Effects of Supplementary Irrigation and some Stress Modifiers (Vermicompost, Nano Iron Oxide, and Humic Acid) on Grain Filling Components, Nodulation and Grain Yield of Chickpea (Cicer arietinum L.) under Rainfed Conditions
IranianJournalFieldC
9 views
18 slides
Mar 15, 2025
Slide 1 of 18
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
About This Presentation
Chickpea (Cicer arietinum L.) is an important pulse crop that also serves as a soil enhancer. Among the abiotic stresses, water deficit under rain-fed conditions limits crop production. In this regard, stress modifiers application (such as humic acid, nano iron oxide, and vermicompost) can decrease ...
Slide Content
Iranian Journal of Field Crops Research
Homepage: https://jcesc.um.ac.ir
Research Article
Vol. 23, No. 1, Spring 2025, p. 91-108
Effects of Supplementary Irrigation and some Stress Modifiers (Vermicompost,
Nano Iron Oxide, and Humic Acid) on Grain Filling Components, Nodulation
and Grain Yield of Chickpea (Cicer arietinum L.) under Rainfed Conditions
R. Seyed Sharifi
1*
, R. Seyed Sharifi
2
1- Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of
Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
2- Department of Animal Science, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili,
Ardabil, Iran
(*- Corresponding Author Email: [email protected])
How to cite this article:
Seyed Sharifi, R., & Seyed Sharifi, R. (2025). Effects of Supplementary Irrigation and some
Stress Modifiers (Vermicompost, Nano Iron Oxide, and Humic Acid) on Grain Filling
Components, Nodulation and Grain Yield of Chickpea (Cicer arietinum L.) under Rainfed
Conditions. Iranian Journal of Field Crops Research, 23(1), 91-108. (in Persian with
English abstract). https://doi.org/10.22067/jcesc.2024.87923.1323
Received: 05 May 2024
Revised: 01 September 2024
Accepted: 5 September 2024
Available Online: 02 March 2025
Introduction
1
Chickpea (Cicer arietinum L.) is an important pulse crop that also serves as a soil enhancer. Among the
abiotic stresses, water deficit under rain-fed conditions limits crop production. In this regard, stress modifiers
application (such as humic acid, nano iron oxide, and vermicompost) can decrease the effects of water deficit
under rain-fed conditions and increase grain filling components, relative water content and quantum yield of
plants. Iron (Fe) is an essential element in crop plants. Application of iron and humic acid alleviates drought
effects due to enhancement in chlorophyll content, relative water content and nodulation in chickpea plants
under stress. The aim of this study was to evaluate the effects of supplementary irrigation and stress modifiers
(such as humic acid, nano iron oxide and vermicompost) on nodulation and yield of chickpeas under rain fed
conditions.
Materials and Methods
A factorial experiment was performed at a farm near Ardabil city in 2023 using a RCBD with three
replications. Experimental treatments were vermicompost (without application as control, application of 4 and 8
ton ha
-1
), irrigation at two levels (rainfed as control and supplementary irrigation at the flowering stage) and
application of humic acid and nano iron oxide (no application as control, application of humic acid, nano iron
oxide, humic acid and nano iron oxide foliar application). The chickpea cultivar ‘Adel’ was planted with the
optimal density of 35 seeds.m
-2
. Vermicompost was prepared by Gilda Corporation and nano iron oxide from
Pishgaman Nanomaterials Company. Application of nano iron oxide and humic acid was in two growth stages
(vegetative growth and before flowering). In order to study the nodulation, three pots (with a diameter of 45 and
depth of 60 cm) were sown in each plot before planting. The pots were removed at flowering and after washing,
some traits like the number of inactive and active nodules were recorded. To investigate grain filling
components, the first sampling was taken 14 days after podding and other samplings were taken in 5-days
intervals to determine the accumulation of grain weight. The protein amount was calculated by multiplying the
nitrogen content by 6.25. For the determination of grain yield, 0.5 m
2
were harvested in each plot.
©2025 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0
International License (CC BY 4.0), which permits use, sharing, adaptation, distribution and reproduction in
any medium or format, as long as you give appropriate credit to the original author(s) and the source.
https://doi.org/10.22067/jcesc.2024.87923.1323
Homepage: https://jcesc.um.ac.ir
Research Article
Vol. 23, No. 1, Spring 2025, p. 91-108
Effects of Supplementary Irrigation and some Stress Modifiers (Vermicompost,
Nano Iron Oxide, and Humic Acid) on Grain Filling Components, Nodulation
and Grain Yield of Chickpea (Cicer arietinum L.) under Rainfed Conditions
R. Seyed Sharifi
1*
, R. Seyed Sharifi
2
1- Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of
Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
2- Department of Animal Science, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili,
Ardabil, Iran
(*- Corresponding Author Email: [email protected])
How to cite this article:
Seyed Sharifi, R., & Seyed Sharifi, R. (2025). Effects of Supplementary Irrigation and some
Stress Modifiers (Vermicompost, Nano Iron Oxide, and Humic Acid) on Grain Filling
Components, Nodulation and Grain Yield of Chickpea (Cicer arietinum L.) under Rainfed
Conditions. Iranian Journal of Field Crops Research, 23(1), 91-108. (in Persian with
English abstract). https://doi.org/10.22067/jcesc.2024.87923.1323
Received: 05 May 2024
Revised: 01 September 2024
Accepted: 5 September 2024
Available Online: 02 March 2025
Introduction
1
Chickpea (Cicer arietinum L.) is an important pulse crop that also serves as a soil enhancer. Among the
abiotic stresses, water deficit under rain-fed conditions limits crop production. In this regard, stress modifiers
application (such as humic acid, nano iron oxide, and vermicompost) can decrease the effects of water deficit
under rain-fed conditions and increase grain filling components, relative water content and quantum yield of
plants. Iron (Fe) is an essential element in crop plants. Application of iron and humic acid alleviates drought
effects due to enhancement in chlorophyll content, relative water content and nodulation in chickpea plants
under stress. The aim of this study was to evaluate the effects of supplementary irrigation and stress modifiers
(such as humic acid, nano iron oxide and vermicompost) on nodulation and yield of chickpeas under rain fed
conditions.
Materials and Methods
A factorial experiment was performed at a farm near Ardabil city in 2023 using a RCBD with three
replications. Experimental treatments were vermicompost (without application as control, application of 4 and 8
ton ha
-1
), irrigation at two levels (rainfed as control and supplementary irrigation at the flowering stage) and
application of humic acid and nano iron oxide (no application as control, application of humic acid, nano iron
oxide, humic acid and nano iron oxide foliar application). The chickpea cultivar ‘Adel’ was planted with the
optimal density of 35 seeds.m
-2
. Vermicompost was prepared by Gilda Corporation and nano iron oxide from
Pishgaman Nanomaterials Company. Application of nano iron oxide and humic acid was in two growth stages
(vegetative growth and before flowering). In order to study the nodulation, three pots (with a diameter of 45 and
depth of 60 cm) were sown in each plot before planting. The pots were removed at flowering and after washing,
some traits like the number of inactive and active nodules were recorded. To investigate grain filling
components, the first sampling was taken 14 days after podding and other samplings were taken in 5-days
intervals to determine the accumulation of grain weight. The protein amount was calculated by multiplying the
nitrogen content by 6.25. For the determination of grain yield, 0.5 m
2
were harvested in each plot.
©2025 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0
International License (CC BY 4.0), which permits use, sharing, adaptation, distribution and reproduction in
any medium or format, as long as you give appropriate credit to the original author(s) and the source.
https://doi.org/10.22067/jcesc.2024.87923.1323
92 دلج ،ناریا یعارز یاهشهوژپ هیرشن23 هرامش ،1 ،راهب 1404
Results and Discussion
The results showed that chlorophyll index, relative water content, quantum yield and number of pod per plant
were significantly affected by the main effects of irrigation levels, vermicompost and humic acid. Also,
irrigation levels×vermicompost×humic acid interactions had a significant effect on grain filling components
(grain filling period; grain filling rate; effective grain filling period; maximum of grain weight) and grain yield.
The results indicated that water deficit under rainfed conditions compared to supplementary irrigation at
flowering stage led to a significant decrease in chickpea yield and yield components. However application of
stress modulators (vermicompost, nano iron oxide and humic acid) and supplementary irrigation at flowering
stage moderated the adverse effects of stress. Modulating effects of studied vermicompost, nano iron oxide and
humic acid were emerged by physiological traits improvement (SPAD, quantum yield, grain filling components,
number of active nodules and nodule dry weigh, and improvement of the water status (relative water content).
The use of supplementary irrigation and stress modifiers (vermicompost, nano iron oxide and humic acid)
increased grain filling rate (51.96%), grain filling period (62.5%) and effective grain filling period (44.61%) in
compared to the no application of stress modifiers under rainfed condition. Application of vermicompost with
nano iron oxide and humic acid increased number of active nodules (2.8 fold), nodule dry weigh (45%) and
percentage of active nodules (2.3 fold) in compared to control (no application of stress modulators). Also, the
application of stress modulators and supplementary irrigation at flowering stage had the highest efficiency in
improving grain yield and led to 57% increase in grain yield compared to the no application of theirs under rain
fed conditions.
Conclusion
Based on the results of this study, applying supplementary irrigation at flowering along with stress modifiers
can enhance nodulation, grain filling components, and grain yield of chickpea under rainfed conditions.
Keywords: Cholorophyll index, Grain per pod, Quantum yield, Relative water content, Water limitation
Results and Discussion
The results showed that chlorophyll index, relative water content, quantum yield and number of pod per plant
were significantly affected by the main effects of irrigation levels, vermicompost and humic acid. Also,
irrigation levels×vermicompost×humic acid interactions had a significant effect on grain filling components
(grain filling period; grain filling rate; effective grain filling period; maximum of grain weight) and grain yield.
The results indicated that water deficit under rainfed conditions compared to supplementary irrigation at
flowering stage led to a significant decrease in chickpea yield and yield components. However application of
stress modulators (vermicompost, nano iron oxide and humic acid) and supplementary irrigation at flowering
stage moderated the adverse effects of stress. Modulating effects of studied vermicompost, nano iron oxide and
humic acid were emerged by physiological traits improvement (SPAD, quantum yield, grain filling components,
number of active nodules and nodule dry weigh, and improvement of the water status (relative water content).
The use of supplementary irrigation and stress modifiers (vermicompost, nano iron oxide and humic acid)
increased grain filling rate (51.96%), grain filling period (62.5%) and effective grain filling period (44.61%) in
compared to the no application of stress modifiers under rainfed condition. Application of vermicompost with
nano iron oxide and humic acid increased number of active nodules (2.8 fold), nodule dry weigh (45%) and
percentage of active nodules (2.3 fold) in compared to control (no application of stress modulators). Also, the
application of stress modulators and supplementary irrigation at flowering stage had the highest efficiency in
improving grain yield and led to 57% increase in grain yield compared to the no application of theirs under rain
fed conditions.
Conclusion
Based on the results of this study, applying supplementary irrigation at flowering along with stress modifiers
can enhance nodulation, grain filling components, and grain yield of chickpea under rainfed conditions.
Keywords: Cholorophyll index, Grain per pod, Quantum yield, Relative water content, Water limitation
سید رشیف ی وسید رش یفی، لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآ ریثأتهدننکشنت یاه یمرو(تسوپمک، کیمویه دیسا... 93
هیرشنپناریا یعارز یاهشهوژ
Homepage: https://jcesc.um.ac.ir
یشهوژپ هلاقم
دلج23 هرامش ،1 راهب ،1404 ص ،108-91
ریثأت لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآهدننک یمرو( شنت یاهتسوپمک، کیمویه دیسا دیسکاونان و
ازجا رب )نهآی رپ ندشهناد، هرگ دوخن درکلمع و ییاز(Cicer arietinum L.) مید
یفیرش دیس فوئر
1*
، یفیرش دیس اضر
2
:تفایرد خیرات16/02/1403
ت :شریذپ خیرا25/06/1403
هدیکچ
لیدعت دربراک و یلیمکت یرایبآهدننکیمرو دننامه( شنت یاه ،تسوپمککیمویه دیسا یم )نهآ دیسکاونان و مید طیارش تحت بآ دوبمک تارثا دناوت
و هداد شهاک اریازجا ندش رپ هرگ و هناد دوخن رد ار ییاز(Cicer arietinum L.) هب یشیامزآ ،اتسار نیا رد .دهد شیازفا مید رد لللیروتکاف تروص
کولب هیاپ حرط بلاقهعرزم رد رارکت هس رد یفداصت لماک یاهکیدزن رد یای لیبدرا یعارز لاس رد1402 دروللم یاللهروتکاف .دش ارجا دربراللک یللسررب
یمروهب هدافتسا مدع( حطس هس رد تسوپمک دربراک ،دهاش ناونعراهچ وتشه لولحم و )راتکه رد نت یشاپکیمویه دیسا راللهچ رد نللهآ دیللسکاونان و
لولحم( حطس رتیل رد مرگ کی یشاپدیسکاونان ،نهآ2/0 رتیل رد مرگکیمویه دیسا ، مأوت دربراککیمویه دیسا هللب دربراللک مدع ،نهآ دیسکاونان و ناونع
هب مید( حطس ود رد یرایبآ و )دهاش هلحرم رد یلیمکت یرایبآ ماجنا و دهاش ناونعلگیهدیم لماش ار ) هللک داد ناللشن جیاتن .دندشلللیفورلک ک اللش،
بآ یبسن یاوتحم، هب هتوب رد فلاغ دادعت و یموتناوک درکلمعینعم روطیرایبآ حوطس یلصا تارثا تحت یراد، یمرو و تللسوپمککللیمویه دیللسا رارللق
یرایبآ حوطس نینچمه .دنتفرگ × یمرو × تسوپمککیمویه دیسا ربیازجا ندش رپ تعرس( هنادندش رپ هناد، هناد نزو رثکادح، هرود و هرود لوطرثؤم
ندش رپ ینعم رثا هناد درکلمع و )هناد .تشاد یراداب هسیاقم رد مید طیارش تحت بآ دوبمک هک داد ناشن جیاتن هلحرم رد یلیمکت یرایبآلگیهد، رجنم
ینعم شهاک هبنیگنایم هسیاقم .دش دوخن درکلمع یازجا و درکلمع رد یرادلیدعت دربراک و یلیمکت یرایبآ زا هدافتسا هک داد ناشن اههدللننک شنللت یاه
یمرو(لولحم و تسوپمک اب یشاپکیمویه دیسا )نهآ دیسکاونان و، هناد ندش رپ تعرس (9/51 ،)دصرد هرود و هرود لوطرثؤم ندللش رپ هللب( هللناد بیترت
5/62 و6/44 ( ار هناد درکلمع و )دصرد57 لیدعت دربراک مدع اب هسیاقم رد )دصردهدننک.داد شیازفا مید طیارش تحت شنت یاه یمرو دربراک و تسوپمک
لولحم و نهآ دیسکاونان اب یشاپکیمویه دیسا، ( لاعف هرگ دادعت8/2 )ربارب، ( هرگ کش نزو45 ( لاعف هرگ دصرد و )دصرد3/2 اللب هللسیاقم رد ار )ربارب
یمرو دربراک مدع( دهاش حطس و نهآ دیسکاونان و تسوپمککیمویه دیسا.داد شیازفا ) نیازا ورشیاللمزآ نللیا جیاللتن نتفرگ رظن رد اب ،، یم راللهاا ناوللت
لیدعت زا هدافتسا هک تشادهدننک هلحرم رد یلیمکت یرایبآ و شنت یاهلگیهد یمهرگ دناوتییاز، یازجا رپ شیازفا ار مید دوخن هناد درکلمع و هناد ندش
.دهد
ژاوهیاه :یدیلک ماین رد هنادلیفورلک ک اش ،، یموتناوک درکلمع، بآ یبسن یاوتحم، یبآ تیدودحم
همدقم
1
دولخن(Cicer arietinum L.) نی تورلپ ملهم مبالنم زا یلکی
1- یهایگ کیتنژ و دیلوت هورگ ، یعیبط مبانم و یزرواشک هدکشناد ، لقحم هاگشناد
یلیبدرا ، لیبدرا ، ناریا
2- یماد مولع هورگ ، یعیبط مبانم و یزرواشک هدکشناد ، یللیبدرا لقحم هاگلشناد ،
لیبدرا ، ناریا
*(- :لو سم هدنسیون [email protected] Email:)
https://doi.org/10.22067/jcesc.2024.87923.1323
یهایگ، تابوبح نیب رد هب نالهایگ ریالس الب بوانت رد یریگرارق لیلد
تلاغ هلمج زا یعارز یرادرو رب ولااب ییاذغ شزرا زا، رظن زا حطلس
( دراد روللشک رد ار لوا ماللقم تللشک رللیزSam Dalire, Seyed
Sharifi, & Esmaelpour, 2010). ا هلچرگ هالیگ نلیا طیارلش هلب
همینتسا راگزاس کش ، یلو طانم رتشیب رد نآ درکلمعکلش و
همینکش مید طیارش تحت تیدودلحم هللمج زا یلفلتخم لیلاد هب
یبآ هلحرم ردللگیهد یگدیلسر و(Talebi, Ensafi, Baghbani,
Karami, & Mohammadi, 2013)، دولبمک و یللآ داولم رلصانع
یذغمزیرکا ردDeSouza-Torres et al., 2021))، نییالپ رایلسب
هیرشنپناریا یعارز یاهشهوژ
Homepage: https://jcesc.um.ac.ir
یشهوژپ هلاقم
دلج23 هرامش ،1 راهب ،1404 ص ،108-91
ریثأت لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآهدننک یمرو( شنت یاهتسوپمک، کیمویه دیسا دیسکاونان و
ازجا رب )نهآی رپ ندشهناد، هرگ دوخن درکلمع و ییاز(Cicer arietinum L.) مید
یفیرش دیس فوئر
1*
، یفیرش دیس اضر
2
:تفایرد خیرات16/02/1403
ت :شریذپ خیرا25/06/1403
هدیکچ
لیدعت دربراک و یلیمکت یرایبآهدننکیمرو دننامه( شنت یاه ،تسوپمککیمویه دیسا یم )نهآ دیسکاونان و مید طیارش تحت بآ دوبمک تارثا دناوت
و هداد شهاک اریازجا ندش رپ هرگ و هناد دوخن رد ار ییاز(Cicer arietinum L.) هب یشیامزآ ،اتسار نیا رد .دهد شیازفا مید رد لللیروتکاف تروص
کولب هیاپ حرط بلاقهعرزم رد رارکت هس رد یفداصت لماک یاهکیدزن رد یای لیبدرا یعارز لاس رد1402 دروللم یاللهروتکاف .دش ارجا دربراللک یللسررب
یمروهب هدافتسا مدع( حطس هس رد تسوپمک دربراک ،دهاش ناونعراهچ وتشه لولحم و )راتکه رد نت یشاپکیمویه دیسا راللهچ رد نللهآ دیللسکاونان و
لولحم( حطس رتیل رد مرگ کی یشاپدیسکاونان ،نهآ2/0 رتیل رد مرگکیمویه دیسا ، مأوت دربراککیمویه دیسا هللب دربراللک مدع ،نهآ دیسکاونان و ناونع
هب مید( حطس ود رد یرایبآ و )دهاش هلحرم رد یلیمکت یرایبآ ماجنا و دهاش ناونعلگیهدیم لماش ار ) هللک داد ناللشن جیاتن .دندشلللیفورلک ک اللش،
بآ یبسن یاوتحم، هب هتوب رد فلاغ دادعت و یموتناوک درکلمعینعم روطیرایبآ حوطس یلصا تارثا تحت یراد، یمرو و تللسوپمککللیمویه دیللسا رارللق
یرایبآ حوطس نینچمه .دنتفرگ × یمرو × تسوپمککیمویه دیسا ربیازجا ندش رپ تعرس( هنادندش رپ هناد، هناد نزو رثکادح، هرود و هرود لوطرثؤم
ندش رپ ینعم رثا هناد درکلمع و )هناد .تشاد یراداب هسیاقم رد مید طیارش تحت بآ دوبمک هک داد ناشن جیاتن هلحرم رد یلیمکت یرایبآلگیهد، رجنم
ینعم شهاک هبنیگنایم هسیاقم .دش دوخن درکلمع یازجا و درکلمع رد یرادلیدعت دربراک و یلیمکت یرایبآ زا هدافتسا هک داد ناشن اههدللننک شنللت یاه
یمرو(لولحم و تسوپمک اب یشاپکیمویه دیسا )نهآ دیسکاونان و، هناد ندش رپ تعرس (9/51 ،)دصرد هرود و هرود لوطرثؤم ندللش رپ هللب( هللناد بیترت
5/62 و6/44 ( ار هناد درکلمع و )دصرد57 لیدعت دربراک مدع اب هسیاقم رد )دصردهدننک.داد شیازفا مید طیارش تحت شنت یاه یمرو دربراک و تسوپمک
لولحم و نهآ دیسکاونان اب یشاپکیمویه دیسا، ( لاعف هرگ دادعت8/2 )ربارب، ( هرگ کش نزو45 ( لاعف هرگ دصرد و )دصرد3/2 اللب هللسیاقم رد ار )ربارب
یمرو دربراک مدع( دهاش حطس و نهآ دیسکاونان و تسوپمککیمویه دیسا.داد شیازفا ) نیازا ورشیاللمزآ نللیا جیاللتن نتفرگ رظن رد اب ،، یم راللهاا ناوللت
لیدعت زا هدافتسا هک تشادهدننک هلحرم رد یلیمکت یرایبآ و شنت یاهلگیهد یمهرگ دناوتییاز، یازجا رپ شیازفا ار مید دوخن هناد درکلمع و هناد ندش
.دهد
ژاوهیاه :یدیلک ماین رد هنادلیفورلک ک اش ،، یموتناوک درکلمع، بآ یبسن یاوتحم، یبآ تیدودحم
همدقم
1
دولخن(Cicer arietinum L.) نی تورلپ ملهم مبالنم زا یلکی
1- یهایگ کیتنژ و دیلوت هورگ ، یعیبط مبانم و یزرواشک هدکشناد ، لقحم هاگشناد
یلیبدرا ، لیبدرا ، ناریا
2- یماد مولع هورگ ، یعیبط مبانم و یزرواشک هدکشناد ، یللیبدرا لقحم هاگلشناد ،
لیبدرا ، ناریا
*(- :لو سم هدنسیون [email protected] Email:)
https://doi.org/10.22067/jcesc.2024.87923.1323
یهایگ، تابوبح نیب رد هب نالهایگ ریالس الب بوانت رد یریگرارق لیلد
تلاغ هلمج زا یعارز یرادرو رب ولااب ییاذغ شزرا زا، رظن زا حطلس
( دراد روللشک رد ار لوا ماللقم تللشک رللیزSam Dalire, Seyed
Sharifi, & Esmaelpour, 2010). ا هلچرگ هالیگ نلیا طیارلش هلب
همینتسا راگزاس کش ، یلو طانم رتشیب رد نآ درکلمعکلش و
همینکش مید طیارش تحت تیدودلحم هللمج زا یلفلتخم لیلاد هب
یبآ هلحرم ردللگیهد یگدیلسر و(Talebi, Ensafi, Baghbani,
Karami, & Mohammadi, 2013)، دولبمک و یللآ داولم رلصانع
یذغمزیرکا ردDeSouza-Torres et al., 2021))، نییالپ رایلسب
94 دلج ،ناریا یعارز یاهشهوژپ هیرشن23 هرامش ،1 ،راهب 1404
.تسا اتسار نیا رد، هار زا یکی نالهایگ درکلمع دوبهب رد رثؤم یاهراک
و یعارزدعتیل تارثا شانی زا دودحمیت بآی رد طانم نیهلمکلش
هالیگ هلک تلسا یدراولم رد یللیمکت یرایبآ ماجنا ،مید طیارش تحت
یم یعارزهب یعیبط یگدنراب اب دناوت یللو ،دلنک دلشر ییالهنتدربرالک
هزادنا دودحم یبآ رد نامز فقوت گدنرابلی یا رد ارلشیط دولبمک بآ
هبویهژ کش یر آ لصف دشر، یم بجوم دوشات بآ فالک یالب موادلت
دشر هتوباه هب درکلمع یاپیراد و اضریتشخب ملید طیارش رد رلجنم
دوش (Stone & Schlegel, 2006نارالکمه و یناطلس .) (Soltani,
Hajjar Pour, & Vadez, 2016) رد رد ملید دولخن درکلمع یسررب
هدمع هقطنم جنپ دنتشاد راهاا هک لأ رود کلی دوبن زا یشان درکلمع
یرایبآهب نازیم60 یلیمرتم ،فلاغ نیلوا لیکشت هلحرم رد یلم دلناوت
ات ار لوصحم درکلمع85 دصرد .دلهد شهالک رلسیبابوت و نارالکمه
(Tubabicer, Narin Kolenderand, & Akar, 2004 ) زللین
شیبنیرت درلکلمع هلناد ار دوخن، ماجنا رد یرایبآ یلیمکت رد هللحرم
لگیهد .دندرک شرازگ
لیدعت یل رب دربراکهدلننکیلمرو دلننامه شنلت یاله تلسوپمک
یمدوخن درکلمع و دشر دوبهب رد دناوت رثؤم .دوش مقاویمرو تسوپمک
زا میساتپ ،رفسف ،نژورتین یاوتحم ولباقتی ییلاالب بذلج رلصانع زا
رللیظن یذللغمزیر تللسا رادرولل رب بللم و یور(Theunissen,
Ndakidemi, & Laubscher, 2010) نآ دربراللک و طیارللش رد
شیازفا اب ،یبآ تیدودحمکال رد بآ یرادلهگن ناولت ،شیازلفا رد
،بآ یبسن یاوتحم یاوتحم و لیفورلکیموتناوک درکلمع رثؤم تلسا
(Heidarpour, Esmaielpour, Soltani Toolarood, &
Khorramdel, 2020). نارالکمه و ناریمس (Samiran, Kusum,
Biman, & Ayanadar, 2010 )شیازفا ینعم رادهناد درکلمع الیبول
(Phaseolus Vulgaris )ار ریداقم دربراک رد تلسوپمک دوک بسانم،
داوم شیازفا هب هب یذغم نژورتین هژیودنداد تبسن دوک نیا رد دوجوم.
هک داد ناشن یسررب کی جیاتن دربراک10 یمرو راتکه رد نت تسوپمک
طیارش رد یبآ شنت، هتوب رد فلاغ دادعت هلناد درکلمع و ملشچ الیبول
یلبلب (Vigna unguiculta )شیازفا ار ( دادNajarian, Ghonudi,
Masoud Sinaki, & Valaei, 2016.) رلگید یشهوژپ رد، دربرالک
یمرو تسوپمکجوم شیازفا ب87 دادلعت یدلصردفلالغ و هلتوب رد
رد هناد دادعتفلاغ دش یتیچ ایبول (Baluchi, Amini, Movahedi
Dehnovi, & Atarzadeh, 2016.) نارالللکمه و یورلللس
(Khosravi, Daneshvar, Hosseini, & Mir, 2015) راللهاا
ا هک دنتشاد شیازف ریداقمیمرومادلنا شزلیر زا منالم تلسوپمک یاله
یشیازو فلاغناوج یاه و هدش دادعت و هتوب رد فلاغ دادعت رد هلناد
هتوب دوخن یم شیازفا ار .دهدنارگلشهوژپ یل رب، درلکلمع شیازلفا
یمرو دربراک رد دوخنر تسوپمکا هبریثأت و بذلج ناولت رد دولک نیا
و کا تبوطر یلااب یرادهگنبیکیزیف طیارش دوبه ،هلیوهت( کال
و کا یکبسیریذپذوفن )( دنداد تبسنJat & Ahlawat, 2006.)
نهآیکی یذغمزیر رصانع زارثؤلم دلشر ردلبوو هد زتنلسویب رد
لیفورلک و شقن زتنسوتف یساسا ( درادIrmak, Nuran Cıl, Yucel,
& Kaya, 2012 .) رد یذغمزیر نیا دوبمککا یحاولن ییالیلق یاه
هللمین و کللش کللش زا ییلااللب ریداللقم زا رادرولل ربpH و میللسلک
تانبرک، هب لیلدلکشم تیبثت و مدع بذج نهآ ( هدولب میاشFahad
et al., 2014 و )شهالک الب یبآ تیدودحم کرلحت نلهآ رد ،کال
یم بجومهک دوش گیهانا هبروط ازفیهدنای اب دوبمک این رصنع هجاوم
نوشد. اتسار نیا رد، آ دربراکلههلب ن ولص هب ونالن لکلشهلب لیلد
مرلف الب هلسیاقم رد تارذ نلیا رتلشیب ملمجت و لاقتنا ،بذج تعرس
،یلومعم راکهار کیرثؤم نلهآ دوبمک حلاصا یارب درلکلمع دولبهب و
ناهایگهب ولص شنلت طیارلش رد تلسا (Kreslavskia et al.,
2023.) یدللمحمو ناراللکمه (Mohammadi, Roozrokh, &
Talebi, 2015) راللهاا دنتللشاد هللک زا هدافتللسابآللیرای مکتیلللی و
دیسکاونان نهآ زاریثأت تلبثم و یلنعمرادی رلب درلکلمع هلناد دولخن
رادرولل رب دوللب . ناللبرهم(Mehraban, 2017) درللک شرازللگ هللک
لولحمهلتوب رد هلناد دادلعت شیازلفا بلجوم نلهآ یشاپ، و درلکلمع
هلناد نی تورپ دلع(Lens culinaris) .دلشهزلمح یا نارالکمه و
(Hamzei, Seyedi, Azadbakht, & Fesahat, 2018 ) راللهاا
لولحم هک دنتشادهرلگ نزو دولبهب نملض نلهآ یشاپ و هلشیر یاله
رد هلناد دادلعت ،هلناد رازه نزو شیازفا بجوم ،هناد نی تورپ یاوتحم
.دش دوخن هناد درکلمع و هتوب
دیسایکی کیمویه رلگید تالبیکرت زارثؤلم رد تلمواقم دولبهب
یبآ تیدودحم طیارش رد ناهایگ تسا بلسانم یالضف هلکار ی یارلب
تادوجومو کا ل اد ب ذوفنرته اوله و بآهقطنم رد مهارلف هلشیر
هدرک(Ayas & Gulser, 2005) یلولس میسقت تعرس شیازفا اب و
هایگ هشیر رتشیب دشر و، یم شهالک ار یکلش شنت برخم رثا دناوت
دهد(Maccarthy, 2001)زا .ییاجنآ هک زاغآ رد دوخن هایگللگیهد
یم یط ار میرس دشر کیدنک، لولط رد رتلسد رد تبوطر یمهارف
للگ لیکلشت و یراج زتنسوتف شیازفا اب یشیاز هرود رد رتلشیب یاله
هایگ، رب فلاغ لیکشت شیازفا هناد دیلوت و روراب یاهرثؤم دولب دهاو
(Armin & Moslehi, 2012). هللنیمز نللیا رد، نیللمرآ و ینایللش
(Shabani & Armin, 2017 دربراللک هللک دنتللشاد راللهاا ) دیللسا
کیمویه هبمک رلبارب رد هالیگ تلمواقم دولبهب لیلدیلبآ، شیازلفا رد
مید دوخن درکلمع یازجا و درکلمعرثؤم زلین یهبالشم جیالتن .تلسا
رب ینبمشیازفا عافترا ،هتوب حطس ،گرب درکلمع یوتحم و ،نژورلتین
رفسف و میساتپ هناد ایبول مشچیلبلب دربراک اب دیسا کلیمویه شرازلگ
تسا هدش (El-Henfy, 2010 .)
همین و کش طانم رتشیب رد یبآ تیدودحم زا کش مهمرلت نی
لماوعرثؤم یلم بوسحم مید دوخن درکلمع شهاک رد نلیا رد .دولش
اتسار، ی رب تیمها زالیدعتهدننک( شنت یاهکیمویه دیسایلمرو ،-
.تسا اتسار نیا رد، هار زا یکی نالهایگ درکلمع دوبهب رد رثؤم یاهراک
و یعارزدعتیل تارثا شانی زا دودحمیت بآی رد طانم نیهلمکلش
هالیگ هلک تلسا یدراولم رد یللیمکت یرایبآ ماجنا ،مید طیارش تحت
یم یعارزهب یعیبط یگدنراب اب دناوت یللو ،دلنک دلشر ییالهنتدربرالک
هزادنا دودحم یبآ رد نامز فقوت گدنرابلی یا رد ارلشیط دولبمک بآ
هبویهژ کش یر آ لصف دشر، یم بجوم دوشات بآ فالک یالب موادلت
دشر هتوباه هب درکلمع یاپیراد و اضریتشخب ملید طیارش رد رلجنم
دوش (Stone & Schlegel, 2006نارالکمه و یناطلس .) (Soltani,
Hajjar Pour, & Vadez, 2016) رد رد ملید دولخن درکلمع یسررب
هدمع هقطنم جنپ دنتشاد راهاا هک لأ رود کلی دوبن زا یشان درکلمع
یرایبآهب نازیم60 یلیمرتم ،فلاغ نیلوا لیکشت هلحرم رد یلم دلناوت
ات ار لوصحم درکلمع85 دصرد .دلهد شهالک رلسیبابوت و نارالکمه
(Tubabicer, Narin Kolenderand, & Akar, 2004 ) زللین
شیبنیرت درلکلمع هلناد ار دوخن، ماجنا رد یرایبآ یلیمکت رد هللحرم
لگیهد .دندرک شرازگ
لیدعت یل رب دربراکهدلننکیلمرو دلننامه شنلت یاله تلسوپمک
یمدوخن درکلمع و دشر دوبهب رد دناوت رثؤم .دوش مقاویمرو تسوپمک
زا میساتپ ،رفسف ،نژورتین یاوتحم ولباقتی ییلاالب بذلج رلصانع زا
رللیظن یذللغمزیر تللسا رادرولل رب بللم و یور(Theunissen,
Ndakidemi, & Laubscher, 2010) نآ دربراللک و طیارللش رد
شیازفا اب ،یبآ تیدودحمکال رد بآ یرادلهگن ناولت ،شیازلفا رد
،بآ یبسن یاوتحم یاوتحم و لیفورلکیموتناوک درکلمع رثؤم تلسا
(Heidarpour, Esmaielpour, Soltani Toolarood, &
Khorramdel, 2020). نارالکمه و ناریمس (Samiran, Kusum,
Biman, & Ayanadar, 2010 )شیازفا ینعم رادهناد درکلمع الیبول
(Phaseolus Vulgaris )ار ریداقم دربراک رد تلسوپمک دوک بسانم،
داوم شیازفا هب هب یذغم نژورتین هژیودنداد تبسن دوک نیا رد دوجوم.
هک داد ناشن یسررب کی جیاتن دربراک10 یمرو راتکه رد نت تسوپمک
طیارش رد یبآ شنت، هتوب رد فلاغ دادعت هلناد درکلمع و ملشچ الیبول
یلبلب (Vigna unguiculta )شیازفا ار ( دادNajarian, Ghonudi,
Masoud Sinaki, & Valaei, 2016.) رلگید یشهوژپ رد، دربرالک
یمرو تسوپمکجوم شیازفا ب87 دادلعت یدلصردفلالغ و هلتوب رد
رد هناد دادعتفلاغ دش یتیچ ایبول (Baluchi, Amini, Movahedi
Dehnovi, & Atarzadeh, 2016.) نارالللکمه و یورلللس
(Khosravi, Daneshvar, Hosseini, & Mir, 2015) راللهاا
ا هک دنتشاد شیازف ریداقمیمرومادلنا شزلیر زا منالم تلسوپمک یاله
یشیازو فلاغناوج یاه و هدش دادعت و هتوب رد فلاغ دادعت رد هلناد
هتوب دوخن یم شیازفا ار .دهدنارگلشهوژپ یل رب، درلکلمع شیازلفا
یمرو دربراک رد دوخنر تسوپمکا هبریثأت و بذلج ناولت رد دولک نیا
و کا تبوطر یلااب یرادهگنبیکیزیف طیارش دوبه ،هلیوهت( کال
و کا یکبسیریذپذوفن )( دنداد تبسنJat & Ahlawat, 2006.)
نهآیکی یذغمزیر رصانع زارثؤلم دلشر ردلبوو هد زتنلسویب رد
لیفورلک و شقن زتنسوتف یساسا ( درادIrmak, Nuran Cıl, Yucel,
& Kaya, 2012 .) رد یذغمزیر نیا دوبمککا یحاولن ییالیلق یاه
هللمین و کللش کللش زا ییلااللب ریداللقم زا رادرولل ربpH و میللسلک
تانبرک، هب لیلدلکشم تیبثت و مدع بذج نهآ ( هدولب میاشFahad
et al., 2014 و )شهالک الب یبآ تیدودحم کرلحت نلهآ رد ،کال
یم بجومهک دوش گیهانا هبروط ازفیهدنای اب دوبمک این رصنع هجاوم
نوشد. اتسار نیا رد، آ دربراکلههلب ن ولص هب ونالن لکلشهلب لیلد
مرلف الب هلسیاقم رد تارذ نلیا رتلشیب ملمجت و لاقتنا ،بذج تعرس
،یلومعم راکهار کیرثؤم نلهآ دوبمک حلاصا یارب درلکلمع دولبهب و
ناهایگهب ولص شنلت طیارلش رد تلسا (Kreslavskia et al.,
2023.) یدللمحمو ناراللکمه (Mohammadi, Roozrokh, &
Talebi, 2015) راللهاا دنتللشاد هللک زا هدافتللسابآللیرای مکتیلللی و
دیسکاونان نهآ زاریثأت تلبثم و یلنعمرادی رلب درلکلمع هلناد دولخن
رادرولل رب دوللب . ناللبرهم(Mehraban, 2017) درللک شرازللگ هللک
لولحمهلتوب رد هلناد دادلعت شیازلفا بلجوم نلهآ یشاپ، و درلکلمع
هلناد نی تورپ دلع(Lens culinaris) .دلشهزلمح یا نارالکمه و
(Hamzei, Seyedi, Azadbakht, & Fesahat, 2018 ) راللهاا
لولحم هک دنتشادهرلگ نزو دولبهب نملض نلهآ یشاپ و هلشیر یاله
رد هلناد دادلعت ،هلناد رازه نزو شیازفا بجوم ،هناد نی تورپ یاوتحم
.دش دوخن هناد درکلمع و هتوب
دیسایکی کیمویه رلگید تالبیکرت زارثؤلم رد تلمواقم دولبهب
یبآ تیدودحم طیارش رد ناهایگ تسا بلسانم یالضف هلکار ی یارلب
تادوجومو کا ل اد ب ذوفنرته اوله و بآهقطنم رد مهارلف هلشیر
هدرک(Ayas & Gulser, 2005) یلولس میسقت تعرس شیازفا اب و
هایگ هشیر رتشیب دشر و، یم شهالک ار یکلش شنت برخم رثا دناوت
دهد(Maccarthy, 2001)زا .ییاجنآ هک زاغآ رد دوخن هایگللگیهد
یم یط ار میرس دشر کیدنک، لولط رد رتلسد رد تبوطر یمهارف
للگ لیکلشت و یراج زتنسوتف شیازفا اب یشیاز هرود رد رتلشیب یاله
هایگ، رب فلاغ لیکشت شیازفا هناد دیلوت و روراب یاهرثؤم دولب دهاو
(Armin & Moslehi, 2012). هللنیمز نللیا رد، نیللمرآ و ینایللش
(Shabani & Armin, 2017 دربراللک هللک دنتللشاد راللهاا ) دیللسا
کیمویه هبمک رلبارب رد هالیگ تلمواقم دولبهب لیلدیلبآ، شیازلفا رد
مید دوخن درکلمع یازجا و درکلمعرثؤم زلین یهبالشم جیالتن .تلسا
رب ینبمشیازفا عافترا ،هتوب حطس ،گرب درکلمع یوتحم و ،نژورلتین
رفسف و میساتپ هناد ایبول مشچیلبلب دربراک اب دیسا کلیمویه شرازلگ
تسا هدش (El-Henfy, 2010 .)
همین و کش طانم رتشیب رد یبآ تیدودحم زا کش مهمرلت نی
لماوعرثؤم یلم بوسحم مید دوخن درکلمع شهاک رد نلیا رد .دولش
اتسار، ی رب تیمها زالیدعتهدننک( شنت یاهکیمویه دیسایلمرو ،-
سید رشیف ی وسید رش یفی، لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآ ریثأتهدننکشنت یاه یمرو(تسوپمک، کیمویه دیسا... 95
تارلثا لیدلعت رد یللیمکت یرایبآ ماجنا و )نهآ دیسکاونان و تسوپمک
یسررب و مید دوخن رد یبآ تیدودحم زا یشانماجنا دودحم یاه هدلش
وص ردمهربشنک وتأنآ رلثا الت دش بجوم ،لماوع نیا م رلب اله
یبایزرا دروم هایگ نیا رد کیژولویزیف و یعارز تافص ی رب و درکلمع
.دریگ رارق
شور و داوم اه
هب شیامزآکولب هیاپ حرط بلاق رد لیروتکاف تروص للماک یاله
هعرزم رد رارکت هس رد یفداصتلکیدزن رد یای للیبدرا تالصتخم الب
ییایفارغج48 و هجرد30 و یقرش لوط هقیقد38 د و هجر15 هلقیقد
عافترا اب یلامش ضرع1350 یلعارز لاس رد ایرد حطس زا رتم1402
.دش ارجا اسارب هقبطنسوگ یدنب، عون زا شیامزآ یارجا لحم میلقا
همیندوللب درللس کللش . دروللم یاللهروتکاف دربراللک لماللش یللسررب
یمروهب هدافتسا مدع( حطس هس رد تسوپمکدهاش ناونع، دربراک راهچ
وتشه لولحم و )راتکه رد نت یشاپکیمویه دیسا نلهآ دیسکاونان و
هب دربراک مدع( حطس راهچ رددهالش ناونع، لوللحم دیلسکاونان یلشاپ
،نهآکیمویه دیسا ، مأوت دربراککیمویه دیسا و )نلهآ دیلسکاونان و
هب مید طیارش( حطس ود رد یرایبآ یلیمکت یرایبآ ماجنا و دهاش ناونع
هلحرم ردلگیهد و کلسید ،مخلش لمالش نیمز هیهت تایلمع .دوب )
تشهبیدرا لوا هتفه رد حیطستتفرگ تروص هلیهت یدلعب هلحرم رد .
یوج و هتشپ جنلپ لماش یشیامزآ دحاو ره .دش ماجنا رئوراف طسوت اه
یرتم هس فیدراب هلصاف یفیدر نیب50 یتناسرتم دلحاو ره نیب .دوب
تللشاکن فللیدر هللس لقادللح یللشیامزآهللب رللثا زا یریگولللج روظنم
لولحمترک هب یلیمکت یرایبآ و یشاپ .دلش هتفرگ رظن رد رواجم یاه
،تلشاک زا للبق و نیمز هیهت هلحرم نیر آ ردهلب رلثا نیلیعت رولظنم
هرگ رب اهرامیت رلطق هلب یکیتسلاپ نادلگ هس ،هرگ کش نزو و ییاز
45 یتناس مع رد رتم60 نادلگ فک هک کا یرتمیتناس اههب روظنم
دوب هدش خاروس یشکهز، نالمه اب یشیامزآ دحاو ره یلصا طوط رد
مکارللتریاللس فللیدرتللشاک یالله، و تللشاک هوللحن .دللش هداد رارللق
ریاسنادلگ رد یعارز تایلمعیکیتلسلاپ یاله، هبالشم ریالس طولط
.دوب تشاک یرالت رد تلشاک13 .دلش مالجنا تلشهبیدرا درولم ملقر
هدافتسا"لداع" یامرلس هلب تبلسن یبلسانم لمحت زا مقر نیا .دوب
و هدوب رادرو رب لصف یادتبا هلحرم ردراهچ ات جنپ یگرب، هچهایگاله
هب( بلسانم مکارلت لامعا روظنم35 )ملبرمرتم رد هلتوب .دندلش کلنت
زااجنآهک تشاک هلعرزم رد یالالس هلک دولب دولخن تلشک هلب للبق
دوللب هدللش هداد اللصت ا، نللیازاور رذللب حیللقلت لللمع اللب موللیبوزیر
مورازونیموگل .دشن ماجنایلگژیو نیلیعت یارلب ییایمیلشوکیزیف یاله
مع ات تشاک زا لبق ،کا 40 یتناسیرتم، هنومن.دلش ماجنا یرادرب
یگژیویاه رد تشک دروم هقطنم یمیلقا طیارش و یکا لودجیاه 1
و2 .تلسا هدش هدروآیلمرورد یفرلصم تلسوپمک زا شیالمزآ نلیا
و یرادیر ادلیگ تکرش تشاک زا لبق اسارب فیرعت حوطس رد هدلش
و لامعا یشیامزآ دحاو رهییایمیشوکیزیف تاصخشم نآ رد لودج3
هئارا .تسا هدش نهآ دیسکاونانزا ونان ناماگشیپ تکرش نالیناریا داوم
هیهت تاصخشم ونآاه رد لودج4 جرد لوللحم .تسا هدش الب یلشاپ
کیمویه دیسا یلشیور دلشر رد( هللحرم ود رد نلهآ دیسکاونان و11
BBCH زا لبق ولگیهد 54 BBCH) نیلب ینامز هلصاف .دش ماجنا
لولحم اب یشاپکلیمویه دیسا نلهآ دیلسکاونان و، رلظن رد زور رالهچ
.دش هتفرگ و رتیل رد مرگ کی تظلغ اب نهآ دیسکاونان کلیمویه دیسا
تظلغ اب2/0 ( رتیل رد مرگ200 یللیم رلتیل رد مرلگ السارب هیلصوت
دیلوت تکرشهدننک .دش هدافتسا )کیمویه دیسا یاراد هدافتلسا دروم60
دصرد کیمویه دیسا، دصرد جنپ دیسا کیولوف، نژورلتین دصرد کی،
میسلک دصرد کی، 15/0 میزینم دصرد، 12دصرد و میساتپ5/0 دصرد
.دوب نهآ
لودج 1- کاخ ییایمیشوکیزیف تایصوصخ
Table 1- Soil physico-chemical characteristics
میساتپ
K
رفسف
P
نژورتین
N
یلآ نبرک
O.C
تفاب
Texture
نش
Sand
مول
Loam
سر
Clay
میسلک تانبرک
CaCO3
pH
قمعهنومن یرادرب
Sampling depth
(mg.kg
-1
)
(%)
یمول یسر
(%) (cm)
192 9.02 0.063 0.55 29 33 38 11.2 7.3 0-40
لودج2- تاصخشمییاوه و بآ یدشر هرود لوط رد دوخن
of chickpea Table 2- Climatic characteristics during growth
رویرهش
Sep.
دادرم
Aug.
ریت
Jul.
دادرخ
Jun.
تشهبیدرا
May
نیدرورف
Apr.
رتماراپ
Parameter
9.2 2.2 3.5 36.8 76 8.4 یگدنراب (mm) Rainfall
17.2 20.4 18.3 18.3 13.9 10.4 امد نیگنایم (°C) Temperature mean
7.8 11.3 10.3 8.4 7.8 7 یباتفآ تاعاس Sunny hours
72.8 55.4 66.6 69 65.6 63.8 طسوتمیبسن تبوطر (%) Relative humidity mean
تارلثا لیدلعت رد یللیمکت یرایبآ ماجنا و )نهآ دیسکاونان و تسوپمک
یسررب و مید دوخن رد یبآ تیدودحم زا یشانماجنا دودحم یاه هدلش
وص ردمهربشنک وتأنآ رلثا الت دش بجوم ،لماوع نیا م رلب اله
یبایزرا دروم هایگ نیا رد کیژولویزیف و یعارز تافص ی رب و درکلمع
.دریگ رارق
شور و داوم اه
هب شیامزآکولب هیاپ حرط بلاق رد لیروتکاف تروص للماک یاله
هعرزم رد رارکت هس رد یفداصتلکیدزن رد یای للیبدرا تالصتخم الب
ییایفارغج48 و هجرد30 و یقرش لوط هقیقد38 د و هجر15 هلقیقد
عافترا اب یلامش ضرع1350 یلعارز لاس رد ایرد حطس زا رتم1402
.دش ارجا اسارب هقبطنسوگ یدنب، عون زا شیامزآ یارجا لحم میلقا
همیندوللب درللس کللش . دروللم یاللهروتکاف دربراللک لماللش یللسررب
یمروهب هدافتسا مدع( حطس هس رد تسوپمکدهاش ناونع، دربراک راهچ
وتشه لولحم و )راتکه رد نت یشاپکیمویه دیسا نلهآ دیسکاونان و
هب دربراک مدع( حطس راهچ رددهالش ناونع، لوللحم دیلسکاونان یلشاپ
،نهآکیمویه دیسا ، مأوت دربراککیمویه دیسا و )نلهآ دیلسکاونان و
هب مید طیارش( حطس ود رد یرایبآ یلیمکت یرایبآ ماجنا و دهاش ناونع
هلحرم ردلگیهد و کلسید ،مخلش لمالش نیمز هیهت تایلمع .دوب )
تشهبیدرا لوا هتفه رد حیطستتفرگ تروص هلیهت یدلعب هلحرم رد .
یوج و هتشپ جنلپ لماش یشیامزآ دحاو ره .دش ماجنا رئوراف طسوت اه
یرتم هس فیدراب هلصاف یفیدر نیب50 یتناسرتم دلحاو ره نیب .دوب
تللشاکن فللیدر هللس لقادللح یللشیامزآهللب رللثا زا یریگولللج روظنم
لولحمترک هب یلیمکت یرایبآ و یشاپ .دلش هتفرگ رظن رد رواجم یاه
،تلشاک زا للبق و نیمز هیهت هلحرم نیر آ ردهلب رلثا نیلیعت رولظنم
هرگ رب اهرامیت رلطق هلب یکیتسلاپ نادلگ هس ،هرگ کش نزو و ییاز
45 یتناس مع رد رتم60 نادلگ فک هک کا یرتمیتناس اههب روظنم
دوب هدش خاروس یشکهز، نالمه اب یشیامزآ دحاو ره یلصا طوط رد
مکارللتریاللس فللیدرتللشاک یالله، و تللشاک هوللحن .دللش هداد رارللق
ریاسنادلگ رد یعارز تایلمعیکیتلسلاپ یاله، هبالشم ریالس طولط
.دوب تشاک یرالت رد تلشاک13 .دلش مالجنا تلشهبیدرا درولم ملقر
هدافتسا"لداع" یامرلس هلب تبلسن یبلسانم لمحت زا مقر نیا .دوب
و هدوب رادرو رب لصف یادتبا هلحرم ردراهچ ات جنپ یگرب، هچهایگاله
هب( بلسانم مکارلت لامعا روظنم35 )ملبرمرتم رد هلتوب .دندلش کلنت
زااجنآهک تشاک هلعرزم رد یالالس هلک دولب دولخن تلشک هلب للبق
دوللب هدللش هداد اللصت ا، نللیازاور رذللب حیللقلت لللمع اللب موللیبوزیر
مورازونیموگل .دشن ماجنایلگژیو نیلیعت یارلب ییایمیلشوکیزیف یاله
مع ات تشاک زا لبق ،کا 40 یتناسیرتم، هنومن.دلش ماجنا یرادرب
یگژیویاه رد تشک دروم هقطنم یمیلقا طیارش و یکا لودجیاه 1
و2 .تلسا هدش هدروآیلمرورد یفرلصم تلسوپمک زا شیالمزآ نلیا
و یرادیر ادلیگ تکرش تشاک زا لبق اسارب فیرعت حوطس رد هدلش
و لامعا یشیامزآ دحاو رهییایمیشوکیزیف تاصخشم نآ رد لودج3
هئارا .تسا هدش نهآ دیسکاونانزا ونان ناماگشیپ تکرش نالیناریا داوم
هیهت تاصخشم ونآاه رد لودج4 جرد لوللحم .تسا هدش الب یلشاپ
کیمویه دیسا یلشیور دلشر رد( هللحرم ود رد نلهآ دیسکاونان و11
BBCH زا لبق ولگیهد 54 BBCH) نیلب ینامز هلصاف .دش ماجنا
لولحم اب یشاپکلیمویه دیسا نلهآ دیلسکاونان و، رلظن رد زور رالهچ
.دش هتفرگ و رتیل رد مرگ کی تظلغ اب نهآ دیسکاونان کلیمویه دیسا
تظلغ اب2/0 ( رتیل رد مرگ200 یللیم رلتیل رد مرلگ السارب هیلصوت
دیلوت تکرشهدننک .دش هدافتسا )کیمویه دیسا یاراد هدافتلسا دروم60
دصرد کیمویه دیسا، دصرد جنپ دیسا کیولوف، نژورلتین دصرد کی،
میسلک دصرد کی، 15/0 میزینم دصرد، 12دصرد و میساتپ5/0 دصرد
.دوب نهآ
لودج 1- کاخ ییایمیشوکیزیف تایصوصخ
Table 1- Soil physico-chemical characteristics
میساتپ
K
رفسف
P
نژورتین
N
یلآ نبرک
O.C
تفاب
Texture
نش
Sand
مول
Loam
سر
Clay
میسلک تانبرک
CaCO3
pH
قمعهنومن یرادرب
Sampling depth
(mg.kg
-1
)
(%)
یمول یسر
(%) (cm)
192 9.02 0.063 0.55 29 33 38 11.2 7.3 0-40
لودج2- تاصخشمییاوه و بآ یدشر هرود لوط رد دوخن
of chickpea Table 2- Climatic characteristics during growth
رویرهش
Sep.
دادرم
Aug.
ریت
Jul.
دادرخ
Jun.
تشهبیدرا
May
نیدرورف
Apr.
رتماراپ
Parameter
9.2 2.2 3.5 36.8 76 8.4 یگدنراب (mm) Rainfall
17.2 20.4 18.3 18.3 13.9 10.4 امد نیگنایم (°C) Temperature mean
7.8 11.3 10.3 8.4 7.8 7 یباتفآ تاعاس Sunny hours
72.8 55.4 66.6 69 65.6 63.8 طسوتمیبسن تبوطر (%) Relative humidity mean
96 دلج ،ناریا یعارز یاهشهوژپ هیرشن23 هرامش ،1 ،راهب 1404
لودج 3- اتنیج زجتیه مرویتسوپمک تکرش گی ادل
Table 3- Result of vermicompost analysis of Gilda corporation
pH
مویمداک
Cd
برس
Pb
یور
Zn
سم
Cu
زنگنم
Mn
نهآ
Fe
EC
(dS m
-1)
هصخشم
Characteristic
(mg kg
-1
)
1 19 110 20 275 5000 1.12 ریداقم Amount
7.64
میزینم
Mg
میسلک
Ca
میساتپ
K
رفسف
P
نژورتین
N
یلآ نبرک
Organic C
یلآ داوم
Organic materials
هصخشم
Characteristic
(%)
0.95 2.7 0.4 0.4 1.5 32.9 56.8 ریداقمAmount
لودج4- نهآ دیسکاونان تایصوصخ
Table 4- Nono iron oxide characteristics
تارذ هژیو حطس
specific Surface of particles
تارذ هزادنا نیگنایم
Average particle size (nm)
صولخ
Purity (%)
گنر
Color
تارذونان
Nanoparticles
1-
.g
2
>30 m <30 99
زمرق یردوپ
Red powder
نهآ دیسکاونان
Nano iron oxide
یموتناوک درکلمع
1
، بآ یبلسن یاولتحم و للیفورلک ک اش، ود
هلحرم زا دعب هتفهلگیهد یشیامزآ دحاو ره یلصا طوط زاهلبروط
فداللصت یور رللب یشللش گرللب هعللسوتیهتفا رللثا نتفرللگ رللظن رد اللب
هیشاحییا، هزادناگیری اتسار نیا رد .دش، هدافتلسا اب لیفورلک ک اش
للیفورلک هاگتسد زا( جنلسSPAD-502 )نلپاژ یالتلونیم درلکلمع و
یموللتناوک طللسوت هاگتللسد بناللسرولف فورلکللیل (لدللم OS-30p ،
تکرشOPTI SCIENCES ،رمآیاک) رد ره دحاو امزآیش یدعب زا 15
قدیهق راتیک یطسوت لکیبپاه ی، وصخم رد هلصاف نالمز یتعالس
10-8 حبص هزادناگلیر یدلش (Kheirizadeh Arough, & Seyed
Sharifi, 2018) .هزادنا یاربیریگ اوتحمی بلسنی ،بآ گرلب الهرد
وفیلاهی مولآینیمو یل اد کیهساهی تسلاپیکی و وری ی رارق هداد
هدشو هب امزآیهاگش لقتنم و اب هدافتسا زا هطبار پیداهنش ولوپوتسوک ی
نارالکمه و (Kostopoulou, Barbayiannis, & Basile, 2010 )
رادقم نآنییعت دش.
(1) RWC = (FW -DW)/(TW -DW) ×100
،نآ رد هکRWC :ن یاوتحمیبس آ،بFW :رلت نزو،TW : نزو
امآو هتفای DW :تسا کش نزو. زااجنآ هکبسانم ارمم نیرت
هیگ یبانمرا یایبینام ، رلحیم رگیهد رسا، رناماور نلیا رد
هتوب هلحرمهب هشیر هارمه هب نادلگ ره یاه بپ و هدش ادج لماک روط
تسش زاوهشیر یوشاه، هرگ نزو و دادعت نوآ رد یرلیگرارق زا دلعب اه
هب تدم48 یامد رد تعاس°5±70 شرامش ( دلشNamvar et al.,
2011, .) هب نییعت روظنمیازجا رپ هناد ندش، 14 لیکلشت زا بپ زور
فلاغ رلثا نتفرلگ رظن رد اب یشیامزآ دحاو ره یلصا طوط ل اد رد
1- راللک رثکادللح اللی یموللتناوک درللکلمعآ متللسیسوتف یموللتناوک ییII تبللسن زا
( رثکادح بناسرولف هب ریغتم بناسرولفmF/v(F هبیم تسد.دیآ
هیشاحهتوب یدادعت یا لن الب و بالختنا تل اونکی و هباشم رهاا هب
تملاع یگنر .دش یراذگ ینامز لصاوف رد کلی زور جنپ ره رد و رالب
هنومن لحارم زا هلحرم رهیرادرب، هس هتوب ت اونکی رهاا هب و هباشم
هتوب زاتملاع یاهیراذگهدش، هب لاقتنا زا بپ و باختناامزآ ،هاگلشی
ادتباهناد اه فلاغ زادش ادجپس و ه هبساحم زا رذب کت کش نزو ب
دروآرلب رذلب دادلعت هب لک کش نزو دلش(Ronanini, Savin, &
Hal, 2004.) یارب ربآ ریسفت و درویازجا رپ هب طوبرم هلناد ندش، زا
هللکت ود یللط نویللسرگر لدللم کللییا هللیور اللساربDUD و
لمعلاروتسدProc Nlin مرن رازفاSAS هبرلیز ترولص هدافتلسادلش
(Soltani, 1998.)
(2 ) ????????????={
�+�??????
0
�+�??????
??????<??????0
??????>??????0
،نآ رد هکGW: ،هناد نزو t: نامز، b: تعرسندلش رپ ،هلناد0t:
رپ هرود نایاپ و هناد ندشa: لدلم نیا .تسا أدبم زا ضرع، تارلییغت
یم کیکفت هلحرم ود هب ار نامز هب تبسن هناد نزو:دلنک لوا هللحرم
رپ یط هلحرم تقیقح رد هک هب ندیسر ات هناد نزو ،تسا هناد ندش
نامز رد دو ریداقم رثکادح0t یلنزو یگدیلسر نالمز تلقیقح رد هک
هب ،تسایم ادیپ شیازفا یط تروص نیا رد نویسرگر ط بیش .دنک
( هلحرم0t‹ tرپ تعرس ) یم ناشن ار هناد ندش نلیا شزارلب الب .دلهد
هداد هیلک رب لدماه، رپ مهم رتماراپ ود ادتبا رپ تعرس ینعی هناد ندش
( هناد ندشb( ینزو یگدیسر نامز و )0tب )ه رادلقم بپس و هدمآ تسد
یددع0t هطبار مود تمسق رد(2) رارق و دش هدادGW هلناد نزو هلک
هبساحم تساشیارب .د هرود نییعترثؤم ندلش رپ هلطبار زا هلناد(3 )
دش هدافتسا (Ellis & Pieta-Filho, 1992 .)
(3 ) EFP=MGW/GFR
،نآ رد هک EFP: هرودرثؤم ندش رپ هناد )زور( ،MGW: رثکادلح
هناد نزویلیم( )مرگ وGFR: تعرسندش رپ هنادیلیم( )زور رد مرلگ
لودج 3- اتنیج زجتیه مرویتسوپمک تکرش گی ادل
Table 3- Result of vermicompost analysis of Gilda corporation
pH
مویمداک
Cd
برس
Pb
یور
Zn
سم
Cu
زنگنم
Mn
نهآ
Fe
EC
(dS m
-1)
هصخشم
Characteristic
(mg kg
-1
)
1 19 110 20 275 5000 1.12 ریداقم Amount
7.64
میزینم
Mg
میسلک
Ca
میساتپ
K
رفسف
P
نژورتین
N
یلآ نبرک
Organic C
یلآ داوم
Organic materials
هصخشم
Characteristic
(%)
0.95 2.7 0.4 0.4 1.5 32.9 56.8 ریداقمAmount
لودج4- نهآ دیسکاونان تایصوصخ
Table 4- Nono iron oxide characteristics
تارذ هژیو حطس
specific Surface of particles
تارذ هزادنا نیگنایم
Average particle size (nm)
صولخ
Purity (%)
گنر
Color
تارذونان
Nanoparticles
1-
.g
2
>30 m <30 99
زمرق یردوپ
Red powder
نهآ دیسکاونان
Nano iron oxide
یموتناوک درکلمع
1
، بآ یبلسن یاولتحم و للیفورلک ک اش، ود
هلحرم زا دعب هتفهلگیهد یشیامزآ دحاو ره یلصا طوط زاهلبروط
فداللصت یور رللب یشللش گرللب هعللسوتیهتفا رللثا نتفرللگ رللظن رد اللب
هیشاحییا، هزادناگیری اتسار نیا رد .دش، هدافتلسا اب لیفورلک ک اش
للیفورلک هاگتسد زا( جنلسSPAD-502 )نلپاژ یالتلونیم درلکلمع و
یموللتناوک طللسوت هاگتللسد بناللسرولف فورلکللیل (لدللم OS-30p ،
تکرشOPTI SCIENCES ،رمآیاک) رد ره دحاو امزآیش یدعب زا 15
قدیهق راتیک یطسوت لکیبپاه ی، وصخم رد هلصاف نالمز یتعالس
10-8 حبص هزادناگلیر یدلش (Kheirizadeh Arough, & Seyed
Sharifi, 2018) .هزادنا یاربیریگ اوتحمی بلسنی ،بآ گرلب الهرد
وفیلاهی مولآینیمو یل اد کیهساهی تسلاپیکی و وری ی رارق هداد
هدشو هب امزآیهاگش لقتنم و اب هدافتسا زا هطبار پیداهنش ولوپوتسوک ی
نارالکمه و (Kostopoulou, Barbayiannis, & Basile, 2010 )
رادقم نآنییعت دش.
(1) RWC = (FW -DW)/(TW -DW) ×100
،نآ رد هکRWC :ن یاوتحمیبس آ،بFW :رلت نزو،TW : نزو
امآو هتفای DW :تسا کش نزو. زااجنآ هکبسانم ارمم نیرت
هیگ یبانمرا یایبینام ، رلحیم رگیهد رسا، رناماور نلیا رد
هتوب هلحرمهب هشیر هارمه هب نادلگ ره یاه بپ و هدش ادج لماک روط
تسش زاوهشیر یوشاه، هرگ نزو و دادعت نوآ رد یرلیگرارق زا دلعب اه
هب تدم48 یامد رد تعاس°5±70 شرامش ( دلشNamvar et al.,
2011, .) هب نییعت روظنمیازجا رپ هناد ندش، 14 لیکلشت زا بپ زور
فلاغ رلثا نتفرلگ رظن رد اب یشیامزآ دحاو ره یلصا طوط ل اد رد
1- راللک رثکادللح اللی یموللتناوک درللکلمعآ متللسیسوتف یموللتناوک ییII تبللسن زا
( رثکادح بناسرولف هب ریغتم بناسرولفmF/v(F هبیم تسد.دیآ
هیشاحهتوب یدادعت یا لن الب و بالختنا تل اونکی و هباشم رهاا هب
تملاع یگنر .دش یراذگ ینامز لصاوف رد کلی زور جنپ ره رد و رالب
هنومن لحارم زا هلحرم رهیرادرب، هس هتوب ت اونکی رهاا هب و هباشم
هتوب زاتملاع یاهیراذگهدش، هب لاقتنا زا بپ و باختناامزآ ،هاگلشی
ادتباهناد اه فلاغ زادش ادجپس و ه هبساحم زا رذب کت کش نزو ب
دروآرلب رذلب دادلعت هب لک کش نزو دلش(Ronanini, Savin, &
Hal, 2004.) یارب ربآ ریسفت و درویازجا رپ هب طوبرم هلناد ندش، زا
هللکت ود یللط نویللسرگر لدللم کللییا هللیور اللساربDUD و
لمعلاروتسدProc Nlin مرن رازفاSAS هبرلیز ترولص هدافتلسادلش
(Soltani, 1998.)
(2 ) ????????????={
�+�??????
0
�+�??????
??????<??????0
??????>??????0
،نآ رد هکGW: ،هناد نزو t: نامز، b: تعرسندلش رپ ،هلناد0t:
رپ هرود نایاپ و هناد ندشa: لدلم نیا .تسا أدبم زا ضرع، تارلییغت
یم کیکفت هلحرم ود هب ار نامز هب تبسن هناد نزو:دلنک لوا هللحرم
رپ یط هلحرم تقیقح رد هک هب ندیسر ات هناد نزو ،تسا هناد ندش
نامز رد دو ریداقم رثکادح0t یلنزو یگدیلسر نالمز تلقیقح رد هک
هب ،تسایم ادیپ شیازفا یط تروص نیا رد نویسرگر ط بیش .دنک
( هلحرم0t‹ tرپ تعرس ) یم ناشن ار هناد ندش نلیا شزارلب الب .دلهد
هداد هیلک رب لدماه، رپ مهم رتماراپ ود ادتبا رپ تعرس ینعی هناد ندش
( هناد ندشb( ینزو یگدیسر نامز و )0tب )ه رادلقم بپس و هدمآ تسد
یددع0t هطبار مود تمسق رد(2) رارق و دش هدادGW هلناد نزو هلک
هبساحم تساشیارب .د هرود نییعترثؤم ندلش رپ هلطبار زا هلناد(3 )
دش هدافتسا (Ellis & Pieta-Filho, 1992 .)
(3 ) EFP=MGW/GFR
،نآ رد هک EFP: هرودرثؤم ندش رپ هناد )زور( ،MGW: رثکادلح
هناد نزویلیم( )مرگ وGFR: تعرسندش رپ هنادیلیم( )زور رد مرلگ
سید رشیف ی وسید رش یفی، لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآ ریثأتهدننکشنت یاه یمرو(تسوپمک، کیمویه دیسا... 97
تسا. هتوب رد فلاغ دادعت و فلاغ رد هناد دادعت دروارب یارب طوط زا
هیشاح رثا تیاعر اب یشیامزآ دحاو ره یلصایا، و تلشادرب هتوب شش
نآ نیگنایم اههبناونع هداد هیزجت رد تفص نآ شزرا .دلش هدافتسا اه
هناد درکلمع اب لداعم یحطس زا تشادرب5/0 یلصا طوط زا مبرمرتم
هیشاح رثا فذح زا دعب ترک ره هلناد نژورلتین یاوتحم .دش دروآرب یا
هب بیرلض رد برض اب و نییعت لادلجک شور25/6، نی تورلپ دلصرد
دش نییعت هناد .(Bakshi Moghadam, Mortazavi, Milani, &
.(Hashemi, 2015 هداد هیزجت یاربمرن زا اهرازفا SAS هخسن 1/9
و یارب زا اهرادومن مسرExcel نیگنایم هسیاقم یارب و نولمزآ زا اله
LSD .دش هدافتسا دصرد جنپ لامتحا حطس رد
ثحب و جیاتن
هلک داد ناشن بنایراو هیزجت جیاتنمهرلبشنک لیدعتهدلننک یاه
( شنتیمروتسوپمک، کلیمویه دیلسا نلهآ دیلسکاونان و حوطلس و )
رب یرایبآ یمامتیازجا ندش رپ هناد نزو رثکادح دننامه( هناد، تعرس
ندش رپ، هرود و هرود لوطرثؤم کلی لالمتحا حطس رد )هناد ندش رپ
یلنعم دلصرد جنلپ لالمتحا حطس رد هناد درکلمع رب و دصرد دلش راد
( لودج5لیدعت یلصا تارثا .)هدننک و للیفورلک ک اش رب شنت یاه
یلنعم دلصرد کلی لامتحا حطس رد بآ یبسن یاوتحمدلش راد، یللو
یموتناوک درکلمع یلصا تارثا تحتریثأت یلمرو حوطس رد تلسوپمک
لولحم و دصرد کی لامتحا حطس اب یشاپکیمویه دیسا دیلسکاونان و
دللصرد جنللپ لاللمتحا حطللس رد نللهآ یللنعم یلللصا تارللثا .دللش راد
یمرولولحم و تسوپمک اب یشاپکیمویه دیسا رثا و نهآ دیسکاونان و
هرلگ کش نزو رب لماع ود نیا یرامیت بیکرت، لالعف هرلگ دادلعت،
جنلپ و کلی لالمتحا حطلس رد لاعف هرگ دصرد و لاعفریغ هرگ دادعت
ینعم دصردلیدعت یلصا تارثا .دش رادهدننک فلاغ دادعت رب شنت یاه
یلنعم دصرد کی لامتحا حطس رد نی تورپ یاوتحم و هتوب رد دلش راد
( لودج5 .)
لودج5- سنایراو هیزجتریثأت یمرولولحم و تسوپمک یشاپکیمویه دیسا رب نهآ دیسکاونان ویازجا ندش رپ هناد، ّمک درکلمع یخرب و یفیک و ی
یلیمکت یرایبآ و مید طیارش رد دوخن تافص
Table 5- Analysis of variance of the effects of vermicompost, nano iron oxide and humic acid on grain filling components,
quantitative and qualitative yield and some traits of chickpea under rainfed and supplementary irrigation
عبانم رییغت
S.O.V
هجرد
یدازآ
df
Mean squares تاعبرم نیگنایم
هرگ دادعت
لاعف
NAN
کشخ نزو
هرگ
NDW
دصرد
لاعف هرگ
PAN
هرگ دادعت
لاعفریغ
NIN
صخاش
لیفورلک
SPAD
درکلمع
یموتناوک
FV/FM
یاوتحم
بآ یبسن
RWC
نزو رثکادح
هناد
MGW
کولب R 2 4.23 * 108.7 ** 112.1** 5.7 ** 75.3** 0.08** 411.81** 0.0093**
Iیرایبآ 1 2.26ns 0.91 ns 23.98 0.259 ns 778.8** 0.515** 1150** 0.0078**
تسوپمک یمرو V 2 17.63** 938.4** 934.3** 39.9** 303.5** 0.206** 277.2** 0.00511**
M کیمویه دیسا و نهآ 3 225** 6115 ** 5842.7** 103.5** 27.94** 0.0119* 81.59** 0.0123**
V × I 2 0.95 ns 4.04 ns 4.53 1.01 ns 0.393 ns 0.0026 ns 0.569 ns 0.00307**
I × M 3 1.04 ns 24.2 ns 4.85 1.12 ns 1.027 ns 0.00021 ns 0.355 ns 0.00075ns
M × V 6 2.77* 43.7 ** 38.66** 3.46** 0.208ns 0.000054 ns 3.61 ns 0.00467**
V × I × M 6 0.58 4.6 ns 1.79 0.237 ns 0.585 ns 0.000068 ns 0.54 ns 0.00306*
اط Erro 46 0.93 12.3 7.46 0.596 1.82 0.003 18.48 0.00022
تارییغت بیرض دصرد
C.V (%)
- 10 5.8 4.6 12.5 3.8 8.3 6.1 6.4
ns** و * ،: هبینعمریغ بیترتینعم و راددصرد کی و جنپ لامتحا حطس رد راد
NAN لاعف هرگدادعت ،PAN :لاعف هرگ دصرد ،NIN لاعفریغ هرگ دادعت : ،SPAD : لیفورلک ک اش ،FV/FM یموتناوک درکلمع : ،RWC :بآ یبسن یاوتحم،NDW : نزو
هرگ کش ،MGW هناد نزو رثکادح :
ns, * and **: are non-significant, significant at P≤0.05 and P≤0.01, respectively.
I: Irrigation; V: Vermicompust; M: foliar application of humic acid and nano iron oxide; NAN: number of active noudules; NDW:
noudules dry weight; PAN: percentage of active noudles; NIN: number of inactive noudules; SPAD: cholorophyll index; FV/FM:
quantum yield; RWC: relative water content; MGW: maximum of grain weight
تسا. هتوب رد فلاغ دادعت و فلاغ رد هناد دادعت دروارب یارب طوط زا
هیشاح رثا تیاعر اب یشیامزآ دحاو ره یلصایا، و تلشادرب هتوب شش
نآ نیگنایم اههبناونع هداد هیزجت رد تفص نآ شزرا .دلش هدافتسا اه
هناد درکلمع اب لداعم یحطس زا تشادرب5/0 یلصا طوط زا مبرمرتم
هیشاح رثا فذح زا دعب ترک ره هلناد نژورلتین یاوتحم .دش دروآرب یا
هب بیرلض رد برض اب و نییعت لادلجک شور25/6، نی تورلپ دلصرد
دش نییعت هناد .(Bakshi Moghadam, Mortazavi, Milani, &
.(Hashemi, 2015 هداد هیزجت یاربمرن زا اهرازفا SAS هخسن 1/9
و یارب زا اهرادومن مسرExcel نیگنایم هسیاقم یارب و نولمزآ زا اله
LSD .دش هدافتسا دصرد جنپ لامتحا حطس رد
ثحب و جیاتن
هلک داد ناشن بنایراو هیزجت جیاتنمهرلبشنک لیدعتهدلننک یاه
( شنتیمروتسوپمک، کلیمویه دیلسا نلهآ دیلسکاونان و حوطلس و )
رب یرایبآ یمامتیازجا ندش رپ هناد نزو رثکادح دننامه( هناد، تعرس
ندش رپ، هرود و هرود لوطرثؤم کلی لالمتحا حطس رد )هناد ندش رپ
یلنعم دلصرد جنلپ لالمتحا حطس رد هناد درکلمع رب و دصرد دلش راد
( لودج5لیدعت یلصا تارثا .)هدننک و للیفورلک ک اش رب شنت یاه
یلنعم دلصرد کلی لامتحا حطس رد بآ یبسن یاوتحمدلش راد، یللو
یموتناوک درکلمع یلصا تارثا تحتریثأت یلمرو حوطس رد تلسوپمک
لولحم و دصرد کی لامتحا حطس اب یشاپکیمویه دیسا دیلسکاونان و
دللصرد جنللپ لاللمتحا حطللس رد نللهآ یللنعم یلللصا تارللثا .دللش راد
یمرولولحم و تسوپمک اب یشاپکیمویه دیسا رثا و نهآ دیسکاونان و
هرلگ کش نزو رب لماع ود نیا یرامیت بیکرت، لالعف هرلگ دادلعت،
جنلپ و کلی لالمتحا حطلس رد لاعف هرگ دصرد و لاعفریغ هرگ دادعت
ینعم دصردلیدعت یلصا تارثا .دش رادهدننک فلاغ دادعت رب شنت یاه
یلنعم دصرد کی لامتحا حطس رد نی تورپ یاوتحم و هتوب رد دلش راد
( لودج5 .)
لودج5- سنایراو هیزجتریثأت یمرولولحم و تسوپمک یشاپکیمویه دیسا رب نهآ دیسکاونان ویازجا ندش رپ هناد، ّمک درکلمع یخرب و یفیک و ی
یلیمکت یرایبآ و مید طیارش رد دوخن تافص
Table 5- Analysis of variance of the effects of vermicompost, nano iron oxide and humic acid on grain filling components,
quantitative and qualitative yield and some traits of chickpea under rainfed and supplementary irrigation
عبانم رییغت
S.O.V
هجرد
یدازآ
df
Mean squares تاعبرم نیگنایم
هرگ دادعت
لاعف
NAN
کشخ نزو
هرگ
NDW
دصرد
لاعف هرگ
PAN
هرگ دادعت
لاعفریغ
NIN
صخاش
لیفورلک
SPAD
درکلمع
یموتناوک
FV/FM
یاوتحم
بآ یبسن
RWC
نزو رثکادح
هناد
MGW
کولب R 2 4.23 * 108.7 ** 112.1** 5.7 ** 75.3** 0.08** 411.81** 0.0093**
Iیرایبآ 1 2.26ns 0.91 ns 23.98 0.259 ns 778.8** 0.515** 1150** 0.0078**
تسوپمک یمرو V 2 17.63** 938.4** 934.3** 39.9** 303.5** 0.206** 277.2** 0.00511**
M کیمویه دیسا و نهآ 3 225** 6115 ** 5842.7** 103.5** 27.94** 0.0119* 81.59** 0.0123**
V × I 2 0.95 ns 4.04 ns 4.53 1.01 ns 0.393 ns 0.0026 ns 0.569 ns 0.00307**
I × M 3 1.04 ns 24.2 ns 4.85 1.12 ns 1.027 ns 0.00021 ns 0.355 ns 0.00075ns
M × V 6 2.77* 43.7 ** 38.66** 3.46** 0.208ns 0.000054 ns 3.61 ns 0.00467**
V × I × M 6 0.58 4.6 ns 1.79 0.237 ns 0.585 ns 0.000068 ns 0.54 ns 0.00306*
اط Erro 46 0.93 12.3 7.46 0.596 1.82 0.003 18.48 0.00022
تارییغت بیرض دصرد
C.V (%)
- 10 5.8 4.6 12.5 3.8 8.3 6.1 6.4
ns** و * ،: هبینعمریغ بیترتینعم و راددصرد کی و جنپ لامتحا حطس رد راد
NAN لاعف هرگدادعت ،PAN :لاعف هرگ دصرد ،NIN لاعفریغ هرگ دادعت : ،SPAD : لیفورلک ک اش ،FV/FM یموتناوک درکلمع : ،RWC :بآ یبسن یاوتحم،NDW : نزو
هرگ کش ،MGW هناد نزو رثکادح :
ns, * and **: are non-significant, significant at P≤0.05 and P≤0.01, respectively.
I: Irrigation; V: Vermicompust; M: foliar application of humic acid and nano iron oxide; NAN: number of active noudules; NDW:
noudules dry weight; PAN: percentage of active noudles; NIN: number of inactive noudules; SPAD: cholorophyll index; FV/FM:
quantum yield; RWC: relative water content; MGW: maximum of grain weight
98 دلج ،ناریا یعارز یاهشهوژپ هیرشن23 هرامش ،1 ،راهب 1404
لودج همادا5- سنایراو هیزجت ریثأت یمرولولحم و تسوپمک یشاپکیمویه دیسا رب نهآ دیسکاونان ویازجا ندش رپ هناد، ّمک درکلمع و یفیک و ی
یلیمکت یرایبآ و مید طیارش رد دوخن تافص یخرب
Continued Table 5- Analysis of variance of the effects of vermicompost, nano iron oxide and humic acid on grain filling
components, quantitative and qualitative yield and some traits of chickpea under rainfed and supplementary irrigation
Continue
رییغت عبانم
S.O.V
هجرد
یدازآ
df
تاعبرم نیگنایم
Mean squares
رپ هرود لوط
هناد ندش
GFP
رپ تعرس
هناد ندش
GFR
هرودرثؤم رپ
هناد ندش
EGFP
رد هناد
فلاغ
NGP
رد فلاغ
هتوب
NPP
درکلمع
هناد
GY
یاوتحم
نیئتورپ
PC
کولب (R) 2 99.43** 0.000021** 41.62** 0.076 ns 1.41ns 23892.2** 24.4**
(I)یرایبآ 1 36.07** 0.0000092** 50.01** 0.12 ns 235.9** 90212.6** 37.8**
تسوپمک یمرو (V) 2 28.54** 0.000004 ** 12.15** 0.003 ns 97.9** 55772.7** 64.5**
(M) و نهآ کیمویه دیسا 3 47.04** 0.000006** 17.8** 0.054 ns 116.3** 78771.1** 68.6**
V × I 2 20.81** 0.000003** 1.244* 0.025 ns 1.29ns 1583.8** 0.1ns
I × M 3 12.98** 0.000001 ** 1.79* 0.025 ns 1.04ns 367.1ns 1.5 ns
M × V 6 12.15** 0.0000022** 1.17* 0.023 ns 0.58ns 1328** 0.16 ns
V × I × M 6 10.36** 0.00000187** 0.918* 0.025 ns 0.074ns 624.5* 0.13 ns
اط Erro 46 1.93 0.0000003 0.429 0.039 2.55 255.6 1.52
تارییغت بیرض دصرد
C.V (%)
- 4.3 4.4 3.2 8.4 10.5 12.1 7.1
ns** و * ،: هبینعمریغ بیترتینعم و راد دصرد کی و جنپ لامتحا حطس رد راد
PC: نی تورپ یاوتحم ،NPP: هتوب رد فلاغ دادعت ، NGP: فلاغ رد هناد دادعت ،EGFP: هناد ندشرپ رثؤم هرود ،GFR: هناد ندشرپ تعرس ، GFP: هناد ندش رپ هرود لوط ،
GY: هناد درکلمع
ns, * and **: are non-significant, significant at P≤0.05 and P≤0.01, respectively.
GFP: grain filling period; GFR: grain filling rate; EGFP: effective grain filling period; NGP: number of grain per plant; NPP: number
of pod per plant; GY: grain yield; PC: protein content
هرگلاعف هرگ دادعت( ییاز، هرررگ دادعتلاررعفریغ، نزو
:)لاعف هرگ دصرد و هرگ کشخ فللتخم حوطلس یللصا تارلثا
یمروتسوپمک، لولحم و نهآ دیسکاونان اب یشاپکلیمویه دیسا رلثا و
لاعف هرگ دادعت رب لماع ود نیا یرامیت بیکرت، هرلگ دادعتلالعفریغ،
دصرد جنپ و کی لامتحا حطس رد لاعف هرگ دصرد و هرگ کش نزو
ینعم( دلش راد لودلج5یلمرو فللتخم حوطلس نیلب رد .)تلسوپمک،
هرگ دادعت نیرتشیبلاعفریغ (4/7 لاعفریغ هرگهلب رد )هلتوب رله یازا
یمرو دربراک مدع تلاح( نآ نیرتمک و تسوپمک9/4 ددعهلب رله یازا
یمرو دربراک زا حطس نیرتلااب رد )هتوبب تسوپمک ه( دمآ تسد لودلج
6لوللحم رد زلین یهبالشم دنور .) و نلهآ دیلسکاونان الب یلشاپ دیلسا
کیمویه تسد هب هب .دمآیروط هرلگ دادعت نیرتلااب هکلالعفریغ (هلن
ددعهب و نهآ دیسکاونان دربراک مدع رد )هتوب ره یازاکیمویه دیسا و
( نآ نیرتمک4/3 ددعهبلولحم رد )هتوب ره یازاوت یشاپأ دیسکاونان م
و نهآکیمویه دیسا تسد هب ( دمآ لودلج6 رلثا نیگنالیم هلسیاقم .)
یمرو دربراک یرامیت بیکرتلولحم و تسوپمک نهآ دیسکاونان اب یشاپ
وکیمویه دیسا ( لاعفریغ هرگ دادعت نیرتشیب هک داد ناشن4/11 ددع
هبیلمرو دربراک مدع رد )هتوب ره یازا و نلهآ دیلسکاونان و تلسوپمک
کیمویه دیسا تسد هب زا ییلاالب ریدالقم دربراک اب هسیاقم رد هک دمآ
یمرولولحم و تسوپمکیشاپ مأوت و نهآ دیسکاونانکلیمویه دیسا زا
شیازفا8/2 ( دوب رادرو رب یربارب لودج7لاعف هرگ دادعت نیرتشیب .)،
هب( لاعف هرگ دصرد و هرگ کش نزو بیترت5/10 هتوب رد هرگ، 4/66
یلللیم و هللتوب رد مرللگ3/65 زا ییلااللب ریداللقم دربراللک رد )دللصرد
یمرو تسوپمکتسد هب هب نآ دربراک مدع اب هسیاقم رد هک دمآ بلیترت
شیازللفا زا20، 1/23 و4/6 نیللنچمه .دوللب رادرولل رب یدللصرد
لولحموت یشاپأ و نهآ دیسکاونان مکیمویه دیسا شیازفا زاهلب بیترت
7/1، 21/1 و2/1 لاعف هرگ دادعت یربارب، دلصرد و هرلگ کلش نزو
( دوب رادرو رب دهاش حطس اب هسیاقم رد لاعف هرگ لودلج6 هلسیاقم .)
نیگنایم هک داد ناشن اه مأوت دربراکیمرولولحم و تسوپمک الب یلشاپ
و نهآ دیسکاونانکلیمویه دیسا، ( لالعف هرلگ دادلعت8/2 )رلبارب، نزو
( هرگ کش 45 ( لاعف هرگ دصرد و )دصرد3/2 الب هسیاقم رد ار )ربارب
یلمرو دربراک مدع( دهاش حطس و نلهآ دیلسکاونان و تلسوپمک دیلسا
کیمویه( داد شیازفا ) لودج7 .)هبیم رظن دسر هک یالمد ندولب لااب
رب مکاح تلاوزن یمک و هایگ یدشر هرود لوط رد طیحمملید طیارش
( لودج2) هبلیلد شهاک ( یمولتناوک درلکلمع و لیفورلک لودلج6)،
شهاک نمض دادلعت شهالک بلجوم ،لوللحم داولم ممجت و زتنسوتف
هرگ یاههرگ دادعت شیازفا و لاعفلالعفریغ یاه یلم هلشیر رددولش،
لودج همادا5- سنایراو هیزجت ریثأت یمرولولحم و تسوپمک یشاپکیمویه دیسا رب نهآ دیسکاونان ویازجا ندش رپ هناد، ّمک درکلمع و یفیک و ی
یلیمکت یرایبآ و مید طیارش رد دوخن تافص یخرب
Continued Table 5- Analysis of variance of the effects of vermicompost, nano iron oxide and humic acid on grain filling
components, quantitative and qualitative yield and some traits of chickpea under rainfed and supplementary irrigation
Continue
رییغت عبانم
S.O.V
هجرد
یدازآ
df
تاعبرم نیگنایم
Mean squares
رپ هرود لوط
هناد ندش
GFP
رپ تعرس
هناد ندش
GFR
هرودرثؤم رپ
هناد ندش
EGFP
رد هناد
فلاغ
NGP
رد فلاغ
هتوب
NPP
درکلمع
هناد
GY
یاوتحم
نیئتورپ
PC
کولب (R) 2 99.43** 0.000021** 41.62** 0.076 ns 1.41ns 23892.2** 24.4**
(I)یرایبآ 1 36.07** 0.0000092** 50.01** 0.12 ns 235.9** 90212.6** 37.8**
تسوپمک یمرو (V) 2 28.54** 0.000004 ** 12.15** 0.003 ns 97.9** 55772.7** 64.5**
(M) و نهآ کیمویه دیسا 3 47.04** 0.000006** 17.8** 0.054 ns 116.3** 78771.1** 68.6**
V × I 2 20.81** 0.000003** 1.244* 0.025 ns 1.29ns 1583.8** 0.1ns
I × M 3 12.98** 0.000001 ** 1.79* 0.025 ns 1.04ns 367.1ns 1.5 ns
M × V 6 12.15** 0.0000022** 1.17* 0.023 ns 0.58ns 1328** 0.16 ns
V × I × M 6 10.36** 0.00000187** 0.918* 0.025 ns 0.074ns 624.5* 0.13 ns
اط Erro 46 1.93 0.0000003 0.429 0.039 2.55 255.6 1.52
تارییغت بیرض دصرد
C.V (%)
- 4.3 4.4 3.2 8.4 10.5 12.1 7.1
ns** و * ،: هبینعمریغ بیترتینعم و راد دصرد کی و جنپ لامتحا حطس رد راد
PC: نی تورپ یاوتحم ،NPP: هتوب رد فلاغ دادعت ، NGP: فلاغ رد هناد دادعت ،EGFP: هناد ندشرپ رثؤم هرود ،GFR: هناد ندشرپ تعرس ، GFP: هناد ندش رپ هرود لوط ،
GY: هناد درکلمع
ns, * and **: are non-significant, significant at P≤0.05 and P≤0.01, respectively.
GFP: grain filling period; GFR: grain filling rate; EGFP: effective grain filling period; NGP: number of grain per plant; NPP: number
of pod per plant; GY: grain yield; PC: protein content
هرگلاعف هرگ دادعت( ییاز، هرررگ دادعتلاررعفریغ، نزو
:)لاعف هرگ دصرد و هرگ کشخ فللتخم حوطلس یللصا تارلثا
یمروتسوپمک، لولحم و نهآ دیسکاونان اب یشاپکلیمویه دیسا رلثا و
لاعف هرگ دادعت رب لماع ود نیا یرامیت بیکرت، هرلگ دادعتلالعفریغ،
دصرد جنپ و کی لامتحا حطس رد لاعف هرگ دصرد و هرگ کش نزو
ینعم( دلش راد لودلج5یلمرو فللتخم حوطلس نیلب رد .)تلسوپمک،
هرگ دادعت نیرتشیبلاعفریغ (4/7 لاعفریغ هرگهلب رد )هلتوب رله یازا
یمرو دربراک مدع تلاح( نآ نیرتمک و تسوپمک9/4 ددعهلب رله یازا
یمرو دربراک زا حطس نیرتلااب رد )هتوبب تسوپمک ه( دمآ تسد لودلج
6لوللحم رد زلین یهبالشم دنور .) و نلهآ دیلسکاونان الب یلشاپ دیلسا
کیمویه تسد هب هب .دمآیروط هرلگ دادعت نیرتلااب هکلالعفریغ (هلن
ددعهب و نهآ دیسکاونان دربراک مدع رد )هتوب ره یازاکیمویه دیسا و
( نآ نیرتمک4/3 ددعهبلولحم رد )هتوب ره یازاوت یشاپأ دیسکاونان م
و نهآکیمویه دیسا تسد هب ( دمآ لودلج6 رلثا نیگنالیم هلسیاقم .)
یمرو دربراک یرامیت بیکرتلولحم و تسوپمک نهآ دیسکاونان اب یشاپ
وکیمویه دیسا ( لاعفریغ هرگ دادعت نیرتشیب هک داد ناشن4/11 ددع
هبیلمرو دربراک مدع رد )هتوب ره یازا و نلهآ دیلسکاونان و تلسوپمک
کیمویه دیسا تسد هب زا ییلاالب ریدالقم دربراک اب هسیاقم رد هک دمآ
یمرولولحم و تسوپمکیشاپ مأوت و نهآ دیسکاونانکلیمویه دیسا زا
شیازفا8/2 ( دوب رادرو رب یربارب لودج7لاعف هرگ دادعت نیرتشیب .)،
هب( لاعف هرگ دصرد و هرگ کش نزو بیترت5/10 هتوب رد هرگ، 4/66
یلللیم و هللتوب رد مرللگ3/65 زا ییلااللب ریداللقم دربراللک رد )دللصرد
یمرو تسوپمکتسد هب هب نآ دربراک مدع اب هسیاقم رد هک دمآ بلیترت
شیازللفا زا20، 1/23 و4/6 نیللنچمه .دوللب رادرولل رب یدللصرد
لولحموت یشاپأ و نهآ دیسکاونان مکیمویه دیسا شیازفا زاهلب بیترت
7/1، 21/1 و2/1 لاعف هرگ دادعت یربارب، دلصرد و هرلگ کلش نزو
( دوب رادرو رب دهاش حطس اب هسیاقم رد لاعف هرگ لودلج6 هلسیاقم .)
نیگنایم هک داد ناشن اه مأوت دربراکیمرولولحم و تسوپمک الب یلشاپ
و نهآ دیسکاونانکلیمویه دیسا، ( لالعف هرلگ دادلعت8/2 )رلبارب، نزو
( هرگ کش 45 ( لاعف هرگ دصرد و )دصرد3/2 الب هسیاقم رد ار )ربارب
یلمرو دربراک مدع( دهاش حطس و نلهآ دیلسکاونان و تلسوپمک دیلسا
کیمویه( داد شیازفا ) لودج7 .)هبیم رظن دسر هک یالمد ندولب لااب
رب مکاح تلاوزن یمک و هایگ یدشر هرود لوط رد طیحمملید طیارش
( لودج2) هبلیلد شهاک ( یمولتناوک درلکلمع و لیفورلک لودلج6)،
شهاک نمض دادلعت شهالک بلجوم ،لوللحم داولم ممجت و زتنسوتف
هرگ یاههرگ دادعت شیازفا و لاعفلالعفریغ یاه یلم هلشیر رددولش،
سید رشیف ی وسید رش یفی، لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآ ریثأتهدننکشنت یاه یمرو(تسوپمک، کیمویه دیسا... 99
هکارچ رثا ردیبآ تیدودحم، زتنلسوتف زا لصاح داوم و زتنسوتف نازیم
یم شهاکی رد و لوللحم داولم ملمجت شهالک بلجوم رلما نیا و دبا
هجیتن، هرگ تیلاعف شهاکتیبثت یاههدننک یم هشیر رد نژورتین.دوش
طللسوت زللین یهباللشم جیاللتن یلللضفلاوباناراللکمه و(Abolfazli,
Alikani, & Rejali, 2017) نیا رب ینبم هکتیدودحم هب یبآ للیلد
رصانع و بآ بذج هب یسرتسد شهاک شهاک وزتنسوتف نازیم، ریثأت
هرگ لیکشت رب یفنم ییازدراد، .تسا هدش شرازگ یم رظن هب هتبلادسر
هک تلع مدعریثأتهرگ اب طبترم تافص یریذپ هرلگ دادعت زا معا( ییاز
لاعف، هرلگ دادلعتلالعفریغ، )لالعف هرلگ دلصرد و هرلگ کلش نزو
بههطساو هلحرم رد یلیمکت یرایبآ ماجنالگیهد للیلد نلیا هب دیاش
هرلگ لیکشت و لماکت جوا هک دشاب هدوب رد دولخن دلننام یتالبوبح رد
هللحرمللگیهد تلسا Namvar et al., 2011) ) نولچ ویبالیزرا
هرگ هلحرم رد ییازلگیهد تسا هدوب، زانیاور یللیمکت یرالیبآ ماجنا
هرگ نآ زا لبق هک یدشر هلحرم نیا رد للماکت یرثکادح هلحرم هب اه
هدیسر دو لیکشت ودنا، ینعم رثا تسا هتسناوتن تافلص نلیا رب یراد
دشاب هتشاد، یلاحرد¬هک یلمرو دربرالک و تلشاک نالمز رد تلسوپمک
لولحم و یلشیور دلشر للحارم رد کیمویه و نهآ دیسکاونان اب یشاپ
زا لبقلگیهد، هرلگ رلب للماوع نلیا رلثا ات تسا هدش بجومیلیاز،
ینعم( دوش راد لودج5)، نیازاور یم رظن هبدسر هک دیلسکاونان دربراک
و نهآکیمویه دیسا مک رلصانع بذلج لیهلست هب کمک اب فرلصم
هلب نلهآ دلننام رلصنع ناولنعرثؤلم للیفورلک زتنلس رد(Goos &
Johnson, 2000 ،) و یمرو زا ییلاالب ریدالقم ندولب اراد اب تسوپمک
میزینم، ( نژورتین و رفسف لودج3 و )رثؤم شیازفا و لیفورلک زتنس رد
( لیفورلک ک اش لودج6)، یرادلهگن ناولت زا یرادرول رب نینچمه
و کا رد بآ یلااب( بآ یبلسن یاوتحم شیازفا لودلج6 نازلیم ،)
و هداد شیازفا ار زتنسوتف نآ مبت هب دوبهب بجوم دنیارفهرگییاز هدش
( تسا لودج6 و7).
:یموررتناوک درکلمع و لیفورلک صخاش نیگنالیم هلسیاقم
هک داد ناشن لیفورلک ک اش رب یسررب دروم یاهروتکاف یلصا تارثا
هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ رد ک الش نیا رادقم نیرتشیبللگیهد
(9/45)، یمرو یلااب ریداقم دربراک( تلسوپمک2/43لوللحم و ) یلشاپ
وتأ اب نهآ دیسکاونان مکیمویه دیسا (03/41 )تلسد هلب رد هلک دلمآ
مید طیارش اب هسیاقم، یمرو دربراک مدعتسوپمک و و نلهآ دیسکاونان
کیمویه دیسا، هب شیازفا زا بیترت29، 6/19 و6/7 رادرو رب یدصرد
( دوب لودج6لولحم فلتخم حوطس نیب رد هتبلا .)یشاپ، دربرالک نیلب
نهآ دیسکاونان اب مأوت دربراکدیسکاونان و نهآکیمویه دیسا فلاتل ا
ینعم یرامآ دصرد کی لامتحا حطس رد یراد رظن زا لیفورلک ک اش
( تشادن دوجو لودج6.) ندوبلااب ( یوج تلاوزن یمک و امد لودج2 )
هب دیدشت لیلدمید طیارش رد یبآ تیدودحم زا یشان تارثا، یلم دلناوت
هیجوتهدننک رد ملید طیارلش رد للیفورلک ک الش شهالک زا یشخب
یم رظن هب .دشاب یلیمکت یرایبآ اب هسیاقم دلسر هلک یلبآ تیدودلحم
ملید طیارش زا یشان دیدلشت و زلایفورللک میزلنآ تلیلاعف شیازلفا الب
یلم و هدلش لیفورلک زتنسویب زا منام ،نآ هیزجت تعرس نازلیم دلناوت
ار لیفورلکهب دلهد شهالک یریگمشچ نازیم (Jiao, Chen & Yi,
(2010 گرلب للیفورلک ک الش شهاک رب ینبم زین یهباشم جیاتن .
هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ مالجنا الب هسیاقم رد مید طیارش رد دوخن
لگیهد نارگلشهوژپ طسوت رلگید( تلسا هدلش شرازلگBarzali,
Nasri, & Karimifar, 2016 .)شخب رلگیدی زاشیازلفا ک الش
لیفورلکیمرو دربراک ردیم تسوپمک دناوتهبیور رلصانع دوجو لیلد،
میزینم، ( نآ رد دوجوم نژورتین و نهآ لودج3 رلصانع زا هلک دلشاب )
یلم بولسحم لیفورلک زتنس رد یساسا نارالکمه و نلسینو ت .دنولش
(Theunissen et al., 2010 و نلهآ تلظلغ ندولب لاالب زین )ریالس
و دوجوم رصانعرثؤلم یلمرو رد یللصا للیلاد زا یلکی ،ار تلسوپمک
نفادلف هدالتفا .دندرک شرازگ لیفورلک ک اش شیازفا، درلف یلنیما،
داژن یدارم و ینادهب ناراکمه و (Oftadeh Fadafen, Aminifard,
Behdani, & Moradinezhad, 2018 ) دنتلشاد رالهاا هلک دربرالک
یللمرو للیرط زا تللسوپمک دوللبهب دللیلوت و کالل یللبورکیم تللیلاعف
میظنتهدننکاهی بذلج هب کمک زین و تادوجوم نیا طسوت هایگ دشر
شیازللفا بللجوم ،ییاذللغ رللصانعک اللش .دللش لللیفورلک یلل رب
نارگشهوژپ دنتشاد راهاا ریظن یلآ یاهدوک دربراک هککیمویه دیسا
هب زینهب ییاذغ رصانع هب یسرتسد شیازفا لیلد ای و ،نژورتین وص
رفلسف و میزلینم بذلج دولبهب هب کمک، للیفورلک شیازلفا بلجوم
یم( دنوشNikbakht et al., 2008) .
یلنعم زین یموتناوک درکلمع رب یسررب دروم یاهرامیت رثا.دولب راد
هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ رد یمولتناوک درکلمع نیرتشیبللگیهد
(78/0)، یللمرو راللتکه رد نللت تللشه دربراللک( تللسوپمک78/0 و )
لولحموت یشاپأ اب نهآ دیسکاونان مکیمویه دیسا (72/0 )هبتسد دمآ
مید طیارش اب هسیاقم رد هک، یلمرو دربراک مدعتلسوپمک، دیلسکاونان
و نهآکلیمویه دیسا هلب شیازلفا زا بلیترت8/27، 30 و9 یدلصرد
( دوب رادرو رب لودج6لولحم فلتخم حوطس نیب رد نمض رد .)یشاپ،
ینعم یرامآ فلات ا دربرالک نیلب دلصرد کلی لامتحا حطس رد یراد
اب نهآ دیسکاونان مأوت دربراک و نهآ دیسکاونانکلیمویه دیسا رلظن زا
( تشادن دوجو لیفورلک ک اش لودج6 درلکلمع شیازفا زا یشخب .)
هللللحرم رد یللللیمکت یرالللیبآ دربرالللک رد یمولللتناوکللللگیهد و
یمرویم تسوپمک رد یلبآ تیودلحم زا یلشان طیارلش لیدعت اب دناوت
( بآ یبلسن یاولتحم شیازفا و مید تعارز لودلج6 .دلشاب طبترلم )
دنچره هکیموتناوک درکلمع مک هلب تبسن یدایز دودح ات موالقم یلبآ
( تلساYordanov, Velikova & Tsonev, 2003 یکلش یللو ،)
یم بآ هلیزجت هب طوبرم شنکاو رد نورتکلا لاقتنا رد للات ا اب دناوت
رالک و هدرلک کلمک یمولتناوک درلکلمع شهاک هب )لیه شنکاو(آ یی
( دهد شهاک ار کلا زتنسوتف یموتناوکKheirizadeh Arough &
هکارچ رثا ردیبآ تیدودحم، زتنلسوتف زا لصاح داوم و زتنسوتف نازیم
یم شهاکی رد و لوللحم داولم ملمجت شهالک بلجوم رلما نیا و دبا
هجیتن، هرگ تیلاعف شهاکتیبثت یاههدننک یم هشیر رد نژورتین.دوش
طللسوت زللین یهباللشم جیاللتن یلللضفلاوباناراللکمه و(Abolfazli,
Alikani, & Rejali, 2017) نیا رب ینبم هکتیدودحم هب یبآ للیلد
رصانع و بآ بذج هب یسرتسد شهاک شهاک وزتنسوتف نازیم، ریثأت
هرگ لیکشت رب یفنم ییازدراد، .تسا هدش شرازگ یم رظن هب هتبلادسر
هک تلع مدعریثأتهرگ اب طبترم تافص یریذپ هرلگ دادعت زا معا( ییاز
لاعف، هرلگ دادلعتلالعفریغ، )لالعف هرلگ دلصرد و هرلگ کلش نزو
بههطساو هلحرم رد یلیمکت یرایبآ ماجنالگیهد للیلد نلیا هب دیاش
هرلگ لیکشت و لماکت جوا هک دشاب هدوب رد دولخن دلننام یتالبوبح رد
هللحرمللگیهد تلسا Namvar et al., 2011) ) نولچ ویبالیزرا
هرگ هلحرم رد ییازلگیهد تسا هدوب، زانیاور یللیمکت یرالیبآ ماجنا
هرگ نآ زا لبق هک یدشر هلحرم نیا رد للماکت یرثکادح هلحرم هب اه
هدیسر دو لیکشت ودنا، ینعم رثا تسا هتسناوتن تافلص نلیا رب یراد
دشاب هتشاد، یلاحرد¬هک یلمرو دربرالک و تلشاک نالمز رد تلسوپمک
لولحم و یلشیور دلشر للحارم رد کیمویه و نهآ دیسکاونان اب یشاپ
زا لبقلگیهد، هرلگ رلب للماوع نلیا رلثا ات تسا هدش بجومیلیاز،
ینعم( دوش راد لودج5)، نیازاور یم رظن هبدسر هک دیلسکاونان دربراک
و نهآکیمویه دیسا مک رلصانع بذلج لیهلست هب کمک اب فرلصم
هلب نلهآ دلننام رلصنع ناولنعرثؤلم للیفورلک زتنلس رد(Goos &
Johnson, 2000 ،) و یمرو زا ییلاالب ریدالقم ندولب اراد اب تسوپمک
میزینم، ( نژورتین و رفسف لودج3 و )رثؤم شیازفا و لیفورلک زتنس رد
( لیفورلک ک اش لودج6)، یرادلهگن ناولت زا یرادرول رب نینچمه
و کا رد بآ یلااب( بآ یبلسن یاوتحم شیازفا لودلج6 نازلیم ،)
و هداد شیازفا ار زتنسوتف نآ مبت هب دوبهب بجوم دنیارفهرگییاز هدش
( تسا لودج6 و7).
:یموررتناوک درکلمع و لیفورلک صخاش نیگنالیم هلسیاقم
هک داد ناشن لیفورلک ک اش رب یسررب دروم یاهروتکاف یلصا تارثا
هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ رد ک الش نیا رادقم نیرتشیبللگیهد
(9/45)، یمرو یلااب ریداقم دربراک( تلسوپمک2/43لوللحم و ) یلشاپ
وتأ اب نهآ دیسکاونان مکیمویه دیسا (03/41 )تلسد هلب رد هلک دلمآ
مید طیارش اب هسیاقم، یمرو دربراک مدعتسوپمک و و نلهآ دیسکاونان
کیمویه دیسا، هب شیازفا زا بیترت29، 6/19 و6/7 رادرو رب یدصرد
( دوب لودج6لولحم فلتخم حوطس نیب رد هتبلا .)یشاپ، دربرالک نیلب
نهآ دیسکاونان اب مأوت دربراکدیسکاونان و نهآکیمویه دیسا فلاتل ا
ینعم یرامآ دصرد کی لامتحا حطس رد یراد رظن زا لیفورلک ک اش
( تشادن دوجو لودج6.) ندوبلااب ( یوج تلاوزن یمک و امد لودج2 )
هب دیدشت لیلدمید طیارش رد یبآ تیدودحم زا یشان تارثا، یلم دلناوت
هیجوتهدننک رد ملید طیارلش رد للیفورلک ک الش شهالک زا یشخب
یم رظن هب .دشاب یلیمکت یرایبآ اب هسیاقم دلسر هلک یلبآ تیدودلحم
ملید طیارش زا یشان دیدلشت و زلایفورللک میزلنآ تلیلاعف شیازلفا الب
یلم و هدلش لیفورلک زتنسویب زا منام ،نآ هیزجت تعرس نازلیم دلناوت
ار لیفورلکهب دلهد شهالک یریگمشچ نازیم (Jiao, Chen & Yi,
(2010 گرلب للیفورلک ک الش شهاک رب ینبم زین یهباشم جیاتن .
هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ مالجنا الب هسیاقم رد مید طیارش رد دوخن
لگیهد نارگلشهوژپ طسوت رلگید( تلسا هدلش شرازلگBarzali,
Nasri, & Karimifar, 2016 .)شخب رلگیدی زاشیازلفا ک الش
لیفورلکیمرو دربراک ردیم تسوپمک دناوتهبیور رلصانع دوجو لیلد،
میزینم، ( نآ رد دوجوم نژورتین و نهآ لودج3 رلصانع زا هلک دلشاب )
یلم بولسحم لیفورلک زتنس رد یساسا نارالکمه و نلسینو ت .دنولش
(Theunissen et al., 2010 و نلهآ تلظلغ ندولب لاالب زین )ریالس
و دوجوم رصانعرثؤلم یلمرو رد یللصا للیلاد زا یلکی ،ار تلسوپمک
نفادلف هدالتفا .دندرک شرازگ لیفورلک ک اش شیازفا، درلف یلنیما،
داژن یدارم و ینادهب ناراکمه و (Oftadeh Fadafen, Aminifard,
Behdani, & Moradinezhad, 2018 ) دنتلشاد رالهاا هلک دربرالک
یللمرو للیرط زا تللسوپمک دوللبهب دللیلوت و کالل یللبورکیم تللیلاعف
میظنتهدننکاهی بذلج هب کمک زین و تادوجوم نیا طسوت هایگ دشر
شیازللفا بللجوم ،ییاذللغ رللصانعک اللش .دللش لللیفورلک یلل رب
نارگشهوژپ دنتشاد راهاا ریظن یلآ یاهدوک دربراک هککیمویه دیسا
هب زینهب ییاذغ رصانع هب یسرتسد شیازفا لیلد ای و ،نژورتین وص
رفلسف و میزلینم بذلج دولبهب هب کمک، للیفورلک شیازلفا بلجوم
یم( دنوشNikbakht et al., 2008) .
یلنعم زین یموتناوک درکلمع رب یسررب دروم یاهرامیت رثا.دولب راد
هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ رد یمولتناوک درکلمع نیرتشیبللگیهد
(78/0)، یللمرو راللتکه رد نللت تللشه دربراللک( تللسوپمک78/0 و )
لولحموت یشاپأ اب نهآ دیسکاونان مکیمویه دیسا (72/0 )هبتسد دمآ
مید طیارش اب هسیاقم رد هک، یلمرو دربراک مدعتلسوپمک، دیلسکاونان
و نهآکلیمویه دیسا هلب شیازلفا زا بلیترت8/27، 30 و9 یدلصرد
( دوب رادرو رب لودج6لولحم فلتخم حوطس نیب رد نمض رد .)یشاپ،
ینعم یرامآ فلات ا دربرالک نیلب دلصرد کلی لامتحا حطس رد یراد
اب نهآ دیسکاونان مأوت دربراک و نهآ دیسکاونانکلیمویه دیسا رلظن زا
( تشادن دوجو لیفورلک ک اش لودج6 درلکلمع شیازفا زا یشخب .)
هللللحرم رد یللللیمکت یرالللیبآ دربرالللک رد یمولللتناوکللللگیهد و
یمرویم تسوپمک رد یلبآ تیودلحم زا یلشان طیارلش لیدعت اب دناوت
( بآ یبلسن یاولتحم شیازفا و مید تعارز لودلج6 .دلشاب طبترلم )
دنچره هکیموتناوک درکلمع مک هلب تبسن یدایز دودح ات موالقم یلبآ
( تلساYordanov, Velikova & Tsonev, 2003 یکلش یللو ،)
یم بآ هلیزجت هب طوبرم شنکاو رد نورتکلا لاقتنا رد للات ا اب دناوت
رالک و هدرلک کلمک یمولتناوک درلکلمع شهاک هب )لیه شنکاو(آ یی
( دهد شهاک ار کلا زتنسوتف یموتناوکKheirizadeh Arough &
100 دلج ،ناریا یعارز یاهشهوژپ هیرشن23 هرامش ،1 ،راهب 1404
Seyed Sharifi, 2018.) یبآ تیدودحم نینچمه بجوممهرلب ندز
لداعت ذغتیها یگیها ومهارف یداوم اذغیی میدوش، طیارلش نیلنچ رد
شنتی، یلمرو دربراکدیلسکاونان و تلسوپمک و نلهآکلیمویه دیلسا ،
یارب یبسانم راکهار مفر این لکشم و هدوبمیناوتد عضویت دلشری
گیها ار دوبهب اتسار نیا رد .دشخب، هلک دنتلشاد رالهاا ناققحم ی رب
سکاونانید نهآ اب ازفایش لوتید زنآیماله یفذحهدلننک داریلالکاله ی
،دازآ تللمواقم گللیها رللبارب رد شنللت تبوللطری ارازللفایش یللمدللهد
(Narimani, Seyed Sharifi, Khalilzadeh, & Aminzadeh,
2018.)
:بآ یبسن یاوتحم یالهروتکاف یللصا تارثا نیگنایم هسیاقم
نلیا رادلقم نیرتلشیب هک داد ناشن بآ یبسن یاوتحم رب یسررب دروم
هللحرم رد یلیمکت یرایبآ رد تفصللگیهد (9/73 )دلصرد، دربرالک
یمرو راتکه رد نت تشه( تسوپمک3/73 لولحم و )دصردولت یشاپأ م
اب نهآ دیسکاونانکیمویه دیسا (2/72 )دصردتلسد هلب رد هلک دلمآ
مید طیارش اب هسیاقم، یمرو دربراک مدعتسوپمک، دیسکاونان مدع نهآ
وکلیمویه دیسا هلب شیازلفا زا بلیترت1/12، 2/10 و4/7 یدلصرد
( دولب رادرو رب لودلج6.) رد بآ یبلسن یاولتحم شهالک زا یلشخب
یم مید طیارش( طیحم یامد شیازفا و تلاوزن یمک زا دناوت لودج2 )
هک دوش یشان یدشر هرود لوط ردهب ،هشیر زا بآ بذج شهاک لیلد
یم گرب بآ یبسن یاوتحم شهاک هب رجنمدوش.
لودج6- نیگنایم هسیاقمریثأت یمروتسوپمک، لولحم یشاپکیمویه دیسا یلیمکت یرایبآ و مید طیارش رد دوخن تافص یخرب رب نهآ دیسکاونان و
Table 6- Means comparison of effects of vermicompost, nano iron oxide and humic acid foliar application on some traits of
chickpea under rainfed and supplementary irrigation conditions
یاوتحم
نیئتورپ
PC (%)
فلاغ
هتوب رد
NPP
دصرد
هرگ
لاعف
PAN
نزو هرگ کشخ
NDW
(mg per
plant)
دادعت
هرگ
لاعف
NAN
دادعت هرگ
لاعفریغ
NIN
یاوتحم
بآ یبسن
RWC
(%)
درکلمع
یموتناوک
FV/FM
صخاش
لیفورلک
SPAD
اهرامیت
Treatment
16.5b 13.30b - - - - 65.9b 0.61b 36.37b* مید Rainfed
حوطس
یرایبآ
Irrigation
levels
18.02a 16.92a - - - - 73.9a 0.78a 46.95a
یلیمکت یرایبآ
هلحرم ردلگ یهد
Supplementary
irrigation at
flowering stage
0.58 0.75 - - - - 2.03 0.027 0.64 LSD
15.5c 13c 52.9c 53.9c 8.7c 7.4a 66.5c 0.60c 36.1c رفص حوطس
یمروتسوپمک
Vermicompo
st levels
(
1-
ha ton )
17.6b 15.2b 59.1b 60b 9.5b 6.09b 69.8b 0.71b 39.5 b 4
18.7a 17a 65.3a 66.4a 10.5a 4.9c 73.3a 0.78a 43.2a 8
0.71 0.92 1.58 2.03 0.56 0.44 2.498 0.0338 0.78 LSD
14.6d 11.9 d 35.1d 35.7 d 4.92 d 9 a 67.2 c 0.66 b 38.1 c دهاش Control
حوطس
لولحم یشاپ
Foliar
application
17.1c 14.3 c 57.8c 57.7 c 9.39c 6.9 b 69.3 bc 0.69 ab 39.2 b
کیمویه دیسا
Humic acid
18.6b 16.2 b 65.6 b 67.9 b 10.79b 5.1 c 70.6 ab 0.71a 40.2 a
نهآ دیسکاونان
Nano irin oxide
18.8a 17.8 a 77.9a 79 a 13.36a 3.4 d 72.2 a 0.72a 41.03 a
کیمویه دیسا +
نهآ دیسکاونان
0.82 1.07 1.83 2.35 0.64 0.51 2.8 0.03 0.90 LSD
*نیگنایمینعم یرامآ فلات ا نوتس ره رد هباشم فورح اب یاه یراد اسارب نومزآ LSD دصرد جنپ لامتحا حطس رد .دنرادن
NAN :لاعف هرگدادعت ،PAN :لاعف هرگدصرد ،SPAD : لیفورلک ک اش ،FV/FM یموتناوکدرکلمع : ،RWC : بآ یبسن یاوتحم ، NDW : هرگ کش نزو ، PC: یاوتحم
نی تورپ
* Means with similar letters in each column are not significantly different based on LSD test at the 5% probability level
SPAD: cholorophyll index; FV/FM: quantum yield; RWC: relative water content; NIN: number of inactive noudules; NAN: number
of active noudules; ANP: percentage of active noudles; NDW: noudules dry weight; NPP: number of pod per plant; NGP: number of
grain per plant; PC: protein content
Seyed Sharifi, 2018.) یبآ تیدودحم نینچمه بجوممهرلب ندز
لداعت ذغتیها یگیها ومهارف یداوم اذغیی میدوش، طیارلش نیلنچ رد
شنتی، یلمرو دربراکدیلسکاونان و تلسوپمک و نلهآکلیمویه دیلسا ،
یارب یبسانم راکهار مفر این لکشم و هدوبمیناوتد عضویت دلشری
گیها ار دوبهب اتسار نیا رد .دشخب، هلک دنتلشاد رالهاا ناققحم ی رب
سکاونانید نهآ اب ازفایش لوتید زنآیماله یفذحهدلننک داریلالکاله ی
،دازآ تللمواقم گللیها رللبارب رد شنللت تبوللطری ارازللفایش یللمدللهد
(Narimani, Seyed Sharifi, Khalilzadeh, & Aminzadeh,
2018.)
:بآ یبسن یاوتحم یالهروتکاف یللصا تارثا نیگنایم هسیاقم
نلیا رادلقم نیرتلشیب هک داد ناشن بآ یبسن یاوتحم رب یسررب دروم
هللحرم رد یلیمکت یرایبآ رد تفصللگیهد (9/73 )دلصرد، دربرالک
یمرو راتکه رد نت تشه( تسوپمک3/73 لولحم و )دصردولت یشاپأ م
اب نهآ دیسکاونانکیمویه دیسا (2/72 )دصردتلسد هلب رد هلک دلمآ
مید طیارش اب هسیاقم، یمرو دربراک مدعتسوپمک، دیسکاونان مدع نهآ
وکلیمویه دیسا هلب شیازلفا زا بلیترت1/12، 2/10 و4/7 یدلصرد
( دولب رادرو رب لودلج6.) رد بآ یبلسن یاولتحم شهالک زا یلشخب
یم مید طیارش( طیحم یامد شیازفا و تلاوزن یمک زا دناوت لودج2 )
هک دوش یشان یدشر هرود لوط ردهب ،هشیر زا بآ بذج شهاک لیلد
یم گرب بآ یبسن یاوتحم شهاک هب رجنمدوش.
لودج6- نیگنایم هسیاقمریثأت یمروتسوپمک، لولحم یشاپکیمویه دیسا یلیمکت یرایبآ و مید طیارش رد دوخن تافص یخرب رب نهآ دیسکاونان و
Table 6- Means comparison of effects of vermicompost, nano iron oxide and humic acid foliar application on some traits of
chickpea under rainfed and supplementary irrigation conditions
یاوتحم
نیئتورپ
PC (%)
فلاغ
هتوب رد
NPP
دصرد
هرگ
لاعف
PAN
نزو هرگ کشخ
NDW
(mg per
plant)
دادعت
هرگ
لاعف
NAN
دادعت هرگ
لاعفریغ
NIN
یاوتحم
بآ یبسن
RWC
(%)
درکلمع
یموتناوک
FV/FM
صخاش
لیفورلک
SPAD
اهرامیت
Treatment
16.5b 13.30b - - - - 65.9b 0.61b 36.37b* مید Rainfed
حوطس
یرایبآ
Irrigation
levels
18.02a 16.92a - - - - 73.9a 0.78a 46.95a
یلیمکت یرایبآ
هلحرم ردلگ یهد
Supplementary
irrigation at
flowering stage
0.58 0.75 - - - - 2.03 0.027 0.64 LSD
15.5c 13c 52.9c 53.9c 8.7c 7.4a 66.5c 0.60c 36.1c رفص حوطس
یمروتسوپمک
Vermicompo
st levels
(
1-
ha ton )
17.6b 15.2b 59.1b 60b 9.5b 6.09b 69.8b 0.71b 39.5 b 4
18.7a 17a 65.3a 66.4a 10.5a 4.9c 73.3a 0.78a 43.2a 8
0.71 0.92 1.58 2.03 0.56 0.44 2.498 0.0338 0.78 LSD
14.6d 11.9 d 35.1d 35.7 d 4.92 d 9 a 67.2 c 0.66 b 38.1 c دهاش Control
حوطس
لولحم یشاپ
Foliar
application
17.1c 14.3 c 57.8c 57.7 c 9.39c 6.9 b 69.3 bc 0.69 ab 39.2 b
کیمویه دیسا
Humic acid
18.6b 16.2 b 65.6 b 67.9 b 10.79b 5.1 c 70.6 ab 0.71a 40.2 a
نهآ دیسکاونان
Nano irin oxide
18.8a 17.8 a 77.9a 79 a 13.36a 3.4 d 72.2 a 0.72a 41.03 a
کیمویه دیسا +
نهآ دیسکاونان
0.82 1.07 1.83 2.35 0.64 0.51 2.8 0.03 0.90 LSD
*نیگنایمینعم یرامآ فلات ا نوتس ره رد هباشم فورح اب یاه یراد اسارب نومزآ LSD دصرد جنپ لامتحا حطس رد .دنرادن
NAN :لاعف هرگدادعت ،PAN :لاعف هرگدصرد ،SPAD : لیفورلک ک اش ،FV/FM یموتناوکدرکلمع : ،RWC : بآ یبسن یاوتحم ، NDW : هرگ کش نزو ، PC: یاوتحم
نی تورپ
* Means with similar letters in each column are not significantly different based on LSD test at the 5% probability level
SPAD: cholorophyll index; FV/FM: quantum yield; RWC: relative water content; NIN: number of inactive noudules; NAN: number
of active noudules; ANP: percentage of active noudles; NDW: noudules dry weight; NPP: number of pod per plant; NGP: number of
grain per plant; PC: protein content
سید رشیف ی وسید رش یفی، لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآ ریثأتهدننکشنت یاه یمرو(تسوپمک، کیمویه دیسا... 101
لودج7- نیگنایم هسیاقمریثأت یمرولولحم و تسوپمک یشاپکیمویه دیسا دوخن هشیر اب طبترم تافص یخرب رب نهآ دیسکاونان و
Table 8- Means comparison of effects of vermicompost and nano iron oxide and humic acid on some traits of related to
chickpea root
اهرامیت
Treatment
هرگدادعت لاعفریغ
NIN
لاعف هرگدادعت
NAN
نزو هرگ کشخ
NDW (mg per plant)
لاعف هرگ دصرد
PAN
V1M1 11.47a* 4.006i 0.831f 24.9j
V1 M2 8.17b 8.94g 0.883 ef 53g
V1 M3 6.36cd 10.07ef 0.936de 60.1e
V1 M4 8.85b 12.16bc 1.006c 73.4c
V2 M1 8.85b 4.85hi 0.88 e 35.6i
V2 M2 6.95c 9.67fg 0.973cd 57f
V2 M3 5e 11.04de 0.998c 66.1d
V2 M4 3.59fg 12.63b 1.071b 77.8b
V3 M1 6.92c 5.9h 0.991c 44.8h
V3 M2 5.65de 9.56fg 1.071b 63.4d
V3 M3 4.05f 11.25cd 1.15a 70.5c
V3 M4 2.99g 15.3a 1.208a 82.6a
LSD 0.89 1.11 0.0545 3.04
V: vermicompust; M: foliar application of humic acid+nano iron oxide
*نیگنایم یرامآ فلات ا نوتس ره رد هباشم فورح اب یاهینعمراد ی اسارب نومزآLSD دصرد جنپ لامتحا حطس رد .دنرادن
NAN :لاعف هرگدادعت ،NIN لاعفریغ هرگ دادعت : ،NDW :هرگ کش نزو ، PAN : هرگ دصردلاعف
* Means with similar letters in each column are not significantly different based on LSD test at the 5% probability level
NIN: number of inactive noudules; NAN: number of active noudules; NDW: noudules dry weight; PAN: percentage of active
noudles
لگ هلحرم رد یلیمکت یرایبآ ماجنا یلو یالمد لیدعت نمض یهد
هایگ رتسد رد بآ شیازفا و هایگ، شیازلفا بلجوم1/12 یدلصرد
دش بآ یبسن یاوتحم .یم رظن هبیلمرو دربرالک هلک دلسر تلسوپمک
هبناونع دوک لآ یرثؤم در بذج ،بآ هب کمک و کا رات اس دوبهب اب
،تبوطر ظفحرجنم هب دوبهب عضویت بآی گیها زلین یهباشم جیاتن .دش
رب ینبم نارگشهوژپ ریاس طسوت گرلب بآ یبسن یاوتحم شیازفا الب
یمرو دربراک تسوپمکیلبآ تیدودحم طیارش رد تلسا هدلش شرازلگ
(Nazari, Seyed Sharifi & Narimani, 2021).
یازجا ندش رپ :هناد یمالمت رد رذلب یولمن یولگلا تارییغت
دنور زا یرامیت تابیکرت هباشمرادرو رب ی دوب (لکش 1.) بیترت نیدب
هکهنومن هیلوا لحارم رد هناد نزو( یرادرب14 فلاغ زا دعب زور )یلهد
هلناد نزو یرالمیت تالبیکرت یمالمت رد نالمز تلشذگ الب و هدوب مک
هبدیلسر دول رثکادلح هلب و هلتفای شیازلفا یط تروص، لس زا بپ
و هدوبن رادرو رب ینادنچ تارییغتهبرد یلقفا طل کلی ترولص دلمآ
( لکش1هنومن لحارم یمامت رد هناد نزو شیازفا نازیم هتبلا .) یرادرب
رد طیارللشلیدعت دربراللکهدللننک( شنللت یاللهیللمروتللسوپمک و
لولحم اب یشاپکیمویه دیسا )نهآ دیسکاونان وتحت یرالیبآ طیارلش
هلحرم رد یلیمکتلگیهد، لیدعت دربرالک مدلع زا رتلشیبهدلننک یاله
( دوب مید طیارش تحت شنت لکش1 هناد نزو تارییغت اب هباشم دنور .)
زا کی ره ردیازجا رپ تعرلس زا معا( هناد ندش، هرود و هرود لولط
رثؤم رد )هناد ندش رپ طیارشلیدعت دربرالکهدلننک شنلت یالهتلحت
هلحرم رد یلیمکت یرایبآ طیارشلگیهد دربرالک مدلع الب هسیاقم رد
لیدعتهدننک( دش هدهاشم مید طیارش تحت شنت یاه لودج8 .)
نیگنایم هسیاقم یرالیبآ رد هلناد نزو رثکادلح هلک داد نالشن اله
یمرو دربراک اب یلیمکتلولحم و تسوپمک دیسا و نهآ دیسکاونان یشاپ
کیمویهیمرو دربراک مدع و مید طیارش رد نآ نیرتمک و و تلسوپمک
( دلمآ تلسد هب کیمویه دیسا و نهآ دیسکاونان لودلج8.) زا یلشخب
یم مید طیارش رد هناد نزو شهاک شیازلفا و تلاوزن شهاک زا دناوت
هب یدشر هرود لوط رد اوه یامد یلشان هلناد ندلش رپ هرود وص
( دوش لودج2) یم بجوم هک یلبآ تیدودلحم زا یلشان تارلثا ،دولش
هلب و هدلش فعاضم مید تعارز رد یطیارش نینچ تحت شهالک لیلد
( هناد ندش رپ هرود لوط لودج8هب هناد ییاهن نزو ،)یلنعم روط یراد
اجنآزا .دبای شهاک هکنزو اهنیی هناد هلبلسویهل ود للماع تعرلس و
لوط هرود رپ ندش هناد عتیین لمیدولش (Yang & Zhang, 2006)،
نیازایبآ تیدودحم طیارش رد ور ،مید تعارز زا یشان شهالک لولط
هرود و یا تعرس رپ ندش هناد ( لودلج8 )و پلیری ردوز گرلب،اله
هب رجنمشهاک تأمین داوم اذغیی اربی رلپ ندلش هلناد تلیاهن رد و
هللناد نزو شهاللکللمیدوللش (Pashnezhad, Majid Hervan,
Nourmohammadi, Sayyadat, & Wazan, 2010.) جیاللتن
شنت هکنیا رب ینبم نارگشهوژپ ریاس طسوت زین یهباشم یطیحم یاه
هب ،هناد ندش رپ هرود لوط شهاک ابینعم روط هلناد ییالهن نزو یراد
یلم شهالک اردلنهد تلسا هدلش شرازلگ (Khalilzadeh, Seyed
Sharifi, & Jalilian, 2018).
( ناراللکمه و یدالهHadi, Seyed Sharifi, & Namvar,
2016یلبآ تیدودحم طیارش رد هک دنتشاد راهاا )، هلیذغت لدالعت یا
یم مه هب هایگلولحم اب یلو ،درو یذغمزیر رصانع یشاپ، داولم نلیا
لودج7- نیگنایم هسیاقمریثأت یمرولولحم و تسوپمک یشاپکیمویه دیسا دوخن هشیر اب طبترم تافص یخرب رب نهآ دیسکاونان و
Table 8- Means comparison of effects of vermicompost and nano iron oxide and humic acid on some traits of related to
chickpea root
اهرامیت
Treatment
هرگدادعت لاعفریغ
NIN
لاعف هرگدادعت
NAN
نزو هرگ کشخ
NDW (mg per plant)
لاعف هرگ دصرد
PAN
V1M1 11.47a* 4.006i 0.831f 24.9j
V1 M2 8.17b 8.94g 0.883 ef 53g
V1 M3 6.36cd 10.07ef 0.936de 60.1e
V1 M4 8.85b 12.16bc 1.006c 73.4c
V2 M1 8.85b 4.85hi 0.88 e 35.6i
V2 M2 6.95c 9.67fg 0.973cd 57f
V2 M3 5e 11.04de 0.998c 66.1d
V2 M4 3.59fg 12.63b 1.071b 77.8b
V3 M1 6.92c 5.9h 0.991c 44.8h
V3 M2 5.65de 9.56fg 1.071b 63.4d
V3 M3 4.05f 11.25cd 1.15a 70.5c
V3 M4 2.99g 15.3a 1.208a 82.6a
LSD 0.89 1.11 0.0545 3.04
V: vermicompust; M: foliar application of humic acid+nano iron oxide
*نیگنایم یرامآ فلات ا نوتس ره رد هباشم فورح اب یاهینعمراد ی اسارب نومزآLSD دصرد جنپ لامتحا حطس رد .دنرادن
NAN :لاعف هرگدادعت ،NIN لاعفریغ هرگ دادعت : ،NDW :هرگ کش نزو ، PAN : هرگ دصردلاعف
* Means with similar letters in each column are not significantly different based on LSD test at the 5% probability level
NIN: number of inactive noudules; NAN: number of active noudules; NDW: noudules dry weight; PAN: percentage of active
noudles
لگ هلحرم رد یلیمکت یرایبآ ماجنا یلو یالمد لیدعت نمض یهد
هایگ رتسد رد بآ شیازفا و هایگ، شیازلفا بلجوم1/12 یدلصرد
دش بآ یبسن یاوتحم .یم رظن هبیلمرو دربرالک هلک دلسر تلسوپمک
هبناونع دوک لآ یرثؤم در بذج ،بآ هب کمک و کا رات اس دوبهب اب
،تبوطر ظفحرجنم هب دوبهب عضویت بآی گیها زلین یهباشم جیاتن .دش
رب ینبم نارگشهوژپ ریاس طسوت گرلب بآ یبسن یاوتحم شیازفا الب
یمرو دربراک تسوپمکیلبآ تیدودحم طیارش رد تلسا هدلش شرازلگ
(Nazari, Seyed Sharifi & Narimani, 2021).
یازجا ندش رپ :هناد یمالمت رد رذلب یولمن یولگلا تارییغت
دنور زا یرامیت تابیکرت هباشمرادرو رب ی دوب (لکش 1.) بیترت نیدب
هکهنومن هیلوا لحارم رد هناد نزو( یرادرب14 فلاغ زا دعب زور )یلهد
هلناد نزو یرالمیت تالبیکرت یمالمت رد نالمز تلشذگ الب و هدوب مک
هبدیلسر دول رثکادلح هلب و هلتفای شیازلفا یط تروص، لس زا بپ
و هدوبن رادرو رب ینادنچ تارییغتهبرد یلقفا طل کلی ترولص دلمآ
( لکش1هنومن لحارم یمامت رد هناد نزو شیازفا نازیم هتبلا .) یرادرب
رد طیارللشلیدعت دربراللکهدللننک( شنللت یاللهیللمروتللسوپمک و
لولحم اب یشاپکیمویه دیسا )نهآ دیسکاونان وتحت یرالیبآ طیارلش
هلحرم رد یلیمکتلگیهد، لیدعت دربرالک مدلع زا رتلشیبهدلننک یاله
( دوب مید طیارش تحت شنت لکش1 هناد نزو تارییغت اب هباشم دنور .)
زا کی ره ردیازجا رپ تعرلس زا معا( هناد ندش، هرود و هرود لولط
رثؤم رد )هناد ندش رپ طیارشلیدعت دربرالکهدلننک شنلت یالهتلحت
هلحرم رد یلیمکت یرایبآ طیارشلگیهد دربرالک مدلع الب هسیاقم رد
لیدعتهدننک( دش هدهاشم مید طیارش تحت شنت یاه لودج8 .)
نیگنایم هسیاقم یرالیبآ رد هلناد نزو رثکادلح هلک داد نالشن اله
یمرو دربراک اب یلیمکتلولحم و تسوپمک دیسا و نهآ دیسکاونان یشاپ
کیمویهیمرو دربراک مدع و مید طیارش رد نآ نیرتمک و و تلسوپمک
( دلمآ تلسد هب کیمویه دیسا و نهآ دیسکاونان لودلج8.) زا یلشخب
یم مید طیارش رد هناد نزو شهاک شیازلفا و تلاوزن شهاک زا دناوت
هب یدشر هرود لوط رد اوه یامد یلشان هلناد ندلش رپ هرود وص
( دوش لودج2) یم بجوم هک یلبآ تیدودلحم زا یلشان تارلثا ،دولش
هلب و هدلش فعاضم مید تعارز رد یطیارش نینچ تحت شهالک لیلد
( هناد ندش رپ هرود لوط لودج8هب هناد ییاهن نزو ،)یلنعم روط یراد
اجنآزا .دبای شهاک هکنزو اهنیی هناد هلبلسویهل ود للماع تعرلس و
لوط هرود رپ ندش هناد عتیین لمیدولش (Yang & Zhang, 2006)،
نیازایبآ تیدودحم طیارش رد ور ،مید تعارز زا یشان شهالک لولط
هرود و یا تعرس رپ ندش هناد ( لودلج8 )و پلیری ردوز گرلب،اله
هب رجنمشهاک تأمین داوم اذغیی اربی رلپ ندلش هلناد تلیاهن رد و
هللناد نزو شهاللکللمیدوللش (Pashnezhad, Majid Hervan,
Nourmohammadi, Sayyadat, & Wazan, 2010.) جیاللتن
شنت هکنیا رب ینبم نارگشهوژپ ریاس طسوت زین یهباشم یطیحم یاه
هب ،هناد ندش رپ هرود لوط شهاک ابینعم روط هلناد ییالهن نزو یراد
یلم شهالک اردلنهد تلسا هدلش شرازلگ (Khalilzadeh, Seyed
Sharifi, & Jalilian, 2018).
( ناراللکمه و یدالهHadi, Seyed Sharifi, & Namvar,
2016یلبآ تیدودحم طیارش رد هک دنتشاد راهاا )، هلیذغت لدالعت یا
یم مه هب هایگلولحم اب یلو ،درو یذغمزیر رصانع یشاپ، داولم نلیا
102 دلج ،ناریا یعارز یاهشهوژپ هیرشن23 هرامش ،1 ،راهب 1404
و للیفورلک ک الش شیازفا اب و هتفرگ رارق هایگ رایت ا رد تلوهس هب
( یموتناوک درکلمع لودج6) نآ ملبت هلب و یزتنسوتف طیارش دوبهب و
هناد هب یدیلوت داوم لاقتنا شیازفااه، یم بجوم و هرود لوط هک دوش
( هناد ندش رپ رثؤم هرود لودج8 شیازفا ).دبای دربرالک ،هنیمز نیا رد
لیدعتهدننکیمرو ریظن شنت یاهلوللحم و تسوپمک دیلسا الب یلشاپ
یرایبآ هارمه هب نهآ دیسکاونان و کیمویهلگ هلحرم رد یلیمکت یهد
هناد نزو شیازفا نمض، هرود لولط ،هلناد نزو رثکادح هک دش بجوم
هلب هلناد ندش رپ رثؤم هرود و تعرس شیازلفا زا بیترت9/56 ،5/62 ،
9/51 و6/44 لیدعت دربرالک مدلع الب هسیاقم رد یدصردهدلننک یاله
،ملید طیارلش تلحت ،نینچمه .دشاب رادرو رب مید طیارش تحت شنت
لیدعت دربراکهدننکهب شنت یاه شیازفا زا بیترت38، 56 ،47 و1/38
ندلش رلپ رثؤلم هرود و تعرس ،هرود لوط ،هناد نزو رثکادح یدصرد
لیدعت دربراک مدع اب هسیاقم رد هنادهدلننک نیلمه تلحت شنلت یاله
.دولب رادرو رب مید تعارز زا طیارشکوا و نارالکمه (Ouk et al.,
2003 )راهاا دنتشاد هکشنت کش ی بجوم شهالک لولط هرود رلپ
ندش هناد میدوش، لوی اب تأمین بآ فاکی، لوط هرود ندلش رلپ هلناد
بیرتش دش.
لودج8- یمرو رثا نیگنایم هسیاقمتسوپمک، کیمویه دیسا رب نهآ دیسکاونان ویازجا ندش رپ یرایبآ و مید طیارش رد دوخن هناد درکلمع و هناد
یلیمکت
Table 8- Means comparison of the effects of vermicompost, nano iron oxide and humic acid on grain filling components
and grain yield of Chickpea under rainfed and supplementary irrigation
اهرامیت
treatment
هناد نزو رثکادح
MGW
ندش رپ هرود لوط هناد
GFP
هناد ندش رپ تعرس
GFR
هرودرثؤم ندش رپ
EGFP
هناد درکلمع
GY
(g) (day) (g day
-1
) (day) (kg ha
-1)
DV1M1 0.186±0.03 21.2±4.8 0.0102±0.002 15.69± 1.7 600.87±37.8
DV1M2 0.214±0.013 31.2±2.1 0.013± 0.0009 19.45±1.35 633.9±30.26
DV1M3 0.242±0.027 32.3±2.2 0.0149±0.001 19.13±1.33 674.48±31.23
DV1M4 0.259±0.017 33.1±2.3 0.015±0.001 20.6±1.43 714.52±32.17
DV2 M1 0.261± 0.023 31.76±2.21 0.014±0.001 18.47±1.29 637.68±30.35
DV2 M2 0.233±0.023 32.83±2.28 0.0149±0.001 20.06± 1.4 673.53±31.2
DV2 M3 0.254±0.012 33.64±2.34 0.015±0.0010 20.41±1.42 706.01±21.35
DV2 M4 0.265±0.012 34.45±2.4 0.0152±0.001 21.11± .47 808.89±33.8
DV3 M1 0.222±0.0179 31.22±2.17 0.0142±0.001 19.78±1.38 670.19±31.12
DV3 M2 0.240±0.016 32.03±2.23 0.0145±0.001 20.1±1.40 735.49±32.67
DV3 M3 0.243±0.0162 32.30±2.25 0.0147±0.001 20.55±1.43 791.57±40.22
DV3 M4 0.258± 0.0251 33.1±2.3 0.015±0.001 21.68±1.51 832.08±22.47
IV1 M1 0.228±0.02 31.49±2.19 0.0145±0.001 20.05± .39 692.19±30.02
IV1 M2 0.245± 0.024 32.3±2.25 0.0149±0.001 20.99 1.46 710.9±32.09
IV1 M3 0.257± 0.015 32.83±2.28 0.0152±0.001 20.73±1.44 745.02±32.9
IV1 M4 0.277± 0.010 33.91±2.36 0.0152±0.001 21.87±1.52 818.27±54.84
IV2 M1 0.236±0.017 31.49±2.19 0.01453±0.001 20.37±1.41 685.92±31.49
IV2 M2 0.261± 0.022 32.3±2.25 0.0149±0.0010 21.8±1.52 739.3±32.76
IV2 M3 0.276±0.012 32.83±2.28 0.0152±0.0010 21.53±1.5 769.81±33.49
IV2 M4 0.252± 0.04 33.91±2.36 0.0152±0.0010 22.02 ±1.5 844.82±22.76
IV3 M1 0.261± 0.0135 33.1±2.3 0.015±0.00105 21.14±1.47 737.78±32.73
IV3 M2 0.275±0.0106 33.64±2.34 0.0152±0.0010 21.72±1 .5 800.31±34.21
IV3 M3 0.270±0.0242 33.91±2.36 0.0152±0.0010 22.10±1.54 842.25±35.12
IV3 M4 0.292±0.010 34.45±2.4 0.0155±0.0011 22.69± .58 942.25±66
LSD 0.0249 2.28 0.001 1.077 26.28
هب دربراک و دربراک مدع بیترتراهچ وتشه یمرو راتکه رد نت تسوپمک. V3 وV2 ،V1 :هب هلحرم رد یلیمکت یرایبآ و مید طیارش بیترتلگیهد؛ I و D
هبلولحم بیترت بآ اب یشاپهب دهاش ناونع، لولحم اب یشاپ کیمویه دیسا ، نهآ دیسکاونان ، کیمویه دیسا .نهآ دیسکاونان و M4 و M3 ،M2 ،M1
.دنرادن LSD نیگنایم *ینعم یرامآ فلات ا نوتس ره رد هباشم فورح اب یاه نومزآ اسارب مه اب یراد
GY: هناد درکلمع ،EGFP :هناد ندشرپ رثؤم هرود ، GFR: هناد ندشرپ تعرس ، GFP: هناد ندش رپ هرود لوط ،MGW : هناد نزو رثکادح
D and I: are rain-fed and supplementary irrigation ar flowering stage, respectively. V1, V2 and V3: are no application and application
of 4 and 8 ton/ha vermicompost. M1, M2, M3 and M4: are foliar application with water as control, foliar application of humic acid,
nano iron oxide, foliar application nano iron and humic acid, respectively.
* Means with similar letters in each column are not significantly different based on LSD test.
GFP: grain filling period, GFR: grain filling rate, EGFP: effective grain filling period, GY: grain yield
و للیفورلک ک الش شیازفا اب و هتفرگ رارق هایگ رایت ا رد تلوهس هب
( یموتناوک درکلمع لودج6) نآ ملبت هلب و یزتنسوتف طیارش دوبهب و
هناد هب یدیلوت داوم لاقتنا شیازفااه، یم بجوم و هرود لوط هک دوش
( هناد ندش رپ رثؤم هرود لودج8 شیازفا ).دبای دربرالک ،هنیمز نیا رد
لیدعتهدننکیمرو ریظن شنت یاهلوللحم و تسوپمک دیلسا الب یلشاپ
یرایبآ هارمه هب نهآ دیسکاونان و کیمویهلگ هلحرم رد یلیمکت یهد
هناد نزو شیازفا نمض، هرود لولط ،هلناد نزو رثکادح هک دش بجوم
هلب هلناد ندش رپ رثؤم هرود و تعرس شیازلفا زا بیترت9/56 ،5/62 ،
9/51 و6/44 لیدعت دربرالک مدلع الب هسیاقم رد یدصردهدلننک یاله
،ملید طیارلش تلحت ،نینچمه .دشاب رادرو رب مید طیارش تحت شنت
لیدعت دربراکهدننکهب شنت یاه شیازفا زا بیترت38، 56 ،47 و1/38
ندلش رلپ رثؤلم هرود و تعرس ،هرود لوط ،هناد نزو رثکادح یدصرد
لیدعت دربراک مدع اب هسیاقم رد هنادهدلننک نیلمه تلحت شنلت یاله
.دولب رادرو رب مید تعارز زا طیارشکوا و نارالکمه (Ouk et al.,
2003 )راهاا دنتشاد هکشنت کش ی بجوم شهالک لولط هرود رلپ
ندش هناد میدوش، لوی اب تأمین بآ فاکی، لوط هرود ندلش رلپ هلناد
بیرتش دش.
لودج8- یمرو رثا نیگنایم هسیاقمتسوپمک، کیمویه دیسا رب نهآ دیسکاونان ویازجا ندش رپ یرایبآ و مید طیارش رد دوخن هناد درکلمع و هناد
یلیمکت
Table 8- Means comparison of the effects of vermicompost, nano iron oxide and humic acid on grain filling components
and grain yield of Chickpea under rainfed and supplementary irrigation
اهرامیت
treatment
هناد نزو رثکادح
MGW
ندش رپ هرود لوط هناد
GFP
هناد ندش رپ تعرس
GFR
هرودرثؤم ندش رپ
EGFP
هناد درکلمع
GY
(g) (day) (g day
-1
) (day) (kg ha
-1)
DV1M1 0.186±0.03 21.2±4.8 0.0102±0.002 15.69± 1.7 600.87±37.8
DV1M2 0.214±0.013 31.2±2.1 0.013± 0.0009 19.45±1.35 633.9±30.26
DV1M3 0.242±0.027 32.3±2.2 0.0149±0.001 19.13±1.33 674.48±31.23
DV1M4 0.259±0.017 33.1±2.3 0.015±0.001 20.6±1.43 714.52±32.17
DV2 M1 0.261± 0.023 31.76±2.21 0.014±0.001 18.47±1.29 637.68±30.35
DV2 M2 0.233±0.023 32.83±2.28 0.0149±0.001 20.06± 1.4 673.53±31.2
DV2 M3 0.254±0.012 33.64±2.34 0.015±0.0010 20.41±1.42 706.01±21.35
DV2 M4 0.265±0.012 34.45±2.4 0.0152±0.001 21.11± .47 808.89±33.8
DV3 M1 0.222±0.0179 31.22±2.17 0.0142±0.001 19.78±1.38 670.19±31.12
DV3 M2 0.240±0.016 32.03±2.23 0.0145±0.001 20.1±1.40 735.49±32.67
DV3 M3 0.243±0.0162 32.30±2.25 0.0147±0.001 20.55±1.43 791.57±40.22
DV3 M4 0.258± 0.0251 33.1±2.3 0.015±0.001 21.68±1.51 832.08±22.47
IV1 M1 0.228±0.02 31.49±2.19 0.0145±0.001 20.05± .39 692.19±30.02
IV1 M2 0.245± 0.024 32.3±2.25 0.0149±0.001 20.99 1.46 710.9±32.09
IV1 M3 0.257± 0.015 32.83±2.28 0.0152±0.001 20.73±1.44 745.02±32.9
IV1 M4 0.277± 0.010 33.91±2.36 0.0152±0.001 21.87±1.52 818.27±54.84
IV2 M1 0.236±0.017 31.49±2.19 0.01453±0.001 20.37±1.41 685.92±31.49
IV2 M2 0.261± 0.022 32.3±2.25 0.0149±0.0010 21.8±1.52 739.3±32.76
IV2 M3 0.276±0.012 32.83±2.28 0.0152±0.0010 21.53±1.5 769.81±33.49
IV2 M4 0.252± 0.04 33.91±2.36 0.0152±0.0010 22.02 ±1.5 844.82±22.76
IV3 M1 0.261± 0.0135 33.1±2.3 0.015±0.00105 21.14±1.47 737.78±32.73
IV3 M2 0.275±0.0106 33.64±2.34 0.0152±0.0010 21.72±1 .5 800.31±34.21
IV3 M3 0.270±0.0242 33.91±2.36 0.0152±0.0010 22.10±1.54 842.25±35.12
IV3 M4 0.292±0.010 34.45±2.4 0.0155±0.0011 22.69± .58 942.25±66
LSD 0.0249 2.28 0.001 1.077 26.28
هب دربراک و دربراک مدع بیترتراهچ وتشه یمرو راتکه رد نت تسوپمک. V3 وV2 ،V1 :هب هلحرم رد یلیمکت یرایبآ و مید طیارش بیترتلگیهد؛ I و D
هبلولحم بیترت بآ اب یشاپهب دهاش ناونع، لولحم اب یشاپ کیمویه دیسا ، نهآ دیسکاونان ، کیمویه دیسا .نهآ دیسکاونان و M4 و M3 ،M2 ،M1
.دنرادن LSD نیگنایم *ینعم یرامآ فلات ا نوتس ره رد هباشم فورح اب یاه نومزآ اسارب مه اب یراد
GY: هناد درکلمع ،EGFP :هناد ندشرپ رثؤم هرود ، GFR: هناد ندشرپ تعرس ، GFP: هناد ندش رپ هرود لوط ،MGW : هناد نزو رثکادح
D and I: are rain-fed and supplementary irrigation ar flowering stage, respectively. V1, V2 and V3: are no application and application
of 4 and 8 ton/ha vermicompost. M1, M2, M3 and M4: are foliar application with water as control, foliar application of humic acid,
nano iron oxide, foliar application nano iron and humic acid, respectively.
* Means with similar letters in each column are not significantly different based on LSD test.
GFP: grain filling period, GFR: grain filling rate, EGFP: effective grain filling period, GY: grain yield
سید رشیف ی وسید رش یفی، لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآ ریثأتهدننکشنت یاه یمرو(تسوپمک، کیمویه دیسا... 103 0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
DV1
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
DV2
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
DV3
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
ردب کت نزو
)
IV1
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
IV2
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
IV3
لکش1- ریثأت یمرولولحم و تسوپمک یشاپکیمویه دیسا یلیمکت یرایبآ و مید طیارش رد دوخن هناد ندش رپ تارییغت دنور رب نهآ دیسکاونان و
هب یمرو راتکه رد نت تشه و راهچ دربراک و دربراک مدع بیترت .تسوپمک V3 وV2 ،V1 هب :لگ هلحرم رد یلیمکت یرایبآ و مید طیارش بیترت ؛یهد I و D
Figure 1- Effects of humic acid and nano iron oxide foliar application and vermicompost on trend of changes of grain filling
of chickpea under rainfed and supplementary irrigation
D and I are rainfed and supplementary irrigation conditions, respectively. V1, V2 and V3 are no application and application of 4 and
8 ton vermicompost ha
-1
.
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
DV1
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
DV2
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
DV3
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
ردب کت نزو
)
IV1
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
IV2
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
14 19 24 29 34 39 44
Days after podding
یهد ماین زا دعب یاهزور
Grain weight
(
g
)
مرگ
(
رذب کت نزو
)
IV3
لکش1- ریثأت یمرولولحم و تسوپمک یشاپکیمویه دیسا یلیمکت یرایبآ و مید طیارش رد دوخن هناد ندش رپ تارییغت دنور رب نهآ دیسکاونان و
هب یمرو راتکه رد نت تشه و راهچ دربراک و دربراک مدع بیترت .تسوپمک V3 وV2 ،V1 هب :لگ هلحرم رد یلیمکت یرایبآ و مید طیارش بیترت ؛یهد I و D
Figure 1- Effects of humic acid and nano iron oxide foliar application and vermicompost on trend of changes of grain filling
of chickpea under rainfed and supplementary irrigation
D and I are rainfed and supplementary irrigation conditions, respectively. V1, V2 and V3 are no application and application of 4 and
8 ton vermicompost ha
-1
.
104 دلج ،ناریا یعارز یاهشهوژپ هیرشن23 هرامش ،1 ،راهب 1404
( ناراکمه و گنمMeng, Yu, Zhao, Zhang, & Shi, 2017 )
دنتشاد راهاا دشر اسح لحارم رد یرایبآ هکی یم لیرط زا دلناوت
شیازفا بجوم زتنسوتف تعرس شیازفایازجا ندش رپ لالقتنا و هلناد
یدیلوت کش هدام رتشیبهبهناد تمس اهدوش . دوبهب زا یرگید شخب
یازجا ندش رپ لیدعت دربراک رد هنادهدننک یرالیبآ هارمه هب شنت یاه
هلحرم رد یلیمکتلگیهد یم شیازلفا رلب الهرامیت نلیا رلثا هب دناوت
( یمولتناوک درکلمع و لیفورلک ک اش لودلج6 .دولش هداد تبلسن )
زاییاجنآیلم للیفورلک ک اش ددع شهاک هک بلیرخت هلجیتن دلناوت
لیفورلکهب کلال زتنسوتف شهاک هب هک دشاب یبآ تیدودحم هطساو
یم رجنمدوش، زانیاور یم رظن هبدسر هک هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ
لگیهد رد طیحم یامد شیازفا و تلاوزن شهاک زا یشخب لیدعت اب
هلحرمندش رپ ( هناد لودلج2یلمرو دربرالک نیلنچمه و ) تلسوپمک
هبلیلد هلب یسرتسد ییاذلغ رلصانعرثؤلم دلننام للیفورلک زتنلس رد
( میزینم و نژورتین لودج2)، نهآ دیسکاونان وهلب یدلیلک شلقن لیلد
رد رصنع نیاتسلاپورلک هعسوت ،لیفورلک زتنسویب دولبهب و زتنلسوتف
(Feng et al., 2022)، یم بجوم هلک دولش نازلیمآ و نویلسلایمیس
لقنوهناد هب داوم لاقتنا نیلنچ تلحت هک تسا یهیدب و هتفای شیازفا
یطیارشیازجا ندش رپ یم شیازفا هنادیریگناهج .دبای ناراکمه و این
(Jahangiri Nia, Syyadat, Koochakzadeh, Sayyahfar, &
Moradi Telavat, 2016یمرو دربراک هک دنتشاد راهاا ) اب تسوپمک
طلسوت ییاذلغ رلصانع هلب رتهب یسرتسد و بآ بذج تیلباق شیازفا
هایگ، لالقتنا هرود ندرلک ینلاولط ،یگنیزبس ک اش شیازفا بجوم
هرود لوط و تعرس شیازفا ،هناد هب یزتنسوتف داومندش رپ رد و هناد
ایولس هناد درکلمع تیاهن(Glycine max L. ) نیلنچمه .دلش دیلسا
کیمویه تلاک تردق اب و رلیخبت شهالک الب و ییاذغ رصانع یگدننک
بلسانم و رتلشیب ییاذغ داوم و بآ نداد رارق ،هجیتن رد و قرعت رد رلت
یم ،هایگ رایت اهزلیگنر ت اس شیازفا اب دناوت و زتنلسوتف دولبهب و اله
ناسآ هایگ رد ار یزتنسوتف داوم لاقتنا ،یهایگ مسیلوباتم الب و هدرک رت
هدرورپ داوم رتهب یسرتسد بجوم ،مبنم طیارش دوبهبهب و هلناد تملس
دولش هلناد نزو شیازلفا(Sabouri, Siroosmehr, & Gorgini
Shabankareh, 2017.)
:هتوب رد فلاغ و فلاغ رد هناد دادعت هلتوب رد فلاغ دادعت
تحتریثأت یرایبآ حوطسیمرو ،لولحم و تسوپمک دیلسکاونان اب یشاپ
و نهآکیمویه دیسا ینعم دصرد کی لامتحا حطس رد( دش راد لودج
5 .)نیگنایم هسیاقم هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ ماجنا هک داد ناشن اه
لگیهد، مید طیارش اب هسیاقم رد ار هتوب رد فلاغ دادعت2/27 دصرد
( داد شیازفا لودج6 .)یم رظن هبدسر هک دادلعت شهالک یللصا لیلد
ملید طیارش تحت هتوب رد فلاغ، و طیلحم یالمد شیازلفا زا یلشان
هللحرم رد تلاوزن شهاکللگیهد ( لودلج2) هلک دلشاب دالجیا الب
تیدودحم رف ردآدنی دیلوت و یزتنسوتف داوم دروم زاین یارب ءاقب لگ و
فلاغ رد هرود لوط لگیهد، بجوممیقع ندش لگاه شزیر و نآاه
طلسوت زلین یهبالشم جیالتن .تلسا هدلش یطیارش نینچ تحت ریالس
شهاک رب ینبم ناققحم دادعت فلاغ رد لیتونژ هلتوب فللتخم یاله
تلسا هدلش شرازگ یبآ شنت تحت دوخن(Rahman & Uddin,
2000). یمرو راتکه رد نت تشه و راهچ ریداقم دربراکزین تسوپمک،
ار هتوب رد فلاغ دادعتهب بیترت9/16 و7/30 مدلع هلب تبلسن دصرد
لولحم نینچمه .داد شیازفا نآ دربراکیشاپ مأولت و نلهآ دیلسکاونان
کیمویه دیسا، ار هتوب رد فلاغ دادعت7/28 مدلع هلب تبلسن دلصرد
لولحم.داد شیازفا یشاپ تلحت فلاغ رد هناد دادعتریثألت یالهرامیت
یم رظن هب و تفرگن رارق یشیامزآدسر هک مدع تلعریثأت نلیا یریذپ
تفص، لرلتنک تحت رتشیب تفص نیا هک تسا نآ و یلکیتنژ للماوع
تحت رتمکریثأت یم رارق یطیحم لماوع.دریگ
ّمک درکلمع :هناد یفیک و ی للماع هس ره یرامیت بیکرت رثا
یرایبآ، یمرو دربراکلولحم و تسوپمک و نهآ دیسکاونان اب یشاپ دیسا
کیمویه یلنعم دلصرد جنلپ لامتحا حطس رد هناد درکلمع رب راددولب
( لودج5نیگنایم هسیاقم .) هلناد درلکلمع رثکادلح هلک داد نالشن اله
(2/942 الب یللیمکت یرالیبآ یرالمیت بلیکرت رد )رالتکه رد مرگولیک
یمرو دربراکلولحم و تسوپمک یشاپنهآ دیسکاونان وکلیمویه دیسا
تسد هب یلمرو دربرالک مدلع و ملید طیارلش الب هلسیاقم رد هلک دمآ
و نهآ دیسکاونان و تسوپمککیمویه دیسا، شیازفا زا8/56 یدصرد
( دوب رادرو رب لودج8مید طیارش تحت .)، لیدعت دربرالکهدلننک یاله
شیازفا زا شنت4/38 دربرالک مدع اب هسیاقم رد هناد درکلمع یدصرد
نیالیدعتهدننکیاه ( دوب رادرو رب یطیارش نینچ تحت شنت لودلج
8.) دربرالک نتفرلگ رلظن رد نودلب نینچمهلیدعتهدلننکیاه ،شنلت
هللحرم رد یلیمکت یرایبآللگیهد هلب ار هلناد درلکلمع ییاهنت2/15
ملید طیارلش اب هسیاقم رد دصرد( داد شیازلفا لودلج8 زا یلشخب .)
رد هناد درکلمع شهاکیلم ملید طیارلش و تلاوزلن شهالک زا دلناوت
یدشر هرود لوط رد اوه یامد شیازفاهب هلناد ندش رپ هرود وص
( دولش یشان لودلج2) زا یلشان تارلثا یطیارلش نیلنچ تلحت هلک
هب و هدش فعاضم مید تعارز رد یبآ تیدودحم شهالک لیلدیازلجا
هرودندش رپ ( هناد لودج8هب هناد درکلمع ،)یلنعم روط شهالک یراد
یم الب ملید طیارلش تلحت هلناد درکلمع دوبهب زا یرگید شخب .دبای
لیدعت دربراکهدننکیم یلیمکت یرایبآ ماجنا و شنت یاه دوبهب اب دناوت
تافص ی ربرثؤم و للیفورلک ک الش ،بآ یبلسن یاولتحم دلننامه
( یموتناوک درکلمع لودج6 طبترلم هتوب رد فلاغ دادعت شیازفا اب و )
اتسار نیا رد .دشاب، نارگشهوژپ تیدودحم طیارش رد هک دنتشاد راهاا
یبآ، لیدعت ی رب دربراکهدلننکیلمرو دلننامه شنلت یاله تلسوپمک
بهلیلد شیازلفا ،بآ یبلسن یاولتحم یاولتحم و للیفورلک درلکلمع
یمولتناوک (Heidarpour et al., 2020) نیلنچمه و شیازلفا ناولت
کا رد بآ یرادهگن مادنا شزیر زا منام یلشیاز یاهو فلالغ یاله
( ناراکمه و گنمMeng, Yu, Zhao, Zhang, & Shi, 2017 )
دنتشاد راهاا دشر اسح لحارم رد یرایبآ هکی یم لیرط زا دلناوت
شیازفا بجوم زتنسوتف تعرس شیازفایازجا ندش رپ لالقتنا و هلناد
یدیلوت کش هدام رتشیبهبهناد تمس اهدوش . دوبهب زا یرگید شخب
یازجا ندش رپ لیدعت دربراک رد هنادهدننک یرالیبآ هارمه هب شنت یاه
هلحرم رد یلیمکتلگیهد یم شیازلفا رلب الهرامیت نلیا رلثا هب دناوت
( یمولتناوک درکلمع و لیفورلک ک اش لودلج6 .دولش هداد تبلسن )
زاییاجنآیلم للیفورلک ک اش ددع شهاک هک بلیرخت هلجیتن دلناوت
لیفورلکهب کلال زتنسوتف شهاک هب هک دشاب یبآ تیدودحم هطساو
یم رجنمدوش، زانیاور یم رظن هبدسر هک هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ
لگیهد رد طیحم یامد شیازفا و تلاوزن شهاک زا یشخب لیدعت اب
هلحرمندش رپ ( هناد لودلج2یلمرو دربرالک نیلنچمه و ) تلسوپمک
هبلیلد هلب یسرتسد ییاذلغ رلصانعرثؤلم دلننام للیفورلک زتنلس رد
( میزینم و نژورتین لودج2)، نهآ دیسکاونان وهلب یدلیلک شلقن لیلد
رد رصنع نیاتسلاپورلک هعسوت ،لیفورلک زتنسویب دولبهب و زتنلسوتف
(Feng et al., 2022)، یم بجوم هلک دولش نازلیمآ و نویلسلایمیس
لقنوهناد هب داوم لاقتنا نیلنچ تلحت هک تسا یهیدب و هتفای شیازفا
یطیارشیازجا ندش رپ یم شیازفا هنادیریگناهج .دبای ناراکمه و این
(Jahangiri Nia, Syyadat, Koochakzadeh, Sayyahfar, &
Moradi Telavat, 2016یمرو دربراک هک دنتشاد راهاا ) اب تسوپمک
طلسوت ییاذلغ رلصانع هلب رتهب یسرتسد و بآ بذج تیلباق شیازفا
هایگ، لالقتنا هرود ندرلک ینلاولط ،یگنیزبس ک اش شیازفا بجوم
هرود لوط و تعرس شیازفا ،هناد هب یزتنسوتف داومندش رپ رد و هناد
ایولس هناد درکلمع تیاهن(Glycine max L. ) نیلنچمه .دلش دیلسا
کیمویه تلاک تردق اب و رلیخبت شهالک الب و ییاذغ رصانع یگدننک
بلسانم و رتلشیب ییاذغ داوم و بآ نداد رارق ،هجیتن رد و قرعت رد رلت
یم ،هایگ رایت اهزلیگنر ت اس شیازفا اب دناوت و زتنلسوتف دولبهب و اله
ناسآ هایگ رد ار یزتنسوتف داوم لاقتنا ،یهایگ مسیلوباتم الب و هدرک رت
هدرورپ داوم رتهب یسرتسد بجوم ،مبنم طیارش دوبهبهب و هلناد تملس
دولش هلناد نزو شیازلفا(Sabouri, Siroosmehr, & Gorgini
Shabankareh, 2017.)
:هتوب رد فلاغ و فلاغ رد هناد دادعت هلتوب رد فلاغ دادعت
تحتریثأت یرایبآ حوطسیمرو ،لولحم و تسوپمک دیلسکاونان اب یشاپ
و نهآکیمویه دیسا ینعم دصرد کی لامتحا حطس رد( دش راد لودج
5 .)نیگنایم هسیاقم هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ ماجنا هک داد ناشن اه
لگیهد، مید طیارش اب هسیاقم رد ار هتوب رد فلاغ دادعت2/27 دصرد
( داد شیازفا لودج6 .)یم رظن هبدسر هک دادلعت شهالک یللصا لیلد
ملید طیارش تحت هتوب رد فلاغ، و طیلحم یالمد شیازلفا زا یلشان
هللحرم رد تلاوزن شهاکللگیهد ( لودلج2) هلک دلشاب دالجیا الب
تیدودحم رف ردآدنی دیلوت و یزتنسوتف داوم دروم زاین یارب ءاقب لگ و
فلاغ رد هرود لوط لگیهد، بجوممیقع ندش لگاه شزیر و نآاه
طلسوت زلین یهبالشم جیالتن .تلسا هدلش یطیارش نینچ تحت ریالس
شهاک رب ینبم ناققحم دادعت فلاغ رد لیتونژ هلتوب فللتخم یاله
تلسا هدلش شرازگ یبآ شنت تحت دوخن(Rahman & Uddin,
2000). یمرو راتکه رد نت تشه و راهچ ریداقم دربراکزین تسوپمک،
ار هتوب رد فلاغ دادعتهب بیترت9/16 و7/30 مدلع هلب تبلسن دصرد
لولحم نینچمه .داد شیازفا نآ دربراکیشاپ مأولت و نلهآ دیلسکاونان
کیمویه دیسا، ار هتوب رد فلاغ دادعت7/28 مدلع هلب تبلسن دلصرد
لولحم.داد شیازفا یشاپ تلحت فلاغ رد هناد دادعتریثألت یالهرامیت
یم رظن هب و تفرگن رارق یشیامزآدسر هک مدع تلعریثأت نلیا یریذپ
تفص، لرلتنک تحت رتشیب تفص نیا هک تسا نآ و یلکیتنژ للماوع
تحت رتمکریثأت یم رارق یطیحم لماوع.دریگ
ّمک درکلمع :هناد یفیک و ی للماع هس ره یرامیت بیکرت رثا
یرایبآ، یمرو دربراکلولحم و تسوپمک و نهآ دیسکاونان اب یشاپ دیسا
کیمویه یلنعم دلصرد جنلپ لامتحا حطس رد هناد درکلمع رب راددولب
( لودج5نیگنایم هسیاقم .) هلناد درلکلمع رثکادلح هلک داد نالشن اله
(2/942 الب یللیمکت یرالیبآ یرالمیت بلیکرت رد )رالتکه رد مرگولیک
یمرو دربراکلولحم و تسوپمک یشاپنهآ دیسکاونان وکلیمویه دیسا
تسد هب یلمرو دربرالک مدلع و ملید طیارلش الب هلسیاقم رد هلک دمآ
و نهآ دیسکاونان و تسوپمککیمویه دیسا، شیازفا زا8/56 یدصرد
( دوب رادرو رب لودج8مید طیارش تحت .)، لیدعت دربرالکهدلننک یاله
شیازفا زا شنت4/38 دربرالک مدع اب هسیاقم رد هناد درکلمع یدصرد
نیالیدعتهدننکیاه ( دوب رادرو رب یطیارش نینچ تحت شنت لودلج
8.) دربرالک نتفرلگ رلظن رد نودلب نینچمهلیدعتهدلننکیاه ،شنلت
هللحرم رد یلیمکت یرایبآللگیهد هلب ار هلناد درلکلمع ییاهنت2/15
ملید طیارلش اب هسیاقم رد دصرد( داد شیازلفا لودلج8 زا یلشخب .)
رد هناد درکلمع شهاکیلم ملید طیارلش و تلاوزلن شهالک زا دلناوت
یدشر هرود لوط رد اوه یامد شیازفاهب هلناد ندش رپ هرود وص
( دولش یشان لودلج2) زا یلشان تارلثا یطیارلش نیلنچ تلحت هلک
هب و هدش فعاضم مید تعارز رد یبآ تیدودحم شهالک لیلدیازلجا
هرودندش رپ ( هناد لودج8هب هناد درکلمع ،)یلنعم روط شهالک یراد
یم الب ملید طیارلش تلحت هلناد درکلمع دوبهب زا یرگید شخب .دبای
لیدعت دربراکهدننکیم یلیمکت یرایبآ ماجنا و شنت یاه دوبهب اب دناوت
تافص ی ربرثؤم و للیفورلک ک الش ،بآ یبلسن یاولتحم دلننامه
( یموتناوک درکلمع لودج6 طبترلم هتوب رد فلاغ دادعت شیازفا اب و )
اتسار نیا رد .دشاب، نارگشهوژپ تیدودحم طیارش رد هک دنتشاد راهاا
یبآ، لیدعت ی رب دربراکهدلننکیلمرو دلننامه شنلت یاله تلسوپمک
بهلیلد شیازلفا ،بآ یبلسن یاولتحم یاولتحم و للیفورلک درلکلمع
یمولتناوک (Heidarpour et al., 2020) نیلنچمه و شیازلفا ناولت
کا رد بآ یرادهگن مادنا شزیر زا منام یلشیاز یاهو فلالغ یاله
سید رشیف ی وسید رش یفی، لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآ ریثأتهدننکشنت یاه یمرو(تسوپمک، کیمویه دیسا... 105
ناوج و هدش دادعت و هتوب رد فلاغ دادعت هتوب رد هناد دوخن شیازفا ار
یمدلهد (Jat & Ahlawat., 2006یلفرط زا .)، الب یلبآ تیدودلحم
شهاک کرحت و لیفورلک یاوتحم رد یرورض یذغمزیر رصانع ی رب
رفآهرگ دنی ریظن هشیر ییاز،نهآ یم هناد درکلمع شهاک بجومدولش،
یلاحرد هک دربراکلیدعتهدلننکیاه یلمرو دلننام شنلت الب تلسوپمک
رد تبوطر یمهارفلولحم ای و یشیاز هرود لوط رد رتسد الب یشاپ
کیمویه دیسا (El-Hefny, 2010) یرط زا و یراج زتنسوتف شیازفا
لگ لیکشتهایگ رد رتشیب یاه، هلتوب رد فلالغ دادلعت شیازفا نمض
( لودج6)، درکلمع شیازفا ردرثؤم زلین یهبالشم جیالتن .دولب دهاو
طسوتریاس نارگشهوژپ دربرالک اب مید دوخن درکلمع شیازفا رب ینبم
لیدعتهدننکیاه شنت( تلسا هدلش شرازلگArmin & Moslehi,
2012; Shabani & Armin, 2017) . تلحت هلناد نی تورپ یاوتحم
ریثأت یرایبآ حوطسیمرو ،لولحم و تسوپمک و نهآ دیسکاونان اب یشاپ
کیمویه دیسا یلنعم دصرد کی لامتحا حطس رد( دلش راد لودلج5 .)
نیگنایم هسیاقم هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ مالجنا هلک داد نالشن اه
لگیهد 2/9 ملید طیارلش الب هلسیاقم رد ار نی تورلپ یاوتحم دصرد
شیازلفا رلب ینبم زین یهباشم دنور .داد شیازفا30 و9/19 یدلصرد
هناد نی تورپ یاوتحمهب نلت رالهچ و تلشه ریدالقم دربرالک اب بیترت
یمرو راتکه رد تسوپمکتسد هب لوللحم نیلنچمه .دمآیلشاپ مأولت
و نهآ دیسکاونانکلیمویه دیلسا شیازلفا هلب رلجنم7/28 یدلصرد
دربرالک مدلع هب تبسن دوخن هناد نی تورپ یاوتحمکلیمویه دیلسا و
( دش نهآ دیسکاونان لودج6 درلکلمع و للیفورلک ک الش شهالک .)
( یموتناوک لودج6( تلاوزن شهاک و امد شیازفا یشان ) لودج2 رد )
نامزندش رپ مید طیارش تحت هناد، یمرف رد للاتل ا الب دلناوتآ دلنی
لاقتنا و یزتنسوتفآتلایمیسهناد هب اه، شهالک هب رجنمیازلجا رلپ
دوش هناد ندش ( لودج8 ،)لب و یللیمکت یرالیبآ ماجنا یلوه یریگراک
لیدعتهدننکشنت یاه، شیازفا ابیازلجا رلپ ( هلناد ندلش لودلج8 )
یم دناوتهبت لیلدأ یاولتحم هرلی ذ و زتنلس یارلب یفالک تصرف نیم
هناد ینی تورپ، .دوش دوخن هناد ینی تورپ یاوتحم شیازفا بجوم
هجیتن یریگ
زا یکی یبآ تیدودحممهمرتشنت نی یلبرخم راثآ هک تسا ییاه
شنکاو رب و هتلشاد هالیگ ییایمیلشویب و یکیژوللویزیف فللتخم یاله
یمیم درکلمع شهاک هب رجنم دناوتاتسار نیا رد .دوش، یرالیبآ ماجنا
هلحرم ریظن هایگ یدشر اسح لحارم رد یلیمکتلگیهد دربرالک و
لیدعتهدننک ریظن شنت یاهمرویتسوپمک، کیمویه دیسا و ونان دیسکا
نهآ راکهار هلمج زایم هک تسا ییاهدناوت هب تافص ی رب دوبهب لیلد
بآ یبسن یاوتحم ریظن یکیژولویزیف، ک الش و یمولتناوک درلکلمع
لیفورلک، کلمک یلبآ تیدودلحم ربارب رد ناهایگ تمواقم شیازفا هب
.دلیامن یریگوللج شنلت طیارلش رد درکلمع رتشیب شهاک زا و هدومن
اسارب لیدعت دربراک هک دش مولعم یسررب نیا جیاتنهدننک شنت یاه
ریظن(مرویتسوپمک، کیمویه دیسا و ونان )نهآ دیسکاهب و ییاهنتالی
مأوت دندوب رداق رگیدکی اب هکرف دوبهب هب کمک نمضآهرلگ دلنی یلیاز
تافللص زا رللگید یلل رب و )هللتوب رد هرللگ دادللعت و نزو شیازللفا(
بآ یبسن یاوتحم ریظن یکیژولویزیف، ک الش و یمولتناوک درلکلمع
لیفورلک، دوبهب هب درکلمع ّمک یلفیک و یهلناد دلنیامن کلمک دولخن.
هبیروط هکلیدعت دربراک و یلیمکت یرایبآ زا هدافتساهدننک شنلت یاه
یمرو(لولحم و تسوپمک اب یشاپکلیمویه دیلسا )نلهآ دیلسکاونان و
( ار هناد درکلمع57 لیدعت دربراک مدع اب هسیاقم رد )دصردهدننک یاله
مللید طیارللش تللحت شنللت، .داد شیازللفا نللیازاور جیاللتن دانتللسا هللب
هبتسدیم هدمآ هارلمه هلب یللیمکت یرالیبآ ماجنا ناوتدربرالک مأولت
لیدعتهدننکبسانم ار شنت یاه رثکادح هب یبایتسد یارب بیکرت نیرت
دومن داهنشیپ هناد درکلمع، رلگید رد یلیمکت یرایبآ ماجنا هکنآ نمض
هب هارمه هب دوخن یدشر لحارم یریگراکیاسلیدعت رهدننک شنلت یاه
داهنشیپ راک همادا یارب یم.ددرگ
یرازگساپس
یم دو هفیاو ناگدنراگن هلیسونیدبدلنناد هلک و اپلس بلتارم
زا ار دو ینادردقتدعالسم رد دلنمجرا نارالکمه کلیاکی هنامیملص
شخب لقحم هاگشناد یعیبط مبانم و یزرواشک هدکشناد فلتخم یاه
یلیبدرا .دنراد ملاعا
References
1. Abolfazli, B., Alikani, H. A., & Rejali, F. (2017). Evaluating synergistic effects of Arbuscular mycorrhizal fungi
on symbiotic nitrogen fixation in lentil plant under water stress conditions. Journal of Soil Biology, 4(2), 123-134.
(in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22092/SBJ.2017.109307
2. Armin, M., & Moslehi, J. (2012). Response of yield and yield components of chickpea to time and amount of
humic acid. Modern Science of Sustainable Agriculture Journal, 4, 1-9. (in Persian with English abstract).
3. Ayas, H., & Gulser, F. (2005). The effect of sulfur and humic on yield components and macronutrient contents of
spinach. Journal of Biological Sciences, 5(6), 801-804. (in Persian with English abstract).
https://doi.org/10.3923/jbs.2005 .801.804
4. Baluchi, H.R., Amini, F., Movahedi Dehnovi, M., & Atarzadeh, M. (2016). Effect of different growing organic
substrates on growth and yield components of pinto bean (Phaseolus vulgaris L.) under heavy metals stress.
ناوج و هدش دادعت و هتوب رد فلاغ دادعت هتوب رد هناد دوخن شیازفا ار
یمدلهد (Jat & Ahlawat., 2006یلفرط زا .)، الب یلبآ تیدودلحم
شهاک کرحت و لیفورلک یاوتحم رد یرورض یذغمزیر رصانع ی رب
رفآهرگ دنی ریظن هشیر ییاز،نهآ یم هناد درکلمع شهاک بجومدولش،
یلاحرد هک دربراکلیدعتهدلننکیاه یلمرو دلننام شنلت الب تلسوپمک
رد تبوطر یمهارفلولحم ای و یشیاز هرود لوط رد رتسد الب یشاپ
کیمویه دیسا (El-Hefny, 2010) یرط زا و یراج زتنسوتف شیازفا
لگ لیکشتهایگ رد رتشیب یاه، هلتوب رد فلالغ دادلعت شیازفا نمض
( لودج6)، درکلمع شیازفا ردرثؤم زلین یهبالشم جیالتن .دولب دهاو
طسوتریاس نارگشهوژپ دربرالک اب مید دوخن درکلمع شیازفا رب ینبم
لیدعتهدننکیاه شنت( تلسا هدلش شرازلگArmin & Moslehi,
2012; Shabani & Armin, 2017) . تلحت هلناد نی تورپ یاوتحم
ریثأت یرایبآ حوطسیمرو ،لولحم و تسوپمک و نهآ دیسکاونان اب یشاپ
کیمویه دیسا یلنعم دصرد کی لامتحا حطس رد( دلش راد لودلج5 .)
نیگنایم هسیاقم هللحرم رد یللیمکت یرالیبآ مالجنا هلک داد نالشن اه
لگیهد 2/9 ملید طیارلش الب هلسیاقم رد ار نی تورلپ یاوتحم دصرد
شیازلفا رلب ینبم زین یهباشم دنور .داد شیازفا30 و9/19 یدلصرد
هناد نی تورپ یاوتحمهب نلت رالهچ و تلشه ریدالقم دربرالک اب بیترت
یمرو راتکه رد تسوپمکتسد هب لوللحم نیلنچمه .دمآیلشاپ مأولت
و نهآ دیسکاونانکلیمویه دیلسا شیازلفا هلب رلجنم7/28 یدلصرد
دربرالک مدلع هب تبسن دوخن هناد نی تورپ یاوتحمکلیمویه دیلسا و
( دش نهآ دیسکاونان لودج6 درلکلمع و للیفورلک ک الش شهالک .)
( یموتناوک لودج6( تلاوزن شهاک و امد شیازفا یشان ) لودج2 رد )
نامزندش رپ مید طیارش تحت هناد، یمرف رد للاتل ا الب دلناوتآ دلنی
لاقتنا و یزتنسوتفآتلایمیسهناد هب اه، شهالک هب رجنمیازلجا رلپ
دوش هناد ندش ( لودج8 ،)لب و یللیمکت یرالیبآ ماجنا یلوه یریگراک
لیدعتهدننکشنت یاه، شیازفا ابیازلجا رلپ ( هلناد ندلش لودلج8 )
یم دناوتهبت لیلدأ یاولتحم هرلی ذ و زتنلس یارلب یفالک تصرف نیم
هناد ینی تورپ، .دوش دوخن هناد ینی تورپ یاوتحم شیازفا بجوم
هجیتن یریگ
زا یکی یبآ تیدودحممهمرتشنت نی یلبرخم راثآ هک تسا ییاه
شنکاو رب و هتلشاد هالیگ ییایمیلشویب و یکیژوللویزیف فللتخم یاله
یمیم درکلمع شهاک هب رجنم دناوتاتسار نیا رد .دوش، یرالیبآ ماجنا
هلحرم ریظن هایگ یدشر اسح لحارم رد یلیمکتلگیهد دربرالک و
لیدعتهدننک ریظن شنت یاهمرویتسوپمک، کیمویه دیسا و ونان دیسکا
نهآ راکهار هلمج زایم هک تسا ییاهدناوت هب تافص ی رب دوبهب لیلد
بآ یبسن یاوتحم ریظن یکیژولویزیف، ک الش و یمولتناوک درلکلمع
لیفورلک، کلمک یلبآ تیدودلحم ربارب رد ناهایگ تمواقم شیازفا هب
.دلیامن یریگوللج شنلت طیارلش رد درکلمع رتشیب شهاک زا و هدومن
اسارب لیدعت دربراک هک دش مولعم یسررب نیا جیاتنهدننک شنت یاه
ریظن(مرویتسوپمک، کیمویه دیسا و ونان )نهآ دیسکاهب و ییاهنتالی
مأوت دندوب رداق رگیدکی اب هکرف دوبهب هب کمک نمضآهرلگ دلنی یلیاز
تافللص زا رللگید یلل رب و )هللتوب رد هرللگ دادللعت و نزو شیازللفا(
بآ یبسن یاوتحم ریظن یکیژولویزیف، ک الش و یمولتناوک درلکلمع
لیفورلک، دوبهب هب درکلمع ّمک یلفیک و یهلناد دلنیامن کلمک دولخن.
هبیروط هکلیدعت دربراک و یلیمکت یرایبآ زا هدافتساهدننک شنلت یاه
یمرو(لولحم و تسوپمک اب یشاپکلیمویه دیلسا )نلهآ دیلسکاونان و
( ار هناد درکلمع57 لیدعت دربراک مدع اب هسیاقم رد )دصردهدننک یاله
مللید طیارللش تللحت شنللت، .داد شیازللفا نللیازاور جیاللتن دانتللسا هللب
هبتسدیم هدمآ هارلمه هلب یللیمکت یرالیبآ ماجنا ناوتدربرالک مأولت
لیدعتهدننکبسانم ار شنت یاه رثکادح هب یبایتسد یارب بیکرت نیرت
دومن داهنشیپ هناد درکلمع، رلگید رد یلیمکت یرایبآ ماجنا هکنآ نمض
هب هارمه هب دوخن یدشر لحارم یریگراکیاسلیدعت رهدننک شنلت یاه
داهنشیپ راک همادا یارب یم.ددرگ
یرازگساپس
یم دو هفیاو ناگدنراگن هلیسونیدبدلنناد هلک و اپلس بلتارم
زا ار دو ینادردقتدعالسم رد دلنمجرا نارالکمه کلیاکی هنامیملص
شخب لقحم هاگشناد یعیبط مبانم و یزرواشک هدکشناد فلتخم یاه
یلیبدرا .دنراد ملاعا
References
1. Abolfazli, B., Alikani, H. A., & Rejali, F. (2017). Evaluating synergistic effects of Arbuscular mycorrhizal fungi
on symbiotic nitrogen fixation in lentil plant under water stress conditions. Journal of Soil Biology, 4(2), 123-134.
(in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22092/SBJ.2017.109307
2. Armin, M., & Moslehi, J. (2012). Response of yield and yield components of chickpea to time and amount of
humic acid. Modern Science of Sustainable Agriculture Journal, 4, 1-9. (in Persian with English abstract).
3. Ayas, H., & Gulser, F. (2005). The effect of sulfur and humic on yield components and macronutrient contents of
spinach. Journal of Biological Sciences, 5(6), 801-804. (in Persian with English abstract).
https://doi.org/10.3923/jbs.2005 .801.804
4. Baluchi, H.R., Amini, F., Movahedi Dehnovi, M., & Atarzadeh, M. (2016). Effect of different growing organic
substrates on growth and yield components of pinto bean (Phaseolus vulgaris L.) under heavy metals stress.
106 دلج ،ناریا یعارز یاهشهوژپ هیرشن23 هرامش ،1 ،راهب 1404
Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 26(2), 57-72. (in Persian with English abstract).
5. Barzali, M., Nasri, M., & Karimifar, M. (2016). Effects of plant density on some growth and physiological
responses and activity of antioxidant enzymes in chickpea. Plant Physiology, 11(43), 25-38. (in Persian with
English abstract). https://dorl.net/dor/20.1001.1.76712423.1395.11.43.3.0
6. Bakshi Moghadam, F., Mortazavi, S. A., Milani, E., & Hashemi, M. (2015). Evaluation of the diversity of nitrogen
fractions and functional characteristics of chickpea protein isolate. Journal of Innovation in Food Science and
Technology, 5(4), 93-104. (in Persian with English abstract).
7. DeSouza-Torres, A., Govea-Alcaide, E., Gómez-Padilla, E., Masunaga, S. H., Effenberger, F., Rossi, L.
M., López-Sánchez, R., & Jardim, R. F. (2021). Fe3O4 nanoparticles and Rhizobium inoculation enhance
nodulation, nitrogen fixation and growth of common bean plants grown in soil. Rhizosphere, 17, 100275.
https://doi.org/10.1016/j.rhisph.2020.100275
8. El-Hefny, E. M. (2010). Effect of saline irrigation water and humic acid application on growth and productivity of
two cultivars of cowpea (Vigna unguiculata L.). Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 4(12), 6154-
6168.
9. Ellis, R. H., & Pieta-Filho, C. (1992). The development of seed quality spring and winter cultivars of barley and
wheat. Seed Science Research, 2, 19-25. https://doi.org/10.1017/S0960258500001057
10. Fahad, S., Ahmad, M., Akbar Anjum, M., & Hussain, S. (2014). The effect of micronutrients (B, Zn and Fe) foliar
application on the growth, flowering and corm production of gladiolus (Gladiolus grandiflorus L.) in calcareous
soils. Journal of Agricultural Science and Technology, 16, 1671-1682.
https://dorl.net/dor/20.1001.1.16807073.2014.16.7.10.6
11. Feng,Y., Kreslavski, V. D., Shmarev, A. N., Ivanov, A. A., Zharmukhamedov, S. K., Kosobryukhov, A., Yu, M.,
Allakhverdiev, S. I., & Shabala, S. (2022). Effects of iron oxide nanoparticles (Fe3O4) on growth, photosynthesis,
antioxidant activity and distribution of mineral elements in wheat (Triticum aestivum) plants. Plants, 11, 1-15.
https://doi.org/10.1071/FP23085
12. Goos, R. J., & Johnson, B. E. (2000). A comparison of three methods for reducing iron-deficiency chlorosis in
soybean. Agronomy Journal, 92, 1135-1139. https://doi.org/10.2134/agronj2000.9261135x
13. Hadi, H., Seyed Sharifi, R., & Namvar, A. (2016). Phytoprotectants and Abiotic Stresses. Uremia University
Press. 342 pp.
14. Hamzei, J., Seyedi, M., Azadbakht, A., & Fesahat, A. (2018). Effect of foliar application of iron on growth,
nodulation and quantity and quality of yield of chickpea (Cicer arietinum) in Hamedan. Journal of Crop
Ecophysiology, 12(3), 427-444. (in Persian with English abstract).
15. Heidarpour, O., Esmaielpour, B., Soltani Toolarood, A., & Khorramdel, S. (2020). Effect of vermicompost on
morphophysiological, biochemical and yield characteristics of summer savory (Satureja hortensis L.) under
different irrigation regimes. Journal of Agroecology, 12(3), 507-522. (in Persian with English abstract).
https://doi.org/10.22067/JAG.V12I3.79634
16. Irmak, S., Nuran Cıl, A., Yucel, H., & Kaya, Z. (2012). The effects of iron application to soil and foliarly on
agronomic properties and yield of peanut (Arachis hypogaea). Journal of Food, Agriculture and Environment,
10(3 & 4), 417-422. https://doi.org/10.15316/SJAFS.2022.025
17. Jahangiri Nia, E., Syyadat, S. A., Koochakzadeh, A., Sayyahfar, M., & Moradi Telavat, M. R. (2016). The effect
of vermicompost and mycorrhizal inoculation on grain yield and some physiological characteristics of soybean
(Glycine max L.) under water stress condition. Journal of Agroecology, 8(4), 583-597. (in Persian with English
abstract). https://doi.org/10.22067/JAG.V8I4.51116
18. Jat, R. S., & Ahlawat, I. P. S. (2006). Direct and residnal effect of vermicompost biofertilizers and phosphorus on
soil nutrient dynamies and productivity of chickpea–fodder maize sequence. Journal of Sustainable Agriculture,
28, 41-56. https://doi.org/10.1300/J064v28n01_05
19. Jiao, J., Chen, K., & Yi, C. (2010). Effects of soil moisture content on growth, physiological and biochemical
characteristics of Jatropha curcas L. Acta Ecologica Sinica, 30, 4460-4466.
20. Khalilzadeh, R., Seyed Sharifi, R., & Jalilian, J. (2018). Growth, physiological status, and yield of salt-stressed
wheat (Triticum aestivum L.) plants affected by bio fertilizer and cystocele applications, Arid Land Research
Management, 23, 1-17. https://doi.org/10.1080/15324982.2017.1378282
21. Kheirizadeh Arough, Y., & Seyed Sharifi, R. (2018). Effects of bio fertilizers and zinc on yield, variations of
quantum yield, stomatal conductance and some physiological traits of triticale (Triticosecale) under withholding
conditions. Journal of Process and Function, 7(26), 57-74. (in Persian with English abstract).
https://dorl.net/dor/20.1001.1.23222727.1397.7.26.14.3
22. Khosravi, H., Daneshvar, M., Hosseini, S. Z., & Mir, Y. (2015). Survey the effects of vermicompost and bio
superabsorbent on yield components and physiological characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars.
Journal of Plant Echophysiology, 8(26), 215-229. (in Persian with English abstract).
23. Kostopoulou, P., Barbayiannis, N., & Basile, N. (2010). Water relations of yellow sweet clover under the synergy
of drought and selenium addition. Plant and Soil, 33(1), 65-71. https://doi.org/10.1007/s11104-009-0176-x
Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 26(2), 57-72. (in Persian with English abstract).
5. Barzali, M., Nasri, M., & Karimifar, M. (2016). Effects of plant density on some growth and physiological
responses and activity of antioxidant enzymes in chickpea. Plant Physiology, 11(43), 25-38. (in Persian with
English abstract). https://dorl.net/dor/20.1001.1.76712423.1395.11.43.3.0
6. Bakshi Moghadam, F., Mortazavi, S. A., Milani, E., & Hashemi, M. (2015). Evaluation of the diversity of nitrogen
fractions and functional characteristics of chickpea protein isolate. Journal of Innovation in Food Science and
Technology, 5(4), 93-104. (in Persian with English abstract).
7. DeSouza-Torres, A., Govea-Alcaide, E., Gómez-Padilla, E., Masunaga, S. H., Effenberger, F., Rossi, L.
M., López-Sánchez, R., & Jardim, R. F. (2021). Fe3O4 nanoparticles and Rhizobium inoculation enhance
nodulation, nitrogen fixation and growth of common bean plants grown in soil. Rhizosphere, 17, 100275.
https://doi.org/10.1016/j.rhisph.2020.100275
8. El-Hefny, E. M. (2010). Effect of saline irrigation water and humic acid application on growth and productivity of
two cultivars of cowpea (Vigna unguiculata L.). Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 4(12), 6154-
6168.
9. Ellis, R. H., & Pieta-Filho, C. (1992). The development of seed quality spring and winter cultivars of barley and
wheat. Seed Science Research, 2, 19-25. https://doi.org/10.1017/S0960258500001057
10. Fahad, S., Ahmad, M., Akbar Anjum, M., & Hussain, S. (2014). The effect of micronutrients (B, Zn and Fe) foliar
application on the growth, flowering and corm production of gladiolus (Gladiolus grandiflorus L.) in calcareous
soils. Journal of Agricultural Science and Technology, 16, 1671-1682.
https://dorl.net/dor/20.1001.1.16807073.2014.16.7.10.6
11. Feng,Y., Kreslavski, V. D., Shmarev, A. N., Ivanov, A. A., Zharmukhamedov, S. K., Kosobryukhov, A., Yu, M.,
Allakhverdiev, S. I., & Shabala, S. (2022). Effects of iron oxide nanoparticles (Fe3O4) on growth, photosynthesis,
antioxidant activity and distribution of mineral elements in wheat (Triticum aestivum) plants. Plants, 11, 1-15.
https://doi.org/10.1071/FP23085
12. Goos, R. J., & Johnson, B. E. (2000). A comparison of three methods for reducing iron-deficiency chlorosis in
soybean. Agronomy Journal, 92, 1135-1139. https://doi.org/10.2134/agronj2000.9261135x
13. Hadi, H., Seyed Sharifi, R., & Namvar, A. (2016). Phytoprotectants and Abiotic Stresses. Uremia University
Press. 342 pp.
14. Hamzei, J., Seyedi, M., Azadbakht, A., & Fesahat, A. (2018). Effect of foliar application of iron on growth,
nodulation and quantity and quality of yield of chickpea (Cicer arietinum) in Hamedan. Journal of Crop
Ecophysiology, 12(3), 427-444. (in Persian with English abstract).
15. Heidarpour, O., Esmaielpour, B., Soltani Toolarood, A., & Khorramdel, S. (2020). Effect of vermicompost on
morphophysiological, biochemical and yield characteristics of summer savory (Satureja hortensis L.) under
different irrigation regimes. Journal of Agroecology, 12(3), 507-522. (in Persian with English abstract).
https://doi.org/10.22067/JAG.V12I3.79634
16. Irmak, S., Nuran Cıl, A., Yucel, H., & Kaya, Z. (2012). The effects of iron application to soil and foliarly on
agronomic properties and yield of peanut (Arachis hypogaea). Journal of Food, Agriculture and Environment,
10(3 & 4), 417-422. https://doi.org/10.15316/SJAFS.2022.025
17. Jahangiri Nia, E., Syyadat, S. A., Koochakzadeh, A., Sayyahfar, M., & Moradi Telavat, M. R. (2016). The effect
of vermicompost and mycorrhizal inoculation on grain yield and some physiological characteristics of soybean
(Glycine max L.) under water stress condition. Journal of Agroecology, 8(4), 583-597. (in Persian with English
abstract). https://doi.org/10.22067/JAG.V8I4.51116
18. Jat, R. S., & Ahlawat, I. P. S. (2006). Direct and residnal effect of vermicompost biofertilizers and phosphorus on
soil nutrient dynamies and productivity of chickpea–fodder maize sequence. Journal of Sustainable Agriculture,
28, 41-56. https://doi.org/10.1300/J064v28n01_05
19. Jiao, J., Chen, K., & Yi, C. (2010). Effects of soil moisture content on growth, physiological and biochemical
characteristics of Jatropha curcas L. Acta Ecologica Sinica, 30, 4460-4466.
20. Khalilzadeh, R., Seyed Sharifi, R., & Jalilian, J. (2018). Growth, physiological status, and yield of salt-stressed
wheat (Triticum aestivum L.) plants affected by bio fertilizer and cystocele applications, Arid Land Research
Management, 23, 1-17. https://doi.org/10.1080/15324982.2017.1378282
21. Kheirizadeh Arough, Y., & Seyed Sharifi, R. (2018). Effects of bio fertilizers and zinc on yield, variations of
quantum yield, stomatal conductance and some physiological traits of triticale (Triticosecale) under withholding
conditions. Journal of Process and Function, 7(26), 57-74. (in Persian with English abstract).
https://dorl.net/dor/20.1001.1.23222727.1397.7.26.14.3
22. Khosravi, H., Daneshvar, M., Hosseini, S. Z., & Mir, Y. (2015). Survey the effects of vermicompost and bio
superabsorbent on yield components and physiological characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars.
Journal of Plant Echophysiology, 8(26), 215-229. (in Persian with English abstract).
23. Kostopoulou, P., Barbayiannis, N., & Basile, N. (2010). Water relations of yellow sweet clover under the synergy
of drought and selenium addition. Plant and Soil, 33(1), 65-71. https://doi.org/10.1007/s11104-009-0176-x
سید رشیف ی وسید رش یفی، لیدعت یخرب و یلیمکت یرایبآ ریثأتهدننکشنت یاه یمرو(تسوپمک، کیمویه دیسا... 107
24. Kreslavskia, V. D., Shmarev, A. N., Ivanova, A., Zharmukhamedov, S. K., Strokina, V., Kosobryukhov, A., Yu,
M., Allakhverdiev, S. I., & Shabala, S. (2023). Effects of iron oxide nanoparticles (Fe3O4) and salinity on growth,
photosynthesis, antioxidant activity and distribution of mineral elements in wheat (Triticum aestivum). Functional
Plant Biology, 50(11), 932-940. https://doi.org/10.1071/fp23085
25. Maccarthy, P. (2001). The principles of humic substances. Soil Science, 166, 738-751.
26. Mehraban, A. (2017). Effect of foliar application of iron on yield, yield component, and grain protein of lentil
crop. Journal of Plant Environmental Physiology, 12(45), 27-37. (in Persian with English abstract).
https://dorl.net/dor/20.1001.1.767124 23.1396.12.45.3.1
27. Meng, W., Yu, Z., Zhao, J., Zhang, Y., & Shi, Y. (2017). Effects of supplemental irrigation based on soil moisture
levels on photosynthesis, dry matter accumulation, and remobilization in winter wheat (Triticum aestivum L.)
cultivars. Plant Production Science, 20, 215-226. https://doi.org/10.1080/1343943X.2017.1302307
28. Mohammadi, M., Roozrokh, M., & Talebi, R. (2015) Effect of supplemental irrigation and iron spraying on
chickpea genotypes in Kermanshah. Journal of Plant Ecophysiology, 8(27), 113-103. (in Persian with English
abstract).
29. Najarian, D., Ghonudi, F., Masoud Sinaki, J., & Valaei, G. (2016). Effect of water stress and vermicompost
fertilizer on yield and yield components of cowpea (Vhgna unguiculata L.). Journal of Crop Physiology, 8(29),
59-72. (in Persian with English abstract).
30. Namvar, A., Seyed Sharifi, R., Sedghi, M., Asghari Zakaria, R., Khandan, T., & Eskandarpour, B. (2011). Study
on the effects of organic and inorganic nitrogen fertilizer on yield, yield components, and nodulation state of
chickpea (Cicer arietinum L.). Communications in Soil Science and Plant Analysis, 42(9), 1097-1109.
https://doi.org/10.1080/00103624.2011.562587
31. Narimani, H., Seyed Sharifi, R., Khalilzadeh, R., & Aminzadeh, G. (2018) Effects of nano iron oxide on yield,
chlorophyll fluorescence indices and some physiological traits of wheat (Triticum aestivum L.) under rain fed and
supplementary irrigation conditions. Iranian Journal of Plant Biology, 10, 21-40. (in Persian with English
abstract). https://doi.org/10.22108/ijpb.2018.110895.1098
32. Nazari, G., Seyed Sharifi, R., & Narimani, H. (2021). Effect of mycorrhiza, vermicompost and nano silicon on
agronomic and physiological traits of triticale under different intensities drought stress. Journal of Crop
Production, 14(4), 21-45 (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22069/EJCP.2022.18925.2413
33. Nikbakht, A., Mohseni, K., Mesbah, B., Xia, Y. P., Ancheng, L., & Nemat, E. (2008). Effect of humic acid on
plant growth, nutrient uptake and post harvest life of gerbera. Journal of Plant Nutrition, 31, 2155-2167.
https://doi.org/10.1080/01904160802462819
34. Oftadeh Fadafen, A., Aminifard, M. H., Behdani, M. A., & Moradinezhad, F. (2018). Evaluation of 44 nitroxin
and vermicompost on quantitative characteristics and photosynthetic pigments of 45 saffron (Crocus sativus L.).
Journal of Saffron Research (semi-annual), 5(2), 163-179 (in Persian with English abstract).
https://doi.org/10.22077/jsr.2017.320.1013
35. Ouk, M., Shu, F., Ken, F., Jaya, B., Mark, C., & Harry, N. (2003). Routine selection for drought resistance in rain
fed lowland rice (Oryza sativa L.) in Cambodia. In: Proceedings of the International Conference on Research on
Water in Agriculture, CARDI, Cambodia, 25-29.
36. Pashnezhad, F., Majid Hervan, A., Nourmohammadi, A., Sayyadat A., & Wazan, S. (2010). Evaluation of the
effect of drought stress on effective traits on the accumulation of materials in grain of different wheat cultivars.
Agricultural Science, 13, 149-137.
37. Rahman, S. M., & Uddin, A. S. M. (2000). Ecological adaptation of chickpea to water stress. Legume Research,
23, 1-8.
38. Ronanini, D., Savin, R., & Hal, A. J. (2004). Dynamic of fruit growth and oil quality of sunflower (Helianthus
annuus L.) exposed to brief interval of high temperature during grain filling. Field Crop Research, 83, 79-90.
https://doi.org/10.1016 /S0378-4290(03)00064-9
39. Sabouri, F., Siroosmehr, A. R., & Gorgini Shabankareh, H. (2017). Effect of irrigation regimes and humic acid
solution on some morphological and physiological characteristics of Satureja hortensis. Iranian Journal of Plant
Biology, 9(34), 13-24. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22108/IJPB.2018.22437
40. Sam Dalire, M., Seyed Sharifi, R., & Esmaelpour, B. (2010). Pulses Agronomy. Islamic Azad University Press,
Iran. pp. 282. (in Persian).
41. Samiran, R., Kusum, A., Biman, K. D., & Ayanadar, A. (2010). Effect of organic amendments of soil on growth
and productivity of three common crops viz. Zea mays, Phaseolus vulgaris and Abelmoschus esculentus. Applied
Soil Ecology, 45, 78-84. https://doi.org/10.1016/j.apsoil.2010.02.004
42. Shabani, R., & Armin, M. (2017). The effect of foliar application of urea and humic acid in rain-fed conditions on
yield and yield components of chickpea. Journal of Crop Science Research in Arid Regions, 1(1), 77-88.
https://dorl.net/dor/20.1001.1.2423611.1396.1.1.7.4
43. Soltani, A. (1998). Application of SAS statistical analysis (in Agriculture). Jahad Daneshgahi Mashhad Press,
Mashhad, Iran. 188 pp. (in Persian).
24. Kreslavskia, V. D., Shmarev, A. N., Ivanova, A., Zharmukhamedov, S. K., Strokina, V., Kosobryukhov, A., Yu,
M., Allakhverdiev, S. I., & Shabala, S. (2023). Effects of iron oxide nanoparticles (Fe3O4) and salinity on growth,
photosynthesis, antioxidant activity and distribution of mineral elements in wheat (Triticum aestivum). Functional
Plant Biology, 50(11), 932-940. https://doi.org/10.1071/fp23085
25. Maccarthy, P. (2001). The principles of humic substances. Soil Science, 166, 738-751.
26. Mehraban, A. (2017). Effect of foliar application of iron on yield, yield component, and grain protein of lentil
crop. Journal of Plant Environmental Physiology, 12(45), 27-37. (in Persian with English abstract).
https://dorl.net/dor/20.1001.1.767124 23.1396.12.45.3.1
27. Meng, W., Yu, Z., Zhao, J., Zhang, Y., & Shi, Y. (2017). Effects of supplemental irrigation based on soil moisture
levels on photosynthesis, dry matter accumulation, and remobilization in winter wheat (Triticum aestivum L.)
cultivars. Plant Production Science, 20, 215-226. https://doi.org/10.1080/1343943X.2017.1302307
28. Mohammadi, M., Roozrokh, M., & Talebi, R. (2015) Effect of supplemental irrigation and iron spraying on
chickpea genotypes in Kermanshah. Journal of Plant Ecophysiology, 8(27), 113-103. (in Persian with English
abstract).
29. Najarian, D., Ghonudi, F., Masoud Sinaki, J., & Valaei, G. (2016). Effect of water stress and vermicompost
fertilizer on yield and yield components of cowpea (Vhgna unguiculata L.). Journal of Crop Physiology, 8(29),
59-72. (in Persian with English abstract).
30. Namvar, A., Seyed Sharifi, R., Sedghi, M., Asghari Zakaria, R., Khandan, T., & Eskandarpour, B. (2011). Study
on the effects of organic and inorganic nitrogen fertilizer on yield, yield components, and nodulation state of
chickpea (Cicer arietinum L.). Communications in Soil Science and Plant Analysis, 42(9), 1097-1109.
https://doi.org/10.1080/00103624.2011.562587
31. Narimani, H., Seyed Sharifi, R., Khalilzadeh, R., & Aminzadeh, G. (2018) Effects of nano iron oxide on yield,
chlorophyll fluorescence indices and some physiological traits of wheat (Triticum aestivum L.) under rain fed and
supplementary irrigation conditions. Iranian Journal of Plant Biology, 10, 21-40. (in Persian with English
abstract). https://doi.org/10.22108/ijpb.2018.110895.1098
32. Nazari, G., Seyed Sharifi, R., & Narimani, H. (2021). Effect of mycorrhiza, vermicompost and nano silicon on
agronomic and physiological traits of triticale under different intensities drought stress. Journal of Crop
Production, 14(4), 21-45 (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22069/EJCP.2022.18925.2413
33. Nikbakht, A., Mohseni, K., Mesbah, B., Xia, Y. P., Ancheng, L., & Nemat, E. (2008). Effect of humic acid on
plant growth, nutrient uptake and post harvest life of gerbera. Journal of Plant Nutrition, 31, 2155-2167.
https://doi.org/10.1080/01904160802462819
34. Oftadeh Fadafen, A., Aminifard, M. H., Behdani, M. A., & Moradinezhad, F. (2018). Evaluation of 44 nitroxin
and vermicompost on quantitative characteristics and photosynthetic pigments of 45 saffron (Crocus sativus L.).
Journal of Saffron Research (semi-annual), 5(2), 163-179 (in Persian with English abstract).
https://doi.org/10.22077/jsr.2017.320.1013
35. Ouk, M., Shu, F., Ken, F., Jaya, B., Mark, C., & Harry, N. (2003). Routine selection for drought resistance in rain
fed lowland rice (Oryza sativa L.) in Cambodia. In: Proceedings of the International Conference on Research on
Water in Agriculture, CARDI, Cambodia, 25-29.
36. Pashnezhad, F., Majid Hervan, A., Nourmohammadi, A., Sayyadat A., & Wazan, S. (2010). Evaluation of the
effect of drought stress on effective traits on the accumulation of materials in grain of different wheat cultivars.
Agricultural Science, 13, 149-137.
37. Rahman, S. M., & Uddin, A. S. M. (2000). Ecological adaptation of chickpea to water stress. Legume Research,
23, 1-8.
38. Ronanini, D., Savin, R., & Hal, A. J. (2004). Dynamic of fruit growth and oil quality of sunflower (Helianthus
annuus L.) exposed to brief interval of high temperature during grain filling. Field Crop Research, 83, 79-90.
https://doi.org/10.1016 /S0378-4290(03)00064-9
39. Sabouri, F., Siroosmehr, A. R., & Gorgini Shabankareh, H. (2017). Effect of irrigation regimes and humic acid
solution on some morphological and physiological characteristics of Satureja hortensis. Iranian Journal of Plant
Biology, 9(34), 13-24. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22108/IJPB.2018.22437
40. Sam Dalire, M., Seyed Sharifi, R., & Esmaelpour, B. (2010). Pulses Agronomy. Islamic Azad University Press,
Iran. pp. 282. (in Persian).
41. Samiran, R., Kusum, A., Biman, K. D., & Ayanadar, A. (2010). Effect of organic amendments of soil on growth
and productivity of three common crops viz. Zea mays, Phaseolus vulgaris and Abelmoschus esculentus. Applied
Soil Ecology, 45, 78-84. https://doi.org/10.1016/j.apsoil.2010.02.004
42. Shabani, R., & Armin, M. (2017). The effect of foliar application of urea and humic acid in rain-fed conditions on
yield and yield components of chickpea. Journal of Crop Science Research in Arid Regions, 1(1), 77-88.
https://dorl.net/dor/20.1001.1.2423611.1396.1.1.7.4
43. Soltani, A. (1998). Application of SAS statistical analysis (in Agriculture). Jahad Daneshgahi Mashhad Press,
Mashhad, Iran. 188 pp. (in Persian).
108 دلج ،ناریا یعارز یاهشهوژپ هیرشن23 هرامش ،1 ،راهب 1404
44. Soltani, A., Hajjar Pour, A. & Vadez, V. (2016) Analysis chickpea yield gap and water-limited potential yield in
Iran. Filed Crops Research, 185, 21-30. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2015.10.015
45. Stone, L. R., Schlegel, A. J. (2006). Yield–water supply relationships of grain sorghum and winter wheat.
Agronomy Journal, 98, 1359-1366. https://doi.org/10.2134/agronj2006.0042
46. Talebi, R., Ensafi, M. H., Baghbani, N., Karami, E., & Mohammadi, K. H. (2013). Physiological responses of
chickpea (Cicer arietinum) genotypes to drought stress. Environmental and Experimental Biology, 11, 9-15
47. Theunissen, J., Ndakidemi, P. A., & Laubscher, C. P. (2010). Potential of vermicompost produced from plant
waste on the growth and nutrient status in vegetable production. International Journal of Physiological Science,
5(13), 1964-1973.
48. Tuba Bicer, B., Narin Kolenderand, A., & Akar, D. A. (2004). The effect of irrigation on spring-sown chickpea.
Journal of Agronomy Asian Network for Scientific Information, 3, 154-158.
https://doi.org/10.3923/ja.2004.154.158
49. Yang, J., & Zhang, J. (2006). Grain filling of cereals under soil drying. New Phytologist, 169, 223-236.
https://doi.org/10.1111/j.1469-8137.2005.01597.x
50. Yordanov, I., Velikova, V., & Tsonev, T. (2003). Plant responses to drought and stress tolerance. Bulgarian
Journal of Plant Physiology, Special Issues, 187-206.
44. Soltani, A., Hajjar Pour, A. & Vadez, V. (2016) Analysis chickpea yield gap and water-limited potential yield in
Iran. Filed Crops Research, 185, 21-30. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2015.10.015
45. Stone, L. R., Schlegel, A. J. (2006). Yield–water supply relationships of grain sorghum and winter wheat.
Agronomy Journal, 98, 1359-1366. https://doi.org/10.2134/agronj2006.0042
46. Talebi, R., Ensafi, M. H., Baghbani, N., Karami, E., & Mohammadi, K. H. (2013). Physiological responses of
chickpea (Cicer arietinum) genotypes to drought stress. Environmental and Experimental Biology, 11, 9-15
47. Theunissen, J., Ndakidemi, P. A., & Laubscher, C. P. (2010). Potential of vermicompost produced from plant
waste on the growth and nutrient status in vegetable production. International Journal of Physiological Science,
5(13), 1964-1973.
48. Tuba Bicer, B., Narin Kolenderand, A., & Akar, D. A. (2004). The effect of irrigation on spring-sown chickpea.
Journal of Agronomy Asian Network for Scientific Information, 3, 154-158.
https://doi.org/10.3923/ja.2004.154.158
49. Yang, J., & Zhang, J. (2006). Grain filling of cereals under soil drying. New Phytologist, 169, 223-236.
https://doi.org/10.1111/j.1469-8137.2005.01597.x
50. Yordanov, I., Velikova, V., & Tsonev, T. (2003). Plant responses to drought and stress tolerance. Bulgarian
Journal of Plant Physiology, Special Issues, 187-206.
Categories
TechnologyDownload
Download Slideshow Get the original presentation fileQuick Actions
Statistics
- Views 9
- Slides 18
- Age 281 days
Related Slideshows
11
8-top-ai-courses-for-customer-support-representatives-in-2025.pptx
JeroenErne2
85 views
10
7-essential-ai-courses-for-call-center-supervisors-in-2025.pptx
JeroenErne2
78 views
13
25-essential-ai-courses-for-user-support-specialists-in-2025.pptx
JeroenErne2
76 views
11
8-essential-ai-courses-for-insurance-customer-service-representatives-in-2025.pptx
JeroenErne2
62 views
21
Know for Certain
DaveSinNM
36 views
17
PPT OPD LES 3ertt4t4tqqqe23e3e3rq2qq232.pptx
novasedanayoga46
41 views