bài giảng tai biến mạch máu não trong hồi sức.pdf

bài giảng tai biến mạch máu não trong hồi sức.pdf

1. Baid
TAI BIEN MACH MAU NAO.

Mu tiéu
1. Trinh bay dupe các dé higu lim sing cúa tai bién mach mäu näo
2. Trinh bay doc ede nguyén nhän cia tai bien mach mau näo
3. Trinh báy dupe cäc bién phäp cáp ci bénh nhän tai bién mach mäu náo

1. DAI CUONG
Tai bién mach mâu nfo (TBMN) 1 tinh trang tónthuong che näng thán
Kinh xay ra dt ngôt do tónthuong mach miu näo (thuóng tie hay do ve dóng
mach nao). Các tn thuong thän kinh thuóng khu tri hon lá lan tóa, tón tai
Gén ti vong hofe dé li di ching

ién có thé

quí 24 gid,

vong dim

ba sau bénh ung thir va tim mach, 1A mt trong nhümg nguyén nhán hing déu
gáy tán phé 6 các nuóc phat trién vá là gánh nang lón cho nén kinh té vá xä
hii. Do d6, vige du phöng có vai trö rät quan trong giúp giám 13 18 mác, 1) 16
tir vong vá ty 18 tán phé cia TBMN.

Ó nuóc ta, TBMN lai lá nguyén nhán gáy tir vong dimg hang däu. Gin
day, ty 18 mic trong dan cu mién Bac là 75/100.000 din, ty 18 mói mic hing
nim là 53/100.000dän.

11. MOT SÓ DAC DIÉM GIÁI PHAU SINH LY MACH MAU NAO

Näo duge nudi duöng bing hé thing cée dng mach no, ching dugo
hinh thinh tür bón cuóng mach chinh: Hai dóng mach cánh trong vá hai dng
mach döt söng (bin 1.1). Täc giá Lazorthe phän chia tuin hoán nfo thänh hai
hu wre tui máu có ché d$ huyét dp khic aha

1. Tuan hoan ngogi vi
Do các nhänh nöng cüa các mach nao tuéi máu cho vó náo va lép chit

tring du v6, 10 thinh möt Hé n6i rit phong phi. Qua mbi lin phin nhinh,
ap lu gi 66 giám xuóng, do 46 có dp le thi, Ki huydt p ha dt ngôt dE bj

34

2. tn thyong nhöi mau näo,
2. Tuhn hodn trung tim

Góm các nhénh säu cia mach miu no tudi mäu cho ving ahäu xám
trung uong, sau dó di ra nóng vá tán cüng & lóp chat tring duéi v6. Các nhänh
nay lá nhüng nhänh tán, do dó chiu dp lie cao. Khi có dot ting huyét äp dot
ngöt thudng gäy cháy méu no.

Gita Khu vue ngogi vi va trung tám hinh thinh möt duömg vién ranh
gi6i, Khöng có các mach néi quan trong gitka hai khu wc nông vá säu vá duge
oia ving “161 han“ rit d8 xay ra các t6n thuong nhdi mäu lan toa hoge nhöi
mau chäy miu ndo,

3. Co ché ty dida hoa cung luyng mäu näo
[Nao lá co quan tiêu thy nhi

glucose vá Oxy nhät cia co thé nhumg lá noi
khong có dir tr glycogen va phai cán möt luu lugng lá 50-5Sml mäu/100gam
niolphit dé cung cép dù glucose va Oxy cho ndo hogt dông binh thuémg. Khi
‘gidm leu lugng méu nfo xuöng 25m/100gam náo thi sé gay thiéu méu ndo vá
xuát hign các trigu chimg thin kinh khu trá. Cung lugng méu näo báng khoäng
15% cung lugng tim (khoáng 750ml/phüt) va khong có bién döi theo cung lugng
tim nhö váo sy co giän ca co trom thánh mach. Khi có ting huyét áp, máu len
no nhiéu, các co tron thanh mach co nhö li vá Khi huyét äp ha các mach méu
Lai gin ra dé mäu len nâo nhièu hon, go 14 higu img Bayliss.

Ngoûi ra, su diéu hod cung lugng máu náo cón chju anh huéng cúa cäc
nöng 46 CO,, H”, O) trong mäu vá sy didu hoa thin kinh giao cám cúa mach
mäu. Khi PaO; giám vá PACO, ting, các dóng mach nho 6 nfo sé giän ra vá
nguge lai.

WIL. TRIBU CHONG LAM SANG
1. Lam sang
— Hoi benh: Tién sir tai bién thiu máu thoáng qua, co dia, các yé
nguy co.
= Tinh chat xudt hign dótngót cia che trigu chimg thin kinh (tr vai phút,
‘vai gid, t6i da có thé vai ngiy).

6

35

3. ~ Cäe trigu chüng thin kinh khu trú (thy theo döng mach bj tón thong)
Liét mira ngudi, kèm rói loan cám giác các thé, thât ngôn, bán manh
(ddng bén, hay bän manh göc), ligt ede day thän kinh so ndo, höi chimg
giao ben.

— Cie trigu chimg khée nhu réi loan y thire (thuèng khöng có hof thong
qua), con dóng kinh cuc bó hay toán bg (5% các truóng hop).

— Röi loan y thite thuöng gáp trong nhdi máu náo dien róng vá các trigu
chimg rói loan tm thin trong ving 3 ngiy du sau tai bién cüng hay
thdy 6 ngudi trén 65 tb

~ Các trigu chimg toán thán Khe, die bigt 1A tim mach, tién th

hi long
mac cinh, söt vv.
2. Che yéu tó nguy co
— Tang huyét äp, Réi logn lipid, dai tháo duèmg
= Möt sö bönh tim mach (dfe it rung nk)
— Các con thiéu miu no eye bé thoáng qua, hep tác döng mach cánh có
hode khöng có tigu chimg
~ Hit thuée lá, lam dung rugu
3. Trén lám sing, TBMN due chia thänh eée thé sau
— TBMN nhôi máu nao (chiém 80%)
+ Tai bién nhôi mau nfo thoáng qua
+ Tai bién nhöi mau nfo te sy
Chäy mäu thty no
= Chiiy manu dei nhón

IV. CHAN DOAN
1. Nhói máu näo

11. Binh nghia
Su xuft hin tai biénthigu miu nfo (nhdi mäu no, nhün no) Kahu qu

cia sy giám 46t ngót lu Irong tuán hodn nfo do tic möt phän hay toan b9 mot
ón mach nfo bién hién kim sing bing sy xuát hign dot ngöt cia các trigu
chémg than kinh khu tú má hay gap nhat A Hit ira ng

36

4. 1.2. Chán doán nhöi máu näo
Chup eät löp vi tinh (CLVT) so nao
— Chup (CLVT) so nfo (khéng tiém thude cán quang) phäi duge thye
hién nhanh chóng vi nó giúp phan bigt möt cách chinh xác nhöi méu
no vá cháy máu ndo
— Tén thuong nhöi máu náo:
Hinh änh ving giám ty trong 6 mhu mó náo thude khu vue eta
dong mach bj tón thurong chi phôi.

Ngoäi ra có thé ty inh anh phi ndo (mit ci ränh v6 no, iu

Hinh 4.1. Hinh ánh chup CLVT sóm ngay khi vo vién (A) va sau 2 ngäy
(B) Chup cóng hucémg tie (MRI)

Chup cöng hucóng tir mach náo: có 46 nhay câm cao han so vói chyp cit lóp.

- Chidinh:
+ CLVT so nfo binh thuimg
+ Tai bién mac hg séng-nén
+ Nghi ngè bóc tách dóng mach cánh hojc dóng mach döt sóng hoäc

nghi ngi viém tic tinh mach nio.
— Hinh anh tn thuong nhöi más no tháy rt sóm sau tai bién thé hign
bäng hinh anh ting tin higu 6 thi T2.

El

5. Hinh 4.2. Hinh ánh cing hung te nhdi máu näo ving than ndo, ban cáu náo

tri, rdc dong mach

2. Chay miu näo

2.1. Dinh nghia

Chay méu näo lá sy xuithign cia mäu & trong nhu mó náo, có thé kèm
«y máu 6 trong khoang dudi nhen va cae ndo thit. TY 18 cháy mâu no

chiém 10% ting só các TBMN.

22. Chin don

Chup cit lp vi tinh so näo: Hinh änh ting 1 trong e

mó nio, có thé trong ndo th, trong khoang dudi nhén; xuát hign phü näo

xung quan, có thé có higu img d8 däy lén näo th, duémg git.

mâu trong nhu

Hinh 43, Hinh énh chäy mdu chebi nhén, nao thdt va tidu nao trén chup CLVT

38

6. Chän dodn vit xu chy miu
= Chay miu bin

iu (chiém 85% các truöng hop TBMN)

+ Thé cháy mäu lón: Méu tu tin gáy ngäp näo thät, bgoh nhän hön mé
iu, ir vong nhanh chöng.

+ Chay mâu ving bao trong - nhán däu: Bênh nhän có litt niza ngudi
bi ben, quay mit quay dau vé ben tón hong, thát ván ngón khi tón
throng nfo bán clu wu thé, thug kém 16i loan the 6 cäc mic 40.

+ Chay mu thiy ndo: Vi ti thutmg & ving chit tring duöi v6 ndo &
mt thy ho lan róng hon. Viti mâu ty có thé 6 thy tán, Gin, thai
¿omg hojo thiy chim

Chay mäu thin näo: Chiém 5% các truómg hyp chäy méu näo, tuy
theo vi ti

in thong mach más nhumg hay gäp & ving chu néo.

— Chay máu tiéu náo: Chiém 10% các bénh nhán TBMN, bién hién
lám sing nhie dáw, nön, chéng mât, réi loan thing bing vá Km
thay các trigu chimg tidu nao.

— Chäymäu dir nhên: 80% 1 vO che ti phinh mach

2.3. Cie xét nghifm cf lim sig khée cin hide

— Cac xét nghiém sinh hoc duge thyc hign möt cách hé thông

— Chup Xquang tim-phói, ghi dién tim dd, siéu äm tim.

= ECHO - Doppler các mach mu & ving có: Bay la thim db v6 hai,
6 thé lam cho moi bénh nhán, giüp phät higa hep, tic, céc ming xo
vita cia các dóng mach & ob
Chup dóng mach näo: Duge chi dinh trong truèng hop hep Khit dng
mach có thé cin ph phu thuát hoge tai bién thiéu mau & ngudi tré
chia 16 nguyén nhân

2.4. Chän doán phán bigt

— Chin doán phn bigt nhdi miu näo vi xuát huyét no: rät khó chán
doin da vio lim sing

— Chän dodn phän bigt nhöi mau nfo vöit u nfo

2.5. Chän dodn nguyén nhán
2.5.1. Nguyén nhän nhöimäu näo

3

7. = Xo via ce dông mach náo:Xo vita các dóng mach cánh 6 trong vá
'ngoái nao là nguyén nhän ph bién nhät gay ra nhói mäu no, dic bit lá à
nhing ngudi có tuôi,

= Mang x0 vita: Ming xo vita là thuong tén co bin lép 40 trong cúa
döng mach. Nö duge hinh thanh do sy ting sinh cúa các soi co tron, các sgi
chun va sy ling dong cia lipid, dän dén lam hep long mach va gáy ra tic
mach tai chó

— Cie huyé Ahói dén tz tim: Chiém khoëng 20% các nguyén nhán nhöi
miu nao, hay gip ó ngudi tré vá turóng kèm theo các bénh tim gáy huyét khöi:

$

Câc bién chimg cia tháp tim: Bénh van tim dic biét la hep hó van
ai

Rung abi: Là nguyéa nhän ré quan trong gay nhôi mu náo.

Cäc nguyén nhän tim mach Khe: Nböi mau co tim, viém n9i tm
hoëc bin cáp, à

mac do vi khuincfp

van nhan go

= Cácnguyén nhän khäc

Che tudo uóng chóng thu thaï
Béc tách döng mach ndo

Loan sin xo co than mach

Viëm dông mach

Ce béah méu: Da hing cl, rô ogn dong más.

Các bénh rói loan chuyén höa

TY 16 tai bido nhöi mâu nfo khöng 16 nguyén nhán chiém 18-40%
cic truéng hop

2.52. Nguyen nhán chéy mäu nao
= Táng huydt dp ding mach: Chiém 70 dén 80% nguyén nhän xuát

huyét ndo, dic biét cao & mgudi có

— Di dang mach mu nao
+ Túi phông dông mach nfo: Thuöng gay cháy mâu duói nhén, trong
46 20% câc truémg hop di dang có kém theo cháy mäu nao.

40

8. + U mach mau kidu thong döng tinh mach: Cüng hay gay xuát huyét
durói nhén nhung trong 50% các truóng hop kèm theo cháy máu nao.

+ Céc rôi Joan dóng mau: Do che béah méu, do ding thube enéag dóng
hoe xo gan.

v. DIEU TRI TAI BIEN MACH MAU NÄO
1. Nguyen tie aibu tr
Di

tri trigu chieng

— Bim bio sy théng subt cin duóng hö hip ren: Hut dóm dai, thé oxy,
ode dit nôi khi quän néu cin

= Bao dám sy thang bing nude - dien giäi vá thing bing kiém toan,
pH miu,

— Dim bao dinh duöng cho bénh nhán tét nhät bing duöng miéng. Dat
xöng da diy néu có rôi loan m

~ Dur phông vá diéu ti b6i nhidm dmg hó häp, it niu ve.

~ Pièu tr céc om döng kinh (né 6) bing diazepam, hofe clonazepam.

~ Däm bio tôt chúc nang tim mach: Ching loan nhip, chöng suy tim,.

Duy tri huyét ap dông mach ón dinh,

- Chöng phi nao:
+ Turthé du cao 30°, khai thong duéng hö hp, ting hông kh,
+ Manitol: I g/kg, sau möi 6 — 8 gid mhác lai liéu 0,25 — 0,58 /ke
+ Corticoid: Khöng có tic dung.

‘Cham sóc: Nim dm chóng lot, thay döi tr thé, vé sinh cf nha.

Cân theo döi sát tinh trang bénh nhân nhí

phat hign va didu tri kip höi các bién chim.

Phuc höi chire näng: Van dóng thy dóng hay chú dóng sóm dé tränh

co címg co, cimg khöp. Phye höi chire ning ngén ngit cho bénh nhän.

= Các thude gún mach: Khöng có tie dung dibu tr

1.2. Did ti nguyén nhän: tai

huyét nao,

lá trong tuán 18 du nhäm

mach nfo thoáng qua, nhéi mau náo, xuát

a

9. 1.3. Diéu tri nhói máu náo
1.3.1. Dia tr tai bién hión méu ndo thodng qua
- Kiém sodt cfc ydu tó nguy co nht à ting huydt dp dóng mach.
- Ding thude chöng ngmg táp tia cáu: aspirin (100-300mg/ngäy),
ticlopidin (S00mg/ngäy), clopidogrel (75mg/ngäy) v.v..
1.3.2. Nguyen te diéw tri nhöimdu náo
~ Did ti thude tiêu soi huyét: khuyén cáo sir dung alteplase cho cie
nröng hop hdi má no mei trong ving 3giè
= Pilu ti thubc re ché tiéu cd trong gai doan cáp nhbi mau no

~ Cie nghién ciu gin day thäy ring chi duy nhät Aspirine véi liéu
300mg/ngäy ding trong giai dogn cáp dA lam giém dáng ké 1) 18 tit
vong vá y 8 ti phät ofa nhdi mau nko,
~ Didar ching dng
= Vike sir dng heparin dupe ei dink
Khöi do nguyén nhán tr tim, bós tach dóng mach
mach ndo.
— Didu tri du phöng tái phat
= Kiém soat cáo yéu tó nguy co: Diéu tr ting huyét äp, däi théo duèmg,
rói logn mo miu
Ding thud chéng ngung tp tiéu chu: Aspirin, Ticlopdin, Clopidogrel
= Phu thuát béc täch dp do trong dng mach.
— DÖi véi các huyét kh6i t tim: Did tr benh tim, ding thude chóng
dong láu di vól su theo döi chit che vé dóng miu
1.4. Dièu tr chäy mäu ndo: B£oh nhän phi dupe theo doi va diku ti tai co
só phâu thuát than kinh.
1.4.1. Diéu tri ngi khoa =
- Nghi ngoi tuyét dé trén givèmg, güm t6i da cic kich thich änh säng,

tiéng dong. sg ÿ
- Các phuong phäp diéu tri cáp ctru, höi site.
- Dy phèng co thit mach náo bing Nimodipine (Nimotop) vói liéu

360mg/ngay.

10. = Duy tr huyd dp im thu khoang 1SOmmHg,
= Chéng dóng kin

-Chóng dau bin
-Chóng tá0bón.

cc thude không ánh hung dén chi näng cia ch

- Ding thud an thin khi có kich thích, ting dóng.
1.4.2. Dibu tri phâu huge
- Phâu thuât digu tri nguyén nhän nen duge thye hién som dé tránh chäy
méu tdi phät vá co thit mach:
+ Phâu thuft dän Inu khéi mäu ty dupe chi dinh trong hai truóng hop
‘Tu mâu tión náo khi có kich thuéc län, de doa gáy tut ket hanh nhin
tión ndo hole da có trigu chimg ép vio thin nio hay gáy ra ndo úng thüy.
“Ty mâu thy néu din tr n6i khoa khöng két qua, bénh näng lé.
+ Phdu thudt digu tri nguyén nhân dj dang mach máu nfo néu có thé
- Khong phâu thugt néu bénh nhân trén 70 tuöi hoc thé trang quä nang,
Néu Khöng thé pháu thuát sém due, tién hánh chyp döng mach xäc
inh dé tim nguyén nhán va có thé phâu thuát di dang mach sau giai doan cáp
‘cia xuát huyét duréi nhên.

VL DI CHUNG TBMN
1. Dóng kinh: Gap 6 10% các bénh nhän TBMN, thuöng lá dóng kinh cue bo
ton th.

2. Réi logn giác ngú sau TBMN: Biéu hign bing các chimg ngú rü, ting ngü
Kém theo tinh trang röi loan $ tht.

3. Ligt ván dng: Lift mira ngués, ligt mat, i

hong

TALLIBU THAM KHAO
1. LE Dice Hinh vi es (2009): Tai bién mach ndo, uring din chän dodn vá
xt ri NXB Y hoc
2. Mahnaz Fatahzadeh, Michael Glick, Newark, NJ. Stroke (2006):
epidemiology, classification, risk factors, complications, diagnosis,

a

11. prevention, and medical and dental management. Oral Surg Oral Med

Oral Pathol Oral Radiol Endod 102:180-91.
3. American Heart Association. Heart disease and stroke statist
update. Dallas: American Heart Association.

TY LUONG GIA
Phan A. Chon câu höl dúng
Cau 1. TBMN duge chia thinh các thé lam sing sau:
A. Nhôi mäu näo (chiém 80%)
B. Chay méu thüy no
€. Chay más dui nhén
D. Cá3 y trén
(Cau 2. Nguyen nhän mhói méu näo
A. Xo vita các dng mach no
B. Mángxo via
C. Cle huyét khöi dén ti tim.
D. Các thuóc uông chóng thy thai
E. Tat cd câc y trén
Câu 3. Nguyés nhän chäy mäu näo
A. Tang huyét äp dng mach.
B. Dj dang mach mäu nao
C. Röi loan döng mäu
D. Ca3 yen

Phin B. Chon câu hoi ding s
[st

fics, 2005

ing huyét äp, RÓS loan lipid, dai

I ea gay co TEM:
| tháo duöng, mót só bénh lí tim mach

15 reat y eo TBM Hi hue Td m i

1% | ib ti spi hay ob UE dp dang cho ee hi mau nto > 9h |

Ls =

44