Baxşəliyeva Aygül az d.pptxüüüüüüüüüüüüüüüüüü

üüüüüüüüüüüüüüü

1. Azərbaycan Respublikası Sumqayıt Dövlət Universitetinin nəzdində Sumqayıt Dövlət Texniki Kolleci P . H . Ş . Şöbə – İnformasiya texnologiyaları v ə kimya
İxtisas – Komp ü ter Sistemi Üzrə Proqram Təminati
Qrup – 530a-9-24 Fənn – Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kom m un i kasiya
Mövzu – Bədii təsvir və ifadə vasitələrinin rolu
Müəllim – Zeynalova Zümrüd
Tələbə – Baxşəliyeva Aygü l Tarix – 13 .10.2025

2. İşgüzar və akademik kommunikasiya kontekstində bədii təsvir və ifadə vasitələrinin əhəmiyyəti 1️⃣ Nitqin təsir gücünü artırır Bədii vasitələr fikri sadə məlumatdan çıxıb emosional və təsirli mesaj a çevirir. Məsələn, bir hesabat və ya təqdimatda metafora və epitetlərin istifadəsi auditoriyanın diqqətini çəkir və mesajı yadda saxlamasını asanlaşdırır. 2️⃣ Fikrin aydın və yaddaqalan çatdırılması Akademik və işgüzar nitq bəzən quru və monoton ola bilər . Bədii təsvir vasitələri, məsələn, bənzətmələr və təkrirlər, fikri daha aydın, strukturlaşdırılmış və yadda qalan edir. Nəticədə, dinləyici və ya oxucu məzmunu daha yaxşı başa düşür və xatırlayır . 3️⃣ Emosional əlaqə yaradır İşgüzar təqdimatlar və akademik çıxışlarda auditoriya ilə emosional bağ qurmaq vacibdir. Epitetlər, metaforalar və antitezlər mətnə və ya nitqə duyğu qatır , dinləyicini mövzuya daha dərindən cəlb edir. Məsələn: “Bu layihə, gələcəyimizin təməl daşını qoyur” – cümləsi, sadə məlumatdan daha çox motivasiyaedici təsir göstərir.

3. 4️⃣ Nitqin peşəkarlığını və üslubunu nümayiş etdirir İşgüzar və akademik üslubda bədii vasitələrin düzgün işlədilməsi nitqin mədəniyyətini, zərifliyini və peşəkarlığını göstərir. Bu, həm müştərilər, həm də akademik auditoriya üçün etibar və hörmət yaradır. 5️⃣ Düşüncə və ideyaların strukturlaşdırılmasını asanlaşdırır Bədii təsvir vasitələri ideyaları vizual və məntiqi şəkildə təqdim etməyə kömək edir. Metafora və bənzətmələr mürəkkəb nəzəriyyələri sadə və anlaşıqlı obrazlarla izah etməyə imkan verir. 6️⃣ Nitqdə monotonluğu aradan qaldırır Uzun və texniki məlumatlarla dolu təqdimatlar və məqalələr yaxşı dizayn olunmuş bədii elementlərlə daha maraqlı olur. Bu, auditoriyanın diqqətini qorumağa və əsas mesajın vurğulanmasına xidmət edir. Əsas bədii təsvir və ifadə vasitələri 1️⃣ Metafora (Məcaz) Tərif: Bir anlayışı başqa bir anlayışla müqayisə edərək ifadə etmək. Rolu: Fikri obrazlı və təsirli edir, oxucu və ya dinləyici üçün vizual təsir yaradır. İşgüzar/akademik nümunə: “Elm – cəmiyyətin mayakıdır.” “Layihə şirkətimizin gələcək üfüqüdür.”

4. 2️⃣ Epitet Tərif: Əşyanın və ya hadisənin xüsusiyyətini vurğulayan sifət. Rolu: Nitqi daha canlı və təsirli edir. Nümunələr: “Məhsuldar əmək” “Parlaq ideya” 3️⃣ Bənzətmə (Simile) Tərif: İki fərqli anlayışın oxşar cəhətinə əsaslanaraq müqayisə etmək. Rolu: Çətin fikri sadə və aydın şəkildə izah etməyə kömək edir. Nümunələr: “Tələbə arı kimi çalışır.” “Komanda birlikdə bir mexanizm kimi işləyir.” 4️⃣ Təkrir Tərif: Fikri gücləndirmək üçün söz, ifadə və ya cümlənin təkrarlanması. Rolu: Mesajın yadda qalmasını və vurğulanmasını təmin edir. Nümunələr: “Elm inkişaf, elm tərəqqi, elm gələcəkdir.” “Təşkilat şəffafdır, təşkilat açıqdır, təşkilat etibarlıdır.” 5️⃣ Metonimiya (Məcazlaşma) Tərif: Bir anlayışın yerinə onunla əlaqəli başqa anlayışdan istifadə etmək. Rolu: Nitqi qısa, təsirli və obrazlı edir. Nümunələr: “Qələmlər danışır” – yəni alimlər və ya yazıçılar yazır. “Taxt və taxtın qərarları” – yəni hakimiyyət və qərarları.

5. 6️⃣ Antitez Tərif: Zidd anlayışları bir-birinə qarşı qoyaraq ifadə etmək. Rolu: Mesajı daha dramatik, yadda qalan və vurğulu edir. Nümunələr: “Cəhalət sönür, bilik doğur.” “Qaranlıq getdi, işıq gəldi.” 7️⃣ Hiperbola (Həddən artıq böyütmə) Tərif: Fikri təsirli göstərmək üçün şişirdilmiş ifadə. Rolu: Nitqin təsirini gücləndirir, diqqət çəkir. Nümunələr: “Bu ideya bütün dünyanı dəyişə bilər.” “Mən bunu min dəfə demişəm.” 8️⃣ İroniya Tərif: Sözlərin əks mənada işlədilməsi. Rolu: Nitqə yumor və tənqidi ton qatır, diqqəti cəlb edir. Nümunələr: “Əla! Hesabat vaxtında deyil!” (faktiki olaraq pis vəziyyət ifadə olunur)

6. Praktiki tətbiq nümunələri İşgüzar kommunikasiya nümunələri: Reklam, təqdimat və çıxışlarda obrazlı ifadələr: “Bizim şirkət müştərilərin güvən körpüsüdür.” Rəsmi məktublarda və hesabatlarda vurğulayıcı ifadələr: “Görülən tədbirlər nəticəsində yeni bir səhifə açılır.” Akademik kommunikasiya nümunələri: Elmi məruzədə: “Dil, millətin canlı orqanizmidir – onun ruhunu yaşadır.” Məqalə və çıxışlarda: “Təhsil – inkişafın əsas sütunudur.”

7. Bədii vasitələrin düzgün istifadəsinin qaydaları 1️⃣ Nitqin rəsmi xarakterinə uyğun olmalıdır İşgüzar və akademik kommunikasiya rəsmi və peşəkar üslub tələb edir . Bədii vasitələr istifadə edilərkən rəsmiyyət qorunmalıdır , yəni nitq emosional olsa da, ciddi səviyyəni pozmamalıdır. Nümunə: “Bu layihə şirkətimizin gələcək strategiyasının təməl daşıdır.” (Metafora işlədilmiş, amma rəsmi üslub saxlanmışdır.) 2️⃣ Vasitələr ölçülü və yerində işlədilməlidir Hər bir bədii vasitə mesajın gücləndirilməsi üçün istifadə olunmalıdır. Çoxlu metafora və epitetlər nitqi qarışıq və anlaşılmaz edə bilər. Qayda: Sadə, qısa və yaddaqalan ifadələr seçilməlidir. 3️⃣ Emosionallıq elmi dəqiqliyi kölgədə qoymamalıdır Akademik və işgüzar nitqdə əsas məqsəd fakt, məlumat və ideyanın düzgün çatdırılmasıdır . Bədii vasitələr yalnız mesajı daha təsirli göstərmək üçün istifadə olunmalıdır, məlumatın doğruluğu ön planda qalmalıdır. Nümunə: “Bu təhlil nəticəsində müəssisənin gəlirində əhəmiyyətli artım müşahidə olundu.” – epitetlə vurğulamaq olar, amma fakt dəyişdirilməməlidir.

8. 4️⃣ Auditoriyanın səviyyəsi nəzərə alınmalıdır Nitqdə istifadə olunan bədii vasitələr dinləyici və ya oxucunun anlayışına uyğun olmalıdır . Mürəkkəb metaforalar və nadir ifadələr anlaşılmazlıq yarada bilər . Qayda: Sadə və aydın obrazlar seçilməlidir. 5️⃣ Hər bir ifadə məqsədə xidmət etməlidir Bədii vasitələrin məqsədi fikri gücləndirmək, mesajı vurğulamaq və nitqi təsirli etməkdir . İstifadə məqsədsiz və çox olduqda nitqi zəiflədir və auditoriyanı yorur . Qayda: Hər bir metafora, epitet və bənzətmə nitqin əsas ideyasına xidmət etməlidir . 6️⃣ Təkrarlardan və artıq dekorativ ifadələrdən qaçmaq Nitqin professional səviyyəsini qorumaq üçün yersiz və çox təkrar ifadələrdən istifadə edilməməlidir. Məqsəd: sadə, konkret və təsirli nitq yaratmaq.

9. Bədii təsvir və ifadə vasitələri Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya üçün təkcə bədii üslub elementi deyil, nitq mədəniyyətinin göstəricisidir . Bu vasitələr sayəsində fikirlər: daha təsirli , daha müasir üslubda , və daha peşəkar şəkildə təqdim olunur. Beləliklə, bədii ifadə vasitələri kommunikasiyanın keyfiyyətini və effektivliyini artırır , nitqi peşəkar səviyyəyə qaldırır.