ความก้าวหน้าการดำเนินงานโครงการระบบเก็บขวดคืนเงิน หรือ Deposit Return System (DRS) ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร

โครงการระบบเก็บขวดคืนเงิน (Deposit Return System หรือ DRS) ในกรุงเทพมหานครเริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2563 โดยมีวัตถุประสงค์หลักในการส่งเสริมการรีไซเคิลขยะพลาสติกและลดปริมาณขยะพลาสติกในสิ่งแวดล้อม โครงการนี้ได้รับความร่วมมือจากภาครัฐและภาคเอกชนในการติดตั้งเครื่อง Reverse Vending Machines (RVM) ในบางพื้นที่ เช่น ห้างสรรพสินค้าและสถานีขนส่งมวลชน แม้ว่าโครงการจะสามารถลดขยะพลาสติกและกระตุ้นให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการรีไซเคิลได้บางส่วน แต่ยังพบปัญหาหลายประการที่ทำให้ไม่สามารถขยายผลได้เต็มที่ เช่น จำนวนเครื่อง RVM ที่ยังไม่เพียงพอ การขาดการประชาสัมพันธ์ที่มีประสิทธิภาพ และข้อจำกัดทางเทคโนโลยีและโครงสร้างพื้นฐาน การขาดมาตรการสนับสนุนทางกฎหมายที่ชัดเจนยังเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อการพัฒนาโครงการในระยะยาว ในบทความนี้ จะกล่าวถึงความก้าวหน้าของโครงการ DRS การดำเนินงานของภาคเอกชน รวมถึงปัญหาและข้อจำกัดที่พบ พร้อมทั้งเสนอแนวทางการออกกฎหมายที่สามารถสนับสนุนการรีไซเคิลและเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินโครงการให้ยั่งยืน โดยเฉพาะการออกกฎหมายมัดจำคืนเงินบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มแบบใช้ครั้งเดียว ซึ่งสามารถกระตุ้นการมีส่วนร่วมของประชาชนและภาคธุรกิจในการจัดการขยะพลาสติกอย่างมีประสิทธิภาพ

The Deposit Return System (DRS) project in Bangkok has been operational since 2020, with the main objective of promoting plastic waste recycling and reducing plastic waste in the environment. The project has received cooperation from both the government and private sectors in the installation of Reverse Vending Machines (RVMs) in certain areas, such as shopping malls and public transport stations. Although the project has succeeded in reducing plastic waste and encouraging public participation in recycling to some extent, several challenges have hindered its full expansion. These include the insufficient number of RVMs, a lack of effective public awareness campaigns, and limitations in technology and infrastructure. The absence of clear legal support measures is also a significant factor affecting the long-term development of the project. This article discusses the progress of the DRS project, the operations of the private sector, as well as the issues and constraints encountered. It also proposes the introduction of legislation that can support recycling and enhance the efficiency of the project's implementation in a sustainable manner, particularly through the introduction of a deposit refund scheme for single-use beverage packaging, which could encourage greater public and business involvement in effective plastic waste management.

1. 1

ความก้าวหน้าการดำเนินงานโครงการระบบเก็บขวดคืนเงิน หรือ Deposit Return System (DRS)
ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร
ดร.เชิญ ไกรนรา
14 พฤศจิกายน 2567
****************
1. ความก้าวหน้าของโครงการ
โครงการ Deposit Return System (DRS) หรือ “ระบบเก็บขวดคืนเงิน”ในกรุงเทพมหานครเริ่มดำเนินการในปี
2563 (ค.ศ. 2020) โดยในช่วงแรกเป็นการทดลองติดตั้งเครื่อง Reverse Vending Machines (RVM) ในบางพื้นที่
เช่น ห้างสรรพสินค้าและสถานีขนส่งมวลชน วัตถุประสงค์หลักของโครงการคือการส่งเสริมการรีไซเคิลขยะ
พลาสติกและลดปริมาณขยะที่ทิ้งลงในสิ่งแวดล้อม ซึ่งเกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ
และสิ่งแวดล้อม (ทส.) กรุงเทพมหานคร (กทม.) และภาคเอกชนในการจัดหาและติดตั้งเครื่อง RVM ในจุดต่างๆ
ทั่วกรุงเทพฯ แม้ว่าโครงการยังไม่สามารถขยายไปยังทุกพื้นที่ในกรุงเทพมหานครหรือทั่วประเทศ แต่ก็เริ่มแสดงผล
ในด้านการลดขยะพลาสติกและกระตุ้นให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการรีไซเคิลอย่างมีนัยสำคัญ
2. การดำเนินการ Deposit Return System (DRS) หรือ “ระบบเก็บขวดคืนเงิน”โดยภาคเอกชน
หลายบริษัทในประเทศไทยได้ดำเนินโครงการ Deposit Return System (DRS) ด้วยความสมัครใจ เพื่อส่งเสริม
การรีไซเคิลและลดขยะจากบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มตามนโยบายความยั่งยืนและการรับผิดชอบต่อสังคม โดยการตั้งจุด
รับคืนขวดพลาสติกและกระป๋องในสถานที่ต่างๆ เช่น ห้างสรรพสินค้าและร้านสะดวกซื้อ ตัวอย่างบริษัทที่มีส่วน
ร่วมในโครงการนี้ ได้แก่:
1. Coca-Cola (โคคา-โคลา): ริเริ่มโครงการ DRS เพื่อลดขยะพลาสติก (PET) และกระป๋องอลูมิเนียม โดย
ติดตั้งเครื่องรับคืนในห้างสรรพสินค้าและพื้นที่ที่มีการใช้บรรจุภัณฑ์เครื่องดื่ม
2. PepsiCo (เป๊ปซี่): สนับสนุนการรีไซเคิลผ่าน DRS โดยตั้งจุดรับคืนขวดและกระป๋องในบางพื้นที่ และ
ร่วมมือกับพันธมิตรในการจัดการขยะอย่างยั่งยืน
3. Thai Beverage (ไทยเบฟเวอเรจ): เริ่มใช้ DRS เพื่อลดขยะจากบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มและส่งเสริมการ
พัฒนาอย่างยั่งยืน
4. 7-Eleven (เซเว่น อีเลฟเว่น): ริเริ่ม DRS ในบางสาขาโดยติดตั้งจุดรับคืนขวดพลาสติกและกระป๋อง
พร้อมร่วมมือกับองค์กรที่เกี่ยวข้อง

2. 2

5. Big C: สนับสนุน DRS โดยการตั้งจุดรับคืนขวดและกระป๋องในบางสาขา เพื่อส่งเสริมการรีไซเคิลและการ
ใช้บรรจุภัณฑ์ที่รีไซเคิลได้
6. Central Group (เซ็นทรัลกรุ๊ป): ใช้ DRS เพื่อลดขยะจากบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มในห้างสรรพสินค้าของ
ตน โดยมีเครื่องรับคืนขวดและกระป๋องในหลายสาขา
7. FamilyMart: ติดตั้งจุดรับคืนขวดพลาสติกและกระป๋องในบางสาขา และสนับสนุนการใช้บรรจุภัณฑ์ที่
รีไซเคิลได้
8. Garcon: แบรนด์เครื่องดื่มที่ใช้บรรจุภัณฑ์ที่นำกลับมาใช้ใหม่เข้าร่วมโครงการ DRS เพื่อลดขยะและ
ส่งเสริมการใช้บรรจุภัณฑ์ที่ยั่งยืน
บริษัทเหล่านี้ร่วมกันดำเนินการ DRS ด้วยความสมัครใจเพื่อส่งเสริมการรีไซเคิล ลดขยะจากบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่ม
และสนับสนุนเศรษฐกิจหมุนเวียน โดยการตั้งจุดรับคืนในหลายพื้นที่ การดำเนินการนี้ได้รับการสนับสนุนจาก
ภาครัฐทั้งในด้านโครงสร้างพื้นฐานและนโยบายที่เอื้อต่อการพัฒนาโครงการ
3. ปัญหาที่เกิดขึ้นจากการดำเนินโครงการ Deposit Return System (DRS) หรือ“ระบบเก็บขวดคืนเงิน”
ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร
แม้ว่าโครงการ DRS จะมีความมุ่งหมายในการส่งเสริมการรีไซเคิลขยะพลาสติกและลดปริมาณขยะพลาสติกใน
สิ่งแวดล้อม แต่ยังประสบปัญหาหลายประการที่ทำให้โครงการไม่สามารถขยายผลได้เต็มที่ โดยปัญหาที่สำคัญ
ได้แก่:
• จำนวนเครื่อง RVM ยังไม่เพียงพอ: การติดตั้งเครื่อง Reverse Vending Machines (RVM) ยังจำกัดอยู่
ในบางพื้นที่ ซึ่งทำให้ประชาชนในบางพื้นที่ไม่สามารถเข้าถึงเครื่อง RVM ได้สะดวก
• การรับรู้และการมีส่วนร่วมของประชาชน: ขาดการประชาสัมพันธ์ที่มีประสิทธิภาพ ทำให้ประชาชน
บางส่วนยังไม่รู้จักวิธีการใช้เครื่อง RVM หรือไม่ทราบถึงการดำเนินการของโครงการ
• ปัญหาการคัดแยกขยะพลาสติก: ขวดพลาสติกบางประเภทที่ถูกนำมาทิ้งในเครื่อง RVM อาจไม่เป็นไป
ตามมาตรฐาน ทำให้เครื่องไม่สามารถรีไซเคิลได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• ความท้าทายด้านการจัดการขยะพลาสติกในระยะยาว: ปัญหาการจัดการขยะพลาสติกในระดับประเทศ
ยังคงเป็นเรื่องท้าทายใหญ่ เนื่องจากโครงสร้างพื้นฐานในการรีไซเคิลยังไม่ครอบคลุมและไม่เพียงพอ
• ต้นทุนในการติดตั้งและการบำรุงรักษาเครื่อง RVM: ต้นทุนในการติดตั้งและบำรุงรักษาเครื่อง RVM สูง
ซึ่งเป็นภาระสำหรับทั้งภาครัฐและภาคเอกชน
• ข้อจำกัดด้านเทคโนโลยีและโครงสร้างพื้นฐาน:เทคโนโลยีที่ใช้ในการรีไซเคิล เช่น เครื่อง Reverse
Vending Machines (RVM) และระบบการจัดการข้อมูล ยังอยู่ในระหว่างการพัฒนาและทดสอบ ซึ่งอาจ

3. 3

ทำให้ระบบการรีไซเคิลไม่สามารถดำเนินการได้เต็มประสิทธิภาพตามเป้าหมายที่ตั้งไว้ นอกจากนี้
โครงสร้างพื้นฐานในการจัดการขยะพลาสติก เช่น ระบบการขนส่งและการแปรรูปขยะ ยังไม่ครบวงจร
และอาจไม่ทันสมัยเพียงพอ ส่งผลให้ไม่สามารถรองรับกระบวนการรีไซเคิลได้อย่างมีประสิทธิภาพและ
ยั่งยืน
• การขาดมาตรการสนับสนุนทางกฎหมายที่ชัดเจน: การขาดมาตรการสนับสนุนจากภาครัฐ เช่น การ
กำหนดภาษีหรือข้อบังคับในการใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว
4. เหตุผลที่ควรมีการออกกฎหมายมัดจำคืนเงินบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มแบบใช้ครั้งเดียวในพื้นที่กรุงเทพมหานคร
การออกกฎหมายเพื่อสนับสนุนการรีไซเคิลและโครงการ Deposit Return System (DRS) ในกรุงเทพมหานคร
สามารถช่วยสร้างกรอบการดำเนินงานที่ชัดเจนและมีประสิทธิภาพในการลดปริมาณขยะพลาสติกและส่งเสริมการ
รีไซเคิลอย่างยั่งยืน ดังนี้:
• การออกกฎหมายมัดจำคืนขวด (Deposit Refund System): การกำหนดให้มีการเก็บค่ามัดจำสำหรับ
ขวดพลาสติกหรือบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มแบบใช้ครั้งเดียวจะช่วยให้ผู้บริโภคมีแรงจูงใจในการคืนขวดหรือ
บรรจุภัณฑ์ที่ใช้แล้วกลับสู่ระบบการรีไซเคิล
• ส่งเสริมการรีไซเคิลอย่างยั่งยืน: การออกกฎหมายเพื่อส่งเสริมการใช้วัสดุที่สามารถรีไซเคิลได้และลดการ
ใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว
• การควบคุมมาตรฐานเครื่อง Reverse Vending Machines (RVM): กฎหมายสามารถกำหนด
มาตรฐานการติดตั้งเครื่อง RVM เพื่อให้การรีไซเคิลเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
• กระตุ้นการมีส่วนร่วมจากภาคธุรกิจ (Extended Producer Responsibility, EPR): การออก
กฎหมายที่บังคับให้ธุรกิจที่ผลิตบรรจุภัณฑ์พลาสติกต้องรับผิดชอบในการรีไซเคิลจะช่วยเพิ่มการมีส่วน
ร่วมของภาคธุรกิจในการจัดการขยะพลาสติก
สรุป
การออกกฎหมายเฉพาะสำหรับ Deposit Return System (DRS) ในกรุงเทพมหานครจะช่วยสร้างกรอบการ
ทำงานที่ชัดเจนในการส่งเสริมการรีไซเคิลขยะพลาสติก โดยการสนับสนุนจากทั้งประชาชนและภาคธุรกิจ ซึ่งจะ
ช่วยลดปริมาณขยะพลาสติกและส่งเสริมการจัดการขยะในเมืองใหญ่ แม้ว่าโครงการ DRS ในกรุงเทพฯ จะมี
ความสำเร็จในบางพื้นที่ แต่ก็ยังมีปัญหาหลายประการที่จำกัดการขยายผลของโครงการ เช่น จำนวนเครื่อง
Reverse Vending Machines (RVM) ที่ยังไม่เพียงพอ การขาดการรับรู้จากประชาชน และข้อจำกัดด้าน
เทคโนโลยีและโครงสร้างพื้นฐาน การออกกฎหมายที่ชัดเจน เช่น การเก็บค่ามัดจำคืนขวดและการกำหนดข้อบังคับ

4. 4

เกี่ยวกับการจัดการขยะพลาสติก จะเป็นการเสริมสร้างแรงจูงใจและขับเคลื่อนโครงการให้มีความยั่งยืนในระยะ
ยาว
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทส.), www.mnre.go.th
กรมควบคุมมลพิษ (คพ.), www.pcd.go.th
กรุงเทพมหานคร (กทม.), www.bangkok.go.th
Coca-Cola (Thailand), https://www.cokecce.com
PepsiCo (Thailand), https://www.pepsico.com
7-Eleven (Thailand), https://www.7eleven.co.th
Big C Supercenter, https://www.bigc.co.th
Tesco Lotus (Thailand), https://www.tescolotus.com
Thai Beverage, https://www.thaibev.com
Central Group, https://www.centralgroup.com
The Coca-Cola Foundation, https://www.cokecce.com