosar
yupaychañaxtaqekunataskirakiwa,jichhajakañampi,jutïr
jakañampi.
9Ukaarojjcheqaparjamawa,taqejaqenakanaskit
uñjatäñaparakiwa.
10Ukatwach'amachasipxta,jisk'achatäpxaraktwa,jakkir
Diosaratinisitasatxa,jupawtaqijaqinQhispiyiripa,
juk'ampirusiyawsirinakanQhispiyiripawa.
11Ukanakyatichañasa,yatichañasa.
12Jankhitiswaynäkasinjisk'achpanti;janukasti,
iyawsirinakatyateqasim,arunakamasa,sarnaqañansa,
munasiñampi,ajayumpi,iyawsañampi,q'umachuymampi.
13Nayajjjutañkamajja,liytʼañatakisa,ewjjtʼañatakisa,
yatichañatakisaistʼapjjam.
14Diosanarunakaptoqejjjumanchurkistuukjan
apanukumti.
15Ukanakatlup'ipxam;Jupanakartaqpachkatuyasim;
ukhamataskinakamaxtaqiniruñstañapataki.
16Jumapachpatamuyasim,yatichäwinaksasum
amuyt'asim;Jupanaktaypinsarnaqaskakim,ukhamlurasax
jumapachpawqhispiyasïta,ist'irinakarusqhispipxäta—
sasa.
5JAQTHAPI
1Janiwmäjilïrirpiriruxtuqiñamäkiti,janukastiawkjam
achikt'asim;wayntawaqunakastijilatkullakanakjama;
2Jilïrwarminakaxtaykjama;sullkanakaxkullakanakjama,
taqiq’umachuymampi.
3Chiqpachansaviudawarminakarujachʼañchapxam.
4Ukampismäviudawarmitixwawanïchi,
sobrinonakanïchixa,nayraqataxutanDiosaryupaychañ
yatiqapxpan,awktaykaparkutt'ayañyatiqapxpan,ukax
Diosnayraqatanwaliaskiwa,waliaskirakiwa.
5Chiqpachansa,ijmawarmixDiosaruwatinisi,arumasa
uruyachikt'asi,mayisiñampiwsarantaski.
6Khititejjkusisiñampijakkiukajja,jakkasajjjiwatäjjewa.
7Ukanakchurapxamjanjuchañchatäpxañapataki.
8Ucampismaynitejjjupapachpataqui,juk'ampisa
utapanquirinacapataquijanwaquisquiucajja,jupajj
iyawsäwipapanukquiwa,janiyawsiritsipansajuk'ampjan
waliraquiwa.
9Mäviudawarmixjanpaqallqtunkamaranïkchixa,mä
chachanwarmipäkchixa.
10Sumaluräwinakatsumayatiyata;wawanakuywata,jan
uñt'atjaqinakarqurpachasiña,qullanjaqinakankayunakap
jariqasiña,t'aqhisiyatjaqinakarsamaraña,taqiaski
luräwinaktaqichuymaarkta.
11Sullkaviudawarminakaxjaniwmunapkiti,Cristo
contrajanwalinaklurañqalltapxaniukhaxa,jaqichasipxani.
12Jupanakanjuchañchatäpxam,nayrïriyawsäwip
apanukupxataplayku.
13Ukatsti,utatutasarnaqañyatiqapxi;Janiwinachʼusat
sarnaqirinakakïkiti,janukasti,janwalinakparlirinakasa,
jantiemponiparlirinakasa.
14Ukhamasti,sullkawarminakaxjaqichasipxañapmunta,
wawanïpxañapmunta,utairpapxañapmunta,
uñisirinakarusjanjisk'achapxañapmunta.
15YaqhepajjniyawSupayanqhepatjitheqtatäpjje.
16Iyawsirchachasa,warmisviudanakanïchixa,jupanakar
yanapt'apxpan,iglesiankirinakaxjanjuchañchatäpxpan.
Ukhamatchiqpachanijmawarminakarsamarañapataki.
17Sumaapnaqirjilïrirpirinakaxpäkutijach'añchatäpxpan,
juk'ampisaarunakyatichañanch'amachasipkiukanaka.
18Qillqataxsiwa:“Trigot'axllirvacaruxjaniwlakap
ch'uqt'amti”sasa.Ukat,Irnaqirixpayllatäñapawa.
19Mäirpirchuymaniruxjaniwmäjuchañchäwi
katuqañamäkiti,janukastipäjanukaxkimsatestigonak
nayraqatanjuchañchapxam.
20Juchaluririnakarojjtaqeninnayraqatapan
cheqañchapjjam,ukhamatmayninakajjajjsarapjjañapataki.
21Diosannayraqatapansa,JesucristoTatitun
nayraqatapansa,ajllitangelanaknayraqatansa,janmaynit
maynitsipanjuk'ampaskinaklurapxam,jankhitirus
yaqhachasipxamti,ukanakphuqapxam.
22Janiwkhitirusakatjamatamparatluqxatamti,janirak
mayninakanjuchanakapatchikachasimti.
23Janiwumaumañamäkiti,janukastimäjuk'avino
umt'asim,purakamlayku,sapakutiusutätamlayku.
24Yaqhepjaqenakanjuchanakapajjnayratpachwa
qhanstayi,juzgatäñkamawsarapjje.ukatyaqhip
chachanakaruwarkta.
153

1TIMOTEO
25Ukhamarakiwyaqhipanakanaskiluräwinakapax
nayratpachuñacht'ayasi.ukatkhitinakatïyaqhaukhamäpki
ukanakajjjaniwimantatäpkaspati.
6JAQTHAPI
1Kawkïresclavonakatixyugoapnaqatäpkiukanakax
pachpauywirinakaparuxjach'añchatäñapawa,ukhamat
Diosansutipasa,yatichäwipasajanjisk'achatäñapataki.
2Khitinakatixiyawsiriuywirinakanïpkiukanakaxjan
jisk'achapxpanti,jilatkullakanakätaplayku.janukasti
jupanakarluqtapxam,jupanakaxchiqachuymanïpxiwa,
munatäpxiwa,askinakkatuqapxi.Ukanakawyatichistu,
ewjjtʼarakistu.
3Maynitixyaqhatuqityatichaskchixa,sumaarunakjan
iyawskchixa,JesucristoTatitusanarunakaparu,Diosar
yupaychañyatichäwinakarusa.
4Jupaxjach'ajach'atukuriwa,janiwkunsyatkiti,jan
ukastit'aqhisiñanaka,ch'axwañanakawmunasi,ukanakat
envidiasiña,ch'axwaña,k'arisiña,janwaliamuyunaka.
5Q'añuamuyunjaqinakanjanwalich'axwañanakapa,
chiqakankañjanutjirinaka,askinakjikxatañaxDiosar
yupaychañawasasawamuyapxi.
6UkampisDiosaryupaychañampkusisiñampixwali
askipuniwa.
7Jiwasajjjaniwkunsaakapacharapanktanti,janirakiw
kunsaapaksnati.
8Manq'añampi,isimpikatoqasajjkusisitjakasiñäni.
9Ucampisqamirïñmunirinakaxyant'awinakaru,sipitaru,
waljajanamuyt'kaymunañanakaru,janwali
munañanakaruwpuripxi.
10Qollqemunañawtaqejanwalinakansaphipajja,
yaqhepajjjanwalinakmunapkchïnjja,Diosarconfiyañat
jitheqtjjapjjewa,waljallakinakampiwtʼaqhesipjjäna.
11Ucampisjuma,Diosanjakepa,akanakatjaltjjam.ukatsti
chiqaparsarnaqañ,Dioschuyma,iyawsäwi,munasiña,
paciencia,llamp'uchuymanïñarktapxam.
12Iyawsäwilaykusumanuwasïwimpinuwasipxam,wiñay
jakañkatuqapxam,ukajakañaruxjawsatäpxaraktawa,
waljaqhanañchirinakannayraqatapanaskiarsutanakamat
arsusma.
13NayastiDiosnayraqatanewjjtʼsma,jupawtaqekunsa
jaktayaraki,CristoJesusnayraqatansa,jupawPoncioPilato
nayraqatansumaarsutanakapuñjäna.
14JesucristoTatitusanuñstañapkamaxa,jankuna
q'añuchata,jankunajanwalt'ayata,ukakamachi
phuqhapxam.
15Jupajjurunakapanwauñachtʼayani,khititejjbendicita,
sapachʼamanïki,reyinakanReyipa,apnaqerinakan
Tatitupa.
16Jupasapakiwjanjiwirjakañanutji,ukaqhanan
jakasiriwa,janiwkhitisjak'achaskaspati;Juparojjjaniw
khitisuñjkiti,janirakiwuñjkaspati.Amén.
17Akapachanqamirinakaruxa,janjach'ajach'a
tukupxañapataki,janirakiwjanamuyt'kayaqamirkankañar
atinisipxañapataki,janukastijakkirDiosar
atinisipxañapatakiwmayt'apxam,jupawtaqikuns
kusist'añasatakchuristu.
18Sumaluräwinaklurapjjañapataki,sumaluräwinakan
qamirïpjjañapataki,lakirañatakwakichtʼatäpjjañapataki,
maynitmaynikamparltʼasiñmunapjjañapataki.
19Jutïrurunakanmäsumacimientoimapjjañapataki,
ukhamatwiñayjakañkatjjaruñataki.
20Timoteo,kunatïjumarkatuyatäkiukimt'am,janwali
arunakampi,inamayaarunakampi,cienciank'arinak
k'arimpuñt'atuñisiñanakampi.
21YaqhepajjDiosarconfiyañtoqetpantjasipjjewasasaw
sapjje.Khuyapayasiñaxjumampïpan.Amén.(Timoteor
nayrïrqillqataxLaodiceamarkatqillqatänwa,ukamarkax
FrigiaPacatianamarkanjilïrmarkapawa).
154

2Timoteo
1JAQTHAPI
1PabloxJesucristonapostolapätwa,Diosan
munañaparjama,kunjämtixCristoJesusanjakañarsuwayki
ukhama.
2MunatTimoteoyoqaxa:DiosAwkisa,CristoJesus
Tatitusan khuyapayasiñapa, khuyapayasiñapa,
sumankañapa.
3NayastiDiosaruwyuspärta,nayraawkinakajatpach
q'umaconcienciampiwluqtaskta,arumayuruw
mayisiñanakajanjumatjanjaytjasisamtastxa.
4Jumaruñjañwalmunta,jachaqt'asitamatamtasisa,
kusisiñampiphuqt'atäñajataki.
5KunapachatixLoisawichamampi,Eunicetaykamampix
jumanjank'ariiyawsäwipamtaskta.Ucampisnayajjjuman
yatjjtwa”sasa.
6Ukatpïjumaramtapxsma,jumaxDiosanchuräwip
ch'amañcht'askta,ukaxjumanutji,amparanakaj
luqxatasinxa.
7Diosaxjaniwaxsarañajayuchurkistuti.janukasti
ch'amampi,munasiñampi,sumaamuyumpi.
8Ukhamasti,janiwTatitunarsutapatphinq'asimti,
janirakiwnayampkatuntatuñjaskti,janukastiDiosan
ch'amaparjam sumayatiyäwint'aqhisiñanakapat
chikachasim.
9Jupawqhispiyistu,qullanjawsäwimpiwjawsistu,janiw
luratanakaslaykukiti,janukastijupanamtaparjama,
khuyapayasiñaparjamawjawsistu,CristoJesustuqijanïr
akapachanqalltañapkama.
10JichhastiJesucristoQhispiyirisanuñstatapampiw
qhanstayi,jupawjiwañarchhaqtayi,sumayatiyäwinak
tuqiwjakañsa,janjiwirjakañsaqhant'ayaraki.
11NayarojjDiosanarunakapyatiyiri,apóstolukhamarak
janjudiöpkiukanakaryatichirituttʼayatätwa.
12Ukatpïnayaxukat'aqhisiñanakant'aqhisiyatuñjarakta,
ukampisjaniwphinq'askti,khitirutixiyawsktaukyattwa,
ukatukaurutpachjuparkatuyataxphuqhañapawa.
13Kunjamtïnayatist'ktaukasumaarunakkatxarusim,
CristoJesusariyawsañampi,munasiñampi.
14KunatixjumarkatuyatäktamukaxQullanAjaytuqiw
imt'asi,ukaxjiwasanaktaypinjakaskistu.
15Jumawukyatta:Asiatuqinkirtaqijaqinakaxnayat
jithiqtapxitu.jupanakatxFígeloukatHermógenes
ukanakawa.
16TatituxOnesiforochachanutaparuxkhuyapt'aypan.
Jupajjwaljakutiwnayarojjsamarañchuritu,ukampis
cadenampichint'atajatjaniwphenq'askänti.
17Romamarkankkänaukhasti,walich'amampiwthaqtäna,
ukatstijikxatäna.
18TatituxukauruxTatitunkhuyapayasiñapchurpan,
Éfesomarkannayaryanapt'kituukxa,jumaxsumyatta.
2JAQTHAPI
1Ukhamasti,wawa,CristoJesusankhuyapayasiñapan
ch'amañchasim.
2Kuntixnayatwaljaqhanañchirinakanist'ktaukanakxa,
chiqachuymanjaqinakarkatuyañamawa,jupanakax
yaqhanakarusyatichapxarakiniwa.
3Ukhamasti,Jesucristonsumasoldadopjamawq'añunak
aguantasma.
4Janiwkhitisnuwasirïkiukaxakajakañan
lurañanakaparuxch'amakt'kiti.ukhamatkhititixsoldador
tukuñapatakajllkiukarkusisiyañapataki.
5Maynitixmunañanïñatakch'amachaschixa,janiwcoronat
utt'ayatäkaspati,janitixkamachirjamch'axwkaspa.
6Irnaqiryapuchirixnayraqatachunakmanq'añapawa.
7Kuntïnayajjsisktaukamuytʼapjjam;Tatitustitaqikunan
amuyt'ayapxätam—sasa.
8Amtasipxam,DavidanwawanakapatjutirJesucristox
jiwatanaktaypitjaktawayxi,nayansumayatiyäwijarjama.
9Nayastijanwalilurirjamawt'aqhisiyätxa,katuntañkama.
UcampisDiosanarupajjjaniwchinuntatäquiti.
10Ukatwanayajjajllitanakalaykutaqekunsaaguantaskta,
ukhamatjupanakajjwiñayjachʼakankañampiCristo
Jesusanqhespiyatäpjjañapataki.
11Chiqpachanarupaxakhamawa:Jiwasatixjupampchika
jiwxañänixa,jupampchikawjakasiñäni.
12Jiwasatixt'aqhisiñänixa,jupampchikawapnaqañäni.
13Jiwasatixjaniyawskstanxa,jupaxchiqa
chuymanïskaniwa.
14Ukanakatamtasipxam,Tatitunnayraqatapanjupanakar
achikt'apxam,janiw inach'usatarunakampi
ch'axwapxañamäkiti, jan ukasti ist'irinakar
aynacht'ayañatakiwch'amachasipxañapa.
15YatxatapxamDiosanaskituñjatäñataki,mäirnaqirjaqit
janphinq'asiñampi,chiqaarunakchiqaparuyatiyañataki.
16Janwaliarunakampi,inamayaarunaksajithiqtapxam,
ukaarunakaxjuk'ampiwDiosarjanaxsarirarunakxa
juk'ampjilxattaspa.
17Jupanakanarupajjch'akhanakjamawmanq'antani,
jupanakatjjaHimeneo,Filetoukanakawutji.
18Jupanakastichiqayatichäwitpantjapxiwa,jiwatat
jaktañaxniyawtukusxisasawsapxi.ukatyaqhipanakan
iyawsäwipt'unjapxam.
19UcampisDiosancimientopajjsumasayt'atawa,aka
sellompi:“Tatitojjjupankirinakaruwuñt'i”sasa.Ukatsti:
“KhititixCristonsutipaytaskiukaxñanqhalurañat
jithiqtpan”sasa.
20Ucampismäjach'autanjja,janiwqorimpi,qollqempi
luratvasonakakejjutjquiti,janukastilawampi,laqʼampi.
yaqhepajjjachʼañchañataki,yaqhepastijiskʼachañataki.
21Maynitixukayänakatq'umachasispaxa,
jach'añchatäñapawa, qullanäñapawa, uywiripan
apnaqañapataki,taqiaskiluräwinakatakwakicht'atäñapawa.
22Wayntawaqunakanmunañanakapatjithiqtapxam,
ukampischiqachuymampi,iyawsäwimpi,munasiñampi,
sumankañampi,Tatiturq'umachuymampijawsirinakampi
arkapxam.
23Ukampisjanamuytʼasirjisktʼanakatjithiqtapxamti,
chachawarmijanwaltʼayasiñanakutjatapyatisaxa.
24Tatitunluqtiripaxjaniwch'axwañapakiti;janukastitaqi
jaqimpillamp'uchuymanïpxam,yatichañatakisa,
paciencianïpxam.
25Llamp'uchuymampiwjupanakpachacontra
sayt'asirinakaruxyatichapxam;Diosajjinasjupanakar
arrepentisiñatakchuraspa,ukhamatcheqayatichäwinak
uñtʼapjjañapataki;
26Supayansipitapatqhispipxañapataki,jupanakax
munañaparjamawkatuntatäpxi.
155

2Timoteo
3JAQTHAPI
1Yatipxarakim,qhipaurunakanxajanwalipachanakaw
purini.
2Jaqinakaxjupanakpachpamunasirïpxani,qullqimunasiri,
jach'ajach'atukuri,jach'ajach'atukuri,awktaykaparjan
ist'irinaka,janyuspärasir,janqullanjaqinakäpxani.
3Janmunasiri,treguap'akintirinaka,k'arijuchañchirinaka,
jankunskamacht'irinaka,qhuruchuymaninaka,suma
jaqinakarjisk'achirinaka.
4Traicionirinaka,pʼeqeni,jachʼajachʼatukuri,Diosar
munañatsipansa,kusistʼañmunirinaka;
5JupanakastiDiosaryupaychañmunapxi,ukampis
ch'amapsaapanukupxam.
6Utanakarmantasinjanamuyt'asirwarminakarkatuntat
irpirinaka,kunaymanmunañanakampirpata.
7Sapakutiwyateqapjjta,janirakiwkunatïcheqäkiuk
uñtʼañjamäkiti.
8KunjämtixJanesampiJambresampixMoisesar
saykatapkänxa,ukhamarakiwakajaqinakaxchiqa
yatichäwiruxsaykatapxi:janwaliamuyunjaqinaka,
iyawsäwitjanyäqasiri.
9Ucampisjaniwjuk'ampisarjjapkaniti,jan
amuyt'asirïpjjatapajjtaqejaqenakaruwuñacht'ayatäni,
kunjamtïjupanakanjanamuyt'asirïpkänaukhama.
10Ucampisjumawnayanyatichäwijsa,kunjämjakañajsa,
amtäwijsa,iyawsäwijsa,paciencianïtajsa,munasiñajsa,
paciencianïtajsasumyatta.
11Antioquía,Iconio,Listramarkanarknaqatanaka,
t'aqhisiñanaka.arknaqatanakaxaguantawaytwa,ukampis
Tatituxtaqiukaarknaqawinakatqhispiyawayitu.
12Jïsa,taqikhitinakatixCristoJesusampiDiosar
yupaychañmunapkiukanakaxarknaqatawuñjasipxani.
13Janwalijaqinakasa,sallqjirinakasajuk'ampjanwaliruw
tukupxani,sallqjasa,sallqjata.
14Janukasti,yateqktaukatjanpächasisawyateqasma,
khitinakattïyateqktaukyatisa.
15WawäkatpachqullanQillqatanakapuñt'awayta,uka
qillqatanakaxCristoJesusariyawsäwilayku
qhispiyasiñatakyatiñanyanapt'iristam.
16TaqiQillqatanakaxDiosanamuyt'ayatapawa,
yatichañataki,chiqachañataki,chiqakankañyatichañataki.
17UkhamatDiosanjaqipaxjanjuchani,taqiaski
luräwinakataksumawakicht'atäñapataki.
4JAQTHAPI
1UkhamastiDiosannayraqatapansa,JesucristoTatitun
nayraqatapanarsta,jupawjakirinakarusa,jiwatanakarus
juchañchani,uñstatapatukhamarakapnaqäwipansa.
2Arunakyatiyapxam;märatukipachana,janpachapa;
chiqañchapxam,chiqañcht'apxam,taqipacienciampi,
yatichäwinakampiwxt'apxam.
3Kunapachatixjupanakaxsumayatichäwinakjan
aguantapkaniti,ukapachaxpuriniwa.ukampisjupanakan
munañaparjamaw yatichirinak tantacht'asipxani,
jinchunakapaxchhuxriñchjatawa.
4Jupanakastichiqayatichäwitjithiqtayapxani,k'ari
cuentonakarusuñt'ayasipxani.
5Ukampisjumaxtaqikunanamuyasim,t'aqhisiñanak
aguantañamawa,Diosanarunakapyatiyirirjamlurañamawa,
Diosanarunakapyatiyañamataki.
6Jichhastinayajjwawt'achurañatakwakicht'atätwa,
sarjjañhorasajjjak'ankjjewa.
7Nayajjwalisumanuwasïwinwanuwasta,thakinakaj
tukuyjjtwa,iyawsäwijsaphoqhastwa.
8Jichhatuksarojjnayatakmäjach'acoronawnayatak
imatäski,ukacoronaTatitusti,askitaripiri,ukaurux
churitaniwa,janiwnayarukixchurkitaniti,janukastitaqi
khitinakatixjupanuñstañapmunapkiukanakatakiw
churarakitani.
9Jank'aknayarjutañatakch'amachasim.
10Demaschachajjnayarojjapanukuwayjjetuwa,
akapacharmunasitaplaykojja,Tesalónicamarkaruw
sarjjäna.CrescensmarkatGalaciamarkarpuriñkama,Titot
Dalmaciamarkarpuriñkama.
11Lucassapakiwnayampïski.Marcosarirpapxam,
jumampchikirpapxam,jupastinayatakixwaliaskiwa
yatiyañataki—sasa.
12TíquicoruwÉfesomarkarkhitharakta.
13JumajjpurinkätaukhajjTroasmarkanCarposatcheqan
jaytawayktaukaisi,libronakapanipjjam,ukampis
pergaminonakapanipjjam.
14Alejandrocobrelurirjaqejjwaljajanwalinak
lurawayitu,Tatitojjluräwinakaparjamawjuparojjpremio
churarakitu.
15Jupatsaamuyasim;Jupawjiwasanarunakasaruxwalpun
saykatawayi.
16Nayrïrkutijaysatajatjja,janiwkhitisnayampchik
saytʼkänti,janukastitaqeniwnayarojjjaytanukupjjetäna.
17UkampisTatituxnayampchikawsayt'asi,
ch'amañcht'arakitu.Nayatuqiyatiyañaxtaqpach
uñt'atäñapataki,taqijanjudiöpkisukanakan
ist'apxañapataki.
18Tatituxtaqijanwaliluräwinakatqhispiyani,alaxpach
apnaqäwiparusimt'arakitaniwa.Amén.
19Prisca,Aquila,Onesiforochachanutaparusaruntapxam.
20ErastojjCorintomarkanwajakasïna,ukampisnayajj
TrófimosatchacharuwMiletomarkanusutjaytawayta.
21Juyphipachajanïrpurinkipanjutañatakch'amachasim.
Eubulo,Pudensa,Lino,Claudia,taqijilatanakaruw
aruntt'apxsma.
22TatitJesucristojjjumampchikäpan.Khuyapayasiñax
jumampïpan.Amén.(Efesiomarkankiriglesiannayrïr
obispopatuttʼayatTimoteochacharpayïrcartajjRoma
markatqellqatäjjänwa,PablojjNerónnayraqatanpayïrkuti
irpatäjjänwa).
156

Tito
1JAQTHAPI
1PabloxDiosanluqtiripätwa,Jesucristonapóstolapätwa,Diosan
ajllitanakapaniyawsäwiparjama,Diosaryupaychañtuqitchiqa
kankañuñt'añataki.
2Wiñayjakañsuyt'äwinxa,jank'arisiriDiosaxjanïrakapachan
qalltañapkamawarsuwayäna.
3Ucampiswakisïwipanarupyatiyi,DiosanQhispiyirisan
camachiparjama.
4Tito,nayanpachpawawajaxtaqiniiyawsäwiparjamaw
apayanipxsma:DiosAwkisampi,TatitJesucristo
Qhispiyirisampixkhuyapayasiña,khuyapayasiña,sumankaña.
5UkatpïCretamarkanjaytawaysma,kunanakatïpist'kiukanak
sumwakicht'añamataki,ukhamaraksapamarkanjilïrirpirinakar
utt'ayañamataki,kunjämtixnayaxjumarutt'ayawayksma
ukhamarjama.
6Maynitixjanjuchañchatächixa,mäsapawarminchachapa,
chiqachuymanwawanïñapa,janjuchañchatäñapataki,janukax
janwalisarnaqatapata.
7MäobispoxDiosanmayordomoparjamaxjanjuchanikïñapawa.
janiwjupapachpamunañapakiti,janirakiwjankʼakcolerasirïkiti,
janiwvinorukatuyaskiti,janiwhuelgaluriris,janirakiwqʼañu
qollqenakarkatuyaskiti;
8Ukampiskatoqtʼasirïñmuniri,sumajaqenakarmunasiri,suma
amuytʼasir,cheqaparuñjiri,qollan,sumachuymani.
9Chiqpacharunakkatxarupxam,kunjämtixyatichapkatayna
ukhama,ukhamatsumayatichäwinaktuqijanwalijaqinakar
ewjjt'añapataki,iyawsayañapataki.
10Waljajanwaliarunakparlirinaka,sallqjirinaka,juk'ampisa
circuncisiónluririnaka.
11Jupanakastilakanakapjark'antatäñapawa,taqiutanakaruw
t'unjaña,janwaxt'añlaykuyatichasa.
12Jupanakatmayniwprofetapachäna,jupajjakhamsänwa:
“Cretamarkankirinakajjsapüruwkʼarinakäpjje,janwali
animalanakäpjjewa,kʼachatpurakanïpjjewa”sasa.
13Ukaqhanañchäwixchiqäskapuniwa.Uqhamastijupanacarojj
walitoqechapjjam,iyawsañansumasaytʼatäpjjañataqui.
14Judionakancuentonakaparu,chiqayatichäwinakat
jithiqtirinakankamachinakaparjanist'apxamti.
15Q'umajaqinakatakixtaqikunasq'umawa,ukampisq'añuchata,
janiyawsirinakatakixjaniwkunasq'umakiti.ukampis
amuyunakapasa,concienciapasqʼañuchatawa.
16JupanakajjDiosaruñtʼapjjtwasasawsapjje;Ucampis
luräwinakapansajuparapanukupjjewa,ajjtasiri,janist'asirïpjjatap
laycu,taqesumaluräwinacarojjjanist'atäpquiucanaca.
2JAQTHAPI
1Ucampisjumajjsumayatichäwinakparlam.
2Chuymankipstatjaqinakaxsumaamuytʼasirïpxañapataki,jan
amuytʼasirïpxañapataki,sumaamuytʼasirïpxañapataki,kʼumara
iyawsäwinïpxañapataki, munasirïpxañapataki,
paciencianïpxañapataki.
3Chuymankipstatwarminakaxukhamarakiwqullanäñaparjam
sarnaqapxañapa,jank'arijuchañchirinaka,janvinoumaña,
askinakyatichañataki.
4Ukhamattawaqunakarsumamuyt'asipxañapataki,chachapar
munasipxañapataki,wawanakaparmunasipxañapataki.
5Sumaamuyuni,q'uma,utanuñjiri,sumachuymani,chachapar
ist'asirïpxañapawa,ukhamatDiosanarunakapaxjan
jisk'achatäñapataki.
6Wayntawaqunakaxukhamarakiwamuytʼasirïpxañamatak
iwxtʼapxi.
7Taqikunanwasumaluräwinakuñacht'ayasiñama.
8Sumaarunaka,janiwjuchañchañjamäkiti;Ukhamatkhititix
maynitmaynikamjanwalt'ayaskiukaxp'inqachatäñapataki,
jumanakatjankunajanwalinakarsuñapataki.
9Sirvirinakaruxiwxt'apxam,pachpauywirinakapar
ist'apxañapataki,taqikunanjupanakarkusisiyapxañapataki.jan
mayampjaysañataki;
10Janiwlunthatasiñamäkiti,janukastitaqichiqachuymanïñ
uñacht'ayapxam.UkhamatjupanakaxDiosQhispiyirisan
yatichäwiptaqikunank'achacht'apxañapataki.
11Diosankhuyapayasiñapawtaqijaqirqhispiyasiñapaniwayi.
12Yatichapxita,Diosarjanyäqasa,akapachanmunañanakapsa
apanukusaxa,akapachansumaamuyumpi,chiqaparu,Diosar
yupaychirjakañasataki.
13Ukasumasuyt'äwi,jach'aDiosan,QhispiyirisanJesucriston
jach'ajach'atukuñapsuyt'apxta.
14Jupawjiwasanaklaykukatuyasiwayi,taqiñanqhalurañanakat
qhispiyañataki,mäsapamarkarq'umachañataki.
15Ukanakarsupxam,ewjjt'apxam,taqich'amampi
chiqañcht'apxam.Jankhitisjumarjisk'achpanti.
3JAQTHAPI
1Amtapxam,jilïrinakaru,jach'ach'amampiist'asipxañapataki,
magistradonakarist'apxañapataki,taqiaskiluräwinakatak
wakicht'atäpxañapataki.
2Janiwkhitirusjanwalinakparlañamäkiti,janirakiw
ch'axwirinakäñamäkiti,janukastillamp'uchuymampiwtaqi
jaqiruxllamp'uchuymampuñacht'ayañama.
3Jiwasajjawisajjjanamuytʼasirïpjjayätwa,janistʼasirïpjjayätwa,
sallqjatäpjjayätwa,kunaymanmunañanakaru,kusistʼañanakaru,
janwaliamtampi,envidiasiñampi,uñisiñampi,maynitmaynikam
uñisiñampiwsarnaqapjjerïta.
4Ukaqhipatsti,qhispiyiriDiosaxjaqirkhuyapayasiñapa,
munasiñapawuñstawayi.
5Janiwchiqakankañluräwinakaplaykukiti,janukasti
khuyapayasiñaparjamawqhispiyistu,wasitatyuriñampi,Qullan
Ajayunmachaqartukuyatapampi;
6JupajjJesucristoQhespiyiristoqewwalwarantawayistu.
7Jupankhuyapayasiñaplaykuchiqaparuñjatäñasataki,wiñay
jakañsuyt'äwirjamherenciakatuqañasataki.
8Ukaarunakajjcheqäskapuniwa,nayajjukaarunaksapüru
qhanañchañammunta,ukhamatDiosarcreyipkiukanakajjsuma
luräwinakapsumphoqapjjañapataki.Ukanakaxjaqinakatakix
waliaskiwa,askirakiwa.
9Ukampisjanamuyt'asisjiskt'asiñanakatjithiqtapxam.
Jupanakajjjaniwaskïkiti,inamayakïpjjarakiwa.
10Khititejjnayrïrewjjtʼa,payïrewjjtʼanakqhepatjjaherejöki
ukajja,apanukuñapawa.
11Yatipxaraktwa,khititixukhamjaqïkiukaxaynacht'ayata,
jucharpurt'asi,jupapachpajuchañchata.
12KunapachatixArtemasaru,janukaxTiquicoruskhitkä
ukkhaxa,Nicópolismarkarnayanukarjutañwal
ch'amachasipxam,juyphipachanjakañamtawayta.
13LeyapnaqiriZenasaru,Apolosarustaqichuymirpapxam,jan
kunaspist'añapataki.
14Jiwasajjsumaluräwinakjanachuyañatakejj
yateqapjjarakiñäni.
15Taqikhitinakatixnayampchikäpkiukanakaxaruntt'apxsmawa.
Khitinakatixiyawsäwinmunapkistuukanakararuntapxam.
Khuyapayasiñaxtaqinimpïpan.Amén.(Cretamarkankiriglesian
nayrïrobispopatuttʼayatTitochacharuwqellqasïna,jupajj
MacedoniamarkankirNicópolismarkatänwa).
157

Filemona

1 JAQTHAPI

1 Jesucriston katuntat Pablompi, Timoteo jilatampi, wali munat Filemón, irnaqir
masisaru.
2 Munat Afia, Arquipo soldado masinakajaru, utamankir iglesianakaru.
3 Dios Awkisampi, Jesucristo Tatitumpi, khuyapayasiñampi, sumankañampi.
4 Nayajj Diosajaruw yuspärta, mayisiñanakajanjja jumat sapüruw arsta.
5 Tatit Jesusaru, taqi qullan jaqinakar munasiñamsa, iyawsäwimsa ist'apxam.
6 Cristo Jesusamp mayakïki uka askinak uñt'ayasax iyawsäwiman yatiyañax wali
askiwa.
7 Jilata, munasiñamat wal kusisipxta, chuymacht'apxaraktwa, qullan jaqinakan
chuymapax jumamp samarañapawa.
8 Ukhamasti, nayajj Criston jan ajjsartʼasaw kunatï wakiski uk jumar ewjjtʼarista.
9 Ukampis jumar munasiñat achikt'assma, chuymankipstat Pablor uñtasita, jichhasti
Jesucriston katuntat jaqïtwa.
10 Nayajj Onésimo yokajjat achikt'assma, jupar katuntat wawajaruw nayajj nayajj
nayajj nayajj nayajj nayajj nayajj nayajj nayajj nayajj waquisma.
11 Nayrajj jumatakejj janiw askïkänti, ukampis jichhajj jumatakis nayatakis
walikïskiwa.
12 Jumaruw wasitat khitanta, ukat jumax jupar katuqt'am, mä arunxa, nayan chuymaxar
katuqaraktawa.
13 Nayasti jupar nayamp chika katxaruñ munta, juma lantix Diosan suma yatiyäwip
katuntasin nayar yanapt'añapataki.
14 Ukampis juman jan amuyt'asisax janiw kuns lurkiriskayätti; ukhamat jumanakan
askinakamax jan wakiskirïkaspas ukhama, jan ukasti munañamampi.
15 Inas Jesusax mä juk'a pachatak sarxchispa, wiñayatak katuqañamataki.
16 Janiw jichhax mä esclavot sipansa, mä esclavot sipans juk'amp munat jilata,
nayatakix wali munat jilata, jan ukasti, ¿kunjamarak jumatakix jañchinsa, Tatitunsa?
17 Jumatix nayarux mä masijamäkaspas ukham uñjätaxa, nayampjam katuqt'asim —
sasa.
18 Jumatix jan wal lurkstam, jan ukax manükstam ukaxa, nayar juchañcham.
19 Naya Pablox amparajampiw qillqasta: “Nayaw kutt'ayaskä” sasa, janis nayax
sisksma kunjämtix nayar manütaxa, juma pachpat sipansa.
20 Jïsa, jilata, Tatitun jumat kusisiñajataki, Tatitun chuymanakaj samarañajataki.
21 Nayajj istʼasirïtam laykojj atinisisaw qellqantam, nayajj siskta ukat sipansa jukʼamp
lurañamätap yatisa.
22 Ucampis mä qurpachasiñ uta wakicht'apxita, jumanakan mayisitanakam tuqiw
nayarux churapxäma —sasa.
23 Ukansti aruntt'apxsmawa Epafras, Cristo Jesusan katuntat masixa.
24 Marcos, Aristarco, Demas, Lucas, nayan irnaqir masinakaja.
25 Jesucristo Tatitusan khuyapayasiñapajj jumamp chikäpan. Amén.
158

Hebreos
1JAQTHAPI
1Diosaxnayraawkinakaparuxprofetanaktuqiwparläna.
2Akaqhipaurunakanxa,Yuqaptuqiwparlistu,juparuw
taqikunanherenciakatuqañapatakutt'ayi,jupatuqiw
akapachlurawayi.
3Jupastijach'akankañank'ajkirk'ajkiruñnaqapjama,
ch'amapanarupampitaqikunssayt'ayasa,sapakjuchanakas
q'umachañtukuyatatsti,jach'akankañankupïxaparuw
qunt'asïna.
4Jupajjangelanakatsipansajukʼampsumalurtʼatäjjewa,
jupajjherenciakatoqasajjjupanakatsipansajukʼampsuma
sutikatoqäna.
5¿Kawkïrangelaruskunapachasakhamsäna:“Jumaw
Wawajäyäta,jichhüruwnayajjnayajjnayajjnayajjnayajj
nayajjnayajjnayajjnayajjnayajjnayajjnayajjnayajj
nayajjnayajjnayajjnayajjwawajäsmati?”Ukatmayamp
akhamsa:“NayawjupatakixAwkijäxa,jupastinayatakix
mäYuqakïniwa?”
6Mayayuriryurirakapacharirpankasinxa,akham
sarakïnwa:“Diosantaqpachangelanakapaxjupar
yupaychapxpan”sasa.
7Angelanakatstisiwa:“Khititixangelanakaparajayunak
tukuyki,yanapirinakaparusninaninaruwtukuyi”sasa.
8UcampisYokarojjsänwa:“Dios,tronomajj
wiñayataquiwa.
9Jumaxaskikankañarmunastawa,ñanqhalurañarus
uñistawa;ukatwaDiosama,Diosamaxa,masinakamat
sipansakusisiñaceitempijawq'jtamxa.
10Ukatsti:“JumawTatay,qalltatpachakauraqin
cimientopuchawaytaxa;alaxpachastiamparaman
luräwinakapawa.
11Jupanakajjjiwarapjjaniwa;ukampisjumax
qhipararakïtawa;Taqeniwmäisimpisthaptʼat
chuymankipstatäpjjani;
12Ukxarustimäisimpisthapt'asitam,ukatsti
mayjt'ayatäniwa,ukampisjumaxpachpakïtawa,maramax
janiwtukuskaniti.
13Ucampiskawkïrangelarusakhamsäna:“Kupi
amparajjarqontʼasim,uñisirinakamarkayuman
saytʼayañapkama?”
14¿Janittaqinixluqtiriajayunakäpki,khitinakatix
qhispiyasiñkatuqapkaniukanakaryanapt'irkhithatäpki?
2JAQTHAPI
1Ukatpïjiwasaxist'ktanukanakjuk'ampist'añasawa,
ukhamatjankunapachasjanjaljtañapataki.
2Angelanakanarsutapatixjanch'amanïkaspa,taqijucha
luräwinakampi,janist'asirjaqinakampixmäsumapayllaw
katuqatäspa.
3¿Kunjamarakqhispiñänisti,ukhamjach'aqhispiyasiñ
apanukuñänixa;QalltanstiTatitunarsuñqalltäna,jupar
ist'irinakampirakiwch'amañcht'apxitu.
4Diosaxjupanakarqhanañchi,unañchanakampi,
muspharkañanakampi,kunaymanmilagronakampi,Qullan
Ajayunchuräwinakapampi,munañaparjama?
5Jutïrakapachanjja,janiwangelanakaristʼaykiti,kawkïr
akapachatïjiwasajjparlasktanjja.
6Ukampismayniwmächiqanqhanañchäna:—¿Kunarak
jaqixjupatamtasiñamataki?¿Jaqinyuqapachjupar
uñjirïtati?
7Jumawjuparuxangelanakatsipanmäjuk'ajisk'artukuyta;
Jumastijach'ajach'atukuñampi,jach'ajach'atukuñamp
coronatucharaktaxa,amparanakamanluräwinakapsa
juparuwutt'ayaraktaxa.
8Jumawtaqekunsajupankayunakaparkatuyasta.Taqe
kunsajuparistʼayasajjjaniwkunsajaytanukkänti.Ucampis
jichhajjjaniwtaqekunasjupanapnaqatätapuñjktanti.
9UcampisJesusarojjuñjtanwa,juparojjangelanakatsipan
mäjukʼaaynachtʼatänwa,jiwañantʼaqesiñatsipansa,
jachʼañchäwimpi,jachʼañchäwimpicoronampiuchatänwa.
Diosankhuyapayasiñaplaykuwsapamayninjiwañap
mallt'añapataki.
10Jupalaykuxtaqikunasutji,taqikunasutji,walja
wawanakarjach'añchañawwakisïna,t'aqhisiñanaktuqi
qhispiyasiñatakp'iqinchiriparu.
11Khititejjqollanartukuykiukatkhitinakatejjqollanäpki
ukanakajjmäsapakïpjjewa.
12Jumaruxsapxarakïnwa:“Jilanakajaruwsutimyatiyä,
iglesiataypinjumarjach'añchañq'uchupxä”sasa.
13Ukjjarusti:“Juparuwconfiyä”sasa.Ukatsti:“Uñtapxam,
Diosaxchurkituukawawanakampi”sasa.
14Wawanakaxjañchinwilapankapxi,ukhamarakiw
Jesusaxukapachpawilampchikachasi.jiwañampi
jiwañampich'amanïkiukaru,mäarunxa,Supayar
t'unjañataki;
15Khitinakatixjiwañaraxsarañattaqijakäwipanesclavot
uñjatäpkänaukanakarqhispiyapxam.
16Chiqpachansa,janiwangeljamuñtʼatäkänti.Ucampis
jupajjAbrahamanwawanacapampiwcasarasïna.
17Ukatpïtaqikunanjilanakaparuñtasitäñapäna,ukhamat
Diosankhuyapayasirjach'asacerdotepäñapataki,ukhamat
jaqinakanjuchanakapatsumankthapiñapataki.
18Jupapachpawyant'att'aqhisiwayxi,yant'atjaqinakar
yanapt'añyati.
3JAQTHAPI
1Ukhamasti,qullanjilatanaka,alaxpacharjawst'atäpkta
uka,CristoJesusanApóstolukhamarakJilïrSacerdotepat
amuyt'apxam.
2Jupajjkhitirutïjuparuttʼaykänaukarojjtaqechuymaw
phoqäna,kunjamtïMoisesajjtaqeutapanDiosar
confiykänaukhama.
3UkajaqejjMoisesatsipansajukʼamp
jachʼañchatäñapänwa,utalurirjaqejjutatsipansajukʼamp
jachʼañchatawa.
4Sapautaxmäjaqinluratawa;Ucampistaqekunlurayirijj
Diosawa.
5ChiqpachansaMoisesaxtaqiutapanchiqachuymanïnwa,
mäuywatarjama,kunanakatïqhipatarsutäñapäkänukanak
yatiyañataki.
6Cristoxmäwawapjamawutapapnaqi.Jiwasatixkhitin
utapäksnasa,jiwasatixsuyt'äwinkusisiñaptukuykam
ch'amampikatxaruñänixa—sasa.
7UkhamastiQullanAjayuxsiskiukhama:“Jichhürutix
jupanarupist'apxätaxa;
8Janchuymanakamch'amañchapxamti,kunjamtïwasaran
yant'atäpkäyätukhama.
9Nayraawkinakamaxyant'apxitu,yant'apxitu,pusitunka
maraluratanakaxuñjapxitu.
159

Hebreos
10Ucatwanayajjllakt'asiyäta,uqhamaracsaraquiyätwa:
—Jupanakajjchuymapanpantjasipjjapuniwa.ucat
jupanacajjjaniwnayanthaquinacajjyatipquiti.
11Ukatwanayajjcoleratjuramentolurta:“Janiw
samarañajarmantapkaniti”sasa.
12Jilatanaka,amuyasipxam,jankhitisjumanakatjan
iyawsirjanwalichuymanïñapataki,jakkirDiosat
jithiqtañapataki.
13Jichhürsatäkisukkhaxa,sapauruwmaynitmaynikam
chʼamañchtʼasipxam.Jumansallqjatapatjankhitisqala
chuymanïpxañapataki—sasa.
14JiwasatixCristompchikachasktanxa,qalltan
atinisiñasampitukuykamch'amampikatxaruñäniukhaxa.
15“Jichhürutixarupist'apxätaxa,janchuymanakam
qalarayapxamti,kunjämtixcolerasiñapäkänukhama”sasa.
16Yaqhepajjist'asawcolerasipjjäna,ukampisjaniw
MoisesanEgiptotmistkänaukajaqenakajjcolerasipjjäna.
17¿Khitimpispusitunkamarallakisiyäna?¿Janitjucharar
jaqenakampïpkäna,jupanakanjiwatcuerpopajjwasaran
jaquqanirïna?
18¿Khitirusjuramentoluränasamarañutaparjan
mantapxañapataki,janukastijaniyawsirinakaru?
19Ukhamajjjancreyipjjataplaykojjjaniw
mantañjamäkänti,ukuñjtanwa.
4JAQTHAPI
1Ukhamajjajjsarapjjañäni,ukhamatjuparsamarañutar
mantañatakmäarsüwijjutjkchejja,jumanakatmaynisjan
phoqapkaspa.
2Diosansumayatiyäwipaxjupanakjamarakiwyatiyatäna,
ukampisyatiyatarunakaxjaniwjupanakaruxaskïkänti,
janiwist'irinakariyawsäwimpchikachaskänti.
3Jiwasajjiyawsirinakajja,samarañaruwmantapjjta,
kunjamtïjupajjsiskänaukhama:“Kunjämtejjnayajj
colerasiñajanjuramentolurawaykta,nayansamarañajar
mantapjjani”sasa.
4Paqallqüriuruxmächiqanakhamsäna:“Diosaxpaqallq
uruxtaqiluratanakapatsamart'ayäna”sasa.
5Ukatakachiqansti:“Jupanakatixsamarañutajar
mantapxani”sasa.
6Yaqhepajjukarmantañawutjaski,khitinakarutïnayraqat
yatiyaskänaukanakastijaniwcreyipjjataplaykojj
mantapkänti.
7Mayampiwmäuruxmäuruxtukuyäna,Davidan
sutipxaruxakhamsänwa:—Jichhüruwwaljapachanak
qhipat;siwa:“Jichhürutixarupist'apxätaxa,jan
chuymanakamqalarayapxamti”sasa.
8Jesusatïjupanakarsamarañchuraspänaukhajja,janiw
yaqhaurutparlkaspänti.
9UkhamastiDiosanmarkapatakixmäsamarañawutjaski.
10Khititejjsamarañarmantaskiukajja,Diosajj
luräwinakapjaytanukuwayjjewa.
11Ukhamasti,ukasamarañutarmantañatakix
ch'amachasipxañäni,ukhamatjankhitisjan
iyawsäwiparjamsarnaqañapataki.
12Diosanarupajjjankʼaki,chʼamani,päfiloespadat
sipansajukʼampchʼamani,almarusa,ajayunakarusa,
chʼakhanakarusa,chʼakhanakarusa,chʼakhanakarusa
tʼaqanuqañkamawchʼalljjtayi,chuymanamuyunakapsa,
amtanakapsasumamuyi.
13Janirakiwkhitijaqisjupannayraqatapanjanuñstkiukax
utjkiti,janukastitaqikunasq'alaq'alajist'aratawa,
khitimpitixlurañaxwakiskiukannayranakapataki.
14Ukhamajjmäjachʼajilïrsacerdotejjalajjpachar
pasawaykistu,jupajjDiosanYoqapawa,ukasacerdotejj
walichʼamampiwarjjatasiñäni.
15Janirakiwmäjach'asacerdotexutjkiti,jan
ch'amanïtasaxjanllamkt'kaspa.ukampisjiwasanakjamaw
taqichiqanyant'ata,ukampisjaniwjuchanïkänti.
16Ukhamasti,khuyapayasiñantronoparjanaxsarasaw
jutapxañäni,ukhamatkhuyapayasiñjikxatañataki,jan
walt'äwinyanapt'añatakiskhuyapayasiñjikxatañataki.
5JAQTHAPI
1Sapajilïrsacerdotexjaqinaktaypitapsutäkiukanakax
jaqinaklaykuutt'ayatawa,juchanakapatwaxt'äwinakampi,
sacrificionakluqtañapataki.
2Khitinakatixjanyatiñanjaqinakatkhuyapt'ayasipkaspa,
janthaknamsaririnakatsakhuyapt'ayasispa.Jupastijan
ch'amanïñampmuyuntatawa.
3Ucalaycuwjupajjjuchanaklaykuloqtañapa,kunjamtï
jaqenakajjlurapkiukhama.
4Janiwkhitisukajach'ajach'atukuñkatuqkiti,janukasti
Diosansutipuñt'atawa,Aaronjama.
5Cristoxjaniwjach'asacerdotetutt'ayasiñatak
jach'añchaskänti.ukampiskhititixjuparsäna:“Jumaw
Wawajätaxa,jichhüruwyurïsma”sasa.
6KunjamtïJesusaxyaqhachiqansiskänxa:“Jumaw
wiñayataksacerdotätaxa,Melquisedecchachan
sacerdoteparjama”sasa.
7Jupajjjakkänaukaurunakanjja,khititejjjiwañat
qhespiyañpuedkänaukarojjjachʼajachaqtʼasisaw
oracionanaka,achiktʼasirakïna.
8Wawakïkchïnsa,t'aqhisiñanaktuqiwist'asiñyatiqäna.
9Jupajjsumajaqëjjasajjwiñayqhespiyasiñaruwtuküna,
juparistʼirinakatakejja.
10DiosajjMelquisedecchachanjilïrsacerdotepjamaw
säna.
11Jupanakatwaljaarunakawutjistu,arsuñaxch'amawa,
jumanakaxjanist'añmunapxtawa.
12Kunapachatixjumanakaxyatichirinakäpxañamäki
ukkhaxa,Diosanarunakapannayrïryatichäwinakapwasitat
yatichañawwakisi.ukatsti,lechemunasirijaqinakjamaw
tukupxi,janiwch'amanaychamunapkiti.
13Khititejjlecheumaskiukajja,cheqaparsarnaqañ
arunakjjajaniwsumyatkiti,jupajjmäwawakïskiwa.
14Ch'amanmanq'axchuymankipstatjaqinakankiwa,
khitinakatixaski,janwalinakamuyañyatipkiukanaka.
6JAQTHAPI
1Ukhamasti,Cristonyatichäwinakapapanukusinxa,jan
jucharpuriñkamawsarañäni.jiwatluräwinakat
arrepentisiñataki,Diosariyawsañancimientopjanmayamp
utt'ayasa.
2Bautisasiñtuqityatichaña,amparluqtaña,jiwatanakan
jaktatapa,wiñaytaripañtuqityatichaña.
3Diosaxjaysaniukhaxa,ukhamlurañäni.
4Khitinakatixnayraxqhant'atäpkäna,alaxpachanchuräwip
mallt'asipkäna,QullanAjayunkatuqatäpkiukanakatakix
janiwch'amäkiti.
160

Hebreos
5Diosansumaarunakapsa,akapachanch'amapsa
mallt'apxaraktawa.
6Jupanakatejjliwjjatapjjaniukhajja,arrepentisipjjañatakejj
wasitatmachaqartukuyapjjani;DiosanYuqaparuxwasitat
ch'akkatasinch'akkatasinp'inqachapxi.
7Uraqixsapakutijutijallunumaski,khitinakatix
k'achacht'atäkiukanakatakixsumaqullanakachuyapkiuka
uraqixDiosanbendicionapkatuqi.
8Ch'aphinakampi,ch'aphinakampiachuskiukax
apanukutäxiwa,niyawñanqhachatäñampïski.khitin
tukusiñapaxphichhantatäñapawa.
9Munatjilatanaka,jumanakatjuk'ampsumaarunakampi,
qhispiyasiñamp chikt'at yänakampi, ukham
parlasipkchiyätsa.
10Diosaxjaniwjanwalïkiti,jumanakaxsutip
uñt'ayapxatamampi,munasiñampiirnaqapxatamat
armt'asiñapataki.
11Jumanakatsapamayniwmäkipkach'amachasipxañam
munapxta,ukhamatsuyt'äwiptukuyañkama.
12Jumanakaxjanq'añunaklurapxamti,janukasti
khitinakatixiyawsäwimpi,pacienciampiarsutanakap
katuqapkiukanakanarkirinakapäpxam.
13KunapachatixDiosaxAbrahamararsuwaykänukkhaxa,
janiwjuk'ampjach'asutimpjuramentolurañjamäkiti,jupa
pachpawjuramentoluräna.
14Ukatakhamsarakïnwa:“Chiqpachansabendicionampiw
bendicisma,jukʼampjiltayarakïma”sasa.
15Ukhamatwa,pacienciampiaguantasaxarsutapkatuqäna.
16Chiqpachansajaqinakaxjach'ajaqinsutipxaruw
juramentolurapxi,mäjuramentompichikachasiñatakixtaqi
ch'axwañanakaxtukjaspawa.
17Diosaxarsutapkatuqirinakarjuk'ampyatiyañmunasaw
amtäwipaxjanmayjt'irïtapuñacht'ayäna.
18Ukhamatpäjanmayjt'iryänakampi,Diosaxjan
k'arisiñapäkipan,mä ch'aman chuymacht'äwi
jikxatañasataki.
19Ukasuyt'äwixalmasananclaparjamawutjistu,jan
ch'amani,janch'amani,velomanqharuwmantaraki.
20Kawkirutixnayraxjiwasanaklaykujutkiukaruw
mantani,Jesusaxwiñayatakiwjach'asacerdotjamutt'ayäna,
Melquisedecreyinjama.
7JAQTHAPI
1SalemmarkankirMelquisedecreyi,jach'aDiosan
sacerdotepawa,jupastireyinakarjiwayañatkutt'anir
Abrahamaruñt'äna,ukatstibendicirakïnwa.
2Abrahanajjjuparojjtaqekunattunkamayatmayamp
churäna.nayraqataxchiqaparuñjañReyi,ukatstiSalem
markanReyipa,sumankañreyipa.
3Janawkini,jantaykani,janwawanakani,janirakiwqallta
urunakasutjkiti,janirakiwjakañtukuyañasutjkiti.jan
ukastiDiosanYuqaparuñtasitawlurasïna;sacerdotex
sapüruwqhiparaski.
4Jichhastiakajaqejjkunjajachʼänsaukamuytʼañäni,
khitirutïAbrahamnayraawkipajjtunkamayaniyänakap
churäna.
5Cheqpachansa,Levíchachanwawanakapatjutirinakajj
sacerdotetserviñkatoqapkiukanakajja,Leyukarjamaw
diezmochurapjjañapa,mäarunjja,jilanakapatmäarunjja,
Abrahamanlomopatmistjjapkchejja:1.1.
6Ucampiskhititejjjupatjanjakt'atäkiukajja,Abrahamat
diezmokatoqäna,ukatstiDiosanarsutanakapkatoqkäna
ukarojjbendicirakïnwa.
7Ukatjantaqechʼamäkiukajja,jukʼanikiwjukʼampsuma
bendicionanakkatoqasi.
8Jiwirjaqinakaxdiezmokatuqapxi;Ucampisukan
jupanacarojjkatoqi,jupanacanjakatapajjyatisi—sasa.
9Kunjamtïnayajjsisktxa,diezmokatoqeriLevíchachajj
Abrahamandiezmochurarakïnwa.
10KunapachatïMelquisedecchachajjjupampjikiskäna
ukhajja,jupajjawkipanwaktʼatäskakïnwa.
11Ukhamasti,levitasacerdotenakanjanjuchani
sacerdoteplaykuxjanjuchanisacerdotenakaxutjaspäna
ukhaxa,¿kunatixyaqhasacerdotexMelquisedec
sacerdotenakjamsayt'asiñapa,janAaronansacerdotepjam
sutinchatäñapa?
12Sacerdotenakaxmayjt'ayatäxipanxa,kamachix
mayjt'ayañapawa.
13Khititejjukatoqetparlkiukajja,yaqhatribunkirïnwa,
janiwkhitisaltararsaraskänti.
14TatituxJudámarkatjutatapqhanamuyasi.ukatributjja,
Moisesajjjaniwsacerdotetkunsarskänti.
15Ukastijuk'ampqhanäxiwa,Melquisedecchacharuñtasit
yaqhasacerdotejjsartani.
16Jupajjjaniwjañchinkamachiparjamluratäkiti,jan
ukastijantukuskirjakañanchʼamaparjamawlurasiwayi.
17Jupajjakhamsasawqhanañchi:“Jumajjwiñayatakiw
sacerdotëtajja,Melquisedecchachansacerdoteparjama”
sasa.
18Chiqpachansa,nayrakamachixchhaqtayatäxiwa,jan
ch'amanïtapata,janaskïtapata.
19Kamachixjaniwkunsphuqt'känti,janukastijuk'amp
sumasuyt'äwiruwpuriyäna.UkatuqiwDiosar
jak'achasipxta.
20Janjuramentompisacerdotetutt'ayatätaplayku.
21(Ukasacerdotenakaxjanjuramentompiwutt'ayatäpxäna,
ukampisakaxmäjuramentompiwuñt'ayasïna:“Tatitox
juramentoluräna,janiwarrepentiskäti:‘Jumax
Melquisedecreyinwiñayataksacerdotätawa.
22UkhamatwaJesusajjmäsumatestamentolurañapatak
yanaptʼäna.
23Chiqpachansa,jupanakaxwaljasacerdotenakäpxänwa,
jiwañaplaykuxjaniwsacerdotenakäpkänti.
24Ukampisakajaqejjwiñayatakutjataplaykojja,jan
mayjtʼirsacerdotenakanïtaplaykojja.
25UkatpïDiosaxjupatuqiDiosanukarjutapkiukanakarus
qhispiyañkamaw ch'amachaspa,jupanak layku
achikt'asiñatakixwiñayatakiwjakaski.
26Ukhamjach'asacerdotewjiwasanakartuküna,jupax
qullanawa,jankunajuchani,janq'añuchatawa,jucharar
jaqinakatjithiqtatawa,alaxpachatsipansjuk'amp
jach'arakiwa.
27Ukajilïrsacerdotenakjamaxjaniwsapürusacrificio
loqtañaxwakiskiti,nayraqataxjupanjuchanakapata,ukatsti
jaqinakanjuchanakapata.
28Kamachixjanch'amanïpkiukanakaruxjach'a
sacerdotenakaruwtukuyi.Ucampisjuramentonarupajj
Leyinnayratpachutjquiucajja,wiñayataquiquiwDiosar
locataquiucaYoqaru.
161

Hebreos
8JAQTHAPI
1Kunanaktïarsupktaukanakatjja,akawmäjachʼa
sacerdotejjutjistu,jupajjalajjpachanjachʼajachʼatukun
trononkupëjjapanqontʼatawa.
2Nayajjsantuarion,cheqpachtabernáculonyanapiripätwa,
Tatitojjsaytʼayäna,janiwjaqejjsaytʼaykänti.
3Sapajach'asacerdotenakaxwaxt'äwinakluqtañataki,
sacrificionakluqtañatakiwutt'ayatäpxi.
4Jupatejjakaoraqenkaspänaukhajja,janiw
sacerdotëkaspati,kunatejjLeyukarjamregalonakloqtapki
ukasacerdotenakawutji.
5Jupanakastialaxpachankiryänakanuñacht'äwiparu,
ch'iwiparluqtapxam,kunjämtixMoisesaxTabernáculo
lurañampïkänukkhaxDiosaxiwxt'kataynaukhama.
6Jichhastijuk'ampsumaarust'äwiruwpuri,juk'ampsuma
arust'äwinchikachasiñapa,ukaarust'äwixjuk'ampsuma
arust'äwinakanutt'ayatawa.
7Ukanayrïrarustʼäwitïjanjuchanïkaspänaukhajja,janiw
payïrarustʼäwitakmälugarthaqkaspänti.
8Jupanakanjuchañchäwipjikxatasaxa,akhamsänwa:
“Uñtapxam,urunakaxpurininiwa,Israelanutapampi,Judá
uraqimpimachaqarust'äwiluraskä”sasa.
9JaniwkunjamtïnayraawkinakapampixEgiptouraqit
irpañatakamparatkatthapkäyätukauruxarust'awaykta
ukhamarjamäkiti.Nayanarust'äwijanjansarantapjjatap
laycu,nayastijaniwjupanacaruñjirïkti,sasawTatitojj
saraki.
10UkaurunakqhipatIsraelanutapamparust'äwixa,sasaw
Tatituxsaraki.Nayawkamachinakaxjupanakanamuyupar
ucharakï,chuymanakapanqillqt'arakï,jupanakatakixmä
Diosäxä,jupanakaxnayatakixmämarkakïpxarakiniwa.
11Janiwsapamaynijaqimasiparusa,jilaparus
yatichapkaniti:“Tatituruñt'apxam,taqiniwuñt'apxitani,
jisk'atjach'akama”sasa.
12Jupanakanjanwaliluratanakapatkhuyapt'ayasirakïwa,
juchanakapatsa,janwaliluratanakapatsajaniwmayampsa
amtasxäti.
13Jupajjakhamsiwa:“Mämachaqarustʼäwi,nayrïr
arustʼäwirojjnayraarustʼäwiruwtukuyi”sasa.Jichhasti
q'añuttukuski,chuymankipstatäkiukaxchhaqañatakiw
wakicht'ata.
9JAQTHAPI
1Chiqpachansanayrïrarust'äwinxaDiosarluqtañ
kamachinaka,akapachanqullanutapawutjarakïna.
2Ukanstimätabernáculoluraskäna;nayrïrix
candelabrompi,mesampi,uñacht'ayañt'ant'ampi;ukax
santuariosatawa.
3Payïrveloqhepäjjarojja,Tabernáculosatäkisukawutjäna.
4Ukanstiquritluratinciensophukhumpi,arust'äwi
arcampi,qurimpich'uqt'ata,qurimanq'añmanq'aña,
Aaronanch'uxñathujrupasa,arust'äwintablanakapas
utjarakiwa.
5Ukapatxanxa,k'ajkirquerubinanakaxkhuyapayasiñ
asientoch'iwxatapxi.ukatjichhaxjaniwjukʼampparlksnati.
6Ukanakuttʼayatäjjänaukhajja,sacerdotenakajjDiosar
serviñtukuyasajjnayrïrcarparuwmantapjjerïna.
7Ucampispayïrsacerdotejjsapamaramäkutisapakiw
mantasirïna,janiwwilapjanwilamploqtaskänti.
8QullanAjayuxukuñacht'ayi,nayrïrcarpasayt'atäskäna
ukhakama,taqikunatsipansjuk'ampqullanchiqarmantañ
thakixjanïrawuñacht'ayatäkänti.
9Ukatiemponjja,regalonaksa,sacrificionaksa
churapjjerïna,ukampisjaniwkhitirutïDiosarservipkäna
ukarjamjanjuchartukuykaspänti.
10Jupanakastimanq'anaka,umañanaka,kunayman
jariñanaka,jañchinwakichäwinakampikiwsayt'atäpxäna.
11Cristoxmäjach'asacerdotjamawjutañapäkänukaaski
yänakanjach'asacerdotepjama,mäjach'a,juk'ampsuma
carpatuqi,janiwamparanakampiluratäkiti,mäarunxa,
janiwakautatluratäkiti.
12Janirakiwcabritonakanwilapampi,vacaqallunakan
wilaplaykuki,janukastipachpawilapampiwqullanchiqar
mantawayi,wiñayqhispiyasiñkatuqasa.
13Vacanakanwilapasa,cabritonakanwilapasa,mävaca
qallunlaq'upasa,q'añunakch'allt'irlaq'apasa,janchipan
q'umachatäñapatakiwqullanäspa.
14¿KhititixwiñayAjaytuqiDiosarjankunaq'añus
luqtaskänaukaCristonwilapaxjuk'ampconcienciamjiwat
luräwinakatq'umachaspa,jakkirDiosarluqtañataki?
15Ucatjupajjmachaqarust'äwinchikachasiñapawa,
jiwañampi,nayrïrarust'äwinjuchat'akhesiñat
qhespiyatäñataqui,jawsatäpquiucanacajjwiñayherencia
katoqapjjañapataqui.
16Kawkhantïmätestamentojjutjkiukanjja,testamento
lurirjaqenjiwañapawwakisiraki.
17Jaqenakanjiwatapatjja,mätestamentojjchʼamaniwa,
janukhamäkaniukhajja,testamentolurirejjjakaskaki
ukhajjjaniwchʼamanïkaspati.
18Ucatstijaniwnayrïrarust'äwisjanwilampikatuyascänti.
19KunapachatixMoisesaxtaqikamachinaktaqijaqinakar
Leyirjamyatiyxäna,ukatstivacaqallunakanwilapsa,
cabritonakanwilapumampi,wilañik'uta,hisopoukamp
ch'allt'äna,ukatstilibrompiru,taqijaqinakaruch'allt'äna.
20Ukatsapxänwa:—AkaxDiosaxjumanakarchurapktam
ukaarust'äwinwilapawa—sasa.
21Ukxarustiwilampiwch'allt'änaTabernáculoukaru,
ukhamaraktaqikunatïDiosarluqtañataki.
22Kamachituqiwniyataqikunaswilampiq'umachatäxi;
janwilawartasaxjaniwkunapampachäwisutjkaspati.
23Ukhamastialaxpachanutjkiukauñachtʼäwinakampix
qʼumachatäñapawwakisïna;ukampisalaxpachankir
yänakaxjupanakatsipanjuk'ampsumasacrificionakampi.
24Cristoxjaniwamparanakampiluratqullanchiqanakar
mantawaykiti,ukaqullanchiqanakaxchiqpachjaqin
uñnaqapawa.janukastialaxpacharsarapxam,jichhax
Diosannayraqatapanjiwasanaklaykuuñstañapataki.
25Janirakiwsapakutixsacerdotexsapamaraqullanchiqar
mayninakanwilapampimantkiukhama.
26Ukapachaxakapachanqalltatapatxa,waljakutiw
t'aqhisiñapäna, ukampis jichhax akapachan
tukusiñapkamaxmäkutikiwuñstawayi,juchar
apanukuñataki,jupapachpasacrificioloqtasa.
27Jaqenakatakixmäkutikiwjiwañapa,ukampisuka
qhipatstitaripäwiwutjani.
28UkhamatCristoxmäkutixwaljajaqinakanjuchanakap
apt'asiñapatakiwluqtatäna.Juparsuyt'irinakaruw
qhispiyasiñatakjanjuchanipayïrkutiuñstani.
162

Hebreos
10JAQTHAPI
1Kamachixjutañapäkiukasumayänakanch'iwipawa,
janiwukayänakanuñtasitäkiti,ukasacrificionakaxsapa
maraluqtapkänaukampixa,janipuniwjutirinakarjan
juchartukuykaspati.
2Ukhamajj¿janitjupanakajjsacrificiotloqtañ
jaytapjjaspäna?kunattixmäkutixqʼumachatäpkänauka
yupaychirinakax janiw jukʼamp juchanakat
conciencianïpxañapäkänti.
3Ucasacrificionakanjja,sapamarawjuchanakatmayamp
amtasi.
4Vacanakanwilapampi,cabritonakanwilapajjjaniw
juchanakapaqkaspati.
5Ukatpïakapacharpurisaxakhamsäna:“Janiwsacrificio
loqtañmunktati,janukastimäjanchiwakicht'apxista.
6Juchalaykunakt'ayatsacrificionaksa,sacrificionaksa,
janiwkusisiñamäkiti.
7Ukatnayastisaraktwa:“Diosay,munañamphuqhiriw
jutta”sasa.
8Jupajjakhamsänwa:“Janiwsacrificioloqtañsa,
ofrendasa,naktʼayatwajjtʼanaksa,juchalayku
ofrendanaksajanmunktati.ukaxkamachirjamluqtatawa;
9Ukatstisarakïnwa:—Diosa,munañamphuqhiriwjutta—
sasa.Nayrïrapt'asi,payïrch'amanchañataki—sasa.
10UkamunañaplaykuwJesucristonjanchipmäkuti
wiñayatakloqtatäsajjqollanäjjtanjja.
11Sapasacerdotexsapüruwsayt'asipxi,sapauruwpachpa
sacrificionakluqtapxi,ukasacrificionakaxjanipuniw
juchanakapaqkaspati.
12Ucajaqejjwiñayatakmäsacrificiojuchanaklayku
loqtasajjDiosankupëjjaparuwqontʼasïna.
13Jichhatuksarojjuñisirinakapankayupartaktʼañkamaw
suytʼaski.
14Jupajjmäsapaofrendampiwqollanäpkiukanakar
wiñayataktukuyi.
15QullanAjayuxukatuqitwaqhanañchistu.
16Akaarust'äwiwukaurunakqhipatjupanakampluraskä,
Tatituxsiwa:Nayaxkamachinakaxchuymanakapar
ucharakï,jupanakanamuyunakaparqillqt'arakï;
17Juchanakapatsa,janwaliluratanakapatsajaniw
mayampsaamtaskäti.
18Jichhajjkawkhantïukanakpampachatäpkiukanjja,
janiwjuchalaykuofrendajjutj-jjeti.
19Jilatanaka,janaxsart'asawqullanchiqarmantañaxutji,
Jesusanwilaplayku.
20Mämachaqjakañthaktuqi,jupawjiwasatak
jach'añchawayi,velotuqi,mäarunxa,jañchiptuqi.
21Diosanutapuñjirimäjach'asacerdoteni.
22Chiqpachchuymampijak'achasipxañäni,iyawsäwimpi
taqichuymach'allxtayasisa,janwaliconcienciatch'allt'ata,
janchinakasq'umaumampijariqata.
23Iyawsäwisanarsutanakasjanpächasiskatxaruñäni.
(jupaxarsutaparjamaxchiqapuniwa).
24Maynitmaynikamamuyt'asipxañäni,munasiñampi,aski
luräwinakampi.
25Janirakiwtantachasiñanakjaytañasäkiti,kunjamtï
yaqhipanakaxlurapkiukhama.Janukastimaynit
maynikamewjjt'asipjjam,juk'ampiwjumanakajjukauru
jak'achasisinuñjapjjta”sasa.
26Kunatïcheqäkiukyatjjatasajjmunañasakejjjuchar
purtʼasiñäniukhajja,janiwjuchanaklaykusacrificio
loqtañajjutj-jjaniti.
27Ukampismäaxsarkañjuchañchäwisuyt'añampi,nina
phiñasiñampi,uñisirinakaruwq'altukjani.
28Moisesankamachipjisk'achirixpäjanukaxkimsa
testigonaktaypinjankhuyapt'ayasisawjiwxäna.
29Jumanakaxamuyt'apxam,khititixDiosanYuqapar
kayumptakt'ki,ukaarust'äwinwilapsajanqullanjamuñji,
ukatjanwalinakluraraki¿Khuyapayasiñajayu?
30Khititejjakhamsäna:“Nayankjjewa,nayajjkuttʼayarakï”
siskiukaruwuñtʼtanjja.Ucatsti:“Tatituwmarcapar
juchañchani”sasa.
31JakirDiosanamparaparpurtʼasiñajjwaliajjsarkañawa.
32Ukampisnayraurunakatamtasipxam,qhant'atäxapxtaxa,
t'aqhisiñanakanjach'ach'axwäwipaguantapxtaxa.
33Mäjuk'asti,jumanakaxjisk'achawinakampi,
t'aqhisiñanakampi,mäuñch'ukiñutartukuyapkäyät
ukapacha.Mäjuk'asti,jumanakaxukhamyatintatäpkäna
ukanakampchikachasipkäyätukhakama.
34 Jumanakax katuntat uñjasisinx nayat
khuyapt'ayasipxayätawa,alaxpachanjuk'ampsuma,
wiñayatakutjatapyatipxaraktawa.
35Ukhamasti,jumanakanatinisiñamxajanapanukupxamti,
kawkïritixmäjach'apayllawchuratäniwa.
36Jumanakaxpaciencianïpxañamawa,Diosanmunañap
phuqañtukuyatatxa,arsutapkatuqapxañamataki.
37Mäjuk'apachatxa,khititixjutkaniukaxjutaniwa,janiw
qhiparkaniti.
38Chiqaparsarnaqirjaqixiyawsäwimpiwjakani,ukampis
maynitixqhipharxaniukhaxa,janiwalmajaxjupar
kusisiykaniti.
39Jiwasajjjaniwjiwañarqhepüpkiukanakatmaynïrïktanti.
janukasti,khitinakatixiyawsapkiukanakat
qhispiyasiñataki.
11JAQTHAPI
1Jichhasti,iyawsañajjkunatïsuytʼatäkiukanakan
chʼamapawa,januñjkañyänakanuñachtʼäwipawa.
2Ukatuqiwjilïrinakaxmäsumayatiyäwikatuqapxäna.
3Iyawsäwilaykuwamuyastanjja,akapachanakajjDiosan
arunakapampiwluratäpjjäna,ukhamatwakunanakatï
uñjaskiukanakajjjanuñstkiukanakatluratäkänti.
4IyawsäwilaykuwAbelaxCainatsipanjuk'ampsuma
sacrificioDiosarluqtäna,ukasacrificiotuqiwDiosax
chiqaparuñjatapuñacht'ayäna,Diosaxchuräwinakap
uñt'ayäna.
5IyawsäwiplaykuwEnocchachaxjanjiwañuñjañapatak
jaqukipatäna.Diosajjjuparjaqokipataplaykojjjaniw
jikjjataskänti,janïrjaqokipkänaukhajjDiosaruw
kusisiyänasasawqhanañchäna.
6Ukampisjaniyawsäwinïkasaxjaniwjuparkusisiyañax
utjkaspati,khititixDiosanukarjutkiukaxiyawsañapawa,
Diosanutjatapsa,juparthaqirtaqichuymawjupar
churirïtapa.
7IyawsäwiplaykuwNoéchachaxDiosaxjanïruñjki
ukanakyatiyäna,ukatwaajjsaräna,ukatmäarca
wakichtʼäna,ukhamatutaparqhispiyañataki.Ucampis
jupajjakapacharjuchañchäna,iyawsäwilaykusuma
kankañapanherenciapkatoqäna.
163

Hebreos
8Abrahanajjiyawsäwiplaykuwistʼäna,kawkïrcheqarutï
herenciakatoqañapäkänaukarsarañataki.ukatsti
mistuwayxäna,janiwkawkirussaraskänaukyatkänti.
9IyawsäwilaykuwDiosaxarsutoraqenjakasïna,yaqha
markankirjaqinakjama.
10Jupajjmämarkasuytʼäna,ukamarkajj
cimientonakaniwa,ukamarkajjDiosawa.
11IyawsäwilaykurakiwSaraxjathausurïñatakch'am
katoqäna,ukatmäwawawususïna,kunapachatï
arsuwaykänukajaqirchiqachuymanïtapuñjataplayku.
12Ucatstimäsapamayniwjilsuwayäna,jupasti
jiwatjamawjilsuwayäna,alajjpachankirwarawaranakjama,
janjaktʼkaylamarqotathiyankirlaqʼanakjama.
13Taqeniwiyawsäwimpjiwarapxäna,janiwarsutanakap
katuqapkänti,janukastijayachiqatuñjasawuka
arsutanakariyawsapxäna,ukatqhumantt'asipxäna,yaqha
markankirjaqinakäpxtwa,akauraqinsarnaqir
jaqinakäpxtwasasawarsupxäna.
14Khitinakatixukhamarunakarsupkiukanakaxmämarka
thaqhapxatapqhanyatiyapxi.
15Chiqpachansa,kawkïrmarkatmistuwayapkänauka
markatamtapxaspänaukhaxa,inaskuttʼanipxaspäna.
16Jichhastimäsumamarkamunapxi,mäarunxa,
alaxpachankirmämarka,ukatwaDiosaxDiosapasatäñat
janphinq'askiti,jupanakatakixmämarkawakicht'awayi.
17IyawsäwiplaykuwAbrahamaxyant'atuñjasisinIsaacar
sacrificiotluqtawayi.
18Jupanakatstisapxänwa:“Isaacansutipampiw
wawanakamaxsutichatäni”sasa.
19Diosaxjiwatanaktaypitjaktayañyatitapamuyapxäna.
ukatstimächimpumpiwkatuqarakïna.
20IyawsäwiplaykuwIsaacaxJacobumpiru,Esaúmpir
kunanakatïjutïrinutjkaniukanakatbendicïna.
21IyawsäwiplaykuwJacobuxjiwañampïskänaukhaxa,
Joseanpanpachawawanakaparuxbendicirakïna.ukat
thujrupanpatapartaktʼasisawyupaychäna.
22IyawsäwiplaykuwJoseyaxjiwxänaukapachax
israelitanakansarxatapatarsüna.ukatstich'akhanakapat
kamachichurarakïna.
23IyawsäwilaykuwMoisesaxyurkänukapachaxkimsa
phaxsiawktaykapanimantatäxäna.ucatreyin
camachipatjjajaniwajjsarapcänti.
24IyawsäwilaykuwMoisesaxjilïrjaqïxänaukhaxa,janiw
faraonanphuchapanwawapasatäñmunkänti.
25Diosanmarkapampt'aqhisiñatsipansa,mäjuk'a
juchampikusist'añatsipansa.
26Cristonjisk'achatätapaxEgiptomarkanyänakapatsipan
juk'ampqamirkankañapuñjäna.
27IyawsäwilaykuwEgiptomarkarsarxäna,reyin
colerasiñapjanaxsarasa,januñjkañjaqiruñjkaspaukhama.
28IyawsäwiplaykuwPascuafiestaluräna,wila
ch'allt'arakïna,ukhamatjilïryuqallwawanakarjan
llamkt'añapataki.
29IyawsäwilaykuwWilaLamarqotatwañaoraqeruñtat
pasapxäna.
30IyawsäwilaykuwJericómarkanperqanakapax
t'unjatäxäna,niyapaqallqurunakmuyuntasinxa.
31IyawsäwilaykuwRahabprostitutawarmixjan
iyawsirinakampchikajiwarkänti,uñaqirinakarux
sumankañkatuqasa.
32¿Kunsanayajjjukʼampsiristjja?Gedeón,Barac,Sansón,
Jefteukanakatyatiyañaxjaniwutjkaspati;David,Samuel,
profetanakatsa.
33Jupanakastiiyawsäwituqiwreinonakapnaqapxäna,
askinaklurapxäna,arsutanakapkatuqapxäna,leonanakan
lakapsajark'aqapxäna.
34Ninannuwasiñapchhaqtayapxäna,espadatqhispipxäna,
janchʼamanïpxataplaykuwchʼamanïpxäna,nuwasiñanxa
chʼamanïpxänwa,yaqhamarkankirinakanejercitonakapar
tʼijtxañatakiwkuttʼapxäna.
35Warminakaxjiwatanakaparuw jaktayapxäna,
yaqhipanakaxt'aqhisiyatawuñjasipxäna,janiwqhispiyasiñ
katuqapkänti.Jupanakastijuk'ampsumajaktäwi
katuqapxañapataki.
36Yaqhepajjjansinttʼasaw sawkasipjjäna,
jawqʼjatarakïnwa,ukatsticarcelarjistʼantatäpjjarakïna.
37Jupanakarojjqalampk'upjatawuñjasipjjäna,
t'unjatäpjjänwa, yant'atäpjjänwa, espadampi
jiwayatäpjjänwa.jankunani,t'aqhisiyata,t'aqhisiyata;
38(Akapachaxjaniwjupanakatakixaskïkänti.)wasar
pampanakansa,qullunakansa,p'iyanakansa,p'iyanakansa
sarnaqapxäna.
39Taqeniwiyawsäwilaykusumayatiyäwikatoqapjjäna,
ukampisjaniwkuntïarskänaukkatoqapkänti.
40Diosaxmäjuk'asumayänakjiwasatakwakicht'awayistu,
janjiwasampijanphuqhatäpxañapataki.
12JAQTHAPI
1Ukhamasti,waljaqhixuqhixunakampmuyuntatäxtanwa,
taqikunajanwalt'äwinakampi,kunajuchampitixjank'ak
t'ijtkistuukapanukuñäni,ukatjanaxsarasawt'ijtxañäni.
2Jesusaruñtasawiyawsäwisanp'iqinchiriparu,tukuyiriru;
Jupajjnayraqatapanutjkänaukakusisiñatjja,
p'inqachañanakjisk'achasawcruzanaguantasïna,ukatsti
Diosantronopankupëjjaparuwqontʼasi.
3Juchararanakanukhamjanwalt'ayasiñapsayt'irjaqit
amuyt'apxam,ukhamatjumanakaxjanqarjapxañamataki.
4Jumanakajjjanïrawjuchampinuwasiñatakejjwilap
aptʼasipktati.
5Jumanakaxwawanakaruñtatewjjt'äwitarmasipxtawa:
“Wawaxay,Tatitunchiqañchäwipxajanjisk'achamti,
janirakiwaynacht'amtikunapachatïjupattuqinuqtätam
ukhaxa.
6KhitirutixTatituxmunaskiukaruxchiqañchiwa,sapa
yuqallwawarusjawq'jarakiwa.
7Jumanakatixchiqañchatäñaguantapxätaxa,Diosax
wawanakaruñtasitawjumanakaruxuñjapxätam.¿Khiti
wawastiawkipanjanchiqañchkiukaxa?
8Jumanakatixjanmutuyatäpkäta,taqiniwuka
mutuyäwimpchikachasipxätaxa,jumanakaxjanwali
jaqinakäpxtawa,janiwyuqallwawanakäpktati.
9Ukhamarusjañchinawkinakasutjaraktanwa,jupanakasti
chiqañchapxitu,jupanakaruxjach'añchapxaraktwa.
10Jupanakastimäqawqhaurunakawjupanakan
munañaparjamchiqañchapxitu.Ucampisjupajjjiwasan
askisataquiwjupajjqollanäñasataqui.
11Jichhastijaniwkunamutuyañaskusiskañäkaspas
ukhamäkiti,janukastillakt'asiñjamawa.
12Ukhamastiamparanaka,janch'amaniqunqurinakas
jach'araptapxam;
164

Hebreos
13Kayunakamarchiqathakinaklurapxam,jan
ch'uqt'atanakaxthakhitmistxañapataki.ukampisjuk'amp
qullatäpan—sasa.
14Taqijaqimpsumankañampi,qullanäñamparkapxam,
janukaxjaniwkhitisTatituruñjkaspati.
15Diosankhuyapayasiñapatjankhitist'aqhisiñapatakix
taqichuymch'amachasipxam.Janwalik'allk'usaphinakas
jumanakarjanwalt'ayapxätam,ukatwaljaniruw
q'añuchasipxaspa;
16Esaúchachjamqʼañujuchaluriri,janukajjqʼañulurir
jaqejjjanutjkaspa,jupajjmäjiskʼatʼantʼamanqʼat
awkipäkänaukaderechopaljantäna.
17Jumanakaxyatipxtawa,kunjämtixukaqhipat
bendicionakatuqañmunkänukkhaxa,janapanukutaw
uñjasïna,jachaqt'asisthaqkchïnsa,janiwarrepentisiñchiqa
jikxatkänti.
18Jumanakaxjaniwllamkt'atqulluru,ninanakhantat
qullurusa,ch'amakaru,ch'amakaru,thayathayt'aru
puripktati.
19Mätrompetanist'asitapa,arunakist'asa.Ukaaru
ist'irinakaxachikt'asipxäna,janjuk'ampjupanakar
yatiyatäñapataki.
20(Jupanakastijaniwukakamachirjamaguantañ
puedipkänti:“Mäanimalatixqullurllamkt'aniukhaxa,
qalampk'upjatawuñjasini,janukaxmädardompiw
jaquqanipxani.
21Ukuñjasajjwaliajjsarkänwa,Moisesajjakhamsänwa:
“Nayajjwalajjsarta,khathatiraktwa”sasa.
22JumanakaxSionqulluru,jakkirDiosanmarkaparu,
alaxpachankirJerusalénmarkaruwpuripxtaxa,janjakt'kay
angelanakaruspuripxtaxa.
23Jach'ajach'atantachawiru,jilïrwawanakaniglesiaparu,
alaxpachanqillqatäki,Diosaruwtaqintaripiriparu,
ukhamarakchiqaparuñjirjaqinakanajayunakaparu.
24Machaqarust'äwinchikachasirJesusar,ch'allt'at
wilampi,Abelchachanwilapatsipanjuk'ampsumaarunak
parliri.
25Arst'irirujaniyawsapxamti—sasa.Khitinakatixaka
uraqinparlirirjaniyawsapkiukanakatixjanqhispipkaspän
ukaxa,jiwasatixalaxpachatparlirjaqitjithiqtañänixa,
juk'ampjanqhispiñäni.
26Jupanarupajjakaoraqkhathatiyäna,ukampisjichhajj
akhamsasawarsüna:“Mayampiwnayajjjaniwakaoraqak
chʼalljjtaykti,janukastialajjpacharuschʼalljjtayaraktwa”
sasa.
27Akaaruxa,mayampmayampi,ch'allxtayatyänakapsuñ
sañmuni,kunatixjanch'allxtañjamyänakax
qhiparañapataki”sasa.
28Ukhamasti,märeinojanch'allxtayirkatoqasasti,
khuyapayasiñampiw Diosarrespetompi,Diosar
ajjsarañampiyupaychañasataki.
29Diosasastimäninanakhantayañjamawa.
13JAQTHAPI
1Jilatkullakanakjammunasiñajjutjaskakipan.
2Januñt'atjaqinakarkatuqañjanarmasipxamti,ukhamat
yaqhipanakaxjanamuyasisawangelanakarkatuqapxi.
3Khitinakatixkatuntatuñjasipkiukanakatamtasipxam,
jupanakampchinuntatäpkiukhama.Khitinakatixjan
walt'äwinakant'aqhisipkiukanakaxjumapachpas
janchinkapxasmawa.
4Jaqichasiñaxtaqininjach'añchatawa,ikiñasjan
q'añuchatawa,ukampisq'añujuchaluririnakaru,wachuq
juchaluririnakarusDiosawtaripañapa.
5Jumanakansarnaqäwinakamaxjanmunañanïpxpan;
Kunatixutjktamukanakatkusisipxam,jupastisiwa:
‘Janipuniwjaytkämati,janirakiwjaytkämati’sasa.
6Ukhamatjanaxsarassañäni:“Tatituwyanapirixa,janiw
ajjsarkätikuntixjaqixnayarlurkituukxa”sasa.
7Khitinakatixjumanakarapnaqapktamukanakat
amtasipxam,jupanakaxDiosanarunakapjumanakar
sapxatam.
8Jesucristoxqharürus,jichhürusa,wiñayatakis
pachpakïskiwa.
9Janiwkunaymanyatichäwinakampi,januñt'at
yatichäwinakampi sarnaqañamäkiti. Chuymajj
khuyapayasiñampichʼamañchtʼatäñajjwaliaskiwa;janiw
manq'anakampchikachasiñamäkiti,ukaaychanakaxukan
jakasirinakaruxjaniwaskïkiti.
10Mäaltarawutjistu,ukaaltaratjja,tabernáculon
servirinakajjjaniwmanqʼapjjañapatakderechonïpkiti.
11Jach'asacerdotexjuchalaykuqullanutarwilapapanki
ukaanimalanakanjanchipaxcampamentoanqäxan
phichhantatänwa.
12UkatwaJesusaxwilapampjaqinakarqullanañchañatakix
punkuanqäxant'aqhisïna.
13Ukhamasti,juparjisk'achasa,campamentotanqäxar
sarañäni.
14Akamarkanjja,janiwmämarkajjutj-jjeti,janukastimä
markaruwthaqtanjja.
15JupatuqiwDiosaryupaychañsacrificioluqtapxañäni,
mäarunxa,sutiparyuspagarañlakasanachupa.
16Ukampisaskinaklurañasa,maynitmaynikam
parltʼañasajanarmasimti,ukhamsacrificionakatDiosajj
walkusisiyi.
17Khitinakatixapnaqapktamukanakarist'apxam,
ist'apxam,jupanakpachawalmanakamatamuyasipxi,
kunjamtïcuentachurañmunapkiukhama,ukhamat
kusisiñampi,janllakimplurapxañapataki,ukax
jumanakatakixjaniwaskïkiti.
18 Jiwasatak mayisipjjam,jiwasajjsuma
conciencianïtanwa,taqekunansacheqaparsarnaqañ
munarakïtanwasasawconfiyastanjja.
19Ukampisnayajjachiktʼapjjsmawa,jumanakarjankʼak
kuttʼayañajataki.
20SumankañchurirDiosawjiwatanaktaypitjaktayäna,
ukajach'aovejaawatiriru,wiñayarust'äwinwilaptuqi.
21Jesucristotuqi,taqiaskiluräwinakanphuqt'apxam,
munañapphuqañataki.Juparujach'añchatäpanwiñay
wiñayataki.Amén.
22Jilatanaka,achikt'apxsmawa,ewxt'atarunakjaysapxam,
mäjuk'aarunakampikiwmäqillqatjumanakar
qillqt'apxsma.
23Jumanakaxyatipxam,Timoteojilasaxqhispiyatäxiwa.
Jupatixmäjuk'ajutanixa,jupampchikawuñjapxäma—
sasa.
24Taqikhitinakatixjumarapnaqapkiukanakaru,taqi
qullanjaqinakararuntt'apxam.Italiamarkankirinakax
aruntt’apxsmawa.
25Taqinijumanakampïpankhuyapayasiña.Amén.
165

Santiago
1JAQTHAPI
1Santiago,Diosanluqtiripa,JesucristonTatitunluqtiripa,
tunkapayantribunakararuntt'apxsma.
2Jilatanaka,kunaymanyant'anakarpuripkätaukkhaxa,
kusiskañäpxam;
3Ukyatipxam,iyawsäwimanyant'ataxpacienciaruw
puriyi.
4Ucampispaciencianïñajjjupansumaluräwipanutjañapa,
jumanacajjjankunspist'añanjanjuchanïpjjañamataqui.
5Jumanakatmaynitixyatiñkankañanpist'chixa,Diosaruw
mayipan,jupastitaqijaqiruwtaqichuymachurki,janirak
jisk'achaski.ukatstijuparchuratäniwa”sasa.
6Ucampisiyawsäwimpimayt'pan,jankunajanwalt'ayasa.
Khititejjliwjjatkiukajja,thayampitʼijtʼatlamarqotan
oladaparjamawa.
7UkajaqejjjaniwTatitunkunsakatoqkaspaukham
amuyañapäkiti.
8Päamuyunjaqejja,taqethakipansajaniwsumsaytʼkiti.
9Jisk'ajilataxjach'araptatätapatkusisipan.
10Qamirinakaxjisk'achatäpxiwa,ch'uxñapanqarjamaw
tukusxani.
11Intejjjaniwjankʼaknakhantkiti,janukastichʼojjñanak
wañsuwayjje,panqarpaswañtʼiwa,sumauñnaqtʼanïtapajj
tʼunjaraki.
12Yant'awinakarsaykatirixkusisiñaniwa,yant'at
uñjasisinxa,jakañcoronakatuqani,Tatituxjupar
munasirinakaruxarsüna.
13Jankhitisyant'ataxsapxpanti:“Diosaxyant'atatwa”sasa,
Diosaxjaniwjanwalimpiyant'atäkaspati.
14Ucampissapamayniwyant'atuñjasi,munañanakapamp
apanukutäsa,sallqjatäsa.
15Kunapachatixmunañanakaxusurïxiukhaxa,jucharuw
puriyi,juchaxtukusxiukhaxa,jiwañaruwpuriyi.
16Munatjilatanaka,janpantjasipxamti.
17Taqisumachuräwisa,sumachuräwisaalaxpachatjuti,
qhananAwkipatjuti,jupampchikastijaniwmayjt'irïkiti,
janirakiwmayjt'irch'iwisutjkiti.
18Jupapachpamunañaparjamawchiqpacharupampix
yuriwayistu,ukhamatluratanakapannayrïrachupäñasataki.
19Ukhamasti,munatjilatanaka,sapamaynisjank'ak
ist'apxpan,jank'akarsupxpan,jank'akcolerasipxpan.
20JaqencolerasiñapajjjaniwDiosancheqapar
sarnaqañapatakyanaptʼkiti.
21Ukhamastitaqiq'añunaksa,janwalilurañanaksa
apanukupxam,injertatarunakllamp'uchuymamp
katuqapxam,ukaarustijumanakarqhispiyañatakiw
yanapt'i.
22 Jumanakax arunak phuqapxam,janiw
ist'irinakakïpxamti,jumapachpawsallqjasipxäta.
23Maynitixarunakist'irïchi,janirakphuqkchixa,mäjaqir
uñtasitawa,jupaxmävidriotajanuparuñjkiukhama.
24Jupapachpawuñjasi,ukatstijank'akiwarmasxikunjäm
jaqïnsa.
25Ukampiskhititixqhispiñkankañphuqhatkamachir
uñtasinukarjamsarnaqkani,janarmasirist'irïkchixa,jan
ukastiluräwipphuqirïkchixa,akajaqixluräwipan
bendicitäniwa.
26JumanaktaypinmaynitixDiosaryupaychañ
munirïkaspa,laxrapjanjark'aqaspa,janukastichuymapar
sallqjaspaukhaxa,akajaqinyupaychäwipaxinamayakiwa.
27DiosAwkinayraqatanq'umayupaychäwi,jan
q'añuchata,akawa:Awkinakaru,ijmawarminakaru
t'aqhisiñapanuñjiri,akapachatjanq'añuchatäñapataki.
2JAQTHAPI
1Jilatanaka,JesucristoTatitusaru,jach'akankañan
Tatituparjaniyawsapxamti.
2Tantachäwimanmäjaqixqurianilloapt'ata,sumaisimp
isthapt'atajutaspa,ukatmäpobrejaqisjanwaliisimp
isthapt'atamantani.
3Jumanakaxkhititixchachawarmiisimpiisthapt'atäki
ukaruwrespetapxtaxa,sapxaraktawa:“Akanmäsuma
chiqanqunt'asim;ukatstipisinkirinakaruxsapxam:“Ukan
sayt'asim,janukaxakankayujanqunt'asim”sasa.
4Uqhamasti,¿janitjumanakaxmaynitmaynikam
yaqhachasipxtaxa, jan wali amtäwinakan
taripirinakäpxtaxa?
5Munatjilatanaka,ist'apxam,¿janitDiosaxakapachankir
pisinkirinakarajllki,iyawsäwinqamirinakaru,jupar
munasirinakarchurkiukareinokatuqañataki?
6Ucampisjumanakaxpisinkirinakaruwjisk'achapxtaxa.
¿Janitqamirjaqinakaxt'aqhisiyapktam,taripañutanakan
nayraqataparirpapxaraktamsti?
7¿JanitjupanakaxDiosarjanwalisutimpuñt'ayasipktam?
8JumanakatixReyinkamachipphuqhapxäta,
Qillqatarjama:“Jaqimasimaruxjumakipkarjam
munasipxam”sasa.
9Ukampisjumanakatixjaqirrespetapxätaxa,juchar
purt'asipxtaxa,kamachip'akintirinakjamiyawsapxaraktawa.
10Khititixtaqpachkamachirjamphuqkani,ukampismä
amtampijuchañchkiukaxa,taqikunatjuchaniwa.
11Khititejj“Janwachuqjuchalurapjjamti”siskänaukajja:
“Janjiwayamti”sasawsarakïna.Jumatixjanwachuqjucha
lurkäta,jiwayaskstaukaxa,kamachip'akintiriruw
tukuwaytaxa.
12Jumanakaxukhamparlapxam,ukhamaraklurapxam,
kunjamtïqhispiyasiñkamachirjamtaripatäpkaniukhama.
13Jupajjjankhuyaptʼayasirtaripatäniwa.khuyapayasiñasti
taripañcontrawkusisi.
14Jilatanaka,maynejjiyawsäwinïtwasasinsischiukhasa,
¿kunaaskïspasti?¿iyawsäwipaxjuparqhispiyaspati?
15Mäjilatasajanukajjkullakasaqʼalajanisinïchi,sapa
urumanqʼañasjanutjkchiukhajja,
16Jumanakatmayniwjupanakarsäna:“Sumakiw
sarxapxam,junt'uchuymampiphuqt'atäpxam.ukampis
janchirmunaskiukanakjanchurapktamti;¿kunaaskisa?
17Iyawsañaxjanitixluräwinakanïkchixa,jiwatäxiwa,
sapakïskiwa.
18Jïsa,maynejjsaspawa:‘Jumajjiyawsäwinïtawa,nayasti
luräwinakanïtwa.
19JumastimäsapaDiosanutjatapiyawstaxa;jumaxwali
sumlurtaxa,saxranakaxiyawsapxarakiwa,khathatipxaraki.
20Ukampisinamayjaqi,¿yatiñmunasmati,jan
luräwinakampiiyawsañaxjiwatapxa?
21¿JanitAbrahamawkisaxluräwinakaplaykuaskit
uñjatänsti,Isaacyuqaparaltarpatxanluqtaskänaukhaxa?
22¿Kunjamsaiyawsañajjluräwinakapampiyanaptʼäna,
Diosarconfiyañajjsumaluratänukuñjtati?
166

Santiago
23Qillqataxphuqhasxänwa,siwa:“AbrahanaxDiosaruw
iyawsäna,jupastiaskijaqituñt'ayatäxänwa”sasa.
24Jumanakaxuñjapxtawa,maynixluräwinakapampiw
chiqaparuñjata,janiwiyawsäwilaykuki.
25UkhamarakRahabprostitutawarmisti,khithanirinakar
katuqasa,yaqhathaknamkhitkasasa,¿janitluräwinakap
laykuxchiqaparuñjatäkänti?
26Kunjamatixjanajayunjanchixjiwataxa,ukhamarakiw
iyawsäwixjanluräwinakampijiwata.
3JAQTHAPI
1Jilatanaka,janwaljauywirinakäpxamti,juk'ampjach'a
juchañchatäñyatipxam.
2Waljatuqinakatwataqinirujuchañchastanxa.Maynitix
arupampijanjuchañchkiukaxa,janjuchanijaqiwa,
taqpachjanchiparapnaqañyatirakiwa.
3Uñtapxam,caballonakanlakaparuwt'ant'auchapxta,
ukhamatjupanakaxnanakarist'apxañapataki.ukattaqpach
janchiparmuyuntapxta.
4Uñtapxambarconakaxwalijach'ajach'athayampi
irpatäpkchisa,mäjisk'atimonampimuytata,kawkirutix
gobernadoraxmunkiukaru.
5Ukhamarakiwlaxraxmäjisk'ach'akhaxa,jach'ajach'a
tukuñampiwjach'añchasi.¡Uñtapxam,kunjajach'asmä
jisk'aninaxnakhanti!
6Laxraxmäninawa,janwalinaklurirakapacha,
ukhamarakiwlaxraxjiwasanjanchinaktaypinxa,taqpach
janchirq'añuchañataki,ukhamarakninanakhantayaraki.
ukatstiinfiernonninampnakhantatänwa.
7Taqikastauywanaka,jamach'inaka,katarinaka,lamar
qutanutjkiukayänakaxmanq'antatäxiwa.
8Ukampislaxraxjaniwkhitismanq'antkaspati;jan
apnaqañjamjanwaliwa,jiwayirvenenompiphuqt'ata.
9UkhamatwaDiosAwkerojjjachʼañchapjjsma.Ucampisti
Diosaruñtasitluratäpkiukajaqenakarojjñanqhachtanjja.
10Pachpalakatbendicionampi,ñanqhachasiñampiwmistu.
Jilatanaka,janiwukhamäñapäkiti.
11¿Mäphuch'uxmäpachpachiqarmuxsaumampi,
k'allk'uumampiapayani?
12Jilatanaka,¿higoquqaxolivoachunakachuspati?jan
ukaxuvas,higos?ukhamarakiwjaniwkunaphuchʼusas
chʼuñuumasa,sumaumasaachuykaspati.
13¿Khitisjumanaktaypinyatiñani,yatiñanijaqejja?suma
chuymampiluräwinakapllamp'uchuymampiuñacht'aypan.
14Jumanakatixchuymanakamanenvidiasiñanaka,
ch'axwañanakautjchixa,janjach'ajach'atukupxamti,
janirakiwchiqayatichäwinakcontrak'arisipxamti.
15Akayatiñkankañaxjaniwalaxpachatjutkiti,janukasti
akapachankir yatiñaniwa, saxranakan yatiñ
kankañaparakiwa.
16Kawkhantïenvidiasiñasa,chʼaxwañasautjkiukanjja,
chʼajjwañasa,taqejanwalilurañanakasutjarakiwa.
17Ukampisalaxpachatjutiryatiñkankañaxnayraqatax
q'umawa,ukxarustisumankañampi,llamp'uchuymampi,
janch'amtukuschuymampi,khuyapayasiñampi,suma
achunakampiphuqt'ata,janiwkhitirusyaqhachkiti,
janirakiwk'arichuymanïkiti.
18Sumankañanachupaxsumankañanyapuchatawa.
4JAQTHAPI
1¿Kawkitsajumanaktaypinnuwasiñanaka,nuwasiñanakas
utji?¿Janitjupanakaxakatjutapxi,janchimanch'axwañ
munañanakamatxa?
2Jumanakaxmunañanïpxtawa,ukampisjaniw
jikxatapktati,jiwayañmunapxtaxa,utjañmunapxaraktawa,
ukampisjaniwjikxatapkasmati.
3Jumanakaxmayt'asipxtawa,ukampisjaniwkatuqapktati,
janwalimayipxatamata,munañanakamartukjañataki.
4Jumanakaxwachuqjuchaluririnaka,wachuqjucha
luririnaka,¿janityatipktaakapachanamigopäñaxDiosampi
uñisiñampi?Ukhamajjkhititejjakapachanamigopäñ
munkiukajja,Diosanenemigopawa.
5¿JumanakaxamuyapxtatiQellqataxinamayakïkaspas
ukhama:“Jiwasanjakkirajayuxenvidiasiñmuni?”
6Ucampisjupajjjuk'ampkhuyapayasiñchuri.Ukatpï
jupaxsiwa:“Diosaxjach'ajach'atukurinakaruxjark'iwa,
ukampisalt'atchuymaninakaruxkhuyapayasiñapchuraraki”
sasa.
7UkhamajjDiosaristʼapjjam.Supayarsaykatapxam,
jupastijumanakatjaltxapxätam.
8Diosarjak'achasipxam,jupastijumanakar
jak'achasipxätamwa.Juchararjaqinaka,amparanakam
q'umachasipxam; chuymanakam q'umachapxam,
jumanakaxpäamuyunïpxtawa.
9 T'aqhisiyasipxam, jachapxam, jachapxam,
larusiñanakamaxllakisiñaruwtukupxpan,kusisiñamasti
llakisiñaruwtukupxpan.
10Tatitunnayraqatapanalt'atchuymanïpxam,jupaw
jach'araptapxätam.
11Jilatanaka,janmaynitmaynikamjanwalinak
parlapxamti.Khititejjjilapatjanwalinakparlki,jilaparus
juchañchkiukajja,leyitjanwalparli,leyitsajuchañcharaki,
ukampisjumatejjleyinakarjamjuchañchätaukhajja,janiw
leyphoqerïktati,janukastitaripirikïtawa.
12Mäsapakamachichuririwutji,jupawqhispiyañataki,
t'unjañatakisch'amani,¿khitirakjumaxmaynirtaripiristi?
13“Jichhürusjanukaxqharürusukhammarkaruwsarañäni,
ukatmämarawukanqhiparañäni,alasipxañäni,
aljasipxañäni,ukataskinakjikxatapxañäni”sasa.
14Jumanakaxjaniwyatipktatikunasqhipüruxpasani.
¿Kunasjakäwimaxa?Mävaporukhamarakiwa,mäjuk’a
pachatakiwuñsti,ukatstichhaqtawayxi.
15Jumanakaxsapxañamawa:‘Tatitutixmunaspaukhaxa,
jakañäniwa,aka,janukaxuklurañäni’sasa.
16Jichhastijumanakaxjach'ajach'atukuñanakamat
kusisipxtaxa,taqiukhamkusisiñanakaxjanwaliwa.
17Ukhamasti,khititixaskilurañyatki,janiraklurkchi
ukaxa,juchawa.
5JAQTHAPI
1Jichhürsarapxamqamirinaka,jachapxam,jachapxam,
t'aqhisiñanakamatjach'atarnaqasipxam.
2Qamiryänakamaxq'añuchatawa,isinaksaq'añuchatawa.
3Quriqullqimaxach'uqt'atawa;Jupanakanq'añunakapasti
jumacontrawqhanañchi,ninanakjamjanchimaruw
manq'antani”sasa.Jumanakaxqhipqhipaurunakatakix
qullqiapthapipxtaxa.
167

Santiago
4Uñtapxam,yapunakamanyapuapthapipkiuka
irnaqirinakaxsallqjañampjark'antatäpkiukanakan
qullqipaxjach'atarnaqasi.
5Jumanakaxakauraqinkusisiñampiwjakasipxtaxa,jan
kunskamacht'ataw sarnaqapxtaxa.jumanakax
chuymanakamarmanq'ayapxtaxa,kunjamtïmäjiwayañ
uruxmanq'apktaukhama.
6Jumanakaxchiqaparuñjirinakaruwjuchañchapxtaxa,
jiwayapxaraktawa;Jupajjjaniwjumanakarsaykatapktamti.
7Jilatanaka,paciencianïpxamTatitunjutañapkama.
Uñjapxam,yapuchiristiakauraqinsumaachupsuyt'aski,
ukatstiwalipaciencianiwa,janïrjallupurinkipan,qhipa
jallukatuqañkama.
8Jumanakaxpaciencianïpxam;chuymanakamar
ch'amañchapxam,Tatitunjutañapaxjak'ankxiwa.
9Jilatanaka,janmaynitmaynikamchuymust'ayasipxamti,
janjuchañchatäpxañamataki.
10Jilatanaka,Tatitunsutipxaruarsupkiukaprofetanakar
mäuñacht'äwikatuqapxam,t'aqhisiñanakant'aqhisiñata,
paciencianïñasa.
11Uñtapxam,khitinakatïaguantapkiukanakaruxkusisit
uñjapxta.JumanakaxJobchachanpacienciapist'apxtaxa,
Tatituntukusiñapsauñjapxaraktawa.Tatituxwali
khuyapt'ayasiriwa,khuyapt'ayasirirakiwa.
12Jilatanaka,taqikunatsipansa,janiwalaxpachsutimpi,
akauraqimpi,niyaqhajuramentompisjuramento
lurapxamti.ukatjumanakaxjaniw,janiw;jan
juchañchatäñamataki—sasa.
13¿Jumanakatmaynist'aqhisiyata?mayipxpan.¿Kuna
kusisiñasutji?salmonakqʼuchtʼpan.
14¿Jumanaktaypinusutmaynisutji?iglesianjilïrinakapar
jawsaypan;Tatitunsutipxaruwaceitempijawq'jasinjupar
mayisipxpan.
15Iyawsäwimpmayisiñawusutanakaruxqhispiyani,
Tatituxjaktayarakiniwa;Jupatixjuchanaklurchixa,
pampachatäniwa.
16Juchanakammaynitmaynikamarsusipxam,maynit
maynikamaw mayisipxañama, ukhamat
k'umaraptapxañamataki.Askijaqentaqechuyma
mayisitapajjwalpunyanaptʼi.
17Eliasajjjiwasjammunañanakapampistʼasirjaqënwa,
jupajjtaqechuymawmayisïna,ukhamatjallojjjan
purtʼañapataki.
18Ukatstimayampmayampmayisïna,alaxpachaxjallu
purintäna,uraqixachunakachuyäna.
19Jilatanaka,jumanakatmaynitixchiqayatichäwit
jithiqtapxchi,ukatmaynitixjuparkutt'aychixa;
20Yatipxpan,khititixjuchararjaqiruxjanwalithakhipat
kutt'aykiukaxmäalmaruwjiwañatqhispiyani,walja
juchanakimantarakini.
168

1Pedro
1JAQTHAPI
1JesucristonapóstolPedroxPonto,Galacia,Capadocia,
Asia,Bitiniamarkanakanch'iqintatäpkiukajanuñt'at
jaqinakaryatiyäna.
2DiosAwkinnayratpachuñt'ataparjamawajllisipxam,
Ajayunqullanätaptuqi,ist'asipxañamataki,Jesucriston
wilapch'allt'asipxañamataki.
3Jach'añchatäpanJesucristoTatitusanDiosAwkiparu,
jupastiwalikhuyapayasiñaplaykuwwasitatyuriwayistu,
Jesucristonjiwatanaktaypitjaktataplayku.
4Jantukusirherencia,janq'añuchata,jantukuskirherencia,
alaxpachanjumanakatakiimatäki.
5JupanakastiDiosanch'amapampiwiyawsatäpxi,qhip
qhipapachanuñt'ayasiñatakqhispiyasiñataki.
6Jumanakaxwalpunkusisipxtaxa,mäjuk'apachatakis,
kunaymanyant'anakant'aqhisiyatuñjasipxtaxa.
7Ukhamatjumanakaniyawsäwimanyant'atäpkäta,
ninampiyant'atäkchisa,tukusirquritsipansa,juk'amp
valoraniwa,Jesucristonuñstatapatjach'añchañataki,
jach'añchañataki,jach'añchañataki.
8Januñjasasti,jumanakaxmunapxtawa.Jumanakastijanis
juparuñjapkstaxa,iyawsapxasktawa,janarsuñjam
kusisiñampi,jach'akankañampiphuqt'ata.
9Iyawsäwimantukusiñapkatuqapxam,almanakaman
qhispiyasiñapkatuqapxam.
10Ukaqhispiyasiñtuqitxa,profetanakaxwalpun
jiskt'asipxäna,walich'amampiwyatxatapxarakïna.
11CristonAjayupaxjupanaktaypinkkänaukaxkuna
pachasuñacht'ayäna,janukaxkunapachasCriston
t'aqhisiñanakapata,ukatqhipatjach'akankañapyatiyäna.
12 Jupanakarusti yatiyatäpxänwa, janiw
jupanakpachatakikiti,janukastijiwasaruwyanapt'apxistu,
kuntixjichhaxDiosansumayatiyäwinakapyatiyapktam
ukanakaxalaxpachatsaraqanirQullanAjayumpiw
yatiyapxsma.ukanakangelanakaxuñakipañmunapxi.
13Ukatpïjumanakanchuymanakamch'ukupxam,suma
amuyt'asipxam,Jesucriston uñacht'äwip urun
khuyapayasiñapjumanakarapanipxätamuktukuykam
suyt'apxam.
14Jumanakaxist'asirwawanakjamawjanyatkasinnayra
munañanakamarjamsarnaqapxamti.
15Kunjamtïjumanakarjawsapktamukaxqullanäkixa,
ukhamarakiwtaqisarnaqäwinakamanqullanäpxañama.
16Qillqatansiwa:“Qullanäpxam;Nayajjqollanätwa”sasa.
17JumanakatixAwkirjawsapxäta,jupatixsapamaynin
luratanakaparjamtaripki,ukaAwkixajjsarañampiwakan
jakapkätaukapachaxpasapxäta.
18Jumanakaxyatipxtawa,jantukusiryänakampi,
qullqimpi,qurimpi,nayraawkinakamanjanwali
sarnaqawinakamatqhispiyatäpxatama.
19UcampisCristonwalimunatwilapampiwuñt'ayasi,mä
corderoukhamjankunaq'añuni,jankunaq'añuni.
20Jupajjjanïrakapachanqalltañapäkänaukhaw
nayratpachuttʼayatäjjäna,ukampisakaqhepaurunakanwa
jumanaklaykuuñstäna.
21JupatuqiwDiosariyawsapxi,jupawjiwatanaktaypit
jaktayäna,jach'añcharakïna.Ukhamatjumanakan
iyawsäwimampi,suyt'äwimampixDiosanutjañapa.
22JumanakaxAjaytuqiwchiqayatichäwirist'asax
almanakamq'umachapxtaxa,ukhamatjilanakarjank'arimp
munasiñampi.
23Jantukusirjathatmachaqyuripxta,janukastijantukusir
jathatyuripxta,Diosanarupampi,wiñayatakiwjakaski.
24Taqijañchixch'uxñaquqaruñtatawa,jaqinjach'a
kankañapastich'uxñapanqarjamawa.Ch'uxñaquqanakax
wañt'iwa,panqarpaswañt'iwa.
25UcampisTatitunarupajjwiñayataquiwa.Ukaarunakasti
sumayatiyäwituqiwjumanakaryatiyapxi.
2JAQTHAPI
1Ukhamastitaqijanwaliarunakapanukupxam,taqi
sallqjañanaka,k'arichuymanaka,envidiasiñanaka,taqijan
waliarunakapanukupxam.
2JichhakyurirwawanakjamaxDiosansumalechep
munapxam,ukhamatjiltapxañamataki.
3UkhamajjjumanakajjTatitunkhuyapayasirïtap
yatipjjtawa.
4Juparojjmäjakkirqalaruñtatawjutapjjäna,ukampis
jaqenakajjjaniwmunapkiti,ukampisDiosanajllitäpjjänwa,
walivaloranirakïnwa.
5Jumanakasti,jakañqalanakjamawmäajayuta,mäqullan
sacerdoteluratäpxtaxa,ajaytuqitsacrificionakluqtañataki,
JesucristotuqiDiosanaskituñjatäñapataki.
6UkatpïQillqatansiwa:“NayaxSionanmäjach'aesquina
qala,ajllit,waliaski,uchasta,ukatkhititixjupariyawski
ukaxjaniwphinq'achatäkaniti”sasa.
7Jumanakatakiiyawsirinakatakejjwalivaloraniwa,
ukampisjanist'irinakatakejja,utaluririnakanjanist'apkäna
ukaqalajjesquinap'eqeruwtuküna.
8Ukxarusti,mäqalalankt'ayirqala,t'aqhisiyañqala,aru
ist'asinlankt'asirinakataki.
9Ukampisjumanakaxajllitwawanaka,reyin
sacerdotepäpxtawa,qullanmarka,sapamayni
markakïpxtawa.Ukhamatkhititixch'amakatjawsapktam
ukanjach'añchäwipuñacht'ayapxañamataki.
10Nayrajjjaniwmämarkakïpkänti,ukampisjichhajj
Diosanmarkapäjjewa.
11Munatjilatanaka,jumanakarachikt'apxsmawa,jan
uñt'atjaqinakjama,yaqhamarkarsarirjaqinakjama,janchin
munañanakapampjithiqtapxam,ukamunañanakaxalma
contranuwasi.
12Jumanakaxjanjudiöpkisukanakampchika
sarnaqapxam,ukhamatjanwaliluririnakjamjumanakarjan
walt'ayapxañamataki,jumanakanaskiluräwinakamampi,
juchañchäwiurunDiosarjach'añchapxañapataki.
13Tatitunlaykuxjaqinakantaqikamachinakapar
ist'asipxam,reyirusist'apxam,jach'ajilïrirjama.
14Janukaxmarkaapnaqirinakaru,janwaliluririnakar
mutuyañataki,askiluririnakarjach'añchañatakikhithanki
ukanakarjama.
15Diosanmunañapaxukhamarakiwa,askinaklurasaxjan
amuyt'asirjaqinakanjanyatiñapamukt'ayañataki.
16Librëpjjam,librejakasiñamjja,janiwjanwaliamtar
tukupjjamti,janukastiDiosanservirinakapäpjjam.
17Taqijaqinakarjach'añchapxam.Jilatkullakanakar
munasiña.Diosarajjsarapjjam.Reyirjach’añchapxam.
18Sirvirinaka,uywirinakamarist'apxamtaqiaxsarañampi;
janiwsumachuymaninakaruki,llampʼuchuymaninakaruki,
janukasti,janwalijaqinakatakisukhamarakiwa.
169

1Pedro
19MaynitixDiosarmunañaplaykullakisiña,janwali
t'aqhisiñanakaguantaspa,ukaxyuspärañawa.
20¿Kunajach'ajach'atukuñasjumanakatixjuchanakamat
jawq'jatäpxätaukhaxa,pacienciampikatuqapxäta?ukampis
jumanakatixaskinaklurapxäta,ukatukalaykut'aqhisipkäta
ukkhaxa,pacienciampiwukkatuqapxäta,ukaxDios
nayraqatanwaliaskiwa.
21Jumanakaxakatakiwjawsatäpxtaxa,Cristoxjiwasanak
laykut'aqhisiwayiwa.
22Jupajjjaniwkunajuchaslurkänti,janirakiwk'arinaksa
lakapanjikjjataskänti.
23Juparjisk'achatäsinsti,janiwmayampsajisk'achkänti.
tʼaqheskänaukhajja,janiwajjsarayaskänti;janukasti,
khititixchiqaparuñjkiukaruwkatuyasïna.
24Jupapachpawjanchipanjuchanakasquqarapthapïna,
ukhamatjiwasaxjuchanakarjiwatatjakañasataki,ukhamat
chiqakankañarjakañasataki.
25Jumanakaxchhaqtkirovejanakjamakïpxtawa.ukampis
jichhaxalmanakamanAwatiriru,Obispoparuw
kutt’xapxtaxa.
3JAQTHAPI
1Ukhamarakiwwarminaka,chachanakamarist'apxam;
Ukhamatmaynitixaruparjanist'kchixa,warminakan
sarnaqatapatjanarumpatipjayasipxañapataki;
2Jupanakajjqʼomasarnaqäwinakamajjsarañampichiktʼat
uñjasipkänaukhakama.
3Jupanakank'achacht'äwipaxjaniw anqan
k'achacht'atäñapäkiti,ñik'utch'ukuña,quriisiuchasiña,jan
ukaxisiuchasiña.
4Ucampischuymanimantatjaqëpan,jantukjañjam
jaqëpan,llamp'uchuymanajayunk'achacht'äwipäpan,Dios
nayraqatanwalivalorani.
5Nayratiemponjja,Diosarconfiyapkänaukaqollan
warminakajjchachanakaparistʼasawkʼachachtʼasipjjäna.
6KunjämtixSaraxAbrahanarist'äna,Tatitusasaw
sutichäna.
7Ukhamarakiwchachanaka,jupanakampchika
jakasipxam,yatiñkankañanjakasipxam,warmimar
jach'añchapxam,janch'amanivasoruñtata,jakañ
khuyapayasiñkatuqirinakjama.ukhamatmayisitanakamax
janjark'atäñapataki.
8Tukuyañatakixtaqiniwmäamuyunïpxam,maynit
maynikamkhuyapt'ayasipxam,jilanakarjamamunasipxam,
khuyapt'ayasipxam,sumachuymanïpxam.
9Janwalinakjanwalitkutt'ayapxamti,janirakiwjanwalit
q'añuchapxamti; Jumanakan jawsatäpxatama
yatipxaraktawa,mäbendicionakatuqapxañamataki.
10Khititixjakañmunaski,sumaurunakuñjañmunkiukax,
lakapjanwalitjithiqtañapawa,lakapsajansallqjañapataki.
11Jupajjjanwalinakatjitheqtpan,askinaksalurpan.
sumankañthaqpan,ukatstiarktañapawa.
12Tatitunnayranakapastiaskijaqinakaruxuñch'ukiski,
jinchupastimayisitanakaparuxjist'aratawa.
13¿Khitisjumanakarjanwalt'ayapxätam,jumanakatix
askinakarkirinakäpxätaxa?
14Jumanakatixchiqaparsarnaqañlaykut'aqhisipxstaxa,
kusisipxätawa.
15UcampisTatituDiosarojjchuymanacaman
q'omachapjjam,ucampisjumanacarojjllamp'uchuymampi,
ajjsarañampi,jumanacarojjkunasuyt'äwisutjiuk
jiskt'apcätamucaru.
16Sumaconciencianïpxam;Jumanakatjanwalinak
parlapkipansa,janwaliluririnakjamjanwalinak
parlapkipan,Cristonsumasarnaqatamatkʼarimp
juchañchirinakaxphinq'asipxañapataki.
17Diosanmunañapächiukhajja,askiluräwilayku
tʼaqesiñawjukʼampaskejja,janwalilurañatsipansa.
18Cristoxmäkutikiwjuchanaklaykut'aqhisiwayxi,
chiqaparsarnaqirjaqixjanchiqaparsarnaqirjaqinaklayku,
ukhamatDiosanukarirpañataki,jañchinjiwata,ukampis
Ajayunjaktayata.
19UcampisJesusaxcarcelankirajayunakaryatiyiriw
saräna.
20Jupanakastiawisaxjanist'asirïpxänwa,mäkutixDiosan
pacienciapaxNoéchachanurunakapansuyt'äna,arca
wakicht'askänaukhakama,mäarunxa,llätunkjaqinakaw
umampiqhispiyatäpxäna.
21BautisasiñasjichhajjJesucristonjaktataplaykuw
qhespiyistu,janiwjañchinqʼañunakapapanukuñasäkiti,jan
ukastiDiosarsumachuymanïñampiwqhespiyistu.
22Jupajjalajjpacharuw sarawayjje,Diosan
kupëjjapankjjewa.angelanakasa,autoridadanakasa,
chʼamaninakasjuparistʼayatäpjjänwa.
4JAQTHAPI
1Cristoxjiwasanaklaykut'aqhisiwaykistu,ukhamarakiw
jumanakaxpachpaamuyumpiarmasipxam.
2Jupajjjaniwjaqenakanmunañaparjamjakañapäkiti,jan
ukastiDiosanmunañaparjamawjakañapa.
3Jakäwisatakixinasjanjudiöpkisukanakanmunañap
phuqañaxwakischispa,janjudiöpkiukanakan
munañaparjamsarnaqañasataki.
4Jupanakastiamuyapxiwa,jumanakaxjupanakampchika
janwalich'axwañart'ijtxapxtaxa,jumanakatjanwalinak
parlasa.
5Khititejjjakirinakaru,jiwatanakarujuzgañatak
wakichtʼatäkiukaruwcuentachurarakini.
6UkatpïDiosansumayatiyäwipaxjiwatanakar
yatiyasirakïna,ukhamatjaqinakjamjuzgatäpxañapataki,
ukampisDiosanajayuparjamjakapxañapataki.
7Taqikunantukusiñapaxjak'ankxiwa,ukhamax
amuyt'asipxam,mayisiñatakisamuyasipxam.
8Taqikunatsipansa,jumanakkamaxtaqichuyma
munasipxam,munasiñaxwaljajuchanakaruwimt'ani.
9Maynitmaynikamkatoqtʼasipxam,jankunallakimpi.
10Kunjamtïsapamaynixchuräwikatuqkixa,
ukhamarakiwmaynitmaynikamyanapt'asipxam,Diosan
kunaymankhuyapayasiñapansumamayordomonakjama.
11Maynitixarschixa,Diosanarunakapjamparlpan.khititix
luqtkiukaxa,Diosanch'amaparjamlurañapawa,ukhamat
DiosaxtaqikunanJesucristotuqijach'añchatäñapataki,
juparjach'añchatäñapa,munañanïñasawiñaywiñayataki.
Amén.
12Munatjilatanaka,jumanakaryant'añmunapkätamuka
ninayant'äwitxa,janmuspharkañamuyapxamti.
13Ukampiskusisipxam,Cristont'aqhisiñanakapat
chikanchasipxatamatxa.Ukhamatkunapachatixjupan
jach'akankañapuñacht'ayatäniukkhaxa,jumanakaxwali
kusisiñampiwkusisipxañama.
170

1Pedro
14JumanakatixCristonsutiplaykujisk'achatäpxätaxa,
kusisiñanïpxtawa.Diosanjach'aajayupastijumanakan
utjataplayku,jupanakatstijanwaliarunakparlapxi,
ukampisjumanakatjach'añchatäpxtawa.
15Ucampisjumanakatmaynisjaqejiwayirjama,
lunthatjama,janwaliluririrjamt'aqhisiñapäkiti,janukax
yaqhajaqinaklurañanjanwalt'ayasiñapäkiti.
16Ukampismaynitixcristianjamaxt'aqhisiñapächixa,jan
phinq'asipxpan.ukampisukalaykuDiosarjach'añchpan.
17Diosanutapantaripäwixqalltañapäkiukapachax
purinxiwa,jiwasatixnayraqatqalltkanixa,¿kunjamarak
Diosansumayatiyäwinakapjanist'irinakaxtukupxanisti?
18Askijaqenakatïjukʼampqhespiyatäpjjaspaukhajja,
¿kawkirakjanwalijaqenakasajuchararjaqenakasa
uñstaspasti?
19Ukhamasti,khitinakatixDiosanmunañaparjam
t'aqhisiyapkiukanakaxalmanakapxasumaluräwinakapan
juparkatuyasipxpan,mächiqaLuririruñtata.
5JAQTHAPI
1Jumanaktaypinkapkiukajilïrirpirinakaruw
ewjjtʼapjjsma,jupanakajjmäjilïrirpiriwa,Criston
tʼaqesiñanakapatqhanañchiri,ukhamarakiwjachʼa
kankañapajjuñachtʼayatäni.
2Diosanovejanakaparuñjapxam,jumanaktaypinkapki
ukaovejanakaru.janiwq'añutjikxatañatakikiti,janukasti
wakicht'atamuyumpi;
3JanirakiDiosanherenciapapnaqirïpjjamti,janukasti
ovejanakaryateqañäpjjamti.
4Jilïrawatirixuñstkaniukkhaxa,mäjach'ajach'acorona
katuqapxäta,ukacoronaxjaniwtukuskaniti.
5Sullkanaka,ukhamarakiwjilïrjaqirkatuyasipxam.Jïsa,
taqiniwmaynitmaynikamist'asipxam,alt'atchuymampi
isthapt'asipxam,Diosaxjach'ajach'atukurinakarux
sayt'iwa,alt'atchuymaninakarustikhuyapayasiñap
churaraki.
6Ukhamasti,Diosanch'amanamparapanalt'at
chuymanïpxam,ukhamatpachaparjach'araptapxañamataki.
7Taqillakinakamjuparkatuyapxam;Jupawjumanakat
llakisi.
8Amuyasipxam,amuyasipxam;Jumanakanuñisir
Supayasti,mäleonarjama,khitirutixmanq'antañapauk
thaqhasawsarnaqaski.
9Jupanakaruxiyawsäwimanxch'amampiwsayt'asipxam,
yatipxamakapachankirjilanakamant'aqhisiñanakax
phuqhaski.
10UkampistaqikhuyapayasirDiosawCristoJesustuqi
wiñayjach'akankañapjawsanistu,mäjuk'at'aqhisiñanak
qhipatsti,jumanakarux suma sayt'ayapxätam,
ch'amañchapxätam,ch'amañchapxätam,sayt'ayapxätam.
11Jupanjach'akankañapampi,munañapampiwiñay
wiñayatakutjpan.Amén.
12Silvano,chiqachuymanjilatampiwjumanakarmäjuk'a
qillqatqillqt'apxsma,ch'amañcht'añataki,ukat
qhanañcht'araktwa, akax Diosan chiqpach
khuyapayasiñapawa.
13Babiloniankiriglesiaxjumanakampchikaajllitäpki
ukanakaxaruntt'apxsmawa.ukatMarcuswawajax
ukhamarakiwa.
14Maynitmaynikamjamp'att'asisaruntt'asipxam.Taqi
khitinakatixCristoJesusampmayakïpkiukanakax
sumankapxpan.Amén.
171

PedronPayïr
Cartapa
1JAQTHAPI
1SimónPedro,Jesucristonesclavopa,apóstolapätwa,
khitinakatixDiosanchiqaparuñjatäñaplayku,Jesucriston
qhispiyirisarlayku,jiwasampchikawaliaskiiyawsäwi
katuqapkiukanakaru.
2Jumanakankhuyapayasiñapasa,sumankañasa,Diosar
uñt'añampi,JesucristoTatitusaruñt'añampi.
3KunjämtixDiosanch'amapaxtaqikuntixjakañasa,
Diosaryupaychañmunktanukchuristu,jach'akankañar
jawskistuukaruñt'ayasa.
4Ukhamatwajach'ajach'ajach'atukuñarsutanakax
churapxitu,ukhamatjumanakaxDiosankankañapamp
chikachasipxañamataki,akapachanjanwalimunañanakat
qhispipxañamataki.
5Ukxarusti,taqich'amampi,iyawsäwimaruxsuma
sarnaqañyapxatapxam;ukatsumayatiñanaka;
6Yatiñkankañarustijansintich'amanïñataki;ukatjan
axsaraspacienciampi;ukatstipacienciampiwDiosar
yupaychañasa;
7Diosaryupaychañatakixjilatkullakanakjam
khuyapayasiña;ukatjilakullakanakankhuyapayasiñapar
munasiñampi.
8Ukanakaxjumanakanutjchixa,waljanirakïchixa,
JesucristoTatitusaruñt'asaxjaniwjanwawanïpxätati,
janirakiwjanachunïpkätati.
9Ukampiskhititixukanakjanjikxatkiukaxjuykhüxiwa,
janiwjayatuñjkaspati,nayrajuchanakapatq'umachatätapsa
armasxiwa.
10 Ukhamastijilatanaka,jawsatäpxañamataki,
ajllitäpxañamatakich'amachasipxam.
11UkhamatwajumanakajjJesucristoTatitusa
QhespiyirisanwiñayReinoparmantañatakejjwal
yanaptʼapjjätam.
12Uqhamastijaniwnayajjjumanacarojjjumanacarojj
amtasipcämati,jumanacajjucanacyatipcchïta,
jichhürunakanchekaparjamch'amanïpcchïnjja.
13Jïsa,nayatakixwalikïskiwa,akacarpankkäyät
ukhakama, jumanakar amtayasax jumanakar
ch'amañcht'añaxa;
14Yatipxtwa,mäjuk'apachatxaakatabernáculox
apanukuñajawa,kunjämtixJesucristoTatituxuñacht'aykitu
ukhama.
15Nayastich'amachasirakïwa,nayanjiwatajatqhipattaqi
ukanakamtasipxañamataki.
16NanakastiJesucristoTatitunch'amapa,jutañap
yatiyapkäyätukapachaxjaniwk'arik'aricuentonak
arkapxtati,janukastijach'akankañapuñjapxta.
17DiosAwkinjach'añchäwipkatuqäna,jach'ajach'a
kankañapatmäaruist'asinxa:“AkaxmunatYuqaxawa,
jupatwalkusisiyäta”sasa.
18Alaxpachatjutirarunakist'apxarakta,kunapachatix
qullanqullunjupampchiksarnaqapktaukhaxa.
19Jiwasaxjuk'ampchiqapprofecíaaruwutjistu;
Jumanakaxwalisumlurapxtaxa,ch'amakachiqanqhant'ir
qhanaruñtata,qhantati,uruwarawaraxchuymanakamar
mistuñapkama.
20Nayraqataxukyatipxam,Qillqatankunaprofecianakas
maynitmaynikamuñt'ayasiñatakïkiti.
21Nayrapachanxjaniwjaqinmunañaplaykuxuka
profeciaxjutkänti,janukastiQullanAjayun
ch'amanchatawDiosanqullanjaqinakaxarsupxäna.
2JAQTHAPI
1Ucampisk'ariprofetanakawjakenacataypinutjaraquïna,
cunjämtejjjumanaktaypink'ariyatichirinakasutjani,
jupanacajjjamasatjuchañchañjamk'ariyatichäwinakwa
apanipjjani,jupanacaralasiriTatiturjaniyawsasa,jank'ak
t'unjäwiapanipjjaraquini.
2Waljaniwjanwalithakinakaparkapxani;Jupalaykuw
chiqathakixjanwalitparlatäni.
3Jupanakastimunañapampiwk'ariarunakampialjañyänak
lurapxätam.
4Diosatixjuchalurirangelanakatjankhuyapt'ayaskchixa,
janukastiinfiernoruwjaquntäna,ukatstich'amakan
cadenanakar katuyäna, ukhamat taripäwir
imatäpxañapataki.
5Nayrapacharuxjaniwkhuyapt'ayaskänti,janukasti
llätunkjaqiNoéjaqiruwqhispiyäna,jupastichiqapar
sarnaqañyatiyirirakïnwa.
6Sodoma,Gomorramarkanakarlaq'artukuyasawuka
markanakart'unjañatakjuchañchapxäna,qhipharuxDiosar
janaxsart'irjaqinakatakixmäuñacht'äwiwtukupxäna.
7JupatixLotchacharuxqhispiyäna,ñanqhajaqinq'añu
luräwinakapampllakt'ata.
8(Ukaaskijaqejjjupanaktaypinjakasiri,uñjasa,ist'asa,
janwaliluratanakapampejjaskijaqeparuwuruturutjam
chuymustʼayäna).
9TatituxyatiwakunjamsaDiosaryupaychirinakarux
yant'äwinakatqhispiyaspa,janchiqaparuñjirinakarus
taripañurukamawmutuyatäñatakimañyati.
10Juk'ampisa,khitinakatixjanchinmunañaparjam
sarnaqapki,apnaqäwirjisk'achapkiukanaka.Jach’ajach’a
tukurinakawa,jupanakpachaw munapxi,janiw
jach’añchäwinakatjanwaliarsuñaxsarapkiti.
11Angelanakajjjukʼampchʼamanïpki,chʼamanïpki
ukanakajja,janiwTatitunnayraqatapanjupanakcontra
juchañchapkiti.
12Jupanakasti,janwalianimalanakjamawkatuntañataki,
t'unjañatakiluratanimalanakjama,janamuyapkiukajan
walinakparlapxi.uqhamaracq'altukjatäpjjaniwa.
13Jupanakajjjancheqaparsarnaqañanpremiokatoqapjjani,
kunjamtïurunchʼajjwañajjwalikusiskañäkaspasukham
amuyapkiukhama.Manq'anaka,janwalinaka,
jumanakamp chika manq'asipkasax jupanakan
sallqjañanakapampiwanatasipxi;
14Jupanakannayranakapajjwachuqjuchalurañamp
phoqantatänwa,janirakiwjuchatapanukuñpuedkiti.jan
sayt’iralmanakarsallqjaña:mächuymajupanakax
munañanilurawinakampiwapnaqapxi;maldecitwawanaka:
15Jupanakastichiqathakapanukupxi,Bosorchachan
Balaamyuqapanthakiparkapxi,jupastijanchiqaparuñjañ
qullqikatuqañmunarakïnwa.
16Ucampisjuchaluratapatcheqañchapjjäna,amutuasnojj
jaqenarupampparlirprofetanloqtatäñapjarkʼäna.
172

PedronPayïrCartapa
17Ukaphuch'unakaxjanumaniphuch'unaka,thayampi
apayatqinayanakawa.Jupanakatakixch'amakach'amakax
wiñayatakiwimatäski.
18Kunapachatixinamayajach'ajach'aarunakarsupxi
ukhaxa,jañchinmunañanakapampi,janwali
luräwinakampi,q'umajaqinakaxpantjasirjaqinakat
qhispipxi.
19Qhispiyasiñarsupkchisa,jupanakaxjanwalin
esclavopäpxiwa,khititixmaynixatipjatäkiukajaqin
esclavopäñapataki.
20JupanakatixTatitQhispiyiriJesucristoruñt'asin
akapachanq'añuchatanakapatqhispipxasinwasitat
ch'amakt'ayatäpxani,ukatatipjatäpxaniukhaxa,qhipqhipa
tukusiñapaxqalltatsipansajuk'ampjanwaliwa.
21Jupanakatakejjcheqaparsarnaqañthakjanyatipjjañajj
jukʼampaskïspawa,jupanakarchuratäkiukaqollan
mandamientotjitheqtañatsipansa.
22Ucampisjupanacarojjcheqpachsäwiparjamawpasäna:
“Anujjwasitatchhuxriñchjatäjjewa”sasa.uqhamarac
jariqt'atch'uqistilaq'anliwxataskäna.
3JAQTHAPI
1Munatjilatanaka,akapayïrqillqatqillqt'apxsma.Uca
panpachannayajjjumanacarojjq'omaamuyunacamarojj
amtasiñatakch'amañcht'ta.
2Ukhamatjumanakaxkuntixqullanprofetanakaxnayrax
arsupkänukaarunakamtasipxañamataki,Tatitun
Qhispiyirisan apostolonakapan kamachinakapat
amtapxañamataki.
3Nayraqataxyatipxaraktwa,qhipaurunakansawkasir
jaqinakaw jutapxani,jupanakanmunañaparjam
sarnaqapxani.
4Ukatstisarakïnwa:—¿Kawkinkisjutañaparsüna?nayra
awkinakasikt'asipkchïnjja,taqekunaskunjämtejj
luratäkänaukaqalltatpachutjaskakiwa.
5Jupanakajjjaniwyatipkiti,Diosanaruparjamaw
alajjpachajjnayratpachutjäna,akaoraqesumataypituma
taypinsaytʼatäna.
6Ukhamatwaakapachajjumampphoqantatjiwaräna.
7Ucampisalajjpachasa,akaoraqesa,jichhajjukapachpa
arumpiwimatäski,taripäwiurutaki,janwalijaqenakan
tʼunjatäpkaniukaurutaki.
8Munatjilatanaka,janamuyapxamti,mäuruxTatitun
nayraqatapanxawaranqamaranakjamawa,waranqamarasti
mäurukïkaspasukhamawa.
9Tatituxjaniwarsutapatxaaynacht'kiti,kunjämtixyaqhip
jaqinakaxjanch'amanïkaspasukhamamuyapkiukhama.
janukasti,jiwasatakixwalipaciencianiwa,janiwkhitis
jiwañapmunkiti,janukastitaqiniwarrepentisipxañapa.
10UcampisTatitunurupajjarumanlunthatjamawpurini.
Ukanstialaxpachaxwalijach'ach'axwawimpiwtukusxani,
yänakaswalijunt'uthayampiwch'amakt'ani,uraqisa,ukan
utjkiukaluratanakasphichhantatuñjasini.
11Taqeukanakajjtʼunjatäjjaniwa,kunakasta
jaqenakäpjjañamasa,taqeqollansarnaqañansa,Diosartaqe
chuymayupaychañasa.
12¿Diosanjutañapsuyt'apxtati,jank'akisti,alaxpachax
ninampnakhantatänwa,q'añunakastiwalijunt'upuniw
ch'amakt'ani?
13Ukampisarsutaparjamaxmachaqalaxpachampi,
machaquraqimpisuyt'apxta,ukanstichiqaparsarnaqañax
utjani.
14Ukhamasti,munatjilatanaka,ukhamsuyt'apxatamaxa,
ch'amachasipxam,ukhamatjupamp sumankañ
jikxatapxañamataki,jankunaq'añuni,janjuchani.
15Tatitunpacienciapajjqhespiyasiñawa,ukamuyapjjam.
kunjämtixPabloxmunatjilatasaxyatiñkankañchurkistu
ukarjamawjumanakarqillqapxsma.
16Taqecartanakapanjja,ukatoqetwaparläna.Ukanjja,
yaqhepajjchʼamaamuytʼañawutji,janyatjjattʼat
jaqenakasa,jansaytʼirjaqenakasa,kunjamtïyaqha
qellqatanaklurapkiukhama,jupanakpachpatʼunjañatakiw
chʼamachasipjje.
17Munatjilatanaka,jumanakaxnayratpachukanak
yatipxtaxa,jumanakaxjanwalijaqinpantjasitapampirpata,
jansayt'asipxañamataki.
18UkampisJesucristoTatitusaru,Qhispiyirisar
uñt'añatakisa, khuyapayasiñapan jiltapxam.
JichhürunakansawiñayatakisJuparjachʼañchatäpan.Amén.
173

JuananNayrïr
Cartapa
1JAQTHAPI
1Kuntixqalltatpachutjkäna,ist'apkta,nayranakasampi
uñjapkta,uñch'ukipkta,amparanakajampikatxaruta,jakañ
Aru;
2(Jakañaxuñacht'ayatäxänwa,nanakaxuñjapxaraktwa,
yatiyapxaraksma,wiñayjakañuñacht'ayapxaraksma,
Awkimpchikäskatayna,nanakaruñacht'ayarakistu).
3Kuntixuñjapkta,ist'apktaukanakyatiyapxsma,
jumanakasnanakampchikt'atäpxañamataki.
4Ukanakqillqapxsma,jumanakankusisiñamax
phuqt'atäñapataki.
5Ukhamasti,Diosaxqhanawa,janirakiwch'amakasjupan
utjkiti.
6Jiwasatixjupampchikt'atätanwasañäni,ch'amakan
sarnaqaraksnaxa,k'arisktanwa,ukampisjaniwchiqa
yatichäwinaklurktanti.
7Jiwasatixqhanansarnaqañäni,kunjämtixjupaxqhanan
sarnaqkiukhama,maynitmaynikamawmayacht'asipxta,
JesucristoYuqapanwilapaw taqijuchanakat
q'umachapxistu.
8Jiwasatejjjaniwjuchanïktisañäniukhajja,jiwaspachpaw
engañjtanjja,cheqajjjaniwjiwasanakanutjkiti.
9Jiwasatixjuchanakasarsusktanxa,jupaxchiqa
chuymaniwa,chiqaparuñjirirakiw juchanakas
pampachañataki,taqijanwalilurañanakatq'umachañataki.
10Jiwasatejjjaniwjucharpurtʼasktisañäniukhajja,
kʼarisiriruwtukuytanjja,janiwarupajjjiwasanaktaypin
utjkiti.
2JAQTHAPI
1Wawanacajja,jumanacarojjacaacanacajjjumanacaruw
qillqapjjsma,janjuchañchapjjañamataqui.Maynitixjucha
lurchixa,jiwasaxmäarxatiriwAwkisampixutjistu,jupaw
chiqaparuñjirJesucristoxa.
2Jupawjuchanakasatpampachatäñapa,janiwjiwasan
juchanakaslaykuki,janukastiakapachanjuchanakapatsa
ukhamaraki.
3Juparuñt'atasyattanwa,mandamientonakapphoqhañäni
ukhaxa.
4Khititejj“nayajjjuparuñtʼtwa”siskiukajja,
mandamientonakapjanphoqkiukajja,kʼarisiriwa,
janirakiwkunatïcheqäkiukajjjupanutjkiti”sasa.
5Ukampiskhititixarunakapphuqkiukaxchiqpachapuniw
Diosanmunasiñapaxphuqhasi.
6Khititejjnayampejjjakasktasiskiukajja,kunjamtïjupajj
sarnaqkänaukhamarakiwsarnaqañapa.
7Jilatanaka,janiwmachaqkamachinakqillqksmati,jan
ukastiqalltatpachutjkänaukanayrakamachiwa.Nayra
kamachixqalltatpachist'apktaukaaruwa.
8Mayampiwmämachaqkamachiqillqanipxsma,uka
kamachixjupatakiukhamarakjumanakanchiqawa.
9Khititejjqhanankasktwasiski,jilaparuñisiskiukajja,
jichhakamawchʼamakankjje.
10Khititejjjilaparmunaskiukajja,qhananjakaskiwa,
janiwkunalanktʼañasutjkiti.
11Ukampiskhititixjilaparuñiskiukaxch'amakankiwa,
ch'amakansarnaqaski,janiwkawkirussaraskiukyatkiti,
ukach'amakaxnayranakapjuykhuptayi.
12Wawanaka,juchanakamajjjupansutiplaykuw
perdonatäpjjatamlayku,nayajjqellqanipjjsma.
13Awkinaka,nayajjjumanakarqellqanipjjsmawa,
jumanakajjqalltatpachDiosaruñtʼapjjatamata.Waynanaka,
qillqt'apxsma,ñanqhajaqiratipt'apxatamalayku.
Wawanaka,Awkiruñt'apxatamatwaqillqanipxsma.
14Awkinaka,nayajjjumanakarmäqellqatqellqanipjjsma,
jupajjqalltatpachuñtʼapjjtawa.Waynanaka,qillqt'apxsma,
jumanakaxch'amanïpxtawa,Diosanarupasjumanakan
utjataplayku,ñanqhajaqiratipjapxtaxa.
15Janiwakapacharmunasiñamäkiti,janirakiwakapachan
utjkiukanaksamunasiñamäkiti.Maynitixakapachar
munaskixa,Awkinmunasiñapaxjaniwjupanutjkiti.
16Taqikunatixakapachanutjkiukanaka,jañchin
munañanakapa,nayranakanmunañanakapa,jach'ajach'a
tukuñanaka,janiwAwkinjutkiti,janukastiakapachanjuti.
17Akapachaxtukusxiwa,munañanakapaxtukusxiwa,
ukampiskhititixDiosanmunañaplurkiukaxwiñayatakiw
jakaski.
18Wawanaka,qhipqhipapachawa,kunjamtïjumanakax
ist'apktaukaanticristoxjutani,jichhaswalja
anticristonakawutji.ukampiwqhipqhipakutikïtap
yattanxa.
19Jupanakajjjiwasanaktaypitmistunipjjäna,ukampis
janiw nanak taypinkapkänti. Jupanakatix
jiwasanakäpxaspän ukaxa, janiw taqinix
nanakampïpkaspänti.
20UcampisjumanacajjQullanDiosanmayachatäpjjtawa,
taqekunsayatipjjtawa.
21Nayajjjaniwcheqjanyatipktamlaykutiqillqtʼapjjsma,
janucastiukyatipjjatamlaycuwqillqtʼapjjsma.
22¿Khitirakk'arisiñasti,janukastiJesusanCristopätapjan
uñt'irjaqitsipansa?Jupaxanticristowa,Awkiru,Yuqarusa
janiyawsiri.
23KhititejjYoqaparjaniyawskiukajja,janiwAwkejj
utjkiti,ukampiskhititejjYoqaparuñtʼkiukajj
Awkipankiwa.
24Ukhamasti,ukaxjumanaktaypinutjpan,kuntix
qalltatpachist'apktaukhama.Kuntixqalltatpachist'apkta
ukaxjumanakanutjaskakinixa,ukhamarakiwYuqampi,
Awkimpixjakasipxäta.
25Ucaarsutapajja,wiñayjakañarsüna.
26Jumanakarsallqjirinakatjja,akanakqellqanipjjsma.
27Jupanajllitäpktaukaxjumanakanutjaskakiwa,janiw
khitisyatichañaxwakiskiti,janukastikunjämtixuka
ajlliwixtaqikunatyatichapktamxa,chiqawa,janiwk'arïkiti,
kunjämtixyatichawaykiukhamajumanakasti,jupan
mayakïpxätawa.
28Jichhasti,jisk'awawanaka,jupampchikajakasipjjam;
Ukhamat,kunapachatixjupaxuñstkaniukkhaxa,jiwasax
atinisiñasataki,jutäwipanjanp'inqachañasataki.
29Jumanakatixyatipxayätamjuparaskijaqïtapxa,
yatipxasmawa,khititixchiqaparsarnaqkiukaxjupat
yuritapa.
174

JuananNayrïrCartapa
3JAQTHAPI
1Uñtapxam,Awkixkunjämmunasiñasuñacht'ayistu,
Diosanwawanakapasatäñasataki.
2Munatjilatanaka,jichhajjDiosanwawanakapäjjtanwa,
jichhajjjaniwuñstkitikunjamäñänisa,ucampisyattanwa,
jupajjuñstkaniukhajja,juparuñtasitäñäniwa.Juparojj
kunjämtejjjuparuñjañäni”sasa.
3Khititejjukasuytʼäwinïkiukajja,qʼomachasiwa,
kunjamtïqʼomajaqëkiukhama.
4Khititixjucharpurkiukaxkamachip'akinti,juchax
kamachip'akintañawa.
5Jumanakaxyatipxtawa,jupaxjuchanakasapaqañatakiw
uñacht'ayasïna;Jupanstijaniwkunajuchasutjkiti.
6Khititixjupanmayakïkiukaxjaniwjucharpurkiti,
khititixjuchalurkiukaxjaniwjuparuñjkiti,janirakiw
uñt'kiti.
7Wawanaka,jankhitissallqjapxamti,chiqakankañluririx
askijaqiwa,kunjamtïjupaxchiqaparuñjkiukhama.
8Khititejjjucharpurtʼkiukajja,Supayatjuti.Supayax
qalltatpachjucharuwpuri.UkaamtampiwDiosanYuqapax
uñacht'ayasïna,Supayanluratanakapt'unjañataki.
9KhititixDiosatyurkiukaxjaniwjucharpurkiti;
Wawapastijupanutjaskakiwa,janiwjucharpurt'kaspati,
Diosatyuritaplayku.
10UkhamatwaDiosanwawanakapasa,Supayan
wawanakapasauñacht'ayasipxi,khititixaskinakjanlurki
ukaxjaniwDiosatjutkiti,janirakiwjilaparjanmunaskiti.
11Qalltatpachist'apktaukaarunakxa,maynitmaynikam
munasipxañasataki.
12JaniwCainjamäkiti,jupastiukañanqhajaqitjutirïnwa,
jilaparusjiwayarakïnwa.¿Kunatsajuparjiwaypachäna?
Kunatixjupanluratanakapaxjanwalipunïnwa,jilapanaski
luräwinakapawa.
13Jilatanaka,akapachankirinakatixjumanakar
uñisipkätamxa,janmuspharapxamti.
14Jiwasajjjiwañatjakañarsarjjtanjja,jilatkullakanakar
munasipjjataplaykuwyattanjja.Khititejjjilaparjan
munaskiukajja,jiwañanwajakasi.
15Khititixjilaparuñiskiukaxjaqijiwayirjaqiwa,
jumanakaxyatipxtawajaniwkhitijaqijiwayirjaqiswiñay
jakañanïkiti.
16UkhamatwaDiosanmunasiñapamuyastanjja,jiwas
laykujakañapapt'asitapata.
17Ukampiskhititixakapachanaskiyänakanïki,jilapanjan
walt'äwipuñjki,jankhuyapt'ayasiñapataki,¿kunjamarak
Diosanmunasiñapaxjupanutjpachasti?
18Wawanaka,janarumpisa,janirakarumpisa
munasiñäniti;janukastiluratanakampi,chiqampi.
19Ukhamatwayatipxta,chiqakankañatjutapxatasa,jupa
nayraqatanchuymanakasch'amañcht'apxarakïta.
20Chuymasatixjuchañchistanixa,Diosaxchuymasatsipan
juk'ampjach'awa,taqikunsayatirakiwa.
21Munatjilatanaka,chuymasatixjanjuchañchkistanixa,
Diosaratinisiñäni.
22Kuntïmayipktanukjja,jupatkatoqtanjja,
mandamientonakapphoqapjjatasa,Jupankusisiñapsa
lurapjjatajlayku.
23Jupankamachipaxakawa:JesucristoYuqapansutipar
iyawsañasataki,maynitmaynikammunasipxañasataki,
kunjämtixjupaxmandamientochurkistuukhama.
24Khititejjmandamientonakapphoqkiukajja,jupamp
chikawjakasi.Ucampisyattanwajupajjjiwasanaktaypin
utjatapjja,jupajjchurkistuukaAjayumpi.
4JAQTHAPI
1Munatjilatanaka,jantaqiajayuriyawsapxamti,janukasti
ajayunakaxDiosatjutapxitijanichaukyant'apxam.
2AkatuqiwDiosanAjayuparuñt'apxtaxa:Taqi
ajayunakaxJesucristoxjañchinjutatawasasinarski
ukanakaxDiosanjuti.
3KhititixJesucristoxjañchinjutatapjanarskiukaxjaniw
Diosanjutkiti.jichhaxniyawakapachanutjxi.
4Wawanaka,jumanakaxDiosankapxtawa,jupanakar
atipjapxaraktawa,khititixjumanaktaypinkkiukaxjuk'amp
jach'awa,akapachankirjaqitsipansa.
5Jupanakastiakapachankirïpxiwa,ukatwaakapachat
parlapxi,akapachastijupanakarist'arakiwa.
6JiwasajjDiosatjutirïtanwa,khititejjDiosaruñtʼkiukajj
istʼistuwa.khititixjanDiosatjutkiukaxjaniwist'apkistuti.
Ukatuqiwchiqaajayu,pantjasirajayuuñt'apxtanxa.
7Munatjilatanaka,maynitmaynikammunasipxañäni,
munasiñaxDiosatjuti.Khititejjmunasirïkiukajja,Diosan
yuripawa,Diosarusuñtʼaraki.
8Khititejjjanmunaskiukajja,janiwDiosaruñtʼkiti.
Diosaxmunasiñawa.
9DiosajjmäsapaYoqapakapacharkhitanitapatjja,Diosan
munasitapuñachtʼayistu,ukhamatjupampijakañasataki.
10MunasiñaxjaniwjiwasaxDiosarmunasitaslaykukiti,
janukastiJupawmunasistu,Yuqaparuwjuchanakasat
pampachatäñatakkhitanïna.
11Munatjilatanaka,Diosaxukhammunasistuxa,jiwasax
maynitmaynikamawmunasiñasa.
12JanipuniwkhitisDiosaruñjkiti.Jiwasatixmaynit
maynikammunasiñänixa,Diosaxjiwasanaktaypin
jakaskiwa,munasiñapastijiwasanakanphuqt'atawa.
13Ukatuqiwyattanxajiwasaxjupampchikajakatasa,
jupastijiwasanaktaypinjakatasa,Ajayupchurkistuuka
layku.
14AkapachanQhispiyiripäñapatakiwAwkixYuqapar
khitanïna,ukuñjapxaraktwa,qhanañchapxaraktwa.
15KhititejjJesusajjDiosanYoqapätaparskiukajja,Diosajj
jupampchikawjakasi,jupastiDiosampchikawjakasi.
16Diosanmunasiñapuñt'apxaraktanwa,iyawsapxaraktwa.
Diosaxmunasiñawa;Khititejjmunasiñampijakkiukajja,
Diosampiwjakasi,Diosastijupampchikawjakasi.
17Ukhamatwamunasiñasaxphuqt'ata,taripäwiurunjan
axsart'añasataki.
18Munasiñanjjajaniwajjsarañajjutjkiti;Ucampissuma
munasiñajjajjsarañapanuku,ajjsarañajjt'aqesiñawa.
Khititejjajjsarkiukajja,janiwmunasiñanphoqatäkiti.
19Jiwasajjjuparmunastanjja,jupawnayraqatmunasistu.
20Maynitejj“Diosarmunastwa”sischi,jilaparuñischi
ukhajja,kʼariwa,khititejjjanuñjkiukajilaparjanmunaski
ukajja,¿kunjamarakjanuñjatDiosarmunaspasti?
21Jupanakamandamientokatoqtanjja:“KhititejjDiosar
munaskiukajjjilaparmunasiñapataki”sasa.
175

JuananNayrïrCartapa
5JAQTHAPI
1KhititixJesusanCristötapiyawskiukaxDiosanyuritawa,
khititixwawaparmunaskiukaxa,jupanwawaparus
munasirakiwa.
2Diosanwawanakaparmunasitaswayattanjja,Diosar
munasitasa,mandamientonakapsaphoqhasa.
3Diosanmunasiñapaxakawa,mandamientonakap
phuqañasawa.
4KunatixDiosatyurkiukaxakapacharatipt'i,akapachan
atipjañaxakapachatipjañawa,ukaxjiwasaniyawsäwisawa.
5¿Khitisakapacharatipjiri,janukastiJesusaxDiosan
Yuqapätapiyawskiukaxa?
6UmampiwilampijutkiukaxJesucristowa.janiw
umampiki,janukastiumampiwilampiwa.Ajayuw
qhanañchi,Ajayuxchiqawa.
7Alaxpachanxakimsaniwqhanañchapxi,Awki,Aru,
QullanAjayu.
8Kimsarakiwakauraqinqhanañchapxi:Ajayu,uma,wila.
9Jiwasatejjjaqenakanqhanañchäwipkatoqañäniukhajja,
Diosanqhanañchäwipajjjukʼampjachʼawa,Diosan
qhanañchäwipajjYoqapatqhanañchi.
10KhititixDiosanYuqapariyawskiukaxjupapachpaw
qhanañchi.DiosaxYuqapatarsutaparuxjaniwiyawskiti.
11Diosaxwiñayjakañchuristu,ukajakañaxYuqapanutji.
12KhititixYuqanïkiukaxjakañaniwa;KhititejjjanDiosan
Yoqapanïkiukajja,janiwjakañanïkiti.
13DiosanYuqapansutipariyawsirinakaxakanak
qillqapxsma.wiñayjakañanïtamyatipxañamataki,Diosan
Yuqapansutipariyawsapxañamataki.
14Jiwasajjjuparconfiyastanjja,munañaparjamkun
mayiñäniukhajja,jupawistʼistu.
15Jiwasatixyatiñäni,ist'istu,kuntixmayt'ktanukaxa,
yatiñäniwakuntixjupatmayipktaukamayitanakasutjistu.
16Maynitixjilaparjanjiwañjamjucharjucharuñjchixa,
jupawmayt'asini,janjiwañkamajuchaluririnakalayku.
Jiwañkamaxmäjuchawutji:janiwnayaxukajuchat
mayisïwsiskti.
17Taqijanwalinakaxjuchawa.
18Jiwasaxyattanwa,khititixDiosatyurkiukaxjaniw
jucharpurkiti.UcampisDiosanwawapajjjupapachpaw
imasi,janwalijaqejjjaniwllamkt'kiti.
19JiwasaxyattanwaDiosanjutapxatasa,taqiakapachan
janwalilurañanakanjikxatasitasa.
20DiosanYoqapajjjutatapyattanwa,jupawamuytʼayistu,
ukhamatcheqpachDiosaruñtʼañasataki,cheqäkiukasa,
JesucristoYoqapanmayakïñasataki.Jupawcheqpach
Diosajja,wiñayjakañasa.
21Wawanaka,idolonakatjithiqtapxam.Amén.
176

PayïrJuan
1JAQTHAPI
1Jilïrirpirixajllitwarmiru,wawanakaparu,jupanakaruxchiqayatichäwinmunaskta;janiwnayasapakikiti,jan
ukastitaqichiqauñt'irinakasa;
2Kunatïcheqäkiukajjjiwasanaktaypinutji,wiñayatakiwjiwasampchikäskani.
3DiosAwkinkhuyapayasiñapa,khuyapayasiñapa,sumankañapa,chiqakankañampimunasiñampi,Tatit
JesucristoAwkinYuqapampi.
4Nayajjwalkusista,wawanakamarojjcheqaparjamsarnaqasipjjatajatjja,nanakajjAwketmämandamiento
katoqapktaukhama.
5Jichhasti,señora,achikt'assmawa,janiwmämachaqkamachiqillqkasmaukhamakiti,janukastiqalltatpach
utjkistuukakamachi,maynitmaynikammunasipxañasataki.
6Jupankamachinakaparjamsarnaqañawmunasiñaxa.Akakamachixakawa:“Kunjämtixqalltatpachist'apkta
ukhamarjamawsarnaqapxañama”sasa.
7Waljasallqjirinakawakapacharmantapxi,jupanakaxjaniwsapkitiJesucristoxjañchinjutatapxa.Akax
sallqjiriwa,anticristowa.
8Jumapachpawamuyasipxam,janukastikunatïlurapktaukanakjanapt'asipxamti,janukastimäsumapayllaw
katuqapxañasataki.
9Khititejjjuchalurki,Cristonyatichäwiparjamjansarnaqkiukajja,janiwDiosajjutjkiti.KhititejjCriston
yatichäwiparjamsarnaqkiukajja,AwkipampiYoqapampiwutji.
10Maynitixjumanakanukarjutasinukayatichäwinakjanapankanixa,janirakutamarkatuqapxamti,janirakiw
Diosarusjank'akyatiyapxamti.
11KhititejjDiosarjankʼakjawskiukajja,janwaliluratanakapanwachikachasi.
12Jumanakarwaljaqillqañmunapktxa,janiwpapelampi,tintampiqillqañmunkti,janukastijumanakanukar
jutañmunapxsma,ajanajanparlt'añmunapxsma,ukhamatkusisiñasaxphuqt'atäñasataki.
13Ajllitkullakamanwawanakapaxaruntt'apxsmawa.Amén.
KimsïrJuan
1JAQTHAPI
1JilïrIrpirixwalimunatGayosatchacharuwapayanipxsma,juparuwchiqayatichäwinmunastxa.
2Munatjilatanaka,taqekunatsipansa,jumajjsumjakasiñamataki,kʼumaräñammunta,kunjämtïalmamajjsum
jakaskiukhama.
3Jilatanakajjkunatïcheqäkiukatoqetqhanañchapjjataplaykojjwalkusisiyäta.
4Wawanakajancheqaparjamsarnaqapjjatapistʼasajjjaniwjukʼampkusisiñajjutjkituti.
5Munatjilatanaka,taqikuntixjilatkullakanakaru,januñt'atjaqinakarulurktaukxa,chiqachuymampiwlurtaxa.
6Jupanakatixiglesianayraqatanmunasiñamatqhanañchapxi,jumatixDiosaryupaychirsarkasaxjupanakar
irpapxätaxa,walisumlurapxäta.
7Jupansutiplaykuxjanjudiöpkisukanakatjankunsapt'asisawmistuwayapxäna.
8Ukhamajjjiwasajjukhamjaqenakarkatoqañasawa,ukhamatcheqayatichäwinyanapirinakapäñasataki.
9Nayajjiglesiaruwqellqayäta,ukampisDiótrefesa,khititejjjupanakatsipansanayrankañmuni,jupajjjaniw
katoqkistuti.
10Ukatpïnayatixjutäxa,janwaliarunakampijanwaliarunakampiparlatapatamtasï,janirakiwjupapachpas
jilanakarkatuqkiti,munirinakarusjark'kiti,iglesiatjaqunukurakiwa.
11Munatjilatanaka,janwalinakjanarktapxamti,janukastiaskinakarktapxam.Khititejjaskilurkiukajja,Diosat
juti,janwaliluriristijaniwDiosaruñjkiti.
12Demetrioxtaqijaqitsumayatiyi,chiqakankañapatsa.ucatjumanacajjyatipjjtawa,nayanarsutanacajj
cheqäskatapjja.
13Waljaqillqañawutjäna,ukampisjaniwtintampi,plumampiqillqañmunkti.
14Ucampisnayajjatinisiyätwa,niyawjumaruñjarakïma,ajanajanparlt'asiñäni.Sumankañaxjumatakïpan.
Jiwasanamigonakajajjarunttʼapjjsmawa.Amigunakarojjsutipatarunttʼapjjam.
177

Judas

1 JAQTHAPI

1 Judas, Jesucriston luqtiripa, Santiagon jilapa, khitinakatï Dios Awkimpi qullanäpki ukat jarkʼaqatäpki ukanakaru
Jesucristompiw uñt'ayasi, ukatsti akham satawa:
2 Khuyapayasiñampi, sumankañampi, munasiñampi jiltayatäpan.
3 Munat jilatanaka, nayajj taqe kunat qhespiyasiñ toqet jumanakar qellqañatak chʼamachasiyäta ukhajja, nayajj wakisïnwa
qillqat qillqt'apxsma, ukat mä kutix qullan jaqinakar churat iyawsäwi layku taqi chuyma ch'axwapxañamatakiw iwxt'apxsma
ukax katuyatäxiwa.
4 Yaqhep jaqenakajj jan amuyasisaw mantanipjje, jupanakajj jan wali jaqenakäpjjänwa
Diosan khuyapayasiñap qhispiyat jaqinakar mayjt’ayapki ukat sapa Tatitu Diosaru ukhamarak Jesucristo Tatitusaru
sasaw jaytawayi.
5 Ukapachaw amtayapxäma, nayrax yatipkchïnsa, Tatitux jaqinakar khithäna uka qhipat amtayapxäma
Egipto markaruw qhispiyäna, ukatsti jan iyawsirinakaruw t'unjarakïna.
6 Khitinakatix nayrïr sayt'äwip jan phuqhapkatayna, jan ukasti utap jaytanukupkän uka angelanakax wiñay cadenanakampiw
chinuntatäski
ch'amakax jach'a uru taripañkamaw imasïna.
7 Kunjamtï Sodoma, Gomorra, ukat uka jakʼankir markanakajj wachuqa jucha lurañar katuyasipjje
jan uñt’at jañchinak arknaqapxäna, mä uñacht’äwjam uñt’ayatäpxam, wiñay ninan vengasiñap t’aqhisiñkama.
8 Uka q'añu samkirinakax ukhamarakiw jañchir q'añuchapxi, munañanïñ jisk'achapxi, jach'a kankañat jan walinak arsupxi.
9 Ucampis Miguel arcángel chachajj Moisesan janchipat chʼajjwaskäna uka diablompi chʼajjwaskäna ukhajja, janiw uk lurkänti
janiw jupar jan wali juchañchañ ajjsarkänti, jan ukasti akham sänwa: Tatituw cheqañchapjjätam.
10 Ucampis jan yatipki ukanakat jan walinak parlapjje. ukampis kuntix naturalezat yatipki, jan wali animalanakjama, ukhamat
jupanakpacha t'unjasipxi.
11 ¡Ay jupanakat sipansa! Cain chachan thakiparuw sarapjjäna, Balaam chachan pantjasitapatjja, munañaparjamaw tʼijtjjapjjäna
premio, ukat Core ukan contradicción ukan chhaqhata.
12 Uka q'añunakaw munasiñ fiestanakaman utji, kunapachatix jumanakamp chika manq'asipki, jan axsaras manq'asipki: qinayanaka
¿jan umanïpkiti, thayampi apayata; quqanakax achupax wañsu, jan achu, pä kuti jiwata, uka
saphinakapa saphinakapa;
13 Lamar qotan jach'a jach'a jach'a tukuri oladanakapa, jupanakan p'inqachasiñap ch'uqt'asa; sarnaqir warawaranaka, khitinakarutix
ch’amakan...
chʼamakajj wiñayatakiw imatäski.
14 Ukat Enoc, Adanat paqallqüri, jupanakat profecía arsüna, akham sasa: Tatitux tunka waranqa jaqinakampiw jutaski
santonakaparu, .
15 Taqe jaqenakar juchañchañataki, jupanak taypin jan wali jaqenakarojj taqe jan wali luratanakapat juchañchañataki
Jupanakasti jan wali luräwinakapsa, ñanqha juchararanakax jupar jan wal parlapki ukanakatsa.
16 Jupanakasti arnaqasirinakawa, jan walt'ayirinakawa, munañaparjam sarnaqapxi. ukat lakanakapax wali kusisiñampiw arsupxi
arunaka, jaqinakan askinak apsuñapatak jach’añchasa. =
17 Munat jilatanaka, Jesucristo Tatitun apostolonakapan nayra arsutanakap amtasipxam.
18 Jupanakasti sapxaraktamwa, qhipa pachanx sawkasir jaqinakaw utjani, jupanakax jan wali luräwinakaparjamaw sawkasipxi
munañanakax sarnaqañapawa.
19 Jupanakasti, jan Ajayun t'aqhisiñanakapawa.
20 Munat jilatanaka, Qullan Ajayun mayisipkasaxa, qullan iyawsäwimanxa ch'amañchasipxam,
21 Diosan munasiñapan qhiparapxam, Jesucristo Tatitusan khuyapayasiñap suyt'añkama
wiñay jakaña.
22 Yaqhepanakajj khuyaptʼayasipjjam, ukaw mayjtʼayi.
23 Yaqhepasti nina taypit apsusaw ajjsarañampi qhespiyapjjaraki. jañchin q'añuchat isirus uñisipxam.
24 Khititix jan liwxatasiñamat jark'aqkiristam, jach'a jach'a tukuñap nayraqatan jan juchani uñacht'ayañapataki
jach'a kusisiñampi,
25 sapa yatiñan Diosaru, Qhispiyirisaru, jach'a kankañapampi, jach'a kankañapampi, ch'amampi, jichha pacha wiñayataki. Nayatwa
178

Apocalipsisqillqata
1JAQTHAPI
1JesucristonQhanacht'äwipa,Diosaxjuparchuräna,
servirinakaparyatiyañataki,kunatixniyawphuqhasiñapäki
ukuñacht'ayañataki.JupajjangelaptoqewJuanesclavopar
yatiyäna.
2Diosanarunakapat,Jesucristonqhanañchäwipatsa,taqi
kuntïuñjkänaukanakatsaqhanañchäna.
3Khititejjakaprofecianarunakliytʼki,khitinakatejjuka
profecianqellqatäkiukanakphoqeri,kusisiñanïpjjewa.
4JuanaxAsiatuqinkirpaqallquiglesianakarapayanipxsma:
Diosankhuyapayasiñapampi,sumankañampi,khititixutjki,
nayra,jutïrinutjkaniukaDiosankhuyapayasiñapa,
sumankañapa.ukatstitronopannayraqatapanutjkiuka
paqallquAjayunakatxa;
5Jesucristoxchiqachuymanqhanañchiripawa,jiwatanakat
nayrïryuqapa,akaUraqinkirreyinakanp'iqinchiripawa.
Khititixmunaskistu,juchanakasatjariqkistu,jupan
wilapampi.
6DiosAwkipanreyinakaparu,sacerdotenakjamutt'ayistu.
jupanjach'akankañapampi,munañapampiwiñay
wiñayataki.Amén.
7Uñtapxam,qinayanakampiwjuti;Taqinayranakawjupar
uñjapxani,ch'ankhachirinakasjuparuñjapxani,taqikasta
akapachankirjaqinakaxjupalaykuxjachapxarakiniwa”
sasa.Ukhamäkchïnsa,Amén.
8NayajjAlfa,Omegaukhamätwa,qalltasatukuyasa,siwa,
Tatitojjsiwa,jupajjtaqechʼamaniDiosawa.
9NayaJuan,jumanjilama,t'aqhisiñanakansa,Jesucriston
reinopansa,pacienciapansa,Patmossatislanktwa,Diosan
arunakapyatiyañataki,Jesucristonqhanañchañataki.
10NayastiTatitunurupanxaAjayunankaskäyätwa,
qhipäxanstimäjach'aaruist'arakta,mätrompetaphust'ata.
11Ukatsapxänwa:“NayaxAlfa,Omegaukhamätwa,
nayrïri,qhipïri,ukat:“Kuntixuñjktaukxa,mälibror
qillqt'am,ukatAsiatuqinkirpaqallquiglesianakar
apayanim”sasa.Éfeso,Esmirna,Pérgamos,Tiatira,Sardis,
Filadelfia,Laodiceauksakama.
12Ukatnayampparliraruuñjiriwkutikipstayäta.
Ukxarusti,paqallququricandelabronakuñjta;
13Ukapaqallqucandelabronaktaypinjja,JaqenYoqapar
uñtasitmäisimpiwisthapita,qoritcinturonampichint'ata.
14Pʼeqepasa,ñikʼutapasa,lanatuñtatjanqʼo,chʼiyar
chʼiyarchʼiyaruñtatänwa.nayranakapastininaruñtatänwa;
15Kayunakapastimäsumabroncetuñtatawa,hornon
nakhantkaspaukhama.arupastiwaljaumaist'asirjama.
16Kupiamparapanstipaqallquwarawaranakawutjäna,
lakapatstipäfiloniespadawmistunïna.
17Juparuñjasasti,jiwatjamawkayunakapjak'arliwxatta.
Jupastikupiamparapampiwnayarluqxatäna,akhamsasa:
“Janaxsaramti;Nayajjnayrïrukhamarakqhepqhepa
jaqëtwa:
18Nayastijakkirïtwa,jiwatäkäyätwa;ucatsti,nayajj
wiñayataquiwjacjjta,Amén;ukatinfiernonukatjiwañan
llavenakapasutjarakiwa.
19Kunanakatixuñjkta,kunanakasutjani,kunanakatix
qhipatutjkaniukanakqillqt'am;
20Kupiamparajanuñjktaukapaqallquwarawaranakan
imantatapa,quritluratpaqallqucandelabronaka.Paqallqu
warawaranakaxpaqallquiglesianangelanakapawa,
paqallqucandelabronakuñjktaukanakaxpaqallqu
iglesianakawa.
2JAQTHAPI
1Éfesomarkankiriglesiankirangelarqillqatqillqt'am;
Khititixpaqallquwarawaranakkupiamparapanapt'atäki,
quripaqallqucandelabronaktaypinsarnaqkiukaxakham
siwa.
2Nayajjyattwaluräwinakamsa,chʼamachasitamsa,
pacienciamsa,janwalijaqenakarjanaguantañsa
yatjjatamasa.
3Jumawaguantawayta,paciencianïtasa,sutixlaykuw
ch'amachasta,janirakiwqarjasktati.
4Ucampisnayajjmäjuk'ajumacontrawsayt'asta,nayrïr
munasiñamjaytatamatjja.
5Ukhamasti,kawkitsaliwxatastaukamtasim,ukatsti
arrepentisim,ukatstinayrïrluräwinakamlurarakim.Jan
ukaxjank'akiwjumarjak'achaskä,ukatsticandelabromarux
jupanchiqapatapsuñmunta,janarrepentisipkätaukhaxa.
6UkampisjumaxNicolaitanakanluratanakapuñistawa,
nayastiuñistwa—sasa.
7Khititejjjinchunïkiukajja,kuntïAjayujjiglesianakar
siskiukistʼpan.Khititejjatipjkaniukarojja,Diosan
paraisopanutjkiukajakañqoqanachupatmanqʼachurä.
8Esmirnankiriglesianangelaparuwqillqarakïta;Nayrïri,
qhipïri,jiwata,jakaskiukaarunakxasiwa;
9Nayaxyattwaluratanakamsa,t'aqhisiñanakamsa,
pisinkañamsa,(ukampisjumaxqamirïtawa)ukat
khitinakatixjudionakäpxtwa,ukampisjaniwjudionakäpkiti,
janukastiSupayansinagogapäpkiukanakanDiosar
jisk'achapxatapsayatiraktwa.
10Jumanakant'aqhisiñanakapatjanajjsarapxamti,
Supayaxmäqawqhaniruwcarcelarjaquntapxätam,
ukhamatjuchañchatäpxañamataki.Ukatstitunkauruw
t'aqhisiñanakaxutjani,jiwañkamachiqachuymanïpxam,
nayastijakañcoronachuräma—sasa.
11Khititejjjinchunïkiukajja,kuntïAjayujjiglesianakar
siskiukistʼpan.Khititejjatipjkiukajja,janiwpayïrjiwatat
janwaltʼayatäkaniti.
12Pérgamosmarkankiriglesianangelaparuwqillqarakïta;
Khititejjpächʼiyarespadaaptʼatäkiukajjakhamsiwa.
13Nayaxyattwaluratanakamsa,kawkhansjakaskta,
kawkhantixSupayanqunt'asiñapaxutjkiuksyattwa,
sutixarch'amampiwkatxarusta,janirakiwiyawsäwijsa
apanukuwayktati,ukaurunakanxa,Antipasaxchiqa
chuymanmartirioxa,jumanaktaypinjiwayatäkänuka
urunakansaukanjakasi.
14Ukampismäqawqhanakjumacontrawutjitu,Balaam
chachanyatichäwiparjamsarnaqirjaqinakawukanutji,
jupawBalacaruxisraelitanakarlankt'ayañatakyatichäna,
idolonakarsacrificiotluqtatmanq'añanakmanq'añataki,
wachuqjuchalurañapataki.
15Nikolatanakanyatichäwiparjamsarnaqirjaqinakas
ukhamarakiwjumatakixutji.
16Arrepentisipjjam;Janukaxjank'akiwjumarjak'achaskä,
ukatstilakaxanespadampiwjupanakampnuwasï”sasa.
17Khititejjjinchunïkiukajja,kuntïAjayujjiglesianakar
siskiukistʼpan.Khititixatipjkiukarustiimantatmanásat
manq'amanq'añchurä,ukatstimäjanq'uqalachurä,uka
qalanstimämachaqsutiqillqatchurä,ukasutixjaniw
khitisyatkiti,janukastikhititixkatuqkiukakiwyatkiti.
179

Apocalipsisqillqata
18Tiatiramarkankiriglesiankirangelarqillqatqillqt'am;
DiosanYuqapajjakhamsiwa,nayranakapajjnina
nakhaskirninanakhasiruñtatawa,kayunakapastisuma
broncetuñtatawa.
19Nayaxyattwaluräwinakamsa,munasiñamsa,
luqtañamsa,iyawsäwimsa,pacienciamsa,luratanakamsa.
ukatqhipïrixnayrïritsipanjukʼampïñapataki.
20Ukampisnayajjmäjukʼajanwalinakwajumarsaykatañ
munta,kunattejjJezabelwarmiruwiyawsista,jupajj
profetasasawsäna,esclavonakajarojjwachuqajucha
lurapjjañapataki,idolonakarsacrificiotloqtatmanqʼanak
manqʼapjjañapataki.
21Nayastiwachuqjuchaluratapatarrepentisiñapatakiw
ch'amchurta;ucatstijaniwarrepentiskänti.
22Uñtapxam,mäikiñaruwjaquntä,jupampwachuqjucha
luririnakarusjach'at'aqhisiñaruwjaquntarakï,janitix
luratanakapatarrepentisipkaniukhaxa.
23Wawanakaparuxjiwañampiwjiwayä;Taqiiglesianakax
yatipxaniwa,nayaxch'amanaka,chuymanakuñakipirïtwa.
24Ucampisjumanacaruwsapjjsma,Tiatiramarkankir
mayninacarojjsapjjsma,cunjämtejjjanucayatichäwejj
yatipquiucanacaru,Supayanjanyatipquiucanacjja.Nayajj
janiwyaqhaqʼepinakjjajumanakaruchkäti.
25Ucampiskuntixjumanakaxnayratpachutjktamuk
katxarupxamnayajutañkama.
26Khititejjatipjkani,nayanluratanakajsatukuykam
phoqhani,juparuwmarkanakarch'amchurä.
27Jupastihierrotluratthujrumpiwapnaqani;sawuyirin
vasonakapjamawt'unjatäni,kunjämtixAwkixatkatuqkta
ukhama.
28Nayastialwawarawarachurä.
29Khititejjjinchunïkiukajja,kuntïAjayujjiglesianakar
siskiukistʼpan.
3JAQTHAPI
1Sardismarkankiriglesianangelaparuxqillqapxam;
DiosanpaqallquAjayupampi,paqallquwarawaranakanïki
ukaxakhamsiwa.Nayaxyattwaluratanakamxa,jumaxmä
sutinïtawa,jumaxjakaskta,jiwatäxtawa.
2Wakicht'asipxam,kunanakatixjiwañatakwakicht'atäki
ukanakarch'amañchapxam,janiwnayaxDiosnayraqatan
luräwinakamphuqatjikxatkti.
3Ukhamasti,kunjämtixkatuqkta,ist'awayktaukamtasim,
ch'amampikatxarusim,arrepentisim.Uqhamatixjumatix
janamuykätaxa,nayastilunthatarjamawjutä,janirak
yatkätatikunapachasjumarjutkäukxa—sasa.
4Sardismarkanxmäqawqhasutinakawutji,jupanakax
janiwisinakq'añuchapkiti.Nayampchikawjanq'uisimp
isthapt'atsarnaqapxani,jupanakaxaskïpxiwa—sasa.
5Khititejjatipjkaniukajja,janqʼoisimpiisthaptʼatäniwa.
Jakañlibrotjaniwsutipchhaqtaykäti,janukastiAwkijan
nayraqatapansa,angelanaknayraqatansasutiparsuskä.
6Khititejjjinchunïkiukajja,kuntïAjayujjiglesianakar
siskiukistʼpan.
7Filadelfiamarkankiriglesianangelaparuwqillqarakïta;
Khititixqullanäki,chiqachuymanïki,Davidanllavep
apt'atäki,jist'ariri,janirakiwkhitisjist'antkiti;jist'antasi,
janiwkhitisjist'arkiti;
8Nayajjluräwinakamyattwa,jumannayraqatamanmä
jistʼaratpunkuuchawayta,janiwkhitisjistʼantkaspati,
jumajjmäjukʼachʼamanïtawa,arunakajsaphoqaraktawa,
janirakiwsutijsaarsktati.
9Uñtapxam,Supayansinagogapatjutirinakaruwtukuyä,
jupanakaxjudionakäpxtwa,ukampisjaniwjudionakäpkiti,
janukastik'arinaklurapxi.uñtapxam,nayawjupanakarux
kayunakamannayraqatapanyupaychapxañapatakyanapt'ä,
jumarmunasitaxyatipxañapataki—sasa.
10Nayanpacienciaxanarunakphuqataxlayku,nayarakiw
yant'äwpachatjark'aqäma,ukayant'axtaqiakapachar
jutkani,akauraqinjakirinakaryant'añataki.
11Nayajjjankʼakiwjutta,kunatïutjkituukkatjjarusim,
ukhamatjankhitiscoronamaptʼasiñapataki.
12Khititejjatipjkaniukarojja,Diosantemplopanmäpilar
lurarakï,jupastijaniwmayampsamistjjaniti,Diosajjan
sutipsa,Diosanmarkapansutipsaqellqarakï,ukamarkajj
machaqJerusalénmarkawa,Diosaxalaxpachatsaraqani,
ukatstimachaqsutixjuparuwqillqarakï.
13Khititejjjinchunïkiukajja,kuntïAjayujjiglesianakar
siskiukistʼpan.
14UkatLaodiceankiriglesiankirangelaruxmäqillqat
qillqt'am;UkanakstisiwaAmén,chiqachuymanchiqpach
qhanañchiri,Diosanluratanakapanqalltatapa;
15Nayajjyattwaluräwinakamjja,janiwthayäktati,
janirakiwjuntʼüñamäkiti.
16Ukhamajjjumajjjanthaya,janirakjuntʼütamatlakajat
jaqsuñmunsma”sasa.
17Jumastisasmawa:“Nayaxqamirïtwa,yänakampi
jilxattaraktwa,janirakiwkunasmunaskiti”sasa.Janiw
yatktatijumaxjanwalijaqi,janwalijaqi,pisinjakasir,
juykhu,q'alajanisinïtamxa.
18Nayajjewjjtʼsmawa,ninanchʼusataqorialasim,
ukhamatqamirïñamataki.ukatstijanq'uisimpiisthapt'asim,
ukhamatjanisinïñamataki,janp'inqachasiñamataki;ukatsti
nayranakamarqullampiwjawq'jañama,ukhamat
uñjañamataki.
19Khitinakarutixmunasktaukanakaruxtuqinuqtwa,
chiqañcharaktwa,taqichuymach'amachasipxam,
arrepentisipxam.
20Nayastipunkujak'ansayt'atawliqt'askta,khititixnayan
aruxist'ani,punkujist'arasinxa,nayaruwmantä,jupamp
chikawmanq'askä,jupastinayampchikawmanq'askä.
21Khititejjatipjkiukarojja,nayampchikawtronojan
qontʼasiñapa,kunjämtejjnayajjatipjktaukhama,
Awkijampchikatronopanqontʼatäsktaukhama.
22Khititejjjinchunïkiukajja,kuntïAjayujjiglesianakar
siskiukistʼpan.
4JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,alaxpachanmäpunkujist'aratawuñjta,
nayrïraruist'ataxmätrompetatuñtatawnayampparlaski.
Jupanakastisapxänwa:“Akarmakhatam,nayasti
kunanakasakaqhipatutjaniukuñacht'ayäma”sasa.
2Ukspachawnayajjajayunïyäta,mätronostialajjpachan
uttʼayatäjjänwa,mayniwtrononqontʼatäskäna.
3Qunt'atäkiukaxjaspe,sardinaqalaruñtatänwa,trono
muytapanstimäarcoirismäesmeraldaukhamuñt'atänwa.
4Tronomuytapanstipätunkapusiniqunuñanakawutjäna,
ukaqunuñanakxaruxpätunkapusinijilïrirpirinakaruw
uñjta,jupanakaxjanq'uisimpisthapt'atawqunt'atäsipkäna.
p'iqinakapanstiquricoronanakuchatäpxänwa.
180

Apocalipsisqillqata
5Tronotstillijullijunaka,qhixuqhixunaka,arunakaw
mistunïna.
6Trononayraqatanjja,cristalaruñtatmävidriolamar
qotawutjäna,tronotaypinsa,tronomuytasastipusi
animalanakawnayraqatapansaqhepäjjatnayrampi
phoqantatuñjasïna.
7Nayrïranimalastimäleonaruñtatänwa,payïranimalasti
mävacaqalluruñtatänwa,kimsïranimalastimäjaqjam
ajanunïrakïnwa,pusiranimalastimätʼijtiráguila
ukhamänwa.
8Ukapusianimalanakajjsapamayniwsojjta
chʼiwinïpjjäna.Jupanakastinayranacapampphoqantatänwa,
uruyarumawjansamart'apkiti:“Qullan,qullan,qullana,
Taqich'amanDiosTatitu,utjaskakiwa,jichhasutjaskakiwa,
jutaskaniwa”sasa.
9UkaanimalanakajjtrononqontʼatäkiukaDiosar
jachʼañchapjjani,jachʼañchapjjani,yuspärapjjarakini,
jupajjwiñaywiñayjakaskiwa.
10Pätunkapusinijilïrinakaxtrononqunt'atäkiukajaqin
nayraqataparqunt'asisawwiñaywiñayatakjakirjaqir
yupaychapxi,trononayraqatarcoronanakjaquntapxaraki.
11Tatay,jumaxwakisktawajach'akankañkatuqañataki,
jach'añchañataki,ch'amakatuqañataki,jumawtaqikun
lurtaxa,kusisiñamatakiwuñstaski,luratäxiwa.
5JAQTHAPI
1Trononqontʼatäskänaukajaqenkupiamparapanjja,mä
librouñjarakta,ukalibrojjpaqallqosellonakampi
sellatänwa.
2Ukatstimäch'amanangelaruwjach'atarskiruñjta:
“¿Khitislibrojist'arañatakisa,sellonakjist'arañatakis
askïspa?
3Janiwkhitisalaxpachansa,akauraqinsa,niakauraqi
manqhansa,ukalibrojist'arañpuedkänti,janirakiw
uñch'ukiñsapuedkänti.
4Nayastiwaljachta,janiwkhitisukalibrojist'arañatakisa,
liyt'añatakisaskïkänti.
5Jilïrjilïrinakatmaynïristisarakituwa:“Janjachamti,Judá
tribunkirLeona,Davidansaphipawa,jupawukalibro
jist'arañatipjawayxi,paqallqusellonakjist'arañataki”sasa.
6Ukatstiuñjaraktwa,tronotaypinsa,pusianimalanak
taypinsa,jilïrinaktaypinsa,mäCorderojjjiwayatäkaspas
ukhamsaytʼatäskäna,paqallqowajjrani,paqallqonayrani,
ukapaqallqoajayunakaDiosawtaqiakauraqirkhithatayna.
7Jupastiukalibroapsüna,trononqontʼatäkänaukajaqen
kupiamparapatwa.
8Libroaptasinsti,pusianimalanakasa,pätunkapusini
jilïrinakampiwCorderonayraqatanqunt'asipxäna,sapa
mayniwarpanakapt'ata,quriphukhunaka,q'apkirq'apkir
qullanakampphuqt'ata.
9Ukatstimämachaqq'uchuq'uchupxäna,akhamsasa:
“Jumawukalibroaptasinsellonakjist'arañaxwakisïta,
jumawjiwayatätaxa,wilamampiwDiosarqhispiyapxista,
taqikastajaqinakata,taqiaruta,taqijaqinakata.ukatmarka;
10Diosasanreyinakaparu,sacerdotenakjamutt'ayistu,
ukatstiakaoraqenapnaqañäni.
11Ukxarustiwaljaangelanakanarupist'arakta,trono
muytasa,jach'aanimalanakasa,jilïrijaqinakasa.
12Jach'atarumpiwsäna:“JiwayatCorderoxch'ama,qamir
kankañ,yatiña,ch'ama,jach'añchäwi,jach'akankañ,
bendicionakatuqañatakixaskiwa”sasa.
13Alaxpachansa,akauraqinsa,akauraqimanqhasa,lamar
qutanutjkiukanakasa,taqiukanakanutjkiukanakas
ist'apxaraktwa:“Bendiciona,jach'añchäwi,jach'a
kankañapa,ch'amanïpan”sasatrononqunt'atäkiukaru,
Corderoruswiñaywiñayataki.
14Ukapusianimalastisapxänwa:—Amén—sasa.Ukapä
tunkapusinijilïrinakaxqunqurt'asisawwiñaywiñayatak
jakirjaqiruxyupaychapxäna.
6JAQTHAPI
1Corderojjmäsellojistʼarkänaukuñjarakta,ukatpusi
animalanakatmaynïriruwistʼarakta:“Jutamuñjapjjam”
sasa.
2Ukxarustimäjanq'ucaballouñjta,ukacaballotqunt'atäki
ukaxmäarcoapt'atawa.Ucatstimäcoronachurapjjäna,
jupastiatipjasa,atipjañampiwmistuwayjjäna.
3Payïrsellojist'arasinsti,payïrjach'ajak'aruwist'ta:
“Jutamuñjam”sasa.
4Ukatstiyaqhawilacaballowmistunïna,ukacaballon
qunt'atäkiukaruwch'amchurapxäna,ukhamatakauraqit
sumankañ apaqañataki, maynit maynikam
jiwayasipxañapataki.
5Kimsïrsellojist'arasinsti,kimsïrjak'arist'ta:“Jutam
uñjam”sasa.Nayastimäch'iyarcaballouñjta;Khititejj
juparqontʼatäkänaukajja,mäbalanzanakwaamparapar
aptʼasïna.
6Ukapusianimalanaktaypinmäaruistʼarakta,akham
sasa:“Mätrigomäcentavompi,kimsamedidacebadamä
centavompi;ukatstiuñjamjanaceitempivinompijan
walt'ayasktati—sasa.
7Pusïrsellojist'arasinsti,pusijak'anarupist'ta:“Jutam
uñjam”sasa.
8Ukjjarustimäch'iyarcaballouñjta,juparqont'atäkiuka
caballojjJiwañsatawa,Infiernojjjupampchikawarktäna.
Uraqpachanpusit'aqapxaruwch'amchurapxäna,
espadampi,manq'atawtjata,jiwañampi,akauraqinkir
animalanakampijiwayañataki.
9Ukaphisqhïrsellojist'arasinsti,altarmanqhanuñjta,
Diosanarunakaplaykujiwayatäpkiukanakan
almanakaparu.
10Jupanakastijach'atarnaqasipxäna:—Tatay,qullan,
chiqa,¿kunapachasjanjuchañchkäta,wilamasinakasaka
uraqinjakirinakarjanjuchañchkäta?
11Sapamayniruwjanq'uisichurapxäna.ucatjupanacarojj
sapjjaraquïnwa:mäjukʼasamartʼapjjañapataqui,
cunapachatejjesclavomasinacapasa,jilanacapasjupanacar
jiwayatäpcänucanacajjphoqhañapcama.
12Ukxarustisuxtasellojist'arasinuñjta,uraqkhathatiw
utjäna.Intixch'iyarñik'utjamch'iyartukuwayxäna,
phaxsistiwilaruñtatawtukuwayxäna;
13Alaxpachankirwarawaranakaxuraqiruwjaquqanïna,
kunjamtïmähigoquqaxjanpachaparhigonakjaquqaniki
ukhama.
14Alaxpachaxmärollouñtatawsarxäna.ucatsapaqolluna,
islanacajjkawkhantïutjcänucanacapatmistjjapjjäna.
15Uraqinkirreyinakasa,jach'ajaqinakasa,qamir
jaqinakasa,jilïrirpirinakasa,ch'amanjaqinakasa,taqi
esclavonaka,qhispiyatjaqinakasa,qullunakana,qullunakan
qalanakapanimantasipxänwa.
181

Apocalipsisqillqata
16Qullunakaru,qalanakarussapxarakïnwa:—Jichhax
liwxatapxita,trononqunt'atäkiukannayraqatapat
imantapxita,ukhamarakCorderoncolerasiñapatimt'apxita.
17Jupanjach'acolerasiñapuruxpurinxiwa.¿Khitis
sayt'asispasti?
7JAQTHAPI
1Ukaqhipatstipusiangelanakaruwuñjta,jupanakaxpusi
esquinanakapansayt'atäsipkänwa,akauraqinpusi
thayanakapkatxaruta,ukhamatthayaxakauraqiru,qutaru,
nikunaquqarusjanthayt'añapataki.
2Intijalsutuqityaqhaangelaruwuñjta,jakkirDiosan
sellopapt'ata.
3Juparustisapxänwa:“Janoraqsa,qutarus,quqanakarusa
janwalt'ayapxamti,Diosanluqtirinakaparnayraqatapar
sellañkama”sasa.
4Sellatäpkänaukajaqenakanjakhüwipistʼarakta,Israelan
tribunakapatjjapatakpusitunkapusiniwaranqajaqenakaw
sellatäpjjäna.
5Judátributjja,tunkapayanwaranqajaqenakaw
sellatäpjjäna.Rubéntributjja,tunkapayanwaranqa
jaqenakawsellatäpjjäna.Gadtributjjatunkapayanwaranqa
sellatäpjjänwa.
6Asertributjja,tunkapayanwaranqajaqenakaw
sellatäpjjäna.Neptalíntributjjatunkapayanwaranqa
sellatäpjjänwa.Manaséstributjja,tunkapayanwaranqa
jaqenakawsellatäpjjäna.
7Simeóntributjja,tunkapayanwaranqajaqenakaw
sellatäpjjäna.Levítributjja,tunkapayanwaranqa
jaqenakawsellatäpjjäna.Isacartributjjatunkapayan
waranqasellatäpjjänwa.
8Zabulóntributjja,tunkapayanwaranqajaqenakaw
sellatäpjjäna.Joseantribupatjja,tunkapayanwaranqa
jaqenakawsellatäpjjäna.Benjamíntributjja,tunkapayan
waranqajaqenakawsellatäpjjäna.
9Ukaqhipatsti,mäjach'ajaqiwuñjta,jankhitisjakt'kaspa,
taqimarkanakata,kunaymankastajaqinaka,kunayman
arunakparlirinaka,jupanakaxtrononayraqatan,Cordero
nayraqatansayt'atäsipkäna,janq'uisimpi,palmeranakampi
isthapt'ataamparanakaparu;
10Ukatstijach'atart'asipxäna:—Qhispiyatäpantronon
qunt'atäkiukaDiosasa,ukhamarakCordero—sasa.
11Taqeangelanakajjtronomuytasa,jilïrijaqenakampi,
pusianimalanakampimuyuntatsaytʼatäsipkäna.
12Ukatsapxänwa:“Amén:Diosasatakixbendicionasa,
jach'akankañapa,yatiñanïñasa,yuspagarañasa,
jach'añchañasa,ch'amapasa,ch'amapaswiñaywiñayataki”
sasa.Amén.
13Jilïrirpirinakatmaynïrejjakhamsasawjisktʼitu:
“¿Kunarakjanqʼoisimpiisthaptʼatäpkiukanakasti?”
¿Kawkitsajutapjjäna?
14Nayastijuparuxsaraktwa:—Tata,jumaxyatisktawa—
sasa.Jupastisarakituwa:—Akanakaxjach'at'aqhisiñat
mistunipxiwa,isinakapjariqapxi,Corderonwilapampiw
janq'utukuyapxi—sasa.
15UkatpïjupanakaxDiosantronopannayraqatapankapxi,
uruyarumawtemplopanyupaychapxi.
16Janiwjuk'ampimanq'atawtjatäxaniti,janirakiwumat
pharjasipkaniti;janirakiwintixjupanakarqhant'kaniti,
janirakiwkunajunt'ussajupanakaruxqhant'kaniti.
17TronotaypinkirCorderoukawjupanakarmanq'ayani,
ukatstijakañumaphuch'unakaruwirpxani,ukatstiDiosax
taqijachaqt'asiñanakapnayranakapatpichthapiniwa.
8JAQTHAPI
1Paqallqusellojist'arasinsti,niyachikahorawalaxpachan
amukt'äna.
2Ukatstipaqallquangelanakaruwuñjta,jupanakaxDios
nayraqatansayt'atäsipkäna.Jupanakaruxpaqallqu
trompetanakchurapxäna.
3Ukatstiyaqhaangelawaltarjak'ansayt'asïna,quri
inciensoapt'ata.Juparuxwaljainciensochurapxäna,taqi
qullanjaqinakanmayisïwinakapampchikatrono
nayraqatanqurialtararluqtañapataki.
4Inciensochhullunkhayasti,santojaqenakan
mayisïwinakapampchikawjutäna,ukatangelan
amparapatwaDiosnayraqatanmakhatäna.
5Angelaxinciensoq'añuq'añuaptasinaltarninampiw
phuqhantäna,ukatstiuraqiruwjaquntäna.
6Paqallqutrompetaapt'atpaqallquangelanakaxtocañatak
wakicht'asipxäna.
7Nayrïrangelaxphust'äna,chhijchhimpininampiwilamp
ch'allt'ata,ukaturaqiruwjaquntatäxäna,quqanakatkimsïr
chikatapaxphichhantatäxänwa,ch'uxñach'uxñaquqanakas
phichhantatäxänwa.
8Payïrangelaxphust'äna,mäjach'aqulluwninanakhaskir
mäjach'aqulluruñtatqutarjaquntatäna.
9Lamarqotanjakkiranimalanakatjja,kimsïrtʼaqaw
jiwjjäna.ukatkimsïrtʼaqabarconakajjtʼunjatäjjänwa.
10Kimsïrangelaxphust'äna,ukatmäjach'awarawaraw
alaxpachatjaquqanïna,mälampararuñtatnakhantata,ukat
jawiranakatkimsïrt'aqaru,umaphuch'unakaruw
jaquqanïna.
11UkawarawaransutipaxAjenjosatawa,ukatkimsat'aqa
umaxajenjoruwtuküna.waljajaqinakawukaumax
jiwarapxäna,ukaumaxk'allk'uñatq'añuchatätaplayku.
12Pusïrangelaxphust'äna,Intixkimsïrchikatani,
phaxsimpi,warawaranakankimsïrchikatapampi.Ukhamat
kimsat'aqaxch'amakt'atäxäna,uruxjaniwkimsïrchikatani
qhant'känti,arumaxukhamarakiwqhant'äna.
13ucatstimäangelawalajjpachataypinkirmäangelarist'ta,
jach'aarumpiwakhamsäna:¡janiwistʼaskiti!
9JAQTHAPI
1Phisqïrangelastiphust'äna,ukatstimäwarawaraw
alaxpachatakauraqirjaquqaniruñjta.
2Ukatstiukajanmanqhap'iyajist'aräna;Ukap'iyatstimä
chhullunkhaw mistunïna,mäjach'ahornon
chhullunkhapjama. ukatsti intix thayas
ch'amakt'ayatäxänwa,ukaphuch'unchhullunkhapax
ch'amakt'ayatäxänwa.
3Ukachhullunkhayatt'ijut'ijunakawakauraqir
mistunipxäna,jupanakaruxch'amawchurasïna,kunjämtix
akauraqinkiralacránukanakaxch'amanïpkiukhama.
4Uraqinkirch'uxñaquqanakarusa,jankunach'uxña
quqanakarusa,janirakiwkunaquqarusjanwalt'ayapxätati;
janukastikhitinakatixDiosansellopjanp'iqipanuchatäpki
ukanakakiwukhamlurapxaraki.
5Janjiwayapxañapataki,janukastiphisqaphaxsi
t'aqhisiyatäpxañapatakiwchurapxäna.
182

Apocalipsisqillqata
6Ukaurunakanstijaqinakaxjiwañthaqhapxani,ukampis
janiwjikxatapkaniti;Jiwañmunapxani,jiwañasjupanakat
jaltxani”sasa.
7Ukatʼijutʼijunakanuñnaqapajjnuwasiñatakwakichtʼat
caballonakaruñtasitänwa.p'iqinakapanstiquriruñtat
coronanakjama,ajanunakapastijaqinajanuparuñtatänwa.
8Jupanakajjwarminakanñikʼutapjamñikʼutanïpjjänwa,
ñikʼutanakapasleonanakankisuparuñtatänwa.
9Jupanakastihierrotluratpectoranakjampectoral
uchatäpxänwa.ch'iwinakapanist'asitapaxwalja
caballonakan nuwasiñar t'ijtir carronakan
ist'asitapjamarakïnwa.
10Jupanakajjalacránsatanimalanakaruñtat
chuymanïpjjänwa,chʼakhanakapansachʼakhanakawutjäna,
phesqaphajjsiwjaqenakarjanwaltʼayañatak
chʼamanïpjjäna.
11Jupanakastimäreyinïpxänwa,ukareyistijanmanqha
p'iyanangelawa,hebreoarunxaAbadónsatawa,griego
arunxaApoloónsutiniwa.
12Mällakiwpasawayxi;Ucatsti,akaqhepatjja,pä
tʼaqhesiñawutjani”sasa.
13Suxtaangelastiphust'äna,Diosnayraqatanqurialtaran
pusiwajjranakapatmäaruist'arakta.
14Trompetaapt'atsuxtaangelaruxakhamsänwa:—
Éufratesjach'ajawirthiyanchinuntatpusiangelanak
antutam—sasa.
15Ukatstipusiangelanakajjantutatäjjänwa,jupanakajjmä
hora,mäuru,mäphajjsi,mämaratakwakichtʼatäpjjänwa,
ukhamatkimsatʼaqajaqenakarjiwayañataki.
16Caballotsarirsoldadonakanejercitopajjpäpatak
waranqawaranqanïpjjänwa.
17Ukjamarakiwuñjtacaballonakaru,ukacaballonakar
qunt'atäpkiukanakaru,nina,jacinto,azufreqalatlurat
pechonakani.Lakanakapatxanina,chhullunkha,azufre
ukanakawmistunïna.
18Ukakimsaniruwkimsat'aqajaqinakjiwarapxäna,
ninampi,chhullunkhampi,azufrempi,lakapatmistkiuka
azufrempi.
19 Jupanakan ch'amapax lakapankiwa,
chuymanakapankiwa,chuymanakapax katarinakar
uñtasitänwa,p'iqinirakïnwa,jupanakampiwjanwalinak
lurapxi.
20Ukajanwalt'äwinakampijanjiwarayatmaynijaqinakax
janiwamparanakapanluratanakapatarrepentisipkänti,
saxranakaru,quri,qullqi,bronce,qala,lawa,lawatlurat
idolonakarjanyupaychañatakijanirakiwuñjkaspati,
janirakiwist'kaspati,janirakiwsarnaqkaspati.
21Janirakiwjiwayatanakapat,layqanakapatsa,wachuq
jucha lurañanakapatsa, lunthatasiñanakapatsa
arrepentisipkänti.
10JAQTHAPI
1Ukatstiyaqhach'amanangelaruwalaxpachatsaraqanir
uñjta,mäqinayaisimpisthapt'ata,p'iqippatxaruxmäarco
irisuchatänwa,ajanupasintijalsuruñtatänwa,
kayunakapastininaruñtatänwa.
2Amparapanstimäjisk'alibrojist'aratänwa,kupikayupasa
qutaruwuchasïna,ch'iqakayupasaoraqeruwucharakïna.
3Ucatstijach'atart'asïna,kunjamtïmäleonajjwarariski
ukhama.
4Paqallquqhixuqhixuqhixuqhixunakaxist'asxän
ukkhasti,niyawqillqañampïskäyäta,alaxpachatmäaru
ist'ta,akhamsitu:“Kunanaktixpaqallquqhixuqhixu
qhixunakaxarskänaukanaksellt'am,janqillqt'amti”sasa.
5Ukaangelastilamarqotapatjjansaytʼatäskiruñjktauka
angelajjalajjpacharuwamparapaytäna.
6Wiñaywiñayjakkirjaqinsutipxaruxjuramento
lurapxäna,khititixalaxpachasa,kunanakatïukanutjki
ukanaksa,akauraqisa,kunanakatïukanutjkiukanakasa,
lamarqutasa,kunanakatïukanutjkiukanakasa,tiempo
utjañapatakiwjuramentolurapxänajaniwjukʼampi:
7Ukampispaqallqangelanarupaxphust'añqalltkaniuka
urunakanxa,Diosanimantatyatiñapaxtukuyatäxaniwa,
kunjämtixprofetanakarservirinakaparyatiykänaukhama.
8Alaxpachatist'ktaukaarustimayampiwparlt'itu:“Sartam,
lamarquta,akauraqinsayt'atäkiukaangelanamparapar
jist'aratjisk'alibroaptam”sasa.
9Nayastiangelanukarsarasinstisaraktwa:“Ukajisk'a
librochurita”sasa.Jupastisarakituwa:“Aptasin
manq'antam;ukatstipurakamaruxq'añuchani,ukampis
lakamanxamisk'irjammuxsaruwtukuni”sasa.
10Nayastiukajisk'alibroangelanamparapatapsta,ukatsti
manq'antawaytwa.Lakajanstimielukhammuxsapunïnwa,
manq'antasinstipurakajaxq'añurakïnwa.
11Jupastisarakituwa:“Waljamarkanaka,yaqha
markanaka,kunaymanarunakparlirreyinaknayraqatan
wasitatprofecíaarsüma”sasa.
11JAQTHAPI
1Ukatstimäthujruruñtatmäcañachuritu,angelasti
sayt'asisawakhamsäna:—Sartasim,Diosantemplopa,
altarapa,ukanyupaychirinakapartupt'am—sasa.
2Ucampistemploanqäjjankirpatiojjjaniwtupuñamäkiti.
Jupanakastijanjudiöpkiukanakaruchuratawa,ukaqullan
markastipusitunkapayanphaxsiwkayumpitakt'asipxani.
3Nayastipätestigonakajaruwch'amchurarakï,jupanakax
waranqpäpatakpaqallqtunkauruwsallqaisimpisthapt'at
profecíaarsupxani.
4Ukanakaxpäolivoquqanaka,ukhamarakpä
candelabronakakauraqinDiosnayraqatansayt'atäpki
ukanakawa.
5Maynitixjupanakarjanwalt'ayañmunchixa,ninax
lakapatmistuni,uñisirinakaparuxnakhanti.
6Jupanakastialaxpachjist'antañatakiwch'amanïpxi,
ukhamatjalluxjanpurt'añapataki,Diosanarunakapyatiyañ
urunakanxa,umaxwilaruwtukuyañapataki,uraqpachar
taqijanwalt'äwinakampit'aqhisiyañataki,munañaparjama.
7Kunapachatixarsutanakaptukuyxapxaniukhaxa,jan
manqhap'iyatmistunkirjach'ajach'ajach'atukusaw
jupanakcontranuwasini.
8Jiwatanakapastijach'amarkancallepanikintatäniwa,uka
markaxajaytuqitxaSodoma,Egiptosatawa,kawkhantï
Tatitusaxch'akkatatuñjasirakïna.
9Jaqinakasa,kunaymankastaarunakparlirinakasa,yaqha
markanakatsakimsauruchikataniwjiwatcuerponakap
uñjapxani,janiwjiwatcuerponakaparsepulturaruchatäñap
munapkaniti.
10Uraqinjakirinakaxjupanakatkusisipxani,kusisipxani,
maynitmaynikamawwaxt'äwinakapayanipxani.Ukapä
profetanakaxakauraqinjakirinakaruwt'aqhisiyapxäna.
183

Apocalipsisqillqata
11Kimsauruchikatanitxa,DiosanjakañAjayupaw
jupanakarmantanïna,kayunakapsayt'asipxäna.Jupanakar
uñjirinakaruxwaliaxsarañawpurintäna.
12Alaxpachatmäjach'aaruist'apxäna:—Akar
makhatapxam—sasa.Jupanakastimäqinayampiw
alaxpacharmakhatapxäna;uñisirinakapastijupanakarux
uñjapxarakïnwa.
13Ukapachpahorasastimäjach'auraqkhathatiw
purintäna,ukatstimarkantunkamayat'aqapax
t'unjatäxänwa,uraqkhathatixpaqallqwaranqajaqinakaw
jiwarapxäna.
14Payïrt'aqhisiñaxpasawayxiwa;Ukatsti,kimsïr
t'aqhisiñaxjank'akiwpurini.
15Paqallquangelastiphust'äna;alaxpachanstijach'a
arunakawist'asïna:“AkapachanreinonakapaxTatitusan,
Cristopanreinopartukuwayxiwa;Jupawwiñaywiñayatak
apnaqani”sasa.
16Ukapätunkapusinijilïrirpirinakasti,Diosan
nayraqatapanqunt'atäsipkäna,qunqurt'asisawDiosar
yupaychapxäna.
17Ukatsapxänwa:“Taqich'amanTatitDiosay,
yuspagarapxsma,jumarjakir,janch'amani,jutañapkama.
Jumawjach'ach'amamkatuqtaxa,reyïñamataki—sasa.
18Markanakaxcolerasipxäna,colerasiñamaxpurinxiwa,
jiwatanakan pachapas purinxiwa, jupanakar
juchañchatäñapataki,profetanakaru,qullanjaqinakaru,
sutimaraxsaririnakarusa,mäpremiochurañataki.jisk’a
jach’a;Uraqpachart'unjirinakaruxt'unjañapawa.
19Diosantemplopaxalaxpachanjist'aratäxänwa,
templopanstiarust'äwinarcapawuñjasïna,llijullijunaka,
arunaka,qhixuqhixunaka,uraqkhathati,jach'achhijchhi.
12JAQTHAPI
1Mäjach'amuspharkañawalaxpachanuñstäna;mä
warmixintimpiisthapt'atawa,phaxsixkayunakap
manqhankiwa,p'iqiparustitunkapayanwarawaran
coronapampiwisthapita.
2Ukawarmixusurïkchïnsa,yurïkasaxwalit'aqhisiñampiw
jachäna.
3Ukatstialaxpachanyaqhamuspharkañaxuñstäna.Ucatsti
mäjach'awiladragónuñtapjjam,paqallqup'eqeni,tunka
wajjrani,paqallqcoronanip'eqenakaparu.
4Chuymapaxalaxpachankirwarawaranakatkimsïrt'aqap
jaquqanïna,ukatstiakauraqiruwjaquntäna,ukadragonax
wawaryuriñapkamawmanq'antañataksayt'asïna.
5Ukatstimächachawawaruwyuritayna,jupastihierrot
luratthujrumpiwtaqimarkanakarapnaqañapäna.
6Warmistiwasararuwjaltxatayna,kawkhantïDiosaxmä
chiqawakicht'kiukachiqanwaranqpäpatakpaqallqtunka
urunakmanq'ayañapataki.
7Alaxpachannuwasïwiwutjäna,Miguelampi
angelanakapampixdragonampiwnuwasipxäna.ucat
dragonajjangelanakapampejjnuwasipjjänwa.
8Ucampisjaniwatipcänti;janirakiwalaxpachanutjxänti.
9Jach'adragonastijaqunukutarakïnwa,ukanayrakataristi,
Supayampi,Supayampisatawa,uraqpacharsallqjiri.
10Alaxpachanmäjach'aaruist'arakta:“Jichhax
qhispiyasiña,ch'ama,Diosanreinopasa,Cristopan
ch'amapasjutxiwa;ukatarumax.
11Corderonwilapampiwjuparatipjapxäna,ukat
arsutanakaptuqiwjupanakaruxatipjapxäna.ucatjupanacajj
janiwjiwañcamajjjakañapmunasipcänti.
12Ukhamasti,alaxpachanaka,ukanjakirinaka,kusisipxam.
¡Ayoraqenjakirinakatakisa,lamarqotanjakirinakasa!
Supayaxjumanakanukarsaraqani,walicolerata,mäjuk'a
pachanïtapyatitaplayku.
13Uraqirjaquntatätapuñjasaxdragonaxukachacha
wawarususirwarmiruwarknaqäna.
14Warmiruxmäjach'aáguilach'iwichurapxäna,wasar
pampart'ijt'añapataki,katarinnayraqatapatmäjuk'a
pachataki,chikapachataki.
15Katarixlakapatumaxmäumajalsuruñtatawwarmir
arxayäna,ukhamatukawarmirumajalsutapanukuñapataki.
16Uraqixwarmiryanapt'äna,uraqixlakapjist'arasaw
dragonaxlakapatjaquqankänaukaumajalsumanq'antäna.
17Ukadragonastiukawarmiruxwalcolerasïna,ukatsti
wawanakapatqhipharkirjaqinakampiwnuwasiñataksaräna,
jupanakaxDiosankamachinakaparjamsarnaqapxi,
Jesucristonqhanañchäwipkatuqapxi.
13JAQTHAPI
1Lamarqutanch'allapatxansayt'asisawmäjach'ajach'a
qutatsartasiruñjta,paqallqup'iqini,tunkawajjranakani,
wajjranakapanstitunkacoronani,p'iqinakapanstiDiosar
jisk'achañsuti.
2Ukuñjktaukajach'aanimalaxleopardoukaruñtasitänwa,
kayunakapaxosonkayunakapjama,lakapasleonlakapjama,
ukatdragonaxch'amapsa,qunt'asiñapsa,jach'amunañapsa
churäna.
3Ukxarustimäp'iqipuñjarakta,ukap'iqipaxjiwañkamaw
usuchjatuñjasi.jiwayirusuchjatapaxqullatäxänwa,taqi
akapachankirinakastiukajach'ajach'aaxsarkañanimalarux
walmuspharapxäna.
4Jupanakastiukajach'ajach'ajach'atukurch'amchurir
dragonaruwyupaychapxäna,ukatstiukajach'aaxsarkañ
animalaryupaychapxäna,akhamsasa:—¿Khitisukajach'a
axsarkañanimalaruñtasi?¿khitisjupampnuwasiñyati?
5Ucatstijach'aarunakparliri,Diosarjanwaliarunakparlir
mälacawjuparojjchurasïna.ucatstipusitunkapayan
phajjsiwjuparojjchʼamchurasïna.
6JupastiDiosarjisk'achañatakiwlakapjist'aräna,sutipsa,
carpaparusa,alaxpachankirjaqinakarusjisk'achañataki.
7Juparuxqullanjaqinakampnuwasiñapataki,jupanakar
atipjañapatakiwchurasïna.
8Taqiakauraqinjakirinakaxjuparuwyupaychapxani,
jupanakansutinakapaxjaniwakapachanqalltatpach
jiwayatCorderonjakañlibropanqillqatäkiti.
9Maynitixjinchunïchixa,ist'pan.
10Khititixkatuntatirpkiukaxkatuntatäniwa,khititix
espadampijiwaykiukaxespadampiwjiwayatäñapa.Akax
qullanjaqinakanpacienciapaukatiyawsäwipawa.
11Ukatstiyaqhajach'ajach'aanimalaruwakauraqit
mistuniruñjta.Jupastipäwajjranakanïnwa,mäuwijar
uñtata,mädragónukhamparläna.
12Nayrïrjach'ajach'ajach'atukunch'amapsajupa
nayraqatanapnaqi,ukatstiakauraqirusa,ukan
jakirinakarusa,nayrïrjach'ajach'aaxsarkañanimalar
yupaychañapatakiwyanapt'i,ukajach'ach'akhax
k'umaraptatäxänwa.
184

Apocalipsisqillqata
13Jupastijach'amuspharkañanakluraraki,alaxpachatnina
uraqirjaqinaknayraqatansaraqani.
14Uraqinjakirinakaruxsallqji,ukajach'aaxsarkañjach'a
jach'aaxsarkañmilagronaklurañapataki.Uraqin
jakirinakaruxakhamsänwa:“Ukajach'ajach'aaxsarkañ
animalarmäidololurapxam”sasa.
15Ukajach'aaxsarkañanimalanuñnaqaparjakañ
churañatakixch'amanïrakïnwa,ukajach'ajach'ajach'a
tukuruñnaqaxparlañapataki,khitinakatixukajach'a
axsarkañanimalanidoloparjanyupaychañmunapki
ukanakarjiwayapxañapataki.
16Jupastijisk'a,jach'a,qamirinakaru,pisinkirinakaru,
qhispiyirinakaru,esclavonakaru,ch'iqaamparapanjan
ukaxp'iqinakapanmächimpukatxaruyaraki.
17Ukhamatjankhitisalañatakisa,aljañatakisa,janukasti
khititixmächimpunïki,ukajach'aaxsarkañanimalansutip
apt'ata,janukaxsutipanjakhüwipa.
18Akaxyatiñkankañawa.Khititejjamuytʼasirïkiukajja,
ukajachʼaanimalanjakhüwipjaktʼpan.jupanjakhüwipax
Suxtapatakpaqallqtunkasuxtaniwa.
14JAQTHAPI
1Ukxarusti,mäCorderoSiónqullunsayt'atäskäna,jupamp
chikastipatakpusitunkapusiniwaranqajaqinakaw
Awkipansutipp'iqinakapanqillqt'ata.
2Alaxpachatstimäaruist'ta,waljaumaarunakjama,jach'a
qhixuqhixuq'ixuq'ixunakjama.
3Jupanakastitrononayraqatansa,pusijakirinakan
nayraqatapansamachaqqʼochunakjamqʼochupjjäna,janiw
khitisukaqʼochuyateqkänti,janukastipatakpusitunka
pusiniwaranqajaqenakakiwukaqʼochuyateqapjjäna.
4Jupanakastiwarminakampjanq'añuchatäpkiukanakawa;
Jupanakajjvirgentawaqonakäpjjewa.JupanakawCorderojj
kawkirutïsarkiukararkapkiukanakajja.Jupanakasti
jaqinaktaypitqhispiyatäpxänwa,Diosataki,Corderotakis
nayrïrachunakäpxänwa.
5Lakanakapanstijaniwkunak'arisutjkänti,Diosan
qunuñapnayraqatanjanjuchanïpxataplayku.
6Ukatstiyaqhaangelaruwalaxpachant'ijtiruñjta,wiñay
sumayatiyäwiapt'ata,akauraqinjakirinakaru,taqi
markanakaru,wilamasinakaru,aruparlirinakaru,jaqinakar
yatiyañataki.
7Jach'aarumpiwsäna:—Diosaraxsarapxam,
jach'añchapxam;Jupantaripañhorasapaxpurinxiwa,
alaxpacha,akapacha,quta,umaphuch'unaklurirDiosar
yupaychapxam.
8Ukatyaqhaangelarakiwarktasinakhamsäna:—
Babiloniaxt'unjatäxiwa,t'unjatäxiwa,ukajach'amarkax
taqimarkanakaruwwachuqjuchaluratapancolerasiñapan
vinoumañtukuyäna—sasa.
9Kimsïrangelastijupanakararktasawjach'atarsüna:—
Maynitixukajach'ajach'aaxsarkañanimalaru,idoloparu
yupaychchixa,p'iqipanjanukaxamparapanchimpup
katuqchixa.
10JuparakiwDiosancolerasiñapanvinopumapxani,uka
vinoxjanmistusawcopaparwarantatäni.Qullanangelanak
nayraqatan,Corderonnayraqatapanninampi,azufrempi
t'aqhisiyatuñjasini.
11Jupanakant'aqhisiñanakapanchhullunkhapax
wiñayatakiwjilxattaski,janirakiwurusarumassamarañ
jikxatapkiti,khitinakatixukajach'ajach'ajach'atukuñar
yupaychapxi,khitinakatixsutipkatuqapkiukanakarus
janiwsamart'apkiti.
12Akaxqullanjaqinakanpacienciapawa.
13Alaxpachatmäaruist'ta,akhamsitu:“Qillqt'am:
‘KusisiñanïpxiwajiwatanakaxjichhatuksaruxTatitun
jiwapxi.luräwinakapasjupanakararktawa.
14Ukxarustimäjanq'uqinayuñjta,ukaqinaypatxansti
JaqinYuqaparuñtatawqunt'atäskäna,p'iqipanxaquri
coronaapt'ata,amparapanstimäch'ullqhihozapt'ata.
15Ukatstiyaqhaangelarakiwtemplotmistunïna,qinaya
patxanqunt'atäskirjaqiruxjach'atart'äna:“Ch'iwimpi
ch'allt'asim,yapuapthapiñamataki;Uraqinyapu
apthapiñaxpuqurxiwa.
16Qhixuqhixupatxanqunt'atäkänukaxmähozpampiw
uraqirjaquntäna.Uraqixyapuchatäxänwa.
17Ukatstiyaqhaangelawalaxpachankirtemplotmistunïna,
jupastimächʼiwihozaptʼatawmistunïna.
18Ukatstiyaqhaangelawaltaratmistunïna,jupastinina
apnaqañmunañanïtaynawa.Ukatstijach'atart'asisaw
jach'atarnaqasïna:“Ch'ullqhich'uqich'uqt'am,ukataka
uraqinuvaalinakapthapim;uvanakapaxtaqpach
puqutäxiwa.
19Angelastich'iwipampiworaqerjaquqantäna,uvasalinak
apthapisinstiDiosancolerasiñapanjach'auvayapuchañ
utarjaquntäna.
20Uvach'uqt'añchiqaxmarkaanqäxaruwch'allt'asïna,
wilaxwaranqsuxtapatakkilometronakkamawmistüna.
15JAQTHAPI
1Alaxpachanstiyaqhaunañchauñjarakta,jach'a
muspharkaña,paqallquangelanakawqhipqhipajan
walt'äwinakanuñjasipxäna.JupanakanwaDiosan
colerasiñapaxphuqt'ata.
2Ukxarustimäjach'alamarqutaruñtatawuñjta,ninampi
ch'allt'ata,khitinakatixukajach'aaxsarkañanimalar,
idoloparu,markapar,sutipuñt'ayasiñatipjirinakaxvidrio
qutansayt'atäsipki,Diosanarpanakapampi.
3UkatstiDiosanluqtiripaMoisesanq'uchupampi,
Corderonq'uchupampiq'uchupxäna,akhamsasa:“Taqi
ch'amanDiosTatay,luratanakamaxjach'amuspharkañawa;
DiosanReyipa,thakinakamaxchiqapawa,chiqarakiwa.
4Tatay,¿khitirakjumarjanajjsarkaspa,sutimar
jach'añchasasti?Jumasapakiwqullanätaxa,taqi
markanakaw jutapxani, juman nayraqatamar
yupaychañataki;taripäwinakamaxqhanstayarakiwa.
5Ukaqhipatsti,alaxpachankirTabernáculoukan
templopaxjist'aratäxänwa.
6Paqallquangelanakawtemplotmistunipxäna,paqallqu
t'aqhisiñanakampi,q'umajanq'ulinoisimpiisthapt'ata,
pechonakapasquricinturonampichint'ata.
7Pusianimalanakatmaynïristi,paqallquangelanakarux
paqallququriphukhunakchuräna,Diosancolerasiñapamp
phuqt'ata,wiñayatakiwjakaski.
8Diosanjach'akankañapata,ch'amapatsa,templox
chhullunkhayampphuqhantatänwa.paqallquangelanakan
paqallqut'aqhisiñanakapaxphuqhasiñapkamaxjaniwkhitis
Tatitunutaparmantañpuedkänti.
185

Apocalipsisqillqata
16JAQTHAPI
1Ukatstitemplotmäjach'aaruist'ta,ukapaqallqu
angelanakarakhamsiri:“Sarapxam,Diosancolerasiñapan
phukhunakapakauraqirwarxatapxam”sasa.
2Nayrïrjaqistisarasinxa,phukhupuraqiruwwarxatäna.
ukatstiukajach'ajach'ajach'atukurjach'ajach'atukur
jach'ajach'atukuñjach'ach'uqt'äwiwpurintäna.
3Payïrangelastilamarqotaruwvasopwarjjatäna.Ucatsti
mäjiwatjaqenwilapjamawtuküna,ucatstitaqe
jakquirinacawlamarqotanjiwarapjjaraquïna.
4Kimsïrangelastijawiranakaru,umaphuch'unakaruw
warantäna.ukatstiwilaruwtukupxäna.
5Umanakanangelaparist'araktwa:“Tatay,jumaxchiqapar
uñjirïtawa,jakaskta,utjaskakïta,ukhamataripätamlayku”
sasa.
6Jupanakastiqullanjaqinakan,profetanakanwilap
warxatapxi,jumastijupanakaruxwilaumt'ayaraktawa.
kunattixjupanakaxaskïpxiwa.
7Altartaypitmayniruwist'arakta:“Taqich'amanDios
Tatay,taripäwinakamaxchiqawa,chiqaparakiwa”sasa.
8Pusïrangelastiphukhupintirwarxatäna.Ucampis
ch'amaw juparchurasïna,jakenakarninamp
nakhantayañataki.
9Jaqenakajjwalijunt'uthayampiwq'añuchasipjjäna,
Diosansutipsajisk'achapjjarakïnwa,jupajjuka
t'aqhesiñanakjjarch'amaniwa.
10Phisqïrangelastiukajach'ajach'alaq'unqunuñaparuw
warantäna.reinopaxch'amakanphuqhantatänwa;
Jupanakastit'aqhisiñatlakanakapch'uqt'asipxäna.
11 Alaxpachankir Diosaruw k'umipxäna,
t'aqhisiñanakapata,usuchjatanakapatjanarrepentisipkänti.
12SuxtaangelastiÉufratesjach'ajawiraruwvasop
warxatäna.Intijalsutuqinkirreyinakanthakipax
wañt'ayatäxänwa.
13Ukatstik'ariprofetanlakapatkimsaq'añuajayunak
ch'uqiruñtatuñjarakta.
14Jupanakastisaxranakanajayunakapawa,milagronak
luriri,akapachankirreyinakaru,taqich'amanDiosanjach'a
urupannuwasiñapartantacht'añataki.
15Nayajjlunthatjamawjutta.¡Kusisiñaniwakhititixisimp
isthapt'asissarnaqki,janq'alajansarnaqañapataki,
p'inqachatapuñjapxañapataki.
16HebreoarutArmagedónsatäkisukachiqaruw
tantachthapïna.
17Paqallquangelastiphukhupthayarwarxatäna.
Alaxpachankirtemplotstimäjach'aaruwist'asïna,tronot
ist'asïna:—Jichhaxluratäxiwa—sasa.
18Qhixuqhixunaka,llijullijunakasist'asïna.ucatstimä
jachʼauraqkhathatiwutjäna,kunjamtïjaqenakajjaka
oraqenkapkänaukhatpachjanutjkänti,ukhamjachʼauraq
khathatiwutjäna,ukatwalijachʼarakiwa.
19Jach'amarkaxkimsachiqarjaljatäxänwa,yaqha
markanakanmarkanakapast'unjatäxänwa,jach'a
BabiloniastiDiosnayraqatanamtasipxäna,juparjach'a
colerasiñapanvinocopachurañataki.
20Taqiislanakaxt'ijtxapxänwa,qullunakaxjaniw
jikxataskänti.
21Alaxpachatmäjach'achhijchhiwjaqinakxarpurintäna,
sapaqalaxniyamätalentoukch'apesa.Ukausuxwali
jach'änwa.
17JAQTHAPI
1Ukapaqallquphukhuapt'atpaqallquangelanakat
mayniwjutasinnayampparlt'itu:—Akarjutam;Waljauma
patxanqunt'atäkiukajach'aq'añuwarmintaripäwip
uñacht'ayapxäma.
2Jupampiwakaoraqenkirreyinakajjwachuqajucha
lurapjjaraki,akaoraqenjakirinakastiwachuqajucha
luratapanvinopampiwmachjayasipjje.
3Ukatwajupajjwasararirpapjjetäna,ukatstimäwilacolor
animalanqontʼatäskirmäwarmiruwuñjta,jupajjDiosar
jiskʼachañsutinakampiphoqantatänwa,paqallqopʼeqeni,
tunkawajjranakanïnwa.
4Warmistimoradowilaisimpiisthapt'atawa,qurimpi,
sumaqalanakampi,perlanakampik'achacht'ata,
amparapanstimäquricopaapt'ata,q'añuluräwinakampi,
q'añuluräwinakampiphuqt'ata.
5P'iqiparustimäsutiwqillqt'ata:“MISTERIO,JACH'A
BABILON,Q'añuluririnakantaykapa.
6Ukawarmiruxqullanjaqinakanwilapampi,Jesusan
martirionakanwilapampimachatuñjta.
7Angelastisarakituwa:—¿Kunatarakmusphartasti?
Warmimpi,paqallqup'iqini,tunkawajjranakani,uka
warminimantatyatiyäwipyatiyäma.
8Ukuñjktaukajach'ajach'aaxsarkañanimalax
utjaskakïnwa,janiwutjxiti;janmanqhap'iyat
makhatasinxa,t'unjäwiruwsarapxani,akauraqin
jakirinakaxakapachanqalltatpachjakañlibronsutinakapax
janiwqillqatäkänti,ukajach'ajach'aaxsarkañanimalar
uñjasaxmuspharapxanijaniwukhamäkiti,ukampis
ukhamarakiwa.
9Yatiñkankañanamuyupaxakawa.Paqallqup'iqinakax
paqallququllunakawa,ukaqullunakanwawarmixqunt'asi.
10Paqallqureyinakawutji:phisqareyinakaxt'unjatäpxiwa,
maynixutjxiwa,maynistijanïrawpurinkiti.jutkani
ukkhasti,mäjuk'apachawsarantañapa.
11Ukajach'ajach'ajach'atukuñastillätunkakïriwa,
paqallqunanimalanakatmaynïriwa.
12Tunkawajjranakuñjktaukanakastitunkareyinakawa,
janiwjichhakamaxreinokatuqapkiti.janukastimähoran
reyinakjamch'amkatuqapxam.
13Jupanakastimäsapaamuyunipxiwa,ch'amapsa,
ch'amapsaukajach'aaxsarkañanimalaruwchurapxani.
14JupanakastiCorderompiwnuwasipxani,Corderosti
jupanakaruxatipjaniwa,jupastitaqiapnaqirinakan
Tatitupawa,reyinakanReyipawa,jupampchikäpki
ukanakax jawsatäpxiwa, ajllitäpxiwa, chiqa
chuymanïpxiwa.
15Jupastisarakituwa:“Uñjktaukaumaxkawkhantixq'añu
warmixqunt'atäkiukaumaxwaljamarkanakawa,walja
jaqinakawa,markanaka,kunaymanarunakparlirinakawa”
sasa.
16Kunatunkawajjranakatïukaanimalanuñjkta
ukanakajja,qʼañuwarmiruñisipjjaniwa,qʼalaqʼañuruw
tukuyapjjani,janchipsamanqʼantapjjarakiniwa,ninampi
phichhantapjjarakiniwa.
17Diosaxchuymanakaparuxuchawayiwa,munañap
phuqhapxañapataki,mäamtarpuripxañapataki,ukat
Diosanarunakapaxphuqhasiñapkama.
18Kawkïrwarmitixuñjktaukaxukajach'amarkawa,uka
markaxakauraqinreyinakapxaruwapnaqi.
186

Apocalipsisqillqata
18JAQTHAPI
1Ukaqhipatstiyaqhaangelaruwalaxpachatsaraqaniruñjta,
jupaxwalich'amaniwa.Uraqixjupanjach'a
kankañapampiwqhant'äna.
2Ukatstiwalich'amampiwart'äna:—Jach'aBabiloniax
t'unjatäxiwa,t'unjatäxiwa,ñanqhaajayunakanjakañ
utaparuwtukuwayxi,taqiq'añuajayunakanjakañutaparuw
tukuwayxi,taqiq'añu,uñisirjamach'inakanjaulaparuw
tukuwayxi”sasa.
3Taqimarkanakawwachuqjuchaluratapancolerasiñapan
vinopumapxi,akapachankirreyinakaxjupampchikaw
wachuqjuchalurapxäna,akauraqinaljirinakaxwaljasuma
manq'anakaplaykuxqamiriptapxi.
4Alaxpachatyaqhaaruist'arakta,akhamsasa:“Markaxa,
jupat mistupxam, juchanakapat jan
chikanchasipxañamataki,janwalit'aqhisiñanakapatjan
katuqapxañamataki”sasa.
5Juchanakapanjuchanakapaxalaxpachkamawpuri,
Diosaxjanwaliluratanakapatamtasi.
6Kunjämtixjuparchurapktamukhamarjama,päkutipayar
churapxam,luräwinakaparjama.
7Qhawqhajach'ajach'atukuta,walisumajakata,walja
t'aqhisiña,llakisiña,chuymapanakhamsiwa:“Nayaxmä
reinaqunt'atäskta,janiwviudakïkti,janirakiwllakisiñ
uñjkäti”sasa.
8Ukatpïmäurunt'aqhisiñanakapaxpurini,jiwaña,jachaña,
mach'a.Ukawarmistininampiwq'alphichhantatäni,jupar
taripiriTatituDiosaxch'amaniwa.
9Uraqinkirreyinakaxq'añujuchalurapki,jupampchik
sumajakasirinakaxa,jupatjachapxarakiniwa,ukatjach'at
jachapxarakiniwa,kunapachatïukawarminninanakhantat
chhullunkhapuñjapxaniukhaxa.
10Jayansayt'asisint'aqhisiñajjsarañatakhamsapxäna:
“¡Ay,ay,jach'amarkaBabilonia,ukajach'amarka!
Jumastimähoranjuchañchäwimaxpuriniwa”sasa.
11 Uraqin aljasirinakasti jachapxarakiniwa,
jachapxarakiniwa;Janiwkhitisjupanakanaljañyänakap
alxxiti.
12Quri,qullqi,sumaqalanaka,perlanaka,sumalino,
morado,seda,wilach'uxña,marfillawatluratyänaka,
marfilatlurattaqikastayänaka,walisumalawatlurat
yänaka,bronce,hierro,mármol,.
13Canela,q'aphini,q'apkirqullanaka,incienso,vino,
aceite,sumajak'u,trigo,uywanaka,ovejanaka,caballonaka,
carronaka,esclavonaka,jaqinakanalmanakapa.
14Kunaachunakatixalmamaxmunkayätaukanakaxjumat
apanukuwayxiwa,taqikunatïwalisuma,sumayänakax
jumatapaqatäxiwa,janiwmayampsajikxatkxätati.
15Jupanqamiriptayirjaqinakaxjayaruwsayt'asipxani,
t'aqhisiyatäñapaxsarasa,jachasa,jachasa.
16Ukatsapxarakïnwa:“¡Ay,ay,ukajach'amarka,suma
lino,morado,wilach'uxñaisimpiisthapt'ata,qurimpi,
sumaqalanakampi,perlanakampik'achacht'ata!
17Mähoratjja,waljaqamirïñajjinamayaruwtukuwayjje.
Sapabarcoapnaqirinakasa,barconakapnaqirinakasa,lamar
qotankirbarconakapnaqirinakasa,lamarqotalamarqotan
aljirinaksajayaruwsayt'asipjjäna.
18Ukawarminchhullunkhapuñjasastijach'atart'asipxäna:
—¿Kunamarkasakajach'amarkampixa!
19Jupanakastip'iqinakaparlaq'awarxatasinjach'atjach'at
jach'atjach'atarnaqasipxäna,akhamsasa:—¡Ay,ay,jach'a
marka,kawkïrjach'amarkatixlamarqutanbarconakanïpki
ukanakaxqamiriptayatäpxänwa!Mähoranch'usaruw
tukuwayxi”sasa.
20Alaxpacha,qullanapostolanaka,profetanaka,jupat
kusisipxam.Diosawukawarmitkuttʼayapjjtamjja”sasa.
21Mäch'amanangelawmäjach'amolinoqalaruñtatmä
qalaaptasinqutarjaquntäna,akhamsasa:“Ukhamjach'a
jach'amarkaBabiloniaxt'unjatäniwa,janirakiwmayamps
jikxatasxaniti”sasa.
22Arpaphust'irinakanarupasa,tocirinakanakasa,
tocirinakanakasa,trompetaphust'irinakanarupsa,janiw
mayampsajumanist'atäxaniti.janiwkhitiartesano,kuna
lurt'atjaqisa,juk'ampijumanjikxataskaniti;Molinoqalan
thuqt'asitapaxjaniwmayampsajumanist'asxaniti;
23Mävelaqhanastijaniwjuk'ampijumanqhant'xaniti.
novianarupasa,novianarupsajaniwmayampsaist'asxaniti,
aljirinakamastiakauraqinjach'ajaqinakäpxänwa.Juman
layqasiñamlaykuwtaqimarkanakaxsallqjatäpxäna.
24Ukatstiprofetanakanwilapa,qullanjaqinakanwilapa,
taqiakauraqinjiwayatjaqinakanwilapawjikxatasïna.
19JAQTHAPI
1Ukaqhipatstialaxpachanwaljajaqinakanmäjach'aarup
ist'ta:“Aleluia;Qhispiyasiña,jach'ajach'atukuña,jach'a
jach'atukuña,ch'ama,TatituDiosasataki.
2Jupantaripäwinakapaxchiqawa,chiqaparakiwa,jupaw
ukajach'aq'añuwarmiruxjuchañchawayi,jupawwachuq
juchaluratapampakaUraqpachq'añuchawayi,
uywatanakapanwilapsajuparkutt'ayaraki.
3Jupanakastimayampsapxarakïnwa:—Aleluia—sasa.
Ukatchhuxriñchjatapaxwiñayatakiwjilxattawayi.
4Ukatstipätunkapusinijilïrinakampi,pusi
animalanakampiwqunt'asisintrononqunt'atäkiukaDiosar
yupaychapxäna:—Amén!Aleluiasatänwa.
5Ucatstitronotjjamäaruwist'asïna:“Diosar
jach'añchapjjam,taqeservirinakapa,juparajjsaririnaka,
jisk'a,jach'a”sasa.
6Waljajaqenakanarupjama,waljaumanakanaruparjama,
jachʼaqʼejjoqʼejjonakjamistʼarakta:“Aleluia,taqe
chʼamaniTatitDiosawapnaqaski”sasa.
7Kusisipxañäni,kusisipxañäni,jach'añchapxañäni,
Corderonjaqichasïwipaxpurinxiwa,warmipasti
wakicht'atäxiwa.
8Juparustisumalinoisimpiisthapt'ayatäñapataki,q'uma
janq'uisimpiisthapt'atäñapataki.
9Jupastisarakituwa:“Qillqt'am:¡Kusisiñanïpxiwa
khitinakatixCorderonjaqichasiñmanq'äwiparjawsatäpki
ukanaka”sasa.Jupastisarakituwa:“AkanakaxDiosan
chiqaarunakapawa”sasa.
10Juparyupaychañatakiwkayunakapjakʼarqontʼasiyäta.
Jupastisarakituwa:“Janukluramti,nayajjjumampchik
esclavötwa,Jesusatparlirjilanakamansa.
11Alaxpachajist'aratuñjta,mäjanq'ucaballotuñjta.
Khititejjjuparqontʼatäkänaukajja,Chiqachuymani,
Cheqpachsatäjjänwa,cheqaparsarnaqañampiwjuzgaraki,
nuwasirakiwa.
12Nayranakapajjninaruñtatänwa,pʼeqepanstiwalja
coronanakawutjäna.mäsutiqillqatänwa,janiwkhitis
yatkänti,janukastijupapachpawuñt'äna.
13Jesusaxwilampch'allt'atisimpiwisthapita,sutipax
DiosanArupsatawa.
187

Apocalipsisqillqata
14Alaxpachankirejercitonakaxjanq'ulinoisimpi
isthapt'atawjanq'ucaballonakanJesusararktapxäna.
15Lakapatstimäch'ikhiespadawmistu,ukaespadampi
markanakarnuwjañapataki,hierrotluratthujrumpiw
apnaqani.
16Isipansa,thixnipansamäsutiwqillqt'ata:“Reyinakan
Reyipa,TatitunTatitupa”sasa.
17Mäangelaruwintijalsunsayt'atäskiruñjta.Ukatsti
jach'atart'äna,alaxpachant'ijtirjamach'inakaru:—
Jutapxam,jach'aDiosanmanq'äwipartantacht'asipxam;
18Ukhamatjumanakaxreyinakanaychapsa,capitananakan
aychapsa,ch'amanijaqinakanaychapsa,caballonakan
aychapsa,qunt'atäpkiukanakanaychapsa,taqijaqinakan
janchipmanq'apxañamataki,libreukhamarakesclavonakan
aychapsajisk’aukatjach’a.
19Ukxarustiukajach'ajach'aaxsarkañanimalampi,aka
uraqinreyinakaru,ejercitonakaparu,caballotqunt'at
jaqimpi,ejercitopampinuwasiñataktantachasipxatapuñjta.
20Ukajach'ajach'aaxsarkañanimalampi,jupampchikasti
k'ariprofetampichikawmilagronakluräna,ukatstiuka
jach'aaxsarkañjach'ajach'atukuñchimpukatuqirinakarusa,
idoloparyupaychirinakarussallqjarakïna.Ukapaninisti
azufrempinakhaskirninaqutaruwjakkirjaquntatäpxäna.
21Jilt'irjaqinakaxcaballotqunt'atjaqinespadapampiw
jiwayatäpxäna,ukaespadaxlakapatmistüna.
20JAQTHAPI
1Ukatstimäangelaruwalaxpachatsaraqaniruñjta,uka
angelaxjanmanqhankirp'iyanllavepapt'ata,mäjach'a
cadenaapt'ata.
2Ukxarustiukadragonaruwkatuntayäna,ukanayra
katarixSupaya,Supayasatawa.
3Ukxarustijanch'ullqhip'iyaruwjaquntapxäna,jist'antasin
mäsellouchapxäna,ukhamatjanmayampmarkanakar
sallqjañapataki,waranqamaraphuqhasiñapkama.
4Ukatstitrononakuñjarakta,ukatrononakxaruw
qunt'asipxäna,taripañchurarakïna,Jesusanarsutapata,
Diosanarunakaplayku,p'iqich'uqt'ata,ukajach'aaxsarkañ
animalarjanyupaychirinakanalmanakapuñjarakta.
janirakiwuñnaqapasti,janirakiwnayranakapansa,
amparanakapansachimpupkatuqapkänti;Cristompchika
waranqmarawjakasipjjarakïna.
5Ucampismaynijiwatanakajjjaniwmayampjakapkänti,
waranqmaratukuyañkama.Ukawnayrïrjaktäwixa.
6Khititixnayrïrjaktäwinchikanchaskiukaxkusisiñaniwa,
qullanarakiwa,payïrjiwataxjaniwch'amanïkiti,janukasti
Diosansacerdotepäpxani,Cristonsacerdotepäpxani,
jupampchikawwaranqamaraapnaqapxarakini.
7Waranqamaranaktukusjjaniukhajja,Supayajjcarcelat
antutatäniwa.
8Uraqinpusichiqankirmarkanakarsallqjañatakiwmistuni,
Gog,Magog,jupanakarnuwasiñataktantacht'añataki.
9Uraqpacharmakhatasinxa,qullanjaqinakan
campamentopsa,munatmarkarusamuyuntapxäna.
10Jupanakarsallqjirsupayaxninaqutaruwjaquntatäna,
azufrequtaruwjaquntatäna,kawkhantïukajach'aaxsarkañ
animalampik'ariprofetampixjikxatasipki,uruyarumaw
wiñayatakt'aqhisiyatuñjasipxani.
11Ukatstimäjach'ajanq'utronouñjarakta,ukatronon
qunt'atäskirjaqirusuñjarakta,jupanuñnaqapatakapachasa,
alaxpachasajaltxapxäna.janiwjupanakatakixmächiqax
jikxataskänti.
12Jiwatanakarojjjiskʼa,jachʼa,Diosnayraqatan
saytʼatäsipkiruñjarakta.libronakaxjist'aratäxänwa,yaqha
librostijist'aratäxänwa,ukalibrostijakañlibrowa,
jiwatanakaxlibronakanqillqatäkiukaqillqatanakat
juzgatäpxänwa,luratanakaparjama.
13Lamarqotastiukankirjiwatanakarkatuyjjänwa.
Jiwañampi,infiernompistijiwatanakaruwkatuyapxäna,
sapamayniwluratanakaparjamtaripatäpxäna.
14Jiwañasa,infiernosaninaqutaruwjaquntatäxäna.Akax
payïrjiwawiwa.
15Khititejjjakañlibronqellqatjanjikjjataskänaukajja,
ninaqotaruwjaqontäna.
21JAQTHAPI
1Mämachaqalaxpachampi,machaquraqimpiuñjarakta,
nayrïralaxpachampi,nayrïruraqimpixtukusxänwa.
janirakiwqutaxutjxänti.
2NayaJuanaxqullanmarka,machaqJerusalén,Diosat
alaxpachatsaraqaniruñjta,mänoviaruñtatawchachapatak
k'achacht'ata.
3Alaxpachatmäjach'aaruist'arakta,akhamsiri:“Diosan
carpapaxjaqinakampïskiwa,jupastijupanakampchikaw
jakani,jupanakaxmarkapäpxani,Diospachpaw
jupanakampïxani,jupanakanDiosapäniwa”sasa.
4Diosaxnayranakapatxataqijachaqt'asiñpichthapiniwa;
janirakiwjiwañasutjxaniti,janirakiwllakisiñasa,jachañasa,
t'aqhisiñasutjxaniti.
5Trononqunt'atäkiukajaqixsänwa:—Taqikuns
machaqartukuyta—sasa.Jupastisarakituwa:“Qillqt'am,
akaarunakaxchiqawa,chiqarakiwa”sasa.
6Jupastisarakituwa:—Jichhaxluratäxiwa—sasa.Nayax
AlfaukatOmega,qalltaukattukuya.Khitirutixumat
pharjatäkiukaruwjakañumaphuch'uinakiwchurä.
7Khititejjatipjkiukajja,taqekunwakatoqani.Nayasti
jupanDiosapäskäwa,jupastinayanwawajäniwa”sasa.
8Ucampisajjsaririnaka,janiyawsirinaka,ajjtaskañanaka,
jiwayirinaka,qʼañujuchaluririnaka,layqanaka,idolonakar
yupaychirinaka,kʼarisirinaka,ninampi,azufrempi
nakhantatqotanchikachasipjjani.
9Ukapaqallquangelanakatxamaynïriwnayar
jak'achasisinpaqallquplacampiphuqt'atapaqallqu
t'aqhisiñanakapt'ata,jupastinayampiwparlt'itu:—Akar
jutam,Corderonwarmipuñacht'ayapxäma—sasa.
10Jupastimäjach'ajach'ajach'aqulluruwapasxäna,
ukatstiukajach'amarka,qullanJerusalén,alaxpachat
Diosatsaraqaniukuñacht'ayitu.
11Diosanjach'akankañapänwa,qhanapaxwalivalorani
qalaruñtatänwa,jaspeqalaruñtatänwa,cristaljamqhana.
12Jach'ajach'apirqawutjäna,tunkapayanpunkunakani,
punkunakapanstitunkapayanangelanakawutjäna,
sutinakastiIsraelantunkapayantribunakapan
sutinakapawa.
13Intijalsutuqinxakimsapunkunakawutjäna;alay
tuqinxakimsapunkunakawutjäna;surtuqinxakimsa
punkunakawa;intijalanttuqinxakimsapunkunakaw
utjaraki.
14Markaperqastitunkapayancimientonakanïnwa,uka
cimientonakanstiCorderontunkapayanapostolanakapan
sutinakapawqillqt'ata.
188

Apocalipsisqillqata
15Khititejjnayampparltʼaskänaukajja,mäqoritluratcaña
aptʼatäskäna,ukhamatmarkartupuñataki,punkunakapa,
perqaptupuñataki.
16Markastipusicuadradoukch'awa,largopaxanchoruñtat
jach'arakiwa,ukatstiukamarkaruxtupurakïnwa,tunka
payanwaranqakilometrona.Ukanlargopasa,anchopasa,
alturapasakikiparakiwa.
17Ukaperqastipatakpusitunkapusinimetron
tupurakïnwa,mäjaqintupuparjama,mäarunxaangelan
tupuparjama.
18Ukamarkanperqapaxjaspesatqalatluratänwa,uka
markaxq'umaquritluratänwa,q'umavidrioruñtata.
19Markapirqacimientonakapastikunaymansuma
qalanakampik'achacht'atänwa.Nayrïrcimientojjjaspe
satänwa;payïristi,zafiro;kimsïristi,mäcalcedonia;
pusiristimäesmeraldasatawa;
20Phisqïristisardonixsatawa;suxtakïristi,sardiussatänwa;
paqallquristi,crisolitosatawa;llätunkurunxa,berilosatawa;
llätunka,mätopaz;tunkamaynïristi,mäcrisoprasosatawa;
tunkamayanxa,mäjacinto;tunkapayanixa,mäamatista
satawa.
21Tunkapayanpunkunakapastitunkapayanperlanakänwa.
sapawaljapunkunakastimäperlatluratänwa,markan
callepastiq'umaquri,qhanavidrioruñtatänwa.
22Ukanstijaniwmätemplouñjkti,TaqeCh'amanTatitu
Diosasa,Corderosaukantemplopawa.
23Ukamarkanjja,janiwIntisniphajjsisukamarkan
qhant'añapajjwakiskänti,Diosanjach'akankañapaw
qhant'ayäna,Corderostiqhant'ayarakïnwa.
24Khitinakatixqhispiyatäpkiukanakanmarkanakapaxuka
qhanansarnaqapxani,akauraqinreyinakapaxjach'a
kankañapampjach'añchäwipsaukamarkaruwapanipxani.
25Urunpunkunakapaxjaniwjist'antatäkaniti,janirakiw
arumaxutjkaniti.
26Jupanakastijach'ajach'atukuñapsa,jach'ajach'a
tukuñapsaukamarkaruwapanipxani.
27Janirakiwkhitisq'añuchañasa,q'añuchañasa,k'arisiñasa,
janukastiCorderonjakañlibropanqillqatäkiukanakaw
ukarmantañapa.
22JAQTHAPI
1Jupastimäq'umajawirauñacht'ayitu,ukajawiraxcristal
ukhamq'uma,Diosantronopata,Corderontronopatmistu.
2Calletaypinsa,jawirthiyansa,jakañquqawutjäna,uka
quqaxtunkapayanachunakachuyäna,sapaphaxsiw
achunakachuyäna,ukaquqanlaphinakapasti
qullatäñatakiwutjänamarkanakaru.
3Janiwmayampmaldicionaxutjxaniti,janukastiDiosan
tronopampiCorderompixukankaniwa.uywatanakapasti
juparluqtapxani.
4Jupanakastiajanuparuñjapxani;sutipastip'iqinakapan
utjani”sasa.
5Ukanstijaniwarumaxutjkaniti;janirakiwmävela
munapkiti,janirakiwintiqhanasmunapkiti;TatituDiosaw
jupanakaruxqhanchuraraki,wiñayatakiwapnaqapxani”
sasa.
6Jupastisarakituwa:“Akaarunakaxchiqapuniwa,
chiqarakiwa,qullanprofetanakanTatitDiosapax
angelaparuwkhitanïna,kunanakatixmäjuk'apachatak
luratäñapäkiukuywatanakaparyatiyañapataki”sasa.
7Uñtapxam,jank'akiwjutta,kusisiñaniwakhititixaka
libronprofecianarunakaparjamphuqkiukaxa.
8NayaJuanaxukanakuñjta,ist'araktwa.Ukist'asa,
uñjasasti,ukaangelankayunakapnayraqatan
qunqurt'asiwayta,jupastiakanakuñacht'ayitu.
9Ukxarustisarakituwa:“Janukluramti,nayastijumamp
chikluqtatätwa,profetajilanakamampi,akalibronsiski
ukaarunakphuqirinakampi.
10Jupastisarakituwa:“Akalibronprofecianarunakapjan
sellt'amti.
11Khititejjjancheqaparsarnaqkiukajja,jancheqapar
sarnaqañapäpan,qʼañujaqejjqʼañujaqëpan,cheqapar
sarnaqerjaqejjcheqaparuñjatäpan.
12Nayastijank'akiwjutta;ucatnayanwakt'äwijjajj
nayampïquiwa,sapamaynirucunjämtejjluräwipajjchurqui
ucanacajja”sasa.
13NayaxAlfa,Omegaukhamätwa,qalltasatukuyasa,
nayrïri,qhipïri.
14Khitinakatixkamachinakapphuqhapkiukanakax
kusisiñanïpxiwa,jakañquqarmantañataki,punkunakat
markarmantañataki.
15Anqaxanunaka,layqanaka,q'añuluririnaka,jaqi
jiwayirinaka,idolonakaryupaychirinaka,khitinakatix
k'arinakmunapki,k'arinakparlapkiukanakasutjarakiwa.
16NayaJesusaxangelajaruwkhitanta,iglesianakan
ukanakjumanakaryatiyañataki.NayastiDavidan
saphipätwa,wawanakapätwa,k'ajkiralwawarawarasa.
17Ajayumpinoviampistisapxiwa:“Jutam”sasa.Ukat
khititixist'kiukaxsapxpan:“Jutam”sasa.Ukatkhititix
umatpharjatäkiukaxjutpan.Ukatkhititixmunkiukax
inakijakañumaapthapipxpan.
18Akalibronprofecianarunakapistʼirinakarojja,nayajj
qhanañchtwa:“Maynitejjukanakyaptʼaniukhajja,Diosajj
akalibronqellqatäkiukatʼaqhesiñanakyaptʼani”sasa.
19Maynitixakaprofecíalibronarunakapanukunixa,
Diosaxjakañlibrotapaqani,qullanmarkatsa,akalibron
qillqatäkiukanakatsa.
20Khititixukanakqhanañchkiukaxsiwa:“Chiqpachansa
jank'akiwjutta”sasa.Amén.Ukhamäkchïnsa,jutam,Tatit
Jesus.
21JesucristoTatitusankhuyapayasiñapajjtaqe
jumanakampïpan.Amén.
189

Aymara - The New Testament (Machaq Testamento).pdf

About This Presentation

Slide Content

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

Aymara - The New Testament (Machaq Testamento).pdf

About This Presentation

Slide Content

Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41

Slide 42

Slide 43

Slide 44

Slide 45

Slide 46

Slide 47

Slide 48

Slide 49

Slide 50

Slide 51

Slide 52

Slide 53

Slide 54

Slide 55

Slide 56

Slide 57

Slide 58

Slide 59

Slide 60

Slide 61

Slide 62

Slide 63

Slide 64

Slide 65

Slide 66

Slide 67

Slide 68

Slide 69

Slide 70

Slide 71

Slide 72

Slide 73

Slide 74

Slide 75

Slide 76

Slide 77