216HISTORIADAHISTORIADAARTE
aobradohistoriadoracaducidade,esselivropermanececomourndos
testemunhosmaisnobres deurndosespfritosmaiselevados denossa
epoca,aplicando-se,numaespeciedeintrospecc,:aoetnica,a evocara
alma
doOcidente.
Umanovaondadepesquisassobre0surtodaesculturana
epoca
romanicasemanifesta ap6saSegundaGuerraMundial;destavezela
interessavaao
centroitaliano,para0qualKingsley Porterchamaraaatenc,:ao.Urnprofessorda UniversidadedeLyon,ReneJullian,consa
gravasuatese
dedoutorado,publicadaern doisvolumes(textoe pran
chas,1945e
1949),aL'eveiLdeLascuLptureen ItaLieduNord341.Na
ltalia,surgiaern1952a importanteobra(541ilustrac,:6es)deGezade
Francovich
tendoporpolodepesquisas BenedettoAntelami342,aquem
ArmandoOttavianoQuintavalleconsagraraurn estudomaisbreveern
1947
343
,
eern1957 umamonografiadeRobertoSalvinisobreWiligeLmo
easorigensda
escuLLUraromana344.
Quanto
arelac,:aoFranc,:a-Italia,todosessestrabalhos atestavam
umarevisaomuitonftidadasteses deKingsleyPorter,queminimizara
airradiac,:aodaesculturaromanicafrancesa. RobertoSalvinifazdos
italianosos
emulosdosfranceses;Francovich
veumaespeciedealimen
tac,:aocontfnuadosateliesemilianospelas grandescorrentesdaFranc,:a
romanica,corn0riscodequeesseinventariometiculoso dasfontese
dos
parentescosfrancesestomepoucoperceptfvelaoleitoraorigina
lidadedessaescultura
emilianaque,mesmoquandosegue
orientac,:oes
procedentesdaFranc,:a,sempreastransformasegundoseugeniopr6prio
atetornardesconhecidasuaorigem.Mais quenaLombardia,ondea
genetica
daformaesculpidadeve serprocurada,segundoFrancovich,
numdesenvolvimentodemotivoszoomorfoseteratol6gicos barbaros,
emModena,Piacenza,ParmaeFerraraelaseorientavaparaa
recreac,:ao
dafigurahumana,colhidanasfontesda arteantiga,cujos testemunhos
eramentaoaindanumerososemuitasvezesreveladosateporescava
c,:oes,queprovocavamafundac,:aodosnovossantuarios.Essasantigui
dades,observaRobertoSalvini,apresentavamosdoisestilos praticados
pelaromanidade,0quesedenomina"aulico"e0sermorusticus,cujos
lugares
de
prediJec,:aosaoaGalia,aGermania,aAfricae 0quena
penfnsulasedesignasob 0nomede"territ6riositaliotas".Eestaultima
forma
queasprimeirastentativasemilianasdafiguraesculpida evocam,naoqueosartistasa tenhamimitadodepreferencia-tiveram,antes,
queesforc,:ar-separaseaproximardosmelhoresespecimesda arteaulica;
mas,
tateandonumatecnicaemquetudoestavaporinventar,enquanto
osestucadores,osmarfinistas,osbronzistas, tendoherdadosuaarte
dosateliesbizantinos, praticavammelhoraesteticadaarteaulica,os
escultores
interpretavam-nademaneira "primitivista".Essaconver
gencia
dedoisestilosseparadosporseculosdedistancianoslevaarefJetir
sobreastesesdeRiegl, queconsideravaasformasartfsticas doBaixo-Im
periocolonialoriundasdeumaatitudederecusados pavosconquistados.
QUESTOESPOLf:MICAS217
Comoquerqueseja,oRenascimentodaformaesculpidasefez,
naFranc,:aenaltalia,ernduasdirec,:6esdistintas.NaFranc,:a,aescultura
tendeaobaixo-relevo,istoe,aumaexpressaoparietaldaplastica, numa
ligac,:aofntimacoma arquitetura;0fatodeparecerabusivaa Roberto
Salviniainsistenciade HenriFocillonernressaltaresteultimo ponto
atestaqueapsicologiaitalianaepoucosensfvelaesseaspecto "arquite
t6nico".Livre dadependenciaarquitetural,aesculturaemiliana tende
desdea origem,esemhesitac,:ao,paraaestatua.Mesmoquandoainda
naopassamdebaixos-relevos, asformasatarracadasdeWiligelmo,corn
suaplastica
nodulosa,suasdobrasestriadas,seusrostos concentrados,
seusvolumesfrancoseseus contornosbrutais,ilustrammuitobernaconcepc,:aodo"espac,:o-limite",pararetomarurnconceitode HenriFocil
Ion.Aessenciadaesculturaromanicaitalianaeurnprincfpiode"inercia",
aopassequeelaemovimentonaescolafrancesa.Essedinamismo,expres
saodeurnintensevitalismo- herdadosemduvidados barbaros-,
eservidopeloinstintoparietal doimagistafrances, que,emvezde encher
umamolduracornformasdensas, 0animapormeiode todournsistema
deIinhasdeforc,:as.
Assim,noseculoXII,pedindolic,:oesaosantigos,altaliaestabelece
osprimeiros
marcosdessatendencia estatuaria,edeWiligelmoa Dona
telloa
tradic,:aoseraininterruptanosentidodesempremaiscorporeidade
esempremaisindividualismoe humanismo,atravesde Antelami,Nicola
Pisano,
ArnolfodiCambio,NannidiBanco.
Parece
quetodo0trabalhodepesquisase
enfocac,:aosuscitadopor
KingsleyPorteraindanaoatingiucertosmeiosamericanos,ajulgarporum
curiosalivro
sobreaesculturaromanica,publicadoem1981
345
eque
poderiaserconsideradocomotendoumcarater"can6nico",porque
editadoporumauniversidade.Seu autor,M.F.Hearn,alias,0declara
escrito
paraosestudantes.Nessaobra,quese pretendeumasfntese
e
que
eantesapenasumadispersao,esseprofessor propagaasideias
dePorter,semlevarernconsiderac,:aoaenormeexegesequeelasprovo
caram,apontodejulgar-seobrigadoaadotar-lhe0tompolemico, hoje
muitoultrapassado.
Iy1asnemtodaauniversidadeanglo-sax6nicareageda mesmafor
ma.A
maneiradoOrienteauRoma?deStrzygowski,JohnW.Williams
retomavacinqilentaanosdepois(precisaoinscrita emseutftulo) 346a
questaoEspanhaauTouLouse?invertendo0problemadeanterioridade
pretendidoporPorter,baseando-sena
interpretac,:aonovaqueeledava
dasfamosasinscric,:6esdosdoiscapiteisde entradadacapelada charola
deSantiagode Compostela.Eis,pois, reaberto0dossiequeGeorges
Gaillardacreditarafecharadmitindoaexistenciadediversoscentros
degeneserivais, nomesmocaminhodeperegrinac,:ao,comunicando-se
reciprocamentesuasexpressoes.
Ascoordenadasdaarteromanicainternacionalforamestabelecidas
emlfnguainglesa
porurnuniversitarioamericano, KennethJohnCo-