Un libro un concello percorrendo a provincia da Coruña

Mostra bibliográfica e selección dun libro por concello do total dos 93 concellos da Provincia da Coruña que se encontran dispoñibles na Biblioteca da Deputación da Coruña

2. Introducción
Unlibro,unconcello,percorrendoaProvinciadaCoruñaé
umpequenopercorridopolos93concellosdaProvinciadaCoruñaa
travésdunlibroquefaladoconcello.
Nestaguíaemostrabibliográficaamosamosunhaobrabibliográficaque
faladoconcello,bendendeopuntodevistahistórico,etnográfico,do
patrimonioouturístico;amosandoasítodososaspectoserecursosque
posúeaprovinciaaolongodosseupercorridoporcadaundos
concellos.
Ademáisdunlibroporconcello,amosamosunhapequenaintroduccióne
descricióndaentidadeeunhaselecciónfotográficadoslugaresmáis
importantesdomesmo.
AfinalidadeédarvisibilidadeatodososconcellosdaProvinciada
Coruña,atravésdassúasobrasequeseencontrandepositadasna
BibliotecadaDeputacióndaCoruña.
AmostrabibliográficaencóntrasenovestíbulodaBibliotecada
DeputacióndaCoruña.

3. www.dacoruna.gal/biblioteca

4. A Baña
GAL/10452
A Baña
OConcellodaBaña,formaaComarcadeBarcala,
conxuntamenteconNegreira.
Estásituadonunfermosovalcon15parroquias;
posúevestixiosarqueolóxicoscomoosCastros
daBañaeLañas,asmámoasdeFerreiros,etc.
Foiunhazonaintensamenteromanizada,oquese
desprendedasúatoponimia.Apresenzade
núcleoscomoSuevoseFrancosdanfe
doasentamentodepobosbárbaros.Naépoca
medievalfoibercedosTrastámara,dominiodos
señoresdeAltamira;personaxescomoXelmírez
ouaraíñaUrracadanconstanciadunmomento
florecente.Orománicoeogóticodeixanasúa
pegadasobretodonasigrexas;comezapoisunha
épocadeflorecementonoséculodeouroque
continuaránoséculoXVI,conconstrucións
palacianascomoopazodeLeis.NoséculoXVII,
sobretodonoperíodobarroco,houbooutro
momentoflorecente;destacanastorres-
campanariodasigrexas(Fiopáns,Monte).
Istodápasoaépocasdedecadenciaeconómicae
política,reformasnasúamaiorpartedebidas
ásguerrasdaindependenciaecarlista,ás
incautaciónsdebenseclesiásticosede
confrarías,asícomoásubadeimpostos.
ExanoséculoXX,continuandocoadecadencia,esta
terraconseguesobrevivircoaagricultura,a
gandaríaetaméncoaemigración.
Máis información en: http://concellodabana.gal
Amosaesta terra coa
súapaisaxe, historia,
monumentos,
facendoun
percorrido polassúas
parroquias.
www.dacoruna.gal/biblioteca

5. A Baña
Pazo de Leis
Igrexa de San Vicente de A Baña
Ayuntamiento y Plaza de San Vicente
Igrexa do Castro
Área Recreativa de Chans
Pila e sartego en Santa María de Ordoeste
Cruceiro de San Cibrán de Barcala
Pazo de Ferraces
Ponte de Nantón
www.dacoruna.gal/biblioteca

6. A Capela
ACapelaéunconcellosituadoónortedaprovincia
daCoruña,queabarcatresparroquias:
OvisitaraSerradoForgoselo,atopamosaigrexade
SanBoulodeCaaveirodoséculoXIII,xuntoárea
recreativadoCurro.Polocentrotranscorreorío
Belelle,enaparteMáisaltapodemosfaceraruta
deCernada.Caraaooeste,estáaigrexadeSanta
MaríadeCabalar.
AtopamostaménaantigaferreríaoMachucode
Cabalar,eaárearecreativadeFormarizsituadaá
beiradoponteCoberto.Antesdechegar
pasaremosporRíoCuberto,unbonitobosque.
NosarredoresdasNevestemosaárearecreativa
deVosPicos,acapeladasNevesorixinalmente
doséculoXIII,aigrexadeSantiagooueMuseo
EtnográficodaCapela.
OsmuíñosdoSesínedoTeixido,desdeosquese
podebaixarataacentralhidroeléctricaA
Ventureira.
OMáisinteresanteetodaazonadasFragasdoEume
eoMosteirodeSanXoándeCaaveiro,encaixado
entreosdesfiladeiros,foiunhaColexiataRealde
estilorománicoquealbergouaoscóengos
RegularesdeSanAgustíndurantevariosséculos.
VeremosocanóndoEume,oencoroouafervenzade
Morixoso.Taménpodemosvisitaromuseo
etnográfico,paracoñecerahistoria,costumese
antepasados.
Máisinformación en : http://www.concellodacapela.es
As Pontes ; Somozas ; A Capela
Xosé Luís y J.M. Laredo, Efrén Vázquez Vázquez
GAL/2652
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
www.dacoruna.gal/biblioteca

7. A Capela
Mosteiro San Xoán de Caaveiro
Fragas do EumeÁrea Recreativa Os Picos
Capela das Neves
Escolas de Barreiro
Igrexa de Santiago da Capela
Herrería Machuco de Cabalar
Miradoriro de Teixido
Ponte do Coberto
Cruceiro de Santa María de Cabalar
Central da Ventureira
www.dacoruna.gal/biblioteca

8. A Coruña
La Historia y descripción de la ciudad de La Coruña
Antonio Rey Escariz
GAL/7981
Paseopracenteiro
polacidade da
Coruña, coñecera
súahistoria.
ACoruña1éunhacidadequepertenceáGaliciaeéacapital
daprovinciahomónima.
Contaconcontornasnaturaisondepoderpracticardeportes
comooGolf,aHípicaeosdeportesNáuticos,ou
percorreroseuPaseoMarítimoeachegarseapraiascomo
asdeRiazor,oOrzánouadeSanAmaro.
DestacaasúaTorredeHércules,unfarodaépocaromana.Ao
redorhaiunparqueescultóricoconobrasrelacionadasco
mundodanavegacióneamitoloxía.Mirandoapoñente,
distíngueseomontedeSanPedroenopaseomarítimo,o
ObeliscoMillennium.PretotemososmuseosAquariume
aDomus.
PartindodaaestacióndetrendeSanCristóbal,quedestaca
polasúafachadadeentrada,paseamosataoParquede
SantaMargarita,ondeestáoPlanetarium,omuíñode
vento,unhórreoeunsxardínsespectaculares,asícomaa
fervenzadoPalaciodeOpéradaCoruña.Continuamos
polaPrazadeLugoondeatoparemosedificios
modernistas.SeguindopoloQuioscoAlfonsoeATerraza.
ContinuandopoloportochegamosaPrazadeMaríaPita
coaestatuadaheroínaMaríaPita,oPalacioConsistorial,
eacasadoReyeábeiraatopamosaIgrexadeSanJorge.
Mergullámonosnacidadevella,rúasquenosfalandosantigos
gremios,podemosvisitaraIgrexadeSantiago,aprazade
Azcárraga;aColexiatadeSantaMaría,moipróximaao
MuseodeArteSacra;ouaprazaeconventodeSanta
Bárbara,conxuntodesingularbeleza.Aproximarémonos
aoXardíndeSanCarlos,ábeiradoMuseoMilitareda
FundaciónLuísSeoane,parquerománticoebo
miradoiro,dendeondeseoteaocastelodeSanAntón,
fortalezaquealbergaoMuseoArqueolóxicoeHistórico.
Máis información en : http://www.coruna.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

9. A Coruña
Torre de Hercules
Miradoiro de San Pedro
Castelo de San Antón
Fervenza do Palacio da Opera
Estatua de Maria Pita
Vista das praias e Paseo Maritimo
Galerías de la Marina
Casas entorno Plaza de Lugo
Praza de María Pita
Colexiata de Santa María do Campo
Kiosko Alfonso
Praza de Azcárraga
Xardíns de San Carlos
www.dacoruna.gal/biblioteca

10. A Laracha
Laracha, Coristanco
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/3819
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
LarachaéunmunicipiodaProvinciadaCoruña
situadonaparteorientaldacomarcade
Bergantiñoserepárteseentreceparroquias.
OsrestoshistóricosMáisantigosqueseconservan
correspondenaoperíodomegalítico,aíndaquea
maioríadelessondoneolítico,entreosque
destacamos:túmulodoCruceiro(Lendo),mámoa
deFofelle(Lestón),mámoadaFraga(Lendo),
túmuloFunerarionaMedorra(Coiro),túmulodas
MedorrasnaFerreira(Montemaior),túmulo
megalíticoOFornodosMourosenSilvoso
(Soandres),PedraFitadoLoureiroouPedrado
Gicho(Erboedo),medorradocoutodeOuteiro
(Montemaior),túmulodeCarboeiroenPortela
(Erboedo),AMedorradoCodesoenVilariño
(Montemaior)etúmulodasRebuceiras(Lemaio).
OpobodeCaióncoasúapraiaeoporto,vernocentro
opazodeCaióneaigrexadeSantaMaríado
SocorroouvisitaromuseodoMar.Nosarredores
atópaseoSantuariodosMilagresdeCaión,onde
peregrínasetodososanosnasúacoñecida
romaría..
AárearecreativadeGabenlle,ondehaiunparque
infantil,abundantesmesasebancos,eunpaseo
fluvialnoqueveremosvariosmuíños.Taménestá
omiradoiroeárearecreativadeSantaMartaeas
ruínasdunhaantigacapela.
Encantoaopatrimoniorelixiosodestacaomosteirode
SanPedrodeSoandresdoséculoXIV.Tamén
atoparemosoutrasigrexasecapelascomoadeSan
RoquedaPenaouSantaMargarita,xuntoáfonte
deSantaMargarita.
Máis información en : http://www.concellolaracha.com
www.dacoruna.gal/biblioteca

11. A Laracha
Caión
Igrexa de Soutullo A Laracha
Igrexa de Santiago de Vilaño
Concello da Laracha
Praia Arnela
Ermida de San Roque
Área recreativa de Gabenlle
Pazo de Caion
Rectoral de San Pedro de Soandres
Miradorio de Santa Marta
Santuario dos Milagros
www.dacoruna.gal/biblioteca

12. A Pobra do Caramiñal
La Puebla del Caramiñal : un mirador sobre la Ría de Arosa
Manuel Domínguez Fontán
BM/135
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
APobradoCaramiñaléunmunicipiosituadoao
suroestedaprovinciadaCoruña,nacomarca
doBarbanza.Contaconcincoparroquias.
ÉmoicoñecidapolaProcesióndoNazareno(tamén
chamadadas'Mortaxas'ouMortajas)quese
celebraoterceirodomingodesetembro,
ademaisdesercoñecidataménpolapraiade
Cabío.
Noqueconxuntosarquitectónicos-históricos
podemoscontemplarmoitoscruceiros,igrexase
pazos,destacandoentretodosaTorrede
Bermúdez,eopazoTorredeXunqueirasdo
séculoXV,ambososdeclaradosBIC.
AsigrexasMáisimportantesdentrodocentro
históricosonaigrexadeSantiagodáPobrado
DeáneaigrexadeSantaMaríaaAntigado
Caramiñaleencantoapazoscabedestacaro
PazoCasaGrandedeAguiareoPazodoCouto.
Encantoaespazosnaturaiscabedestacaromonteda
CurotaeaspiscinasnaturaisdoríoPedras.
PretodeaquíestáopetróglifodaMiserela,
podémoloverdecamiñoásruínasdo
eremitoriodeSanXoándeLesón.
OprimeiromiradoiroqueatopamoséodaCurotiña,
ouMiradoiroVale-Inclán.Nacimapodemos
gozardunhasboasvistasdaríadeArousaeao
valdoríoPedraseríoBarbanzadesdeo
miradoirodaCurota,Máisadianteestáo
miradoirodeVosForcados,facendofronteira
conRibeiraePortodoSon.
Máisinformación en : http://www.apobra.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

13. A Pobra do Caramiñal
Curro do Barbanza
Pobra do Caramiñal
Miradoiro da Curota
Piscinas naturales del Rio Pedras
Praia de Cabío
Fervenza río de San Xoán
Ponte de A Misarela
Capela da Mercé Casa Grande de Aguiar
Cruceiro de Moldes
Igrexa de Santiago da Pobra do Deán
Torre de Bermúdez
www.dacoruna.gal/biblioteca

14. Abegondo
Abegondo : un curruncho das Mariñas
X.X. Rocha Carro
GAL/6275
Da a coñecer a
riqueza cultural,
histórica,
xeográfica..., do
pobo.
Abegondo,terraentreríos,-Mero,BarcéseGobia-
estáenmarcadodentrodacomarcanaturalde"As
MariñasdosFrades“.Estáintegradopor19
parroquias.
DestacanasúaxeografíaoencorodeCecebre,ocal
estádeclaradoLIC,ondesepodenobservardesde
CrendesdiversasespeciesdeavesatravésdaRuta
OrnitolóxicadoBosqueAnimado.Podemosver
taménoencorodeBeche,nocalhaiunparque
fluvialondesepodepracticarpescadeportivae
piragüismo.
NosarredoresdoencorodeCecebreatopaseoPazode
Orto,PazodeMacenda,PazodeSanPedrode
CrendesdoséculoXVIIIouaigrexadeSanPedro
deCrendes.
AigrexadeSanTirsodeMabegondoemoipreto
desta,oPazodeQuirogaeoPazodePastoriza
queconténunhacapeladoséculoXVIII.
EnAbegondocabedestacarábeiradaigrexadeSanta
Eulaliauncruceirodoano1787coñecidocomo
CruceiroBonito.
OPazodeFigueroaeenSarandósexisteunhaCasa
Grande,oCasarónde"OuConvento",aCasade
FelipeII,aigrexadeSantaMaríadeSarandós,e
undoselementosmáisinteresantescomoéa
TorredeBordeldacalhaiunhalendachamadao
TributodasCenDoncelas.
OutropatrimonioadestacaréoPazodePretoen
Cullergondo,asigrexasdeSantaEulaliadeLeiro,
SanSalvadordeViósouadanosaSeñorada
SaletaenPresedoenosuradeSanPedrode
VizoñoeoPazodeVilacoba.Sábesequehoubo
asentamentoscastrensesenVizoño,Cerneda,
Mabegondo,Abegondo,Cos,Crendes,Ortoe
Meangos,aíndaqueenmalestadoousenescavar.
Máis información en : http://www.abegondo.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

15. Abegondo
Vista aerea de Abegondo, Embalse de Cecebre Igrexa de Santa Eulalia de Abegondo
Ayuntamiento
Torres de Burdel, Sarandóns
Pazo de Quiroga, San Tirso de Mabegondo
Observatorio de Aves no encoro de Cecebre
Capela de San Marcos
Casa da Cerca
Cruceiro Bonito
Igrexa de Santa Cristina de Montouto
Pazo de Crendes
Ponte de Beldoña
Cruceiro de San Paio
www.dacoruna.gal/biblioteca

16. Ames
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
A Baña ; Val do Dubra ; Ames
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/2627
AmeséunmunicipiodaprovinciadaCoruña,que
pertenceácomarcadeSantiagodeCompostela,
Repárteseenonceparroquias.
ContacoapraiafluvialdeTapiaeatópaseincluído
noCamiñodeSantiago,narutaSantiagode
Compostela-FinisterreenoCamiñoPortugués.
Existenvariospazos,comosonoPazodeLens,Pazo
deLeboráns,PazodeQuintánseoPazodá
Peregrina.Pretodesteúltimo,enBertamiráns
atópaseacasaondeviviuRosalíadeCastro.
Pódenseverdiferentescruceiros(SanLorenzode
Agrón,dePiñor,deSura...)eigrexas,comoas
deSantoTomeideAmes,SantaMaríade
Trasmonte,SanCristobodeTapiaouSan
LourenzodeAgrón.AscapelasdaMagdalenae
deSanXosé.
Naarquitecturapopularsobresaenaspontese
PontemaceiraeamedievaldeAugapesada.
Existennumerosasfontes,castros,petosde
ánimas,comoodeSanPedrodeBugadilloouo
deSanXoándeOrtoño,pombais(Trasmonte,
Ames,Ortoño,Lens),lavadoiroscomaode
Arufe,dePiñor,deQuintáns.Nosmuíños
sobresaenodaPonteNova,odeSantaMaríade
Ameixenda,Covas,entreoutros.
Máisinformación en : http://www.concellodeames.gal
www.dacoruna.gal/biblioteca

17. Ames
Ponte Maceira
Pazo de Leboráns, Trasmonte
Cruceiro de Lens
Petroglificos de Oca
Pazo da Peregrina
Capela de San Mauro
Casa de Rosalía
Igrexa de San Tomé de Ames
Ponte medieval de Augapesada
Lavadoiro
Muíño de Ortoño
Praia fluvial de Tapia
www.dacoruna.gal/biblioteca

18. Aranga
Guíaque recolle
os recursos
naturais e
culturais do
concello.
Guía dos recursos naturais e culturais do concello de Aranga
GAL/11249
ArangaéunmunicipiodaprovinciadaCoruñaqueformaparte
dacomarcadeBetanzos.Contacon6parroquias.
NopatrimonioarqueolóxicopretoáermidadeSanVitoriohai
varioscamposdetúmulosdolménicoseuncastro.Na
CostadoSalhaipetróglifos,mámoaseoutrosrestos.En
FervenzasexistenoscastrosdeValló,Casarelloseodas
CotorraseoutroenMuniferral.Atopáronsetodotipode
restosarqueolóxicosnosarredoresdeOMatogueira.No
lugardeFloresfoiatopadountorquescastrexodeouro,no
lugarondesesupónqueexisteuncastro,enFeás,xuntoá
capeladeSanRoque.
PartimosdaermidadeSanVitoriodosCaínzos,coseucruceiro
eapoucosmetrosapisadadeRoldán,unpersonaxe
lendarioquedeixouesapegadaaobaixardoseucabalo.
PasamospolovaldeCambáscoasúaigrexaparroquialde
SanPedroefacemosunhaparadanomiradoirodeVieiro.
Chegamosapontequedánomeaolugar,oPonteArangae
aigrexadeSanPaio.SeguimospolaermidadeSan
SalvadordePereiraepolaribeiradoMandeo.
NoValdeCambás,polaribeiradoríopasandopolopontedo
Muíño,atravesamosaFragadásBarbudasparachegará
fervenzadeRegodáPanca,taménpodemosdesviarnos
paraverafervenzadePozoCastroRodicio.Aigrexade
SanCristovodeMuniferraleterminaenponteXielas
pretodaminicentralhidroeléctrica.Seseguimosaestrada
podemosveraigrexadeSanPedrodeFeás,edesdeaquí
haiuncamiñocaraaoríoquenoslevaaunhaspequenas
covas.EnFervenzasatópaseaigrexadeSanVicentee
unhasfervenzas.EnReboricaestáaermidadeSan
AntonioeporúltimoenCastelápodemosveraponte
velladaCasteláeoencorodaCastelá,pretodaigrexade
SanLourenzodeVilarraso.Existenvariaspazosoucasas
grandesdeinterese,comoéadoVinculeiro,nonlugardá
Lagoa.
Máis información en : http://www.aranga.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

19. Aranga
Fervenza de Rego da Palanca
Capela de San Antonio de Reborica
Cruceiro de San Paio
Fonte da Milagrosa
Igrexa de San Cristovo de Muniferral
Pazo do Vinculeiro
Ponte de Aranga
Miradoiro de Vieiro
Pombal Da Reitoral De San Paio
Capela Pereira
Area recreativa Ponte-Aranga
Pisada de Roldán.
www.dacoruna.gal/biblioteca

20. Ares
Recunchos, paisaxes,
veciños, festas, loitos,
emigración, historia,
costumes e
tradicións..., perfilan a
crónica gráfica de
Ares.
Ares : memoria gráfica
GAL/10160
AreséunmunicipiocosteirodaprovinciadaCoruñaque
ten4parroquias.
Existenrestosdeunacasaromanaedeunafábricade
salgaduraáalturadoSeixo.Ademaisoantigocamiño
empedrado,desdePontedeumeporRedesa
Mugardos,eraunhavíaromana.
Contacunestiloarquitectónicomoiorixinal,concasas
dunhasoaplantaegaleríasdemadeirapintadade
coresvivas.Todovesesalpicadoporedificiosde
arquitecturaindiana.Oúnicoedificiosingularsonos
restosdunhaantigatorresituadaaofinaldoespigón,
endirecciónaEstacas.
PodemospercorreracostaataPuntaSegaño,ondese
atopaabateríadeSegaño,echegaremosa
Chanteiro.DesdeaermidadeChanteirodoséculo
XIV,podemossubirparaveroMosteirodeSanta
CatalinadeMontefarodefinaisdoséculoXIV,e
visitarasdiferentesbateríasmilitaresdazonacomo
adaBailadora,ábeiradacalhaiunmiradoiro.Se
seguimospolacostaataPuntaCoitelada,ondeestáa
bateríadeSudova.Continuamosocamiñocaraos
cantiispróximosaCervás,ondeseatopaaCovadúas
MourosenointeriorchegaremosáigrexadeSan
PedrodeCervás.
Nocentrodomunicipioatópaseacapital,opobodeAres,
ocalcontaconportoeclubnáutico.Nosarredores
existenvariaspraiascomoABarrosaenfronteácal
seatopanosillotesdasMirandas.Outrassonade
Chanteiro,Ribada,Ares,Seselle,ORaso,
Sabadelle…EstáaigrexadeSanJoséena
desembocaduradoríoXunqueiraestáaponteda
Ciscada.NesteríoatópanseoshumidaisAXunqueira
,queéunparquefluvial.Outrospuntosdeinterese
dearquitecturacivilerelixiosasonaigrexadeSanta
EulaliadeLubre,adeSanVicentedeCaamoucoou
opazodoPiñeiro,senesqueceropintorescopobode
Redes.
Máis información en : http://www.concellodeares.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

21. Ares
Redes
Bateria de A Bailadora
Vista aerea de Ares
Igrexa de San Vicente de Caamouco
Ermida da Virxe da Mercede
Praia de Chanteiro
Batería de Segaño
Casa con galerías
Casa Indiana
Cruceiro de Chanteiro
Praia Os Calados
Ponte da Ciscada
www.dacoruna.gal/biblioteca

22. Arteixo
Faiunpequeno
percorrido
polosrecunchos
do concello.
Arteixo de onte a hoxe
GAL/6613/1-2
ArteixoéunmunicipiodaProvinciadaCoruña
quecomprendetreceparroquias.
Aimportanciadaculturacastrexareflíctesea
travésdoscastrosdasCroas(Armentón),
Figueiroa,LaxobreeAPenouqueira
(Arteixo),OPetón(Chamín),Castelo
(Lañas),MiróneVigo(Larín),oCotode
SantaLocaia(Loureda),Freón
(Monteagudo),Canzobre,SantaIcíaeAs
Croas(Morás),RañobreeGalán(Oseiro),o
castrodePastorizanestaparroquia,Castelo
(Sorrizo),OCociñadoiroeOPuntido
(Suevos).
Dorománicotemosunhaimportante
representaciónatravésdasigrexasde
Santaia(Chamín),SantaMariña(Lañas),
SanTomé(Monteagudo),SanTirso
(Oseiro);artenaquetaménsepodeincluír
aPontedosBrozos.
Outrospuntosparadestacarsonasigrexasde
SanTirsodeOseiro,SantaMaríadeLañas,
ambasasdoséculoXII,adeSanEstevode
MorástaméndoséculoXIIposiblemente
ouopazodeAnzobre.Caraaosurestáo
miradoirodeSantaLeocadiaeentre
BarrañáneValcovoomonteAngradesde
ondetemosboasvistasdeboasparteda
costadeArteixo.
Máis información en : http://www.arteixo.org/
www.dacoruna.gal/biblioteca

23. Arteixo
Ponte dos Brozos
Praia de Valcobo
Poligono industrial de Sabón
Catalexo de Sabón
Igrexario de Barrañan
Igrexa de San Tomé de Monteagudo
Area de recreo de Meicende
Miradoiro do Monte de O Cruceiro
Pazo de Anzobre
Igrexa de Santa María de Loureda
www.dacoruna.gal/biblioteca

24. Arzúa
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Arzúa
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/2665
ArzúaestáaosurdaprovinciadaCoruña.Nesadirección
lindacoconcellodeSantisoecoaprovinciade
PontevedradaqueaseparaoríoUlla,limitando
concretamentecomunicipiodeViladeCruces.Ao
nortedeArzúaestánosconcellosdeFradese
Boimorto,conesteúltimofaifronteirataménpolo
leste,xuntoaMelide,eporpoñentefailímitecos
municipiosdeTouroeOPino.
Arzúafoioberceondenaceu,grazasaFestadoQueixo,o
queixocondenominacióndeorixeArzúa-Ulloa,un
dospiareseconómicos.ArzúaéaTerradoqueixo,ao
tempoque,DestinoVerdeePórticodeCompostela.
Poloterreoarzuánrepártensemultitudedecapelase
igrexasnasqueaíndaseconservapartedasúaantiga
fábricarománicaeosretablosqueornanosseus
altaresproceden,candomenos,doséculoXVIII.
Cantoáarquitecturacivil,Arzúaétaménunha
paisaxericaenconstruciónstípicasdazona,casas
señoriaise,comonon,edificiosdestinadosapousada
deperegrinos.
Arzúaconservaimportantesmasasdebosqueautóctonoe
moitascarballeirasmilenariassonescenariode
sonadasromaríascampestres.Aoredordos
santuariosDaMota(naparroquiadeSantoEstevodo
Campo),daFonteSanta(nadeLema)edeSanXoán
deNavas(enPantiñobre),atopamosaíndacarballos
milenariosque,coassúasacolledorassombrasea
solemnidadedassúasrexasfiguras,abeiranledas
celebraciónspopulares,lendasetradicións.
Máis información en : http://concellodearzua.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

25. Arzúa
Capela de Fontesanta
Cruceiro da Saleta
Igrexa Parroquial de San Cristovo de Dombodán
Muíños de Lema
Museo Vivente Do Mel
Palomar de Curiscada
Pazo de Brandeso
Área de Recreo de Ribadiso
Capela da Fontesanta
Fervenza das Hortas
Capela da Madalena
www.dacoruna.gal/biblioteca

26. As Pontes de García Rodríguez
As Pontes de García Rodríguez :
crónica de un pueblo distinto
Jose Antonio Parrilla
GAL/8469
As Pontes semella un
val, unhas montañas,
un río, unha mina e
unha central. Pero é
máis, porque os pobos
teñen personalidade,
configurada a traves
dos séculos pola terra,
a historia e a xente.
AsPontesestásituadonosectornororientalda
provinciadaCoruña.Contacon13parroquias.
Contacunimportantepatrimonioprehistórico,
destacandoosenterramentosmegalíticosna
concadasPontesenaSerradeForgoselo.
OríodeMáisimportanciaéoEume,ocalformaos
encorosdeRibeiraeodoEume.Rodeandoo
encorodoEume,podemosvisitarasFragasdo
Eume.Atopámostaménafervenzade
PainceirasexanoencorodoEumeafervenza
deMorixoso,asícomaadeSomede.
Destacanapresenzadepontes,apontedeGarcía
RodríguezsituadopretodaigrexadeSanta
María.MoipretoapontedeIsabelIIsobreo
ríoEumeeapoucosmetrosdomuíñode
Alende,eapontemedievalsobreorío
Chamoselo.OutrassonadosFerros,daPresa
deAlende,dosChaos,daFraga....
Tivomoitaimportanciaaminadelignito,hoxeen
díaconvertidaenlagoaartificial,nacalsepode
gozardapraiadoLago.
Nopatrimoniorelixiosocontaconnumerosas
capelascomaadeSantaMaríadeVilavella,San
MamededeSomede,SanPedrodeEume,Santa
MaríadeRibadeume,osRemediosde
Maxarrón....
Máis información en : http://aspontes.org/es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

27. As Pontes de García Rodríguez
Cruceiro da Capela do Carme
Igrexa do Poboado das Veigas
Parque de A Fraga o A Fraga de Dona Rita
Ponte de Isabel II
Área Recreativa de O Caneiro
Arquitectura popular de Vilavella
Casco Vello de As Pontes
Fraguas do Eume
Igrexa Parroquial de San Xoán do Freixo
Encoro da Ribeira
Fervenza de Painceiras
www.dacoruna.gal/biblioteca

28. As Somozas
As Pontes ; Somozas ; A Capela
Xosé Luís y J.M. Laredo, Efrén Vázquez Vázquez
GAL/2652
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
AsSomozaséunmunicipiodaprovinciadaCoruña,
quepertenceácomarcadeFerroletem4
parroquias.
OhistóricopicodeOMarbán,olugardesdeondeos
habitantesdivisabanosveleiroscoasdoncelas
cativadaspolosmouros.Outrospicosde
interesesonPenadúasLadrónseGradoi.A
MámoacirculardeMarbánsituadanasladeiras
desemontecompostapordúasmurallas,un
antecastroefoso.Nasinmediaciónshaivarios
muíños,eólicosepódesegozardunhasfermosas
vistasdovaledolagodasPontes.Asáreas
recreativasdeOCarballoeAQueiroga.
OsMachucosnoslugaresdeSilvao,Machucoe
Queiraquecontabancunenxeñoespecialpara
oslaboresdáantigaferreríaaproveitando
fórzaadaaugadosríoscanalizada.OMuíñode
Veiga,unmuíño-vivendaqueconservagran
partedaedificaciónorixinalenpedraeostres
muíñosdoconxuntonaparteinferiorpara
moertrigo,milloecebada.
Naarquitecturarelixiosadestacanasigrexasde
SantiagoSeré,deAsEnchousas,deSeixasede
Recemel.OscruceirosdeAIgrexa,de
Loureiros,deAToca,deSeixas,deRecemel.
TaménascapelasdePastoriza,deVilachave,de
SanRoque,doCampo,deSanIsidro,de
RecemeledeAToca.
Naarquitecturacivil,destacaaCasaGrandede
EnchousaseaescolaAuroradeAsSomozas.
Máis información en : http://assomozas.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

29. As Somozas
Casa Grande de Enchousas
Cruceiro dos LoureirosIgrexa de Santa María de Recemel
Capela de San Marcos en Vilachave
Paseo fluvial
Área recreativa “O Carballo”
Cruceiro de Toca
Igrexa de San Roque
Hórreo
Igrexa de Santiago Sere
Fonte da vila
www.dacoruna.gal/biblioteca

30. Bergondo
Bergondoé unlugar
marabillosopara vivir.
As súasexcelentes
comunicacións, as súa
localizaciónxeográfica
e o seu patrimonio
histórico...
Descubrir Bergondo
GAL/14051
BergondoéunmunicipiodaprovinciadaCoruña,
contacon9parroquias.
Testemuñodeasentamentosprerromanossono
castrodeReboderoemOuces,Bergondiñonade
Bergondo,VosFornos,enSanJuandeLubre,o
deCarrio(Bergondo),SantaMartadeBabío,San
FizdeVixoi,MonteceloePazosenMoruxo,eo
castrodoMontedáFameenGuísamo.
Undosprincipaisrecursosnaturaiseturísticossonas
súaspraiascomaaPraiadeGandarío,ado
Pedrido,adoRegueiroeadaCabana.
Encantoáarquitecturarelixiosacadaparroquia
contacoasúaigrexa,destacamosasdeSan
SalvadordeBergondo,SantaMaríadeCortiñán
eSanXoándeOucesentreasdemais.OMáis
importantedestaarquitecturaéoMosteirode
SanSalvadordeBergondodefinaisdoséculo
XII,deestilorománico.
Dentrodaarquitecturacivilpodemosfalardospazos,
oPazodáLagoapretodapraiadeGandarío,o
PazodoCasal,situadoenfrontedaigrexa,o
PazodoCurroenMoruxo,oPazodeAldaoen
Fiobrequetenunsbonitosxardínseporúltimo
oPazoMariñánásbeirasdoMandeoqueestá
declaradoconxuntohistóricoartístico.
Tenfamadehabilidososxoieiroseprateirosxadesde
oséculoXVII,hoxeacolleasMáisimportantes
fábricasdexoiasdeGalicia,unhaxoiería
artesanal.
Máis información en : http://bergondo.es/es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

31. Bergondo
Capela do Carme de Babío
Praia de Ganadarío
Pazo de Armuño
Ponte do Pedrido
Mosteiro de San Salvador de Bergondo
Xardíns do Pazo de Mariñán
Igrexa de San Xoan de Ouces
Chalet das Palmeiras
Centro Cultural A Senra,
www.dacoruna.gal/biblioteca

32. Betanzos
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Betanzos
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/2639
BetanzoséunmunicipiodaprovinciadaCoruñae
capitaldacomarcahomónima.Contacon7
parroquias.Contaconnumerososrecursos
paisaxísticos,perodestacaaRíadeBetanzoseos
dousríosqueneladesembocan:oMandeoeo
Mendo.
OCastrodoMonteouIllobre,odeXanRozo,daGraña,
deUntiaeodeObre.
Naarquitecturarelixiosa,contacoasIgrexasdeSantiago,
SantaMaríadeAzogue,SantoDomingoeadeSan
Francisco.OsartegodeFernánPérezdeAndrade,o
ConventodasAgustinasRecolectaseaIgrexada
NosaSeñoradoCamiño-OsRemedios.Taménas
igrexasrománicasdeTiobre,BravíoePontellas.
OparqueoPasatempocompendiodosaberdaépoca.
AsiloseescolasparaosMáisnecesitados,lavadoiros
públicosegratuítos,etc
NasconstrucciónscivíssobresaenoEdificioArquivo-
Liceo,oHospitalSanAntoniodePadua,aCasaDon
JuanGarcíaNaveira,aestatuadosIrmánsGarcía
Naveira,aCasaNuñez,aCasaConsistorial,asCasas
GóticasdaRúadaCerca,oPazodeBendaña,oPazo
deLanzós,APortadaVila,adaPonteNova,do
CristoeadaPonteVellaeafontedaDiana
Cazadoraentreoutras.AsprazasadosIrmáns
GarcíaNaveira,adaConstitución,eadeFernán
PérezdeAndrade“oBo”.
AssúasfestasdeclaradasdeIntereseTurísticoNacional
colanzamentodoGlobonanoitedo16deagosto,
globodepapelMáisgrandedomundoeosRetallos
FluviaisaosCaneiros.
Máis información en : http://www.betanzos.net/
www.dacoruna.gal/biblioteca

33. Betanzos
Igrexa da Nosa Señora do Camiño-Os Remedios.
Igrexa de San Francisco.
Praza da Constitución
Estatua dos Irmáns García Naveira
Pazo de Lanzós
O Pasatempo
Globo de San Roque
Os Caneiros
Convento Agustinas Recoletas
Fonte de Diana
Ponte Vella das Cascas
Sartego de Fernán Pérez de Andrade
Torre do Reloxo
www.dacoruna.gal/biblioteca

34. Boimorto
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cesuras, Mesía, Boimorto
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2676
BoimortoéunconcellodaCoruña,atópasena
comarcadeArzúaeten13parroquias.
ExistenvarioscastroscomoosdeDormeáe
Corredoiras.Taméncabenomearomiliario
romanoatopadonosanos80,quedatadoséculo
III,ocalestánopobodeBoimorto.
Entreosseusespazosnaturais,podemostomarnosun
descansonaárearecreativaponteCastro,Ou
Refuxio,acalcontacunhapraiafluvialcon
lugaresparacomer,outradasáreasrecreativasé
adeCorredoiras,moipretodafronteiraeste.
Sonnumerososospazoseasgrandescasasde
labranza,sobresaeopazodeVilanovaen
Dormeá,queposueunhadasbalconadasMáis
fermosasecunhasvistasespectaculares.Outros
sonopazodeLiñeiro(OsAnxeles),acasado
Boido(Boimorto),PazodoRegode
pazo(Boimorto).
Outrodosgrandesatractivoshistoricoséa
arquitecturaeclesiástica.AigrexadeSanBlas,
sitanolugardeOpriorato(Dormeá)eaigrexa
deSta.MariadeSendellesonaspezasmais
significativas.Taménexistenoutrasnorestode
parroquiascomoadeSanCristovodeDormeá,
SanMigueldeBoimil,SantaMaríadeVos
ÁnxelesouSantiagodeBoimorto.
FroitodacolaboraciónentreoConcelloeLuzCasal
naceunoano2012unFestivalque,faide
Boimortoocentrodeatencióndopanorama
culturalespañol.
Máis información en : http://www.concellodeboimorto.es/es
www.dacoruna.gal/biblioteca

35. Boimorto
Cruceiro de O Priorato
Igrexa Parroquial de San Pedro de Brates
Miliario Romano
Pazo de Liñeiro
Festival da Luz
Capela do Carme
Castro de Corredoiras
Área de Recreo Ponte Castro
Igrexa Parroquial de San Pedro de Corneda
www.dacoruna.gal/biblioteca

36. Boiro
Collagepara
espertar a
curiosidade polo
municipio; estudar o
seu presente e
pasado, visitalo,
estar coassúas
xentes...
Boiro : o camiño da serra á beira do mar
fotografías de Olláparo AF
GAL/ 9757
BoiroéunmunicipiodaprovinciadaCoruña,nacomarca
doBarbanza.Contacon8parroquias.
AsprincipaispraiassonadeMañóns,aCarragueiros,ada
RetortaeadeBarraña.Existenoutrascomoasde
Barraña-Saltiño,Ladeira,deEsteiro,RibeiraGrande,
Palén,PiñeiróneGaboteira,praiasurbanasdeCabode
CruzeRebordeloentreBoiroeCabodeCruz.
EncantoáarquitecturacivildestacamosaTorre-Pazode
GoiánsenLampón,PazodeFonteneixeouosde
Sandrezo,AgüeirosouRivademarenCespón.Dentro
daarquitecturarelixiosapodemosveraermidadeSan
RamóndeBealo,ondesecelebraaromaría,eas
diferentesigrexasparroquiaisdomunicipio.
Hainumerososrestosarqueolóxicos,dendeMonteIroite
atopámonoscoamámoadaCasotadoPáramo,
próximasasmámoasdePedradáXesta,ArmadoiroeA
Cavada,arocadoouteiroredondo,enoríoBarbanza,
atoparemosoArcadoBarzanza,enSantiagode
LampónaCasarotadoFusiño.Variospetróglifoscomo
odeLaxedásCabrasenCespónouosdeBealo
próximosácapelaeasentamentoscastrenses,comoo
CastrodeGarita,CastrodeAchadizoouomellor
conservadodetodosqueéoCastrodeNeixón,en
Quinteiro.AtopámonoscoestuariodoríoCoroñoeun
poucoMáisríoarribapodemosveraárearecreativa
dosmuíñosdePoncheGoiáns.
Contaconvarioscruceiros,comoosdeRuns,Coroñoou
PazosaochegaráCadarnoxoatoparémonosapéde
estradacoaFervenzadeCadarnoxo,estecamiño
levaranosácimadoMonteIroitedesdeondetemos
unhasboasvistas.
Máis información en : http://www.boiro.org/
www.dacoruna.gal/biblioteca

37. Boiro
Miradoiro de A Figueira
Aldea de Abanqueiro
Castro do Achadizo Casa Solariega Cruceiro do Bao
Cruceiro de Agra de arriba
Dolmen Casota do Páramo
Igrexa de San Vicenzo de Cespón
Pazo de Sandrezo o Caamaño
Petroglifo Pedra da Cabra
Praia de Mañóns
Praia Ribeira grande -Cabo da cruz
www.dacoruna.gal/biblioteca

38. Boqueixón
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Teo, Boqueixón
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2667
Boqueixón,éunmunicipiodaprovinciadaCoruña.
Contacon15parroquias.
Existíanvariasmámoasecastros,comoocastrode
Carabán,ocastrodaigrexaeMonteCastelo.En
SergudeatopamosoPazodeQuián,hoxeendía
ocupadopoloCentrodeFormacióne
ExperimentaciónAgraria.
OPicoSacroéundosmontesMáisimportantesda,eo
ríoUllaquefaifronteiracoaprovinciade
Pontevedra.Outrosdosmiradoirosqsonode
MonteCasteloeomiradoiroPenadoCurvo,en
Codeso.
Encantoáarquitecturacivilerelixiosa,existen
diferentescruceiros,capelaseigrexas.Podemosver
aigrexadeSanVicentedeBoqueixón,igrexade
SantaMaríadeLamas,igrexadoDivinoSalvador
deLedesma,igrexadeSantaMaríadeLestedoe
igrexadeSanBreixodeSergude,entreoutras.
EnLedesmaatopamosapontemáisimportante,Aponte
Vella,exustoábeiraestánasinsuasdeGres,onde
haiunhaárearecreativaconxogoseunmerendero.
OutraspontessonosdepontedeBusacosen
SergudepoloquepasaaVíadaPrata,eodeponte
Caneda,entreVigoeLoureda.
EstáaáreanaturaldeSanPaiodeCodeso,eacapelade
SanPaio,variosmuíñosealgunhafervenza.Moi
pretoasfervenzasdeDoas.EnRubioestánas
cataratasdoríoZáramo,ascataratasdeRamilno
ríoPereiro.OutrasáreassonadeSucira,norío
UllaeadeGastrar,pretodeondeestabaocastro,
ondetaménhaiunmuíño
Máis información en : http://www.boqueixon.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

39. Boqueixón
Capela da Nosa Señora da Fonte
Cruceiro de Lamas
Igrexa Parroquial de Santa María de Lestedo
Muíño de Sergude
Pazo de Quián
Ponte Ledesma
Santuario da Nosa Señora de Lourdes
Miradoiro Pico Sacro
Fervenza de Ramil
Área recreativa
Fonte en Noente
www.dacoruna.gal/biblioteca

40. Brión
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Brión
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2659
BriónéunmunicipiodaCoruña,epertenceácomarcade
SantiagodeCompostela.Contacon9parroquias.
OCastroLupario(Bastavales),pretoatopaseapontedoRío
Tinto,defeituraromana,eoSantoArandel.Outrocastro
éodeLamiño.
DestacanacapeladeSantaMiniaeaigrexadeBastavalescoa
capeladoCarme,deestilobarroco,eoadro,“balcónda
Amaía”,queofreceunhadasMáisespléndidas
panorámicasdesteVal.Pódesevisita-lasigrexas
parroquiais,amaioríadelasdeestilobarroco,deSan
Salvador,OsÁnxeles,Boullón,Luaña,Cornanda,Viceso,
OnseBrión.Oscruceiros,entreosquedestacaode
Bemil,Boullón,VioxodeAbaixo,GoriñaeMourentáns.
NolugardoTremomanaunmanancialdeaugassulfurosas
dasquesefaiusodesdeantigoparacurardoenzas
cutáneas,taménnosÁnxeles,existeoutromanancialde
augasmedicinaiscoñecidocomoasAugasFerras.
OencoroBarriédelaMazasobreoríoTambre,entreas
aldeasdeAGrañaeVilariño(Cornanda).
OmonumentoMáisrepresentativoatópasenastorresde
Altamira,testemuñadasnumerosasliortasentrea
nobrezaeaigrexa.
HaivariospazosentreosquesalientaodeTrasouteiro,éoda
familiaArmesto,situadonaaldeadeSalañoPequeno
(Ons),OutroéodoArmental,naparroquiadeOs
Ánxeles,epodemosatoparnoCasal(Brión)asruínasdo
pazodomesmonome.
ACarballeiradeSantaMinia,xuntocoaurnadaSantaInése
afonteadicadaódeusHermesouMercuriosonvisitas
obrigadas.
Máis información en : http://www.concellodebrion.org/
www.dacoruna.gal/biblioteca

41. Brión
O Castro Lupario
Igrexa de Santa María dos Ánxeles
Torres de Altamira
Balneario do Tremo
Santuario de Santa Minia
Pazo de Trasouteiro
Igrexa de Bastavales
Ponte dos Mouros ou de Paradela
Cruceiro de San Fiz
Muíños de Sanín
www.dacoruna.gal/biblioteca

42. Cabana de Bergantiños
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cabana
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2623
CabanadeBergantiñosouCabanaéunmunicipioda
provinciadaCoruñaquecontacon10parroquias.
Contacoaspraiasfluviais,OCurro,AUrixeira,OPendón
eOLodeiroelitorais,AsMaseiras,AreadasVacas,
RebordeloeSanPedro.
Sobresaenosxacementosarqueolóxicos:odolmende
Dombate,coñecidocomoaCatedraldomegalitismo
galego,eacastroACidádeBorneiro,unrecinto
castrexo.Existengrandesconcentraciónsdemámoas
naPiolla(Nantón),enBorneiroenaEirita(Anos).
Posúeunhainteresantenóminadecapelas,adeFátimaen
Sinde,deSanFis,deAEiritaoudeOEspiño...,ede
igrexascomaSanMartiñodeCánduas,SanEstebande
Cesullas,SanXoán,SanPedro...Orestoartístico
religiosodestacableéorosetónprerrománicoda
ermidadeSanFinsdoCastro.Daépocarománica
destacanoscanzorrosdeSantoEstevodeAnos.Do
estilobarrocosalientacomoxoiaoretablodapequena
igrexadeSanMartiñodeRiobó.Asparroquiasteñen
Máisdemediocentodecruceiros,polassúasimaxese
decoración,destacanocruceirodoSacramentoeode
SanFins,enCesullas,eodosRomeroenCanduas.
OutrossonafortalezaATorredaPenela,asfontesdeA
Ermida,AEirita,omuíñoeponteenORíodos
Muíños,afontedeSanXoán,ouoscabazosna
Palleira,naCamafreita...
Máis información en : http://concellodabana.gal
www.dacoruna.gal/biblioteca

43. Cabana de Bergantiños
Ermida de San Fins
Torre da Penela
Muíño e ponte en O Río dos Muíños
Igrexa de San Martiño
Cabazo na Palleira
Fonte de Santa Margarida
Castro de Borneiro
Dolmen de Dombate
Praia de O Pendón
Capela da Nosa Señora do Carme do Briño
Cruceiro das Virtudes
Igrexa de Santo Estevo de Anos
www.dacoruna.gal/biblioteca

44. Cabanas
Faiunpequeno
percorrido pola
comerca, difundindo
o seu rico
patrimoniohistórico
e artístico.
Pontedeume, Cabanas y comarca
Carlos de Castro Alvarez & Adela García
GAL/ 2673
CabanaséunmunicipiodaprovinciadaCoruña.
Contacon7parroquias.
Oseuprincipalintereseturísticoéomagnificoareal
daMadalenaouPraiadeCabanascomose
coñecepopularmente.
ContaconrestosprehistoricoscomaosTúmulosA
Serra,MontedosGolpes,Purxeiro,Cadabal...
TaméncoscastrosdePiñeiro,deMontede
CastroedasModiasentreoutros.
Omonumentomáisrechamanteéograncaseróndo
PazodeCabanas,fronteáigrexaparroquial.
Estepazo,coñecidocomoCasaGrandede
Rioboo,foiedificadonoséculoXVIpolo
arcebispodeSantiago,FranciscodeSeixase
Losada,naturaldeCabanas.
Nopatrimoniorelixiosocontaconvariasigrexas
comaadeSanAndresdeCabanas,SanEsteban
deEiris,SanMamededeLaraxe,SanMartiño
dePorto,...acapeladoBonXesusouadeSanta
MaríadaMagdalena.Doscruceirossobresaeno
deSalto,SanAndres,LavandeiraouodoAreal.
Opatrimonioetnográficoéabundante,osmuíños
doRíoCastro,RíodaIgrexa,RíoLousada,Río
daFurna...,oshórreosdeSalto,dePereirode
Arriba,deFraiánonteseatopaoPazode
Fraián,OsXicos,eoslagaresdeBelvis,Badíou
Rioboo.
Máis información en : http://concellodabana.gal
www.dacoruna.gal/biblioteca

45. Cabanas
Capela do Bo Xesús
Hórreo en Balvís
Igrexa de Santa Olaia de Soaserra
Igrexa de San Martiño do Porto
Pazo de Fraián
Muiño de Cabada
Praia A Magdalena
Lagar de Balvís
Praia Rio Castro
Igrexa de Santo André de Cabanas
www.dacoruna.gal/biblioteca

46. Camariñas
Da mandos encaixes e
das palilleiras,
viaxamospola
memoriadunpobo,
que souboconservar
vivos os seus
costumes, as súas
tradiciónse unha
maneira orixinalde
ver e entender o
mundo.
Camariñás, terra de palilleiras
Xosé Luís Blanco Campaña
GAL/ 13632
CamariñasatópasenaprovinciadaCoruña,nocentroda
CostadaMorte.Contacon4parroquias.
AcostaestáincluídanaRedeNatura2000CostadaMorte
eposueunhagranriquezabiolóxicadeespeciesde
floraefaunaprotexidas.NosilloteserochasdeCabo
VilánaniñanosAraosdeCons,agaivotatridáctilaeo
cormoránmoñudo,avesenperigodeextinción.
Fermosaspraias,comaCamelle,Arou,Lobeiras,Santa
Mariña,Trece,AreaGrande,AreaLonaePedrosa,
AreadaVila,Lingude,AriñaBranca,RegodosCoiros
eaáreaderecreodapraiadoAriño.Dendeos
miradoirosdeOTreceeAPedrosateráspanorámica
dacosta.
OsrestosdoscastrosdeMouríneMonteCroado,aMámoa
deReiraeoFoxodosLobossontestemuñasdas
primeirascivilizaciónsmegalíticasdazona.Como
referentesdaIdadeMediaconsérvanseaigrexadeSta.
MaríadeXaviñaeocampanariodePontedoPorto.
BaixoagrandunadeMonteBranco,agáchaseosilencioda
traxediadoSerpentnoCemiteriodosIngleses,queao
igualqueoutrosmoitosbarcosnaufragounestas
costas.
OFaroVilánéaomesmotempovixianteeguíados
mariñeirosdosportosdeCamariñas,Camelle,Aroue
SantaMariña.
Encantoaarquitecturacivil,destacanospazosecasas
solainasdePaxariñaouDoredeMouzoeosrestosdo
CastelodoSoberano.
Nosúltimosanos,oturismoeaartesaníadoencaixede
bolillosestáadquirindocadavezmaiorimportancia,
Máis información en : http://www.camarinas.net
www.dacoruna.gal/biblioteca

47. Camariñas
Faro de Vílán
Porto de Camariñas
Cemiterio dos Ingleses
Mamoa de Reira
Castelo do Soberano
Igrexa de Santa Mariña
Praia de Ariño
Capela da Virxe do Monte
Foxo do Lobo
Mostra de Encaixe
Pazo dos Mouzos
Museo do Alemán Camelle
www.dacoruna.gal/biblioteca

48. Cambre
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cambre
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2628
CambreéunmunicipiodaprovinciadaCoruña.Ten12
parroquias.
EntreosrecursosnaturaisdestacanoEncorodeCecebre,
coaFragadeCecebre(escenariodanovelaElBosque
AnimadodeWenceslaoFernándezFlórez),oRío
MeroeaRíadoBurgo-Amorne.
ContaconcastrosdePravioeArmental,Fraísen
Cecebre,Cambre,Sigrás,Meixigo,VigoeGosende,
destacaodeSigráspolagrandezaesituación.No
museodoxacementoromano,podemosatopar
restosdunhaantigavilaromana.
Podemosadmirarbosexemplosdeetnografíacomaas
PontesdaXira-Alvedro,deCelaeadoBurgo-
Temple,ascasassolariegasdeEstorrentadaoudo
Cubeloentreoutras,asfontesdeSanAntón,de
Cela,daPitona,daFontenla,VelladeCambre...
NaarquitecturacivilsobresaenosmuíñosdePeiraioou
osdeCambre,afábricadecurtidosenSeoaneea
telleiradePrego.DasvilasdestacanaArrigada,Villa
Florentina(CasaMuseodoescritorWenceslao
FernándezFlórez),VilladelosReioVilla
Concepción.OspazosdeSigrás,deSobrecarreira,de
Aián,deAnceis,deCela,deLema,deCecebre...
NaarquitecturarelixiosadestacaaIgrexadeSantaMaría
deCambre,outrassonSanLorenzodeMeixigo,San
XoandeAnceis,SantaMariadoTempleedeVigo,
SantiagodeSigrás,SanCipriándeBribes,SanXiao
deCela,SanPaiodeBrexo...eascapelasde
AltamiraeSanBieito.
Máis información en : http://www.cambre.es
www.dacoruna.gal/biblioteca

49. Cambre
Igrexa de Santa María de Cambre
Villa Florentina
Muíño O peirao
Pazo de Brexo
Ponte da Xira-Alvedro
Telleira de Prego
Casas do Cubelo
Pazo de Aián
Fonte do Drozo
San Martiño de Andeiro
Embalse de Cecebre
Fraga de Cecebre
Castro de Sigrás
www.dacoruna.gal/biblioteca

50. Carballo
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Carballo
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2631
Carballo,capitaldeBergantiños,asentanabeiranorteda
CostadaMorte.Contacon18parroquias.
NoMonteNeme,aEiradasMeigas,uncírculolíticodoque
agorasóseconservanasbasesdaspedras.EnSísamo
estánas4mámoasdosVilares.EnOza,adoCruceirode
Arriba.EnArdaña,aMámoadaPeniqueira.EnBértoa,a
deQueo.E,enCances,adaAgradasMoas.Oscastros
sonosdeCances,ORodo,Oza,Vilela,Constenla,
Ribeira,CotodoCastro,Ouxas,GuntiáneAldemunde.
Atopamos2torresmedievais,adosPardiñas,enRazoea
deAsperón,enSofán.
NopatrimonionaturalsobresaenaspraiasdeRazo,Baldaio,A
PedradoSal…easfervenzasdeSanPaioeadeRamil.
Tamenunmanancialdeaugassulfurosasqueresultaron
sersanadoras,unedificiodebañoseunhacapela,ada
Estrela.ContaconmiradoiroscomaodeSantaMariñae
SantaIrenedoCastrillón.
AsigrexasdeSantaMaríadeRus,SanCristovodeLema,
SantiagodeSísamo,SantaMaríadeNoicela,SanBreixo
deOza,SanXensdeEntrecruces,SantaMaríadeArdaña,
SanLourenzodeBerdillo,SantaMaríadeBértoa,San
SalvadordeSofán.
NopatrimoniocivildestacaaCasaNataldeAlfredoBrañas,o
MuseodeBergantiños,aPonteLubiáns,eospazosde
VilardeFrancos,doSouto,dasPallas,deGontadeecasas
señoraiscomoadosPardiñas,dePerros,deCances...
OshorreossonconsideradosBICeasmodalidadesdestacadas
sonFisterraeCoristanco.Dosmuíñosdestacamososda
FérvedadeEntrecruces,aCheda.Atopamospombaisnos
pazoseigrexas,destacandoodeSanMigueldeVilelaeo
deVilardeCidre.
Máis información en : http://www.carballo.org/portada.php
www.dacoruna.gal/biblioteca

51. Carballo
Dolmen Pedra Moura
Castro de Cotomil, en Sofán
Ponte Lubiáns
Pazo de Vilafrancos
Balneario dos Baños Vellos
Fervenza de San Paio
Praia de Baldaio
Cruceiro de Berdillo
Igrexa de Santa María de Noicela
Muiñó da Cheda
Pombal Vilela
Miradoiro de Santa Mariña
Horreo tipo Coristanco
Alfredo Brañas
www.dacoruna.gal/biblioteca

52. Cariño
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cariño
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2650
CariñoéunmunicipiodaprovinciadaCoruñaque
pertenceácomarcadeOrtegal.Contacon5
parroquias.
Osrestosatopadosevidencianqueestabaxapoboadona
épocaprehistórica:nomontedoLimoacháronse
lascasdesílex,ehai5dólmenes(NaCimade
Lodeiro,naCovadaHornacina,naCimadaSilvae2
nomontedeHerbeira).Destacanoscastrosda
Moura,daPuntadoCastroedaCancela.EnSan
XiaodoTrebo,atopáronserestosdunhavilaromana
baixounhacapela.DaAltaIdadeMediaAPenado
Castelo,unhaescarpadaelevaciónrochosanacalse
aprecianrestosdemurosdecachoteríaemateriais
cerámicosensuperficie.
OcaboOrtegal,unindescritiblerecanto,aoconfluír
fronteaosseussobrecolledorescantísmariñosas
augasdomarCantábricoedoocéanoAtlántico.
FronteaocaboemerxendasaugasosTresAguillóns,
tresaguzadospenedos.Oscantiismariñosdacosta,
sonosMáisaltosdaUniónEuropea.Aspraiasde
FornoseFigueroa.Destacaázonacoñecidacomo
SantuariodasAves,conMáisde200especiesde
aves,algunhasverdadeirasrarezasnoámbitoestatal
eeuropeo.
AcapeladaVirxedoCarmen.OsPazodaCercaePazo
deBarreirosdepropiedadeprivada.
NoS.XVIII,enrespostaásincursiónspiratas,constrúense
garitasdevixilanciacomoasdoLimoeHerbeira,no
actuallímiteentreosconcellosdeCariñoeCedeira.
Haiunhatradiciónsingularediferenciadora,adanzade
arcos,vencelladasempreaosmariñeiros.
Máis información en : http://concellodecarino.com
www.dacoruna.gal/biblioteca

53. Cariño
Faro de Cabo Ortegal
Praia de Fornos
Zona Vella de Cariño
Capela de San Xiao do Trebo
Ponte da Area
Cantiis de Cabo Ortegal
Porto de Cariño
Danz a de Arcos
Garita de vixilancia de O Limo
www.dacoruna.gal/biblioteca

54. Carnota
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Carnota
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2620
Carnotaéunmunicipiocosteirosituadonazonasuroesteda
CoruñapertencenteácomarcadeMuros.Contacon5
parroquias.
ApraiadeCarnota,amáisgrandedeGaliciacondunaseunha
marismaondeobservaraves.Outrasson,adeArdeleiro,
AreaBranca,Cons,CornaBecerra,Gavota,Insuela,Lariño,
MardeLira,OPedrullo.,SanPedro,QuilmaseXimprón.
OsmiradoirosdePaxareirasedeLiraconbelasvistas.
AtopamosopetrógrifoaLaxaEscritaeotroscomoodo
Filladuiro,AsLaxiñas,RegoLamoso,PortaVentosa,
ProusosMagos,...Taménvarioscastros,omelloréoCastro
deMallou,quepresentarestosdasmurallasedasvivendase
enLiraexisteoutro.
NaarquitecturacivildestacaoFarodePuntaInsua,enLariño.
DascasaspacegasaCasadoAgrodeGarcía,ACasada
Ameixeira(Lira),CasadeCorreos(Pindo),CasadoConcello
(Carnota).Naarquitecturapopular,aseiras(conxunto
arquitectónicodaIgrexadeSantaColumbadeCarnota),os
muíños(Quilmas),asfontes(Canedo,AÍnsua,adoPindo,
FontevelladeCaldebarcos)oslavadoiros,ascasetas
mariñeiras(casetadosalnaBocadoRío,asdeLariño,Lira),
ospombais,etc.OshórreosdeLiraeCarnotasonosmáis
representativos,recoñecidocomoMonumentoNacionaleé
omáisgrandedeGaliciadeestilofisterrán.
NaarquitecturarelixiosasobresaeaIgrexadeSantaColumbade
Carnota,adeSanMamede,deSanClemenzodoPindo,
SantaMaríadeLiraeSanMartiñodeLariño,asCapelasdos
RemediosedeSanGregorio.Doscruceirosten
innumerablesmostras,destacandoodeLariño,ode
Quilmas,odoPindo,odeLouredo,odaRateiraeosituado
nocampodeNóutigos,quedatadoS.XVI.
Máis información en : http://www.concellodecarnota.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

55. Carnota
Capela de San Gregorio
Praia de Carnota
Conxunto de Hórreo e Palomar de Lira
Miradoiro do Monte do Pindo
Punta Insúa o de LariñoCova da Casa da Xoana
Petroglifos A Laxe Escrita
Fervenza de Pedrafigueira
Fortaleza de Torre dos Mouros
Igrexa de San Mamede
Pombal
Igrexa de Santa Columba de CarnotaQuilmas
www.dacoruna.gal/biblioteca

56. Carral
Recollea historia,
tradicións, persoeiros,
atractivos, servizosou
aspectos
socioeconómicosdo
municipio
Carral : un concello no bo camiño/
Carlos Lorenzo Pérez
GAL/ 13877
CarraléunmunicipiodaprovinciadaCoruña,ten
9parroquias.
Tencatroalturaprincipais:oMonteXalo;San
Bartolomé,nasTravesas;oMontedoCastrode
Ameas,eoMiradoirodeLale-Rubieiro,estas
ofrecenunhasvistaspanorámicas
Noqueserefireacastros,podemosmencionaros
dePaleo,Paiolante,Gosende,Balbén,Ameás,
HerveseodaEiradousMouros.
SobresaenasfontesdeCañás,adeSumio,éade
SantaRosa.
Naarquitecturarelixiosa,aIgrexadeSanPedro,a
deSantiago,adeSantaEulalia,adeSanEstebo
dePaleo,aSanVicentedeVigo,adeBeira,a
deSanMartiñodeTabeaioeadeSanXiaode
Sergude.
Pódenseverdiferentesconstruciónssingulares,a
vivendatípicaCasaMariñá(Abrigosa,
Reboredo,SanMartiñodeTabeaio),hórreos
tipoCarralemuíñosderío,comaOEco-
MuseoCostadáÉgoa,formadopor14muíños
nosquesemoíaogranparaacontinuación
poderfaceropan.
NaarquitecturacivildestacaoPazodeRibeira,o
PazodeEsperante,oPazodasCadeas,Pazode
Vilasuso.
Máis información en : http://www.carral.es
www.dacoruna.gal/biblioteca

57. Carral
Area recreativa Monte Xalo
Fonte medicinal de Sumio
Peto de Ánimas de Paleo
Cruceiro de San Vicente de Vigo
Muíños do Batán
Muíño de Costa dá Égoa
Igrexa de San Estevo de Paleo
Castro das Travesas
Pazo das Cadeas
Pan de Carral
Igrexa San Pedro de Quembre
Castro Detorre / da Torre
www.dacoruna.gal/biblioteca

58. Cedeira
Mostrasenesta guía
a realidade dun
poboconcontrastes
e ricos matices.
Vila e terra de Cedeira
textos de Rafael Usero y Archivo Municipal
GAL/ 7007
CedeiraéunmunicipiodaProvinciadaCoruña,ten
7parroquias.
OmiradoirodeSanAntónpresididoporungran
cruceirodepedraserpentinacoñecidocomo
Cristodáponte,nasinmediaciónsencóntrase
taménaermidadeSanAntón.
OsantuariodeSanAndrésdeTeixidoestásituadona
SerradaCapelada,pretodoscantíssobreomar.
Trátasedunhacapeladeestilogóticotardíoe
tipoloxíamariñeiraadicada.
OfarodePuntaCandieira,decamiñohaiquebaixar
poloMontePurrido,asensacióndequeestamos
aviaxaraondeaterraremata,acompáñanos
durantetodoodescenso.
NopuntomáisaltodaSerradáCapelada,desafíaás
inclemenciasdotempounhavellacasetade
garda.“VixiaHerbeira”,dendeondeasvistasson
inmellorables.
Doareais,porubicación,tamañoeafluencia,apraia
daMagdalenaéaprincipal.Aoabrigodo
peirao,,atópaseaArealonga,mereceapena
achegarseaMiseñora,unhapequenaenseada
ubicadaaopédofaro.Taméncontacoascalas,
dasSonreiras,CerdeiraseBurbullas.
OCastelodaConcepción,fortalezaquedatado
tardíoséculoXVIIIequechegouaalbergar15
canónsparaoseudefensa.
AigrexaparroquialdaSantísimaVirxedoMar,o
cruceiroeermidadeSanAntóndeCorveiro.
Taménhaioutrasigrexasnasparroquiasde
Cervos,EsteiroePiñeiro.
Máis información en : http://www.cedeira.gal
www.dacoruna.gal/biblioteca

59. Cedeira
Miradoiro San Andres Teixido
Porto
San Andres Teixido
Vixía Herbeira
Cala de Sonreiras
Miradoiro San Antón
Faro Punta Candieira
Capela de San Antonio de Corveiro
Castelo da Concepción
Igrexa de Santa María do Mar
Casa Enrique Álvarez
www.dacoruna.gal/biblioteca

60. Cee
A historia do pobo, a
dos ceenses, para
contribuir a
recuperalanosa
memoriacolectiva.
Historia do concello de Cee
[X. Miguel González Fernández]
GAL/11130
Ceeéunmunicipiopertencenteáprovinciada
Coruña,formadopor6parroquias.
AsmámoasatopadasenSanPedroMártireBermún
datando4500-2500a.c.Ospobosprerromanos
quepoboaronestasterrasforonosnerios,restos
atopadosnoscastrosOSon,VilardeToba,
BermúneLires.
ComoexemploderománicocontamoscoaIgrexade
TobaedogóticoaIgrexadeCee.
DestacaroCampodoSacramento(ondeestá
emprazadaunhaVirxedaPiedadequepertencíaa
unhaantigacapelaadicadaaMagdalena),as
igrexasdePereiriña,Brens,LireseAmeixenda,a
CasaMosteirín(edificioresidencialeopazode
Cotón,.TaménoCastelodoPríncipede
Ameixenda.
OMuseoFernandoBlancoatópasenoPaseoda
Alameda,engalanadoconpreciososedificiosdo
séculoXIX,comoaCasaMayán,deestilo
tradicionalcongaleríasebalcóns,oudoséculo
XX,comoaCasaGuillénouaantigaCasado
Concello.
Contacunhaamplavariedadedepraias,comoade
GuresouadeEstorde.Podemosdestacarapraia
deLires,queconstadunamploarealpartidoen2
poladesembocaduradoríoCastro.Aoferta
complétasecoasfermosasáreasdedescansoemA
Ameixenda,Toba,APereiriña,Tedín,ACanosa
(Lires)enopaseomarítimodeCee.
Máis información en : http://www.concellocee.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

61. Cee
Igrexa de Cee
Casa Mayán
Castelo “O Principe”
Ermida de San Pedro Mártir
Praia de Estorde
Praia de Lires
Pazo do Cotón
Museo Fernando Blanco
Cruceiro de la Armada
Hórreo de Caamaño
Río Castro
www.dacoruna.gal/biblioteca

62. Cerceda
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Carral, Cerceda e Tordoia
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2646
CercedaestásituadonaprovinciadaCoruñaepertenceá
comarcadeOrdeseestácompostopor6parroquias.
Osprotagonistassonosríos,oBarcéseLengüelle.Contacunha
inmensariquezademuíñosdeauga,sobresaíndoomuíño
deGuillín.Desdeopuntodevistapaisaxísticounhadas
zonasinteresanteséaSierradeMontemaior.Dous
importantespicossonoMonteXaloeMontedoCastelo,
quecontanconmiradoiroseoconxuntodeáreas
recreativas:asdasQueixas,Xesteda,MeiramaeASilva.É
moicoñecidopoloseuParqueAcuatico.
Existen2castros,ocastrodeCotodeGuicharenEncrobaseo
castrodeCerceda,noqueseatopouunfermosotorquesde
ouro.
Sonnumerosasascapelaseigrexaspredominandoasque
posúencaracterísticaspropiasdoestilorománico.Entre
elas,cabedestacarasdeSanAndrésdeMeirama,San
MartiñodeRodíseSanRomándasEncrobas,aMáis
antiga.
Noámbitodopatrimoniocivil,ascasasfidalgas,construídas
entreosséculosXVIIeXVIII,destacandooPazodeBoedo,
declaradoBendeIntereseCulturalen1994.Sobresaen
ademaisoPazo-TorredeGontóndasEncrobas,cuxatorre
eradeorixemedieval,eoPazodásLavandeiras,deestilo
barrocodoséculoXVIIIequeformapartedunconxunto
históricocuxafundaciónestávinculadacoaliñaxedos
Becerra.
ContaconnumerososcruceirosdiseminadoscomoosdeRodís,
SanAndrésdeMeiramaouSantaCombadeXesteda-que
presidenosatriosdediferentesigrexas-econalgunhas
casastradicionaiscomosonoCasaldoIgresario-casade
labranzadosanosvinteconstruídaenpedra,madeirae
tella-quesonboamostradasúaarquitecturapopular.
Máis información en : http://www.cerceda.org/es
www.dacoruna.gal/biblioteca

63. Cerceda
Área Recreativa do Adro de Rodís
Cruceiro de San Román das Encrobas
Capela do Espíritu Santo da Silva
Igrexa de San Martiño Cerceda
Miradoiro sobre a Mina en Meirama
Lagoa artificial As Encrobas
Pazo de Lavandeiras
Aquapark
Pazo de Boedo
www.dacoruna.gal/biblioteca

64. Cerdido
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cerdido, Moeche
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2663
CerdidoéunmunicipiodaCoruñapertencenteá
comarcadeOrtegal.Ten3parroquias:
Cerdido,FelgosaseABarqueira.
AsterrasdeCerdidoatópansenunhazonade
transiciónentreasaltasserrasdeForgoseloe
FaladoiraeovaldeSanSadurniño.Divideas
súasaugasendúascuncas,adoríoMeraque
achegaassúasaugasáríadeOrtigueiraearío
PortodoCaboquedesembocanaenseadade
EsteirodaríadeCedeira.
OmiradoiroCotodaForca,sobreacimadoCoto
dáForcatemxcelentespanorámicascaraao
sur,lesteenorte.
Édedestacaraimportanciacomarcaldafeirada
Barqueira.
OcastromáisllamativoeodeCercido,próximoa
ViladaIgrexa.
NopatrimoniorelixiosocontacoasIgrexasdeSan
XoándosCasás,SanMartíndeCerdidoeSan
AntoniodaBarqueira.
DestacaoMuíñodaBouzaqueaproveitaaenerxía
hidráulicadoríoouarroioForcado.
Máis información en : http://www.cerdido.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

65. Cerdido
Casa Indiana Barqueira
Igrexa Parroquial de San Martiño
Mirador Coto da Forca
Muíño de Bouza
Pazo de Vila da Igrexa
Área Recreativa O Castro
Igrexa deSan Xoán dos Casás
Fervenza O Carballeiro
www.dacoruna.gal/biblioteca

66. Coirós
Compendio de datos
xeográficos, demográficos,
historicos, socioeconómicose
etnográficos que, conforman
unha completa e interesante
radiografíadeste concello.
Coirós por dentro
Manuel Fiaño Sánchez
GAL/ 3710
Coirósatópasesituadoónoroestedaprovinciada
Coruña,pertenceáComarcadeBetanzose
ten6parroquias.
OLugardeMende,ondepodemosver2muíños.
EnLesaoxacementoPenaFurada,unhazona
cunhasvistasestupendaséomiradorde
Espenuca,queestáacaróndaermitadeSanta
Eulalia.OMontedoGatoéazonamáisalta
vistasdacomarcadelasMariñas.
Naarquitecturarelixiosa,destacanoscruceirosen
SanXuliandeCoiros,SantaMaríaySantiago
deOis.
DasigrexassobresaenadeSanXuliándeCoirós,
SantaMariñadeLesa,SantiagodeOis,Santa
MaríadeOis,SantaEulaliadeEspenuca,San
SalvadordeCollantres,SanVicentede
Armea,eaErmitadeSanBrais.
Naarquitecturacivil,destacaoCastelo“AMota”,
doquesoquedanrestos.Existennumerosas
fonteselavadoirospúblicos(Espenuca,
SantiagodeOis),antigasescolasunitarias,...
Oshórreossondemadeiraepedra(CasaCorral,
Loureiros,Ois).Osmuíños(DaPena,de
Blanco,MaquiasdeXora,DoXico)sonmoi
abundantes.
Máis información en : http://www.coiros.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

67. Coirós
Río de dous nomes
Area Recreativa de Chelo
Espadana e Cruceiro Espenuca
Capela Espenuca
Ermida de San Brais de Caresma
Igrexa de San Xulián de Coirós
Igrexa de Santiago de Ois
Santuario de Pena Furada
Petróglifo da Moura
Hórreo
Muíño de Fausto
www.dacoruna.gal/biblioteca

68. Corcubión
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cee, Corcubión e Fisterra
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 3824
Corcubiónestásituadonoextremooesteda
provinciadaCoruñaformandoparteda
CostadáMorte.Ten2parroquias.
OcastrodeQuenxesituadonacumedomonte
doQuenxe,éunexemplosdacultura
castrexa.
OFarodoCaboCeedendeondetemosungran
panoramaderíaedasIllasLobeiras,tráxico
escenariodenaufraxios.
Noquearquitecturarelixiosaatopamosaigrexa
deSanMarcos,aMáisimportante,aigrexa
deSanPedrodeRedonda,easCapelasde
SanAntonioedoPilar.
Naarquitecturapopular,atopamosascabaceiras
ouhórreos(censadas14),osmuíños(Boleira
dosMuiñosouenRedonda),ospombais(no
CampodeSanAntonioenaAgrada
Ribeira)eoscruceiros.
Nosedificioscivís,destacaoCastelodoCardeale
CárceredoPartido,ospazosdosAltamirae
CondesdeTraba.Osedificiosmodernistas
comaaCasaMiñones,oedificiodoantigo
Xulgadoeasedificaciónsburguesasquese
atopannopaseo.Outrosdestacadossono
EdificioJoséCarreraeoMuseoMaritimo
Seno.
Máis información en : http://www.corcubion.gal/es
www.dacoruna.gal/biblioteca

69. Corcubión
Faro
Capela de San Antonio
Castelo do Cardeal
Casa Miñones
Illa Lobeira
Mirador do Monte Quenxe
Praia Quenxe
Pazo dos Altamira
Igrexa Parroquial de San Marcos
Igrexa de San Pedro de Redonda
Horreos
Carcere do Partido
www.dacoruna.gal/biblioteca

70. Coristanco
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Laracha, Coristanco /
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/3819
CoristancoéunmunicipiodaprovinciadaCoruñae
pertenceácomarcadeBergantiños.
VisitaobrigadaéoRefuxiodeVerdes,contornado
Anllóns.AarearecreativadaRocheira,aslagoasde
AlcaiáneCunscoassúaslendas,sonoutras.
ContacoxacementopaleolíticodaLagoadeAlcaián,ou
asmámoasdeMontedoLume,MontedaMedoñae
doRato,Cuns,AsMedoñasouocastrodaInsua
TaméndestacanacistadePedraMarradaouas
localizaciónscastrexasdePonteXionlla,Lumede
Suso,Portal,CotóndeSantaCecilia,Vilar,As
PicúreasouAsCroas.
Doshórreosdestacaoconxuntodehórreosen
Montecelo,TrabaouosdeCasaCaamañoenCereo
Vello,ouohórreoqueacompañadodunpombalen
Codesido.Destacanasfontes:SantaMargarida,
FontedeSanMamede-Iglesario,SantaMaría-O
RueiroouafontedeSanAdriándeVerdes.Tamén
omuíñodasSalgueiroas-AErbelleira.Resaltara
TorredeNogueira(SanMamededeSeavia),eas
pontesdeLubiánsdeMontecelo(Oca)eaDona
(SanAdriándeVerdes).Existeunharelación
dunhas15casashistóricasereitorais.
NaarquitecturarelixiosadestacanasigrexiasdeSan
MamededeSeavia,SantaBaiadoCastro,Santa
MariadeCereoedeTraba,SanMartiñodeOca,ou
asparroquiaisdeXaviña,Coristanco,Oca,
Castrobo,Verdes,SanXustoeCuns,eostemplosde
Ferreira,CousoeErbecedo.
OsPazosdeCereoVello,odeNogueira,dePonteede
Ferrerirosonpropiedadeprivada.
Máis información en : http://www.coristanco.gal/
www.dacoruna.gal/biblioteca

71. Coristanco
Torres de Nogueira
Refuxio de Verdes
Fonte de Seavia
Ponte Lubiáns
Igrexa de Santa María de Cereo
Pazo de Cereo Vello
Castro de Oca
Cruceiro de Traba
Igrexa de Seavia
Cabazo
www.dacoruna.gal/biblioteca

72. Culleredo
Guíapara que os
cullerdensescoñezan
melloro seu
municipioe os
visitantes aprecienos
restos dunpasado.
Culleredo
GAL/9189
CulleredoéunmunicipiodaprovinciadaCoruña,que
formapartedoáreametropolitanadaCoruña.Ten
11parroquias.
Contacom2xacementos,unnomonteXalo,ea
necrópoledaZapateira.Atopamosmostrasda
épocacastreña:CastrodeSésamo,Almeiras,Orro,.
Tenungrannúmerodeigrexasrománicas:Rutis,O
Burgo,ErmidadeSésamo,Celas,OrroeCulleredo
edenovaconstrución,adeS.MartiñodeSésamo,
S.XiaodeAlmeiras,SantiagodeCastelo,S.Estevo
deSueiroeS.PedrodeLedoño.
AtorredeCelasouVinseiraemprazaseaospésdo
MonteXaloApontedoBurgoéomonumento
máisemblemático,apontedaXirasobreorío
Valiñas.
Existennumerosospazos,casassolariegasequintasde
recreo,PazodeLembeye(Liñares),Pazode
Vilaboa.PazodeCulleredo(Tarrío),Pazosdos
Ferrer(ouCurro).Outrospazosecasasblasonadas
son:PazodeVigovidín,PazodeS.Fernando,Pazo
dosVales,CasadaTorre,QuintadeFontemaior,
CasadaPicota,CasadeOuteirodeSésamo...
Dasfontesdecantería(Ledoño,PeirodeRibae
VinseiraPequena),dosmuíñosdestacanode
AceadaAmaeodesaparecidodaTelvapoloseu
tamañoeosfamososmuíñosdeRexidoiro.Tamén
abundanoslavadoiros,moitasvecesemprazados
xuntoásfontes
Máis información en : http://www.culleredo.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

73. Culleredo
Torre de Celas Muíño de Acea da Má
Igrexa de San Estevo
Ponte de Acea da Má
Ponte de O Burgo
Complexo da antiga fábrica da Cros
Ermita de San Cosme y San Damián
Pazo de Vilaboa
Mámoa na necrópole da Zapateira
Medoña de Chan do Castelo en Monte Xalo
Hórreo enVilaverde
www.dacoruna.gal/biblioteca

74. Curtis
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Curtis / dir. José Antonio Fernández de Rota y Mont
GAL/11518
CurtiséunmunicipiodaprovinciadaCoruñae
pertencenteácomarcadeBetanzos,contacon4
parroquias.
OsrestosdecastrosenCastelo(SantaMaríadeFoxado),
noquesedescubrironimportantesxacementos
arqueolóxicosexoiasdeouro,ouenVilarulloe
Frádegas(enSantaEulalia)confirmanaexistencia
dunhapoboaciónprehistórica.OMonteEnxameado,
ondetemosunmiradorironatural.
NaarquitecturarelixiosaatopamosaigrexadeNosa
SeñoradosRemedios,adeSantaia,adeSantaMaría
deFisteusouadeSantaMaríadeFoxado.Outros
elementossonacapeladeSanRoquedeFisteus,
capeladeSantiagodeParadela,ermidadeSan
CristovodeFoxadosouigrexadeSantaEulaliade
Curtis.
PretodeTeixeiropodemoscamiñarpolopaseofluvialdo
ríoCarregalqueéuncarreirobenacondicionado
polaribeiradorío.
CaberesaltardaarquitecturacivilospazosdeAbeledodo
séculoXIXqueademaiscontacunhacapelaeode
SantaiadoséculoXVII.TaménasCasasBlasonadas
enSanCibráeBalter,eaponteVelladáCastelá,.
Contaconvarioscarreirosdepequenopercorridopara
facersenderismoepolasribeirasdoríoMendoeo
Mandeo.
SanPedrodeMezonzo,JoséSánchezAnido,María
AntoniaDanseJoséMartínezPardodanforma,
xuntoaoutrosveciñosilustres,aesahistoriaeaeste
presentequemereceserlembradopolasúadestacada
contribuciónaomundodaciencia,dasartes,das
letras,apolíticaearelixión.
Máis información en : http://www.curtis.es
www.dacoruna.gal/biblioteca

75. Curtis
Capela de San Roque de Fisteus
Ermida de San Cristovo de Foxados
Igrexa e Cruceiro do Santuario dos Remedios
Fonte de San Roque de Fisteus
Mirador de Enxameado
Pazo de Abeledo
O Castro de Vilarullo
Estación de Ferrocarril
Igrexa de Santa María de Fisteus
Castro de Foxado
www.dacoruna.gal/biblioteca

76. Dodro
Describea súahistoria,
cultura..., dando a
coñecera xeografía, os
costumes, o patrimonio
relixiosoe civil, asícomo
as celebracións.
Dodro : un concello para ver
[textos, Silvia Figueira]
GAL/ 10755
DodrositúasenosurdaprovinciadaCoruña,
pertenceaComarcadoSareestáformadopor3
parroquias:SanXoándeLaíño,SanXuliánde
LaíñoeSantaMaríadeDodro.
Osmonumentosmáisimportantessonasmámoasda
Paradegua;ospetróglifosdeBouzaAbadín,os
cruceiros,entreosquedestacanosdaCruzdo
Abelán,decapelaouloretodatadonoséculo
XVII,eodeBustelo,doséculoXIXecunantigo
usofunerario;asigrexasparroquiais,Santa
MaríadeDodro,SanXiándeLaíñoeXoánde
Laíño,asdeSantaMaríaeXoándoséculoXVIII
eadeS.XiándoXVI,deboaconstrución
barroca.
Entreospazos,destacanopazodeTarrío,doquesaíu
oministrodefacendade1822LuísLópez
Ballesteros;opazodeLestrobe,antigaresidencia
deverándosbisposecanónigoscomposteláns;o
pazodaHermida,residenciadeRosalíade
CastroeManuelMurguía,escenariodasinatura
dopactodeLestrobe(26demarzode1930).O
pazodosBendañaestáderruído,taménhaique
engadiracapeladeMaurodeBexodoséculo
XVIeadaVirxedoLeite,taménmoiantiga.Hai
interesantescruceirosendiversoslugares,algúns
concapeliñanofuste.
Estivomoivinculadoáliteratura,dendeRosalíaata
escritorescontemporáneosdestasterras.Conta
commoitospersoeirosliterarioseoutraspersoas
importantes.
Máis información en : http://www.concellodedodro.org/
www.dacoruna.gal/biblioteca

77. Dodro
Pazo de Ermida
Cruceiro de Laíño
Cruceiro de Laíño
Pazo de Lestrove
Petróglifo da Devesa dos Mouchos
Hórreos de arriba de Imo
Muíño de Chenlo
Brañas de Laíño e Veiga de Lestrove
Capela de san Amaro de Bexo
Castro de Bexo
Cruz de Avelán
www.dacoruna.gal/biblioteca

78. Dumbría
Historia, tradición,
costumes, xeografía,
economía, etnografíae
toponimiade Dumbría.
El Ayuntamiento de Dumbría :
historia, tradiciones y costumbres
por Modesto García Quintáns
GAL/ 13821
DumbríaéunmunicipiodaprovinciadaCoruña
pertencenteácomarcadeFinisterre,con
7parroquias.
AFervenzadeÉzarositúasenadesembocaduradorío
Xallas,ocaldalugaraparaxesdesingularbeleza,os
deFervenza,ponteOlveira,CastreloouSantaUxía.
OutrossonaPedradoBrazalouaáreade
Vilafernández,quedestacapolasúafloraefauna
autóctona.DestacaomiradoirodoMontePindoen
Ézaro.
Nopatrimonioarqueolóxicoatopamosomonumental
dolmendePedradáArcadeRegoelleeosgravados
rupestrescomoopetroglifodePedraAnchanas
inmediacionesdoAltodoFragoso.Contacon33
mámoas(monumentosfunerarios),comoo
conxuntoPradodoReiePedradoBoi,eosCastros
deTeixoeiras,oCastelodeLogoso,ocastrode
Regoelle,odeAlvarelloseodeBerdeogas.
NopatrimoniorelixiosodestacaaigrexadeSanPedrode
BuxanteeosretablosdeSantaEulaliadeDumbría
ouSanMameddeSalgueiros.
Nopatrimoniocivil,apontedeponteOlveira,aCasadá
Vacariza,casaCuriña,rectoraldeBerdeogas,
rectoraldeDumbría.Máisactuaisatopamoso
alberguedeperegrinosdeOlveiroa,centros
culturaisdeBerdeogaseOlveira;eoCentrode
InterpretaciónTurísticadeponteOlveira.
Outrasdecarácteretnográficocomo:Hórreos
(Berdeogas,Olveira,Olveiroa,Buxantese
Salgueiros)-Palomares(BerdeogasedaFarrapa)-
Cruceiros(Berdeogas,FonteSanta,Olveira,
Olveiroa,MarcodoCouto,FigueiroaeSalgueiros).
Máis información en : http://www.dumbria.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

79. Dumbría
Fervenza do Ezaro
Miradoiro do Ezaro
Cruceiro de Berdeogas
Ermida de Santa Lucía de Olveira
Fonte milagreira de Santa Lucía
Casa de Amable
Igrexa de San Pedro de Buxantes
Ponte Olveira
Palomar de la Rectoral de Berdeogas
Igrexa de San Mamede de Salgueiros
www.dacoruna.gal/biblioteca

80. Fene
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Mugardos, Fene
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2674
FeneéunconcellodaCoruña,integradonacomarcade
Ferrolterra,queten8parroquias.
Contacunricoevariadopatrimonioarquitectónicoe
artístico.AsmámoasmegalíticasnoCampodaArca
(Barallobre)enoMonteMarraxón(Sillobre),queé
unmagníficomiradoiro.PretodoCoutodoRei
atópaseopetróglifodeMarraxónenaPenado
Picotoatópaseunconxuntodepedrasgraníticas
congravuras.Ademais,estáoMarcodeSan
Lourenzo,unhapedrafincadaoumenhir.
NumerososasentamentoscastrexoscomooCastro
deOrra(Sillobre),AsPías(Fene),Cardoeiro
(Perlío),PenadoCastro(Barallobre),Prismos
(Limodre),AsEscadas(Maniños)eAsModias
(Magalofes).
AssúasigrexasparroquiaiscomoasdeSanSalvadorde
Maniños,SantiagodeBarallobre,SanXoséde
LimodreeSantaMaríadeSillobre.Entrea
arquitecturacivilsalientan,ademaisdapontedas
Ribeiras,ospazosdeBarallobre,acasadaRibeira
enSillobreeopazodeManiñoseasescolas
construídaspolassociedadesdeemigrantesdeFene
enAmérica.
EnBarallobre,atópaseoMonumentoaoCamiñante
Descoñecido,undosmaisimportanteselementos
simbólicos.
AzonadasribeirasenSillobre,dasfragasdoríoBelelle
eapontedasRibeiras.NabeiramardaríadeAres,
haipequenaspraias:Almieiras,RíoSandeo,Río
CastroeCoído,
Máis información en : http://www.fenecidadan.net/
www.dacoruna.gal/biblioteca

81. Fene
Casa da Maleta
Fonte dos Mouros Igrexa de San Salvador de Maniños
Mámoas del Monte Marraxón
Ponte de Belelle
Praia de Carril
Cruceiro de Santo Estevo
Muíño pequeno do Pombal
Pazo de Maniños na Ribeira
Lavadoiro de pedra en Cima de Pedre
Hórreo da Armada
Casa da Señorita
Ermida de Santa Ana
www.dacoruna.gal/biblioteca

82. Ferrol
Historia de Ferrol
para lembrar feitos
notablesdos seus
maiores, demostrar
o seu actualestado e
difundir o seu porvir
FerroléunmunicipiodaprovinciadaCoruña.,contacon
14parroquas.
Destacapolassúasactividadesmarítimas,aconstrución
navaltantocivilcomomilitar,adeMáisdosseus
estaleiroscontacunhaimportanteestruturada
armada.VisitaroMuseoNavaleoDiquedaCampá,
undosMáisgrandesdomundo.
Pasearpolassúaslongaspraiasdeareabranca,como
DoniñosouSanXurxo,ouenclavescomooscabos
PrioriñoePrior,noespazonaturaldaCostaArtabra.
ÁentradadaríadeFerrolnasdúasbeirasopostas
atópanseoscastelosdeSanFelipeeAPalma,que
antigamenteseuníanmedianteunhacadeaeservían
deprotecciónácidade
ObarriodaMagdalenailuminadopolasgalerías,dende
osbalcónsdosXardínsdeHerreraobtemosunha
panorámicadoArsenalepasearpolasrúascomoa
rúaReal,Magdalena,Igrexa,Dores,Galianoou
María,eparalecerecopasarúadoSol.OTeatro
JofreouoAteneoFerrolánsonvisitasobrigadas.Os
edificiosmodernistassonelHotelSuizoylaCasadel
BancoSimeón.Destacanunhaseriedeservizos
públicosdaépocadaIlustracióncomaaAlameda,
hoxe"cantóns",cunhaimportantetradiciónde
xardínbotánicoeespeciesvexetaisdeultramar.Son
ademaisdignasdemenciónasfontespúblicasdeSan
RoqueylaFamaeoobeliscodeChurruca.As
melloresvistasobtéñensedesdeoBaluartedeSan
Juan.
AsigrexasmáisimportantessonasdeSanJulián,San
Francisco,AnosaSeñoradasDores,AnosaSeñora
doSocorroeAnosaSeñoradasAngustias.ASemana
SantaéFestadeIntereseTurísticoInternacional.
Máis información en : http://www.ferrol.es/
Historia de Ferrol
José Montero y Arostegui
GAL/ 11811
www.dacoruna.gal/biblioteca

83. Ferrol
Castelo de San Felipe
Praia de Doniños
Palacio Municipal en praza de Armas
Porta do Dique
Edificio modernista en Barrio de la Magdalena
Concatedral de San Xulian
Arsenal Militar
Vista da Ría e os asteleiros
Semana Santa
Teatro Jofre
Praia de San Xurxo
www.dacoruna.gal/biblioteca

84. Fisterra
Penetrar nunlugar
onde é preciso
sentirseatrapado
polabeleza natural
das súaspaisaxes,
descifrara tradición
e o pasado.
Finisterrae : un proyecto para el confín del mundo
GAL/ 7420
FisterraéunmunicipiodaprovinciadaCoruña,
pertenceácomarcadeFinisterreeten4
parroquias.
Contacon3mámoasenSardiñeirodeAbaixo,outrano
lugardoCastroenoValdeDuio.Nolugar
deCastromiñán,atópanseosrestosduncastro.O
dolmendeOrcaVellanocumiodoMonteFacho,
lugardunintensosimbolismo,relacionadocos
ritosdefecundidadeedamorte.
Tenexcelentespraias,comaaPraiadeLangosteira,a
deTalón,adeCorveiro,adaRibeira,ade
Sardiñeiro,adeMardeFóra,adeArnelaPequena
eadeRostro.Todassonestupendasparaapráctica
dosdeportesacuáticoscomoanatación,apesca
deportiva,osurf,omergulloeavelalixeira.Os
miradoirosdeTalón,CorbeiroeMardeFóra.
NopatrimoniorelixiosoatopamosasigrexasdeSan
VicenzoeSanMartiñodeDuio,acapeladaNosa
SeñoradoBoSuceso,aigrexadeSanXoan,ade
SantaMaríadasAreaseacapeladaInmaculada
Concepción.Contacunbonumerodecruceiros
comaodeMallas,deSanSalvador,deVilar,da
PrazaouodeBaixarentreoutros.
DaarquitecturacivildestacanasCasasdoPortoedo
Cuadrante.Atopamosmaiselementosetnograficos
comafabricasantigasdeconservaesalazónde
sardiña,muíños(Mallas)ecabazos.
OFarodeFisterraéomáisoccidentaleemblemático
deEuropa,consideradocomoocabodafindo
mundo,"FinisTerrae".OCastelodeSanCarlos
mandadoconstruírparadefenderacostados
ataquesdebarcosestranxeiros.
Máis información en : http://www.concellofisterra.com
www.dacoruna.gal/biblioteca

85. Fisterra
Faro
Castelo de San Carlos
Capela da Nosa Señora do Bo Suceso
Igrexa de Santa María Das Areas
Casa do Porto
Cruceiro do Monte de San Martiño
Muíño Mallas
Praia da Langosteira
Miradoiro de Talón
www.dacoruna.gal/biblioteca

86. Frades
Cada unha destas
comarcas teno seu
patrimonioe as súas
pecularidades, unha
riqueza que os
habitantes imos
herdando...
FradeséunmunicipiodaCoruña,pertenceácomarca
deOrdesetem12parroquias.
Contacon12igrexas,comaaigrexadeSanMartiñode
GalegosouaigrexadeSanMartiño.
Algúnsdospazosqueseestendensonunclaroexemplo
doestiloneoclásicogalegodosséculosXVIIIe
XIX:CasadoFogueteiro,enAiazo;Casade
Botana,enCimadevila;CasadoCruceiro,enAñá;
PazodoPeñasco,doséculoXVII;PazodeGalegos,
deestilorenacentistaconstruíusenoséculoXVII.
AárearecreativadaGaiteiraeacapeladeSanNicolao
quecontacunmerendero.Existenoutrasigrexas
comoadeMesosouPapucín.Aárearecreativade
SanRoqueeunhacapeladedicadaaoSanto.En
AiazotemosaigrexadeSanPedro,odolmende
Aiazo,ouaárearecreativadeVosPasos.Enponte
Carreirahaiárearecreativa,adaPresaqueconta
cunhapraiafluvialeunhapresa
Ábeiradunhaponteromanaatópaseomuíñodo
Mesón.Nosarredoresatopamosasigrexasde
LedoiraeGafoi,estaúltimadoséculoXII.Tamén
asigrexasdeAñá,CéltigosdoséculoX,pretoda
calatoparemosomuíñodeCampoduro,situado
noríoMaruzoouVitre,estáacapeladáNosa
SeñoradásVirtudes,.
Oscruceirossinalanaproximidadedasigrexase
capelas,destacaodeLardeiros.
OMuseoEtnográficodeFradesreúnemoitosdosútiles
eferramentasdocampoedofogar.
Máis información en : http://www.concellodefrades.es/
Bergantiños e Ordes/ redacción Equipo Ir Indo
GAL/15224
www.dacoruna.gal/biblioteca

87. Frades
Área Recreativa de Ponte Carreira
Capela da Nosa Señora Virtudes
Casa do Cruceiro
Dolmen de Aiazo
Igrexa de San Martiño de Galegos
Pazo do Peñasco de Abellá
Ponte do Peñasco
Igrexa de Santa Mariña de Gafoi
Cruceiro de Santo Estevo de Abellá
Muíño do Mesón
Área recreativa Os Pasos
www.dacoruna.gal/biblioteca

88. Irixoa
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Aranga e Irixoa
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/2634
Irixoaéunmunicipiopertencenteácomarcade
Betanzos,provinciadaCoruña,contacon7
parroquias.
AnecrópolemegalíticadoMontedeSanAntón
formadapor22,algúnsatópansenas
inmediaciónsdacapelarománicadoSanCosme
eospetróglifosdeGrambencon2cazoletase
varioscírculosconcéntricos.
EnMántarasatopamosunhasmámoaseoscastrosde
LograedoCasteloenadeAmbroa,oscastrosde
CasaldoMouroeCastrodeGraña.Nestaúltima
parroquia,coservaseamámoadaTorre.O
CastrodoBispo,nacimadoMontedoBispo.
Taménastumbasdeformaantropomórficaque
seatopannoadrodaigrexadeSanMartiñode
Churío.
Cabedestacarasúaarquitecturarelixiosa.Son
numerosasascapelaseigrexasnazonacomoa
IgrexadeSanSalvadordeCoruxou,adeSan
LorenzodeIrixoa,aCapeladeCelaeade
Pruzos,aIgrexadeSta.MªdeMántaras,ade
SantaiadeViña,SanMartiñodeChurío,San
TirsodeAmbroa,Sta.MªdeVerísouasCapelas
deLousadaeSanCosme.
ÉrecomendableasubidaaoMontedeSanAntónem
Mántarasondehaiunhazonarecreativaeun
paseopolabelaparaxedeXelas,situadonorío
Mandeo.
Máis información en : http://www.irixoa.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

89. Irixoa
Capela de Cela
Cruceiro de Churío
Igrexa de San Lourenzo de Irixoa
Pazo da Vila
Tumbas antropomórficas de San Martiño de Churío
Necrópole megalítica do Monte de San Antón
Castro do Bispo
Petróglifos de Gramben
San Cosme de Mántaras
Xielas
www.dacoruna.gal/biblioteca

90. Laxe
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Laxe, Malpica e Ponteceso
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/3822
Laxe,situadononoroestedeGalicia,estáadscritoá
comarcadeBergantiñosecontacon6parroquias.
AfranxacosteiraestáprotexidapolaRedeNatura2000
debidoaoseugranvalorambiental.Destacao
“EspazonaturaldaLagoaeDunasdeTraba.Conta
convariaspraias,destacaaPraiaurbanadeLaxe,
PraiadeArnado,PraiadeSoesto,PraiadeTrabae
contaconpequenascalasquesalpicantodooseu
litoralcomoéadeMorelo,aPraiadosCristais,eO
Castrillón.
Atopáronserestosdaculturacastrexaen4recintos,
situadosnoscumesdomonteLouridoenaTorreda
Moa,eoutrosnomontedoCastro,enSanMamede
deSarces,epretodaaldeadeLouridodeArriba
(Serantes).CabedestacarosPenedosdeTraba.O
dolmenForneladosMourosnaparroquiadeSan
SimóndeNande.
NopatrimoniorelixiosoatopamosaErmidadeSantaRosa
deLima,aigrexadeSantaMaría,aigrexarómanica
deSantiagoeaigrexadeSantaMaríadeAtalaia.
ACasadoArcoéoedificiocivildemaiorimportancia
histórica,equeseconvervaíntegramentexuntoco
PazodeLeisenSoesto.EnSeranteshoubo2casas
fidalgas,aCasadeCarrabete(oudoHerdeiro)é
aCasadoPiñeiro.EnSarcesestabanasTorresde
XallónseenNandepodemosolla-losrestosdoPazo
deAprazadoiro.EnTrabaaCasadoPombalen
Boaño.NaaldeadeMelgueirasatopamosaCasade
TrasdoRíoeaCasadaCabanela.Finalmenteen
Mórdomooderradeirovestixiodoqueforonas
famosasTorresdeMórdomo.OFaroatópase
napuntaÍnsuadocaboLaxe.
Máis información en : http://www.concellodelaxe.com
www.dacoruna.gal/biblioteca

91. Laxe
Faro de Lazxe
Igrexa de Santa María de Atalaia
Penedos de Pasarela e Traba
Praia de Laxe
Faro de Laxe
Casa do Arco
Ermida de Santa Rosa de Lima
Cruceiro de Soesto
Igrexa de Santiago de Traba
Monte da Lagoa
Praia de Soesto
www.dacoruna.gal/biblioteca

92. Lousame
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Dodro, Lousame, Rois
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2657
LousameéunmunicipiodaProvinciadaCoruñae
pertenceáComarcadeNoiaecontacon7
parroquias.
Consérvanserestosprehistóricos(tumbos),comaas
mámoasdeCasameaePedraCanaenCamboño,e
mámoadeArxellas,daIdadedeBronce,comoo
PetróglifodeLesende,edaépocacastrexaos
castros:Cotodocastro,CastrodeComparada,
CastrodeServia,CastrodeFruíme,CastrodeSan
Lorenzo,CastrodeBerrimeseCastrodeLourido.
NaarquitecturarelixiosadestacaaigrexadeSanXusto
deToxosoutossonosrestosdoquefoiomosteiro
deToxosoutos.OutrassonaigrexadeSanMartiño
deLesende,aigrexadeSanJuandeLousame,a
igrexadeSantaEulaliadeVilacova,aigrexade
SanJuandeCamboño,aigrexadeSanMartiñode
Fruíme,aigrexadeSanPedrodeTállara.A
capeladeSantaMariñadáGorgosaenCamboño,a
CapeladeSanCristovaldeCes,aCapeladeSan
LorenzoeSanAmededoConfurcoestásituadano
MontedeSanAmede,eaCapeladeSanRoquiño.
Durantea2ªmetadedoS.XIXchegouahaber5
fábricasdepapelaolongodaribeiradevariosríos,
sendoaMáisimportanteafundadaen1863por
DomingoFontán.Osanos40e50doS.XXforon
unhaetapadeimportanciaprimordialnahistoria
queécandocomezaaextraccióndewolframio,
queapareceenSanFinxconmoitapurezaecunha
abundanciasimilarádoestaño,sonasMinasde
SanFins.
Máis información en : http://www.concellodelousame.com/web/
www.dacoruna.gal/biblioteca

93. Lousame
Petroglifos de Lesende. Hórreo con cruceiro en TállaraIgrexa do Mosterio de Toxos Outos
Igrexa de San Xoán de Camboño
Minas de San Finx
Muíño-Lavadoiro de Mirón
Miradoiro Monte Culou
Panteón de Tállara
Capela de Santa Mariña A Gorgosa
Río de San Xusto
Fábrica de papel de Brandia.
www.dacoruna.gal/biblioteca

94. Malpica de Bergatiños
Esta guíaé unfragmento
deste terra antiga e
máxica, unanacoda
historia de tódalas
xeracións. Recorre os
lugares, monumentos, as
súasxentes, as lendas...
Malpica : vila da vida na Costa da Morte
Xermán R. Abella Chouciño; fot., Xurxo Alfeizán Chouciño
GAL/13379
MalpicadeBergantiñoséunmunicipiosituadona
provinciadaCoruña,pertenceácomarcade
Bergantiñosetenoitoparroquias.
Albergaunlitoralrepletodesucesivaspraiasecalas(Area
maior,Canido,SanMiróyReixa...)
PodemosveraigrexadeSanPedrodeBarizo,moipreto
destaatópaseadeSantiagodeMenseasTorresde
Mens,omonumentomáisemblemático.Outras
igrexassonSanCristovodeCerqueda,SantoEstevo
deBuño,SanXuliándeMalpicadeBergantiños,San
MartiñodeCambre,SantaMaríadeLeoioouade
SanTirsodeVilanovadeSantiso.
EnMenstemosunconxuntodemuíños,acapelado
EspíritoSantoeunpetodásánimas.Pretode
PontecesoatopamosomonteNarigaesebaixamos
chegamosaPuntaNariga,ondevemosoFaro.Outra
daspuntasimportanteséoCaboSanAdrián,ondese
atopaaermidadeSanAdrián,undosmellores
puntosparaverasillasSisargas.Nasproximidades
existeunhafontequeseditenpropiedadescurativas
enenfermidadesdapel.
EnBuñoépopularacerámica,existenvariosfornospara
cocerobarro,omuseodecheiraría.Nosarredoresa
PozadúasBarreiros,osmuíñosdeAbellarizaouo
dolmendePedradáArcapróximoaocámping
Sisargas.Taménhaiquedestacarosmuíñosde
Ardeleiro,queseatopannoscantiisaosurde
Malpica.
Máis información en : http://www.concellomalpica.com/es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

95. Malpica de Bergatiños
Porto
Dolmen Pedra dá Arca
Praia de Seaia
Muíños de Ardeleiro
Faro de Punta Nariga
Ermida de San Adrian
Torres de Mens
Croia do CastroIgrexa de Santiago de Mens
Oleria de Buño
www.dacoruna.gal/biblioteca

96. Mañón
Mañónéunmunicipiosituadonaparteorientalda
comarcadeOrtegal,naprovinciadaCoruña.
EstáformadopolasparroquiasdeBares,As
GrañasdoSor,Mañón,MogoreAsRibeirasdo
Sor.
Opotencialturísticodomunicipioéenorme.Isto
débeseásenvexablescondiciónsdeconservación
domedionatural,ondeaíndasepodenatopar
fragasoubosquesconabundanciadeespecies
autóctonas,ademaisdoscontrastesdapaisaxe:
EstacadeBares,oparqueeólico,asnumerosas
praiascomoVilelaouEsteiro,asáreas
recreativascomoCotoSegadeouCotoRibeirase
opreciosopobodeOBarqueiro,noestuariodo
Sor,coassúascasiñasaoredordoporto.
EnMañónlevántasenoseucumio,aserrada
Faladoira,lugardenacementodenumerosase
variadaslendaspopulares.
Noaspectohistóricoartístico,osprimeiros
poboadoresdeixaronasúapegadaenformade
mámoasenBares,eanecrópoleromanade
CanceladáCoxadeArcos,nasinmediaciónsdo
porto,asícomoapontedoPorto,situadano
antigocamiñoViveiro-Ortigueira.
Destacanasímesmoasigrexasparroquiais,deS.
CristovodasRibeirasdoSor,deMañóneadas
GrañasdoSor.Comoconstruciónscivísde
épocamodernaatopamosospazosdeS.Fizea
torredeLama,naparroquiadeSanCristovode
RibeirasdoSor.
Máis información en : http://www.concellomanon.org/
Cada unha destas
comarcas teno seu
patrimonioe as súas
pecularidades, unha
riqueza que os
habitantes imos
herdando...
A Mariña e Ortegal/ redacción Equipo Ir Indo
GAL/ 13096
www.dacoruna.gal/biblioteca

97. Mañón
Porto do Barqueiro
Campanariodaigrexade San Cristovo.
Bares
Cabo de Estaca de Bares
Praia de Esteiro
Miradoiro O Semaforo
Ponte Romana do Porto
Pazo de Torre de Lama
Anta de Pena Branca
www.dacoruna.gal/biblioteca

98. Mazaricos
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Dumbría, Mazaricos
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2661
MazaricosnazonasuroestedaprovinciadaCoruña,e
inscríbesenacomarcadoXallas.Contacon12
parroquias.
Dopatrominonaturalresaltanascarballeirasde
Anllares,deChacínoudeFigueira.asfervenzasde
SantaLocaiaoudaNoveira;osmiradoirosdoAro,
daRuñaoudoPedregal.Unhapequena
carballeiraenSuevos,osentornosnaturaisdo
PindoouoscomplexosrecreativosdaPontenova
oudaPicota
NazonadeCorbeira,enMámoas,enVal,naLeguade
Beba,naPicota…,atópansedolmensoumámoas,
nasúamaioríasenescavar,agásodeParxubeira.
Naépocacastrexa,moitososasentamentos:Monte
Aro,CastrodeBeba,Lugarnovo,Castrarón,Agrís,
Montellos,Recarea,Enxilde,Chacín.Oachadode
lápidasfunerariasenChacíneSanCosme.
NopatrimoniorelixiosodestacanasigrexasdeSanta
MariñadasMaroñas,SanXuliándeBeba,San
CristovodeCorzón,SanCosmedeAntes,Santa
BaiadeChacín,SantiagodeArcoseSalvadorde
Colúns.AVirxindóndeQuintáns,aVirxedo
MonteenCoiro,oAnxodaGardaenVilarde
Coiro,SantaLocaiaenChacíneSanXoséenVal
soncapelasimportantes,centrosderomarías.
Entreaarquitecturaciviltemosquedestacaraponte
daPonteolveira,oPazodeFontánenBeba,eas
CasasGrandesdoVinculeiroedaNoveiraen
Arcos.Sonmoitoscruceiros,dosquetemosque
destacarodoCirolándeSuevos.Sontaménmoi
abundantesosmuíños,ospombaiseasfontes
comunais.
Máis información en: http://www.mazaricos.gal/
www.dacoruna.gal/biblioteca

99. Mazaricos
Igrexa de Santa Baia de Chacín
Fervenza de Santa Leocadia
Cruceiro do Cirolán
Fonte da Capela da Virxe do Monte
Dolmen de A Mina de Perxubeira
Ponte de A Pontenova
Igrexa de Santa Mariña de Maroñas
Capela de Virxidón
Fervenza de Noveira
Horreo en Pidre
www.dacoruna.gal/biblioteca

100. Melide
Ensina o rico
patrimoniohistórico -
artístico herdado dos
antepasados
Melide: patrimonio histórico artístico
deseño, fotografías e textos, Xosé Manuel Broz Rei
GAL/ 15451
MelideéunmunicipiodaProvinciadaCoruña,que
pertenceaComarcadeTerradeMelideeestá
integradopor26parroquias.
Ademaisdeterradegaiteiros,éterradeoficios
tradicionais,moitospermanecenaíndavivosno
núcleohistóricodavila.Falamosdoszapateiros,
cuxostalleresdecoirosepodenvisitarnacéntrica
PrazadoConvento;edosferreiros,artesánsque
aíndahoxequentanassúasforxas
Sonmoiabundantesosrestosatopadosquedatandos
primitivostemposdoNeolíticoedaépocacastrexa:
mámoas,castros,machadosdebronce,xoiasáureas,
etc.AtopamosoCastrodaGrañaouodolmen
denominadoFornodosMouros.
Existenvarioscruceiros,odeMelide,osdeBaltar,Santa
MaríadeMelide,SanCosme,Leboreiro,odeSan
SalvadoreosÁnxeles,Gondollín,XubialeFolladela.
FineprincipiodeetapadoCamiñodeSantiagoentreo
seupatrimoniodestacanoselementosrománicos
conservadosenvariasdassúasigrexas:a
desaparecidaantigaigrexadeSanPedrodeMelide,
daqueseconservaasúaportadadoséculoXIII,na
actualCapeladeSanRoque.AigrexadeSantaMaría
conpinturasdoséculoXVI.DeclaradaMonumento
Nacional.oConventodeSanctiSpíritus,actual
igrexaparroquial,aObraPíaeCapeladeSanAntón,
aCapeladoCarmen,aigrexadeSanMartiñode
Moldes.,aigrexadeSantaMaríadeLeboreiro,a
igrexadeSanVicentedeVitiriz,eaigrexadeSan
XoándeFurelos.
Máis información en : http://www.concellodemelide.org/
www.dacoruna.gal/biblioteca

101. Melide
Cruceiro de Melide
Ponte de Furelos
Igrexa de Santa María
Aldea de Riocobo
Casa en O Foro
Pazo de Figueiras
Serra do Careón
Capela da Obra Pía de San Antón
Casco Histórico
Museo da Terra de Melide
www.dacoruna.gal/biblioteca

102. Mesía
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cesuras, Mesía, Boimorto
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2676
MesíaestásituadoaolestedaprovinciadaCoruña.
LindacosconcellosdeFrades,Boimorto,Curtis,
Vilasantar,Oza-Cesuras,Abegondo,Ordese
Carral,eten12parroquias.
PartedasribeirasdoríoTraveso,doSamoedo
TambreaoseupasoporMesíaestánincluídas
dentrodaZonaEspecialdeConservación(ZEC)
RíoTambre,queformapartedaRedeNatura
2000
OcastrodeXancedasitúasenasinmediaciónsda
aldeadoCastro,enSanSalvadordeXancedaeo
CastrodeBoado.DestacaOCasteloouTorre-
fortalezadeMesía.
AsáreasrecreativasdasBrañasdeValga,dePonte
Carballa,deMata.ContacunhaRutadafraga
aosmuíñosnoqueverosmuíñosdaRibeira,
Queiroa,BatáneodaCubela.
DopatrimoniorelixiosoatopamosasCapelasdeSan
LourenzodeBruma,adeSanCidre,adeArxán,
CapelaefontedeSanAntón.AdeMáisdas
igrexasdeMesía,deSanMartiñodeCabrui,de
SantiagodeBascoi,deSantaMaríade
Cumbraos,deSantiagodeBoado.
NospazosdestacanoPazodeRecelleeoPazode
Lago.AscasascomaaCasadoCoronel,aCasa
daVila,aCasaGrandedeXanceda.Naaldeade
XestosaenAlbixoiatopamosaFontedaVeiga
quefoiumpequenobalneario.
Máis información en : http://www.concellodemesia.gal/
www.dacoruna.gal/biblioteca

103. Mesía
Capela do Carme
Casa Grande de Xanceda
Castelo de Mesía
Cruceiro de Albixoi
Ermida de San Cidre
Fonte de Bruma
Igrexa de San Lourenzo de Olas
Maquía de Xanceda
Pazo de Fonte-Lanzá
www.dacoruna.gal/biblioteca

104. Miño
Resume alguns
dos feitos da
historia de Miño,
a súariqueza
etnográfica,
monumental...
Miño : apuntes históricos y guía del municipio
José Raimundo Núñez Lendoiro
GAL/ 2770
MiñoéunmunicipiodaprovinciadaCoruña,situado
nacomarcadeBetanzos,contacon8parroquias.
OscastrosdeCentroña,OsMourosenPerbes,Santa
MaríaenCastro,odeLoiosenMiño,Andradeen
CarantoñaeVosMourosenLeiro.O“Tesourode
Algar”unhaurnadeorixeromanaquecontiña
1500moedasenBemañoenPerbes.
NolugardaRegueira,estáaCapeladaRegueira,enBra
aCapeladeSanRamóneunhavivendada
arquitecturapopulardazoa(s.XIX)eaCapelade
SanXoandeÁrea,Nocamiñoatopamosa"Fonte
deCal"(1815).EnBemantesaigrexadeSanto
Tomé,deestilobarroco,cunhapilabautismal
románica,unsepulcroeuncruceiro.Máisadiante,
o"MuíñodeVentodeBoucelo“.XaenCarantoña,
aigrexadeSanXulián,deestilobarrocoeaCapela
deSanNicolás.EnCallobredestacaoPazodo
antigoSeñordaCasadeCallobre,aigrexadeSan
XoaneaCapeladaNosaSeñoradeGuadalupe.
Anexaácapelaestáa"FontedeAugasSantas“.No
lugardeAGraña,destacamosaexistenciadunha
casadeestilobarrocodatadanoséculoXVII.
Ópasarpolapraiagrandepódenseadmirarasdunase
marismas,nadesembocaduradoríoBaxoi.Évisita
obrigadaaigrexadeSanXoándeVilanova.
SeguindohaciaFondal,encontramosasruinasdo
PazosolariegodosCondesdeTaboadaedeMaza.
EnPerbesaIgrexadeSanPedro.EnBañobre
atopamosPazodeBañobreeodeSanPaio.Em
Carantoña,destacamosaigrexadeSanXulián,de
estilobarrocoeaCapeladeSanNicolás.
Olitoralmiñensetenunsinfíndeentrantesesaíntes
queformanpequenaspraias.
Máis información en : http://concellodemino.com
BIBLIOTECA PROVINCIAL DE A CORUÑA

105. Miño
Cruceiro de Callobre
Praia Grande Horreo de Fondal
Igrexa de San Tomé de Bemantes
Pazo de San Paio
Praia pequena
Pazo de Callobre
Igrexa de Santa María de Miño
Fonte da Cal
www.dacoruna.gal/biblioteca

106. Moeche
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio, dendea
súaxeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cerdido, Moeche
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2663
OConcellodeMoecheestaformadopor5
parroquias,SantiagodeAbad,Sta.Maríade
Labacengos,Sta.CruzdeMoeche,S.Xoande
MoecheeS.XurxodeMoeche,pertencea
comarcadeFerrolelocalizasenoextremonorte
daProvinciadaCoruña.
Oprincipalpuntodeatenciónparaoturistaéo
CastelodeMoeche.
NoPatrimoniorelixiosodestacanaIgrexadeSan
Xurxo,aIgrexadeSantaMaríadeLabacengos,a
CapeladeSanRamón,aIgrexadeSantiagode
Abade,aIgrexadeSantaCruz,adeSanXoánea
ErmitadeSanXiaodosOsos.Oscruceiros
pertencenamesmaépoca(finaisdoS.XIX),e
estánsituadosnaParroquiadeSantaCruz,
Labacengos,SanRamóneSanXurxo.
PoloquerespetaosPazos,cabesalientaroPazode
Rañal,ondevivironasfamiliasdasescritoras
ConcepciónArenaleEmiliaPardoBazán.
Osmuíñosestánbenrepresentados,dadasasboas
condiciónshidrográficas,destacaodaPontedo
Norte.Noshórreosobservánseopredominiodo
tipoCabanas,comaodaIgrexaeSanXiaode
ArribanaParroquiadeLabancengos.
Noscastros,temosodeAbad,deSanXoan“A
Costeira”,odeSantaCruz.
OespacionaturaldeSoutoGrandeparao
esparcimentoeorecreo,abeiradoRioGrande
Xuvia.
Máis información en : http://www.concellodemoeche.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

107. Moeche
Castelo de Moeche
Igrexa e Cruceiro de San Xurxo
Horreo
Area Recreativa Souto Grande
Igrexa de Santa María de Labacengos
Capela de San Ramón
Muiño da Silva
www.dacoruna.gal/biblioteca

108. Monfero
Da a coñecera
historia e
significado do
Mosteiro de
Monfero.
Historia del Monasterio de Santa María de Monfero
GAL/ 8022
Monferoestásituadonolímiteorientaldaprovincia
daCoruña,eestáformadopor7parroquias.
Deinteresepaisaxístico,ápartedasFragas,sonas
zonasdeLagaresnaparroquiadeSanFiz,a
CarballeiradoDezeabeiratodadoríoFrei
BermudonoAltodeXestoso,oschamadosCales
daCela,oxacitadoMontedaPendellaeen
xeralasribeirasdosríos,nomeadamenteado
SanBartolomeu,queseestendedenorteasur
polasparroquiasdeQueixeiroeSanFiz.
Asúahistoriaéinseparabledadoseumosteiro
cisterciensequelevaomesmonome.Varios
lugaresteñenonomedeCastronasparroquias
deSanPedrodoValdeXestoso,deSanFizede
Queixeiro.
Existenvariaspontesmedievais,unhasobreorío
FraiBermuz,chamadaPontedoDez;outra
sobreoríoLambrenolímitedoconcelloco
concellodeIrixoa,naestradadaViña,chamada
PontedeSanPaio;eoutrasobreoLambruxo,
entreoslugaresdasTravesaseVilarboi,todas
elasdunsóarcoedoséculoXV.
DestacantaménaspequenasermidasdaAscensión:
unhanolugardeBoicornello,parroquiadoVal
deXestoso;outraenSantoAndrédaRibeirae
outraenLagares,ambasnaparroquiadeSanFiz
deMonfero;eaíndaoutraenSanBartolomeu,
naparroquiadeQueixeiro.Nelaspódenseatopar
tallasdemadeirapolicromadaepinturasmurais.
Máis información en : http://www.concellodemonfero.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

109. Monfero
Mosteiro de Santa Marí a
Fragas do Eume
Ponte Vella do Dez
Capela da Ascensión
Cruceiro de Santa María de Xestoso
Igrexa de San Xurxo de Queixeiro
Mirador Monte de Peña
Molinos de Fraemelle
Igrexa de San Fiz de Monfero
Cruceiro do Mosteiro de Monfero
www.dacoruna.gal/biblioteca

110. Mugardos
Recopila
informaciónsobre a
vila e o seu pasado.
Historia de Mugardos
Juan A. Carneiro Rey, Miguel A. Rodríguez Vázquez
GAL/ 14570
Mugardoséunmunicipiosituadonacomarcade
Ferrol,limitacosdeAreseFene.Estádividido
en4parroquias.Concentrapartedoseu
atractivonopaseodoCantóndáMariña,onde
abundanosrestaurantesqueofrecenofamoso
polboámugardesa.
EntreosrestosarqueolóxicosMáisdestacables
atópansenoxacementodeNoville,unhavila
romanadosséculosIIIeIV,éocamiñoda
Calzada.
Poloqueserefireáarquitecturamilitar,ocasteloda
Palmaéundosgrandesatractivos.
Todooterritorioenmárcasenunhafranxacosteira
coasenseadas-OBaño,ABarca,SantaLucía,O
Seixo-puntas-Redonda,Peteiro,Rato,Leiras,
PromontoiroeOSeixo-,eapraiadaBestarruza.
Mostrasdearquitecturarelixiosasonaigrexade
SantiagodeFranza,aigrexadeSanXiaooude
Arriba,adeSanXiaodeAbaixo,adeSanXoán
dePiñeiro,eaigrexadeSanVicentedeMeá.
TaménacapeladeLodairooudaAscensión,en
FranzaeocruceirodeLodairo,ondehaiunha
popularromaríaodíadaAscensión.
AvilamariñeiradoSeixoéundosmelloresexemplos
paragozardaarquitecturaindiana.Así
levantaronescolas,pontes,lavadoiros,casinose
vivendasqueimitabanmodelosarquitectónicos
dospaísesdeacollida.ÉocasodoCasino
Progreso,deFranza,,ouoGrupoEscolar
FranciscoVizosoeoChalédeEsperante.
Máis información en : http://www.concellodemugardos.gal/es
www.dacoruna.gal/biblioteca

111. Mugardos
Caserón do Seixo
Porto de Mugardos
Praia de Bestarruza
Castelo da Palma
Cú da Raiña
Cinema Zarate
Fonte Loureiro
San Xoán de Piñeiro
Capela de Lodairo Polbo a Mugardesa
Polbo a Mugardesa
www.dacoruna.gal/biblioteca

112. Muros
Homenaxea Muros
e conéla tódalas
xentedo mar de
Galicia
Muros : ronsel de pedra, espiral de mar
Francisco X. Fernández Naval ; Maribel Longueira [fot.]
GAL/ 10531
MuroséunmunicipiodaprovinciadaCoruñae
pertenceacomarcadeMuros.Contacon8
parroquias.
Recoméndasevisitar,opetróglifodeLaxedásRodas,
emLouro.Atópanseoutrosdeinteresseen
MuroseSerres,destacandoacomplexidadedos
gravadosquecompoñenaestacióndeCovadá
Bruxa.Xuntoásestaciónsrupestresatopamos
unhagrancantidadedecastrose,aíndaqueno
seumaiorparteestánsenescavar,entretodos
destacariamosodeVentín(Louro),odailla
SantaCatalina(Tal),odeMiraflores-Muros)e
odeRiomao(Tourea).
Asmostrasdearquitecturarelixiosasonmoi
abundantes,resaltandoasmagníficas
instalaciónsdoantigoConventodeSan
FranciscodoRialeasigrexiasparroquiasde
Muros,deEsteiro,deTal,deAbelleira,de
Torea,deLouroedeSerres.EntreasCapelas
destacanoSantuariodaVirxedoCamiño,a
CapelaAngustias,ErmidadeSanRoque,a
EspíritoSanto,aSanMarcos,aSantaCruz,ade
SantaIsabel,aVirxedoCarmen,aErmidadas
Neves,oHospitalillodaTrindadeeadeSanJosé.
Unhadasriquezasmaioresconfórmaaoseurico
patrimonionatural,quesecaracterizapolasúa
calidadeambiental.Aspraiascomaaenseadade
Esteiro,Tal,Abelleira,Serres,MuroseLouro,e
asdeSanFranciscoeadoAncoradoiro.Un
espazoprivilexiadopaisaxísticoéoconformado
poloMonteLouroeaLagoadeXalfaeaillada
CrebaenEsteiro.
Máis información en : http://www.muros.gal/es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

113. Muros
Antiga Colexiata de Santa María
Porto de MurosMonte Louro e Lagoa das Xarfas
Faro de Montelouro
Pedra das Pías en Esteiro
Praia de Area Maior
Capela do Espiritu Santo
Mercado de Abastos
Muíño de Mareas do Pozo de Cachón
www.dacoruna.gal/biblioteca

114. Muxía
Colecciónadicada
ao estudo dos
municipiosrurais da
provinciada
Coruña.
Muxía
GAL/ 11520
MuxíasitúasenacostamaisoccidentaldeGalicia,
pertenceaComarcadeFinisterre,edistribuese
en4parroquiasqueoforman:
Bardullas,Caberta,Coucieiro,Frixe,Leis,Moraime,
Morquintián,Muxía,Nemiña, A Ou,
Touriñán,Ozón,VilastoseeBuiturón.
Dentrodoseutermomunicipalconsérvansevarias
igrexasrománicascomoadeSanXuliánde
Moraime,SanMartiñodeOzón,SanPedrode
Leis,SantaLeocadiadeFrixeouSanCristóbalde
Nemiña.Nasinmediaciónsdaigrexaeacasa
reitoraldeSanMartiñodeOzón,localízaseo
hórreode22paresdepés,undosMáislongosde
Galicia.
Aescultura"AFerida"deAlbertoBañuelos,que
representaodanocausadoaomarpolo
afundimentodoPrestige.
OSantuariodaVirxedaBarca.FundadonaIdade
MediaainiciativadosmonxesdeMoraime.O
edificioactualédeestilobarrocoedatade1719.
AimaxedaVirxeéunhatallagóticadoS.XIV,
nassúasproximidadesatópanseasfamosas
pedrasdeAbalaredeOsCadrís.
Taméncontacungranpatrimonionaturalcomaa
ArearecreativadeOCastro,oCaboTouriñan,a
aFontedaTellaouomerenderoPonte
Constante.Encantoaspraiasdestacanade
Lourido,Nemiña,DaCruz,deLago,DosMuiños
edeLago-Leis.
Máis información en : http://www.concellomuxia.com
www.dacoruna.gal/biblioteca

115. Muxía
Santuario da Virxen da Barca
Paseo Martítimo de Muxia
Praia do Lourido
A Ferida
Mosteiro de Moraime
Horreo de San Martiño
Cabo Touriñan
Porto de Muxía
Cruceiro de Santa María
Pedra de Abalar
Faro de Muxía
www.dacoruna.gal/biblioteca

116. Narón
Narón é un concello
cunha historia propia
que salienta con luz
singular no tempo
pasado das terras
galegas.
Narón, un concello con historia de seu
Andrés Pena Graña
GAL/ 4944/1-2
Narónéunmunicipiosituadoaonoroestedaprovincia
daCoruñaquepertenceácomarcadeFerrol.Ten7
parroquias:Castro,Doso,Narón(SanJulián),
Pedroso,Sedes,TrasancosyVal.
Existenvariasáreasrecreativascomoadomuíñode
Pedroso(concámping),adaPicota,noCotoea
PresadoReyenXubia.Existetaménunparque
urbanoabeirasdoríoFreixeiro.
Pódenseveralgúnsedificioshistóricoscomoomosteiro
deSanMartíndeXubiaouosmuíñosfluviaisede
mareasdoséculoXVIIIabeirasdasdúasprincipais
concasfluviaisdotermomunicipal:oRíoGrande
deXubiaeoRíoFreixeiro.
Desdeopuntodevistaturísticoedelecer,osseus
principaisatractivosson:oMuíñodePedrosoea
súaáreadedescanso,abeirasdoríoJubiana
parroquiadePedroso,opaseomarítimodeJubia,
entreosmuíñosdeJubiaeAsAceas.aIgrexae
MosteirodeSanMartíndeXubia,dearterománico.
OsTramosdoCamiñoPeregrinoaSanAndrésde
TeixidoedoCamiñoInglésaSantiagode
Compostela.
AAldeaNova,parquetemáticoeeducativosobreo
mundodoruralenGaliciasituadonaparroquiade
Sedes.OPazoLibunca,construcióncivilde
principiosdoséculoXXconelementosda
arquitecturaindianaemodernistasituadonolugar
dePenadeEmbade,entreasparroquiasdeSan
JuliándeNaróneCastroeosCantiisecalasna
parroquiadoValqueformanpartedoLICCosta
Ártabra(RedeNatura2000).
Máis información en : http://www.naronconcello.org/
www.dacoruna.gal/biblioteca

117. Narón
Muiño de Xuvia
Mosteiro do Couto
Muiño de Pedroso
San Martiño de Xuvia
Parque temático “Aldea Nova”
Pazo Libunca
Casa Cáceres
Colexio Nosa Señora de Chamorro
Praia A Hortiña
Miradoiro Alto da Lagoa
Ponte Xubia
Pazo Baltar
www.dacoruna.gal/biblioteca

118. Neda
Historia de Neda
contada polo seu
autor que naceu en
O Roxal (Neda)
Historia de Neda, Ría de Ferrol y comarca
Antonio Yáñez Peña
GAL/ 14324
NedaéunpequenomunicipiodaCoruña,situadono
fondodeRíadeFerrol.Estácompostoporcatro
parroquias:dousaopédaría(SanNicoláseSanta
María)eoutrasdúassituadasnointerior(San
PedrodeAncaeSanAndrésdeViladonelle)
ContaconalgúnsrestosarqueolóxicoscomooCastro
deAncos.Taménsecoñeceaexistenciadun
castronaparroquiadeViladonelleedúas
mámoas,adenominadaMámoadoInglés(no
lugardeChaodeAldea-Viladonelle)eaMámoa
deMarraxón(enRabadeña-ParroquiadeSanta
María).
SituadanolugardeORoxal,aFervenzadoRíoBelelle
éunhadascascadasMáisespectacularese
fermosasdeGalicia.
NaarquitecturarelixiosadestacaaIgrexadeSanta
MaríaeCruceiro,aIgrexadeSanNicolas,a
CapeladeSanAntonioeaIgrexadeSanAntonio
deAnca.ATorredoReloxoquepertenceuao
HospitaldoEspíritoSanto.Oconxunto
arquitectónicodoPazodeIsabelIIfundadoen
1841comofábricadeTecidospolosIrmánsVeiga.
OPazodaMercedéunhamansiónsolariegado
séculoXVII.
NoMonteAncoshaiunáreanaturalerecreativaonde
sepodegozardoairelibreealípódesevisitaro
castro,haiunhamagníficavistaderíadendeeste
miradoiro.
Máis información en : http://www.neda.es/gl/inicio/
www.dacoruna.gal/biblioteca

119. Neda
Fervenza do Belelle
Torre do Reloxo
Pazo de Isabel II
Cruceiro de San Nicolas
Miradoiro de Monte de Ancos
Pazo de la Merced
Igrexa de Santa María
Casa Mariñeira
Desembocadura Río Xubia
Choza da Peneda
Petrógrifo da Peneda
Cruceiro en Dorneda
www.dacoruna.gal/biblioteca

120. Negreira
NegreiraéunmunicipiodaprovinciadaCoruñaque
seatopaaooestedeSantiagodeCompostela.
LimitacosmunicipiosdeAmes,Báñaa,Brión,
Outes,MazaricoseSantaComba.Estárepartido
en18parroquias.
Nesteslarestaménseatoparonrestosdacultura
romana,naparroquiadeLogrosa,encontráronse
cincoinscriciónsromanasengranito.
Innumerablesmostrasdaarquitecturarelixiosae
civilbalizanoterritorio,aoamparodunha
contornanaturaldegranbeleza:OPazode
Cotón,construcióndeépocamedieval,aCasada
TorredeBugadillo,pazoquedatadoséculo
XVIII;aigrexaparroquialdeBugadillo,quedata
deépocaincerta,aíndaqueposúeelementos
modernosdoséculoXIX,aigrexadeLiñao,
datadaduranteoséculoXVIII,aigrexadeSan
XuliándeNegreiradeestiloneoclásico.Taméno
CruceirodeSanMamededeZas,desingular
concepción,oumostrasdaarquitecturacaribeña
nazona,comoacasadeManuelNegreiraoua
deAndrésFreire.
.
Máis información en : http://www.concellodenegreira.gal//Xallas e A Barcala / redacción Equipo Ir Indo
GAL/ 13056
Cada unha destas
comarcas ten o seu
patrimonio e as súas
pecularidades, unha
riqueza que os
habitantes imos
herdando...
www.dacoruna.gal/biblioteca

121. Negreira
Capela de San Brais de Portor
Cruceiro de San Martiño de Broño
Ponte Vella
Pazo de Cotón e Capela de San Mauro
Arquitectura caribeña
Pombal
Ponte Maceira
Fervenzas del Corzán
Área Recreativa de Cobas
Igrexa de San Pedro de Gonte
www.dacoruna.gal/biblioteca

122. Noia
Adentranos en Noia,
na súa arquitectura,
nos seus monumentos,
nos seus artistas, na
personalidade da sua
xente...
Noia : ribeiras de mar enxoito
[coordinadores, Xosé Agrelo, Pedro García]
GAL/ 10743
NoiasitúaseaosurdadesembocaduradoríoTambre,
lindandoaonorteconSerradeOuteseBrión.Está
integradopor6parroquias:Argalo,Barro,Boa,
Noya,OObreeRoo.
ApraiamáisgrandeéadeTestal.Outrassonapraiade
Taramancos,continuacióndadeTestalconsistemas
rochososqueadividenenpequenascalas,eapraia
deBoapequenaábeiradapraiadeBoa.
Pódenseresaltarmoitosdetalles:assúasempanadasde
berberechoconmasademillo;assúasnumerosas
pastelerías;foiviladezapateirosedecarniceiros,
queéobercedospoetasAntónAvilésde
TaramancoseMaríaMariño.
SantaMaríaANova,hoxeconvertidaenMuseo,
encaixadaentreedificiosdaRúaEscultorFerreiro,
acolleMáisde500lápidasfunerariasdeentreos
séculosXIVeXVII.
Percorrerocascoantigoeosseusarredoresegozardas
súasterrazasnasprazasedosseusmesóns,moitos
delesbaixoossoportaisenarcocaracterísticosdo
góticomariñeiro,ealgúnsdetalles,comoascaras
gravadasnunhapedradacornixadoPazodoBispo,
unhacasanobregóticadoséculoXV(rúaOviedo
Arce),ouoventanucodefensivodoPazodáCosta
(prazadaConstitución).Eentretodooquedeparao
cascoantigo,outraxoiaarquitectónica:aigrexade
SanMartiño,doséculoXV,conaspectode
fortaleza,napartealtadalocalidade,presidindoa
prazadeOTapal.
ÉorixinariadeNoia,aemblemáticabandaOsTamarae
aorquestraParísdeNoia.
Máis información en : http://www.coliseonoela.com/noia/gl
www.dacoruna.gal/biblioteca

123. Noia
Fachada da igrexa de San Martiño, na praza de O Tapal.
Igrexa de San Francisco
Casco antigo
Museo do Mar
Praia de Taramancos
Igrexa de Santa María a Nova
Dolmen Cova da Moura
Calzada Romana
Central Hidroeléctrica del Tambre
Museo do Mar
www.dacoruna.gal/biblioteca

124. O Pino
Cada unha destas
comarcas ten o seu
patrimonio e as súas
pecularidades, unha
riqueza que os
habitantes imos
herdando...
OPinoatópaseósursuestedaProvinciadaCoruñaConta
con13parroquiaseformapartedaComarcadeArzúa
LimitaónorteconFradeseOroso,ósurconTouroe
Boqueixón,ólesteconArzúaeóoesteconSantiagode
Compostela.
OscaucesdoRíoTambre,debuxaninteresantesrecunchos
emagníficasparaxesnaturais,ademaisdedeixar
mostraólongodoseucursodemuíñosdeauga,áreas
recreativascomaPontedapedraenMedíneaPraia
FluvialdeATarroeira.Outrasparaxessona
Carballeirada“FeiradoVinte”enCebreiro,aárea
recreativadeAMagdalenaenCastrofeitoeaFervenza
doRíoNoa.DestacanoasentamentocastrexodeSan
LourenzodePastor,enOza(SanMamedede
Ferreiros)eTarroeira(OPino),súmaseaponte
romanadePontePuñidesobreoRíoMera.
DestacaaIgrexadeSanXuliándeLardeiros,polassúas
dimensiónsebeleza.OutrasigrexasdeSanBreixode
Ferreiros,SanMamededeFerreiros,SanXuliánde
Cebreiro,SanMigueldeCerceda,SantaiadeArca,San
VicenzodeOPino,SanMigueldePereira,Santa
MaríadeCastrofeito,SantaMaríadeBudiño,Igrexade
Gonzar,SanEstebandeMedíneSanLourenzode
Pastor.Encantoásermidasexisten4:SantaIreneen
Arca,asdeSantisoeAMagdalenaenCastrofeitoea
deSanAndrésenGonzar.
OPazodoMarquésdeMontesacroouPazodeBermás,que
acolleomaiorcedrodeGalicia,eoPazodePorto
Outeiro,enMedín,contacobrazoarmadode
Vilardefrancos,olobodosMoscosoetorrede
Pardiñas.DestacataménoPazodoPicón,enArca.
Máis información en : http://www.concellodeopino.com/
Arzúa e Melide/ redacción Equipo Ir Indo
GAL/ 13038
www.dacoruna.gal/biblioteca

125. O Pino
Ponte Puñide
Igrexa de San Xulián de Lardeiros
Igrexa de Gonzar
Praia Fluvial de A Tarroeira
Capela da Magdalena
Pazo de Porto Outeiro
Castro de San Lourenzo Pastor
´Muíño
www.dacoruna.gal/biblioteca

126. Oleiros
Reseña histórica
de Oleiros dende
a antigüedade ata
os nosos días.
Historia de Oleiros
Santiago Casal Quintáns, Fernando Cabanas López
GAL/ 8189
OleirosestásituadononoroestedeGalicia.Limitapolo
nortecomaraberto,oOcéanoAtlántico;poloSur
conCambreeCulleredo;poloLesteconSada,e
poloOestelimitacaCoruña.Pertenceácomarca
naturaldeAsMariñasetem9parroquias.
Testimoniosdoseupatrimonioarquitectónicoquese
podenvisitar:aigrexarománicadeSantaMaríade
Dexo,oCastelodeSta.Cruz,oMuseoOsOleiros,
QuintaRialeda,.....
PeroOleirosécoñecidopolasúariquezapaisaxísticae
polacuidadosaconservacióndasúacontorna
natural.Todaacostaofrecenumerosasepreciosas
praiasecalas,definaedouradaarea,dotadasde
servizosepaseosmarítimosquefacilitanodisfrute
dovisitante:SantaCristina,Bastiagueiro,Mera,
Espiñeiro,Canabal,Naval,......sonalgunhasdelas.
Pódesedisfrutardefermososetranquilosmiradoirose
parques:ParqueJoséMartíenSantaCristina,
ParquedeAsGalerasenBastiagueiro,Parqueda
LagoaenMera,.....Enelesatopamosáreasdexogo
infantil,monumentos,zonasparadeportee
rincónsparaodescansoeaevasión.Paseos
marítimosecarrísbicisfacilitanodisfrute.
NazonanortecabedestacaroMonumentoNatural
CostadeDexo-Serantes,espectacularespacio
protexido,declaradolugardeinteresecomunitario
polasuaimportanciaecolóxica.Alíatoparemoso
FarodeMeraeoAuladoMar,queéuncentrode
interpretacióndanatureza.
Máis información en : http://www.oleiros.org/web/concello-oleiros/
www.dacoruna.gal/biblioteca

127. Oleiros
Costa de Dexo-Serantes
Praia de Bastiagueiro
Bosque dos Veciños
Castelo de Santa Cruz
Praia de Santa Cristina
Faro de Mera
Pazo de Xaz Cruceiro de Santaia de Liáns
Igrexa de San Pedro de Nós
Parque da Lago
www.dacoruna.gal/biblioteca

128. Ordes
Fotografías a través das
cales dar a coñecer parte
do patrimonio histórico,
cultural, humano e
paisaxístico da vila de
Ordes.
Ordes : crónica fotográfica do século XX
Manuel Pazos Gómez, Daniel Pereiro López
GAL/ 10200
Ordessituándosenazonacentrodaprovinciada
Coruña,lindandoaonorteconCercedaeCarral,
aolesteconMesía,BergondoeFrades,aosurcon
Oroso,eaooesteconTordoia.Contacontrece
parroquias.
OcastelodeMesía,construídonoséculoXII,éun
claroexemplododiscorrerdahistoria.Daépoca
castrexadestacanocastrodeCeidóneode
Ferreiros.
Presentaunpatrimoniohistóricoqueafundeassúas
raícesnaIdadeMediaeasmostraspoden
observarsenasrúasdosseusnúcleos,nas
construciónsrelixiosas,comaaIgrexadeSanXiao
dePoulo(románica,séculoXII),aIgrexadeSan
PaiodeBuscás(románica,séculoXII),aIgrexade
SantaEulaliadePereira(románica,séculoXIII),
construídasobreoxacementoromanodocastro
deCasanova.enosseusdiversosmuseos:o
MuseodoTraxeeoMuseoJuanjoLiñares(século
XXI).OutrossonaTorredeMorgade(século
XIV),oPazodeBidueiro(séculoXVII)eoPazo
doPeñasco(1691).
AcontornadeOrdesresultaatractivaparapracticar
deporteeactividadesaoairelibre.Asrutasde
sendeirismodescobrenazonaedestacasobreo
restooCamiñoInglésdoCamiñodeSantiago,que
nestetramoatópaseapoucoMáisde20kmda
CatedraldeSantiago.
Máis información en : http://www.concellodeordes.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

129. Ordes
Concello
Igrexa de Santa María de Ordes
Capela do Socorro
Cruceiro de San Pedro de Ardemil
Pazo de Bidueiro
Museo do Traxe “Juanjo Linares”
Rota da Fraga aos Muíños
Muiño de Vilariño
Paseo Ramiro Recouso
Mesón de Deus
www.dacoruna.gal/biblioteca

130. Oroso
Breve reseñahistórica con
ilustracións. Recolle
imaxesMáissignificativas
do patrimoniorelixioso,
artístico ou etnográfico de
cada parroquia.
Concello de Oroso : guía histórica en imaxes
Manuel Pazos Gómez, Daniel Pereiro López
GAL/ 11248
OrosoéunmunicipiodaprovinciadaCoruña,que
pertenceácomarcadeOrdes.Contacom11
parroquias.
APonteSigüeiro,éoelementoMáisemblemático,foi
construídasobreoríoTambreouTamara.
OrestoarqueolóxicoMáiscoñecidoéaPuntade
LanzadeDeixebre,quetenuns2700anosde
antigüidade.Taménhaicatalogados16castros,
peroamaioríadelesatópansenunlamentable
estadodeconservación,exceptoocastrode
VilalbarronaparroquiadeOroso
Éricoenarquitecturacivilerelixiosa.Destacamoso
PazodeMeimixe,doséculoXVIII,ondechamaa
atenciónoseuhórreodescomunal.Pazode
Meimixe,ACasadosSomozaenMarzoaeaCasa
deVilardeAbaixo,enDeixebre,sondous
exemplosdearquitecturacivildoséculoXIX.Ao
longodoscincoríosquereganoconcello
(Tambre,Maruzo,Samo,LengüelleeCarboeiro)
aparecennumerososmuíñosqueformanpartedo
procesodeelaboracióndopan.Algúnshórreos
resistenaotempoecontinúanenpé,comoos
hórreosdeGadamil(Vilarromariz).
Naarquitecturarelixiosa,destacaroscruceiros,sobre
todoodeOrosoeoselementosbarrocosque
gardanasigrexasdaGándaraeSenra.Entotalson
11asigrexasqueatopamosesparexidas,e3as
capelasqueatopamosnasparroquiasdeCalvente,
TrasmonteeOsÁnxeles.
Máis información en : https://www.concellooroso.com/inicio.php
www.dacoruna.gal/biblioteca

131. Oroso
Igrexa de Santo Tomei de Vilarromarís Area recreativa de SiguieroHorreo
Igrexa de Senra Castro Celta de Vilaalbarro
Fonte na área recreativa do Cachopal
Beán
Pazo de Meimixe
Estación da Garga (Trasmonte)
www.dacoruna.gal/biblioteca

132. Ortigueira
Libro-albúm que
narra a historia,
describe a
comarca a través
de recordos
fotográficos.
Ortigueiraéunmunicipiosituadoaonorteda
provinciadaCoruña,quepertenceaComarcado
Ortegal.Divídeseen22parroquias.
Atopansepaisaxesmontañosas,comoaserrade
Capelada;conmontañascomoadeCoucepenido;
ouasserrasdeFaladoiraeCoriscada.Encantoa
paisaxesde,cabecitaraspraiasdeEspasante,a
praiadoPicóneoscantiisdeLoiba,asícomoa
CostaXuncos,ondeafloranrocasdeorixe
volcánico.
ConsérvanserestosdoperíodoMegalítico,nascristas
dasserrasdaCapelada,FaladoiraeCoriscada.
Entreosmonumentosmegalíticos,áchaseo
dólmendeFornoDousMouros,asícomo
numerosostúmulos.Daeradaculturacastrexa
consérvanseosrestosdocastrodePuntaDous
Prados.
OConventodeSantoDomingoéundosedificiosMáis
representativosdavila.Outrosedificioshistóricos
sonoantigomercadodeIsabelII,construídoen
1917;aigrexaparroquial,de1848;oTeatrodá
Beneficencia,de1850eoCastelodeOCasón,
datadonaIdadeMedia.Asímesmoexisten
numerososcasarónsepalacetesindianos,
construídospolosemigradosenAmérica.Deentre
ospazosdestacanodeBrandariz,quepertenceu
aosPoncedeLeóneondeaescritoraElena
Quirogaambientouasúanovela“VentodoNorte”.
EnOrtigueiracelébraseanualmentedesde1978o
FestivalInternacionaldoMundoCelta,queestá
declaradoFestadeIntereseTurísticoInternacional
desdeoano2005.
Máis información en : http://www.concellodeortigueira.com/
Ortigueira : crónica gráfica de la villa condal
Luís Alonso Santiago
GAL/ 2485
www.dacoruna.gal/biblioteca

133. Ortigueira
Castro de Punta dos fornos
Cantiis de Loiba
O Coitelo
Praia da Concha
Festival de Ortigueira
Igrexa de San Xoán de Espasante
Convento dos Dominicos
Pazo de Couzadoiro
Ría de Ortigueira
Xardíns do Pazo de Brandariz
www.dacoruna.gal/biblioteca

134. Outes
Dedicado a
“arquitectura popular”,
na que aparecerán
hórreos, fontes,
lavadoiros, reloxos e
outras marabillas
Patrimonio histórico-artístico de Outes
Xoán X. Mariño
GAL/ 10501
OConcellodeOutesformapartedacomarcade
Noia.Contacom10parroquias:SanTirsode
Cando,SantoOurentedeEntíns,SantaMaría
deEntíns,SanLourenzodeMatasueiro,San
CosmedeOuteiro,SanPedrodeOutes,San
XoándeRoo,SanXoándoFreixodeSabardes,
SanXiándeTarás,SanMigueldeValadares.
DestacaaPraiadeBroña,asícomopraiasMáis
pequenascomoadeArnelaouapraiade
Siavo.
Nomunicipioestáncatalogadososrestosdos
castros:OdeSanOrente,Fiz,Brión,
Cabanamoura,Goiradas,Gosende,Cando,
Carleo,Valadares,Outes,Mirás,FreixoeSan
Cosme.3Taménnoatopamosasmámoasde
Entíns,Outes,Valadares,Entíns,Candoe
Sabardes;edestacanospetróglifosde
Fontemoreira.
APonteNafonsoatópasenolugarde
Pontenafonso,naparroquiadeCando.Érguese
sobreoríoTambreunindoOuteseNoia.
DestacaaigrexadeSanXoándeRooéaMáis
grandeeharmoniosadoconcello,etaména
igrexadeSanOurentedeEntíns.
AfiguraMáisrelevanteéopoetaFranciscoAñón
PazetaménopintorArximiroSuárez.
Máis información en : http://www.outes.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

135. Outes
Praia de Broña
Ponte Nafonso
Igrexa de San Xoán de RooSouto da Horta do Muiño
Ponte Colgante sobre Río Tambre
Pazo da Serra
Igrexa de San Tirso de Cando
O Freixo de Sabardes
Pedra Serpal
Ponte do Ruso Paseo Río Tines
www.dacoruna.gal/biblioteca

136. Oza -Cesuras
Betanzos e O Eume/ redacción Equipo Ir Indo
GAL/ 13039
Oza-CesuraséunmunicipiodaprovinciadaCoruña,
pertencenteácomarcadeBetanzos,creadoo6
dexuñode2013froitodafusióndosmunicipios
deOzadosRíoseCesuras.Ozaestaformadopor
12parroquiaseCesuraspor13.
EnOzaatopamosaigrexaparroquialdeSanPedro,e
ospazosdePaioedeEirizeaigrexadeSantiago
deReboredo.EnCines,atópaseaimportante
igrexadeSanNicolás,deestilogótico,protexido
comobendeinteresecultural.Pertencíao
MosteirodeSanSalvadordeCines,ehoxe
cumprefunciónsdeparroquial.DestacaoPazo
deSantaCruz,naparroquiadeMondoi.
EnCesurasdestacanigrexasbarrocas,comoasde:
Paderne,Carres,Figueredo,Loureda,
ProbádevoseTrasanquelos.Dascapelasson
significativasasdeSanAntonio,SanGregorioe
deSanJundeMedela,situadasenFilgueirade
Traba,BorrifanseMedela.OsrestosMáis
antigosqueseconservanson5castros,quese
atopannasparroquiasdeBorrifans,Carres,
Figueredo,enoslugaresdeAires(Trasanquelos)
eCastelo(Dordaño).
Vellasliñaxesdopaíslevantaronosseuspazos:
Canedos,Cha,enSanVicenteCarres;Dordaño,
enSantaMaríadeDordaño;FigueiradeTraba,
enSanMigueldeFilgueiradeTraba;eaTorree
CasadeLouredaeoCotodeLoureda,enSan
EstebandeLoureda.
Máis información en : http://www.concellodeozacesuras.es
Cada unha destas
comarcas ten o seu
patrimonio e as súas
pecularidades, unha
riqueza que os
habitantes imos
herdando...
www.dacoruna.gal/biblioteca

137. Oza -Cesuras
Igrexa de San Nicolas de Cines
Igrexa de San Pedro de Oza
Mirador Monte Medela
Edificio do Sanatorio Tuberculoso
Cruceiro de Dordaño
Pazo de Loureda
Pazo de Santa Cruz de Mondoi
Area Recreativa Fraga do Rei
Fervenza de A Rexidoira
Capela do Enxertado
Ermita de San Miguel, Maial
www.dacoruna.gal/biblioteca

138. Paderne
Os contos, os versos,
anécdotas ou as
cantigas veñen a
representar
pequenas postais da
vida nas aldeas de
Paderne.
Paderne, unha mirada ó pasado
compliación e redacción María Dolores Vales Hortas
GAL/5525
PadernelimitacosconcellosdeMiño,Bergondo,
Betanzos,CoiróseIrixoa.Constade9parroquias
queson:Adragonte,Obre,Paderne,Quintas,
Souto,Vigo,Vilamourel,VillozáseViñas.
UnhamostradopatrimonioculturaldePadernee
partedasúahistoria,éosepulcroantropoidede
SantiagodeAdragonte.
AliñaxedosAndrade,marcadesdeaIdadeMedia,a
historia,comoseobservanoseuescudo
municipal.Neltemosrepresentadaunhaponte
cunporcobravonomedioeacadaextremounha
cunchadevieira,símbolodeperegrinos.Subindo
poloríoLambreestánentreunhabonitapaisaxe
deríosearboredas,asruínasdunsgrandes
muíños,quechamandaMisericordia.
SituadonoBocelo,naparroquiadeVilamourel,á
beiradoríoMandeoatopamosaantigafontee
balneariodeaugassulfurosa.
Desdeoupuntodevistamonumental,ademaisda
PontedeLambre,haiunPazoenMonteceloeas
igrexasrománicasdoséculoXIIdeVilouzás,
ViñaseSouto.
Sonvariososcastros,enViñasodeMontecelo,en
Adragonte,oMontedoCasteloouodeLongra,
asícomooudeVilouzás.
Máis información en : http://www.concellodepaderne.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

139. Paderne
Ponte de Lambre
Cruceiro de Adragonte
Igrexa de San Pantaleón das Viñas
Pazo de Montecelo
Ponte do Pedrido
Sartego de Santiago de Adragonte
Praia
"Muíño da Lama da Ribeira: en Vilamourel"
Balenario do Bocelo
www.dacoruna.gal/biblioteca

140. Padrón
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Padrón
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/3818
Padrónéunhavilasituadaaosurdaprovinciada
Coruña.ÉunmagníficoenclaveentreosríosSar
eUlla,quesedistribúepolasparroquiasde
Carcacía,Cruces,Herbón,IriaFlaviaePadrón.
Estávinculadoaimportantesfigurasdaliteratura
galega,comoMacíasoNamorado,JuanRodríguez
dePadrón,CamiloJoséCelaouRosalíadeCastro.
OSar,oríodeCompostela,étaménodePadrón,que
estáatravesadopordúasimportantespontesao
seupasopolavila:aponteRomana(quecomunica
conPuentecesures),eaponteSantiago.Todo
convidaodescanso:unpaseoásombradas
árboresdoEspolón;unpaseopolasrúas
medievais;unhacamiñatapolasescaleirasquevan
aoSantiaguiño;unhatardededescansonasúa
árearecreativaourodeaarsedasárbores
centenariasdoXardínBotánico,mentresseoe
caeraauganasfontes.
Nosarredorespódensevernumerosospazosdenobres
eantigasfamiliasesobreunouteiroentregrandes
penasatópaseaermidade"Santiaguiñodo
Monte“.Encantoamonumentosrelixiosos,
resaltao“Pedrón”,unhapedraqueserviupara
atarabarcataménpétreaquetrasladouao
ApóstoloSantiagoxamorto.TaménoConvento
doCarme,oConventodeSanAntoniode
Herbón,aIgrexadeSantiago,aIgrexadeSanta
MaríadeHerbón,aColexiatadeIriaFlavia(o
SantaMaríadeAdina),oSantuariodaEscravitude
eoCruceirodeFondodaVila.
Máis información en : http://www.concellodepadron.es/es
www.dacoruna.gal/biblioteca

141. Padrón
Ponte e Igrexa de Padrón
Santiaguiño do Monte. Monte de San Gregorio
Xardín Botánico-Artístico de Padrón
Pementos de Herbón
Colexiata de Iria Flavia
Convento do Carme
Fonte do Carme
Espolon
www.dacoruna.gal/biblioteca

142. Ponteceso
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Laxe, Malpica e Ponteceso
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/3822
PontecesoestásituadonoextremoMáisorientalda
CostadaMorte.PertenceáprovinciadaCoruñae
formapartedacomarcadeBergantiño.Está
divididoen14parroquias:AGraña,Anllóns,San
XiándeBrantuas,SanMartiñodeCores,San
AdriándeCorme,CormePorto,SanTirsode
Cospindo,Langueirón,Nemeño,Niñóns,San
SalvadordePazos,SanAndrédeTallo,Tellay
Xornes.
Dentrodaría,encontrámonoscoascalasepraiasde
OsmoeErmida,próximasaCormePorto,ade
BalaréseABarraenPonteceso,eadeSanta
Mariña,MorroeNiñóns.Moipretoaolitoral
correnunhaseriedealtozanos,enformade
pequenaserra,dendeomonteNarigaataO
Roncudo,ondesealzaoAltodasVixías.
Daprehistoriaaparecenrestoscomooscírculosdepedra
dailladaEstrelaecastroscomoodeNemeño.
Hainumerosasigrexas,pazos,cruceirosemuíñosque
mostranariquezaartísticaepatrimonial,entreelas
destacanaIgrexadeSanMartiñodeCores,aIgrexa
deSantoTomédeNemeño,aIgrexadeSanXiánde
Langueirón,aIgrexadeSanTirsodeCospindo,a
IgrexadeSanXiándeBrantuas,aIgrexadeSan
Vicenzo,aIgrexadeSanFizdoAnllóns.Outras
construciónsamencionarsonoPazodeRebordáns,
oPazodeSergudeeoPazodeTorres,entreoutros.
DestacanoCruceirodeSanFiz,naparroquiade
Anllóns,deinteresehistóricoecultural,ocruceiro
presentenaentradadaigrexadeSanTirsode
Cospindo,eocruceirodoMonteBranco.
Máis información en : http://www.ponteceso.net/ga/web/index.php
www.dacoruna.gal/biblioteca

143. Ponteceso
Igrexa da Graña
Fervenzas de SaímiaFaro do Roncudo
Praia de Balarés Pombal en Cores
Porto de CormePazo dos Amerelles
Aldea de Corme
Capela de Corme
Cruceiro de Brántuas
Mirador de Punta Roncudo
www.dacoruna.gal/biblioteca

144. Pontedeume
Pequeno
percorrido pola
historia de
Pontedueme e a
súa comarca.
Historia de Puentedeume y su comarca
Antonio Couceiro Freijomil
GAL/ 2466
Pontedeumeéunmunicipiocosteirosituadona
provinciadaCoruña,Atópaseentreos
municipiosdeMiño,Cabanas,Capela,
VillarmayoreMonfero,amediocamiñoentre
ACoruñaeOFerrol.
ComponoasparroquiasdeSantiagodePontedeume,
SanMartiñodeAndrade,SantiagodeBoebre,
SantaMaríadeCentroña,SanCosmede
Nogueirosa,SantaMaríadeOmbreeSanPedro
deVilar.
Daculturacastrexaquedaronpegadassignificativas
enformadepieasescultóricasoudeorfebrería
metálica:Cuadrifaces,etorquesdeCentroñae
deSanMartiñodoPorto.Omesmoocorrecoa
romanización:ronseldeS.PedrodeGrandal,
vilasdeNovilleeCentroñaquecertificana
existenciadeformasdevidaetécnicasde
explotaciónagrariaromanas
Oseupatrimonioviraaoredordosmonumentos
relixiososecivís,asícomotaménpolasúa
contornanaturalevalorpaisaxístico.Reúne
unhaseriedereclamoscomoocascoantigoda
Vila,ondeseatopanoTorreóndosAndrade,a
IgrexadeSantiago,osrestosdaantigamuralla,
aIgrexadasVirtudes.
Máis información en : http://www.pontedeume.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

145. Pontedeume
Vista aerea
Torreón e Castelo dos Andrade
Festa das Peras
Praia de Ber
Mercado
Ponte
Igrexa de San Miguel de Breamo
Igrexa de San tiago
Praia de Perbes
www.dacoruna.gal/biblioteca

146. Porto do Son
Porto do Son manten
vivo o seu encanto, e
centos de pequenos
detalles que o viaxeiro
descubrirá paso a paso.
Porto do Son : Galicia
GAL/ 12997
PortodoSonéunmunicipioqueocupaolado
noroestedoBarbanza.
ExistenrestosdoPaleolíticoedoNeolítico,comoa
CovadeFonforron,oArcadáEnxaeas
mamoasdeParada,Montemuiño,Campode
PataseRaña.Estaéunhazonaricaen
petróglifosdaIdadedeBronceeencastros,
entreosquedestacanosdeMiñortos,dá
Cidade,PortoNadelas,IlladoMar,Caamañoe
Burleu.OMáisimportanteéodeBaroña,
descubertoen1933edeclaradoPatrimonio
ArtísticoNacional.
Daeraromana,cabecitaroAradeMontemuiñoea
lápidafunerariadeQueiruga,mentresqueda
épocamedieval,conservaunhaantigaponte
quecruzaoRíoSíeira.Nonmenosinteresantes
sonascapelas,ermidaseigrexasqueintegrano
patrimoniorelixioso,entreelas,sobresaenade
SantaMariadeCaamañoeadeSanPedrode
Baroña,doséculoXII.Igualmenteinteresante
éaigrexadeSantaMariñadeXuño,naquese
preservanelementosrománicos e
renacentistas.
Daarquitecturacivil,osseusmáximosexpoñentes
sonascasasreitorais,comoasdeMiñortos,
Nebra,Noal,Baroña,Queiruga,CaamañoeSan
PedrodeMuro.Taménsonnumerososos
muíños,asfontes,ospombais,osreloxosdesol
eoshórreos,comoosdeOrellan,Ventosoou
Seráns.Tampoucofaltannestepoboos
cruceiros„capeliña‟o„petosdeanimas‟.Existen
dúasLagoas:AdeXuñoeadeMuro.
Máis información en : http://portodoson.gal/
www.dacoruna.gal/biblioteca

147. Porto do Son
Castro e Praía de Baroñá
Puerto de Portosín
Praia do Dique
Igrexa de Santa María de Caamaño
Ponte medieval na desembocadura do Río Sieira
Lagoa de Muro
Covas da Praia de Fonforron
Capela da Madalena
Cruceiro de Vilicosa
Lápida Funeraria de Queiruga
www.dacoruna.gal/biblioteca

148. Rianxo
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Pobra do Caramiñal, Rianxo
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/3821
Rianxoéunmunicipiosituadoaosurdaprovincia
daCoruña.Limitaaonortecosmunicipiosde
LousameeRois,aooesteconBoiro,aoleste
conDodroeCatoira(Pontevedra)atravésda
pontesobreoríoUlla,eaosurcoaríade
Arousa.Contaconseisparroquias:OAraño,
Asados,Isorna,Leiro,RianxoyTragoña.
NasladeirasdomonteLioira,entreasparroquias
deLeiroeAsados,atópaseunhaNecrópole
megalíticaconMáisde20túmulos.Na
localidadedealtodeBurésapareceron8
mámoaseenOuCampiño6.Apresenzados
romanosenRianxoquedademostradapola
ViaperTolaMaritimadeCaldasdeBetanzos.
Nacontornanaturalquerodeaaomunicipiode
enmárcaseunconxuntopatrimonial
histórico-artísticodenonmenosinterese:
CapeladáNosaSeñoradeGuadalupe,que
datadoséculoXVI,avisitaáCasadous
Escritores,visitaáPrazadeRafaelDiesteeo
PazodeMartelo,unpaseopolazonamarítima
erutapolopaseodeTanxil,ondecontemplar
acontorna.
Máis información en : http://rianxo.gal/
www.dacoruna.gal/biblioteca

149. Rianxo
Pazo de Martelo
Porto de Rianxo
Igrexa de Rianxo
Castelo da Lúa, O Pazo
Casa de Castelao
Praia do Porrón
Capela da Virxe de Guadalupe
Museo do Mar
Casa de Rafael Dieste
Praia O Rinlo
Dique de Tanxil
www.dacoruna.gal/biblioteca

150. Ribeira
Guía histórico-
turística do
concello.
Riveira : sus gentes, su economía : guía histórico-turística
Julio Seijas Fernández
GAL/ 1925
Riveiraéunmunicipiosituadonacostaoesteda
provinciadaCoruña,nacomarcado
Barbanza.LimitacosmunicipiosdePoboado
CaramiñalePortodoSon.Estádivididoen9
parroquias;Aguiño,Artes,Carreira,
Castiñeiras,Corrubedo,Oleiros,Olveira,
PalmeiraeRiveira.
Noplanonatural,contaconimportantespraias
comoasdeCoroso,Touro,Castiñeiras,Vilar,
eAguiño.AdeMáisdoparquenaturaldas
DunasdeCorrubedoelagoasdeCarregale
Vixán
Apegadadopasadopódeseacariñarvisitandoo
DolmendeAxeitosou"OPartenóndo
Megalítico".Osrestosdaculturacastrexa
estánsalpicadosportodooterritorio,xunto
conpetróglifos.
AmarabilladaserradoBarbanza,ouofarode
Corrubedo,ouaimpresionanteactividade
daslonxasdeAguiñoedeRiveira.OParque
SanRoqueéuncomplexode175.000m2que
éávezunmuseoarqueolóxico,áreadelecer,
miradoiroeunlugaracougadoenaturalpara
evadirseegozar.
Olecerestivalalcanzaasúamáximaexpresión
coaFestadáDorna(24dexullo),declarada
FestadeIntereseTurísticodeGalicianoano
2005.
Máis información en : http://www.riveira.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

151. Ribeira
Vista panoramica Complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán
Dolmen de Axeitos
Praia de Touro
Igrexa de Santa Uxía
Porto de Ribeira Parque de San Roque
Faro de Corrubedo
www.dacoruna.gal/biblioteca

152. Rois
Fai un pequeno
percorrido polo
concello, centrandose
na labor
arqueoloxica, artística
e monumental.
O Concello de Rois : historia, economía e arte
Clodio González Pérez
GAL/ 13414
Rois,atópasenosudoestedaprovinciadaCoruña,
entreásáreasxeográficasdefinidaspolaMahíaeo
baixoUlla,baixandoasterrasaestaúltima
comarcaenclavadanovalqueformaacanledo
ríoSareosseusafluentes.Atopámonoscon12
parroquias:Augasantas,Buxán,Costa,Ermedelo,
Herbogo,Leroño,Oín,Ribasar,Rois,Seira,
SorribaseUrdilde.
Existentaménnumerososxacementoscastrexos,entre
eles,hainossituadosnasmontañas,enlugares
estratéxicos,comoodeBecaeodeSocastro;e
outrosnosvales,xeralmenteaproveitando
defensasnaturais,comoodeOín.Posteriormente,
apresenzadosromanosestárepresentadae
avaladapordiversosrestosenpontes,aras,
moedase,comonon,endiversasvíasecamiños.
AdeMáisdasmanifestaciónsartísticasdecarácter
relixiosoqueseveñenrelatando,Roisédestaca
poloelevadonúmerodecruceiros.Entrecruces,
cruceirosdevaralecruceirosdecapela,haiMáis
de130.Haidousgrandespazos:odeFaramelloe
odeAntequeira.Seguenenimportanciaode
AngueiradeCastroeacasadoMatoenPeracova
(Buxán).
Remátanasmanifestaciónsartísticasunhaseriede
fontes,horreos,pombais,...cabedestacaros
horreosdeCasadoPorto,CamposdeXei,Souto,
LiñareseFrancelos.
Máis información en : http://www.concelloderois.org
www.dacoruna.gal/biblioteca

153. Rois
Igrexa de Santa María de Oín
Pazo de Antequeira
Fonte de Sorribas
Pazo Faramello
Igrexa Parroquial de San Pedro de Herbogo
Cruceiro de Vilariño
Calvario (Vía Crucis) de Sorribas
Igrexa de San Vicente de Augas Santas
www.dacoruna.gal/biblioteca

154. Sada
Recopila o pasado e
presente desta terra
mariñana, a vida e
costumes dos seus
moradores.
Sada : perla de las Mariñas
Manuel Mariño del Río y Ramón Rodríguez Ares
GAL/ 2589
SadaéunmunicipiodaProvinciadaCoruñaeestá
integradopor8parroquias;Carnoedo,Meirás,
Mondego,Mosteirón,Osedo,Sada,Soñeiroe
Veigue.
Posúeunricopatrimonioculturalehistórico,noque
destacanedificiossingularesdearquitectura
modernista,pazosseñorialeseluxosascasasde
recreo.OQuioscoATerrazaéundosexemplos
domovementomodernistaenGaliciaecopaso
dosanosconverteusenoseusímbolo.Hai8pazos,
estasconstruciónssonvivendasseñorialestípicas
galegassituadasxeralmentenocampo.Eranas
residenciasdaspersoasinfluentesdavilaeson
consideradasxoiasdaarquitecturagalega.OMáis
notableecoñecidoéoPazodeMeirás.
EnOsedoatópaseoComplexoIndustrialeCulturalde
Castro,noqueatopamosafábricadascerámicas
deCastrodeSargadelos,oMuseodeArte
ContemporáneaCarlosMasideeoLaboratorio
XeolóxicodeLaxe.
Sadaéunreferentedoturismonáuticodecalidadee
unlugarperfectoparaacelebraciónderegatas.
ContacomaiorportodeportivodeGaliciacon
Máis1300puntosdeamarre,consideradoundos
melloresdeEspaña.Ariquezacultural,recollidaa
travésdassúastradicións,historiaerelixión.
Desdecelebraciónsgastronómicascomoa
sardiñada,declaradaFestadeIntereseTurístico
Nacional,atarelixiosascomoastradicionaisfestas
doCarmen,pasandopolasfestasdeSanJuanouas
feirasemercadospopularescaracterísticosde
Galicia.
Máis información en : http://www.concellodesada.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

155. Sada
Quiosco “A Terraza”
Pazo de Meiras
Sargadelos
Porto deportivo
Festas do Carmen
Praia do Lourido
Casas Mariñeiras do Areal
Cruceiro de CarnoedoEscola de Sada
Igrexa de San Xián de Soñeiro
www.dacoruna.gal/biblioteca

156. San Saturnino
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cedeira, San Sadurniño e Valdoviño
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 3816
SanSadurniñoestásituadoaonortedeGalicia,eda
provinciadaCoruña,dentrodacomarcade
Ferrolterra.Limitaaonortecosconcellosde
ValdoviñoeMoeche,aosurcodaCapela,ao
lestecosdeMoecheeAsSomozas,eaooeste
cosdeNaróneNeda.Agrupaásparroquiasde
SanSadurniño,Naraío,Ferreira,Bardaos,
Igrexafeita,LamaseMonte.
EntreoscastrosexistentesdestacanodeSan
SadurniñoouAsCroas,odeRiboiraeodeCroa
doRedo.EnNaraíoatópaseuncastelo.Tamén
naépocamedievalerixiuseunhospitaleunha
igrexadaOrdendosCabaleirosTemplariosna
parroquiadeSanSadurniño.NoséculoXVI
pasouaserunconventodaOrdedeSanto
Domingo:oConventodoRosario.Entreoseu
patrimoniohistóricocóntasecoantigoPazoda
MarquesadeSanSaturnino,quedesdeoano
2014,trasasúarestauración,éaCasa
Consistorial.OselementospatrimoniaisMáis
abondosossonosrelixiosos,representadosen
formadeigrexas,capelas,cruceirosepetosde
ánimas.Porén,aoseucaróntaménpodemos
atoparhórreos,muíñoseoutrassolucións
adoptadasparaaproveitarosrecursos
dispoñiblesencadaépoca.
OríomáisimportanteéoríoGrandedeXubia.Os
ríosXubiaeCastrodestacanpoloseuvalor
natural,ecolóxicoepaisaxístico,configurandoo
LugardeInteresseComunitariodeXubia-
Castro.
Máis información en : http://www.sansadurnino.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

157. San Saturnino
Pazo de la Marquesa
Castelo de Narahío
Ponte Ferrería
Capela de Belen
Convento O Rosario
Fonte de San Roque
Igrexa de San Paio de Ferreira
Igrexa de San Xiao de Lamas
www.dacoruna.gal/biblioteca

158. Santa Comba
Unha homenaxede
Santa Combaós
seus devanceirose
ósseus feitos.
Historia de Santa Comba de Xallas
dirixida por Manuel Quintáns Suárez
GAL/ 8205
SantaCombaéunmunicipiosituadonaprovinciada
CoruñaquepertenceácomarcadoXallaseten17
parroquias.
Todaasúacontornaestarodeadadefermosasparaxes
naturais,enespecialoslocalizadosabeirasdoRío
Xallas.
OscastrosdeTurnesenBazar,osdeBoañaeXallasen
Castriz,odeBarbeiraenFontecada,osdeFreixeiro
ePombo,osdeLabercoeXistoenMallón,ode
Montouto,osdaTorre,VentosaeCaselasenSanta
CombaeosdeSanBartoloméeSantaSabiñaen
SantaSabiña.Taménoutrosrestosmegalíticoscomo
amámoadeCastiñeiranaPereira,amámoade
PedraBancaenSantaSabiñaeoutrostúmulosen
Bazar,Castriz,FontecadaeFreixeiro.
Tenmoitopatrimonioartístico-cultural,éterradecruces
ecruceiros.EnCícerepodemosverosseus2pazos
queseatopanapoucosmetros,ademaisdaigrexade
SanPedro,temosoPazodeBoimenteenCastriz,
ondetaménpodemosvisitarasúaigrexadeSan
PedroeafervenzanoríoMira,outroenFreixeiro,e
osdeSantisoeRandufeenSantaComba,ondeestáa
igrexadeSanPedrodeSantaComba.
EnAlónademaisdaigrexadeSantaMaría,temosaárea
recreativadeEsmerode,outraáreaderecreoéade
Padreiro.AsdemaisigrexassonasdeSanVicentede
Arantón,SanMamededeBazar,SanMartiñode
Fontecada,SanFinsdeFreixeiro,SanXoánde
Grixoa,SantaMaríadeGrixoadeEsternande,San
CristovodeMallón,SantaMaríadeMontouto,
SantoAndrédaPereira,SanSalvadordePadreiro,
SanXuliándeSantaSabiña,SanPedrodeSere
SantaMaríadeVilamaior.
Máis información en : http://www.santacomba.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

159. Santa Comba
Igrexa de Santa Comba
Hórreo en Santa Sabiña
Mina Varilongo
Fervenza Río Xallas
Pazo de Cicere
Igrexa de Santa Sabiña
Área recreativa de Esmerode
Museo Terra do Xallas
www.dacoruna.gal/biblioteca

160. Santiago de Compostela
Atlas histórico
ilustrado do
nacementoe
posterior desarollo
urbano da cidade de
Santiago.
SantiagodeCompostelaéaCapitaldacomunidade
autónomadeGalicia.Écidadeecomarcada
ProvinciadaCoruñaecontacon28parroquias.
Percorrerasdiversasrúasdazonavella,arúado
Franco,cosseusrestaurantes,ouarúadoVilar,
cossoportais.Unhavezalí,achegádevosataa
PrazadoObradoiroemiradeaovosoaoredor:o
pazodeRaxoi,sededáCasadoConcello;o
HostaldousReisCatólicos,actualmenteParador
NacionaldeTurismo;oColexiodeSanXerome,
sededoreitoradodaUniversidadeeaCatedral
ouoPazodeXelmírez.
AccededeácatedralpolomagníficoPórticodá
Gloria,obradoMestreMateo,ondeasúaefixie
(santodouscroques).Percorredeointeriore
visitalatumbadoApóstolo.Visitadecadacapela
efixádevosnosdetallesdoseuimpresionante
altarmaioreobotafumeiro.Asprazasque
rodeanacatedral,comoadaInmaculadaouA
Acibechería,adaQuintanaeadePraterías.
NadamellorqueachegarseataaAlamedaeoseu
paseodaFerradura,desdeondeteredesunha
magníficapanorámicadacatedral.
Máis información en: http://santiagodecompostela.gal/
Compostela, una historia entretenida :
atlas histórico ilustrado de la ciudad de Santiago
Simón Vicente López
GAL/15241
www.dacoruna.gal/biblioteca

161. Santiago de Compostela
Catedral de Santiago de Compostela
Monte do Gozo
Mosteiro de San Martiño
Miradoiro da Alameda
Botafumeiro
Plaza das Praterías
Cidade da Cultura
Museo do Pobo Galego
Zona Vella
Praza do Obradoiro
Altar Maior
www.dacoruna.gal/biblioteca

162. Santiso
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Touro, Santiso /
Xosé Luís y J.M. Laredo, Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2670
SantisolimitaoNorteconMelide,oEsteconPalas
deRei(Lugo),alSurconAGoladayVilade
Cruces(Pontevedra)yalOesteconArzúa.
Contacon17parroquias(SanXoánde
Arcediago,SantaMaríadeBarazón,SanCosme
deBeigondo,SanPedrodeBelmil,Santiagode
Liñares,SanXurxodeMourazos,SanPaiode
Niñodaguia,santaMaríadeNovela,San
CristovodePezobre,SantoEstevodePezobres,
SantaEulaliadeRairiz,SanVicentede
Ribadulla,SanPedrodeSanRoman,Santa
MaríadeSantiso,SantaEulaliadeSerantes,
SantaMaríadeViamianzoeSanXoánde
Visantoña)
EntreoscastrosdestacanodeSerantes;oCoutodá
AurelaenVimianzoconservaalendadasdúas
vigasdeouroealcatrán.OdeQuinzán,en
Niñodaguia,oBelmil,entreasparroquiasde
NovelaePezobres,cosseusdousrecintos
graduados.
Aarquitecturarelixiosatenoseumellorexpoñente
naigrexadeSanEstebodePezobrésenadeSan
PedrodeSanRománsonrománicasdoS.XII-
XIII.DestacaocruceirodeVisantoñadebo
tamañoplataformamoitraballada,conpedestal
decoradoconsímbolostradicionais(serpe,
caveiras,ósos,etc.).
Entreosnumerosospazos,destacaodeVilarde
Ferreiros.OutrossonopazodeBelmil,oPazo
deVilasoa,oPazodeLiñares,eoPazodáPena.
Máis información en: http://www.santiso.org/gl/
www.dacoruna.gal/biblioteca

163. Santiso
Pazo de Santiso
Igrexa de Santo Estevo de Pezobrés
Pazo de Vilar de Ferreiros
Mámoa 1 de Serantes
Serra do Careón
Casa de Vilar
Igrexa de Visantoña
Vista doencoro de Portodemouros
Cruceiro de Vimianzo
Igrexa de Niñodaguia
www.dacoruna.gal/biblioteca

164. Sobrado
Santa María la Real
de Sobrado, un
punto xeográfico na
provincia, un lugar
na montaña...
Monasterio de Sobrado :
un ejemplo de protagonismo monástico en la Galicia medieval
María del Carmen Pallares Méndez
GAL/ 1716
SobradoéunmunicipiodaprovinciadaCoruñae
DiócesedeSantiago,lindandoaonorteco
ConcellodeCurtis,aooestecosdeGuitirize
Friol(Lugo),aosurcosdeToqueseMelideeao
oestecosdeBoimortoeVilasantar.
Sobradocontacunricopatrimonionatural,con
numerososríoselagoas,unhadelasdeclarada
espazohúmidodeintereseeuropeo,ápartede
innumerablesbosquespoboadosdecarballos,
castiñeiros,bidueiros,etc.
OxacementoarqueolóxicodeACiadellafoi
interpretadodesdeoseudescubrimentoa
principiosdoséculoXXcomounasentamento
romanodeindeterminadafuncionalidadeou
comomansiónviaria,foiA.delCastillona
décadadosanos30oqueacertadamenteo
interpretacomouncampamentoromano.
OMosteirodeSantaMaríadeSobradofoifundado
noano952polosCondesdePrésaras
(HermenexildoePaterna).Fundousenun
principioconuncarácterfamiliaredúplice:tiña
unhasecciónparaoshomeseoutraparaas
mulleresdafamilia.NoseucomezooMosteiro
chamábasedeSanSalvadorepertencíaaos
monxesbenedictinosnegros.
MoipretodoMosteirodeSobrado,áchaseacoñecida
LagoadeSobrado.ProtexidapolaRedeNatura
2000,convérteseundoshumidaismáis
importantesdaxeografíagalega,tantopolasúa
riquezanasúafloracomonasúaavifauna.
Máis información en: http://www.sobrado.es/
BIBLIOTECA PROVINCIAL DE A CORUÑA

165. Sobrado
A Lagoa de Sobrado
Campamento Romano de A Ciadella
Mosteiro de Santa María de Sobrado
Casa de Golmar
Cruceiro da igrexa de Sta. María de Cidadela
Penas Mouras
Laguna de Sobrado
Santuario de Santa Columba de As Pías
Casa do Gado Igrexa de San Xiao de Cumbraos
www.dacoruna.gal/biblioteca

166. Teo
Santiago/ redacción Equipo ir Indo
GAL/ 13050
TeoformapartedacomarcadeSantiago,xuntoaos
concellosdeValdoDubra,Ames,Boqueixón,
Brión,VedraeapropiacapitaldeGalicia.Os
seuslindesmárcanos:polonorteAmese
Santiago;polosurPadróneAEstrada;pololeste
VedraepolooesteBrióneRois.
Asparroquiasson.Calo,Cacheiras,Luou,Oza,
Rarís,RecesendeeReis,Bamonde,Lucí,
Vilariño,TeoeLampai.
Nonsonpoucososvestixiosdaépocaprehistórica
queaíndaseconservan,comaamámoade
Trasellas,enLuou,datadouns3.000anosa.C..
Mereceespecialmenciónopetroglifodomonte
Angueira,entreasaldeasdeCornide(Calo)e
Regoufe(Luou).OCastrodeLucí,pretoda
igrexaparroquial,oscastrosdeSantaMarta(na
parroquiadeTeo),deSebe(naparroquiade
Cacheiras)edeFrancos.
PercorrendooConcellodeTeo,sondevisita
obrigadaosadrosparroquiais,cadauncon
séculosdepermanenciaeasúahistoria
particular.Caraosuratoparemosvarios
mosteirosmedievais:SanMigueldeRarís,Reis,
Teo,Bamonde,eoadrodeSanCristobodeReis,
dorománicomedieval.
Existennumerososcruceirosdiseminadosportodoo
ConcellodeTeo,entreoscalescabesalientaro
doadrodeTeo,doséculoXVI,esobretodo,o
deFrancos,doséculoXVI.
Máis información en: http://www.teo.gal/
Cada unha destas
comarcas ten o seu
patrimonio e as súas
pecularidades, unha
riqueza que os
habitantes imos
herdando...
www.dacoruna.gal/biblioteca

167. Teo
Pontevea Igrexa de San Simón de Ons-CacheirasCruceiro de Rarís
A ponte de Francos
San Xoán de Calo
BIBLIOTECA PROVINCIAL DE A CORUÑA
Área recreativa de O Xirimbao
Petroglifo de Outeiro do Corno
Ponte colgante en Xirimbao
www.dacoruna.gal/biblioteca

168. Toques
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Toques, Melide
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 16700
ToqueséunmunicipiodeEspañanaprovinciada
Coruña.PertenceácomarcadeTerradeMelide
(concellosdeMelide,Toques,SantisoeSobrado
dosMonxes)eaopartidoxudicialdeArzúa.
Estáformadopor10parroquias:Brañas,Paradela,A
Capela,SanXiao,SantaUxía,SanMartiñode
Oleiros,Vilouriz,Vilamor,OrdeseMangüeira.
Édedestacaroseupatrimonioarqueolóxicosendo
abundantesoscastrosceltasemonumentos
megalíticos(dólmenes).OcastrodaGraña(A
Capela)localizadoa1,5kmdeSouto,capitaldo
concello,foiescavadonosanos90porunequipo
dearqueólogosdasUniversidadesdeSantiagode
Compostelae?ód?(Polonia)epódesevisitar.O
dolmen"FornodousMouros",localizadonas
proximidadesdaaldeadeMuruxosa(ACapela)
foiobxectoderecentesrehabilitacións(2010)eé
accesiblesendificultade.
AigrexadaparroquiadaCapela,SanAntolínde
Toques,éuntemplorománico(séculoXII)de
extraordinariointereselocalizadonunmarco
naturalimpresionantenasmarxesdoríodáToca
formadoporunbosqueautóctonoimpenetrable.
Máis información en : http://www.toques.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

169. Toques
Igrexa de San Antolín
Castro da Graña
Muíño da Fervenza
Dolmen Forno dos Mouros
www.dacoruna.gal/biblioteca

170. Tordoia
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Carral, Cerceda e Tordoia /
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2646
TordoiaéunmunicipiodacomarcadeOrdes,na
provinciadaCoruña.
Contacondezparroquias:SanMamededeAndoio,
SantaMariñadeAnxeriz,SantaMaríade
Bardaos,SanXuliándeCabaleiros,SantaMaría
deCastenda,SantalladeGorgullos,SanCristovo
deLeobalde,SantiagodeNumide,SanXoánde
TordoiaeSanCipriándeViladabade.
Olugardemaiorinteresedomunicipio,dadooseu
valorhistóricoearqueolóxico,éoDolmende
Cabaleiros.ODólmendeCabaleiros,tamén
coñecidocomoCasadáMoura,Casadúas
MourosouCouzadoCacheiro,éMonumento
Histórico-Artísticodesde1975.
Paraosamigosdosendeirismoeopaseodemontaña,
atópansebelaspaisaxesebonitospercorridos,
especialmentenasubidaaomonteCastelo.
Próximoácimahaiuncastroedesdeela
contémplaseunvastísimopanorama.Como
detallecurioso,pódensevisitarosgrandes
pedruscosdePedraLonga,pretodolugarde
Soule,ondeestáodolmen.
Máis información en: http://www.tordoia.es/es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

171. Tordoia
Dolmen de Cabaleiros
Muiño de Xan
Capela de San XoanCruceiro
Pedra Longa
Embalse de Vilagudín
Fervenzas de Portociños
Igrexa de Santa Eulalia de Gorgullos
www.dacoruna.gal/biblioteca

172. Touro
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Touro, Santiso
Xosé Luís y J.M. Laredo;Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2670
TourolimitaóNortecoconcellodeOPino;óLeste
conArzúa;óOesteconBoqueixóneóSurco
concellodeViladeCruces,xanaprovinciade
PontevedraeconríoUllafacendodefronteira
tantonaturalcomoadministrativa.
Sonescasososrestosdeépocaspasadasatopadospor
estasterras,oqueimpidedeterminarcon
exactitudeaexistenciaeantigüidadedoseu
poboamento.Aíndaasí,suponsequeébastante
antigo,polaspegadasdosdistintos
poboamentos,comocastrexosouromanos,que
aíndaquedan,tantonoterreocomona
toponimia.
OpazoMáiscoñecidoéoPazodeAndeade,cunha
ermiadeestilobarrocogalego.Sobresaen
tambienoPazodeLobagueirasenBendaña,a
CasaGrandedeDioñoenCornadoeospazosde
RosendeenCalvos,SanCristovoenFaoeode
MinceenPrevediños.
EncalqueradasparroquiasdeTouropodemosatopar
igrexasecruceirosdeépocasmoivariadas.A
arquitecturapopularestáformadapor
numerososmuíños,hórreosgalegos,lavadoiros,
fontesepombaisdedeseñossingulares.
Máisinformación en :
http://www.concellodetouro.com/web/index.php/gl/
www.dacoruna.gal/biblioteca

173. Touro
Pazo de Andeade
Pazo Lobagueiras
Parroquia de Loxo
Ruta de los Tres Ríos
Cruceiro
Area recreativa A Santaia
Coto de San Sebastián
Cruceiro do Barral
Ermida de San Isidro
Muíños da Carballa
www.dacoruna.gal/biblioteca

174. Trazo
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Trazo, Oroso
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2654
TrazoéunmunicipiodaprovinciadaCoruña
queformapartedobloqueamesetado
situadonavertentedamarxedereitado
cursomediodoríoTambre,polaquese
extendeboapartedaComarcadeOrdes.
Divideseen11parroquias:Benza,Berreo,
Campo,Castelo,Chaián,Monzo,Morlán,
Restande,Trazo,VilouchadaeXavestre.
Antigamente,nomunicipiodeTrazo,existiron
numerososcastros.DestacaoPazode
VilacovaenRestandeeasigrexasdeCampo
edeBenza.
AolongodoríoChoniaatopámonoscunhaserie
deconstruciónsdaarquitecturatradicional
dazona.Trátasedunconxuntodevellos
muíñosebatánslocalizadosnaparroquiade
Xavestre.OríoTambreformaunpintoresco
recunchoenPonteAlbar.
Noqueaarquitecturarefírese,encada
parroquiaspodemosverassúasigrexas,
comoadeSantaMaríadeRestande,moi
pretodacalestáunhadasmostrasde
arquitecturacivilmáisimportantesdo
municipio,oPazodeVilacobade
propiedadeprivada.Outrasdasigrexasque
podemosversonasdeXavestre,pretodacal
haiunsmuíñosquesepodenvisitarnorío
Chonia,adeSantaEufemiadeVilouchada,a
deCampooualgunhaermidacomoade
AugasSantas
Máis información en : http://www.concellodetrazo.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

175. Trazo
Ponte Albar
Ermida de Augas SantasIgrexa Santa María de Trazo
Cruceiro de Benza
Pazo de Vilacova Carballeira de Chaián
Capela de San Xosé de Oia
Igrexa de Santa Eufemia
Igrexa de San Cristovo de Xavestre
Río Tambre
www.dacoruna.gal/biblioteca

176. Val do Dubra
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
A Baña ; Val do Dubra ; Ames
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/2627
ValdoDubraéunmunicipiointeriorquese
atopanocorazóndaprovinciadaCoruña.
LimitacosseguintesConcellos:ósurcon
SantiagodeCompostelaeAmes,óoestecon
SantaCombaeABaña,onortecon
CoristancoeTordoiaeóesteconTrazo.
ContacoasparroquiasdeArabexo,
Bembibre,Buxán,Coucieiro,Erviñou,
Niveiro,Paramos,Portomeiro,Portomouro,
Rial,SanRomán,Vilariño.
Nafermosapaisaxequealbergaesteval,destacan
formaciónsmontañosascomoomonte
Castelo,quesituadoaonortedomunicipio.
A“PedradoHome”,unhastumbasrupestres
antropomórficassituadasenPortomouro.A
travésdorutadesendeirismo“Das
Carballeiras”,chegarafervenzasituada
entreoslugaresdeGontar(parroquiade
Coucieiro)eInsua(parroquiadeSan
Román).Estesendeiroatravesaasfermosas
carballeirasdoríoDubranoseupasopor
Bembibre,chegaataasruinasdaermidade
SanXoánBautista.
Nomontecoñecidocomo“OPicoto”.Ésteéo
puntoMáisaltodetodooval(525m),e
dendealítenseunhavisiónprivilexiadade
casetodooValdoDubra.
Máisinformaciónen:http://valdodubra.gal/
www.dacoruna.gal/biblioteca

177. Val do Dubra
Ponte de Portomouro
Vista aerea do Val do Dubra
Fervenza de Insua
Bembibre
Fervenza do Rexedoiro Pedra do Home
Capela de San Lourenzo
Cruceiro de Maxais
Pazo de Cernadas
Igrexa de San Martiño de Coucieiro
Igrexa de Santiago de Buxán
www.dacoruna.gal/biblioteca

178. Valdoviño
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Cedeira, San Sadurniño e Valdoviño
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 3816
ValdoviñoestásituadoaonoroestedeGalicia,na
comarcadeFerrol.LimitaaonorteconCedeira,
aosurconNarón,aooesteconCerdidoeSan
SadurniñoeaolestecoOcéanoAtlántico.Asúa
franxacosteiraatópaseentreCaboPriorePunta
Candieira.
Valdoviñodivídesenasseguintesoitoparroquias:
Lago,Loira,Meirás,Pantín,Sequeiro,
Valdoviño,VilaboaeVilarrube.
OprincipalpatrimoniodeValdoviñosonassúas
praias.En25kilómetrosdelitoralhaiunha
ofertadoMáisvariada:dendeosareaisMáis
recoñecidos,queofrecentodotipodeservizos,
atapequenascalasvirxesescondidasentre
cantís;dendeareasbrancasefinasatarochase
grava;dendeondasdecampionatoataaugas
mansas.
AlagoadaFrouxeiraéunhadasxoiasnaturaisde
Valdoviño.Trátasedunhumidaldegranvalor
medioambiental, un espazo de
aproximadamente1.700metrosdelonxitudepor
500deanchura,acaróndapraiadaFrouxeirae
cunhainteracciónregularcoocéano,enoquese
xuntanunhafloraefaunamoiinteresantes.
AprincipiosdoséculoXIIconstrúenseigrexasenSan
MamedeeSantaEulalia,conpequenosnúcleos
depoboaciónentornoaelas.Poucodespoislles
seguenSequeiro,Lourido,Lago,Timiraos,As
Neves,TarazaeValdetires.
Máis información en : http://www.concellodevaldovino.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

179. Valdoviño
Capela de Fame
Capela do Porto Faro da Frouxeira
Pazo de Vilarrube
Pazo da Riva
Igrexa de San Vicente
Praia Pantín
Praia Villarube
www.dacoruna.gal/biblioteca

180. Vedra
Monográfico sobre o
Pazo de Santa Cruz de
Ribadulla, a través dás
palabras e imaxes,
poderá ir descubrindo a
irmandade que existe
entre a arte e a natureza
neste monumento.
Pazo de Santa Cruz : patrimonio verde de Galicia
Carlos Rodríguez Dacal
GAL/4037
VedraéunmunicipiodaprovinciadaCoruña.Fai
fronteiracosmunicipiosdeBoqueixón,Santiago
deCompostela,TeoeAEstrada.Surdacidadeé
oríoUlla,facendofronteiranaturalcoa
provinciadePontevedra.
Comprendeasparroquiasde:Illobre(SanAndrés);
Merín,PuenteUlla(SantaMaríaMagdalena);
SanFélixdeSales(SanFélix);SanMamedede
Ribadulla(SanMamede);SanMiguelde
Sarandón(SanMiguel);SanPedrodeSarandón
(SanPedro);SanPedrodeVilanova(SanPedro);
SanJuliándeSales(SanJulián);SantaCruzde
Ribadulla(SantaCruz);TrobeyVedra(Santa
Eulalia).
AexistenciademámoaséaprobaMáispalpablede
queoValdoUllativohabitanteshumanosdesde
haibastantesmilleirosdeanos.Están
inventariadasasdeCimadevila(SanMiguelde
Sarandón);adaQuenlladasMedas(SanPedro
deVilanova),eadePaizás.
Asímesmo,estáninventariadoscincoxacementosó
airelibrepertencentesáIdadedeBronce:A
GoldaIeII(SanPedrodeSarandón);AsPenizas
IeII(SantoAndrédeTrobe),eXimonde(San
MigueldeSarandón).
Máis información en: http://concellodevedra.com/es
www.dacoruna.gal/biblioteca

181. Vedra
Ponte sobre o Río Ulla
Pazo de Santa Cruz de Ribadulla
Pazo de Ximonde
Puente Ulla
Capela de Santa Isabel
Casa Grande de Galegos
Castro de Illobre
Cruceiro de Merín
Entroido dos Xenerais do Ulla
www.dacoruna.gal/biblioteca

182. Vilarmaior
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Paderne, Vilarmaior
Xosé Luís y J.M. Laredo ; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/2648
Vilarmaioréunconcellopequeniño,vizosoen
paisaxeseríos,depoboacióndispersa.
PrototipodasterrasdointeriordaCoruña,por
aquícruzabaovellocamiñoaSantiago,eaquí
realízaseafeiradasflores(o3ºdomingode
maionoTres),únicanacontorna.
Omunicipioestáestruturadoenseisparroquias:
Doroño,Goimil,Grandal,Torres,Vilamateo
eVilarmaior
Deépocasprehistóricaspodemosanotaralgúns
castros,Máispolatoponimiaquenarealidade.
AsítemosvarioslugarescosnomesdeCastro,
Castrilión,Castrelo,AsCroas...Algúns
conservanoseufolclore,comoodePazosen
Torres,etalvezosseustesouroscomoo
chamadoTesourodeVilarmaior,pretodeDía
Tres.
Oespaciomunicipalofrecerestosetestemuñosdo
períodocastreñoedaépocaromana,oquefala
daantigüidadedopoboamentonestasterras.É
interesanteaparroquialrománicadeSan
PedrodeDoroña(s.XII),xuntoconoutras
sedesparroquiaisdemenorvalorartístico,
quizais,peroimpecablementeintegradasna
paisaxeruraldoconcello.Posúenoseu
territoriounconsiderablenúmerode
xacementosarqueolóxicos
Máis información en: http://concellodevilarmaior.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

183. Vilarmaior
Igrexa de Santa María de Doroña
Muíño de Ferreñas
Casa Rural Pazo da Cruz
Casa de Madala
Ponte de Cioi
Cruceiro de Torres
Igrexa San Pedro de Grandal
www.dacoruna.gal/biblioteca

184. Vilasantar
Faiunpequeno
percorrido polo
municipio,
dedicando unamplo
espacioósrecursos
patrimoniais.
Vilasantar
José Antonio Fernández de Rota y Monter
GAL/ 10877
VilasantaréunmunicipiodaCoruña,situadana
comarcadeBetanzos.
Estaformadopor7parroquias:Armental(San
Martiño),Barbeito(SanSalvador),Mezonzo
(SantaMaría),Présaras(SanPedro),San
VicenzodeCurtis(SanVicenzo),Vilariño
(SantaMaría),Vilasantar(Santiago).
OsrestosarqueolóxicosMáisantigossonas
mámoas,taménchamadas'medorras'ou
'medoñas',comaadomonteVilariño,a
mámoadePedriñoouamedorradeFanegas,
todaselasnaparroquiadeSantaMaríade
Vilariño.Oscastros,comoodeVilariñoeo
dasCorredoiras,sonunboexpoñenteda
culturacastrexaquesedesenvolveuen
Galiciahaiaproximadamenteuns2000anos.
Asnumerosascasasseñoriaisnoconcelloson
testemuñadariquezadestasterras.
Poroutrabanda,ahistoriaestáestreitamente
vinculadaádomosteirodeSantaMaríade
MezonzoquexaexistíaantesdoséculoVIII,
poisnasúaigrexaconsérvansedouscapiteles
doséculoVIouVIIeapareceendocumentos
latinoscomomosteirodeMosontio.
Máisinformación en : http://www.vilasantar.com/
www.dacoruna.gal/biblioteca

185. Vilasantar
Igrexa de Santa María de Mezonzo
Igrexa de Vilasantar
Batán de Mezonzo
Pazo de Mende
Cruceiro do Campo
Igrexa de San Vicente de Curtis
O Castiñeiro
www.dacoruna.gal/biblioteca

186. Vimianzo
O Castelo de
Vimianzo, anel
pétreo, fundamental
para coñecer unha
historia deica agora
escura...
O Castelo de Vimianzo e os Moscoso de Altamira
Xosé Mª Lema Suárez, Roberto Mouzo Lavandeira
GAL/ 7805
VimianzoéacapitalnaturaldaTerradeSoneira.
FormapartedadenominadaCostadaMortee
lindacosconcellosdeLaxe,Camariñas,Muxía,
DumbríaeZas.PolapartesuestelimitacoEncoro
deFervenza,queoseparadoconcellode
Mazaricos.Contacon14parroquias..
Agastronomíaédunhagranvariedadeeriqueza:
saborosascarnes,deliciosascaldeiradasdepeixee,
antetodo,mariscosdaCostadaMorte.
Tenunimportantelegadohistórico;podeseapreciara
evolucióndacivilizaciónhumanadendeaIdade
Castrexaataaactualidade:dolmens,mámoas,
petróglifos,castros,mostrasdoRománicoedo
Renacemento,arquitecturacivilerelixiosa,
conflúennadiversidadedasterrassoneirás.O
CastelodeVimianzofoitestemuñadendeasúa
construción(afinaisdoséculoXII),decruentos
enfrontamentosentreamitracompostelá,a
nobreza,afidalguíaeocampesiñado,eescribiu
MáisdunhapáxinanahistoriadeGalicia.
OutrospuntosdeinteresesonoPazodeTrasariz,o
CruceirodosSantos(Cheis),anecrópolesuevo-
romanadeTines,osdolmensdePedraCuberta
(Treos),CasotadeFreáns(Berdoias)ePedrada
Arca(Baíñas),easnumerosasigrexasparroquiais
epequenasermida.
Máis información en : http://www.vimianzo.es/
www.dacoruna.gal/biblioteca

187. Vimianzo
Castro das Barreiras
Castelo de Vimianzo
Muiño da Agra
Pazo de Trasariz
Batáns do Mosquetín
Dolmen de Pedra Cuberta
Igrexa de San Miguel de Treos
Igrexa de Santiago de Cereixo
Penedos de Pasarela e Traba
Torres de Cereixo
www.dacoruna.gal/biblioteca

188. Zas
Fai un pequeno
percorrido polo
municipio, dende a
súa xeografía,
historia, ata as súas
festas e romerías.
Santa Comba, Zas
Xosé Luís y J.M. Laredo; Efrén Vázquez Vázquez
GAL/ 2644
ZasestásituadonazonacentraldaCostadaMortee
lindacosmunicipiosdeCabanadeBergantiños
aonorte;CoristancoeSantaCombaaoleste;
MazaricosaosureVimianzoeLaxeaooeste.É
unterritoriodeformamoialongadanadirección
norte-sur,ondedestacaaalturadoPicodeMeda.
Contacuntotalde16parroquias,asdonortesituadas
aolongodoríoGrande,easdosur,situadasao
ladodoXallas.Éunconcelloeminentemente
agrícolaegandeiro,aíndaquetaménhaiunha
poboaciónadicadaáindustria,aocomercioeá
hostalaría,concentrada,sobretodo,enBaio.
Tenunhanotableriquezamegalíticatantopola
abundanciadassúasmámoaseantascomapola
importanciadalgunhadelas.Tumbasfeitascon
pedrasxigantescaspolosnososantepasadoshai
5000anos.AantaMáiscoñecidaéaArcada
Piosa,enMuíño,enboestadodeconservacióne
benestudada.
Poloquerespectaáculturadoscastrosdestacao
recintodeSantoAdriándeCastro.Os
asentamentosxermánicosforonparticularmente
importantesnazona,deixandoasúamarcaen
nomesdelugartanevocadorescomoGomariz,
GontaldeouVilarRamilo.Oprincipal
monumentodaépocamedievalé,sendúbida,a
magníficapontedeBrandomil,seguramente
construídasobrebasesromanas.
Máis información en : http://www.concellodezas.org
www.dacoruna.gal/biblioteca

189. Zas
Torres do Allo Ponte de Brandomil
Dolmen A Piosa
Horreos
Igrexa Santa Margarita
Cruceiro Gándara Fonte
Palomar
Muíños
Casa Edreiras
www.dacoruna.gal/biblioteca