Bài 4. Xây dựng mối quan hệ thầy thuốc - người bệnh và gia đình.pdf

Y HỌC GIA ĐÌNH

1. XÂY DỰNG MỐI QUAN HỆ
THẦY THUỐC –NGƯỜI BỆNH
VÀGIA Đ�NH
THS.BS LÊ VĂN SƠN
BỘMÔN DINH DƯỠNG LÂM SÀNG VÀY HỌC GIA ĐÌNH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y DƯỢC –ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀNỘI

2. MỤC TIÊU
1.Tr�nh b�y được c�c đặc điểm cơ bản trong mối quan hệthầy thuốc –người bệnh v�gia
đ�nh.
2.Tr�nh b�y được c�c h�nh thức giao tiếp giữa thầy thuốc –người bệnh.
3.Tr�nh b�y được c�c đặc điểm cần lưu ýtrong giao tiếp giữa thầy thuốc –người bệnh.

3. NỘI DUNG CH�NH
1.Mối quan hệthầy thuốc –người bệnh v�gia đ�nh.
2.Qu�tr�nh giao tiếp v�c�c h�nh thức giao tiếp giữa thầy thuốc v�người bệnh.
3.Một sốđiểm cần lưu ýtrong giao tiếp giữa thầy thuốc v�người bệnh.

4. VẤN ĐỀSỨC KHỎE
•Lýdođếnkh�mcủangườibệnhthườngbaogồmcả
triệuchứngthựcthểvànhữngtriệuchứngthuộcvề
tâmlýxãhội,gọichunglàvấnđềsứckhỏe.
•Pháthiệncácyếutốtâmlý,xãhộibêncạnhviệckhai
thácthôngtinvềbệnhtậtl�vấnđềđặtrađốivới
thầythuốc,đểgiúpviệcchẩnđo�nvàđiềutrịtốt
hơn.
•Mốiquanhệthầythuốc–ngườibệnh,giađ�nhtốt
đẹpvàkỹnăngtưvấnhiệuquảcóthểtạonênsự
khácbiệtvàgiúpquátrìnhđiềutrịthànhcông.

5. QUÁ TR�NH GIAO TIẾP GIỮA THẦY THUỐC VỚI NGƯỜI
BỆNH, GIA Đ�NH
•Giaotiếplàmộtbộphậncấuthànhcủahoạtđộngnghềnghiệp,mộtthànhphầnquan
trọngtrongcấutrúcnănglựcnghềnghiệpcủanhânviênytế,đóngvaitròquantrọngđối
vớiviệchìnhthànhvàpháttriểnnhâncáchnghềnghiệpcủahọ.
•Việcđiềutrịthuậnlợi,hiệuquảchongườibệnhluôncầnsựgiaotiếpthuậnlợi,đúng
hướnggiữathầythuốcv�ngườibệnh.
•=>Giaotiếplàmộttrongnhữngyếutốquyếtđịnhhiệuquảhoạtđộngcủangườithầy
thuốc.Giaotiếptốtgiúptăngcườngsựtintưởngcủabệnhnhânđốivớithầythuốc.

6. MỐI QUAN HỆ THẦY THUỐC –NGƯỜI BỆNH VÀ GIA Đ�NH
Vềph�a thầy thuốc:
•Nghĩa vụ của người thầy thuốc l� trong bất kỳ ho�n cảnh n�o cũng đem hết hiểu biết,
sức lực v� khảnăng của m�nh để cứu chữa người bệnh.
•Sự cao cả của người thầy thuốc l� ở chỗ quên m�nh v� lợi �ch của người bệnh, v� khoa
học.
•Xây dựng mối quan hệ tốt giữa thầy thuốc v� bệnh nhân l� không để đ�nh mất đức t�nh
đức t�nh thương yêu người bệnh như anh em ruột thịt, coi họ đau đớn như ch�nh m�nh
đau đớn.

7. Vềphíangườibệnh:
•Ngườibệnhhiếmkhiphànnànvềkhảnăngchuyênmôncủathầythuốctrong
quátrìnhthămkhámkểcảkhithầythuốcmắccáclỗichuyênmôn.
•Ngườibệnhlạicókhảnăngđánhgiáthầythuốcthôngquacácbiểuhiệngiao
tiếp.
•Giaotiếpkhôngtốtdẫnđến:ngườibệnhkhôngcungcấpđầyđủthôngtincho
thầythuốcvềvấnđềvàtìnhtrạngsứckhỏecủahọ,khôngtuânthủphácđồđiều
trịhoặchiểusainhữnghướngdẫncủathầythuốc.
MỐI QUAN HỆ THẦY THUỐC –NGƯỜI BỆNH VÀ GIA Đ�NH

8. •Trongthựctếcórấtnhiềungườibệnhkhi
bịbệnhhọchỉđếnmộtthầythuốcnàođó
đểđiềutrịvàchỉcóthầythuốcđómới
điềutrịkhỏi,mặcdùđơnthuốccủathầy
thuốcnàyhoàntoànkhôngkhácđơn
thuốccủacácthầythuốckhác.
=>Yếutốtâmlýđóngvaitròkháquantrọng
trongđiềutrị.
MỐI QUAN HỆ THẦY THUỐC –NGƯỜI BỆNH VÀ GIA Đ�NH

9. •Khitiếpcậnvớingườibệnhcầnhếtsứcnhẹnhàng,cởimở,phảithựcsựcảm
thôngsâusắcvớibệnhnhân.Trongcưxửnêngâyđượcấntượngtốtlàmcho
bệnhnhântintưởngđểhọcộngtác.
•Dùngcácngônngữdễhiểu,khôngđượcdùngcáctừgâytâmlýhoangmang,lo
sợchobệnhnhânnhư:"bệnhcủaanhchịquánặng","saovàoviệnmuộnvậy“,
hay"chỉcótrờimớicứuđược"...vìnhữnglờinóinàysẽtácđộngmạnhmẽđến
tâmlýcủangườibệnh.
•Ðặcbiệtngườithầythuốctránhcácđiệubộ,cửchỉgâychongườibệnhvàngười
nhàhiểulầmlàthầythuốcđang"vòivĩnh","banơn"...
MỐI QUAN HỆ THẦY THUỐC –NGƯỜI BỆNH VÀ GIA Đ�NH

10. •Hiệnnayvớisựtácđộngnhấtđịnhcủacơ
chếthịtrường,mốiquanhệthầythuốc-
bệnhnhânđangbịchiphối,kểcảtrong
cáccơsởytếnhànướcvàytếtưnhân.
•Làmthếnàođểthầythuốcgiữđượcthái
độ"điềutrịtheotìnhtrạngbệnhchứkhông
phảitheobệnhnhângiàuhaynghèo"khi
đồngtiềnđượcđặtragiữathầythuốcvà
ngườibệnh?
MỐI QUAN HỆ THẦY THUỐC –NGƯỜI BỆNH VÀ GIA Đ�NH

11. CÁC HÌNH THỨC GIAO TIẾP GIỮA THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH
1.Giao tiếp bềngo�i (ngoại h�nh)
2.Giao tiếp bằng lời
3.Giao tiếp không lời

12. Giao tiếp bề ngoài
•Nhữnggiaotiếpbềngoàibaogồmcáchăn
mặc,kiểutóc,phongcáchsống,vàmối
quanhệxãhội.
•Đốivớithầythuốckhitiếpxúcvớingười
bệnhnênănmặcđúngchuyênmônvàgiữ
khoảngcáchthíchhợpvớibệnhnhânkhi
hỏibệnh.
CÁC HÌNH THỨC GIAO TIẾP GIỮA THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH

13. CÁC HÌNH THỨC GIAO TIẾP GIỮA THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH
Giao tiếp bằng lời:
•Chiếmphầnlớnthờigiantrongcuộcgiao
tiếp.
•Khigiaotiếpvớingườibệnh,thầythuốc
luônsửdụnglờinóimộtcáchnhẹnhàng,
âncần,thểhiệnsựtôntrọng.
•Dùngcáccâuđơngiản,dễhiểu,tránh
dùngtừchuyênmônhaytốinghĩa.Tránh
lờinóicótínhphêphánvềđạođức.

14. Giaotiếpkhôngbằnglời
•Ánhmắt:biểulộsựchânthành,nênthểhiệnsự
thânthiện,thôngcảmquaánhmắt.Khôngnên
nhìnchằmchằmvìcóthểlàmbệnhnhânsợ.
•Kiểucách:Nêntránhvìcóthểcảntrởbệnhnhân
thổlộvềbệnhtật.
•Đụngchạm:Cóngụýthầythuốcmuốntạomối
quanhệriêngtưvớibệnhnhân.
CÁC HÌNH THỨC GIAO TIẾP GIỮA THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH

15. •Cửchỉ:Nênlàmmộtcáchtựnhiênđểbệnh
nhâncảmthấythoảimái,khôngbốirối.
•Giọngnói:Nênthểhiệnsựthôngcảm,nhẹ
nhàng,khôngcáugắt,quáttháobệnhnhân.
•Tưthế:Ngồihơingảvềphíatrướctrong
mộttưthếthoảimái.Ngồitựalưngphíasau
hoặcchéo2taycóthểđượchiểulàthầy
thuốckhôngquantâmđếnđiềungườibệnh
nói.
CÁC HÌNH THỨC GIAO TIẾP GIỮA THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH

16. MỘT SỐĐIỂM CẦN LƯU ÝTRONG GIAO TIẾP GIỮA THẦY
THUỐC VÀNGƯỜI BỆNH.
•Cần xác định rõ ràng, cụ thể mục đích giao tiếp là nhằm phát hiện bệnh tật một cách
chính xác, chữa bệnh một cách có hiệu quả.
•Các kỹ năng giao tiếp cần thiết giữa thầy thuốc và người bệnh bao gồm:
(1)Xác định mối quan tâm và lo lắng của bệnh nhân trong quá trình chẩn đoán;
(2)Giải thích các phương án điều trị;
(3)Thông báo tình trạng bệnh, phương pháp điều trị và các tác dụng phụ;
(4)Xác định các vấn đề tâm lý
(5)Tư vấn tâm lý.

17. Giaotiếptronglầntiếpxúcđầutiên
•Mụcđíchcủathầythuốccầnxâydựngđượcmộtcáchệthốngcácthôngtincơ
bảnliênquanđếnngườibệnh,trêncơsởđócóthểhiểuđượccácvấnđềtiềm
ẩn.
•Môhìnhtiếpcậntổngquátgiúpngườibệnhthổlộmộtcáchcởimởcácvấnđề
riêngtưtrongcuộcsốngcủahọmàkhôngcócảmgiácbịphánxéthoặcphê
phán.
MỘT SỐĐIỂM CẦN LƯU ÝTRONG GIAO TIẾP GIỮA THẦY
THUỐC VÀNGƯỜI BỆNH.

18. Cácbướctrongmôhìnhtiếpcậntổngquátbanđầu:
-Tìmhiểungườibệnhmộtcáchtoàndiện:Baogồmquákhứ,giađình,côngviệcvàvịtríxãhội
củahọ.
-Tìmtiếngnóichunggiữathầythuốc–ngườibệnh:Giảithíchmôhìnhđiềutrịvàcáchthứcthực
hiện.Cácbướctiếnhànhbaogồmcácmụctiêuưutiên,đánhgiámứcđộsẵnsàngđểthayđổi
vàkếhoạchđiềutrịđượccảbácsĩvàngườibệnhđồngýchịutráchnhiệm.
-Phốihợpviệcdựphòngvàcáchoạtđộngtăngcườngsứckhỏe:Cungcấpcácbiệnphápgiáo
dụcsứckhỏe,giảmcácyếutốnguycơvàpháthiệnsớmbệnhtậtcũngnhưnhữngchỉdẫnvềsự
tiếntriển,ảnhhưởngcủacănbệnhđó.
-Xâydựngmốiquanhệgiữathầythuốcvàbệnhnhânthôngquasựđồngcảm,chiasẻ,sựchăm
sóc,chữabệnhvàxâydựngsựtựnhậnthức.
-Tưvấntuânthủđiềutrị,cáchthứctựchămsócvàtáikhám.
MỘT SỐĐIỂM CẦN LƯU ÝTRONG GIAO TIẾP GIỮA THẦY
THUỐC VÀNGƯỜI BỆNH.

19. Thuthậpthôngtin
•Phảicótháiđộtíchcựckhithuthậpthông
tin,cânnhắckỹcàngcảnhữngthôngtin
nhỏnhặtcủangườibệnh.
•Cầnchuẩnbịkỹcàngthờigian,địađiểm,
khôngkhítâmlý...
•Trongquátrìnhquansátkỹhànhđộng,nét
mặt,dángvẻ...ngườibệnhđểcóthểhiểu
sâuthêmbảnchấtbệnhtậtcủangườibệnh
vàthấyrõhơnconngườihọ.
MỘT SỐĐIỂM CẦN LƯU ÝTRONG GIAO TIẾP GIỮA THẦY
THUỐC VÀNGƯỜI BỆNH.

20. •Thầythuốccầntạochongườibệnhấntượngtốt
đẹpvềmình,nhấtlànhữngấntượngđầutiên.
Phảichủđộnggâythiệncảmvớingườibệnh,
thỉnhthoảngnêngâyấntượngmớimẻ,bấtngờ
vớiđốitượnggiaotiếp.
•Thóiquennhúnnhườngngườibệnhkhigiaotiếp
rấtquantrọng,cầnquantâmđếnngườibệnh,
giúpđỡhọđạtđượcmongước,trongphạmvikhả
năngchophép.
•Tíchcựckhíchlệsựtiếnbộ,dùlànhỏnhặttrong
khắcphụcbệnhtậtcủangườibệnh.
MỘT SỐĐIỂM CẦN LƯU ÝTRONG GIAO TIẾP GIỮA THẦY
THUỐC VÀNGƯỜI BỆNH.

21. •Vớinhữngngườibệnhcầncógiađìnhđưađikhám
bệnh,thầythuốcnênthẳngthắntraođổinhữngvấnđề
sứckhỏe,bệnhtậtliênquanđểgiađìnhcùnghỗtrợ:
cáchuốngthuốc,chếđộdinhdưỡngvàluyệntập.
•Nhữnggiađìnhcóbệnhlýditruyềnliênquan,cần
hướngdẫngiađìnhtầmsoátnhữngyếutốnguycơgây
bệnhcũngnhưpháthiệnbệnhsớmđểđiềutrịkịpthời.
•Khigiaotiếpvớibệnhnhânnữcầnbìnhđẳng,ởnhững
nơicôngkhai,sángsủa,thầythuốcnênlưuýquantâm,
sănsóchọ,songkhôngnêndễdãivàkhôngcầnphải
quantâmquáđặcbiệt,cầnbiếtduytrìtrạngtháicân
bằngtâmlýtronggiaotiếp.
MỘT SỐĐIỂM CẦN LƯU ÝTRONG GIAO TIẾP GIỮA THẦY
THUỐC VÀNGƯỜI BỆNH.

22. Giaotiếptronglầntáikhám
•Luônluônđảmbảochắcchắnđãcóthôngtincơbảncủangườibệnh:Tên,tuổi,đặcđiểm
chínhvàlịchsửtómtắtbệnhtật.
•Vớicácphòngkhámquảnlýthôngtinbằnghồsơbệnhánđiệntử,thầythuốccầndànhthời
gianxemlạilịchsửcácvấnđềsứckhỏevàlưuýđặcđiểmngườibệnhtrướckhigặplạihọ.
•Luônluôngợimởđểbệnhnhântrìnhbàynhữngmongmuốn,bănkhoăncũngnhưtrìnhbày
cảmnhậncánhânvềtiểntriểncủaquátrìnhđiềutrị.
•Thầythuốckếtthúcbằngmộtsốtómtắtquátrìnhthảoluậnvớingườibệnhđểcânnhắcđưa
thêmcácnộidungmớicholầntáikhám.
MỘT SỐĐIỂM CẦN LƯU ÝTRONG GIAO TIẾP GIỮA THẦY
THUỐC VÀNGƯỜI BỆNH.

23. Một số lưu ýkhi giao tiếpbằng hình thức khác
•Ngôn ngữ viết (thư tay, email):
•Cần viết thẳng những vấn đề mà khi đối mặt không
tiện nói ra hoặc định nói nhưng không thể nói được.
•Những bức thư được viết và đọc một cách thận trọng,
được lưu lại sẽ tránh được sự hiểu nhầm.
•Giao tiếp qua điện thoại:
•Nguyên tắc gọi điện thoại chỉ nên dừng ởmức độ chia
sẻ hỏi thăm tiến triển điều trị, nhắc nhở lịch tái khám.
•Tránh tư vấn và hướng dẫn thay đổi phác đồ điều trị
qua điện thoại vì có thể làm cho người bệnh hiểu sai
và thực hiện sai liệu pháp điều trị.
MỘT SỐĐIỂM CẦN LƯU ÝTRONG GIAO TIẾP GIỮA THẦY
THUỐC VÀNGƯỜI BỆNH.

24. KỹthuậtBATHElàmộtkỹthuậtgiaotiếpđượcthiếtkếnhằmgiảiquyếtcácvấnđềsứckhỏeliên
quantớicảmxúctrongvòng15phútkhámbệnh.BATHElàchữđầucủacácthànhphầncủakỹ
thuậtnày:
•Blà“background”:Hoàncảnhcủangườibệnhhaytấtcảcácthôngtinliênquantớingười
bệnh.Việcphỏngvấnchophépthầythuốcđánhgiátìnhhìnhbệnhtậtcủangườibệnh.
•Alà“affect”:Cảmxúccủangườibệnh.
•Tlà“trouble”:Vấnđềgâyrắcrốichongườibệnhnhất.
•Hlà“handle”:Cáchthứcmàbệnhnhânđốiphóvớivấnđềcủangườibệnh.
•Elà“empathy”:ThấucảmhaycáchthứcmàBSGĐthểhiệnnhằmchứngtỏlàhọcóhiểubiết
ngườibệnhsâusắc,lắngnghe,quantâmvàthôngcảmvớingườibệnh.
KỸ THUẬT BATHE TRONG GIAO TIẾP THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH TẠI PHÒNG KHÁM NGOẠI TRÚ

25. 1. Thu thập thông tin về tình hình và hoàn cảnh của người bệnh
BSGĐthườngcóthểmoiđượcthôngtinvềtìnhhìnhvàhoàncảnhcủangười
bệnhbằngcâuhỏiđơngiảnsauđây:“Nóichotôibiếtcáigìđãxảyrađốivới
ông/bà”.Câuhỏinàycũngtruyềntảisựquantâmcủathầythuốc.Nócòncóý
nghĩalàmờingườibệnhchiasẻbấtkỳmốiquantâmhiệnthờicủahọđốivớivấn
đềsứckhỏe.Vìvậysauvàiphútlắngnghengườibệnhkểmộtcáchcẩnthận,
ngườithầythuốccóthểhiểurõhoàncảnhvàtìnhtrạngcủangườibệnh.
KỸ THUẬT BATHE TRONG GIAO TIẾP THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH TẠI PHÒNG KHÁM NGOẠI TRÚ

26. 2.Thu thập thông tin về cảm xúc của người bệnh
Ngườithầythuốccầnthiếtphảilàmsángtỏcảmxúccủangườibệnh.Ngườithầy
thuốckhôngthểgiảđịnhlàmìnhđãhiểucảmxúcgìđãxảyrađốivớingườibệnh
khihọphảiđốimặtvớivấnđềcủahọ.“Bạncảmthấythếnàovềvấnđềđó?”.Câu
hỏinàythườngđưatớinhữngcâutrảmàngườithầythuốckhônglườngtrước
đượchaykhôngmongđợi.
KỸ THUẬT BATHE TRONG GIAO TIẾP THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH TẠI PHÒNG KHÁM NGOẠI TRÚ

27. 3.Thuthậpthôngtinvềnhữngđiềugâyrắcrốinhấtcóliênquanvớivấnđềcủa
ngườibệnhvàgiađình
Ngườithầythuốccầnhỏi“Điềugìgâyrắcrốichobạnnhấtvềvấnđềđó?”.Câuhỏi
nàygiúpchongườibệnhtậptrungvấnđềchínhgâyrắcrốichohọ.Nócũnggiúp
chocảthầythuốcvàngườibệnhđisâutìmhiểukỹhơnvềvấnđềcủangườibệnh.
Bởivìkhitrảlờicâuhỏinàygiúpchongườibệnhchỉramốiquantâmchínhcủa
họ.
KỸ THUẬT BATHE TRONG GIAO TIẾP THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH TẠI PHÒNG KHÁM NGOẠI TRÚ

28. 4.Thuthậpthôngtinvềgiảiphápbệnhnhânđãthựchiệnđểkiểmsoát
Saukhiđãnắmđượccácthôngtintrên,ngườithầythuốchỏivềcáchmàngười
bệnhđãthựchiệnđểgiảiquyếtvấnđềcủahọ.Bạnđãlàmgìđểgiảiquyếtvấnđề
củabạn?Câuhỏitruyềnthôngđiệplàngườithầythuốctintưởngrằngngườibệnh
đãcóthểđốiphóvớichínhvấnđềcủahọ.Câuhỏinàycònnóilênlàngườithầy
thuốctôntrọngphươngphápmàngườibệnhđãsửdụngđểgiảiquyếtvấnđềcủa
mình.Ngườibệnhcóthểmongmuốncùnglàmviệcvớithầythuốcđểpháttriển
cácchiếnlượcmớinhằmđốiphóvớivấnđềcủamình.
KỸ THUẬT BATHE TRONG GIAO TIẾP THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH TẠI PHÒNG KHÁM NGOẠI TRÚ

29. 5. Thái độ thấu cảm của thầy thuốc
Khitưvấnvàgiúpđỡngườibệnhgiảiquyếtvấnđềsứckhỏengườithầythuốccần
phảitỏtháiđộthấucảmđốivớivấnđềcủangườibệnh.Họphảigiữtháiđộtrunglập
(neutrality),khôngđánhgiá,quantâmtốtđốivớingườibệnh.Họphảitạoramôi
trườngtốt,thânthiện,chânthậtđểgiúpngườibệnhtintưởngvàchiasẻcácvấnđềrắc
rốicủahọ.Đápứngthấucảmlàthànhphầnquantrọngcủakỹthuậtnày.Đápứngthấu
cảmcónghĩalàthầythuốcquantâmmộtcáchkháchquan,hiểubiếtvàsẳnsànggiúp
bệnhnhângiảiquyếtvấnđềcủahọ.Nhữnglờinhậnxétmangtínhtincậy(authentic)
vàchânthật(sincere)nhưlà:“Điềuđóchắchẳnlàkhókhăn”.Haylà“Tôicóthểhiểulà
chắchẳnbạnphảigiậndữ”.Thấucảmlàđiềusốngcòntrongviệcthiếtlậpvàduytrì
mốiquanhệtốtgiữathầythuốc,ngườibệnhvàgiađìnhhọ.
KỸ THUẬT BATHE TRONG GIAO TIẾP THẦY THUỐC –
NGƯỜI BỆNH TẠI PHÒNG KHÁM NGOẠI TRÚ

30. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Gi�otr�nhThựchànhYhọcgiađìnhtrongchămsócbanđầu–NXBYhọc(2018)
2.TrầnViệtAnh–B�igiảngGiaotiếp,làmviệcvớingườibệnhmạntính,BộmônYhọc
giađ�nh–ĐạihọcYH�Nội.
3.LangF,FloydM,BeineK,etal(1998).ReachingCommonGround:corecommunication
skillsofapatient-centeredclinicalinterview.JohnsonCity,TN:DepartmentofFamily
Medicine,EastTennesseeStateUniversity;.
4.BeckRS1,DaughtridgeR,SloanePD(2002).Physician-patientcommunicationinthe
primarycareoffice:asystematicreview.JAmBoardFamPract.Jan-Feb;15(1):25-38