Mikronutrientet dhe ndarja e tyre. Vitaminat dhe mineralet.pptx

what are micronutrients? What are vitamins liposoluble and hidrossoluble?

1. MIKRONUTRIENTET TEMA: VITAMINAT DR JORIDA ZOGA 2025 UNIVERSITETI "ALEKSANDER MOISIU" DURRËS FAKULTETI I STUDIMEVE PROFESIONALE DEPARTAMENTI I SHKENCAVE MJEKESORE TEKNIKE DEGA: "INFERMIERI E PERGJITHSHME"

2. Vitaminat janë komponime organike esenciale të cilat janë të domosdoshme për mirëfunksionimin dhe homeostazën e organizmit njerëzor . Merren nëpërmjet dietës ushqimore . Kane rol në procese metabolike të ndryshme , përfshirë katalizën e reaksioneve biokimike , sintezën e substancave jetësore , si dhe mbështetjen e sistemit imunitar dhe funksioneve neurologjike . Deficitet vitaminore lidhen me patologji të ndryshme klinike , duke përfshirë sëmundje kronike dhe çrregullime metabolike që ndikojnë në cilësinë e jetës dhe kapacitetin funksional të individit . HYRJE

3. Rregulluese : Jane elemente te rendesishem per reaksionet biokimike Mbrojtes : Funksione antioksidante ( Vitamina C;E;A) Funksionet

4. 1. LLOJET E VITAMINAVE Funksionet: Vitamina A është një mikronutrient esencial që luan një rol kyç në funksionimin vizual, veçanërisht në adaptimin e retinës ndaj dritës së dobët. Gjithashtu, kontribuon në diferenciimin dhe ruajtjen e indeve epiteliale dhe është e domosdoshme për ruajtjen e integritetit të sistemit imunitar. Insuficenca e vitaminës A shoqerohet me: Deficiti i vitaminës A mund të rezultojë në çrregullime të shikimit, duke përfshirë nyktalopinë (vështirësi në shikimin në errësirë). Mungesa kronike mund të shkaktojë keratokonjunktivitis dhe tharje të mukozave, si dhe rritje të ndjeshmërisë ndaj infeksioneve për shkak të komprometimit të sistemit imunitar. Burimet ushqimore: Vitamina A gjendet kryesisht në ushqime me origjinë shtazore si mëlçia, produktet e bulmetit, vezët dhe peshku. Përbërësit provitaminikë (karotenoidet) që transformohen në vitaminë A në organizëm janë të pranishëm në perime me ngjyrë portokalli dhe të gjelbër, si karrota, spinaqi dhe kungulli. Vitaminat ndahen në dy grupe kryesore: të tretshme në ujë të tretshme në yndyrë. Çdo vitaminë ka funksione specifike dhe burime të ndryshme ushqimore. Vitaminat e tretshme në yndyrna Vitamina A ( retinoli)

5. VITAMINA D VITAMINA E Vitamine D ( kolekalciferoni Funksionet kryesore : Rregullon metabolizmin e kalciumit dhe fosforit në organizëm . Promovon mineralizimin e kockave dhe dhëmbëve . Lufton demineralizimin kockor ( parandalon osteomalacinë dhe e osteoporozën ). Nxit përgjigjen imunitare dhe mund të ketë rol mbrojtës ndaj sëmundjeve autoimune dhe inflamatore . Insuficienca e vitaminës D shoqërohet me: Rahitizëm te fëmijët – deformime skeletore dhe vonesë në rritje . Osteomalaci te të rriturit – dobësim dhe zbutje e kockave . Dobësim i sistemit imunitar dhe rritje e rrezikut për infeksione respiratore . 🍽️ Burimet ushqimore dhe natyrore : Ekspozimi i lëkurës ndaj rrezeve UVB ( sintezë endogjene ). Peshq të yndyrshëm : salmon, sardele etj Produkte të pasuruara : qumësht , peshk,veze dhe gjalp Vitamina E ( Tokoferoli ) Funksionet kryesore : Vepron si antioksidant biologjik , duke mbrojtur qelizat nga dëmtimi oksidativ . Stabilizon membranat qelizore dhe pengon oksidimin e acideve yndyrore të pangopura . Luajti rol në ruajtjen e integritetit të indeve , sidomos të atyre nervore , muskulore dhe kardiake . Insuficienca e vitaminës E shoqërohet me: Crregullime ne thithjen intestinale te yundyrnave infertilitet . Rritje e stresit oksidativ dhe dëmtim i membranave qelizore . Alterime te lekures , distrofi muskulare Burimet ushqimore : • Vajra vegjetale : vaj luledielli , vaj ulliri , fruta te thata Arrat , farat perimet : brokoli lulelaker etj

6. VITAMINA K Vitamina K ( Filokinona / Menakinona ) Funksionet kryesore : Ndihmon në y- karboksilimin e faktorëve të koagulimit (II, VII, IX, X). Mbështet hemostazën dhe parandalon hemorragjitë . Insuficienca e vitaminës K shoqërohet me: • Koagulopati ( çrregullime të mpiksjes së gjakut ). • Hemorragji spontane ose pas traumash minimale . Pra sjell kryesisht hemoragji , menoragji , ekimoza . Burimet ushqimore : Perime me gjethe jeshile ( spinaq , lakër , brokoli ).

7. 2. VITAMINAT E TRETSHME NË UJË Funksionet kryesore: Antioksidant i fuqishëm. Ndihmon në sintezën e kolagjenit. Rrit përthithjen e hekurit. Mbron sistemin imunitar. Insuficienca e vitaminës C shoqërohet me: Skorbuti (gjakderdhje nga mishrat, lodhje, nyje të dhimbshme). Dobësim i imunitetit. Burimet: Agrumet, specat, brokoli, luleshtrydhet. Funksionet: Metabolizmi i karbohidrateve. Ndihmon ne konvertimin e glukozes ne energji. Funksionimi i sistemit nervor. Ndihmon ne sintezen e acetilkolines. Pasojat e deficitit: Beriberi, neuropati periferike. Preken nervat ne keto zona. Encefalopatia Wernicke. Burimet ushqimore: Drithëra të plota, bishtajore, mish derri. VITAMINA B1 TIAMINA VITAMINA C ( ACID ABSORBIK

8. VITAMINA B2 ( RIBOFLAVINA) Funksionet: Pjesë e koenzimës A, për metabolizëm të yndyrnave dhe karbohidrateve. Simptoma të mungeses se vitamines B5 • Rrallë ndodh, por shoqërohet me lodhje dhe dhimbje muskulore. Burimet: Të gjitha ushqimet - veçanërisht vezë, mëlçi, kërpudha. VITAMINA B3 ( NIACINA) Funksionet: Reaksione oksidoreduktuese. Ndihmon ne ciklin e krebsit Shëndeti i lëkurës dhe syve. Ndihmon ne formimin e kolagjenit. Simptomat e deficitit të vitamines B2 Plasaritje të buzëve, stomatit, dermatit. Burimet: Qumësht, vezë, mish, bajame. Funksionet: Metabolizmi energjik (NAD/NADP). Funksionimi i sistemit nervor dhe tretës ( ndihmon ne zberthimin e yndyrnave, karbohidrateve dhe proteinave). Simptomat e deficitit te vitaminës B3 Pelagra (dermatit, diarrea, demencë). Burimet: Mishi, peshku, drithërat, arrat. VITAMINA B5 ( ACIDI PANTOTENIK)

9. VITAMINA B6 PIRIDOKSINA Funksionet : Metabolizmi i aminoacideve . Prish strukturen e tyre . Ben sintezen e hemoglobines Formimi i neurotransmetuesve ( serotoninë , dopaminë ). Insuficienca e vitaminës B6 shoqërohet me: Anemi , depresion , çrregullime neurologjike . Burimet : Banane , peshk , patate , mishi i shpendëve . Funksionet: Koenzimë për karboksilazat (metabolizëm energjie). Prish strukturen e karbohidrateve. Metabolizon yndyrnat. Mungesa: Rrallë ndodh - shkakton rënie floku, skuqje të lëkurës. Burimet: • E verdha e vezës, arra, soja, mëlçi. VITAMINA B7 ( BIOTINA) VITAMINA B9 ( ACIDI FOLIK) Funksionet: Sinteza e ADN-së ( riparon indin e demtuar Ben sintezen e qelizave te kuqe te gjakut. Pasojat e mungeses së vitamines B9 Anemi megaloblastike, rrezik për defekte nervore te fetusi. Burimet: Perime me gjethe jeshile, fasule, portokaj.

10. VITAMINA B12 KOBALAMINA Funksionet kryesore: • Ndihmon në sintezën e ADN-së dhe ARN-së gjatë ndarjes qelizore. Merr pjesë në formimin e eritrociteve (qelizave të kuqe të gjakut). Roli thelbësor në metabolizmin e homocisteinës, nëpërmjet aktivizimit të acidit folik. E rëndësishme për funksionimin normal të sistemit nervor qendror. Ndihmon në metabolizmin e yndyrnave dhe aminoacideve Insuficienca e vitaminës B12 shoqërohet me: Anemi megaloblastike (qeliza të mëdha, jo funksionale). • Dëmtime neurologjike: mpirje, parestezi, humbje ekuilibri. Demencë në mungesë të zgjatur. Mungesa shpesh lidhet me keqpërthithjen (p.sh. në gastrit autoimun apo mungesë faktori intrinsek), jo vetëm me dietën. Burimet ushqimore: Burime vetëm shtazore: mëlçi, mish viçi, vezë, peshk, bulmet. Vegjetarianët striktë rrezikojnë mungesën dhe mund të kërkojnë suplementim.

11. MINERALET

12. Cfare eshte uji? Mini Presentation

13. MOLECULE Water is made of oxygen and hydrogen. There is one oxygen atom and two hydrogen atoms in a molecule of water.

14. UJI uji nga pikpamja elektrokimike është një dipol nga pikepamja biologjike, uji është një rregulaltor i vëllimit të qelizave dhe temperaturës së trupit

15. UJI uji mbulon 60% te peshes trupore,67% lokalizohet intraqelizor dhe 33% ekstraqelizor uji meret nëpërmjet ushqimit, pijet dhe metabolizmi. Tek të rriturit rekomandohet 1ml uje për kkal të konsumuar humbjet e ujit ndodhin nëpërmjet urinës, feceve, djersës, respiracionit

16. LIVING THINGS Water is vital to plant and animal life. Without water, life could not exist.

17. HUMAN BODY 60% of the human body is water. We need water to dissolve nutrients in our blood, protect important structures and maintain body temperature.

18. BURIMET E MARRJES 1 GR GLUCIDE I METABOLIZUAR=0.6 GR H2O 1 GR PROTEINA I METABOLIZUAR=0.4 GR H2O 1 GR LIPIDE I METABOLIZUAR=1.07 GR H2O

19. PERBERESIT E UJIT kalcium 20-200mg/L Natrium <20 mg/L Klor 42 mg/dite nga 2000 mg/dite kalium 2 mg/L

20. Tipi I  ujit Jonet mbizotërues Efektet terapeutike Sulfat  Sulfatet > 200 mg/l Lakasativ i lehtë Rrisin prodhimin e ac.biliar Ndihmojn uljen kolesterolit Kloruret Klorur >200 mg/L Ekuilibrojn traktin biliar, zorrët, mëlcin Kalcik Calcium > 150 mg/L Rekomandohet gjat procesit rritës, shtatzanisë, menopauzës dhe duhen shmangur kur konstatohen prezenc gurësh renal Magnezian Magnez >50 mg/L Veprim pastrues Bicarbonate Bicarbonate >600 mg/L Favorizojne procesin e tretjes dhe rekomandohen në cregullimet hepato-biliare Florinuar Fluor .1 MG/L Rekomandohet për parandalimin e kariesit dhe gjat shtatzanisë Sodik Natriumi > 200 mg/L Rekomandohet në rastet me aktivitet intesiv fizik POR duhet shmangutr gjat HTA Ferruginoze Hekuri >1 mg/L  Regomandohet në rastet e anemisë nga mungesa Fe, por duhet evituar në gastro-duodenite KLASIFIKIMI UJIT DUKE U BAZUAR NË PREZENCËN JONIKE

21. FORTESIA E UJIT Ujerat mineral klasifikohen në bazë të mbetjes së tyre në të thatë ose fikse d.m.th sasinë e kripërave të pranishme pas avullimit të plotë në 180grade Celcius

22. NDARJA SIPAS FORTESISE 1. ujëra minimalisht të mineralizuar me mbetje në të thatë , 50 mg/L. 2. ujë me minerale gjurmë me mbetje të thatë 50-500 mg/l. Janë ujra të shkëlqyer për konsum tavoline 3. ujë me przencë kripërash minerale ku mbetje të thata 500-1500 mg/L 4. uji mineral i pasur me kripëra mierale ku mbetja fikse është >1500 mg/L. Këto kategori ujrash mineral konsumohen posacërisht për qëllime kurative dhe me këshilla mjekësore

23. FALEMINDERIT! FOLLOW US -