de heksen van Aspelare en Nederhasselt .

Verhalen over historische en fictieve toveressen, heksen, aardgeesten en duivels die leefden (en soms ook stierven) in Aspelare en Nederhasselt, of er gewoon bestonden in de verbeelding van de lokale bevolking.

1. Aspelare – Nederhasselt
Verhalen over historische en fictieve
toveressen, heksen, aardgeesten en duivels



Verzameld door Eddy Adriaens

2. Verhalen over toveressen, heksen, aardgeesten en duivels uit Aspelare-Nederhasselt

1. Elisabeth De Pot, De Heks van Aspelare – Eddy Adriaens
De historische fictie Elisabeth De Pot, De Heks van Aspelare, van Eddy Adriaens is onder
meer verkrijgbaar bij www.boekscout.nl , vanaf eind maart ook op andere plastsen, bvb Bol.com
en via bestelling op isbn nummer bij alle boekenwinkels. Prijs is 21 euro.
Elisabeth is een historische figuur. Samen met Marguerite Suenens is zij de enige vrouw die
opgenomen werd in de heksenlijsten van Vlaanderen.
Nochtans weten wij uit de procesverslagen van Elisabeth Vlamyncx uit Ninove, dat ook Adriana
(Areken) Verpoorten (Verpooten) en Adriaan De Blander, beiden eveneens van Aspelare-
Nederhasselt, terecht stonden op verdenking van hekserij.
Ontdek het leven van Elisabeth De Pot, De Heks van Aspelare.
Ben je nieuwsgierig naar de wereld van heksen, bijgeloof en magie in de 16e eeuw?
In het boek “De Wereld van Elisabeth De Pot" verneem je een massa nutige informatie over ee
geschiedenis van Ninove ten tijde van Elisabeth, heksenkruiden, heksenprocessen, de fameuze
waterproef enz… (zie ook punt 2 hieronder)
Het boek kost 15 euro en is verkrijgbaar bij www.lulu.com en bij ErfyvAdriaens,
Geraardsbergsesteenweg 90 te 9400 Nederhasselt-Ninove
(0475:38 88 84, [email protected] )
Voor nog meer informatie : Bezoek de officiële Facebook-pagina van Elisabeth De Pot: Elisabeth
De Pot - De Heks van Aspelare.
Hier vind je alles over Elisabeth’s tragische leven, de wereld waarin ze leefde, en de
heksenvervolgingen die haar tijd kleurden. Je ontdekt historische feiten, intrigerende verhalen en
verrassende inzichten over hoe angst en onverdraagzaamheid mensenlevens verwoestten.

https://www.facebook.com/elisabeth.de.pott
Daarnaast staan er prachtige afbeeldingen, interessante weetjes en interactieve posts.
Spreek je Engels? Dan kun je via volgende link zelfs rechtstreeks "terugreizen" naar 1595 en in
gesprek gaan met Elisabeth zelf, terwijl ze vertelt over haar leven in Aspelare en de beschuldigingen
die haar lot bezegelden: https://www.joyland.ai/adventure?botId=vZJpv&ref=X3bwW
Klik, ontdek en laat je meeslepen in een tijd van mysterie en drama. Volg Elisabeth en geef haar
verhaal een stem die nooit vergeten mag worden.

https://www.facebook.com/share/14r3ACk4Y4/

4. De Wereld van Elisabeth De Pot: Heksen, Bijgeloof en Magie – Eddy Adriaens
Dit boek van Eddy Adriaens biedt een diepgaande historische gids over de wereld waarin Elisabeth
De Pot leefde, zonder haar persoonlijke verhaal te vertellen. Het werpt licht op de sociale, culturele
en religieuze context van de heksenvervolgingen in de 16e eeuw en legt parallellen met hedendaagse
maatschappelijke vraagstukken zoals onverdraagzaamheid, bijgeloof en discriminatie.
Inhoud:
1. Historische Reflectie – Over de politieke, religieuze en sociale spanningen in Ninove
en omgeving in de 16e eeuw.
2. Eerherstel – Belang van eerherstel voor slachtoffers van heksenvervolgingen, met
actuele voorbeelden zoals de stad Gent.
3. Wat kan de ervaring van Elisabeth voor mij betekenen? – Reflectie over hedendaagse
intolerantie en de lessen die we kunnen trekken uit de geschiedenis.
4. Heksenkruiden en -planten – Beschrijving van kruiden en planten die gebruikt werden
door ‘heksen’.
5. Heksen therapieën – Traditionele genezingspraktijken en rituelen van de 16e eeuw.
6. Landbouwgewassen anno 1595 – Overzicht van landbouw en voedselvoorziening in
die periode.
7. Dieet – Voedingsgewoonten en eetbare wilde planten uit die tijd.
8. Bijgeloof – Invloed van bijgeloof op het dagelijks leven en de vervolgingen.
9. Bezweringen – Beschrijving van bezweringsformules en hun rol in bescherming tegen
kwaad.
10. Toveren, Ontoveren en Magie – Over witte en zwarte magie en de praktijken van
tovenaars en ontovenaars.
11. Ninove in de tweede helft van de 16e eeuw – Historische achtergrond van Ninove
tijdens de Tachtigjarige Oorlog.
12. De waterproef – Gedetailleerde uitleg over deze gruwelijke methode die gebruikt werd
in heksenprocessen.
13. Heksenprocessen – De juridische procedures, folteringen en straffen tijdens de
heksenvervolgingen.
14. Een alternatief verhaal – Een kritische kijk op vergeten en verdraaide aspecten van de
heksenvervolgingen.
15. Bronvermelding – Lijst van gebruikte bronnen, waaronder historische documenten en
werken over heksenvervolgingen.
Het boek combineert historische feiten met kritische reflectie en pleit voor erkenning van onrecht
uit het verleden, terwijl het oproept tot actie tegen hedendaags onrecht. Dit biedt rijke inhoud voor
een voorstelling, met aandacht voor zowel het verleden als de lessen voor het heden.
Het boek kost 15 euro en is verkrijgbaar bij www.lulu.com en bij ErfyvAdriaens,
Geraardsbergsesteenweg 90 te 9400 Nederhasselt-Ninove
(0475:38 88 84, [email protected] )
https://www.lulu.com/shop/eddy-adriaens/de-wereld-van-elisabeth-de-
pot/paperback/product-kvw7emw.html?q=Elisabeth+de+Pot+&page=1&pageSize=4

6. 3. De Vlaamse Volksverhalenbank

In de Vlaamse Volksverhalenbank zijn een aantal verhalen uit Nederhasselt opgenomen,
genoteerd door Katrien van Effelterre en verzameld door M. Vanderlinden


ID: 33268
Nummer: MVAND0155-0155
Type: 2.1 Heksen


Verhaalopbouw: In Nederhasselt woonden twee toveressen die altijd bij
elkaar waren. Die toveressen konden zichzelf van het ene
ogenblik op het andere onzichtbaar maken.

Verhaal: In Nederhasselt waren er toveressen en de die waren overal
mee hunsen tweeën, en altijd zij alleen; was dat in de kerke
of voor te biechten te gaan; en ze stonden daar altijg
tegeneen te vezelen! En de die kosten mee ene keer
verdwijnen dat ge ze nimmer en zag!

7. Hoofdtekst
In Aspelare hebt ge ’t kapelleken Boekhout aan de linde. En daar was ’t snachts vergaring
van tovenaars en toveressen. En daar koste dan muziek horen.
En daar was ’t er ne keer ne laveier (stroper) die door een zwarte beeste achtervolgd werd;
en hij vloog door de deure van ’t kapelleken en hij was verlost!
Beschrijving
Bij het kapelletje Boekhout aan de lindeboom in Aspelare hielden de tovenaars en
toveressen ’s nachts bijeenkomsten. Men kon daar dan muziek horen.
Een stroper die door een zwart beest werd achtervolgd, liep snel binnen in het kapelletje en
was verlost.
Bron
M. Van Der Linden, Leuven, 1964
Verzameld door M. Vanderlinden
Maker post: Gustaaf Vanderschueren.


Hoofdtekst
’t Aspelare heeft het op een plaats ook gespookt: als ze boterdegen en hadden ze geen
boter; als hun brood uit den oven was stond het rot. Door den duur ’t geestelijk
aangesproken, en de pater kwamp en zei: “Zet de karn gereed op dienen dag en we zullen
boteren als ik hier ben”. En ze boterdegen en hij zei dat ze nen emmer [stront] moesten
halen en ze goten ’t in de karn en als ze begosten boter t’ hebben zei de pater: “Nu zullen we
boter krijgen en zij zullen de stront hebben”; dat was azo afgelopen, maar ik en vernoem
diëne vent niet graag.
Onderwerp
SINSAG 0750 - Andere Zauberei.
Beschrijving
Op een boerderij in Aspelare kon men geen boter karnen. Als men het brood uit de oven
haalde, bleek het rot te zijn. Uiteindelijk heeft men een pater laten komen, die zei: “Ik zal
langskomen en dan zullen we samen boter karnen”. De mensen moesten mest in het
botervat doen. De tovenaar had de mest en de mensen hadden de boter.
Bron
M. Van Der Linden, Leuven, 1964
Maker post: Nathalie Stevens

8. Verhaalfiche


ID: 32851
Nummer: MVAND0097-0097
Type: 1.4 Luchtgeesten
Omschrijving: -

Verhaalopbouw: In een kamer kon men 's nachts soms een licht
zien verschijnen dat zei: "Ik ben Oostakker, ik
ben Geeraardsbergen, …" Dat was de geest van
een teruggekeerde dode die beloofd had om op
bedevaart te gaan, maar die die belofte niet
hadden volbracht. Zo riep de Franse generaal
Geoffrey: “debout les morts!”, en daardoor is de
slag van de Marne azo afgelopen. (?)

Verhaal: Ik heb horen zeggen dat de doden ’s nachts
weerkwamen. T’er kwam azo een klaarte in de
kamer en dat was ne geest, en diëne geest zei:
“Ik ben Oostakker”, “ik ben Geraardsbergen…”
Dat was voor mensen die de belofte gedaan
hadden van nen beeweg te doen; en die die
belofte niet vervuld en hadden. En als ze op
hunnen beeweg gingen, dan was dat gedaan.
Azo riep de Franse generaal Geoffrey: “debout
les morts!” en daardoor is de slag van de Marne
azo afgelopen!

Verzamelaar: M. Van Der Linden
Notulist: Katrien Van Effelterre
Taal: Oost-Vlaams (Denderstreek)
Corpus: MVAND.20E
Codering: 225
Aard bron: Mondeling
Schriftbron: M. Van Der Linden, Leuven, 1964
Regio: Nederhasselt

9. ID: 32872
Nummer: MVAND0035-0035
Type: 1.2 Aardgeesten


Verhaalopbouw: In Nederhasselt waren mensen die een hol in het veld
hadden gemaakt en daarin sliepen. Op het hol legden ze
hout en daarbovenop sliepen de hennen. Het hol was zo
groot dat de koeien naast de mensen konden staan. Eén van
die holbewoners ging iedere dag naar de mis in Aspelare.
Hij had een grote hoed waarmee hij water schepte om te
drinken. Die man had een lange baard. Wanneer het
regende, bleef hij buiten staan in de overtuiging dat hij de
regen kon doen ophouden. Eén van de holbewoonsters
bezat boeken.

Verhaal: Er waren hier mensen die een hol in ’t veld maakten en daar
gaan in wonen hé. Dat waren aardige mensen hé die
menegen dat ze ook alles kosten hé! Boven dat hol hadden
ze hout geleid en daar sliepen hun hennen op. En nevens
hen stoden hun koeien, azo een groot hol hadden ze
gemaakt: enen van de die ging alle dagen naar Aspelare naar
de misse, en al weerkomen – ’t er stond daar een fontein hé
– en hij had ne groten hoed op en mee dienen hoed
scheptegen hij water en daar dronk hij uit! Ze zeien ook dat
diene vent alles kost. Hij liet hem azo ne langen baard
groeien. En als ’t regendegen bleef hij in de regen staan van
peinzen dat hij dat kost doen ophougen: En zij – Treeze was
heuren naam – was ook azo een aardig model zelle! En de
die hadden boeken zelle! De “holbewoners” zeien ze
daartegen.

10. Sis Babbes
Het vermelde verhaaltje is trouwens gebaseerd op de werkelijkheid.
Babbes" Baard is een historische figuur uit de 20e eeuw. Hij had een woning op de
Geraardsbergsesteenweg in de Vogelzang in Nederhasselt, maar leefde een deel van het jaar in een
hol dat uitgegraven was tegen een helling op de Bulskamp, midden in 't veld tussen Terbert en de
Vogelzang. Er waren drie mannen in het gezin en een vrouw, Treze. Treze bezat een stapel
boeken, die ze in een aardappelbak bewaarde en waar ze regelmatig in las.
"De holbewoners" noemden de dorpelingen hen. Hun hol was groot genoeg om er samen met
hun koeien in te wonen. Boven dat hol hadden ze een dak van houten takken gemaakt en daar
sliepen hun kippen op.
Sieken van de melkerij uit de Vogelzang ging elke dag bij hen de melk van de koeien halen en kocht
ook de eieren van de kippen op.
Ze kookten hun eten ter plaatse op een open vuur. Maar het gebeurde ook dat Treze het eten
bereidde in hun huisje in de Vogelzang. Dan werd het eten aangevoerd op een "ressort karretje",
getrokken door een hond. op een keer was het eten van het karretje gevallen. De pot lag
omgedraaid op de aarde weg. Het eten werd zo goed als ging bijeen geraapt en weer in de pot
gedaan. Toen Sis Babbes gedaan had met eten, zei hij: "die bruine suiker hadden ze d'er niet moeten
op doen"
De winter brachten ze samen met hun dieren door in hun kleine huisje in de Vogelzang. Als ze
thuis waren, at het ganse gezin uit één pot. Ook de katten, honden en kippen aten mee uit dezelfde
pot.
Sis Babbes, bijgenaamd "Den Baard", knipte nooit zijn haar en liet zich een lange baard groeien.
Hij ging alle dagen naar Aspelare naar de mis. Op een keer bemerkte de man naast hem dat Sis
zijn gulp openstond. Fluisterend informeerde hij den Baard. "Da's niets," antwoordde die: "ik
moet er straks toch nog in zijn." Na de mis, op de terugweg naar huis schepte hij op de steenweg
in Aspelare met zijn grote hoed water uit de bron, en dronk dan uit zijn hoed.
Op een morgen zag Denise Beazaer vanuit haar tuin wel een heel vreemd tafereel. Ze riep meteen
haar man: "Jules, kom eens rap kijken, Sis is kippen aan 't zaaien!" Toen Jules in de tuin kwam,
zag hij Sis in zijn eigen tuin rondstappen, enkel gekleed in een hemd. Hij had de slippen van het
hemd samengeknoopt en er graan in gegoten. Al rondstappen zaaide hij het graan met plechtige
zwier rond in zijn tuintje, terwijl de kippen langs alle kanten rond hem fladderden.
De mensen beweerden dat "den Baard" over speciale gaven beschikte en ook hij zelf was daarvan
overtuigd. Als ’t regende bleef hij in de regen staan omdat hij dacht dat hij het zo kon doen stoppen
met regenen.
Rond 1930 werd Babbes Baard ziek. Al snel kon hij zijn bed niet meer verlaten en werd hij helemaal
verlamd. Jaren lang lag hij in het huisje in de Vogelzang in zijn bed voor de venster. Doordat hij
altijd in dezelfde houding lag, ging zijn baard mettertijd naar het licht toe groeien. Mensen uit
Nederhasselt die aan het huisje voorbijgingen, stopten even om door de venster naar hem te kijken.

11. ID: 33111
Nummer: MVAND0104-0104
Type: 1.4 Luchtgeesten


Verhaalopbouw: Bij de linde tussen Sint-Antelinks en Nederhasselt werd
vroeger een bedelaar uit Woubrechtegem vermoord.
Sindsdien huisden er kwade geesten op die plaats, zodat de
mensen er niet meer voorbij durfden te komen.

Verhaal: Aan de linde tussen Sint-Antelinckx en Nederhasselt is er
in den tijd nen bedelaar van Woubrechtegem vermoord
gevonden. En ge weet daar zaten kwaaie geesten op die
plekke. De mensen en dorsten daar nimmer passeren.


ID: 33336
Nummer: MVAND0172-0172
Type: 2.1 Heksen


Verhaalopbouw: In een huis in Nederhasselt had men een paasnagel onder
de drempel gestoken. Toen er daarna een toveres op
bezoek kwam en men zei: “Kom binnen, kom binnen”,
geraakte de toveres niet over de drempel en zei: “Ik kom
niet binnen, want ik heb geen tijd”. Als men een bezemsteel
voor de deur legde, konden er ook geen toveressen
binnenkomen.

Verhaal: T’is hier nog van z’leven gebeurd dat we nep aasnagel onder
de deur staken en dat er een toveresse kwam en dat we
zeien: “Kom binnen, kom binnen”, “’k en doe, ‘k en doe,
‘k en heb genen tijd” zei ze en zij en kost nietmeer binnen
hé, of als ge nen borstelsteel voor de deure ligt en kan ze
ook niet binnen hé. Maar dat en wordt nu niet meer gedaan.

12. ID: 33338
Nummer: MVAND0172-0172
Type: 2.1 Heksen
Omschrijving: -

Verhaalopbouw: In Nederhasselt zou ooit een vrouw in de steenput zijn
gevallen. Toen de vrouw uit de put kwam, was ze
merkwaardig genoeg niet nat. De mensen zeiden dat die
vrouw een toveres was en waren bang voor haar.

Verhaal: Ik heb nog horen zeggen dat er hier een vrouwe in de
stimput (steenput) gevallen was en als ze eruit kwam en was
ze niet nat of niet! Dat was ook een toveresse zeien ze en
toen waren de mensen daar schouw (bang) af achternaar.

ID: 33410
Nummer: MVAND0194-0194
Type: 2.3 Toverboeken
Omschrijving: -

Verhaalopbouw: In Nederhasselt woonde een vrouw die een boek bezat
waarmee ze rupsen naar een veld met savooikolen kon
sturen.

Verhaal: Een vrouwmens hier beneden, Treeze was hare naam, de
die kost rispen (rupsen) verzenden. Al de savooien (kolen)
waren ne keer van de rispen opg’eten en Treeze de die kost
die rispen verzenden. En voor dat te doen had ze nen boek.
Maar de rispen waren d’er af, van de savooien!

13. ID: 33251
Nummer: MVAND0151-0151
Type: 2.1 Heksen


Verhaalopbouw: Een vrouw die bekend was als toveres, toverde de weide
vol eksters.

Verhaal: Trintjen Tries, de die was ook gekend voor een toveres hé;
en ’t er was daar ne grote meers nevest, en de die deed die
meers atus (altijd) vol eksters komen, zeiden ze. De die kost
ook veel, zeien ze.

Verzamelaar: M. Van Der Linden
Notulist: Katrien Van Effelterre
Taal: Oost-Vlaams (Denderstreek)
Corpus: MVAND.20E
Codering: 409
Aard bron: Mondeling
Schriftbron: M. Van Der Linden, Leuven, 1964
Regio: Nederhasselt

ID: 33597
Nummer: MVAND0242-0242
Type: 3.1 Duivels
Omschrijving: -

Verhaalopbouw: In Nederhasselt liep ’s avonds vaak een grote hond met een
lange ketting rond. De mensen zeiden dat dat de duivel was.

Verhaal: ’t Er liep hier ’s avonds dikwijls ne groten hond los mee een
langeketen aan en de mensen zeien toen dat dat nen duivel
was.

14. 4. Ook Alfons De Cock heeft het over ons in zijn “Vlaamse Sagen uit de Volksmond" :
80. De Jippenessen in de omstreken van Ninove.
In meer dan éen sage is te Denderwindeke spraak van Jippenessen en van hun zwarte kunst. Deze
zwervende benden, van Egyptischen oorsprong, waren, zoo vertelt men, voor godsdienst
aangelegenheden uit hun vaderland gebannen. Zij verbleven hier te lande nagenoeg twee eeuwen.

In holle straten, zooals te Nederhasselt, in de diepe baan van ‘t Grooteveld - nu nog ‘het heksenhol’
geheeten -, doch meer rond pachthoeven, sloegen zij hun leger op.
Zoo zegt mij de persoon, die mij deze inlichtingen gaf, dat zij te Denderwindeke een legerplaats
hadden, te Dosselt aan Van Wilders’ hof, en aan ‘t hof van Tonen de Pont, een tusschen de twee
hoven van Steenhout en een aan Van den Broeke's hof, in de Krepelstraat.
De oudjes ervan, wanneer ze tot last van het gezin dienden of de berden niet gemakkelijk meer
volgden, werden levend begraven. Twee zulke begraafplaatsen wijst men heden nog aan; een in de
Krepelstraat en een in ‘t Onders, te Dosselt. Rond den put vierde men het afscheid luidruchtig
door zang en dans. Een witte stuiver en een broodje werden tot reispenning naar ’t Vaderland
meegegeven.