lab djjdjdhdhdhududududuududuydydd1-1.docx

djdjjdj

1. ШИНЖЛЭХ УХААН ТЕХНОЛОГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
Мэдээлэл холбооны технологийн сургууль





ЛАБОРАТОРИЙН АЖЛЫН
ТАЙЛАН
Цахилгаан соронзон орон зүй (F.CN205)
2024-2025 оны хичээлийн жилийн намар


Лабораторийн ажлын нэр: Цахилгаан соронзон хэлбэлзэл ба долгионы
параметрүүдийг судлах туршилт, тооцоо
Хичээл заасан багш: Ц.Ариунаа
Лабораторийн ажил гүйцэтгэсэн: Оюутан:

Авбал зохих нийт оноо: 15 оноо

Гүйцэтгэлийн шалгуур
Үнэлгээний
эзлэх хувь
CLOs
хамаарал
Багшийн үнэлгээ
О1 О2 О3 О4 О5
Хичээлийн ирц/оролцоо 10% 7,8
Хэмжүүрийн тоног төхөөрөмж,
програм хангамж ашиглах
20% 7
Лабораторийн заавар, дарааллын дагуу
хэмжилт, симуляци гүйцэтгэх
20% 8
Хэмжилт, туршилт, симуляцийн үр
дүнг тохирох аргаар боловсруулах
30% 9
Лабораторийн тайлан бичилт,
хамгаалалт
10%+10% 10
Үнэлгээний нийт хувь
Нийт авсан оноо
Х у у д а с 1 | 7

2. Цахилгаан соронзон хэлбэлзэл ба долгионы параметрүүдийг судлах
туршилт, тооцоо

Лабораторийн ажлын зорилго:
Цахилгаан соронзон хэлбэлзэл болон долгионы хэлбэр агууриг, давтамж, анхны фаз,
унтралтын коэффициент зэрэг параметрүүдтэй ямар хамааралтай болохыг туршилтаар
тодорхойлж онолын тооцоогоор батлах
Лабораторийн ажлын суралцахуйн үр дүнгүүд:
Энэ лабораторийн ажлыг гүйцэтгэснээр оюутан дараах чадваруудтай болсон байна.
д/д Суралцахуйн үр дүнгүүд
Суралцахуйн
үр дүнг
илэрхийлэх
үйл үг
Суралцахуйн
үр дүнгийн
түвшин
(Блумын)
CLOs
хамаарал
1
Цахилгаан соронзон энерги, хэлбэлзэл ба
долгионы туршилтад Жава интерактив
програм хангамж ашиглах
Ашиглах
(Use)
Хэрэглээ 7
2
Цахилгаан соронзон хэлбэлзэл ба долгионы
параметрүүдийн туршилт гүйцэтгэх
Гүйцэтгэх
(execute)
Хэрэглээ 8
3
Цахилгаан соронзон хэлбэлзэл долгионы
хэлбэр параметрүүдээс хамаарах хамаарлыг
тодорхойлох
тодорхойлох
(identify)
Ойлгох 8, 9
4
Цахилгаан соронзон хэлбэлзэл долгионы
хэмжилтийн үр дүнг боловсруулах
Боловсруулах
(interpret)
ойлгох 9
5
Комплекс алгебрийн хоёр хэлбэрийг хэрэглэхАшиглах
(Use)
Хэрэглээ 7

Ашиглах програм хангамж/техник хангамж, бусад хэрэглэгдэхүүнүүд:
1.Fundamentals of Applied Electromagnetics номны CD модуль 1.1, 1.2, 1.4
2.Лабораторийн ажлын заавар
3.Лекц, семинарын материал
4.Тооны машин

Онолын үндсэн ойлголтууд:

Давтамж: Нэг секунд дэх үеийн тоог хэлнэ. . f = 1/T [Гц ]
Давтамж нь хугацааны турш өөрчлөгдөх хэмжээ. Өөрчлөлтийн хугацаа богино байвал
өндөр давтамжтай, урт байвал нам дамтамжтай хэлбэлзэл долгион байна гэсэн үг.
Фаз: Тухайн хугацаан дахь дохионы байрлалаар хэмжигдэнэ. Хэмжих нэгж нь градус,
радиан [ 360
0
=2π]
Тодорхой х зайд тархаж буй ЦСД дараах хуулиар өөрчлөгдөнө.
2????????????2????????????
Х у у д а с 2 | 7

3. ??????(??????, ??????) = ?????? ?????????????????? (− + ??????0) ( )
м

????????????
Цахилгаан соронзон долгион бүх төрлийн орчноор тархах бөгөөд газрын гадаргын ба
огторгуйн гэсэн 2 хэлбэрээр тархана.
Долгион тархах хурд: ??????=???????????? /???????????? =?????? /?????? = ?????? /?????? =????????????
�
( / )
м сек
Долгион тархах орчны фазын коэффициент: ?????? =
2/??????
(??????????????????/??????)
Комплекс тооны хэрэглээ:
Инженерийн системд хугацаанаас хамааран өөрчлөгдөх параметрүүдийг анализ хийх,
шийдлийг гаргахад комплекс болон вектор илэрхийлэл ашиглах нь тооцооллыг хялбар
болгох ач холбогдолтой тул комплекс тооны аргыг ихээхэн ашигладаг.
Аливаа комплекс тоо бодит хуурмаг гэсэн 2 хэсгээс бүрддэг.
Комплекс тоо z= ?????? + ???????????? = ⃓?????? ⃓??????
??????
Ѳ
-ийн тэгш өнцөгт ба туйлын хэлбэрт бичих
загвар, хоорондын хамаарал:
Z-ийн туйлын (polar) хэлбэр: z= ⃓?????? ⃓??????
??????
Ѳ
=⃓?????? ⃓ <
Ѳ

Эйлерийн томъёо ёсоор:??????
??????
Ѳ
=cos
Ѳ
+jsin ,
Ѳ тул
z= ⃓?????? ⃓??????
??????
Ѳ
= ⃓?????? ⃓?????????????????? + ????????????????????????
Ѳ Ѳ


Ажил гүйцэтгэх дараалал:
1.Алдагдалгүй орчинд синусойд хэлбэлзэл агууриг, давтамж анхны фазаас хэрхэн
хамаарахыг жишиг долгионтой харьцуулан судлах
Х у у д а с 3 | 7

4. 2.Алдагдалтай орчинд тархаж буй синусойд долгион давтамж, долгионы урт,
долгион тархаж буй орчны унтралтын коэффициентийн өөрчлөлтөөс хэрхэн
хамаарахыг судлах
3.Комплекс тооны хоёр хэлбэр нэг нь нөгөөдөө харилцан хөрвөлтийг симуляцаар
судлах

Ажил гүйцэтгэх зарчим
1. Алдагдалгүй орчинд синусойд хэлбэлзэлийг судлах
Симуляцын програмын дэлгэцэн дээр улаан өнгөөр жишиг долгионы хэлбэрийг үзүүлсэн
бөгөөд түүний илэрхийллийг бичсэн байгаа. Жишиг долгионы агууриг 5V, давтамж 2Гц,
анхны фаз 0 гэж өгөгдсөн. Жишиг долгионы илэрхийлэл нь: y=5cos4πt гэж өгөгдсөн.
Харьцуулахын тулд бид шинэ долгион үүсгэж түүнийг хөх өнгөөр тэмдэглэе. Оролтын
панел дээр агууриг, давтамж, фазын өнцгийг өөрчилж хэмжилтийг гүйцэтгэнэ.
Туршилтын үр дүнг хүснэгтэнд бичиж анализ хийнэ.

Зураг 1.1 Алдагдалгүй орчин дахь Синусойд хэлбэлзэл
Жишээ.1 ЦСХ ЦСД-ны хэлбэр ??????, ??????, Α, ?????? гэх мэт параметрүүдээс хамааруулан хэрхэн
өөрчлөгдөхийг туршилт болон онолын тооцоогоор харьцуулан судласан үр дүнг дараах
хүснэгтд үзүүллээ. Алдагдалгүй орчинд цахилгаан соронзон хэлбэлзэл давтамжаас
хамаарсан хамаарлыг жишиг долгионтой харьцуулан судлана.
Хүснэгт 1.2 Агууриг давтамжийн характеристик
?????? = 0 ??????0=2 A=5
Давтамж ??????1 ??????2 ??????3 ??????4 ??????5
У туршилт 4.997 V 4.997 V 4.997 V 4.997 V 4.997 V
У онол 4.9V 4.89V 4.87V 4.85V 4.9V
Дүгнэлт: Алдагдалгүй орчинд цахилгаан соронзон хэлбэлзэлийн агууриг давтамжаас
хамаарч өөрчлөгддөгүй.
2. Алдагдалтай орчинд синусойд хэлбэлзэл, долгионыг судлах
Энэ ажлыг CD модуль 1.2-дээр интерактив симуляцаар гүйцэтгэнэ. Симуляцын
програмын дэлгэцэн дээр улаан өнгөөр жишиг долгионы хэлбэрийг үзүүлсэн бөгөөд
түүний илэрхийллийг бас улаан өнгөөр бичсэн байгаа. Жишиг долгионы давтамж 0,5Гц,
долгионы урт 2см, анхны фаз 0 гэж өгөгдсөн. Жишиг долгионы илэрхийлэл нь:
y=5cos(πt-πx)
Харьцуулахын тулд бид шинэ долгион үүсгэж түүнийг ногоон өнгөөр тэмдэглэе. Оролтын
панел дээр давтамж, долгионы урт, унтралтын коэффициентийг өөрчилж хэмжилтийг
гүйцэтгэнэ. Туршилтын үр дүнг хүснэгтэнд бичиж анализ дүгнэлт хийнэ. Долгионы
хэлбэр хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг ажиглан зурж тэмдэглэнэ.

Х у у д а с 4 | 7

5. Хүснэгт.1.3 Хэмжилтийн үр дүнгийн хүснэгтийн загвар
д/д Үүсгэх долгионы
параметр
Өөрчлөх утга
1 Давтамж
2 Долгионы урт
3 Унтралтын
коэффициент

4 y=5e
-αx
cos(2πft-2πx/λ)
5 y (тооцооны утга)

Х у у д а с 5 | 7

6. Жишээ.2: Алдагдалтай орчинд ЦСХ, ЦСД-ны хэлбэр параметрүүдээс хамаарах
хамааралыг өгөгдсөн жишиг долгионтой харьцуулан судлах
Дүгнэлт: Алдагдалтай орчинд ЦСХ, ЦСД ны агууриг орчны унтралтын коэффициентоос
хамааран багасдаг байна. Цахилгаан соронзон хэлбэлзэл тархдаггүй, харин цахилгаан
соронзон долгион тархдаг болохыг туршилтаар нотлогдлоо.
3. Комплекс тооны хоёр хэлбэр нэг нь нөгөөдөө харилцан хувиргалтыг
симуляцаар судлах
Ажлын зорилго: Комплекс тоог хоёр хэмжээст тэгш өнцөгт болон туйлын хэлбэр лүү
харилцан хөрвүүлэлт хийхийг судлах Ажил гүйцэтгэх заавар: Энэ ажлыг CD модуль 1.4
дээр интерактив симуляцаар гүйцэтгэнэ. Симуляцын програмын дэлгэцэн дээр комплекс
тооны туйлын ба тэгш өнцөгт гэсэн 2 хэлбэр гарч ирнэ. Оролтын панел дээр комплекс
тооны хэлбэрийг сонгож, хэмжээг нь өөрчлөнө. Гаралтын панел дээр нөгөө хэлбэрт нь
хөрвөсөн хэлбэр нь гарч ирнэ. Хэмжилтийг олон давтан хийж үр дүнг тайлбарлах
хэрэгтэй.
Тогтмол гүйдлийн хэлхээнд гүйдэл, хүчдлийн тэгшитгэл нь бодит параметрүүдээр
тодорхойлогддог бол хувьсах гүйдлийн хэлхээнд комплекс параметрүүдээр
тодорхойлогддог.
Жишээ.3 Комплекс тооны тэгш өнцөгт хэлбэрийг туйлын хэлбэрт шилжүүлэх симуляц
Х у у д а с 6 | 7

7. Дүгнэлт:
Цахилгаан соронзон хэлбэлзэл, долгионы параметрүүдийг судлах нь физикийн суурь
ойлголтууд болон олон хэрэглээний салбаруудын хөгжлийг дэмждэг. Туршилт болон
тооцооллыг зохион байгуулж, тэдгээрийн үр дүнд суурилсан практик хэрэглээ нь
техник, инженерийн олон салбарт ашиглагдах боломжтой.
Х у у д а с 7 | 7