843357982-Nhom-8-Điển-Cố-Trong-Thơ-Chữ-Han-Của-Nguyễn-Khuyến.pptx

Điển cố

1. 2024 NGUYỄN KHUYẾN ĐIỂN CỐ TRONG THƠ CHỮ HÁN CỦA Nhóm 8

2. Nhận xét nghệ thuật sử dụng điển cố trong thơ chữ hán nguyễn khuyến Khái quát về điển cố Tóm tắt nội dung thuyết trình Chương 1 Thống kê và phân loại điển cố trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến Chương 2 Chương 3 Đánh giá giá trị sử dụng của điển cố trong thơ chữ Hán Nguyễn Khuyến Chương 4

3. 2024 CHƯƠNG I, KHÁI QUÁT về điển cố

4. Tên gọi : “dụng sự”, “dụng điển”, “sử sự”, “dẫn sự”, “lệ sự”, “biên sự”, “vận điển”. Ở Việt Nam “ điển tích ”, “ dụng điển ”, “ dùng điển ” và “ lấy chữ ”, “ sử dụng điển cố ” và “ dùng điển cố ”. I. Định nghĩa, tên gọi và phân loại 1. Định nghĩa và tên gọi Định nghĩa : Điển cố là những từ ngữ về chuyện xưa , tích cũ , về tư tưởng , hình tượng trong sách xưa được tác giả dùng làm phương tiện để diễn đạt ý tưởng một cách ngắn gọn, hàm súc. 2. Phân loại 2 loại Điển cố câu chuyện Điển cố từ ngữ

5. Rút gọn câu chuyện 1. Phương thức hình thành điển cố II. Sự nhận dạng điển cố Dùng tên gọi nhân vật; Dùng tên sách; Dùng tên địa phương, tên lâu đài... Dùng số từ Rút gọn câu văn, câu thơ hoặc bài văn bài thơ VD: Người xưa cắt lấy hai chữ “cư” và “chư” ghép thành từ “cư chư” dùng thay cho “nhật nguyệt” tức là mặt trăng, mặt trời.

6. II. Sự nhận dạng điển cố 2. Hình thức thể hiện điển cố Điển cố với đặc tính đa dạng về biến thể hình thức, thể hiện trong các cấu trúc, từ ngữ và câu. Điển cố có thể là: VD: “Vậy ả Hằng vì ta xe mối” từ “Hằng” tức Hằng Nga trong truyền thuyết Trung Hoa. Một từ VD: “Trải qua một cuộc bể dâu” cụm từ “bể dâu” chỉ sự thay đổi trong cuộc đời. Một cụm từ VD: “Như mình là: Sấm vang bia Phước. Còn người ta là: Gió xuôi các Đằng”. Một câu, hai câu

7. 2024 II. Sự nhận dạng điển cố 3. Điều kiện để hiểu được điển cố Có kiến thức phong phú hay chuyên môn về nhiều lĩnh vực Sự am hiểu về nội dung kinh tịch cổ, lịch sử, văn thơ cổ Trung Hoa và Việt Nam

8. 2024 CHƯƠNG II, THỐNG KÊ PHÂN LOẠI điển cố trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến

9. I. Tiêu chí thống kê, phân loại Tiêu chí đã được sử dụng để thống kê và phân loại điển cố Mã Thị Huỳnh Điểu trong tiểu luận cao học Nghệ thuật dùng điển cố, thơ, văn chữ Hán và nghệ thuật diễn tả trong Đoạn trường tân thanh dựa vào nguồn gốc và tính chất của điển cố trong Truyện Kiều, phân loại như sau: 1. Những chữ có nguồn gốc là từ ngữ hay thành ngữ Hán 2. Những chữ mượn trong một câu Hán văn, mang ý nghĩa của cả câu 3. Những câu mượn ở Hán văn 4. Những nguồn văn liệu khác 5. Những chữ và câu có nguồn gốc Việt Nam

10. I. Tiêu chí thống kê, phân loại Quan điểm nhóm đưa ra : lựa chọn tiêu chí đó là dựa vào việc xem xét nguồn gốc của điển cố mà phân loại. Phân chia nguồn gốc của điển cố ra thành hai loại bắt nguồn từ Trung Quốc hoặc bắt nguồn từ Việt Nam Trong đó các điển cố có nguồn gốc từ Trung Quốc được chia ra thành các loại như sau: Kinh, Sử, Tử, Tập, thơ ca và ngoại thư. Các điển cố có nguồn gốc từ Việt Nam được chia ra thành hai loại như sau: Văn học cổ Việt Nam và Văn học dân gian.

11. II. Kết quả thống kê, phân loại Khảo sát trên 252 bài thơ chữ Hán Nguyễn Khuyến 1. Biểu đồ thống kê số lượng bài thơ sử dụng điển cố Có sử dụng điển cố Không sử dụng điển cố

12. II. Kết quả thống kê, phân loại Khảo sát trên 252 bài thơ chữ Hán Nguyễn Khuyến 2. Biểu đồ phân loại nguồn gốc điển cố Trung Quốc Việt Nam

13. II. Kết quả thống kê, phân loại Khảo sát trên 252 bài thơ chữ Hán Nguyễn Khuyến 3. Biểu đồ phân loại nguồn gốc điển cố (Đơn vị: %) Kinh Sử Tử Tập Thơ ca Ngoại thư Văn học cổ Văn học dân gian

14. 2024 CHƯƠNG III, NHẬN XÉT nghệ thuật sử dụng điển cố trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến

15. I. Nguồn gốc điển cố từ Trung Quốc 1. Điển cố từ Kinh bộ Kinh Thi là tổng tập thi ca sớm nhất của Trung Quốc, được tôn sùng bậc nhất của người xưa. Nhiều từ ngữ, câu thơ của kinh Thi được người sau dùng làm điển cố trong văn học. Trong bài Tửu , Nguyễn Khuyến sử dụng liên tiếp 2 điển cố kinh thi xuân thu là Tửu cáo, Tân diên trong 2 câu thơ: “Nghiêu Thuấn dĩ tiền vô Tửu cáo , Thương Chu chi hậu hữu Tân diên. ”

16. Điển cố từ Kinh thi được Nguyễn Khuyến mượn sử dụng trong thơ của mình tương đối nhiều (13,5%). Nguyên nhân: + Ông sinh ra vào thời đại trọng Kinh thi, hơn nữa gia đình xuất thân của ông cũng là nho giáo. + Ông được mệnh danh là Tam Nguyên Yên Đổ. I. Nguồn gốc điển cố từ Trung Quốc 2024

17. 2024 I. Nguồn gốc điển cố từ Trung Quốc 2. Điển cố từ Sử bộ Sử bộ là kho sách ghi chép câu chuyện về cuộc đời các nhân vật và các sự kiện lịch sử , cũng là kho tàng vô tận của điển cố . Xét thơ của Nguyễn Khuyến, có đến 41,8% điển cố có nguồn gốc sử bộ .

18. 2024 Trong bài Bùi viên cựu trạch ca - Bùi viên ca , Nguyễn Khuyến đã sử dụng đến 3 điển cố có nguồn gốc sử bộ: “ Bành Trạch tố cầm ngâm cựu cú, Ôn công tôn tửu lạc dư xuân…. Quân mạc thán Lỗ hầu chi bất ngộ.” 2. Điển cố từ Sử bộ => Người đọc không cảm thấy quá xa lạ với những câu chuyện lịch sử và sẽ giúp sự cảm nhận câu thơ thêm phần sâu sắc

19. 3. Điển cố từ Tử bộ Tử bộ là các pho sách của bách gia chư tử , bao gồm Nho gia, Đạo gia, Phật gia, Binh gia, Pháp gia,.... Vì ảnh hưởng của tư tưởng chư tử thời Tiên Tần rất sâu sắc, nên các văn gia đời sau dẫn dụng tác phẩm của chư tử khá nhiều. I. Nguồn gốc điển cố từ Trung Quốc Trong thơ của Nguyễn Khuyến cũng vậy, điển cố có nguồn gốc từ Tử bộ chiếm 7,1%. Trong bài thơ Cảm sự ông có viết: “Thủy tín hàn tuyền hữu kiếp hôi ”.

20. 3. Điển cố từ Tập bộ Tập bộ là các sách về thơ văn , phê bình thơ văn và từ khúc . Vô số câu văn, câu thơ trong đó được dẫn dụng làm điển cố , nhiều cầu thơ, câu văn nổi tiếng trở thành thành ngữ thông dụng . I. Nguồn gốc điển cố từ Trung Quốc Trong bài thơ Điệu nội Nguyễn Khuyến đã sử dung điển cố “ ỷ hòe nhất mộng” trong câu: “ Ỷ hoè nhất mộng dĩ thành miên.”

21. 5. Điển cố từ Thơ ca Thơ ca là nguồn văn liệu vô tận cho sự vận dụng điển cố , thể hiện dưới hình thức từ hay nhóm từ mượn ý, lời từ câu thơ hoặc bài thơ của người trước. I. Nguồn gốc điển cố từ Trung Quốc Trong bài Ngẫu thành kỳ 1 , Nguyễn Khuyến có mượn ý thơ của Đỗ Phủ để chỉ việc thay đổi. Ông viết như sau: “Thiên ngoại vân y đa hoá cẩu ”

22. - Tiểu kết - 2024 I. Nguồn gốc điển cố từ Trung Quốc Điển cố có nguồn gốc từ kinh, sử, từ, tập thường được xem là những tấm gương, lời giáo huấn cho người đời trong sáng tác văn học. Và đối với độc giả cũng tương đối dễ hiểu . Do sự ảnh hưởng của văn học Trung Quốc nên Nguyễn Khuyến cũng rất ưa chuộng dùng điển cố có xuất xứ từ kinh, sử, từ, tập trong các tác phẩm của mình (80,5%).

23. - Tiểu kết - 2024 I. Nguồn gốc điển cố từ Trung Quốc Dù thơ ca có nhiều nhưng lại chỉ phổ biến với người có học nên ta có thể thấy điển cố có nguồn gốc từ thơ ca không xuất hiện nhiều . Nguyễn Khuyến còn sử dụng các điển cố có nguồn gốc ngoại thư. Như trong bài Bài muộn kì 2, có câu: “Nhất chẩm hoàng lương chân diệc mộng”

24. So với nguồn điển cố Trung Hoa, điển cố lấy từ văn học cổ nước nhà tuy không nhiều , nhưng vẫn được khai thác sinh động . Những nguồn điển cố này thường là về các chiến trận oanh liệt , những sự kiện lịch sử nối bật, và các nhân vật lịch sử của dân tộc . 2024 II. Nguồn gốc điển cố từ Việt Nam 1. Điển cố từ Văn học cổ

25. Nguyễn Khuyến trong bài thơ Châu Giang Bùi thượng thư kinh hồi, dục phỏng bất quả thi dĩ ký kỳ 1 đã có sử dụng điển cố “thạch mã quy” trong câu thơ: “Cửu miếu công thành thạch mã quy ” 2024 II. Nguồn gốc điển cố từ Việt Nam 1. Điển cố từ Văn học cổ

26. Điển cố từ kho tàng văn học dân gian Việt Nam được vận dụng trong sáng tác thơ văn. Được dùng nhiều nhất là điển có nội dung về thân phận , tình duyên , sinh hoạt hàng ngày ... Trong bài Mai vũ kì 2 , Nguyễn Khuyến có viết: “Ngư năng tín cập hà tu thệ” 2024 II. Nguồn gốc điển cố từ Việt Nam 2. Điển cố từ Văn học dân gian

27. - Tiểu kết - 2024 II. Nguồn gốc điển cố từ Việt Nam Nguồn gốc điển cố của Việt Nam đa số có khuynh hướng dân tộc. Thể hiện một ý chí mạnh mẽ , một tình cảm ấm nồng và lòng tự hào, tự tôn dân tộc của người sáng tác văn học nói chung và nhà thơ Nguyễn Khuyến nói riêng.

28. 2024 CHƯƠNG IV, ĐÁNH GIÁ giá trị sử dụng của điển cố trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến

29. I. Điển cố trong thể hiện giá trị hình thức 1. Điển cố với việc xây dựng hình tượng thơ 1.1. Hình tượng nhân vật Trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến, hệ thống nhân vật xuất hiện rất đa dạng : nhân vật có tên, nhân vật không tên, nhân vật ẩn sĩ, nhân vật trong quá khứ, nhân vật đương thời ,... Nguyễn Khuyến đã biết cách tận dụng những ưu thế của điển cố vào việc khắc họa hình tượng nhân vật trong tác phẩm của mình.

30. I. Điển cố trong thể hiện giá trị hình thức 1. Điển cố với việc xây dựng hình tượng thơ 1.1. Hình tượng nhân vật Nhân vật không tên : “Ôn công” và “Lỗ hầu” xuất hiện trong bài “Bùi viên cựu trạch ca” Nhân vật có tên: nhân vật Chiêu Quân trong bài Ca tịch - có tên thực của Vương Tường, một cung nữ rất đẹp đời Hán,... Nhân vật thi sĩ, ẩn sĩ: nhân vật Tĩnh Tiết trong bài Ca tịch, tên thuỵ của Đào Tiềm đời Tấn,...

31. 2024 I. Điển cố trong thể hiện giá trị hình thức 1. Điển cố với việc xây dựng hình tượng thơ 1.2. Hình tượng chủ thể trữ tình Hình tượng chủ thể trữ tình được Nguyễn Khuyến khắc họa một cách đậm nét trên nhiều phương diện: ngoại hình, nội tâm, hoàn cảnh cuộc sống, bước đường phiêu dạt, mối quan hệ xung quanh, thái độ trước chính sự, cuộc đời,... Như trong bài Ca tịch , Nguyễn Khuyến đã sử dụng điển cố “U kính tài lan”

32. I. Điển cố trong thể hiện giá trị hình thức 2. Điển cố với sự kiến tạo ngôn ngữ thơ 2.1. Dùng điển cố để sự diễn tả được sâu sắc, hàm súc, lời hết mà ý vô cùng Để tăng cường tình hàm súc, khái quát cho lời thơ, Nguyễn Khuyến đã chủ động vận dụng một lượng lớn các điển cố . Trong bài “ Hung niên kỳ 3 ”, Nguyễn Khuyến đã sử dụng điển cố “ Hà xử phiền gian yếm túc lai ” thay vì kể lại một câu chuyện dài dòng trong sách Mạnh Tử.

33. I. Điển cố trong thể hiện giá trị hình thức 2. Điển cố với sự kiến tạo ngôn ngữ thơ 2.2. Dùng điển cố để sự diễn tả được thanh nhã, tinh tế Nguyễn Khuyến sử dụng khá nhiều điển cố để nói lên tiếng lòng của mình , đặc biệt tiếng lòng ấy được biểu hiện một cách trang nhã lại nghiêm túc . Trong “Châu Giang Bùi thượng thư kinh hồi, dục phỏng bất quả thi dĩ ký kỳ 1” Nguyễn Khuyến đã sử dụng điển cố “Thạch mã quy” - 1 câu đối của Trần Nhân Tông.

34. I. Điển cố trong thể hiện giá trị hình thức Nguyễn Khuyến sử dụng dụng rất nhiều điển cố trong thơ của mình với nguồn gốc đa dạng, mang tính xác thực cao, là những ví dụ, những chứng cớ xác thực để chứng minh lập luận của tác giả: Sử dụng điển cố “nhạn túc” ( Châu Giang Bùi thượng thư kinh hồi, dục phỏng bất quả thi dĩ ký kỳ 2 ) để chỉ tích đời Hán. .Sử dụng điển cố “Hà xử phiền gian yếm túc lai” thay vì kể lại một câu chuyện dài dòng trong sách Mạnh Tử. 3. Điển cố với việc làm chứng cớ xác thực cho lập luận

35. II. Điển cố trong thể hiện giá trị nội dung 1. Điển cố với miêu tả hiện thực trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến 1.1. Hiện thực xã hội VN nửa cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX Nước mất nhà tan, xã hội thực dân nửa phong kiến, thời kỳ các phong trào đấu tranh yêu nước bị dập tắt. Nguyễn Khuyến đã đưa vào tác phẩm nhiều phương diện của hiện thực cuộc sống.

36. II. Điển cố trong thể hiện giá trị nội dung 1. Điển cố với miêu tả hiện thực trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến 1.1. Hiện thực xã hội VN nửa cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX Trong câu “ Hồi thủ Tây đô lệ tiễn y ” ( Châu Giang Bùi thượng thư kinh hồi, dục phỏng bất quả thi dĩ ký kỳ 1 ), Trong câu thơ “Thủy tín hàn tuyền hữu kiếp hôi” ( Cảm sự) , điển cố “kiếp hôi” - tro của trận lửa kiếp (theo thuyết Phật giáo) -> Tác giả vừa phác họa bức tranh hiện thực, vừa thể hiện sự bất bình, châm biếm trước hiện trạng suy thoái của đất nước.

37. II. Điển cố trong thể hiện giá trị nội dung 1. Điển cố với miêu tả hiện thực trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến 1.2. Hiện thực đời tư của tác giả Bất lực vì không làm được gì để thay đổi thời cuộc nên ông xin làm quan về ở ẩn. Hiện thực đời tư những bất lực được khắc họa rõ nét qua trang thơ của ông.

38. II. Điển cố trong thể hiện giá trị nội dung 1. Điển cố với miêu tả hiện thực trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến 1.2. Hiện thực đời tư của tác giả Trong câu “Quân mạc thán Lỗ hầu chi bất ngộ” ( Bùi viên cựu trạch ca ), sử dụng điển cố “ Lỗ hầu ”. => Thể hiện rõ sự luyến tiếc, sự không cam lòng, bất lực trước thời thế, phải cáo quan, không thực hiện được giấc mơ trị quốc bình thiên hạ.

39. II. Điển cố trong thể hiện giá trị nội dung 1. Điển cố với miêu tả hiện thực trong thơ chữ Hán của Nguyễn Khuyến 1.2. Hiện thực đời tư của tác giả Trong câu “ Hạnh nhân nho đẳng vi tiên cái/ Cửu quán lê căn vị trứu bì ”. ( Hung niên kỳ 1 ), sử dụng điển cố “ nho đẳng vi tiên cái ” => Thể hiện thực trạng xã hội đã đổi thay, thực dân Phương Tây xâm lược nước ta, khiến nhiều nhà nho như ông rơi vào cảnh nghèo khó.

40. 2. Điển cố với sự thể hiện tâm sự của Nguyễn Khuyến Do thời cuộc suy thoái Chất chứa trong lòng nhiều nỗi niềm tâm sự => Nguyễn Khuyến đã bộc lộ tâm sự vào trong những trang thơ. Trong hai câu thơ “ Tích niên dĩ bão Tô Tần tiếu/ Kim nhật do nhiên Phạm Thúc hàn ” ( Nhàn kì vịnh 03 ). sử dụng 2 điển cố “ Tô Tần ”, “ Phạm Thúc ” 2024 II. Điển cố trong thể hiện giá trị nội dung

41. 2024 THANK YOU CẢM ƠN THẦY VÀ CÁC BẠN ĐÃ CHÚ Ý LẮNG NGHE