SÀNG LỌC, CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ VÀ QUẢN LÝ SỐT XH DENGUE TẠI Y TẾ CƠ SỞ

Sốt xuất huyết Dengue(SXHD) là bệnh truyền nhiễm gây dịch do vi rút Dengue gây nên.

1. SÀNG LỌC, CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ VÀ QUẢN LÝ SỐT XH DENGUE TẠI Y TẾ CƠ SỞ BSCKII. Nguyễn Trung Cấp Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương

2. Đại cương sốt XH Dengue Sốt xuất huyết Dengue(SXHD) là bệnh truyền nhiễm gây dịch do vi rút Dengue gây nên . Có 4 typ VR Dengue: DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4 VR Dengue truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi đốt ( chủ yếu Aedes aegy pti ) Bệnh xảy ra quanh năm, thường gia tăng vào mùa mưa. Đặc điểm : s ốt, xuất huyết và thoát huyết tương, có thể dẫn đến sốc giảm thể tích , có thể dẫn đến tử vong .

3. Tác động của virus Dengue trên cơ thể 1. Giai đoạn ủ bệnh Muỗi đốt truyền virus qua nước bọt muỗi Virus xâm nhập vào đại thực bào mô (TB đuôi gai ) TB đuôi gai di chuyển về hạch bạch huyết , virus nhân lên tại đây 2. Giai đoạn sốt Virus phóng thích , lan tỏa vào máu ( Sốt cao ) Virus đến các TB đích ở tủy xương , gan , các mô khác  Tăng men gan , hạ BC, hạ TC sớm Khởi phát quá trình sinh kháng thể

4. Tác động của virus Dengue trên cơ thể 3. Giai đoạn nguy hiểm Đa số BN kháng thể trung hòa virus  hồi phục dần Giải phóng ồ ạt các hoạt chất trung gian (NS1, histamin , kinin , serotonin, cytokine), hoạt hóa bổ thể gây tăng tính thấm thành mạch Virus trực tiếp phá hủy tiểu cầu hoặc gián tiếp qua NS1, thực bào gây giảm tiểu cầu Hậu quả : Thoát dịch khỏi long mạch  cô đặc máu  sốc => Suy đa tạng . Xuất huyết do giảm TC Chú ý: Thoát dịch xảy ra trong 24-48h rồi tự hồi phục , Tốc độ thoát dịch không hằng định tùy giai đoạn và tùy từng BN

5. Tác động của virus Dengue trên cơ thể 4 . Giai đoạn hồi phục Đa số qua giai đoạn sốt sang luôn gia đoạn hồi phục BN có thoát dịch ở giai đoạn nguy hiểm sẽ giảm dần tốc độ thoát dịch  Tái hấp thu lại dịch Bạch cầu thường hồi phục vào ngày thứ 5 Tiểu cầu hồi phục dần ( thường sau ngày thứ 7) Có tình trạng ngứa do giải phóng Histamin , serotonin từ TC vỡ Nếu men gan tang không quá 5 lần , thường tự hồi phục không cần can thiệp

6. Diễn biến tự nhiên Sốt XH Dengue

7. Các giai đoạn lâm sàng SXH Dengue

8. WHO. Dengue Guidelines for Diagnosis, Treatment, Prevention and Control, 2009. WHO phân loại SXH Dengue và độ nguy hiểm 1 Thoát huyết tương, sốc và/hoặc tích tụ dịch, biểu hiện suy hô hấp Chảy máu nặng Suy đa tạng nặng SXH Dengue nghiêm trọng Sốt và kèm ít nhất 2 dấu hiệu : Nôn hoặc buồn nôn Nổi ban Nhức , đau mỏi cơ Dấu hiệu dây thắt dương tính Giảm bạch cầu Đau bụng Nôn dai dẳng Tích tụ dịch Chảy máu niêm mạc Vật vã, lừ đừ Gan to Tăng hematocrit với số lượng tiểu cầu giảm ? SXH Dengue KHÔNG CÓ DẤU HIỆU CẢNH BÁO SXH Dengue CÓ DẤU HIỆU CẢNH BÁO Bệnh nặng không thể dự đoán trước và có thể phát triển mà không có dấu hiệu cảnh báo 1 Phân độ Sốt XH Dengue

9. Chẩn đoán sốt XH Dengue 1. Giai đoạn sốt (Ngày 1-3) Sốt cao đột ngột, liên tục: Thường khó hạ sốt bằng các thuốc hạ sốt thông thường. Nhức đầu, đau mỏi cơ, đau khớp, đau nhức hốc mắt. Chán ăn, buồn nôn , tiêu chảy ở trẻ nhỏ . Da xung huyết (đỏ bừng mặt, cổ), có thể có ban đỏ . Dấu hiệu dây thắt (+) Xét nghiệm : Test NS1 (+), Test D egue IgM (-), B ạch cầu hạ

10. Chẩn đoán sốt XH Dengue Đa số các BN nhẹ Sốt giảm , Có thể sốt nhẹ pha 2 vào ngày thứ 5. BC hồi phục , TC hạ Men gan tăng , thường dưới 200 Test NS1 có thể (-); Test Dengue IgM có thể (+) sau ngày thứ 5. 6% số BN có diễn biến nặng Dấu hiệu cảnh báo: T hoát mạch: HCT tăng, tràn dịch MP,MB, đau tức vùng gan , đau bụng . Chảy máu : Giảm TC nhanh , c hảy máu cam, chân răng, nôn ra máu, đi ngoài phân đen. Giảm tưới máu và toan CH: Vật vã, lừ đừ, li bì , nôn ói nhiều ,t iểu ít , men gan > 400 Dengue nặng : Sốc Dengue Chảy máu nghiêm trọng Suy đa tạng (men gan > 1000, tổn thương não , tim , thận ) 2 . Giai đoạn nguy hiểm (Ngày 3-7 )

11. Phân nhóm xử trí Sốt XH Dengue 1. WHO. Dengue Guidelines for Diagnosis, Treatment, Prevention and Control, 2009; 2. Bộ Y tế Việt Nam (2023). Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị Sốt xuất huyết Dengue. Quyết định số 2760/QĐ-BYT. 3. Handbook of Clinical management of dengue - WHO

12. Xử trí S ốt XH Dengue tại y tế cơ sở 1. Giai đoạn sốt : Hạ sốt bằng các phương pháp vật lý và thuốc hạ sốt Không dùng aspirin, ibuprofen Bù dịch đường uống : ORS, nước trái cây Hạn chế tiêm truyền , không tiêm bắp Không cho ăn , uống những thức ăn gây khó khăn cho theo dõi XHTH: lòng lợn , tiết canh , các loại hoa quả siro có màu đỏ , đen Tránh bù dịch nhược trương

13. Xử trí S ốt XH Dengue tại y tế cơ sở 2. Giai đoạn nguy hiểm Theo dõi sát dấu hiệu cảnh báo , xét nghiệm CTM hàng ngày để đánh giá nguy cơ cô đặc máu ( tăng HCT) và hạ tiểu cầu Bù dịch nếu có dấu hiệu cô đặc máu Đ ưa đến BV tuyến cơ bản ngay nếu có dấu hiệu cảnh báo Bù dịch tích cực nếu có tình trạng cô đặc máu và thoát dịch nhiều Triển khai cầm máu tạm thời ( nhét meche mũi nếu chảy máu cam nhiều ) Ở tuyến điều trị cơ bản : Nếu nôn nhiều , không uống được và có dấu hiệu cô đặc máu : Truyền dịch theo phụ lục 4,5,6 của HD chẩn đoán , điều trị SXH Dengue của BYT ( Dùng dịch tinh thể , trẻ em 10ml/kg/h, người lớn 6ml/kg/h, theo dõi đáp ứng lâm sang, HCT để điều chỉnh dịch )

14. Xử trí S ốt XH Dengue tại y tế cơ sở 2. Giai đoạn hồi phục Không truyền dịch kéo dài , đăẹc biệt khi BN có dấu hiệu tái hấp thu . Nếu men gan không tăng quá 5 lần , hầu hết Bn tự hồi phục mà không cần can thiệp gì Nếu ngứa quá nhiều , có thể cho kháng histamine để giảm ngứa Một số rất ít BN có phản ứng viêm kéo dài ( sốt lửng rửng , mệt , men gan tăng kéo dài , CRP tăng ), có thể hội chẩn chuyên khoa để xử trí

15. Những điểm cần nhớ chính SXH trong 3 ngày đầu TC rầm rộ , Tets NS1 (+) nhưng ít BC nặng Ngày 4-7 sốt lui , Test IgM bắt đầu (+), có thể có diễn biến nặng : Tăng thấm thành mạch  Thoát dịch gây cô đặc máu và sốc Giảm tiểu cầu gây xuất huyết Sau ngày thứ 7, có thể có tái hấp thu dịch nếu lúc trước có thoát dịch Sau hồi phục , Test IgM (+) trong 1-2 tháng sau ; Test Dengue IgG (+) kéo dài . Trong giai đoạn sốt và BN nhẹ chỉ cần bù dịch đường uống , hạ sốt . BN Sốt XH giai đoạn sốt và BN nhẹ có thể điều trị ngoại trú , cần nhập viện nếu BN có bệnh nền , nhà xa BV hoặc ở một mình .

16. Những điểm cần nhớ chính Các dấu hiệu cảnh báo chỉ ra BN sắp diễn biến nặng : Cảnh báo thoát dịch : Gan to, đau tức vùng gan , đau bụng , thoát dịch ra màng phổi màng bụng , HCT tăng > 20%. Cảnh báo hạ TC và XH: TC giảm nhanh , XH dưới da, niêm mạc ( mũi , lợi , rong kinh ) Cảnh báo giảm tưới máu và toan CH: Nôn nhiều , lờ đờ , li bì , tiểu ít , men gan tăng trên 400 BN có dấu hiệu cảnh báo cần nhập viện điều trị ngay theo các HD của phác đồ CĐ-ĐT sốt XH của BYT. Đảm bảo điều trị liên tục trên đường vận chuyển Nếu BN có dấu hiệu cảnh báo không được xử trí kịp thời sẽ nhanh chóng diễn biến thành thể nặng Sốc Dengue Chảy máu nghiêm trọng Suy đa tạng BN Dengue thể nặng cần được xử trí tại các Trung tâm Hồi sức . Cần đảm bảo điều trị liên tục trên đường vận chuyển

17. NATIONAL HOSPITAL FOR TROPICAL DISEASES TRÂN TRỌNG CẢM Ơ N!