FIL 2. Aralin 4 Workshop - Aktuwal na Pagsasalin (1).pptx

vbgfdscvbgfdsxcvbgfdscvbhgtredsfghyutrfdbfdfghfdvfbghgfdvfbghrfdcvdfvfdf

1. AKTUWAL NA PAGSASALIN Aralin 4 Filipino: Panimulang Pagsasalin

2. PROSESO NG PAGSASALIN Paghahanda sa Pagsasalin Aktuwal na Pagsasalin Ebalwasyon ng Salin

3. Prinsipyo Blg. 1 Unawain nang mabuti ang tekstong isasalin. Basahin nang paulit-ulit hanggang makuha ang diwa.

4. Nahúli ba ang kahulugan?

5. Workshop Ilipat ang tekstong isasalin sa sumusunod na talahanayan. Paghiwa-hiwalayin ang mga ito sa bawat hanay upang mabigyan ng partikular na tuon. Ideal, kada pangungusap o paparirala ang putol. Orihinal* Salin Paliwanag COVID-19 affects different people in different ways Most infected people will develop mild to moderate illness and recover without hospitalization. (*Halimbawa lang, gamítin ang sariling teksto.)

6. Workshop Unawain ang ST, bilang kabuoang teksto at bilang magkakahiwalay na yunit. Orihinal* Salin Paliwanag COVID-19 affects different people in different ways Most infected people will develop mild to moderate illness and recover without hospitalization. (*Halimbawa lang, gamítin ang sariling teksto.)

7. Prinsipyo Blg. 2 Kapag naunawaan na ang kahulugan o diwa ng ST, tumbasan na ito sa TL.

8. TUMBÁSAN NG SL at TL Pangunahing hámon sa proseso ng pagsasalin

9. 7 GABAY SA PAGTUTUMBAS NG SALITA PARA SA PAGSASALIN MULA INGLES PATUNGO SA FILIPINO

10. 1. Hanapin ang katumbas mula sa kaban ng salita ng wikang Filipino na nakabatay sa Tagalog .

11. SL = TL tree punò child batà water tubig cloud ulap chair upuán

12. 2. Hanapin ang katumbas mula sa ambag ng mga wikang katutubo sa Pilipinas .

13. 130 wikang katutubo Mga karagatan ng mga salitang nagpapahayag ng pagiging multikultural ng mga Pilipino

14. a. Maláy, mapanuri at malikhaing paggamit ng mga salitang katutubo bilang panumbas sa mga konseptong banyaga imagination haráya (Cebuano) surface rabáw (Ilokano) hegemony gahúm (Cebuano, Hiligaynon) justice katarungan (Cebuano, Hiligaynon, Kapampangan

15. b. Ginagamit din ang mga katutubong wika upang mas maging tiyak ang panumbas sa Filipino husband bána (Hiligaynon, Cebuano, Tausug) seed líso (Cebuano, Maranaw, Waray) play dulâ (Cebuano) justice katarungan (Cebuano)

16. c. Ambagan ng mga salitang katutubo = Multikultural na batayan ng Filipino vakul tradisyonal na kasuotan sa ulo ng mga kababaihan sa Batanes ukkil sining ng pag-uukit mula sa Sulu payyó tawag ng mga Ifugao sa kanilang palayan sa kabundukan cañao ritwal para sa iba’t ibang okasyon ng buhay ng mga taga- Hilagang Bulubundukin ng Luzon

17. d. Pagkilala sa katutubong tunog ng mga titik na F, J, V, at Z Salita Wikang Pinagmulan Kahulugan alifuffug Itawes ipuipo safot Ibaloy sapot ng gagamba falendag Tiruray plawtang may nakaipit na dahon sa ihipán jambangan Tausug halaman julúp Tausug masamang ugali avid Ivatan ganda kuvat Ibaloy digma kazzing Itawes kambing zigattu Ibanag silangan

18. 3. Kung manghihiram ng katumbas sa mga dayuhang wika, unang gamíting panumbas ang mga salitang hiram mula sa Español

19. Ambagan vs. Panghihiram wikang katutubo wikang banyaga Pang-atin Pangkanila

20. a. Hispanismo sa Filipino Ingles Español Filipino bottle botella bote wall pared pader time hora oras godfather padrino ninong

21. Alam mo ba kung ano ang katumbas sa Filipino mga salitang Español na ito? - caballo - hermana - cuchara

22. b. Higit na umaalinsunod ang wikang Español sa bigkas at baybay na Filipino kaysa Ingles Hal., bakuna ( vacuna ) vs baksin ( vaccine ) biyolohiya ( biología ) vs bayolodyi ( biology ) krisis ( crisis ) vs kraysis ( crisis )

23. 4. May mga salitang Ingles na higit katanggap-tanggap gamiting panumbas kahit panatilihin sa orihinal Hal., Puwede nang gamítin nang buo at hindi na kailangang ireispel sa Filipino kung gagamitin ang mga salitang: coronavirus, contact tracing, lockdown, laptop, smartphone, hamburger, fries, at maraming iba pa

24. Liban na lang kung ang mga salitang Ingles ay natumbasan na sa mga gamitíng sanggunian gaya ng sumusunod; sa gayong kaso, gamitin ang ibinigay na katumbas:

25. Dahil sa pagkilala sa mga tunog na F,J,V, at Z, maaari na ring hiramin nang buo ang sumusunod na salitang Ingles: F- fern, folder, fax, J- jam, jaywalking, jar, jogging V- envoy, develop, visa, vertebra Z- zipper, zip, zigzag, zoo

26. 5. May mga salitang banyaga ding maaaring ireispel sa Filipino Hal., protocol - protokol janitor - dyanitor channel - tsanel

27. Banyagang Salita Pinagmulang Wika Saling Isina-Filipino stand by Ingles istambay coup’d’etat Pranses kudeta bongsu Malay bunso devata Sanskrit diwata binpo Hokkien bimpo Mga salitang banyaga na inampon at naisakatutubo na sa Filipino

28. Hindi lahat ng salitang hiram mula sa Ingles at iba pang wika ay maaaring agad na isa-Filipino.

29. Nagiging kakatwa (awkward) o katawa-tawa ang anyo sa Filipino, hal. “prens prays” (French fries), “bukey” (bouquet) Nagiging higit pang mahirap basahin ang bagong anyo kaysa orihinal, hal. “karbon day-oksyad” (carbon dioxide), “debu” (debut), “dyuti-fri” (duty free) Nasisira ang kabuluhang pangkultura, panrelihiyon, o pampolitika ng pinagmulan (hal. “sosyal jastis” para sa “habyas korpus”) Higit nang popular ang anyo sa orihinal (hal. vlog, software, social media) Lumilikha ng kahulugan ang bagong anyo dahil may kahawig na salita sa Filipino (hal. “pitsa” para sa “pizza”)

30. 6. Hindi kailangang agad na bigyan ng bagong katumbas ang mga salitang banyaga, mga pangngalang pantangi, mga salitang mahirap ireispel, at katawagang siyentipiko at teknikal.

31. Hindi na kailangang tumbasán: a. mga pangngalang pantangi na hiram sa wikang banyaga Hal., Charles, Catherine, Montaño, Santo Niño, Enrique, Quirino, Nueva Vizcaya, Vancouver, Xerxes, Maximo, Zenaida, Zion, Zobel, atbp.

32. Hindi na kailangang tumbasán: b. mga salitang mahirap na dagliang ireispel: Hal., cauliflower, jaywalking, pizza, zebra, zoo, atbp.

33. Hindi na kailangang tumbasán: c. mga katawagang siyentipiko at teknikal: “ jus sanguinis,” “quo warranto,” “valence,” “x-axis,” “oxygen,” “zeitgeist,” “zero,” “zygote”, atbp.

34.   Paano malalaman kung ang salita ay bahagi ng wikang siyentipiko at teknikal?

35. Wikang Teknikal isang varayti ng wika na nagtataglay ng tiyak at partikular na mga katangian ng bokabularyo at sa higit na limitadong saklaw ng gramatika. – Isadore Pinchuck

36. Tatlong Uri ng Wikang Teknikal 1. wikang siyentipiko (laboratoryo) 2. wikang pangkasanayan (workshop) 3. wikang pangnegosyo (sales)

37. Nakikita rin ang wikang teknikal sa mga teksto ayon sa tiyak na larang o propesyon Salita Mga Larangan virus Medisina, Agham Pangkompyuter hardware Inhenyeriya, Information Technology plates Arkitektura, Sining ng Pagluluto pasta Dentistry, Sining ng Pagluluto class Edukasyon, Ekonomiks

38. Wikang Siyentipiko Ginagamit sa mga pananaliksik at paglalahad ng mga teorya at haypotesis. Pormal, pasibo at estandardisado ang anyo. Madalas na makikita sa mga tekstong impormatibo at operatibo.

39. 7. Maaari ding lumikha ng bagong salita upang matumbasan ang mga banyagang termino.

40. Ang Pagsasalin ay “Muling Pagtatanim” Lampas sa paghahanap lámang ng tumbasan at hambingan ang pagsasalin. Maaari din itong maging daan upang “muling magtanim” sa wikang Filipino sa pamamagitan ng paglikha ng mga bagong salita. - Virgilio S. Almario

41. Neolohismo mula sa konsepto ng bago (neo) at logos (salita).

42. Konseptong Ingles Neolohismo Pinagmulang Salita grammar balarila bala ng dila literature panitikan pang-titik-an percent bahagdan bahagi ng sandaan prefix unlapi una-lapi underline salungguhit saló na guhit Iláng neolohismo sa wikang Filipino ang mga salitang itinala ni Lope K. Santos noong 1940.

43. 2. Isaalang-alang ang estruktura ng target na wika.   1 I found it hard to wind down 1 Nahirapan akong kumalma COVID-19 is… Ang COVID-19 ay… Sanggunian : DASS-21

44.   APAT NA KATANGIAN NG ANGKOP NA KATUMBAS NG PAHAYAG SA PAGSASALIN SA FILIPINO

45. 1. Angkop ang katumbas ng pahayag kung TUWIRAN ITONG KATAPAT NG ORIHINAL Halimbawa 1: Ano ang katumbas ng house sa Filipino ?

46. Maitutumbas ang salitang “bahay” para sa house . Isa itong halimbawa ng magkatapat na salita sa SL at TL . Ito ang batayan ng metodong salita-sa-salitang pagsasalin o word-for-word translation.

47. Sa paghahanap ng katumbas, maaaring gamitin ng mga baguhang tagasalin ang salita-sa-salitang pagsasalin bilang unang borador ng salin. Gaya ng sumunod: Unang Salin: The man is cooking outside the house. Ang tao/laláki ay nagluluto sa labas ang bahay.

48. Sa halimbawang ito, isa-isang tinapatan ang katumbas sa Filipino ng bawat salita sa sa Ingles. Pansinin na hindi lahat ng salita ay may iisang kahulugan gaya ng salitang “man”. Maaari itong tumukoy sa “tao” o “lalaki”. (Polysemous ang isang salitang maraming kahulugan.)

49. Kapag may higit sa isang maaaring maging katumbas ang salita, kailangang pagpasyahan ng tagasalin kung alin sa mga ito ang pinakaangkop at ito ang piliin. Ikalawang Salin: The man is cooking outside the house. Ang laláki ay nagluluto sa labas ang bahay.

50. 2. Angkop ang pagtutumbas ng pahayag kung wasto ang pagpapakahulugan ng mensahe mula sa SL tungo sa TL.

51. Hindi sa lahat ng pagkakataon ay angkop ang salita-sa-salitang salin dahil maaaring mali ang maging kahulugan ng pahayag kung ito lámang ang paraang gagamitin. Muling balikán ang ikalawang salin. Pansinín na hindi angkop ang pahayag sa Filipino kapag huminto na ang tagasalin sa bersiyong ito.

52. Pansinín: Ang laláki ay nagluluto sa labas ang bahay.

53. Anumang salitang mali o nakakapagpamali sa kabuoang pahayag ay kailangang itama. Ikatlong Salin: The man is cooking outside the house. Ang laláki ay nagluluto sa labas ng bahay.

54. 3. Gayunpaman, hindi sapat na tama lang ang mga salitang gámit. Bukod sa accuracy , mahalaga rin ang clarity (kalinawan) at naturalness ( pagiging natural). Magiging angkop ang pagtutumbas ng pahayag kung bukod sa wasto ang pagpapakahulugan ng mensahe, natural at madulas din ang daloy ng TL.

55. Kapag naman bibigyang konsiderasyon ang natatanging paraan ng pagpapahayag sa Filipino, mapapansin na sinunod ng ikatlong salin ang estruktura ng wikang Ingles (simuno bago panaguri) sa halip na ang karaniwang paraan ng pagpapahayag sa wikang Filipino (panaguri bago ang simuno). Tinatawag ang una na literal na pagsasalin . Maaari pang maipahayag sa ibang paraan ang ikatlong salin ayon sa estruktura ng Filipino tulad ng sumusunod:

56. Ikaapat na salin: Nagluluto ang laláki sa labas ng bahay. Ikalimang salin: Nagluluto sa labas ng bahay ang laláki.

57. Ang ikaapat at ikalimang salin ang mga halimbawa ng karaniwang ayos ng pangungusap na ginagamit ng mga Filipino sa pang-araw-araw na komunikasyon. Maaaring piliin ang alinman sa mga ito bílang isa pang posibleng salin depende sa layunin ng tagasalin.

58. 4. Natatangi ang pagtutumbas para sa mga idyomatikong pahayag.

59. Bukod sa salita, maaaring magkaroon din ng di-tuwirang kahulugan ang isang pahayag o pangungusap na nagiging mapanghamon sa pagsasalin . Kalimitan itong makikita sa mga idyomatikong pahayag gaya ng sumusunod: He was so angry he kicked the bucket and the water spilled on the floor. He was so angry he had a cardiac arrest and kicked the bucket.

60. Salin ng idyomatikong pahayag na “kicked the bucket” Sa sobrang galit niya, sinipa niya ang balde at tumapon ang tubig sa sahig. “Galit na galit siya, inatake sa puso at sumakabilang-buhay .”

61. Mga Paraan sa Pagsasaling Idyomatiko

62. A . Iláng halimbawa ng idyoma na magkatulad sa dalawang wika: Ingles Filipino sand castle kastilyong buhangin old maid matandang dalaga iron fist kamay na bakal

63. B. Iláng halimbawa ng idyoma na may ibang katumbas sa TL ngunit pareho lang ang kahulugan : Ingles Filipino fishwives’ tales kuwentong kutsero / barbero at a snail’s pace usad-pagong still wet behind the ears may gatas pa sa labi

64. C. Iláng halimbawa ng idyoma na walang katumbas kaya maaari na lamang ibigay ang kahulugan: Ingles Filipino red letter day masuwerteng araw green-eyed monster selos apple of the eye paborito

65. Workshop Tumbasan ang bawat pangungusap o parirala ng ST ayon sa mga gabay na tinalakay. Sumubok ng iba’t ibang salin hanggang makuha ang pinakatumpak, pinakamalinaw at pinakanatural na pagtutumbas. Orihinal* Salin Paliwanag COVID-19 affects different people in different ways Most infected people will develop mild to moderate illness and recover without hospitalization. (*Halimbawa lang, gamítin ang sariling teksto.)

66. Prinsipyo Blg. 3 Isaalang-alang ang estruktura ng target na wika.

67. Estruktura Sa Filipino, ang karaniwang ayos ay nauuna ang panaguri (predicate) bago ang paksa/simuno (subject). Sa Ingles, ang kabaligtaran. Kapag nagsalin mula Ingles tungong Filipino, dapat iayon ang ayos ng SL sa kung ano ang mas karaniwan sa TL. Hal., Orihinal Salin The dog is hungry. Gutóm ang aso.

68. Estruktura Gayunpaman, hindi ganap (absolute) ang tuntuning ito sapagkat may mga pagkakataong mas angkop panatilihin sa simula ang paksa lalo na kung nais itong pag-ukulan ng tuon/pokus/bigat. Hal., Orihinal Salin The University of Santo Tomas is the oldest university in Asia. Ang Unibersidad ng Santo Tomas ay ang pinakamatandang unibersidad sa Asia.

69. Suriin: Nah ú li ba ang estruktura? Tama ba ang sinunod na estruktura kung pagbabatayan ang target na lengguwahe?

70. Workshop Isaayos ang estruktura ng salin ayon sa itinatakda ng teoryang piniling gamítin. (Hal., kung pinili ang formal equivalence ni Nida, kailangang panatilihin ang estruktura ng orihinal. Kung Skopos naman, maaaring talagang umiba sa orihinal depende sa layunin.) Orihinal* Salin Paliwanag COVID-19 affects different people in different ways Most infected people will develop mild to moderate illness and recover without hospitalization. (*Halimbawa lang, gamítin ang sariling teksto.)

71. Prinsipyo Blg. 4 Isaalang-alang ang target na mambabása.

72. Isaalang-alang ang mga tanong na ito sa ginagawang pagsasalin? Sino ang target audience ng isinasalin? Ano ang kanilang kalikasán (hal., akademiko ba, kaswal, nagmamadali, etc.)? Ano ang uri ng wikang gamit nila? Anong kultura mayroon sila? Paano matitiyak na bagay sa kanila ang salin? Wala bang bahagi ang salin na maaaring makasalíng ng kanilang sensibilidad, makasakít ng kanilang damdamin, o makapagpahamak sa kanila? Pagtukoy sa Pinag-uukulan ng Salin

73. Workshop Kinisin ang salin upang maisaalang-alang ang pagiging angkop sa target na mga mambabása. Ilagay ang hulíng bersiyon ng salin sa ikalawang kolum kapag naisaalang-alang na ang lahat ng prinsipyong tinalakay. Orihinal* Salin Paliwanag COVID-19 affects different people in different ways Most infected people will develop mild to moderate illness and recover without hospitalization. (*Halimbawa lang, gamítin ang sariling teksto.)

74. Workshop Sa ikatlong kolum, magbigay-paliwanag, paano nakarating sa hulíng bersiyon ng salin. Pagtuonan ng paliwanag ang mga naging desisyon ukol sa pagtutumbas ng salita, pag-aayos ng estruktura, pagsasaalang-alang sa mga mambabása, at pagsunod sa teorya. Orihinal* Salin Paliwanag COVID-19 affects different people in different ways (*Halimbawa lang, gamítin ang sariling teksto.)

75. Prinsipyo Blg. 5 Iayon ang mekaniks ng pagsulat sa Ortograpiyang Pambansa.

76. Dahil sa matandang prinsipyong “kung ano ang bigkas, siyáng baybay”, maaaring magkaiba-iba ang mekaniks ng pagsulat sa buong kapuluan. Upang magtagpo-tagpo sa pare-parehong pag-unawa, mahalaga ang pagkakaroon ng estandardisasyon sa paggamit ng wika. Suriin ang kalakip na Manwal sa Masinop na Pagsulat at iayon dito ang mekaniks ng pagsulat. Pag-ayon sa Ortograpiyang Pambansa

77. Orihinal na Teksto Salin 1 Salin 2 LONG TEST 1

78. KATUMPAKAN/KAWASTUHAN 16 LINAW/CLARITY 8 NATURAL NA DALOY/WALANG BAKO 8 PAGKAKAPAREHO/CONSISTENCY AYON SA TEORYANG GINAMIT 4 PAGSUNOD SA LAYUNIN NG SALIN 4 KABUUAN 40 PAMANTAYAN PARA SA LONG TEST 1

79. AKTUWAL NA PAGSASALIN Aralin 4 Filipino 2: Panimulang Pagsasalin