EsP10-Q2-Week1-2 MODULE 1 MAKATAONG KILOS

ESP 10 SECOND QUARTER MAKATAONG KILOS

1. Pagsusuri ng Makataong Kilos

2. 1. Maipaliwanag na may pagkukusa sa makataong kilos kung nagmumula ito sa kalooban na malayang isinagawa sa pamamatnubay ng isip / kaalaman ; Mga Layunin :

3. 2. Matukoy ang mga kilos na dapat panagutan ; 3. Mapatunayan na gamit ang katwiran , sinadya ( deliberate) at niloob ng tao ang makataong kilos kaya pananagutan niya ang kawastuhan o kamalian nito ; at

4. 4 . Masuri ang sariling kilos na dapat panagutan at nakagagawa ng paraan upang maging mapanagutan sa pagkilos .

5. Basahin ang mga sitwasyon at magbigay ng sariling paliwanag upang matulungan ang tauhan . Gawain sa Pagkatuto Bilang 1:

6. Sitwasyon 1 Sinabihan si Ryan ng kaniyang guro na siya ang mamumuno sa kanilang grupo sa paggawa ng isang video ad para sa kanilang klase . Lingid sa kaniyang kaalaman na may iba na palang napili ang kaniyang guro na gumawa ng nasabing video ad. Napahiya si Ryan sa kaniyang mga kaklase at kagrupo . Dapat bang magalit si Ryan sa kaniyang guro dahil pinahiya siya nito ? Bakit ? Ipaliwanag . ___________________________________________________________

7. Sitwasyon 2 __________ Nakita at nabasa ni Jovanie ang isang pamamahiyang post ng isang kaklase patungkol sa isa pang kaklase sa social media. Dahil sa takot na baka madamay sya , hindi niya ito isinumbong sa kinauukulan . Mapapanagot ba si Jovanie sa kaniyang pananahimik ? Bakit ? Ipaliwanag .

8. Sitwasyon 3 __________ Nagbilin kay Normina ang kaniyang ina na sabihan ang kaniyang ate na magluto ng tanghalian . Biglaang nagyaya ang mga kaibigan niya na mag-ML (Mobile Legends) sila kung kaya nakalimutan niyang sabihan ang kaniyang ate. May pananagutan ba si Normina sa maaaring kahinatnan dahil hindi nito nasabi ang ipinagbilin sa kaniya ? Ipaliwanag .

9. Sadyang natatangi nga ang tao . Ipinagkaloob sa kaniya ang lahat ng kakayahan o pakultad upang hubugin ang kaniyang pagkatao at upang magpakatao . Kaya isang malaking hamon sa tao ang magpakatao at gamitin ang taglay niyang mga kakayahan sa pagkamit nito . Paano nga ba nahuhubog ang pagkatao ng tao ? Ayon kay Sto . Tomas de Aquino, may dalawang uri ng kilos ng tao . Ang mga ito ay:

10. 1 . Ang Kilos ng Tao (Act of Man). Ito ay mga kilos na nagaganap sa tao . Ito ay likas (natural) sa tao o ayon sa kaniyang kalikasan bilang tao at hindi ginagamitan ng isip at kilos- loob . Ang kilos na ito ay masasabing walang aspeto ng pagiging mabuti o masama kaya walang pananagutan ang tao kung naisagawa ito . Ang mga halimbawa nito ay: biyolohikal at pisyolohikal na kilos na nagaganap sa tao tulad ng paghinga , pagtibok ng puso , pagkurap ng mata , paghikab , pagkaramdam ng sakit mula sa isang sugat , at iba pa.

11. 2. Ang Makataong Kilos (Human Act) . Ito naman ay kilos na isinagawa ng tao nang may kaalaman , kalayaan , at pagkukusa . Ang kilos na ito ay resulta ng kaalaman , ginamitan ng isip at kilos- loob kaya’t may pananagutan ang tao sa pagsasagawa nito . Karaniwang tinatawag itong kilos na niloob , sinadya at kinusa sapagkat isinasagawa ito ng tao sa panahon na siya ay responsable .

12. Alam niya ang kaniyang ginagawa at ninais niyang gawin . Ang makataong kilos ay gawain na malayang pinili mula sa paghuhusga at pagsusuri ng konsiyensiya . Pananagutan ng taong nagsagawa ng makataong kilos ang bunga ng kaniyang piniling kilos. Kung mabuti ang kilos, ito ay katanggap-tanggap . Kung masama ang kilos, ito naman ay kahiya-hiya at dapat pagsisihan .

13. Ang isang kilos naman ay magiging makataong kilos (human act) kung ang kilos na ito ay ginagamitan ng isip at kilos- loob . Samakatuwid , anomang kilos kahit na ito pa ay likas o natural, kung ito ay humantong sa paggamit ng isip o may kasamang pagpapasya o pagdedesisyon , ito ay maituturing na makataong kilos (human act).

14. Tatlong uri ng Kilos ayon sa Kapanagutan (Accountability) Ang pananagutan ay nararapat na may kaalaman at kalayaan sa piniling kilos upang masabing ito ay pagkukusang kilos (voluntary act). Ang bigat (degree) ng pananagutan sa kinakaharap na sitwasyon ng isang makataong kilos ay nakabatay sa bigat ng kagustuhan o pagkukusa .

15. Ang mga ito ay nasa lalim ng kaalaman at kalayaan (degree of willfulness o voluntariness) na tinatamasa . Sa madaling salita , kung mas malawak ang kaalaman o kalayaan , mas mataas o mababang degree ang pagkukusa o pagkagusto . Kung mas mataas o mababang bigat ang pagkukusa , mas mabigat o mababaw ang pananagutan .

16. Ayon kay Aristoteles , may tatlong uri ng kilos ayon sa kapanagutan : (1) kusang-loob , ( 2) di kusang-loob , at ( 3) walang kusang-loob .

17. 1. Kusang-loob . Ito ang kilos na may kaalaman at pagsang-ayon . Ang gumagawa ng kilos ay may lubos na pagkaunawa sa kalikasan at kahihinatnan nito . Halimbawa : Niyaya ka ng iyong kaklase na umalis ng bahay at gumala . Alam mo na bawal lumabas ng bahay ang mga batang may edad 14 gulang pababa . Sumama ka pa rin kahit na batid mo na bawal lumabas ang mga katulad mo. Nahuli kayo ng mga kawani ng barangay.

18. 2. Di kusang-loob . Dito ay may paggamit ng kaalaman ngunit kulang ang pagsang-ayon . Makikita ito sa kilos na hindi isinagawa bagaman may kaalaman sa gawain na dapat isakatuparan . Halimbawa : Noong ikaw ay niyaya ng iyong kaklase na umalis ng bahay at gumala , tinanggihan mo siya dahil alam mong bawal lumabas ng bahay . Ngunit sabi niya kapag hindi ka sumama ay puputulin na niya ang inyong pagkakaibigan . Kaya sa huli ay sumama ka pa rin sa kaniya .

19. 3. Walang kusang-loob . Dito , ang tao ay walang kaalaman kaya’t walang pagsang-ayon sa kilos. Ang kilos na ito ay hindi pananagutan ng tao dahil hindi niya alam kaya’t walang pagkukusa o boluntaryong pagkilos . Halimbawa : Ang iyong kapatid na limang (5) taong gulang pa lamang ay sinundo ng iyong tiyahin sa inyong bahay para isama niya sa pamamalengke . Mahigpit na ipinagbabawal na lumabas sa ngayon ang mga batang may edad na 14 pababa . Ang bata ay walang magiging pananagutan dahil wala naman siyang kaalaman patungkol sa batas at panuntunan sa kasalukuyan .

20. Pag-isipan , pagnilayan at pumili kung alin ang tama sa dalawang pangungusap . Kopyahin at ipaliwanag ito sa iyong kwaderno . Gawain sa Pagkatuto Bilang 2:

21. Alin ang tama ?   A . Ang kilos ng tao (act of man) ay maaring maging makataong kilos (human act). B . Ang makataong kilos (human act) ay maaring maging kilos ng tao (act of man).

22. Panuurin ang maikling bidyo tungkol sa pagpapakita ng makataong kilos. Suriin kung anong makataong kilos ang pinakita ng pangunahing tauhan . Gawain sa Pagkatuto Bilang 3:

23. 1. Ano ang suliranin na kinakaharap ng pangunahing tauhan sa bidyo ? 2. Paano siya trinato ng sarili niyang magulang ? 3. Paano nakatulong sa buhay niya ang kanyang guro ? Sagutin ang mga tanong :

24. 4. Anu-ano ang makataong kilos na naobserbahan mo sa bidyo ? 5. Pagkatapos mapanuod ang bidyo , ano ang iyong napagtanto ? Sagutin ang mga tanong :

25. Basahin at unawaing mabuti ang mga sitwasyon . Pagkatapos ay sagutin ang mga tanong . Gawain sa Pagkatuto Bilang 7:

26. Niyaya si Omar ng kaniyang kamag-aral na huwag munang umuwi pagkatapos ng klase dahil mag- iinuman daw sila . Sumama si Omar kahit na ipinagbabawal ito ng kaniyang magulang . Nagpakita ba ng makataong kilos si Omar? Bakit ? SITWASYON A:

27. Hindi nakapag-aral sa Filipino si Monica kahit alam niya na meron silang pagsusulit . Sa oras ng pagsusulit ay maraming tanong na hindi niya nasagot . Sinabihan siya ng kanyang katabi na pakokopyahin siya ng sagot subalit tinanggihan niya ito . Nagpakita siya ng makataong kilos? Bakit ? SITWASYON B:

28. Nakita ni Abdulah na ang kaniyang kamag-aral na si Fatima ang kumuha ng cellphone ng kaniyang guro . Ngunit nanahimik na lamang siya upang huwag nang madamay pa. N agpakita ba siya ng makataong kilos? Bakit ? SITWASYON C:

29. Si Ella ay labinlimang taong gulang pa lamang . Niyaya siya ng kanyang kasintahan na sila ay magsama na. Ngunit kahit mahal ni Ella ang kasintahan ay hinsi siya sumama dito . Nagpakita ba siya ng makataong kilos? Bakit ? SITWASYON D:

30. Basahin at unawain ang mga pahayag . Isulat ang salitang TAMA kung ito ay nagsasaad ng katotohanan at MALI naman kung hindi . Gawin ito sa ¼ na bahagi ng papel . Gawain sa Pagkatuto Bilang 8:

31. 1. May tatlong uri ng kilos ayon sa kapanagutan . Ang mga ito ay kusang - loob , walang kusang loob at may kusang loob . 2. Ang kusang-loob ay kilos na may kaalaman at pagsang-ayon . 3. Ang kilos ng tao o act of man ay kilos na nagaganap sa tao .

32. 4 . Ang human act o makataong kilos ay kilos na isinasagaw a ng tao nang may kaalaman , kalayaan at pagkukusa . 5 . Ang di kusang-loob ay paggamit ng kaalaman na may pagsang-ayon . 6 . Ang walang kusang-loob ay walang kaalaman ang tao kaya walang pagsang-ayon sa kilos.

33. 7. Sa bawat kilos o aksyon ng isang tao , mayroon itong kaakibat na pananagutan . 8. Ang isang kilos naman ay magiging makataong kilos (human act) kung ang kilos na ito ay ginagamitan ng isip at kilos- loob . 9. Nagiging madali sa isang tao ang gumawa ng mabuting kilos kung ang mga tao sa paligid niya ay gumagawa din ng mabuti .

34. 10. Malaking hamon sa tao ang magpakatao at gamitin ang taglay niyang mga kakayahan sa pagkamit nito .

35. Sumulat ng isang maikling talata na binubuo ng 8 – 10 pangungusap tungkol sa inyong naunawaan sa araling tinalakay . Isulat ito sa inyong kwaderno . REFLECTION:

36. 1. MALI 6. TAMA 2. TAMA 7. TAMA 3. TAMA 8. TAMA 4. TAMA 9. TAMA 5. MALI 10. TAMA MGA SAGOT :

37. “ Responsibility is the price of freedom ” - Elbert Hubbard

38. KAMSAHAMNIDA !