Jalna Icon Marathi

vinodraieng 2,800 views 256 slides Sep 27, 2013
Slide 1
Slide 1 of 256
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14
Slide 15
15
Slide 16
16
Slide 17
17
Slide 18
18
Slide 19
19
Slide 20
20
Slide 21
21
Slide 22
22
Slide 23
23
Slide 24
24
Slide 25
25
Slide 26
26
Slide 27
27
Slide 28
28
Slide 29
29
Slide 30
30
Slide 31
31
Slide 32
32
Slide 33
33
Slide 34
34
Slide 35
35
Slide 36
36
Slide 37
37
Slide 38
38
Slide 39
39
Slide 40
40
Slide 41
41
Slide 42
42
Slide 43
43
Slide 44
44
Slide 45
45
Slide 46
46
Slide 47
47
Slide 48
48
Slide 49
49
Slide 50
50
Slide 51
51
Slide 52
52
Slide 53
53
Slide 54
54
Slide 55
55
Slide 56
56
Slide 57
57
Slide 58
58
Slide 59
59
Slide 60
60
Slide 61
61
Slide 62
62
Slide 63
63
Slide 64
64
Slide 65
65
Slide 66
66
Slide 67
67
Slide 68
68
Slide 69
69
Slide 70
70
Slide 71
71
Slide 72
72
Slide 73
73
Slide 74
74
Slide 75
75
Slide 76
76
Slide 77
77
Slide 78
78
Slide 79
79
Slide 80
80
Slide 81
81
Slide 82
82
Slide 83
83
Slide 84
84
Slide 85
85
Slide 86
86
Slide 87
87
Slide 88
88
Slide 89
89
Slide 90
90
Slide 91
91
Slide 92
92
Slide 93
93
Slide 94
94
Slide 95
95
Slide 96
96
Slide 97
97
Slide 98
98
Slide 99
99
Slide 100
100
Slide 101
101
Slide 102
102
Slide 103
103
Slide 104
104
Slide 105
105
Slide 106
106
Slide 107
107
Slide 108
108
Slide 109
109
Slide 110
110
Slide 111
111
Slide 112
112
Slide 113
113
Slide 114
114
Slide 115
115
Slide 116
116
Slide 117
117
Slide 118
118
Slide 119
119
Slide 120
120
Slide 121
121
Slide 122
122
Slide 123
123
Slide 124
124
Slide 125
125
Slide 126
126
Slide 127
127
Slide 128
128
Slide 129
129
Slide 130
130
Slide 131
131
Slide 132
132
Slide 133
133
Slide 134
134
Slide 135
135
Slide 136
136
Slide 137
137
Slide 138
138
Slide 139
139
Slide 140
140
Slide 141
141
Slide 142
142
Slide 143
143
Slide 144
144
Slide 145
145
Slide 146
146
Slide 147
147
Slide 148
148
Slide 149
149
Slide 150
150
Slide 151
151
Slide 152
152
Slide 153
153
Slide 154
154
Slide 155
155
Slide 156
156
Slide 157
157
Slide 158
158
Slide 159
159
Slide 160
160
Slide 161
161
Slide 162
162
Slide 163
163
Slide 164
164
Slide 165
165
Slide 166
166
Slide 167
167
Slide 168
168
Slide 169
169
Slide 170
170
Slide 171
171
Slide 172
172
Slide 173
173
Slide 174
174
Slide 175
175
Slide 176
176
Slide 177
177
Slide 178
178
Slide 179
179
Slide 180
180
Slide 181
181
Slide 182
182
Slide 183
183
Slide 184
184
Slide 185
185
Slide 186
186
Slide 187
187
Slide 188
188
Slide 189
189
Slide 190
190
Slide 191
191
Slide 192
192
Slide 193
193
Slide 194
194
Slide 195
195
Slide 196
196
Slide 197
197
Slide 198
198
Slide 199
199
Slide 200
200
Slide 201
201
Slide 202
202
Slide 203
203
Slide 204
204
Slide 205
205
Slide 206
206
Slide 207
207
Slide 208
208
Slide 209
209
Slide 210
210
Slide 211
211
Slide 212
212
Slide 213
213
Slide 214
214
Slide 215
215
Slide 216
216
Slide 217
217
Slide 218
218
Slide 219
219
Slide 220
220
Slide 221
221
Slide 222
222
Slide 223
223
Slide 224
224
Slide 225
225
Slide 226
226
Slide 227
227
Slide 228
228
Slide 229
229
Slide 230
230
Slide 231
231
Slide 232
232
Slide 233
233
Slide 234
234
Slide 235
235
Slide 236
236
Slide 237
237
Slide 238
238
Slide 239
239
Slide 240
240
Slide 241
241
Slide 242
242
Slide 243
243
Slide 244
244
Slide 245
245
Slide 246
246
Slide 247
247
Slide 248
248
Slide 249
249
Slide 250
250
Slide 251
251
Slide 252
252
Slide 253
253
Slide 254
254
Slide 255
255
Slide 256
256

About This Presentation

A priceless legacy from preceding generations to the
promising new generation of Jalna District for their
prosperous journey ahead


Slide Content

OmbZm Am`H$m°Ýg / 1
XÎmm Omoer
Ă H$meH$
{dZmoXam` B§{O{ZAg© àm. {b.
XmdbdmS>r
OmbZm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 2
OmbZm Am`H$m°Ýg
XÎmm Omoer
9422 25 25 50
[email protected]
g‘Ýd` d ghH$m`©
lrH$m§V Xoenm§S>o
OmbZm
Ă H$meH$
{dZmoXam` B§{O{ZAg© àm. {b.
OmbZm
n{hbr Amd„Îmr
25 gßQ>|~a 2011
AjaOwiUr, ‘m§S>Ur, ‘wIn„ð>
{‘{S>`m Ho$Aa
9225 30 90 10
‘yĂ«` 
 250 Ă©.
`m nwñVH$mVrb ‘m{hVr AWdm Vnerb H$moUË`mhr ñdĂ©nmV nwZ
àH$m{eV
H$aÊ`mg ‘ZmB© Amho. Aem Ă H$maMm H$moUVmhr dmna H$aÊ`mAmYr boIH$
AWdm àH$meH$m§Mr boIr nadmZJr KoUo Amdí`H$ Amho.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 3
OmbZm {OëÞmÀ`m ^mdr {nT>rbm
AmYrÀ`m {nT>çm§Mm hm dmagm
nwT>À`m àdmgmgmR>r
ñZohnyd©H$

OmbZm Am`H$m°Ýg / 4
F$U{ZX}e
`m nwñVH$mÀ`m {Z{‘©VrgmR>r Ag§»` gwöXm§Mm
hmV^ma bmJbobm Amho. OmbZm {OëÞmVrb
C„oIZr` ĂŹ`Âș$sšMr ‘hVr gm§JÊ`mgmR>r Ag§»`
OU nwT>o Ambo. àË`oH$mMm Zm‘mo„oI H$aUo
AeƠ` Ïhmdo, EdT>çm g§»`oV hr Zmdo AmhoV.
`m gdmÂȘMoM ‘Z
nyd©H$ Am^ma.
- gwZrb am`R>Ç>m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 5
AZwH«$‘{UH$m
01) àmñVm{dH$ 7
02) boIH$mMo ‘ZmoJV 10
03) CÚmoOH$Vm 18
04) boIH$m{df`r 22
05) ~ÐrZmam`U ~madmbo 23
06) naoe éUdmb 35
07) S>m°. g§O` amI 41
08) gm¥. {demIm Xoenm§S>o 47
09) gmÂĄ. {Ă `m Omoer 51
10) ‘mo. `wgy’$ hmOr Ah‘X ^mB© 55
11) g§O` Ho$Xma 60
12) {OV|Ð amR>r 64
13) ‘Zrf amR>r 71
14) ~g§Vr Mmoa{S>`m - CZo 76
15) am‘oída / kmZoída g§XwnQ>bm 82
16) B©ídaXmg KZJmd 86
17) grVm~mB© ‘mo{hVo - KmoS>oJmdH$a 90
18) nwgmam‘ ‘w§XS>m 96
19) gmÂĄ. ‘rZmjr ‘ohĂŸUH$a 101
20) gm¡. {dÚm amd 105
21) gm¡. ‘Zrfm nwar 109
22) Zmam`U gmoZwZo 113
23) H¥$bmg Pm§Par 118

OmbZm Am`H$m°Ýg / 6
24) gyaO‘b ‘wWm 123
25) g§O` {Q>H$m[a`m 126
26) a‘oe^mB© nQ>ob 131
27) Amerf ‘§Ìr 140
28) S>m°. AZ§V n§T>ao 150
29) adr H$mo§H$m 161
30) S>m°. à‘moXHw$‘ma ~OmO 166
31) ZamoÎm‘ h§gmoam 172
32) Jmonr{H$eZ H$m~am 176
33) {ZVrZ H$m~am 184
34) ‘mohZ ImoS>do 192
35) {XZoe N>mOoS> 195
36) {dO`Hw$‘ma AJ«dmb 200
37) ÛmaH$màgmX gmoZr 203
38) gm¥. H$ënZm emh 208
39) S>m°. gVre ‘moao 211
40) amhwb ~Ýgb 215
41) {dZ`‘w§XS>m 220
42) {dO`AÊUm ~moamS>o 226
43) H¡$bme ‘mbmoXo 234
44) aoIm ~ÂĄOb 238
45) amhwb bmhmoQ>r 243
46) ‘ZmoO nQ>dmar 249
47) Quotes 253
p6

OmbZm Am`H$m°Ýg / 7
àmñVm{dH$
AmnU OÝ‘mbm Ambmo hr B©ídar XoUJr Amho. Am`wĂź`^amVrb Amnbo H$V„©Ëd hr Ë`m
B©ídamĂ Vr AmnU ĂŹ`Âș$ Ho$bobr H„$VkVm AgVo. `m XmoZ Q>moH$m§‘Yrb H$mbI§S> Ă„hUOo
Amnbo Am`wĂź`. Am`wĂź`mÀ`m Ama§^mVrb MwH$m H$moUrhr XwĂȘ$ñV H$ĂȘ$ eH$V Zmhr nU
àË`oH$mOdiM AgboĂ«`m "AmO' Mm Vmo Zž$sM CÎm‘ Ă H$mao dmna eH$Vmo Am{U AmO
Ho$bobm ew^ma§^ AË`§V `eñdr g‘mamonmn`ÂȘV ZoVm `oD$ eH$Vmo. àË`oH$mÀ`mM Am`wĂź`mV
AJ{UV eĆ `meĆ `Vm XS>boĂ«`m AgVmV. Aem Agm‘mÝ`, A{ÛVr` H$Wm§Zr ‘mZdr
B{VhmgmV Ag§»` Zmdo H$moabobr AmhoV. AmnĂ«`m ‘`m©Xm Am{U n§JwnUmda AË`§V
`eñdrarË`m ‘mV H$ĂȘ$Z `m ĂŹ`Âș$sšZr ZoÌXrnH$ `e {‘idrV Amnbo AT>i ñWmZ {gÕ
Ho$bo. AmOÀ`m AË`§V doJdmZ OrdZ nÕVrV, OmJ{VH$sH$aUmÀ`m bmQ>oV Am{U d¡km{ZH$
- Am¡Úmo{JH$ H«$m§VrÀ`m H$mimV Va àË`oH$ JmoĂŻ> eĆ `VoÀ`m H$joV XmIb Pmbobr Amho.
Vw‘À`m ‘ZmV Oo H$mhr Va§J CR>Vrb Vo àË`j gmH$maÊ`mMr eƠ`Vm {VVH$sM {ZpíMV
Amho.
àË`oH$mbm Amnbr H$m‘{Jar AË`wƒ nmVirn`ÂȘV ZoVm `oVo, AmYrMo "aoH$m°S>©' ‘moS>Vm
`oVmV, Ă JVrMo, g§nÞVoMo, ^a^amQ>rMo Zdo Q>ßno {Z‘m©U H$aVm `oVmV. A§V
àoaUobm Hw$R>ohr
‘`m©Xm nS>V Zmhr. AmO AmnĂ«`m hmVmV Agbobo ho nwñVH$ hrM ^mdZm AYmoao{IV H$aVo
Amho. `m OmÁdĂ«` ‘yĂ«`m§Zm COmim XoÊ`mMo H$m‘ `m nwñVH$mVyZ hmoVo Amho. 40 Ă oaUmXm`r
ĂŹ`{Âș$‘Ëdm§Mm AmboI AmnUmg‘moa ‘m§S>Umao ho nwñVH$ ĂȘ$T> AWm©Zo Ho$di nwñVH$ Zmhr,
Va hr ĂŹ`{Âș$‘Ëdo AmnUmg‘moa {Od§V H$aUmao EH$ gmYZ Amho.
`m gdmÂȘÀ`m OrdZH$WoMm lrJUoem OmbÝ`mgma»`m N>moQ>çmem ehamVyZ - `m
{OëÞmVrb N>moQ>çm N>moQ>çm Jmdm§VyZ Pmbm. H$mimÀ`m AmoKmV Ë`m§Zr Amnbo n§I {dñVmabo,
AmnĂ«`m A‘`m©X j‘Vm§Zm {OÔrMo ~i {Xbo Am{U Ë`mVyZ Ë`m§Zr Amnbo {dĂ­d gmH$mabo.
`m àË`oH$mÀ`m Am`wĂź`mVrb EH$ ~m~ ‘mÌ EH$g‘mZ Amho, Vr Ă„hUOo Ë`m§Mr N>moQ>rer
gwadmV. àË`oH$mÀ`m OrdZH$WoMm Ă ma§^ ho Ë`m§À`m H$V„©Ëdd„jmMo N>moQ>ogo ~rO Amho.
Xwgar g‘mZ ~m~ Ă„hUOo Ë`m§Mr A§V
àoaUm. `m àË`oH$mZo H$mimÀ`m nQ>bmda Amnbo Zmd
H$moabo. `mn¥H$s H$moUrhr Eo{Vhm{gH$ H$mimV KSy>Z Jobobo qH$dm H$mën{ZH$ ÄhUmdo Ago

OmbZm Am`H$m°Ýg / 8
ĂŹ`{Âș$‘Ëd Zmhr. ho gd© OU AmnĂ«`mM OmbZm eha - {OëÞmVrb {OVrOmJVr ‘mUgo
AmhoV. `mVrb àË`oH$OU AmOhr H$m`©aV Amho. `mVrb àË`oH$OU `mM ‘mVrVyZ ‘moR>m
Pmbobm Amho. Ë`m§À`mhr AdVr^dVr VoM KS>bo, Oo AmnĂ«`mnÂĄH$s àË`oH$mÀ`m Amgnmg
KS>Vo Amho. AmnĂ«`mg‘moarb AmĂŹhmZo, AmnĂ«`m ‘`m©Xm Ë`m§À`mhr g‘moa hmoË`m. Ë`m§Zmhr
n[apñWVrer Pw§Omdo bmJbo. `m AWH$ n[al‘mVyZ Ë`m§Zr AmnĂ«`m H$V„©ËdmZo Amnbo
^ž$‘ ñWmZ {Z‘m©U Ho$bo. Ë`m‘wioM Ë`m§Mm AmO gmĂš`m {OëÞmbm A{^‘mZ dmQ>Vmo.
ho nwñVH$ dmMVmZm AmnUmbm `m gdmÂȘÀ`m OrdZH$Wm§‘Ü`o Mma à‘wI JwUdÂĄ{eĂźQ>ço
{XgVrb - 1) AmË‘{dĂ­dmg, 2) ‘mZ{gH$ gm‘Ï`©, 3) XyaÑï>r Am{U
bĂș`{ZpĂ­MVr, 4) gdm}ËH„$ĂŻ>VoMm Ü`mg.
1) AmË‘{dĂ­dmg 
 AmË‘{dĂ­dmgmMr VrZ dÂĄ{eĂźQ>ço AgVmV. A) AmnĂ«`m
bĂș`mĂ {V AmñWm Am{U bĂș` gmÜ` H$aÊ`mgmR>r ‘ohZV H$aÊ`mMr V`mar, ~)
`epñdVogmR>r, bĂș`nyVugmR>r ñdV
bm PmoHy$Z XoÊ`mMr V`mar, H$) bĂș`Ă mĂĄrgmR>r
AmdĂ­`H$ AgUmar H$mÂĄeĂ«`o ñdV
À`m A§Jr ~mU{dÊ`mMr V`mar. hr Ă mW{‘H$ Am{U
‘hËdnyU© H$mÂĄeĂ«`o Ă„hUOoM OrdZ{ejU...!
2) ‘mZ{gH$ gm‘Ï`© 
 àË`oH$ g§H$Q>mVyZ g§YrMm emoY KoUo Ă„hUOo ‘mZ{gH$
gm‘Ï`©. àË`oH$ g§Yr‘Ü`o AS>MUrM {XgUo Ă„hUOo ‘mZ{gH$ XmÂĄ~©ë`. Jwbm~mH$S>o
nmhVmZm Ë`mÀ`m a§J - J§YmMm AmñdmX Âż`m`Mm H$s Ë`mÀ`m^modVr AgboĂ«`m H$mQ>çm§Mr
qMVm H$am`Mr hm àË`oH$mÀ`m Ñ[ï>H$moZmMm ^mJ Amho. Am`wü`mV àË`oH$mZo gH$mamË‘H$
Ñ[ĂŻ>H$moZ {Z‘m©U Ho$bm nm{hOo.
3) XyaÑï>r Am{U bĂș`{ZpĂ­MVr 
 `epñdVoMr n{hbr nm`ar Ă„hUOo XyaÑï>r. Xwgar
nm`ar Ă„hUOo A§{V‘ bĂș`mMr {ZpĂ­MVr Am{U Ë`m A§{V‘ bĂș`mÀ`m nyVuda ñdV
Mo bj
H|${ÐV H$aUo. `mgmR>r ñdV
bm PmoHy$Z XoUo ‘hËdmMo AgVo.
4) gdm}ËH„$ĂŻ>VoMm Ü`mg 
 "H$m`PoZ' `m ZmdmZo OJĂ {gÕ AgboĂ«`m OnmZr
VËdkmZmMo ho ‘yb^yV VËd Amho. H$m`PoZ Ă„hUOo gmVË`nyU© gwYmaUm - {dH$mg. AmnU
Oo H$mhr H$aVmo AmhmoV Vo H$aÊ`mMm AmUIrhr EH$ CÎm‘ ‘mJ© Agy eH$Vmo, Ago VËd
"H$m`PoZ' AmnUmg {eH${dVo. AmnU Á`m§À`mda Ă o‘ H$aVmo Ë`m gdmÂȘ{df`r AmnUmg
dmQ>Umam {OĂŹhmim, Ë`m§Mr dmQ>Umar H$miOr ĂŹ`Âș$ H$aÊ`mMo AmUIrhr Mm§Jbo ‘mJ© Agy
eH$VmV, AmnĂ«`m {‘Ìm§er, ZmVodmB©H$m§er, H$m‘Jma - H$‘©MmĂš`m§er AmUIr Mm§JĂ«`m
Ă H$mao dmJÊ`mMo AOyZhr H$mhr ‘mJ© Agy eH$VmV, J«mhH$m§À`m g‘mYmZmgmR>r AmUIrhr
Mm§Jbo n`m©` emoYVm `oD$ eH$VmV, CÎm‘ Amamo1⁄2` - {ejU - Ă {ejU {‘i{dÊ`mgmR>r
AmUIrhr Mm§Jbo ‘mJ© Agy eH$VmV... hm {dMma H$m`PoZ XoVo.
da C„oI Ho$boĂ«`m JwUdÂĄ{eĂźQ>çm§Zr g§nÞ AgboĂ«`m `m 40 "Am`H$m°Ýg'‘Yrb

OmbZm Am`H$m°Ýg / 9
d¡{eüQ>ço A§Jr ~mU{dÊ`mMm à`ËZ AmnU Ho$bmV, Va `e AmnboM Amho. à^mdhrZ
g§dmXH$mÂĄeĂ«`, Am{W©H$ AS>MUr, Ý`yZJ§S>, N>moQ>çm ehamVrb {dH$mgmÀ`m ‘`m©Xm ho gmao
‘wÔo `mVyZ AmnmoAmnM Xya OmVrb Am{U Amnbr dmQ>Mmb `e‘mJm©da gwĂȘ$ hmoB©b. {OÔrMr
VmH$X H$moUË`mhr ‘`m©Xm§nojm A’$mQ> Amho.
bjmV R>odm, `mVrb H$moUrhr OÝ‘V
 `eñdr ZĂŹhVm. ñdßZnyVugmR>r Ë`m§Zr AmnĂ«`m
bĂș`mda ñdV
bm H|${ÐV Ho$bo, Ë`m‘wio Ë`m§Zm `e Ă mĂĄ Pmbo. OmbZm eha - {OĂ«hm
^bohr N>moQ>m Agob, ‘mJmg Agob nU OmbZoH$am§Mr {dOrJrfw d„Îmr H$moUmhr A‘o[aH$Z,
O‘©Z qH$dm OnmZtgmaIrM Amho. g„OZj‘Vm, CÚmoOH$Vm, ĂŹ`mdgm{`H$Vm `m gd© JmoĂŻ>r
{eH$Vm `oVmV Am{U {dH${gV hmoV OmVmV. `m nÂ„ĂdrVbmda AgboĂ«`m àË`oH$m‘Ü`o
Agbobo A‘`m©X gm‘Ï`© Vw‘À`mVhr Amho.
Mbm, `m nwñVH$mMo n{hbo nmZ CbQy>Z A‘`m©X `epñdVoÀ`m {XeoZo n{hbo nmD$b Q>mHyy$
`m. AmnĂ«`m ñdßZnyVugmR>r VwĂ„hr AWH$ ‘ohZV H$ĂȘ$ bmJmb, VoĂŹhm Ë`m AkmV eÂș$sbm
- OJ{Þ`§Ë`mbm EH$ Ă mW©Zm AdĂ­` H$am - "ho na‘oĂ­dam, Vy Am{U ‘r EH${ÌVarË`m
`eñdrnUo hmVmiy eH$Uma Zmhr Aer H$moUVrhr JmoĂŻ> AmO KS>Uma Zmhr, `mMo ‘bm gVV
Ă±â€˜aU amhĂż Xo.' na‘oĂ­da {ZpĂ­MV Vw‘Mo ajU H$arb. ^{dĂź`mV OmbZm eha - {OëÞmMr
AmoiI gm§JUmÚ`m ZÏ`m nwñVH$mMo AmnUhr EH$ àH$aU AgmdoV, hrM àmW©Zm...
"MH$ Xo OmbZm'...!
- gwZrb am`R>Ç>m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 10
OmbÝ`mV
Ă doe H$aVmZm
’o$~«wdmar 2011 Mm n{hbm AmR>dS>m... gmYmaU gH$miMrM doi... ‘r ‘mÂ`m
AmÂĄa§Jm~mXÀ`m Am°{’$g‘Ü`o Ă©Q>rZ H$m‘ H$arV hmoVmo, VodT>çmV ‘mo~mB©b IUmUbm...
OmbZm `oWrb {d»`mV CÚmoOH$ lr. gwZrb am`R>Ç>m `m§Mo Zmd ñH«$sZda PiH$V hmoVo.
Ë`m§À`m~Ôb ‘mÂ`m ‘ZmV Zoh‘rM H$m¡VwH${‘{lV AmXa am{hbobm Amho. Ë`m§À`mer hmoUmam
g§dmX ‘mÂ`mgmR>r Zoho‘rM AmZ§XXm`r R>abobm Amho. `mM AmZ§Xr d„ÎmrZo ‘r Ë`m§À`mer
g§dmX gwĂȘ$ Ho$bm Am{U Ă mW{‘H$ dmñVnwñV PmĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr EH$ H$Ă«nZm ‘m§S>br, VoĂŹhm
‘r IynM AmZ§Xbmo. gmYmaU VrZ dfmÂȘnydu ‘r "Pon' ho n{hĂ«`m {nT>rVrb CÚmoOH$m§da
AmYm[aV nwñVH$ {b{hbobo hmoVo. Ë`m‘Ü`o lr. am`R>Ç>m `m§Mmhr n[aM` ‘r H$ĂȘ$Z {Xbobm
hmoVm. eyÝ`mVyZ C^r am{hbobr AZoH$ ‘mUgo AmnU nmhVmo. lr. am`R>Ç>m `m§Zr Va
Amnbo H$m`© "‘m`Zg'‘YyZ C^o Ho$bobo Amho! ñdV
À`m CÚmoOH$s` KmoS>XmÂĄS>r~amo~aM
OmbÝ`mÀ`m ^mdr {nT>rÀ`m {dH$mgmgmR>r Vo H$arV AgboĂ«`m Ă `ËZm§{df`r ‘r EoHy$Z hmoVmo.
`mM Ñï>rVyZ Ë`m§Zr Ë`m§À`m ‘ZmVrb hr H$Ă«nZm ‘mÂ`mer "eoAa' Ho$br hmoVr. "Pon'À`mM
YVuda nU ’$Âș$ Am¡Úmo{JH$ {dĂ­dmnwaVoM ‘`m©{XV Z amhVm gd© joÌm§‘Ü`o OmbÝ`mMr
AmoiI AgboĂ«`m ĂŹ`Âș$sšMm n[aM` ZĂŹ`m {nT>rbm H$ĂȘ$Z XoUmao EH$ nwñVH$ Ă H$m{eV
H$amdo, Agm Ë`m§Mm ‘ZmoX` hmoVm Am{U `m nwñVH$mÀ`m boIZmMr O~m~Xmar ‘r CMbmdr,
Aer Ë`m§Mr ‘Z
nyd©H$ BÀN>m hmoVr. ‘r A§V~m©Þ Wamabmo. Ë`m§Zr Ë`m§À`m SÂŽ>r‘ Ă moOoĆ Q>gmR>r
‘mPr {ZdS> Ho$br hmoVr hm Ogm ‘mÂ`mgmR>r gÝ‘mZmMm Am{U ^m1⁄2`mMm ^mJ hmoVm VgmM
AemàH$maMo MmH$moar~mhoaMo H$m‘ hm ‘mÂ`m AmdS>rMm {df` hmoVm. ‘r VmVS>rZo Ë`m§Zm
hmoH$ma {Xbm Am{U Xwgù`mM {Xder gH$mir OmbÝ`mZOrH$À`m XmdbdmS>r `oWrb
Ë`m§À`m Ă gÞ H$m`m©b`mV Ă mW{‘H$ MM}gmR>r XmIb Pmbmo.
OmbÝ`mVrb ^m1⁄2`bĂș‘r ñQ>rbMo lr. gwZrb Jmo`b Am{U {d»`mV grE lr. Hw$‘ma
Xoenm§S>o WmoS>çmM doimV `m MM}V gh^mJr Pmbo. gmYmaU 20 ĂŹ`Âș$sšMm n[aM` H$ĂȘ$Z
XoUmao ho nwñVH$ Ă H$m{eV H$am`Mo Am{U Ë`mgmR>r VmVS>rZo H$m‘mbm Ă ma§^ H$am`Mm Ago
R>adyZ hr n{hbr ~¡R>H$ g§nbr. nwT>rb gmYmaU 15 {Xdgm§V Ë`m§Zr Zmdm§Mr A§{V‘ `mXr
V`ma Ho$br VoĂŹhm hr g§»`m gmYmaU 30 n`ÂȘV nmohmoMob, Ago bjmV Ambo. n{hbr nmM

OmbZm Am`H$m°Ýg / 11
Zmdo {ZdSy>Z ‘wbmIVr KoÊ`mg gwadmV H$am`Mr Ago R>abo Am{U 28 ’o$~«wdmar 2011
amoOr ‘r OmbÝ`mV XmIb Pmbmo. Á`m§Mm n[aM` H$ĂȘ$Z Úmd`mMm, Aem ĂŹ`Âș$s¹À`m
Zmdm§Mr `mXr V`ma hmoVr Am{U Ë`mVrb OdiOdi àË`oH$ OU ‘mÂ`mgmR>r AZmoiIr
hmoVm. H$mhr ‘moOH$s XmoZ-VrZ Zmdo WmoS>çm~hĂŸV n[aM`mMr hmoVr, BVHo$M!
V`ma H$aÊ`mV AmboĂ«`m `mXrVrb Zmdm§nÂĄH$s n{hbr ^oQ> R>abr hmoVr lr. naoe Ă©Udmb
`m§À`mer. OmbÝ`mV Ë`m§Mm eoAa Q®>oqS>JMm ì`dgm` Amho, EdT>rM àmW{‘H$ ‘m{hVr
‘bm {‘imbobr hmoVr. OwZm ‘m|T>m ^mJmVrb EH$m AË`§V AZmH$f©H$ B‘maVrÀ`m n{hĂ«`m
‘OĂ«`mdarb nmR>r‘mJÀ`m ^mJmV WmQ>boĂ«`m EH$m hm°b‘Ü`o AmĂ„hr nmohmoMbmo VoĂŹhm VoWo
eoAa QÂŽ>oqS>JMo H$mhr H$m‘ MmbV Agmdo, Ago dmQ>UmĂš`m H$mhr ImUmIwUm {XgĂ«`m.
Oo‘Vo‘ npñVerV AgboĂ«`m lr. Ă©Udmb `m§À`mer MMm© gwĂȘ$ Pmbr Am{U gmYmaU
AS>rM Vmgm§À`m AdYrÀ`m MM}Z§Va bjmV Ambo, H$s ‘r gmYmaUV
 dm{f©H$ AmR> hOma
H$moQ>tMr CbmT>mb H$aUmĂš`m VĂ©Umer MMm© Ho$br Amho! ‘mÂ`mgmR>r hm AmnmXâ€˜Ă±VH$
ehmaÊ`mMm jU hmoVm. (AmÂĄa§Jm~mXÀ`m VwbZoV) OmbÝ`mgma»`m N>moQ>çm ehamV eoAa
‘mH}$Q> hm {df` {H$Vrgm ‘moR>m Agob, AJXr ho eha ‘moR>r ì`mnmanoR> AgVmZmhr ho H$m‘
{H$Vr ‘moR>o Agy eHo$b, `mMm nwgQ>gmhr A§XmO ‘r ~m§Yy eH$bmo ZìhVmo. hm ‘mPm nam^d
hmoVm nU Vmo AmZ§XXm`r hmoVm. ~hĂŸXm eoAa Am{U dm`Xo~mOmamÀ`m joÌmV EH$mM N>VmImbr
gd© godm {‘iUmao AmnĂ«`m amÁ`mVrb ‘w§~B©ImbmoImb ho EH$‘od H|$Ð Agmdo...!
`m IUIUrV gbm‘rZ§Va ‘r gmdY Pmbmo. ho H$m‘ H$aÊ`mMo R>adVmZm PmboĂ«`m
AmZ§Xmbm AmVm EH$m O~m~XmarMr OmUrd Ă H$fm©Zo hmoV hmoVr. "OmbÝ`mgma»`m ehamV
H$m` AgUma?' Aem ‘Z
pñWVrV gwĂȘ$ Ho$bobo H$m‘ "OmbÝ`mgma»`m ^mJmV AmUIr
H$m` H$m` nmhm`bm {‘iUma ~ao?' `m CËgwH$Von`ÂȘV nmohmoMbo. `mZ§Va nwT>rb ‘{hZm^amV
EH$ - EH$ H$arV ‘wbmIVr nwT>o gaH$V JoĂ«`m. Ă ma§^r 20 OUm§Mm g‘mdoe 30 n`ÂȘV
nmohmoMbm hmoVm nU OmbÝ`mÀ`m {dH$mgmV bjUr` `moJXmZ XoUmù`m§Mr ZdZdr Zmdo g‘moa
`oVM hmoVr. VoĂŹhm 40 Zmdm§da Wm§~m`Mo Ago gdmÂȘZr {‘iyZ R>a{dbo. hr gd© Zmdo {d{dY
Ă H$maÀ`m joÌm§V H$m`©aV AgboĂ«`m ĂŹ`Âș$sšMr hmoVr. `mVrb H$mhr CÚmoOH$ AmhoV Va
H$mhr ì`mdgm{`H$, H$mhr gm‘m{OH$ joÌm§V H$m‘ H$aUmao AmhoV, Va H$mhr e¡j{UH$...
`mVrb EH$ ~m~ EH$g‘mZ Amho - Ë`m Ë`m joÌmV H$m‘ H$aÊ`mMr Ë`m§Mr "n°eZ'.
"OmbZm- gmoZoH$m nmbZm' hr Ă„hU Iyn dfmÂȘnmgyZ H$mZmda `oVo Amho, nU hm "gmoZo
H$m nmbZm' H$gm R>abm? `m n[agamÀ`m ‘mVr-nmÊ`mV Am{U ‘mUgm§À`m aÂș$mV H$moUVo
JwU AmhoV, `mMmhr emoY KoÊ`mMm à`ËZ `m {Z{‘ÎmmZo ‘r Ho$bm. hr àm{V{Z[YH$ Zmdo
{ZdS>VmZm {ZdS> g{‘VrZo hr {ZdS> A{Ve` H$miOrnyd©H$ Ho$bobr hmoVr, `mMo àË`§Va
nmdbmnmdbmda `oV hmoVo. EHo$H$mir Agbobr OmbZm ehamMr "Ï`mnmÚ`m§Mo eha' hr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 12
AmoiI ~XbUmar Zdr {nT>r `m {Z{‘ÎmmZo OdiyZ nmhVm Ambr VgoM {d{dY joÌm§‘Ü`o
A{Ve` ‘hËdmMo `moJXmZ XoUmù`m OwÝ`m {nT>rVrb I§~ra ‘mUgm§Mm n[aM`hr `m
{Z{‘ÎmmZo Pmbm. AË`§V Ă {VHy$b pñWVrV {ejU KoV 1950 ‘Ü`o hÂĄXam~mXoV
B§{O{ZA[ašJgmR>r Jobobo Am{U 20 dfmÂȘÀ`m ZmoH$arZ§Va d`mÀ`m nÞmerV "H°$~gZ'
hm ñdV§Ì CÚmoJ gwĂȘ$ H$aUmao lr. Or. Ho$. H$m~am Am{U nwÊ`mVrb "~OmO Q>oĂ„nmo'À`m
OdiOdi àË`oH$ dmhZmÀ`m {S>PmB©Z‘Ü`o ‘hËdmMr ^y{‘H$m AgUmao lr. {dZ`Hw$‘ma
‘w§XS>m hr XmoÝhr ĂŹ`{Âș$‘Ëdo gmR>rÀ`m nwT>Mr AmhoV. {Vgao, gmR>rV nmohmoMbobo ĂŹ`{Âș$‘Ëd
Amho a‘oe^mB© nQ>ob `m§Mo. 1975À`m gw‘mamg gwQ>m Mhm {dH$Ê`mgmR>r OmbÝ`mV
AmboĂ«`m a‘oe^mBÂȘZr AmnĂ«`m Ă M§S> ‘ohZVrZo "{dH«$‘ Mhm'Mo gm‘«mÁ` OmbÝ`mV C^mabo.
`m d`mVhr `m {VKm§Mmhr CËgmh VĂ©Um§Zm gwÕm bmO{dUmam Amho. "ñQ>rb B§S>ñQÂŽ>r' C^r
H$aUo, Ë`mV A{^Zd à`moJ H$aUo hr Imgr`V Agbobo lr. {ZVrZ H$m~am Am{U Ho$di
n¡gm H$‘mdÊ`mgmR>r Zìho, Va g‘mOmMo AmnU H$mhr XoUo bmJVmo `m ^mdZoVyZ CÚmoJmMm
{dñVma H$aUmam Ë`m§Mm "^m1⁄2`bĂș‘r ñQ>rb' hm J«wn AmOÀ`m OJmV ñdV
Mr doJir
AmoiI {gÕ H$aUmam Amho. "ñQ>rb {gQ>r' OmbÝ`mV H$maImZo Va AZoH$ AmhoV nU Ă M§S>
Am{W©H$ CbmT>mb AgboĂ«`m Aem CÚmoJmV nmQ>©Za{en `eñdr hmoÊ`mMr {H$‘`m "amOwar
ñQ>rb'Zo KS>{dbr. `m "{H$‘`mJmam§'‘Ü`o "’$ñQ>© A‘§J BÂč$b' Agbobo lr. ÛmaH$mĂ gmX
gmoZr `m§Mr dmQ>Mmbhr àoaUmXm`r Amho.
~mbd`mVM Mm§Jbo g§ñH$ma H$aÊ`mgmR>r ‘mJrb XmoZ XeH$m§nmgyZ Zg©ar Mmb{dUmĂš`m
gmÂĄ. {demIm Xoenm§S>o Am{U "B§Q>aZ°eZb ñHy$b'À`m ñnY}V CVĂȘ$Z OmbÝ`mV EH$ CÎm‘
emim C^r H$aUmù`m gm¡. ‘Zrfm nwar `m§Mo {ejU joÌmVrb `moJXmZ OodT>o ‘hËdmMo
Amho, {VVH$mM ‘hËdmMm ^mJ lr. g§O` {Q>H$m[a`m `m§À`m "b°~ A{gñQ>§Q>'À`m
‘mÜ`‘mVyZ grQ>rE‘Ho$ JwOamVr {dÚmb`mV Vo ~OmdV AgboĂ«`m H$m‘{JarMm Amho.
AZoH$ amÁ` nwañH$mam§Mo ‘mZH$ar R>aboĂ«`m lr. {Q>H$m[a`m `m§Zr {dÚmÏ`mÂȘ‘Ü`o {dkmZd„Îmr
OmJ{dÊ`mgmR>r KoVbobr ‘ohZV Am{U Ë`m§Mr à`moJerbVm EImÚm emókmbmhr AM§{~V
H$aUmar Amho. gm§ñH„${VH$ joÌmV Z„Ë`-Jm`ZmMo `moJXmZ XoUmĂš`m gmÂĄ. {dÚm amd OmbÝ`mV
EImÚm "AmoA°{gg'à‘mUo H$m`©aV AmhoV. gmÂĄ. aoIm ~ÂĄOb ho gm{hË` joÌmV VinUmao
Zmdhr OmbÝ`mVrbM. EH$ bo{IH$m Ă„hUyZ {dH${gV Pmbobo Ë`m§Mo ĂŹ`{Âș$‘Îd Am{U
Ë`m§À`m gm{hË`H„$VtÀ`m {Z{‘©Vr‘mJrb Ă oaUm AĂ€`mgUo hm hr AmZ§XmMm ^mJ AgVmo.
Ăłr eÂș$sVrb {OÔrMo OmbÝ`mVrb CÎm‘ CXmhaU Ă„hUOo "OÂĄZ ~§Yy nmd^mOr'À`m gmÂĄ.
~g§Vr Mmoa{S>`m - CZo. AmnĂ«`m d{S>bm§Zr gwĂȘ$ Ho$boĂ«`m nmd^mOrÀ`m JmS>çmMo ĂȘ$nm§Va
Ë`m§Zr AmO EH$m Ă eñV ’$mñQ> ’w$S> g|Q>a‘Ü`o Ho$bo Amho. "Ă©Mr Ă m°S>Ć Q>gÂČ'À`m ‘mÜ`‘mVyZ
OmbZoH$am§À`m {O^oMo MmoMbo nwa{dUmĂš`m {Ă `m Omoer `m§Mm CÚmoJhr hiyhiy {dñVmaV
Amho. "grĂ«g'À`m CÚmoJmV H$m`©aV AgboĂ«`m gmÂĄ. ‘rZmjr ‘ohĂŸUH$a `m§Zr AmnĂ«`m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 13
nVrÀ`m ‘XVrZo KoVbobr ì`dgm`mVrb Ponhr AVwbZr` Amho. EHo$H$mir Xmb {‘bbm
bmJUmar `§Ìo XwéñV H$aUmĂš`m lr. ZamoÎm‘ h§gmoam `m§Zr ‘moR>çm {h‘VrZo Aem Ă H$maÀ`m
{‘b CĂ€`m H$aÊ`mgmR>r bmJUmar `§ÌUm V`ma H$aÊ`mMm H$maImZm gwĂȘ$ Ho$bm Am{U
H$mimZwĂȘ$n Ë`mV ~Xb H$arV Xmb {‘bÀ`m ĂŹ`mĂĄr‘Ü`o AZoH$ ~Xb Ho$bo. Ë`m§Mo d Ë`m§Zm
‘XV H$aUmĂš`m Ë`m§À`m XmoÝhr ‘wbm§Mo CXmhaU gd©M Ñï>rZo AZwH$aUr` Amho.
embo` {ejUmV A{O~mV JVr ZgUmĂš`m Am{U EHo$H$mir "EgQ>rS>r-nrgrAmo'da
ZmoH$ar H$aUmĂš`m lr. Zmam`U gmoZwZo `m§Zr AmnĂ«`m Agm‘mÝ` {OÔ, {MH$mQ>r d
Ă `moJerbVoÀ`m ~imda ñQ>oeZarÀ`m ~mOmanoR>oV ñdV
Mo ñWmZ {Z‘m©U Ho$bo Amho. Ë`m§Zr
V`ma Ho$boĂ«`m ’$mB©ëg AmO OmbZm {OëÞmÀ`m ~mhoahr OmV AmhoV. gVV H$mR>mda nmg
hmoUmĂš`m {H$§dm Zmnmg hmoUmĂš`m {dÚmÏ`mÂȘgmR>r ñdV
Mo {dĂ­d {Z‘m©U H$aUmao ho EH$ CÎm‘
CXmhaU Amho. EHo$H$mir IanwS>rÀ`m H„${f {dkmZ H|$ÐmV gmbXma Ă„hUyZ H$m‘ H$aUmĂš`m
gmÂĄ. grVm~mB© ‘mo{hVo AmO `m H|$ÐmÀ`m g„mJma g§Mm{bH$m AmhoV. Ë`m§Zr AmnĂ«`m
ĂŹ`mdgm{`H$ Hw$emJ«VoÀ`m ~imda AmdĂč`mgh {d{dY ’$im§da Ă {H«$`m§Mm CÚmoJ gwĂȘ$
Ho$bm. {d{dY nwañH$ma {‘idrV naXoemV OmD$Zhr Amnbr N>mn nmS>br. {deof Ă„hUOo
Ë`m A{e{jV AmhoV...! Ho$irÀ`m {Mßg V`ma H$aUmao S>m|JaJmdMo lr. B©ídaXmg KZJmd
`m§Mo CXmhaUhr J«m‘rU ^mJmV amhĂżZ doJĂč`m dmQ>m MmoImiUmĂš`m§gmR>r ‘mJXe©H$ Amho.
‘§R>mgma»`m J«m‘rU ^mJmVyZ nwT>o Ambobo Am{U AmO nwÊ`mV ñdV
Mr "Am`Q>r H§$nZr'
Mmb{dUmao Oo‘Vo‘ 25 dfu` amhwb ~Ýgb ho B§{O{ZA[a¹JZ§Va naXoemV OmD$Z n¡gm
H$‘mdÊ`mEodOr XoemVM amhĂżZ ñdV
À`m ‘ohZVrZo H$m‘ C^o H$aÊ`mVrb EH$ ‘hËdmMo
CXmhaU Amho. do~ {S>Pm`qZJÀ`m joÌmV AmO Ë`m§Mr ñdV
Mr AmoiI Am§VaamĂŻÂŽ>r`
nmVirda {gÕ Pmbobr Amho.
‘w§~B©À`m "`yS>rgrQ>r'VyZ Ho${‘H$b B§{O{ZAa Pmbobo Am{U `mM {df`mV H$mhr
Abm¡{H$H$ H$m‘ C^o H$aUmao lr. Amerf ‘§Ìr `m§À`m~Ôb H$m` ~mobUma? agm`Zm§À`m
OJmV {daKiyZ Jobobo ho EH$ AO~ agm`Z Amho. A{Ve` H$‘r d`mV A{ZpíMV
Am{W©H$ MT>-CVma nm{hboĂ«`m `m ‘mUgmZo AË`§V Ă JV V§ÌkmZmZo `wÂș$, newImÚmgmR>r
dmnabo OmUmao A{Ve` Cƒ XOm©Mo Ă mo{Q>Z {Z‘m©U H$aUmam "[añH$s' CÚmoJ OmbÝ`mV
C^mabm. Aem Ă H$maMm `eñdrnUo H$m`©aV Agbobm hm ^maVmVrb n{hbmM CÚmoJ Amho
Am{U `mMr XmoZ noQ>§Q> `m CÚmoJmÀ`m Zmdmda AmhoV, `mVM gJio Ambo...!
OmbÝ`mV gwg‚m aÂș$noT>r C^r H$aÊ`mÀ`m Ü`mgmZo PnmQ>bobo nygmam‘ ‘w§XS>m,
nwÊ`m-‘w§~B©Mr "gwna ‘mH}$Q>'Mr g§H$Ă«nZm OmbÝ`mV am~{dUmao ‘mo. `wgy’$ hmOr Ah‘X^mB©
d Ë`m§Mm g§nyU© "n[adma', noQ>rH$moQ>gma»`m ĂŹ`dgm`mV CVĂȘ$Z Zdr ~mOmanoR> {Z‘m©U
H$aVmZmM {ZamYma ‘{hbm§Zm H$m‘ XoD$Z Ë`m§À`m g§gmambm AmYma XoUmao am‘oída d

OmbZm Am`H$m°Ýg / 14
kmZoĂ­da g§XynQ>bm ~§Yy, "b°nQ>m°n pĆ b{ZH$' `m g§H$Ă«nZoMo Omio gmĂš`m ‘hmamĂŻÂŽ>^a
{dUÊ`mg {ZKmbobo ‘Zrf amR>r, H$moĂ©JoQ>oS> ~m°Ơg Am{U "Egr' CnH$aUm§‘Ü`o bmJUmao
Vm§ã`mMo gwQ>o ^mJ V`ma H$aUmao {OV|Ð amR>r `m§À`m~amo~aM EH$m bmoqS>J [ajmnmgyZ gwĂȘ$
Pmbobm ĂŹ`dgm` Xhm MmH$s QÂŽ>H$À`m IaoXrn`ÂȘV ZoUmao {hH$‘Vr lr. g§O` Ho$Xma `m§Mr
H$hmUrhr ‘wimVyZM dmMÊ`mgmaIr Amho.
hr Am{U Aer EH§$Xa 41 ĂŹ`{Âș$‘Ëdo AmnUmg `m nwñVH$mV dmMÊ`mg {‘iVrb.
40 OUm§{df`rM `m nwñVH$mV {b{hÊ`mMo R>aĂ«`mZ§Va eodQ>À`m jUr 41 do Zmd `m‘Ü`o
g‘m{dĂŻ> H$aUo ^mJ nS>bo. hm AndmX AmdĂ­`H$ hmoVm, H$maU EH$m doJĂč`mM {dĂ­dmV
a‘boĂ«`m lr. amhwb bmhmoQ>r `m§Mo Zmd g‘moa Ambo Am{U `moJm`moJmZo Vo `mM H$mimV
gwQ>rda OmbÝ`mV Ambo hmoVo. "{~QÂČ>g, {nbmZr' `oWyZ H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a B§{O{ZAa PmboĂ«`m lr.
amhwb `m§Zr Amnbr ‘m`H«$mogm°ùQ>‘Yrb Mm§JĂ«`m nJmamMr ZmoH$ar gmoSy>Z "npĂŁbH$ nm°{bgr'
`m {df`mV Cƒ {ejU KoVbo Am{U gÜ`m Vo "nm°{bgr ‘oqH§$J'À`m joÌmV [agM©a Ă„hUyZ
~|JbmoaÀ`m "Am`Am`E‘'‘Ü`o H$m`©aV AmhoV. AmnĂ«`m "n°eZ'bm "Ă mo’o$eZ'‘Ü`o
~XbÊ`mMo Ë`m§Mo YmS>g Zì`m {nT>rgmR>r A{Ve` AZwH$aUr` Amho.
"~OmO'Mo ßbm§Q> B§MmO© lr. HÂĄ$bmg Pm§Par, {d»`mV gO©Z S>m°. g§O` amI,
hmo{‘AmonWr VÁk S>m°. gVre ‘moao, "JUnVr N>mn ‘oh§Xr'Mo lr. gyaO‘b ‘wWm, S>m°.
hoS>Jodma hm°pñnQ>bÀ`m C^maUrV ‘hËdmMr ^y{‘H$m ~OmdUmao S>m°. AZ§V n§T>ao, "ñn‘©
Ă mogoga' `m AmnĂ«`m A{^Zd joÌmV Am§VaamĂŻÂŽ>r` nmVirdarb H$m‘{Jar ~OmdUmao S>m°.
à‘moX ~OmO, IanwS>rÀ`m H„${f{dkmZ H|$ÐmÛmao eoVH$Ăš`m§À`m Am`wĂź`mV ‘hËdmMr ^y{‘H$m
~OmdUmao lr. {dO`AÊUm ~moamS>o, B§S>pñQÂŽ>`b gßbm`‘Ü`o dÂĄ{eĂźQ>çnyU© H$m‘{Jar
~OmdUmao lr. {XZoe N>mOoS>, OmbÝ`mV BÝìhQ>©a - `ynrEg V`ma H$aUmao lr. {dO`Hw$‘ma
AJ«dmb, gmYo {S>ßbmo‘m B§{O{ZAa AgyZhr CÎm‘ H$m‘{JarÀ`m AmYmamda ~hĂŸamĂŻÂŽ>r`
H§$nZrV Pon KoUmao lr. H¡$bme ‘mbmoXo, A{Ve` N>moQ>çm nmVirda Ho$Q>[a¹JMm ì`dgm`
gwĂȘ$ H$ĂȘ$Z AmO Amnbo ñdV
Mo ñWmZ {Z‘m©U H$aUmĂš`m gmÂĄ. H$Ă«nZm emh, AmnĂ«`m
{dH«$‘r am§JmoirÛmao {J{ZO ~wH$mV Zmd Zm|X{dUmao lr. adr H$m|H$m, AmnĂ«`m dÂĄ{eĂźQ>çnyU©
"~’©$ JmoĂč`m'Zo OmbZoH$am§Zm W§S>mdm XoUmao lr. ‘mohZ ImoS>do... hr `m nwñVH$mVrb Zmdo
AerM C„oIZr` AmhoV. hr àË`oH$ H$Wm AmnUmg Z¾$sM H$mhrVar {dMma XoD$Z
OmB©b, ho {ZpíMV.
Am{U gdm©V ‘hËdmMo Zmd - ~ÐrZmam`UOr ~madmbo. OmbZm Ă„hQ>bo H$s OJmÀ`m
H$moUË`mhr H$monĂš`mV "‘{hH$mo'Mr AmoiI gm§{JVbr OmVo Am{U "‘{hH$mo' Ă„hQ>bo H$s
~ÐrZmam`UOr g‘moa `oVmV. ĂȘ$T> AWm©Zo gmYo nXdrYahr ZgboĂ«`m ~ÐrZmam`UOtZr
Amnbr qh‘V, ‘ohZV Am{U XyaÑï>rÀ`m Omoamda C^mabobo {~`mÊ`m§Mo gm‘«mÁ`

OmbZm Am`H$m°Ýg / 15
dÂĄ{eĂźQ>çnyU© R>abo AmhoM, nU Ë`mM ~amo~a AmnU g‘mOmMo XoUo bmJVmo, `m ^mdZoVyZ
Ë`m§Zr CĂ€`m Ho$boĂ«`m g§ñWm Ë`m§Mo ‘moR>onU gm§JyZ OmVmV. Ë`m§Mr AmoiI gm§Jm`bm `m
nwñVH$mMr gJir nmZohr H$‘r nS>mdrV...!
Agm ‘mPm hm OmbZm {OëÞmMm Ă dmg! EImXr Q>oH$S>r MTy>Z OmÊ`mM§ R>admd§
Am{U MT>m`bm bmJĂ«`mZ§Va bjmV `md§, H$s Vmo nd©V Amho, Ag§ H$mhrg§ ‘mP§ Pmb§.
nU nd©VmMr AdKS> MT>U MT>VmZm dmQ>oV ’w$bm§Mo N>mZgo VmQ>do bmJmdoV, ‘Ü`oM gw§Xa
Obme` AgmdoV, nwT>o OmUmù`m nm`dmQ>m§À`m XmoÝhr ~mOy§Zr VmOrVdmZr ’w$bo S>moH$mdV
AgmdrV Am{U MT>Ê`mMo H$ï> dmQy>M Z`oV, AgmM H$mhrgm hm AZw^d hmoVm. àgÞ Am{U
AZw^dg§nÞ H$aUmam...!
hm AZw^d ‘bm Am{U ho nwñVH$ dmMUmĂš`m gdmÂȘZmM Á`m§À`m‘wio KoVm Ambm, Ë`m
lr. gwZrb am`R>Ç>m `m§À`m~Ôb Mma eĂŁX gm§{JVbo ZmhrV, Va ‘r AnamYr R>aoZ. ho nwñVH$
àË`jmV `oÊ`mgmR>r lr. am`R>Ç>m `m§Zr KoVbobo n[al‘ AVwbZr` AmhoV. Vo ñdV
hr EH$
`eñdr CÚmoOH$ AmhoV. AmO 40 hĂżZ A{YH$ Xoem§‘Ü`o Ë`m§Mr CËnmXZo {Z`m©V hmoVmV.
‘mÌ AmOMo ho `e ghOnUo Ambobo Zmhr. lr. am`R>Ç>m `m§À`m KmoS>Xm¡S>rMr H$hmUr IynM
doJir Amho. hr H$hmUr Amho EH$m {OÔrMr, eyÝ`mVyZ {dĂ­d {Z‘m©U H$aUmĂš`m {’${ZĆ g
nĂș`mMr. 1977 ‘Ü`o AmÂĄa§Jm~mXÀ`m emgH$s` A{^`m§{ÌH$s ‘hm{dÚmb`mVyZ CÎmrU©
PmĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr Ama§^rÀ`m H$mimV "Eb A±°S> Q>r'‘Ü`o ZmoH$ar Ho$br. 1981 ‘Ü`o Ë`m§Zr
ZmoH$ar gmoSy>Z ñdV
À`m ĂŹ`dgm`mg gwadmV Ho$br. AmO Ë`m§Zr AmnĂ«`m ĂŹ`dgm`mVrb
EH$ ‘hÎdmMm Q>ßnm JmR>bm Amho. N>moQ>çm Xoem§nmgyZ gwadmV H$ĂȘ$Z AmnĂ«`m {Z`m©VrMoo joÌ
Ë`m§Zr AmVm ’«$mÝggma»`m Xoemn`ÂȘV {dñVmabo Amho. AmnĂ«`m ‘mUgm§da {dĂ­dmg H$gm
Am{U {H$Vr Q>mH$mdm, ho am`R>Ç>m `m§À`mH$Sy>ZM {eH$mdo ! naXoemVrb ~mOmanoR> {‘idVmZm
Am{U dmT>dVmZm Vo ñdV
 OodT>çm doim naXoemV Jobo ZgVrb, Ë`mhĂżZ A{YH$ doim
Ë`m§À`mH$S>rb H$m‘Jma naXoer OmD$Z Ambobm Amho ! CÚmoJmÀ`m joÌmV hr Zdr g§H$Ă«nZm
Ă©O{dVmZm Ë`m§Zr ‘mUg§ C^r Ho$br, OmoS>br Am{U gdmÂȘZm KoD$Z Vo nwT>o OmV AmhoV...!
lr. am`R>Ç>m `m§À`m "{dZmoXam` B§{O{ZA[a¹J àm. {b.>'‘Ü`o nmÊ`mÀ`m Q>mƠ`m§À`m
CËnmXH$m§Zm bmJUmar `§Ìo V`ma hmoVmV. ~mOmanoR>oV eo-XmoZeo {bQ>g©nmgyZ nmÊ`mÀ`m
Q>mƠ`m CnbãY AmhoV. `m Q>mƠ`m ~Z{dÊ`mMo V§ÌkmZ Am{U `§Ìo lr. am`R>Ç>m V`ma
H$aVmV. `m ì`dgm`mbm Ë`m§Zr gmYmaUnUo gZ 1991 ‘Ü`o gwadmV Ho$br. gZ 2000
‘Ü`o {X„rV "ßbmñQ> B§{S>`m' ZmdmÀ`m Am¡Úmo{JH$ Ă Xe©ZmV Ë`m§Zr ^mJ KoVbm Am{U
VoWyZ gmao {MÌ nmbQ>bo. Ë`mM Ă Xe©ZmVyZ Ë`m§Zm {Z`m©VrMr n{hbr Am°S>©a {‘imbr. lr.
am`R>Ç>m gm§JVmV, ""`m Ă Xe©ZmV AmĂ„hr gdm©V bhmZ ñQ>m°b ~wH$ Ho$bm hmoVm. ñQ>m°bMo
nÂĄgohr hßË`mhßË`mZo ^abo. `§Ìo KoD$Z OmÊ`mBVH$m nÂĄgm ZĂŹhVm, Ă„hUyZ Ë`mMo ’$moQ>mo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 16
Am{U ‘m{hVrMo VÂșo$ AmĂ„hr gmo~V Zobo hmoVo. ‘[eÝgMr S>m`‘oÝeÝg H$m`, `mMo CÎma
XoÊ`mBVH$shr Am‘Mr V`mar ZĂŹhVr. VoWo AmĂ„hr OmJ{VH$ ~mOmanoR>oMo {MÌ nm{hbo.
Am‘À`mVrb ÌwQ>r Am‘À`m bjmV AmĂ«`m. VoWyZM Am‘À`m Ă JVrbm doJ Ambm.''
gÜ`m Vo gm¡Xr Aao{~`m, Hw$doV, Q>m§Pm{Z`m, ‘bo{e`m, h¡Vr, Zm`Oo[a`m, {’$Or, {b{~`m,
`o‘oZ, ‘bo{e`m, Q>çw{Z{e`m, gwXmZ, ‘mXmJmñH$a, Pm§{~`m, H$Vma, g§`wÂș$ Aa~ A{‘amVr
AmXr Xoem§Zm `§Ìo {Z`m©V H$aVmV. Ë`m§À`m CËnmXZm§Mm XOm© nmhĂżZ ZwH$VrM Ë`m§À`mH$S>o
’«$mÝg‘YyZhr Am°S>©a Ambr. {Z`m©Vr~m~V AgboĂ«`m AZoH$ e§H$m§Mo Vo g‘mYmZ H$aVmV.
gdm©V ‘hÎdmMm ‘wÔm AgVmo ^mfoÀ`m AS>WĂč`mMm. nU hm ‘wÔm JÂĄa Amho, Ago gm§JVmZm
Vo Ă„hUVmV - Amnbo Ă m°S>Ć Q> XO}Xma Agob Am{U qH$‘V dmOdr Agob, Va VoWo ĂŹ`dhma
OwiÊ`mgmR>r ^mfoMm AS>Wim A{O~mV `oV Zmhr. {VW§ AW©H$maU ‘hÎdmM§ AgV§,
H$maU ’$m`ÚmMr ^mfm àË`oH$mbm g‘OVo !
‘mJrb XmoZ dfmÂȘnmgyZ Ë`m§Zr OmbÝ`mV "`§J BZmoĂŹhoQ>g©' hr Midi C^mabr Amho.
{d{dY joÌm§Vrb ‘mÝ`dam§À`m ghH$m`m©Zo Vo {dÚmÏ`mÂȘVrb A{^Zd H$Ă«nZm§Zm IVnmUr
KmbÊ`mMo d Ë`m ’w$b{dÊ`mMo H$m‘ H$aVmV. `§Ì‘mZd {Z{‘©VrMr H$m`©emim, ’$moQ>moJ«m’$s
H$m`©emim `m§À`mgh AZoH$ CnH«$‘ Vo OmbÝ`mV am~{dVmV. ñdV
 XrS>-XmoZ bmI
Ă©n`m§Mm IM© H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr Img {dÚmÏ`mÂȘgmR>r OmbÝ`mV EH$ g§nÞ J«§Wmb` C^mabo
Amho. OmbÝ`mVrb nwT>Mr {nT>r A{YH$ gj‘ Am{U n[anyU© hmoÊ`mgmR>r Ë`m§Mm hm Ă `ËZ
gwĂȘ$ Amho. ho nwñVH$hr `m Ă `ËZm§MmM EH$ ^mJ Amho.
AmO H$m°nm}aoQ> OJVmV "gmoeb [añnm°pÝg{~{bQ>rO' hm ñdV§Ì {d^mJ H$m`©aV AgVmo.
`m Ûmao g‘mOmon`moJr CnH«$‘ am~{dÊ`mgmR>r H$mhr {ZYr amIyZ R>odbobm AgVmo. AZoH$Xm
`mVyZ ’$Âș$ XoImdo C^mabo OmV AgĂ«`mMr Q>rH$m hmoV AgVo. ‘mÌ, Aem Ă H$maMo
H$gbohr ~§YZ ZgVmZm lr. am`R>Ç>m `m§Zr OmbÝ`mÀ`m ^mdr {nT>rgmR>r C^mabobm
"`§J BZmoĂŹhoQ>g©' hm ‘hm`k Am{U Ë`mVrb `m nwñVH$mÀ`m ĂȘ$nmMr g{‘Ym gdmÂȘgmR>rM
AZwH$aUr` R>amdr.
EH$ ~m~ `oWo AmdOy©Z ñnï> H$amdrer dmQ>Vo, H$s ho 41 OU ÄhUOo OmbZm
{OëÞmMm n[anyU© n[aM` ZĂŹho. hr Zmdo Ho$di Ă m{V{Z{YH$ Aer AmhoV. `mV g‘m{dĂŻ>
H$aVm Z Ambobr AZoH$ Zmdo AË`§V OS> A§V
H$aUmZo AmĂ„hmbm ~mOybm R>odmdr bmJbr.
`m‘mJo nwñVH$mÀ`m nmZm§Mr ‘`m©Xm, EdT>o EH$M H$maU Amho. H$Xm{MV, `m nwñVH$mMm
Xwgam ^mJ ^{dĂź`mV Ă H$m{eV H$amd`mMo R>aĂ«`mg hr Zmdohr Ë`mV g‘m{dĂŻ> H$aUo eĆ `
hmoB©b.
hoM nwñVH$ B§J«OrVyZhr Ă H$m{eV ĂŹhmdo Agm AmJ«h lr. Amerf ‘§Ìr `m§Zr Yabm.
Ă H$meZmMr O~m~Xmar ñdrH$maboĂ«`m lr. am`R>Ç>m `m§Zrhr Ë`mda bj H|${ÐV Ho$bo. AmVm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 17
EH$mM doir ‘amR>r Am{U B§J«OrVyZ ho nwñVH$ Ă H$m{eV hmoV Amho. ‘r ‘amR>rVyZ Ho$bobo
boIZ A{Ve` CÎm‘ Ă H$mao B§J«OrVyZ ‘m§S>Ê`mMo A{Ve` ‘mobmMo Am{U H$mÂĄeĂ«`mMo H$m‘
‘yiMo OmbZm `oWrb Am{U gÜ`m ‘w§~B©V AgUmao lr. --- `m§Zr Ho$bo. Ë`m§Mo Am^ma
‘mZUo H„${Ì‘nUmMo hmoB©b. `m 41 ĂŹ`Âș$s¹À`m àË`j ^oQ>tgmR>r ‘r OmbZm, hÂĄXam~mX,
nwUo BWo àdmg Ho$bm. h¡Xam~mXoVrb ^oQ>rgmR>r lr. gË`Zmam`U gmoZr `m§Mr ‘XV Pmbr.
A{Ve` C‘Úm ‘ZmÀ`m `m J„hñWm§Zr AmnĂ«`m ĂŹ`dgm`mV AZoH$ Ă `moJ Ho$bo AmhoV.
Ë`m§Mr ^oQ> hmhr AmZ§XXm`r AZw^d hmoVm. OmbZm Am{U nwÊ`mÀ`m ^oQ>rJmR>t‘Ü`o
"{dZmoXam`'‘Yrb lr. lrH$m§V Xoenm§S>o `m§Zr Ho$bobo ghH$m`© Am^mamÀ`mhr nbrH$S>Mo
Amho. n{hĂ«`m {XderÀ`m n{hĂ«`m ^oQ>rnmgyZ AJXr AIoaÀ`m ^oQ>rn`ÂȘV àË`oH$ {R>H$mUr Vo
‘mÂ`mgmo~V hmoVo. gd© ĂŹ`Âș$sšer gwg§dmX àñWm{nV H$aUo, Ë`m§À`mVrb g‘Ýd`, ~hĂŸVoH$
doim VoWrb ’$moQ>moJ«m’$s Am{U AZoH$Xm SÂŽ>m`pĂŹhšJ‘Ü`ohr Vo ‘mPo dmQ>oH$ar Pmbo. Ë`m§Zr
KoVboĂ«`m ‘ohZVr‘wio ‘mPm ^ma IynM hbH$m Pmbm. Ë`m§Mo Am^ma ‘mZUo hm {ZĂŹdi
XoImdm R>aob. AmUIr EH$ Zmd KoVë`m{edm` ho boIZ AnyU© amhrb. lr. gwZrb Jmo`b
`m§Zr AJXr n{hĂ«`m ~ÂĄR>H$sV `m boIZm{df`r H$mhr Anojm ĂŹ`Âș$ Ho$Ă«`m hmoË`m. `m
boIZmXaĂ„`mZ Ë`m ‘mJ©Xe©H$ R>aĂ«`m. AZoH$ boIm§‘Ü`o Ë`m§Zr Ho$boĂ«`m gyMZm§‘wio ho boI
A{YH$ n[anyU© hmoÊ`mg ‘XV Pmbr. Am^mamMo ho Ă Xe©Z H$Xm{MV Ë`m§Zm AmdS>Uma Zmhr!
Am{U gdm©V ‘hËdmMo... lr. gwZrb am`R>Ç>m. Amnbr gm‘m{OH$ OmUrd àË`j H„$VrVyZ
Vo ĂŹ`Âș$ H$aVmV. Ë`m§À`m g§H$Ă«nZm Am{U nwT>mH$mam‘wioM ho nwñVH$ AmO AmnĂ«`m hmVr
Amho. Ë`m§À`m H$m`‘ F$UmVM amhUo ‘bm AmdS>ob.
OmbÝ`mÀ`m Ă oaUmXm`r {dĂ­dmV AmnUm gdmÂȘMo ‘Z
nyd©H$ ñdmJV!
- XÎmm Omoer

OmbZm Am`H$m°Ýg / 18
CÚmoOH$Vm
OmbZm {OĂ«hm {OVH$m "g§Vm§Mr ^y‘r' Ă„hUyZ Ă {gÕ Amho {VVH$mM "CÚmoJm§Mr ^y‘r'
Ă„hUyZhr Vmo Ă {gÕ Amho. OmbÝ`mMr VwbZm amOñWmZÀ`m eoImdQ>r ^mJmerM hmoD$ eH$Vo.
`oWrb nmÊ`mV Am{U ‘mVrVM CÚmoOH$VoMr dÂĄ{eĂźQ>ço Ă©OÊ`mMm JwU Amho. OmbÝ`mVrb
ĂŹ`mnmar ‘mJrb 300 df} `oWrb ^mJmda, amÁ`mV Am{U XoemVhr Amnbo dM©ñd JmOdrV
AmhoV. Ë`m§À`m nwT>rb {nT>çmhr ĂŹ`mnma, ĂŹ`dgm` Am{U CÚmoJmV AJ«oga AmhoV. `m
ZdCÚmoOH$m§Zrhr OmbÝ`mÀ`m ^a^amQ>rV Amnbm hmV^ma bmdbobm Amho. `m nwñVH$mV
`m {df`mMr MMm© H$aVmZm `m boImV ‘mÌ AmnU CÚmoOH$VoMr ‘ybVËdo g‘OyZ KoÊ`mMm
Ă `ËZ H$ĂȘ$. `m Ñï>rVyZ nwT>rb nwñVH$mMo Ho$bobo dmMZ AmnUmg Zž$sM {dMmaĂ dU
H$arb.
CÚmoOH$Vm Am{U CÚmoOH$ ho eĂŁX ‘mJrb e§^a dfmÂȘnmgyZ {dH${gV Xoem§§‘Ü`o
Ă M{bV AmhoV. ‘mÌ Ë`mMo AW© Xa Xhm-drg dfmÂȘZr ~XbV Jobo. eoVH$ar, gÂĄ{ZH$,
g¡Ý`mV ZmoH$ar H$arV g¡Ý`XbmgmR>r añVo - nyb ~m§YUmam Ago `m eĂŁXmMo AZoH$ AW© nydu
Ă M{bV hmoVo. ‘mÌ ‘mJrb 50 dfm©V `m eĂŁXm§Zm {d{eĂźQ> AW© Ă mĂĄ hmoV Jobm Am{U AmVm
CÚmoOH$Vm hr EH$ {ZpĂ­MV g§H$Ă«nZm Pmbobr Amho.
^maVmV CÚmoOH$ Am{U CÚmoOH$VoMo ‘hËd OmJ{VH$sH$aUmÀ`m Am{U CXmarH$aUmÀ`m
aoQ>çm‘Ü`o emgZmÀ`m bjmV Ambo. CÚmoOH$VoMr g§H$Ă«nZm ^maVmV eoH$S>mo dfmÂȘnmgyZ
H$m`©aV Amho. ‘mÌ Vr Z Ă©OÊ`mMo H$maU `oWrb gm‘m{OH$ ĂȘ$T>r Am{U g§ñH$mam§‘Ü`o Amho.
nma§n[aH$ eoVr Am{U ZmoH$ar `m§daM H$mhr AndmX dJiVm ~hĂŸVoH$ ^maVr`m§Mm ^a am{hbobm
Amho. emgH$s` H$m`m©b`o, ~±H$m, {ejUg§ñWm `m§À`mVrb ZmoH$Ăš`m§Zm A{YH$ ‘mZgÝ‘mZ
hmoVm Am{U AmOhr {‘iVmo Amho. hr pñWVr Ă m‘w»`mZo ‘amR>r ‘mUgm§V hmoVr. `mCbQ>
JwOamVr, ‘madmS>r, qgYr, nmaer, amOñWmZr g‘mO ‘mÌ ZmoH$Ăš`m§À`m ‘mJo Z YmdVm ñdV§Ì
CÚmoJ, ĂŹ`dgm`, ĂŹ`mnma `mda Amnbo bj H|${ÐV H$ĂȘ$Z dmQ>Mmb H$arV Amho. AmnĂ«`m
ĂŹ`mdgm{`H$ {hVmgmR>r ñWbm§Va qH$dm Xoem§Vamghr hm g‘mO ‘mJonwT>o nmhmV Zmhr, hohr
bjUr` Amho. AWm©V, CÚmoOH$s` ‘mZ{gH$Vm `m g‘mOm§‘Ü`o AmYrnmgyZM Amho. ‘amR>r
‘mUgm§‘Ü`o ‘mÌ ‘mJrb 20-25 dfmÂȘnmgyZM hm {dMma gwĂȘ$ Pmbm.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 19
CÚmoOH$ qH$dm CÚmoOH$Vm Ă„hUOo H$m`? nwñVH$s ĂŹ`m»`m§Zwgma {dMma Ho$bm, Va
-"CËnmXZ AWdm godoMr gmYZo AWdm KQ>H$m§Zm EH${ÌV AmUyZ Ë`m§Mo `mo1⁄2` ĂŹ`dñWmnZ
H$aUmam Vmo CÚmoOH$', qH$dm "{ZpĂ­MV R>a{dboĂ«`m {H$‘Vrg CËnmXZ KQ>H$ / godm {dH$V
KoD$Z Ë`mnmgyZ dñVy ~ZdyZ ^{dĂź`mV A{ZpĂ­MV {H$‘Vrg {dH$Umam Vmo CÚmoOH$' qH$dm
"ñdV
gmR>r CnOr{dHo$Mo gmYZ {Z‘m©U H$aVm H$aVm BVam§gmR>rhr amoOJma g§Yr {Z‘m©U
H$aUmam Vmo CÚmoOH$' qH$dm "CÚmoJmV, ì`mnmamV, ì`dgm`mV ZmdrÝ`mMm Ü`mg KoVbobm
Am{U Ë`mgmR>r OmoIr‘ CMbUmam Vmo CÚmoOH$' qH$dm "àM§S> AmË‘{dídmg AgUmam,
’$m`Xm {‘i{dÊ`mgmR>r OmoIr‘ nËH$aÊ`mMr V`mar AgUmam, {gÕràoaUm AgUmam,
BVam§Mo ghH$m`© {‘i{dUmam, gm‘m{OH$ n[apñWVrMo ^mZ R>odUmam, Zd{Z{‘©VrMm Ü`mg
d j‘Vm Agbobm, O~m~Xmar ñdrH$maUmam d O~m~XmarZo dmJUmam, ApñWaVobm
ñdrH$maUmam Am{U ApñWaVoZo `oUmao VmU-VUmd ghZ H$aÊ`mMr j‘Vm Agbobm Vmo
CÚmoOH$' ... Ago AZoH$ JwU{deof AmË‘gmV Ho$Ă«`mZ§Va gmYmaU ĂŹ`Âș$rMo CÚmoOH$mV
ĂȘ$nm§Va hmoVo Am{U Vr ĂŹ`Âș$s CÚ‘erb hmoVo. {VÀ`m‘m’©$V g‘mOmV amoOJma{Z{‘©Vr hmoVo.
CÚmoOH$ Zoh‘rM Ă JVrgmR>r AJ«oga AgVmV. CÚmoOH$m§À`m JwUdÂĄ{eĂźQ>çm§Mm emoY
KoVbm Jobm ZĂŹhVm VoĂŹhm CÚmoOH$ hr g§H$Ă«nZm OĂâ€˜Ă±W hmoVr. nU H$mbm§VamZo `m Ă oaUm,
Ă moËgmhZ Am{U Ă {ejUmÛmao gm‘mÝ`OZgwÕm CÚmoOH$ ~ZV AmhoV Am{U OĂâ€˜Ă±W
CÚmoOH$hr Ă {ejUmÛmao A{YH$ `eñdr hmoVmZm {XgV AmhoV.
H$m` AmhoV CÚmoOH$mMo JwU{deof ?
1) H$m`©àoaUm 
 (Workaholism)
gVV H$m`©‘3⁄4 amhUo hm CÚmoOH$mMm ñd^mdJwU AgVmo. Ë`mÀ`m H$m`©àoaUoMm n[aUm‘
Ë`mÀ`mgmo~V amhUmĂš`m àË`oH$mda hmoVmo. `m Ă oaUo‘wioM Ë`mÀ`m Hw$Qw>§~mVrb ĂŹ`Âș$s AgmoV
H$s ghH$mar, Vo gd© OU AmnmoAmnM Ë`mÀ`mH$S>o AmH${f©V hmoVmV, ‘mJ©Xe©Z KoVmV Am{U
ZoV„Ëd ñdrH$maVmV. gVV H$m`©Xj amhUo, gVH©$ amhUo Am{U ñd`§ñ’y$Vu XmI{dUo hm
CÚmoOH$mMm ñd^md AgVmo.
2) {OÔr d„Îmr 
 (Obesession)
{OÔ hm CÚmoOH$VoMm ‘ybmYma Amho. "‘r ho R>a{dbo Amho Am{U Vo H$aUmaM Amho' Ago
Ă„hUUmam d Ë`mà‘mUo dmJUmam, {H$Vrhr AS>Wio Ambo Va Vo Xya H$aUmam, Ë`m§Mo {ZamH$aU
H$aUmam, {ZpĂ­MV Ho$bobo Ü`o` gmÜ` H$aUmam, Ă Ă­Zm§Mr CH$b H$ĂȘ$Z ‘mJ© emoYUmam,
OmoI‘rVyZ `oUmĂš`m VmUVUmdm§Mo ĂŹ`dñWmnZ H$aUmar ĂŹ`Âș$s {OÔr d„ÎmrZo n[anyU© AgVo.
3) {ZU©`j‘Vm 
 (Decision maker)
AmboĂ«`m Ă g§Jmg AZwgĂȘ$Z, ‘Zmda Vm~m R>odyZ `mo1⁄2` {ZU©` KoÊ`mMr Am{U

OmbZm Am`H$m°Ýg / 20
g‘mOmV hmoUmao ~Xb bjmV KoD$Z Ă g§Jr KoVbobo {ZU©` ~XbÊ`mMr j‘Vm hm `eñdr
CÚmoOH$VoMm nm`m Amho. {ZU©` MwHy$ eH$Vmo nU KoVbobm MwH$sMm {ZU©`hr {ZU©`M
Z KoÊ`mnojm Mm§Jbm AgVmo, H$maU CÚmoOH$ Amnbo {ZU©` ñd`§ñ’y$VuZo KoV AgVmo.
Ă g§JnaËdo {ZU©` ~XbyZ Vmo g§^mĂŹ` ZwH$gmZ d XwĂźn[aUm‘ Q>miy eH$Vmo.
4) g§YremoYH$Vm 
 (Opportunity seeker)
CÚmoOH$ g§YremoYZmda OmñV ^a XoVmo. "g‘mOmMr JaO' hm Ë`mÀ`m g§emoYZmMm
{ZË` {df` AgVmo. JaO AmoiIyZ Vr ^mJ{dÊ`mMr VËnaVm XmIdrV AgVmZmM Ë`mVyZ
’$m`Xm {‘i{dÊ`mMo Ë`mMo VËd AgVo. Ë`mgmR>r Ë`mbm Zd{Z{‘©VrMm Ü`mg AgVmo.
Zdr CËnmXZo, ZĂŹ`m godm, Zdo V§ÌkmZ, Zdr CËnmXZo d ĂŹ`mnmar H$mÂĄeĂ«`o `m§Mr {Z{‘©Vr
CÚmoOH$m§H$Sy>Z hmoVo. CÚmoOH$ AmnĂ«`m CÚmoJmVyZ ñdV
Mm ’$m`Xm nmhmV Agbm Var
Ë`mVyZ AàË`jnUo g‘mOmMmhr ’$m`Xm hmoV AgVmo.
5) {gÕr àoaUm 
 (Achievement motivation)
H$mhrVar gmÜ` H$amdo, H$mhrVar H$ĂȘ$Z XmIdmdo, ñd`§amoOJmamMm Zdm ‘mJ© emoYyZ
XmIdmdm Ago Á`m ĂŹ`Âș$sbm gVV dmQ>V AgVo, Vmo Ë`mÀ`m Am`wĂź`mMm ñd^md ~ZVmo
d Am`wü`^a Ë`mMr A§‘b~OmdUr H$aVmo, VmoM CÚmoOH$.
6) g§KQ>Z H$mÂĄeĂ«` 
 (Organisational skills)
CËnmXZ, godm AWdm ĂŹ`mnmamgmR>r AmdĂ­`H$ AgboĂ«`m AZoH$ ‘mZdr AWdm
A‘mZdr KQ>H$m§Mr O‘dmO‘d, OS>UKS>U `mo1⁄2` d amñV {H$‘VrV H$ĂȘ$Z Vo CËnmXZ
AWdm godm {d{H«$`mo1⁄2` ~Z{dUo `mg CÚmoOH$mMo g§KQ>ZH$mÂĄeĂ«` Ă„hUVmV.
7) ‘mZdr d„Îmr
 (Attitude)
Zd{Z{‘©Vr, g„OZerbVm, EImÚm Ă Ă­ZmMm qH$dm n[apñWVrMm gmYH$~mYH$ {dMma
H$ĂȘ$Z, {dnarV n[apñWVrV ~Xb KS>dyZ Ë`mMm ’$m`Xm H$gm {‘i{dVm `oB©b ho
nmhÊ`mÀ`m ñd^mdmg CÚmoOH$d„Îmr Ă„hUVmV. {dnarV n[apñWVrg‘moa hV~b Z hmoVm Omo
g§H$Q>m§Mo ĂȘ$nm§Va g§YrV H$aVmo d Ë`mMm ’$m`Xm CMbVmo, Vmo CÚmoOH$ AgVmo. gm‘m{OH$
H„$VkVm hm Ë`mMm ñWm`r^md AgVmo.
8) n[adV©ZerbVm 
 (Adaptability)
CÚmoOH$ AmOy~mOybm KS>Umù`m ~XbmMr XIb KoV AgVmo Am{U Ë`mZwgma Amnbo
YmoaU ~XbV AgVmo. H$mimZwĂȘ$n Ë`mMo dmJUo AgVo.
9) AmË‘à{V‘m 
 (Self Image)
ho gd© JwU àË`oH$ `eñdr CÚmoOH$mV AgVmVM Ago Zmhr, nU Ë`mVrb ~aoMgo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 21
JwU Ë`mÀ`mV AmT>iVmV. CÚmoOH$mMr AmË‘à{V‘m Ë`mg nyU©V
 ‘m{hVr AgVo.
AmnĂ«`mOdirb JwU - AdJwUm§Mr Ë`mbm nyU© H$Ă«nZm d ^mZ AgVo. Ë`mZwgma Ë`mMo
dV©Z AgVo. Zgbobo JwU JaOoZwgma Vmo g§K{Q>V H$aVmo nU Ë`mMo H$m‘ ASy>Z amhV Zmhr.
CÚmoOH$mH$S>o OodT>o JwU OmñV, VodT>m Vmo OmñV `eñdr R>aVmo.
CÚmoOH$VoMo JwU ho ’$Âș$ CÚmoJ, ĂŹ`dgm` qH$dm ĂŹ`mnmamVM ĂŹ`Âș$rbm `eñdr
H$aVmV Ago ZĂŹho. Am`wĂź`mV H$moUË`mhr ‘mJm©darb `emMo Vo gmWrXma AgVmV. gm{hË`,
H$bm, H«$sS>m, ZmoH$ar qH$dm Ă mn§{MH$ O~m~XmĂš`m `m àË`oH$ AmKmS>rda ho JwU ĂŹ`Âș$sbm
`emÀ`m {eIamda nmohMdy eH$VmV.
H$mhr gm{hpË`H$ BVam§nojm A{YH$ `eñdr H$m R>aVmV?
H$mhr ZoVo BVam§nojm A{YH$ `eñdr H$m hmoVmV?
H$mhr OU Amnë`m àn§MmV A{YH$ `eñdr H$m hmoVmV?
`mMr H$maUo emoYĂ«`mg Ë`m§À`mVrb CÚmoOH$s` H$mÂĄeĂ«`m§Mr OmUrd AmnĂ«`mbmhr
hmoB©b. Ë`mM Ñï>rVyZ ho nwñVH$ dmMĂ«`mg Ë`mMm ’$m`Xm Zž$s hmoB©b.
- Hw$‘ma Xoenm§S>o

OmbZm Am`H$m°Ýg / 22
boIH$m{df`r...
XÎmm C‘mH$m§Vamd Omoer.
bmVya {OëÞmÀ`m CXJra VmbwĆ `mVrb XodUr `oWo 1971
‘Ü`o Ë`m§Mm OÝ‘ Pmbm Am{U VoWoM {OĂ«hm n[afXoÀ`m emioV
‘mÜ`{‘H$ nmVirn`ÂȘVMo embo` {ejU nyU© Ho$bo. Ë`mZ§VaMo
{ejU CXJraÀ`m bmb ~hmXya emór {dÚmb` Am{U CX`{Jar
‘hm{dÚmb`mV Pmbo. H${Zð> ‘hm{dÚmb`mVrb {ejU
BboĆ QÂŽ>m°{ZĆ g emIoV KoVĂ«`mZ§Va nÌH$m[aVoÀ`m AmdS>r‘wio
B§{O{ZA[a¹JEodOr Ë`m§Zr ~r. E. gmR>r àdoe KoVbm. ‘hm{dÚmb`rZ {ejU CX`{Jar ‘hm{dÚmb`mV
Ă mMm`© S>m°. Zm. `. S>moio `m§À`m ‘mJ©Xe©ZmImbr Pmbo. nÌH$m[aVoÀ`m {ejUmgmR>r S>m°. ~m~mgmho~
Am§~oS>H$a ‘amR>dmS>m {dÚmnrR>mÀ`m d„ÎmnÌ{dÚm {d^mJmV Ă doe KoVbm Am{U {deof JwUdÎmogh
{dÚmnrR>mV gd©{ÛVr` `oV Ë`m§Zr "~°Mba Am°’$ OZm©{bP‘' nXdr {‘i{dbr. `WmdH$me "‘mñQ>a
Am°’$ ‘mg H$Ă„`w{ZHo$eZ A±S> OZm©{bP‘' (E‘.E‘.gr.Oo.) ho nmoñQ> J«°Á`wEeZ Ă W‘ loUrV nyU©
Ho$bo.
"‘amR>dmS>m', "Xod{Jar VĂ©U ^maV' Am{U "gH$mi'À`m nwUo Am{U AmÂĄa§Jm~mX Amd„Î`m§VyZ
{‘iyZ EH§$Xa 15 dfmÂȘÀ`m {dYm`H$ nÌH$m[aVoV "n{hbo nmZ' hm Ë`m§Mm {deof H$mÂĄeĂ«`mMm ^mJ
hmoVm. d„ÎmnÌm§À`m "ĂŁb°H$ A±S> ĂŹhmB©Q>' Am{U Ë`mZ§Va a§JrV ñdĂ©nmV PmboĂ«`m n[adV©ZmÀ`m H$mimV
Ë`m§Zr {d{dY Ă `moJ Ho$bo. XÂĄ{ZH$m§Vrb g§JUH$sH$aUmMm hm g§H«$‘UH$mi hmoVm. gmÂąX`©Ñï>rbm
g§JUH$s` H$mÂĄeĂ«`m§Mr OmoS> XoV Ë`m§Zr Ho$boĂ«`m `m Ă `moJm§Mr `m joÌmVrb OmUH$mam§Zr dmImUUr
Ho$br hmoVr. {df`m§À`m ‘m§S>UrMo emĂł dmMH$m§Zm AmH${f©V H$aÊ`mMo Am{U Ë`mZ§Va Ë`mbm Ë`m
{df`mV Jw§V{dÊ`mMo ‘hËdmMo H$m‘ H$aVo. `m {df`mÀ`m AĂ€`mgH$m§gmR>r ho Ă `moJ ‘mJ©Xe©Zna
R>amdoV. d„ÎmnÌ nwadÊ`m§Mo g§nmXZ ho hr Ë`m§À`m H$mÂĄeĂ«`mMo AmUIr EH$ A§J.
XÂĄ{ZH$mÀ`m dmVmÂȘH$ZmgmR>r amÁ`mV {R>H${R>H$mUr d naamÁ`mVhr Ă dmgmMr g§Yr Ë`m§Zm {‘imbr.
V{‘iZmSy> Am{U H$Zm©Q>H$mVyZ VoWrb {ZdS>UwH$sXaĂ„`mZ {Q>nbobr OZ‘mZgmMr ñn§XZo, Ă dmhm~mhoaMo
{df` Am{U Ë`mdarb {Q>ßnUr ‘amR>r dmMH$m§gmR>r ‘oOdmZrM R>abr. nÌH$m[aVoAmYr {dÚmWu
MidirÀ`m {Z{‘ÎmmZo XoemVrb à‘wI amÁ`m§V Ho$boĂ«`m Ă dmgmVrb AZw^d Ë`m§Mo AZw^d{dĂ­d
g§nÞ H$aUmam R>abm. OmZodmar 2005 ‘Ü`o ZmoH$ar gmoSy>Z Ë`m§Zr ñdV
À`m ĂŹ`dgm`mg gwadmV
Ho$br. Ă oaUmXm`r boIZ hm Ë`m§Mm AmdS>rMm ^mJ. ‘amR>dmS>çmVrb n{hĂ«`m {nT>rVrb CÚmoOH$m§À`m
`eH$Wm§da AmYm[aV Ë`m§Zr {b{hbobo "Pon' ho nwñVH$ IynM JmObo. {d{dY {Z`VH$m{bH$m§VyZ Vo
ñV§^boIZhr H$aVmV.
XÎmm Omoer / 9422 25 25 50 / [email protected]

OmbZm Am`H$m°Ýg / 23
eoVrMm "^JraW'
~ÐrZmam`U ~madmbo
OmbZm ÄhQ>bo H$s OJ^amV n{hë`m§Xm
S>moĂč`m§g‘moa `oUma§ Zmd Ă„hUOo "‘{hH$mo'
Am{U "‘{hH$mo' Ă„hUOo ~ÐrZmam`U
~madmbo. EH$m ‘mUgmÀ`m ‘ohZVrMr
Am{U g§Kfm©Mr dmQ>Mmb AmO{‘Vrbm
hOmamo OUm§À`m ‘mJ©H«$‘UmgmR>rMm
‘hm‘mJ© R>abobr Amho. n[apñWVrMo AMyH$
^mZ, H$R>moa ‘ohZVrMr V`mar Am{U gVV
ZmdrÝ`mMm Ü`mg `m {ÌgyÌrÀ`m ghmé`mZo
~ÐrZmam`UOtZr C^mabobo "‘{hH$mo'Mo
gm‘«mÁ` hm gdmÂȘgmR>rM ‘mJ©Xe©H$
R>aUmam Ă H$Ă«n Amho. Ë`mM~amo~a
OmbZmdmgr`m§gmR>r hm A{^‘mZmMm {df`
Amho. Aem `m ~ÐrZmam`UOt~Ôb Am{U
"‘{hH$mo'À`m dmQ>Mmbr~Ôb...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 24
‘hm‘hr‘ amĂŻÂŽ>nVr Ho$. Ama. Zmam`UZ `m§À`m ew^hñVo 2001 ‘Ü`o {X„rVrb
amĂŻÂŽ>nVr ^dZmV Am`mo{OV EH$m ^ĂŹ` gmohĂč`mV ~ÐrZmam`U am‘ybmb ~madmbo `m§Zm
"dm{UÁ` Am{U Am{W©H$ joÌm§Vrb gdm}ƒ `moJXmZ Am{U ĂŹ`{Âș$JV JwUm§Mm JmÂĄad'
Ă„hUyZ nÙ^yfU `m ZmJar gÝ‘mZmZo JmÂĄa{dÊ`mV `oV hmoVo. "‘{hH$mo' n[admamgmR>r, OmbZm
ehamgmR>r, ‘amR>dmS>çmgmR>r EdT>oM Zìho Va Á`m joÌmÀ`m {dH$mgmgmR>r ~ÐrZmam`UOtZr
AmOdaMo Amnbo Am`wĂź` doMbo Ë`m joÌmgmR>rhr hm {Xdg {MaĂ±â€˜aUr` R>aUma hmoVm.
EH$m gÀÀ`m ^y{‘nwÌmMm Jm¡ad hmoVmZm nmhÊ`mMm Ë`m§Mm hm AmZ§X AVwbZr` hmoVm.
H„${fjoÌmV Zdo Ă dmh AmUUmĂš`m ^JraWmMmM hm JmÂĄad. gmYmaU ghm XeH$m§À`m Ë`m§À`m
`moJXmZmMm JmÂĄad XoemÀ`m Ă W‘ ZmJ[aH$mÀ`m hñVo hmoVmZm nmhĂżZ àË`oH$ OU AmZ§XmV
hmoVm. ~ÐrZmam`UOtMm gmR> XeH$m§Mm hm g§H$[aV {~`mÊ`m§À`m joÌmVrb àdmg Am{U Ë`m
AmYr XmoZ XeH$m§Mm H$mi hm gmamM Ă dmg ‘moR>m {MÎmmH$f©H$ Amho.
AmVmMm qhJmobr {OĂ«hm Ë`m H$mir na^Ur {OëÞmVrb EH$ VmbwH$m hmoVm. `m qhJmobr
ehamV JUoe MVwWuÀ`m {Xder Xwnmar 12 dmOVm ~ÐrZmam`UOtMm OÝ‘ Pmbm. 27
Am°JñQ> 1930 hm Vmo {Xdg. d`mÀ`m 10 ĂŹ`m dfm©n`ÂȘV Ë`m§Mo Zmd hmoVo ~ÐrZmam`U
O`{H$eZOr H$mJbrdmb. qhJmobrMr bmoH$dñVr Ë`m doir 10 hOmam§Mr hmoVr. d{S>bm§Mm
XyY {dH«$sMm ĂŹ`dgm`, nU KamV nwaogo CËnÞ `oV ZĂŹhVo. ~mbnUrMo Vo {Xdg Vgo
IS>Va hmoVo. JmdmV dm‘Zamd ‘mñVam§Mr emim hmoVr. {VWo Ë`m§Mo {ejU gwĂȘ$ Pmbo. nU
{ejUm~amo~aM Mma n¡go H$‘mdÊ`mMmhr Ë`m§Mm à`ËZ Ago. AmR>dS>r ~mOmamV gmIa,
~Q>mQ>o `m§Mr nmoVr IaoXr H$ĂȘ$Z Ë`m§Mr gwÅ>r {dH«$s H$ĂȘ$Z Mma nÂĄgo H$‘mdUo, Mm§Jbo Vyn
{dH$V KoD$Z JmdmV {dH$Uo, H$mhr Ă H$maMo MyU© V`ma H$ĂȘ$Z {dH$Uo `m CÚmoJm§V ~mOmaÀ`m
{Xder EImXm Ă©n`m gwQ>m`Mm. hm nÂĄgm VoĂŹhm Iyn OmñV dmQ>m`Mm. H$maU Ë`m§À`m KaMo
^mS>o hmoVo Xa‘hm Mma Ă©n`o ! MmÂĄWrn`ÂȘV dm‘Zamd ‘mñVam§Mr emim gwĂȘ$ am{hbr Am{U
d`mÀ`m 10 ì`m dfu JmdmVrb gaH$mar emioV nmMì`m B`ÎmoV Ë`m§Zr arVga àdoe
KoVbm. VoĂŹhm XmoZ {ejH$ Ë`m emioV H$m`©aV hmoVo. Ë`mVrb ~ÐrZmam`UOtÀ`m {ejH$m§Zr
eoĂč`m nmiboĂ«`m hmoË`m. JwĂ©nËZrÀ`m gm§JÊ`mdĂȘ$Z XaamoO XmoZ - Mma OUm§Zm amZmV
~m^irMm nmbm Jmoim H$ĂȘ$Z AmUÊ`mgmR>r Omdo bmJo. ~ÐrZmam`UOr AZdmUrM amZmV
OmV.
`mM gw‘mambm EH$ KQ>Zm KS>br Am{U Ë`m§À`m Am`wü`mbm ZdrZ diU {‘imbo.
Ë`mdoir OmbÝ`mV Ë`m§Mr MwbV ~hrU amhV Ago. {^Hw$bmbOr ~madmbo ho OmbÝ`mVrb
Ë`mdoiMo H$mnS> ĂŹ`mnmar. hr MwbV ~hrU Ë`m§Mr gyZ. ~{hUrÀ`m nVrMo {ZYZ PmĂ«`m‘wio
qhJmobrMo H$mJbrdmb Hw$Qw>§~r` gm§ËdZmgmR>r OmbÝ`mV Ambo hmoVo. {VWo {^Hw$bmbOtMo
bj `m ‘wbmH$S>o Jobo. Ë`mMm MwUMwUrVnUm Ë`m§À`m ZOaoV ^abm Am{U bdH$aM

OmbZm Am`H$m°Ýg / 25
Ë`m§Zr O`{H$eZOr H$mJbrdmb `m§À`mH$S>o Ë`m§À`m ‘wbmbm XÎmH$ XoÊ`mMr {dZ§Vr
Ho$br. AmnĂ«`m EHw$bË`m EH$m ‘wbmÀ`m {ZYZm‘wio Am{U KamV nwT>À`m {nT>rV H$moUrhr
ZgĂ«`m‘wio Ë`m§Zr hm {ZU©` KoVbm. bdH$aM XÎmH${dYmZ nma nS>bo Am{U Ë`m§Mo
Zm‘H$aU Pmbo - ~ÐrZmam`U am‘ybmb ~madmbo.
OmbÝ`mVrb n[apñWVr qhJmobrnojm IynM Mm§Jbr hmoVr. H$mnS> XwH$mZ Mm§Jbo Mmbm`Mo
Am{U {^Hw$bmbOr Mm§Jbm n¡gmhr ~miJyZ hmoVo. XwX£dmZo bdH$aM Ë`m§Mo {ZYZ Pmbo Am{U
ZmVodmB©H$m§Zr Ìmg XoÊ`mg gwadmV Ho$br. ~ÐrZmam`UOtÀ`m XÎmH$ {dYmZmdaM Amjon
KoVbm Jobm. H$moQ>©H$MoĂš`m gwĂȘ$ PmĂ«`m. nU bdH$aM gm‘monMmamMm ‘mJ© {ZKmbm Am{U
nwT>Mo Am`wĂź` gwĂȘ$ Pmbo. `m doir Ë`m§Mo d` hmoVo Oo‘Vo‘ 12 df}.
Ë`m H$mimV OmbZm n[aga {ZOm‘mÀ`m A‘bmImbr hmoVm. qhJmobrVyZ AmĂ«`mZ§Va
gmVdrn`ÂȘVMo Ë`m§Mo {ejU {‘eZ hm`ñHy$b‘Ü`o Pmbo nU nwT>o 1943 ‘Ü`o Ë`m§Zm
AmR>ĂŹ`m dJm©gmR>r "‘Xago ’$moH$m{Z`m gaH$ma B© A{b' `m emioV Ă doe Âż`mdm bmJbm.
Xoe^amà‘mUo OmbÝ`mVhr VoĂŹhm ñdmV§Í`bT>çmMo dmVmdaU hmoVo. àË`oH$ JmoĂźQ>rgmR>r
VoĂŹhm bT>mdo bmJo. AĂ€`mgmgmR>r H§${XbmV ^aÊ`mgmR>r dmT>rd Vob {‘imdo, `m gmR>r
~ÐrZmam`UOtÀ`m ZoV„ËdmImbr {dÚmÏ`mÂȘZr Am§XmobZ Ho$bo Am{U g§~§{YV A{YH$mĂš`m§Zm
Ë`m§Mr ‘mJUr ‘mÝ` H$aUo ^mJ nS>bo. gdmÂȘZm XmoZ `w{ZQ> OmXm Vob {‘imbo. 1946
‘Ü`o ‘°{Q®>H$Z§Va Ë`m§Zr h¡Xam~mXÀ`m "{ZOm‘ H$m°boO'‘Ü`o àdoe KoVbm Voìhm ^maVmMm
ñdmV§Í`bT>m A§{V‘ Q>ßß`mV nmohmoMbm hmoVm. Ă doemZ§Va Vo OmbÝ`mV naVbo Am{U
ñdmV§Í`bT>çmV g[H«$` gh^mJ KoÊ`mg Ë`m§Zr gwadmV Ho$br. KmofUm§Zr q^Vr a§J{dUo,
hñVnÌHo$ N>mnUo Am{U dmQ>Uo Aer H$m‘o Ë`m§Zr gwĂȘ$ Ho$br. `m XaĂ„`mZ ^maV ñdV§Ì
Pmbm hmoVm nU ‘amR>dmS>çmMm ^mJ ‘mÌ {ZOm‘mÀ`mV VmdS>rV AS>H$bobm hmoVm. B§J«Om§Zr
{XboĂ«`m n`m©`mZwgma {ZOm‘mZo ñdV§Ì amhÊ`mMo R>a{dbo hmoVo. nU ^maV gaH$ma ‘mÌ
hÂĄXam~mX g§ñWmZÀ`m ^maVr` JUamÁ`mV {dbrZrH$aUmda AmJ«hr hmoVo. `m nmĂ­d©^y‘rda
~ÐrZmam`UOtÀ`m Midir gwĂȘ$ hmoË`m. aPmH$mam§Mo Ë`m§À`mH$S>o bj hmoVoM. Ë`m§À`m
KamMr PS>Vr KoÊ`mV Ambr Am{U KamV `moJm`moJmZo EH$ hñVnÌH$ gmnS>bo. Ë`m gh
Ë`m§Zm OmbÝ`mÀ`m "Egnt'g‘moa C^o H$aÊ`mV Ambo. ~ÐrZmam`UOtMo H$modio d` nmhÿZ
Ë`m "Egnt'Zr "‘mPm Aem H„$Ë`m§‘Ü`o gh^mJ Zmhr,' Ago {bhĂżZ {XĂ«`mg gmoSy>Z XoD$
Ago gwM{dbo nU Ë`m§Zr ~mUoXmanUo ZH$ma {Xbm. gmh{OH$M Ë`m§Mr admZJr OmbÝ`mÀ`m
Vwé§JmV Pmbr. ñdmV§Í` MidirV gh^mJr PmboĂ«`m§Zm Vwé§JmV S>m§~Ê`mMm Ă H$ma VoĂŹhm
IynM dmT>bm hmoVm. ~ÐrZmam`UOtZm Á`m ImobrV R>odbo hmoVo Ë`m N>moQ>çmem ImobrV EH§$Xa
43 amO~§Xr hmoVoĆž! H$mhr {Xdgm§VM Ë`m§Zm AmÂĄa§Jm~mXÀ`m ‘Ü`dVu H$mamJ„hmV hb{dÊ`mV
Ambo. Ë`m§À`mda VoWo IQ>bm Mmbbm. Ë`m§Zm 1 df© gÂș$‘Owar Am{U 500 Ă©n`o X§S>mMr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 26
{ejm R>moR>mdÊ`mV Ambr. dmñV{dH$ Vwé§JmV Ë`m§Mo dmñVĂŹ` gmS>oXhm ‘{hÝ`m§Mo Pmbo hmoVo.
nU hm H$mi {ejoV J„hrV YaÊ`mV Ambm Zmhr.
Vwé§JmV ~amH$sVrb Ë`m§Mo ghH$mar hmoVo AmÂĄa§Jm~mXMo Jwbm~M§XOr ZmJmoar Am{U
T>mHo$’$iMo H$Ă«`mU‘b J§Jdmb. gÂș$‘OwargmR>r ~ÐrZmam`UOtZr AmdOy©Z eoVrMo
H$m‘ ‘mJyZ KoVbo. eoVrV Ë`m§Zm ag hmoVm. Ë`mVM H$m‘ H$aÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo. `mM
H$mbmdYrV ñQ>oQ> H$m±J«ogMr {ZOm‘mer MMm© gwĂȘ$ hmoVr. `m XaĂ„`mZ H$mhr amO~§Úm§Zm
gmoS>m`Mm {ZU©` Pmbm Am{U "~ƒm hÂĄĆž& N>moS> XmoĆž&' `m ^y{‘Ho$VyZ Ë`m§Zm gmoSy>Z XoÊ`mV
Ambo. Vwé§JmVyZ gwQ>Ho$Z§Vahr Ë`m§Zm hÂĄXam~mXoV {ejUmgmR>r naV Omdogo dmQ>oZm. Vo
OmbÝ`mV naVbo Am{U VoWyZ XoD$iJmd amOm `oWrb {e{~amV OmD$Z XmIb Pmbo.
Xoembm ñdmV§Í` {‘iyZ EH$ df© nyU© Pmbo nU Amnbm ^y^mJ AÚmnhr naV§Ì Amho, ho
gdmÂȘZmM ~moMV hmoVo. Ë`m‘wio {ZOm‘mÀ`m ~bñWmZm§da Ă„hUOo nmo{bg R>mUr, Vhgrb
H$m`m©b`o `m§À`mda YmS>r KmbyZ eĂłmĂło, XmĂȘ$Jmoim Am{U ñdmV§Í`>T>çmgmR>r AmdĂ­`H$
AgUmam nÂĄgm bwQ>Ê`mMm gdmÂȘMmM Ă `ËZ Ago. Ago AZoH$ h„o `m H$mimV Pmbo.
XoD$iJmd amOm‘Ü`o Ă ma§^rÀ`m H$mimV Ë`m§Zm eĂ±ĂŒmĂ±ĂŒo Mmb{dÊ`mMo Ă {ejU
XoÊ`mV Ambo hmoVo. ^maVr` g¡Ý`XbmÀ`m erI ao{O‘|Q>‘Yrb A{YH$mar ho à{ejU XoV.
`m à{ejUmZ§Va Ë`m§À`mda Hw§$S>{bH$m ZXrdarb EH$ nyb CS>dyZ XoÊ`mMr O~m~Xmar
gmon{dÊ`mV Ambr. AmÂĄa§Jm~mXMo a‘Ubmb nmaoI Am{U OmbÝ`mMo am‘M§Ð hĂŸÂ§S>oH$a
Ë`m§À`m g‘doV hmoVo. H$S>H$ ~§Xmo~ñV AgVmZmhr Ë`m§Zr hm XmĂȘ$Jmoim nwbmImbr noabm
Am{U gmdH$merZo OiUmù`m dmVrer Vmo OmoSy>Z Vo VoWyZ Xya {ZKmbo. `moJm`moJmZo Ë`m§À`m
AmOmo~m§MoM Vo Jmd hmoVo. hm Ă H$ma H$ĂȘ$Z Vo AmOmo~m§À`m XwH$mZr OmD$Z ~gboo Am{U
‘moR>çm ñ’$moQ>mMm AmdmO EoH$Ă«`mZ§Va g‘mYmZmZo XoD$iJmd amOmbm nmohmoMbo. `mM
XaĂ„`mZ EH$ I~a Ambr. 12-13 Am°JñQ> 1948 XaĂ„`mZ OmbÝ`mOdiÀ`mM
hgZm~mX `oWo aPmH$ma bmoH$m§Zr qhXy§Mm AZpÝdV N>i Mmb{dbm AgĂ«`mMo g‘Obo.
qhXy§Mm N>i hmoÊ`mMo ho Ă H$ma ñdmV§§Í` {‘imĂ«`mnmgyZ IynM dmT>bobo hmoVo. Ë`m§À`m
Ă {VH$mamgmR>r VoWrb nmo{bg ‘w»`mb`mdaM `m ñdmV§Í`dram§Zr h„m MT>{dbm. `m‘Ü`o
Ë`m§Mo ñdmV§Í`bT>çmVrb ghH$mar lr. OZmX©Z ‘m‘m Jmoir bmJyZ J§^ra OI‘r Pmbo.
h„m Wm§~dyZ VmVS>rZo Ë`m§Zm XoD$iJmd amOmÀ`m H±$nda ZoÊ`mV Ambo. hm H±$n VoĂŹhm lr
~mbmOr g§ñWmZÀ`m Y‘©emioV MmbV Ago. ‘m‘m§À`m earamV Jmoir Imobda Ă©Vbobr hmoVr
Am{U aÂș$Ăłmd ^anya Mmby hmoVm. VoWyZ Ë`m§Zm VmVS>rZo ~wbS>mÊ`mÀ`m {OĂ«hm Ă©1⁄2Umb`mV
hb{dÊ`mMo R>abo. nU VoWohr S>m°ƠQ>am§Zm An`e Ambo Am{U14 Am°JñQ>À`m amÌr OZmX©Z
‘m‘m§Mr Ă mUÁ`moV ‘mbdbr. 15 Am°JñQ> 1948 amoOr OoĂŹhm Xoe^a ñdmV§Í`mMm n{hbm
dYm©nZ{XZ gmOam hmoV hmoVm VoĂŹhm ~ÐrZmam`UOr Am{U Ë`m§Mo ghH$mar OZmX©Z‘m‘m§À`m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 27
nm{W©dmbm A1⁄2Zr XoÊ`mgmR>r Ă±â€˜emZ^y‘rV nmohmoMbobo hmoVo. nwT>o 13 gßQ>|~abm nmo{bg
A°ƠeZ gwĂȘ$ Pmbr Am{U 17 gßQ>|~abm aPmH$mam§Mr Owb‘r amOdQ> g§nbr. hÂĄXam~mX
g§ñWmZZo ñdmV§Í`mMm Ă­dmg KoVbm. `mZ§Va bJoMM Ă {V{H«$`m gwĂȘ$ PmĂ«`m. OdiM
AgboĂ«`m H$mOim `oWo qhXy§Zr ‘wpñb‘m§Zm {Od§V OmiÊ`mMr V`mar Ho$br AgĂ«`mMo
~ÐrZmam`UOtZm g‘Obo. Ë`m§Zr VmVS>rZo H$mOĂč`mH$S>o Ymd KoVbr. Amnbm bT>m
aPmH$mam{déÕ hmoVm, ‘wpñb‘m§{déÕ Zmhr, ho Ë`m§Zr Vem n[apñWVrV O‘mdmbm g‘OmdyZ
gm§{JVbo Am{U ‘moR>m AZW© Q>ibm.
nwT>o bdH$aM OZmX©Z ‘m‘m§À`m bT>dĂŠ`m Ă±â€˜Â„VtZm A{^dmXZ Ă„hUyZ Ë`m§À`m nwVĂč`mMr
ñWmnZm OmbÝ`mÀ`m ‘w»` MmÂĄH$mV H$aÊ`mV Ambr. `m nwVĂč`mÀ`m AZmdaUmgmR>r Á`oð>
ñdmV§Í`goZmZr JmoqdX^mB© lm°’$ `m§Zm ~mobmdÊ`mV Ambo hmoVo. `m doir Ă M§S> OZg‘wXm`
O‘bobm hmoVm. Ë`m§À`m gmjrZo JmoqdX^mBÂȘZm OmbÝ`mVrb ñdmV§Í`gÂĄ{ZH$m§À`m dVrZo EH$
H$ma ^oQ> XoÊ`mV Ambr !
{ZOm‘mÀ`m VmdS>rVyZ ‘wÂș$ hmoV AgVmZmM ~ÐrZmam`UOtÀ`m Am`wĂź`mV EH$ Zdo
diU `oD$ KmVbo hmoVo. d`mMr AR>am df} JmR>boĂ«`m ~ÐrZmam`UOtgmR>r ‘wbr gm§JyZ `oD$
bmJĂ«`m hmoË`m. Im‘JmdÀ`m Z§XbmbOr PwZPwZdmbm `m§Mr ‘wbJr Jmo‘Vr `m§Mo ñWi
Ë`m§Zm gm§JyZ Ambo hmoVo. OZmX©Z ‘m‘m§Mm nwVimhr Im‘JmdmVM ~Z{dbm OmV hmoVm. `m
nwVĂč`mgmR>rÀ`m EH$m Ă dmgmXaĂ„`mZM ‘wbJr nmhÊ`mMm H$m`©H«$‘ Pmbm. ‘wbJr ng§V
nS>br. {ddmh R>abm. ‘wbrH$Sy>Z 10 hOma Ă©n`o hĂŸÂ§S>m XoD$ H$aÊ`mV Ambm hmoVm. nU
Ë`m§Zr Vmo ZmH$mabm Am{U ñdV
M nËZrgmR>r 100 VmoĂč`m§Mo Xm{JZo ~Z{dbo. VoĂŹhm gmoZ§
100 Ă©n`o Vmoim hmoV§. b1⁄2Z WmQ>m‘mQ>mV Pmb§. Ë`m§Zm ghm AnË`o Pmbr. nmM ‘wbr - Ă o‘m,
emo^m, g{dVm, Amem, Cfm Am{U EH$ ‘wbJm - amOy. gÜ`m amOy ~madmbo "‘{hH$mo'Mo
ĂŹ`dñWmnZ nmhVmV Va Cfm g§emoYZ {d^mJmV bj KmbVmV. BWo Ë`m§À`m b3⁄4mVrb
bjUr` R>aboĂ«`m EH$m `moJm`moJmMr XIb Âż`mdrer dmQ>Vo. b3⁄4mdoir Ë`m§Zr n{ÌH$m
Owi{dboĂ«`m ZĂŹhË`m. nwT>o H$Yr Var Owi{dĂ«`m VoĂŹhm bjmV Ambo H$s ~ÐrZmam`UOtMm
OÝ‘ JUoeMVwWuMm Va Jmo‘VrOtMm amIr nmÂĄ{U©‘oMm. XmoKohr ‘m§J{bH$ hmoVo Am{U
n{ÌHo$Vrb 36 n¡H$s 36 JwU OwiV hmoVo !
ñdmV§Í` {‘imbo hmoVo. {ddmh Pmbm hmoVm. AmVm KamV - ĂŹ`dhmamV bj KmbU§
AmdĂ­`H$ hmoV§. Ë`m§Mm ‘w»` ĂŹ`dgm` eoVr hmoVm. Ë`m H$mir ^maVmV gamgar Ă {VHw$Qw>§~
5 EH$a eoVrMo à‘mU am{hbo hmoVo. amÁ`mV Am{U XoemV h[aVH«$m§VrMo dmao dmhV hmoVo.
AÞYmÝ`mMm VwQ>dS>m ^ĂȘ$Z H$mT>Ê`mgmR>r gdmÂȘZrM H§$~a H$gbr hmoVr. "Am`EAmaAm`'À`m
(B§{S>`Z A°J«rH$Ă«Mab [agM© BpĂĂ±Q>Q>çyQ>) ‘mÜ`‘mVyZ g§H$[aV {~`mÊ`m§da g§emoYZ gwĂȘ$
hmoVo. na§namJV eoVrEodOr g§H$arV {~`mÊ`m§da hiyhiy bj H|${ÐV hmoD$ bmJbo hmoVo.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 28
~ÐrZmam`UOtÀ`m eoVrV qgMZmgmR>r {d{hatMr gmo` hmoVr. Ë`m§Zr bj KmbyZ {d{har
AmUIr Imob H$ĂȘ$Z KoVĂ«`m. nmÊ`mMr gmo` Ho$br Am{U ^|S>rMo CËnmXZ KoÊ`mg gwadmV
Ho$br. `m CËnmXZmVyZM Ë`m§Zr ^|S>rMo {~`mUo V`ma H$ĂȘ$Z {dH$Ê`mg gwadmVhr Ho$br.
"nwgm ‘I‘br ^|S>r' ZmdmZo Vmo ~«±S> AmoiIbm OmB©. hm Ă {VgmX Mm§Jbm hmoVm. `mM
H$mimV {X„rV ^maV H„$fH$ g‘mOmV’}$ EH$ eoVr Ă Xe©Z ^a{dÊ`mV Ambo hmoVo. Amnbo
‘oĂŹhUo {JaYmarbmb `m§À`mgh Ë`m§Zr `m Ă Xe©Zmbm ^oQ> {Xbr. A‘o[aH$m Am{U a{e`mV
eoVr‘Ü`o Mmby AgboĂ«`m Ă `moJm§Mr ‘m{hVr Ë`m§Zm `oWo {‘imbr. `mM doir Ë`m§Zr
"Am`EAmaAm`'bm ^oQ> XoÊ`mMo R>a{dbo. {VWo dZñn[VemĂł {d^mJmV AZoH$ Ă `moJ gwĂȘ$
hmoVo. VoWo Ë`m§Zr ^|S>rÀ`m "nwgm ‘I‘br' `m OmVr{df`r Mm¡H$er Ho$br, Voìhm `m OmVrMo
CËnmXZM ~§X PmĂ«`mMo Ë`m§Zm H$ibo. Ë`mÀ`mda nS>UmĂš`m {ndĂč`m AirÀ`m {H$S>rMm
~§Xmo~ñV H$aUmar "nwgm gmdZr' hr Zdr OmV AmVm {dH${gV PmĂ«`mMo Ë`m§Zm H$ibo.
Ă `moJmXmIb Ë`m§Zm 50 J«°‘ {~`mUohr XoD$ H$aÊ`mV Ambo, nU Ë`m§Zr OmñV {~`mÊ`mMm
AmJ«h Yabm. AIoa 2 {H$bmo {~`mUo {‘idyZ Vo OmbÝ`mV naVbo.
‘w§S>dm `oWrb eoVmV Ë`m§Zr EH$m N>moQ>çm ßbm°Q>da ho {~`mUo Z‘wÝ`mXmIb noĂȘ$Z
nm{hbo Am{U Ë`mbm ^|S>r bmJĂ«`mZ§Va Vo Wž$ Pmbo. N>mZ {hadoJma ’$i. {~`mÊ`m§À`m
nmM Amoir Agbobr hr ^|S>rMr OmV Ë`m§Zm IynM AmdS>br. hr ^|S>r {eO{dĂ«`mZ§Va
H$‘r {MH$Q> hmoVo hohr Ë`m§À`m bjmV Ambo. Ë`m ßbm°Q>‘Yrb ^|S>r n{hĂ«`m {Xder Ë`m§Zr
VmoS>br. Vr 100 {H$bmo ^abr. ~mOmamV Ë`m§Zm 2 Ă©n`o Ă {V{H$bmo ^md {‘imbm. XwgĂš`m
{Xder Vmo 1 Ă©n`mda Kgabm Am{U {VgĂš`m {Xder Va ’$Âș$ 50 nÂĄgo Ă {V{H$bmo XamZo
hr ^|S>r {dH$br Jobr. H$maU emoYĂ«`mZ§Va Ago bjmV Ambo H$s ~mOmanoR>oV Ë`m {Xder
‘moR>çm à‘mUmda ^|S>rMr AmdH$ Pmbr hmoVr. Ë`m ^|S>rMm XOm© `m nojm {ZpĂ­MVM H$‘r
hmoVm nU Ë`m‘wio ~mOmamVrb ^md ‘mÌ nS>bo hmoVo. ^|S>r ~mOmamV AmUÊ`mMm qH$~hĂŸZm
{nH$dÊ`mMm Ë`m§Mm H$mbmdYr MwH$bm hmoVm. Ooìhm BVa eoVH$ù`m§H$S>rb ^|S>r g§nbobr
Agob, Ë`m H$mimV hr ^|S>r ~mOmamV Ambr AgVr, Va Ë`mMm ’$m`Xm Z¾$s Pmbm
AgVm. Ë`m‘wio Ë`m§Zr eoVmV Cabobr ^|S>r VmoS>Ê`mMr KmB© Ho$br Zmhr. Vr ^|S>r Ë`m§Zr
amonQ>çmdaM n[anÂč$ hmoD$ {Xbr. hr ^|S>r 9 B§M bm§~ dmT>br. eoVmVrb ho ’$i VmoSy>Z
Ë`m§Zr KamV AmUyZ R>odbo.
`mM XaĂ„`mZ AmÂĄa§Jm~mXoV ‘hmamĂŻÂŽ> emgZmV’}$ EH$m Ă Xe©ZmMo Am`moOZ H$aÊ`mV Ambo
hmoVo. VËH$mbrZ ‘w»`‘§Ìr `ed§Vamd MĂŹhmU `m Ă Xe©ZmV `oUma hmoVo. ~ÐrZmam`UOtH$S>o
Ë`m doir "~‘m© eob' `m H§$nZrMr EÝSÂŽ>rZ, ApĂ«SÂŽ>Z, S>m`pĂ«SÂŽ>Z AmXr H$sQ>H$ZmeHo$hr
{dH«$sbm AgV. `m CËnmXZm§Mm ñQ>m°b Ë`m§Zr Ă Xe©ZmV bmdbm hmoVm. `m ñQ>m°bg‘moa
gOmdQ>rMm ^mJ Ă„hUyZ AmnĂ«`m eoVmVrb "nwgm ‘I‘br ^|S>r'Mr ’$im§gh nyU© dmT>bobr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 29
XmoZ amonQ>r Ë`m§Zr ñQ>m°bÀ`m XmoÝhr ~mOybm bmdbr hmoVr. nwÊ`mVrb EH$m J„hñWm§Mo bj
Ë`mH$S>o Jobo. `m OmVrMo {~`mUo nwa{dÊ`m{df`r Ë`m§Zr Mm¡H$er H$aVmM ~ÐrZmam`UOtZr
Ë`m§Zm VmVS>rZo hmoH$ma {Xbm. Xa gm§{JVbm gmS>onmM Ă©n`o Ă {V{H$bmo. Ë`mda 20 Q>žo$
gdbV ! OmbÝ`mV naVyZ Ë`m§Zr 25-30 {H$bmoMo nmoVo aoĂ«do nmg©bZo nwÊ`mV nmR>dyZ
{Xbo. {dVaH$ gmS>onmM Ă©n`m§Mm Xa H$‘r H$aÊ`mgmR>r AmJ«h H$arV hmoVo Ë`mM doir
Ë`m§À`mH$Sy>Z eoVH$Ăš`m§Zm ho {~`mUo 20 Vo 100 Ă©n`o Ă {V{H$bmo ^mdmZo {dH$bo OmV
AgĂ«`mMr ‘m{hVr Ë`m§Zm {‘imbr Am{U Ë`m§Zr Amnbo ^md H$‘r H$aÊ`mÀ`m ‘mJUrH$S>o
Xwb©j Ho$bo.
`m {~`mÊ`mbm {‘iUmam Ă {VgmX nmhĂżZ nwT>rb dfu Ë`m§Zr AmnĂ«`m eoVmVrb `m
OmVrÀ`m ^|S>rÀ`m noaUrMo à‘mU 10 nQ>rZo dmT>{dbo. CÎmaoV VamB© ^mJmV AmUIr EH$
eoVH$ar boĂąQ>Z§Q> H$Z©b bmbqgJ `m§Zrhr `m OmVrMo {~`mUo V`ma H$ĂȘ$Z {dH$Ê`mg
gwadmV Ho$br hmoVr. Ë`m‘wio AZoH$OU ~ÐrZmam`UOter ^md H$‘r H$aÊ`mMm à`ËZ
H$arV nU Vo H$YrM ~Ybo ZmhrV. Ë`m§Mo ^md H$m`‘ OmñVM am{hbo. `m XaĂ„`mZ {X„rV
CƒnXmda Agbobo d[að> gZXr A{YH$mar S>m°. d|H$Q>aËZ‘ AmÂĄa§Jm~mXoV `oV AgĂ«`mMr
‘m{hVr Ë`m§Zm H$ibr. AmÂĄa§Jm~mXoVrb Ë`m§Mo ñZohr ~°. Odmhabmb Jm§Yr `m§Zm {dZ§Vr
H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr S>m°. d|H$Q>aËZ‘ `m§Zm OmbÝ`mV AmnĂ«`m eoVmda ~mobmdbo. eoVr nmhĂżZ Vo
Iwe Pmbo Am{U {X„rV naVĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr gaXma ha^OZ qgJ `m§Zm ~mobmdyZ KoD$Z
`m {nH$mMr Am{U Ă `moJm§Mr ‘m{hVr {Xbr. AmnĂ«`m ‘m{gH$mV Ë`m§Zr EH$ boIhr {b{hbm
- "gmdH$ma ~Zbm {~`mUo CËnmXH$'!
BWyZ nwT>o gwĂȘ$ Pmbr Ë`m§À`mVrb CÚmoOH$s` dmQ>Mmb. gmam Xoe `m dmQ>MmbrMm
gmjrXma ~Zbm. Vmo H$miM doJim hmoVm. AÞYmÝ`mMo CËnmXZ dmT>{dUo hr XoemMr JaO
~Zbobr hmoVr. Vo ñdV
 eoVH$ar hmoVo. Ë`m‘wio CËnmXZdmT>rMr {ZH$S> Ë`m§Zm A{YH$M
OmUdV hmoVr. AmnĂ«`m H$mÂĄeĂ«`m§Mm Cn`moJ AmnĂ«`m Xoembm Pmbm nm{hOo, hr Ë`m§À`m
‘ZmVrb ^mdZm ZdZĂŹ`m Ă `moJm§Zm OÝ‘ XoV Jobr. hm gmam Ă dmg {dñVmamZo {bhm`Mm,
Va doJio nwñVH$M hmoB©b. H$mhr à‘wI CXmhaUo ‘mÌ `oWo Úm`bmM hdrV. g§H$arV
‘Ơ`mMo {~`mUo Ë`m§Zr ~mOmanoR>oV AmUbo Am{U CËnmXZmV OdiOdi XwßnQ> dmT>
Pmbr. `m pñWVrV eoVH$Ăš`m§Mm ‘mb {dH$bm OmUohr ‘hËdmMo hmoVo. VaM Ë`m dmT>boĂ«`m
CËnÞmMm ’$m`Xm Ë`mbm Pmbm AgVm Am{U Zì`m h§Jm‘mgmR>r Ë`mZo Zì`mZo {~`mUo IaoXr
Ho$bo AgVo. Ë`m H$mimV "qhXwñVmZ brĂŹha' hr H§$nZr AmnĂ«`m "newImÚ {d^mJm'Ûmao
newImÚmMr {Z{‘©Vr H$arV Ago. ~ÐrZmam`UOtZr Ë`m H§$nZrer ‘H$m IaoXrMm H$ama Ho$bm
Am{U eoVH$Ăš`m§Mm ‘H$m {dH$V KoD$Z `m H§$nZrbm nwadbm. Ë`m§À`m `m H„$VrVyZ eoVH$Ăš`m§Zm
Amnbm ‘mb IaoXr Ho$bm OmVmo Am{U Ë`mbm ^mdhr Mm§Jbm {‘iVmo Agm ñnĂŻ> g§Xoe Jobm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 30
Am{U gmh{OH$M {~`mUo {dH«$sV dmT> hmoÊ`mg gwadmV Pmbr. ~ÐrZmam`UOr Ă„hUVmV,
"eoVH$ar ~mdiQ> ZgVmo. Vmo A{Ve` hĂŸema AgVmo. Ë`mbm H$moUr ’$gdm`Mo R>adboM, Va
Vmo ’$ma Va EH$M doi ’$gy eH$Vmo. Ë`mbm XwgĂš`m§Xm ’$gdUo AeĆ `. Ë`m‘wioo Mm§JĂ«`m
XOm©Mo {~`mUo Ë`mbm ~amo~a H$iVo.'
hiyhiy {~`mÊ`m§Mo CËnmXZ Am{U {nH$m§Mr g§»`m dmTy> bmJbr. Xoe^amVrb {d{dY
Zm‘m§{H$V {dÚmnrR>m§Vrb g§emoYH$, ĂŹ`dñWmnZVÁk `m§Zm ~ÐrZmam`UOr hoĂȘ$ bmJbo
Am{U Ë`m§Zm OmbÝ`mV AmUÊ`mg gwadmV Pmbr. h[aV H«$m§VrMm n[aUm‘ Ă„hUyZ XoemV
AÞYmÝ`mMo CËnmXZ dmT>bobo hmoVo. AmVm hm MT>Vm AmboI H$m`‘ R>odUo ho H$m‘ ‘hËdmMo
hmoVo. ~ÐrZmam`UOr Ă„hUVmV, "CÎm‘ CËnmXZ Úm`Mo Va CÎm‘ XOm© amIbm Jobm nm{hOo.
`mgmR>r CÎm‘moÎm‘ VÁk g§emoYH$ H§$nZrV AmUUo ‘hËdmMo AgVoo. `m gmù`m Jmoï>tgmR>r
n¡gm bmJVmo. Am‘Mr EH$ YmaUm n¾$s hmoVr, H§$nZr Mm§Jbr Mmbm`Mr Agob Va Z’$mhr
Mm§JbmM Pmbm nm{hOo. g§emoYZ Am{U {dH$mgmgmR>r bmJUmam IM© ‘moR>m AgVmo. Ë`m‘wio
gwadmVrnmgyZM Am‘À`m {~`mÊ`m§Mm XOm© gdm}Îm‘ am{hbm Am{U Am‘À`m {~`mÊ`m§À`m
{H$‘Vr ~mOmanoR>onojm A{YH$M am{hĂ«`m.' ^|S>rnmgyZ gwĂȘ$ Pmbobm hm Ă dmg ‘H$m, Ádmar,
~mOar, JhĂż, H$mnyg, Vm§Xyi Aem ‘mJm©Zo gd© Ă H$maMr {nHo$ ĂŹ`mnyZ am{hbm. ~mOmanoR>oV
Ë`m§Zr AmKmS>r {‘i{dbr. Ë`m§À`m nmdbmda nmD$b R>odyZ OmbÝ`mVM AZoH$ {~`mUo
H§$nÝ`m OÝ‘mbm AmĂ«`m. `m gdmÂȘZm Vo ñnY©H$ Z ‘mZVm ghn{WH$ ‘mZVmV. gdmÂȘer
Ë`m§Mo CÎm‘ g§~§Y AmhoV. JaOoà‘mUo Ë`m§Zr V§ÌkmZmÀ`m Ñï>rZo H$mhr naXoer H§$nÝ`m§er
ghH$m`© H$amahr Ho$bo nU Ë`m§Mm ^a am{hbm Vmo ñdV
 g§emoYZ H$ĂȘ$Z {dH${gV Ho$boĂ«`m
dmUm§daM.
`m gmĂš`m KQ>ZmH«$‘mV ~ÐrZmam`UOtMr dÂĄ`{Âș$H$ nmVirda Pmbobr OS>UKS>U
AbmÂĄ{H$H$ Amho! Aem Ă H$maÀ`m CÚmoJm§Vrb ho EH$ AmĂ­M`©M ‘mZmdo bmJob. ñdmV§Í`nyd©
H$mimV ’$Âș$ ‘°{QÂŽ>H$n`ÂȘV {ejU Pmbobr EH$ ĂŹ`Âș$s Ë`mZ§VaÀ`m AY©eVH$mV EH$
gm‘«mÁ` C^o H$aVo hr ~m~ gdmÂȘZmM AmĂ­M`©M{H$V H$aUmar Amho. KamVrb nma§n[aH$
ĂŹ`mnmamMr nmĂ­d©^y‘r gmoS>br Va Ë`m§À`m JmR>rer ~mH$s H$mhrhr ZĂŹhVo. aPmH$mam§À`m
VmdS>rVyZ ‘amR>dmS>m ‘wÂș$ Ho$Ă«`mZ§Va Vem AWm©Zo Vo ĂŹ`dhmamÀ`m OJmV Ă {dĂŻ> Pmbo.
‘w»`Ëdo eoVr, Ë`mZ§Va Ă ma§^rÀ`m H$mimV Ë`m§Zr {‘i{dbobr "Am°B©b'Mr EOÝgr Am{U
Ë`mZ§Va Ho$bobo eoVrVrb g§H$[aV {~`mÊ`m§Mo à`moJ hm H$mi Ë`m§À`mVrb CÚmoJH$mÀ`m
g§Kfm©Mm hmoVm. g§H$[aV {~`mÊ`m§Mr {Xem {‘imĂ«`mZ§Va Ë`m§À`m `m g§Kfm©bm EH$ {ZpĂ­MV
Aer {Xem {‘imbr. `m dmQ>MmbrV AZoH$ AS>Wio hmoVo. Ë`mVrb n{hbm AS>Wim hmoVm
B§J«OrMm. embo` nmVirdarb B§J«OrMo {ejU hm Am`wĂź`^amÀ`m ĂŹ`dhmamMm AmYma hmoD$
eH$V ZĂŹhVm. nU BWo ~ÐrZmam`UOtÀ`m ‘XVrbm Ambm Vmo Ë`m§Mm B§J«Or dmMZmMm N>§X.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 31
`m dmMZmVyZ Ë`m§À`m B§J«OrMr OS>UKS>U hmoV Jobr. Ë`m§À`m Am°B©b H§$nZrH$Sy>Z hmoUmam
nÌì`dhma hm gwÕm `m {ejUmMm EH$ AmYma hmoVm. hr nmĂ­MmË` H§$nZr AmnĂ«`m gd©
{S>pñQÂŽ>ĂŁ`yQ>aer CÎm‘ B§J«OrVyZ nÌì`dhma H$arV Ago. ĂŹ`mdhm[aH$ B§J«OrMo Ë`m§Mo {ejU
`mVyZ Pmbo. B§J«Or g§dmXmÀ`m Ë`m§À`m Ă `ËZmMo gwadmVrbm hgo hmoV Ago, nU {OÔrZo
- ZoQ>mZo Ë`m§Zr Amnbo Ă `ËZ Mmby R>odbo Am{U B§J«OrV Vo Mm§JboM nma§JV Pmbo. XoemVM
H$m` nU naXoemVhr Ë`m§Zr Amnbo ĂŹ`dhma Am{U g§nH©$ ñd~imda àñWm{nV Ho$bo.
Vem AWm©Zo Ë`m§Mr nmĂ­d©^y‘r Vm§{ÌH$ qH$dm g§emoYZmMr ZĂŹhVr. Vo EH$ ĂŹ`mnmar.
g§emoYZmda AmYm[aV "‘{hH$mo'Mm ngmam C^m H$aUo ho Ë`m§Mo gdm©V ‘moR>o "H«o${S>Q>'. BWo
Ë`m§À`mVrb A§J^yV JwU Cn`moJmbm Ambo. Zm{dÝ`mMm Ü`mg, àJVrMr Amg, eoVH$ù`m§Mr
JaO, ^m¥Jmo{bH$ n[apñWVrMr OmUrd, ~mOmanoR>oVrb CnbãY n`m©` `m gmÚ`m§Mr OmUrd
Ë`m§À`mV Iyn Mm§JĂ«`m Ă H$mao hmoVr. ZwgVoM "‘mH}$qQ>J pñH$b' Cn`moJmMo ZgVo, Va
Ë`mM ~amo~a AmnĂ«`m "Q>mJ}Q> H$ñQ>‘a'Mr Zo‘H$s JaOhr R>mdyH$ AgUo AmdĂ­`H$ AgVo
Am{U Ë`mVyZ CÎm‘ JwUdÎmoMo CËnmXZ ~mOmanoR>oV AmUUo {VVHo$M JaOoMo AgVo. `m
~bñWmZm§À`m AmYmamda Ë`m§Zr Amnbr {Xem R>a{dbr Am{U Ë`mda ‘mJ©H«$‘U Ho$bo.
CÎm‘moÎm‘ JwUd§V g§emoYH$ - VÁk Ë`m§Zr OmbÝ`mV AmUbo. Vem AWm©Zo gmam Xoe Ë`m§Mr
H$‘©^y‘r Amho nU Ë`mMo H|$Ð OmbÝ`mVM hdo hm Ë`m§Mm Ü`mg hmoVm. Vmo Ë`m§Zr àË`jmV
AmUbm.
EH$ CÚmoOH$ Ă„hUyZ Vo `eñdr R>aboM, nU Ë`mÀ`m OmoS>rZo Ano{jV AgboĂ«`m
gm‘m{OH$ OmUrdm§Zmhr Ë`m§À`m Am`wĂź`mV ‘hËdmMo ñWmZ Amho. ~ÐrZmam`UOtZr Amnbr
gm‘m{OH$ O~m~Xmar nma nmS>Ê`mgmR>r AJXr àma§^rnmgyZM OrdmMo amZ Ho$bo. gm‘m{OH$
H$m`© ho OUy Amnë`m KaMoM H$m`© Amho, Aem àH$mao Vo dmJbo. "OoB©Eg' H$m°boOMr C^maUr
gwĂȘ$ hmoVr Ë`m H$mimV gdmÂȘZmM {d{dY gâ€˜Ă±`m§er Pw§Omdo bmJbo. Ë`m doir amĂŻÂŽ>r` qhXr
{dÚmb`mÀ`m XmoZ ImoĂ«`m§‘Ü`o H$m°boOMo dJ© ^aV. ñdV§Ì B‘maVrMo ~m§YH$m‘ H$go~go
gwĂȘ$ Pmbo nU pßbšW boĂŹhbbm `oD$Z Wm§~bo. hm H$mi hmoVm gmYmaU 1962-63 Mm.
BWo gâ€˜Ă±`m Ambr hmoVr ImoĂ«`m§da KmbÊ`mÀ`m A°ñ~oñQ>m°gÀ`m nÍ`m§Mr. MrZer `wÕm‘wio
hm gmam nwadR>m AË`mdí`H$ H$maUm§gmR>r `wÕ^y‘rH$S>o diVm Pmbobm hmoVm. ~mOmanoR>oV
A{Ve` H$‘r ‘mb `oV Ago. ho ~m§YH$m‘ aIS>bo. `m H$m°boOÀ`m ~m§YH$m‘ g{‘VrMr
O~m~Xmar ~ÐrZmam`UOtda hmoVr. goR> ~Ýgrbmb `m§Zr ~m§YH$m‘mgmR>r {ZYr CnbãY
H$ĂȘ$Z {Xbm hmoVm. nÍ`m§gmR>rhr WmoS>m {ZYr CnbĂŁY hmoVm nU EH$X‘ nÂĄgm C^m H$aUo
AdKS> hmoVo Am{U ~mOmanoR>oV nÍ`m§Mr MUMU hmoVr. Aem pñWVrV AmÂĄa§Jm~mXMo lr.
ZmJ^yfU OmbÝ`mV Ambo. Ë`m§Zr emioÀ`m ~m§YH$m‘mMr nmhUr Ho$br Am{U AS>boĂ«`m
H$m‘m~Ôb MmÂĄH$er Ho$br. nÍ`m§A^mdr H$m‘ Wm§~Ă«`mMo H$iVmM Ë`m§Zr XwgĂš`mM {Xder

OmbZm Am`H$m°Ýg / 32
gH$mir nÍ`mMo XmoZ QÂŽ>H$ OmbÝ`mV nmR>dyZ {Xbo. dmñV{dH$ `m gd© ‘mbmMo nÂĄgo EH$X‘
ÚmdoV Aer H$m°boOMr pñWVr ZĂŹhVr. Varhr, amoIrVrb ĂŹ`dgm` gmoSy>Z lr. ZmJ^yfU
`m§Zr H$m°boObm nÌo nwa{dbo. nÍ`m§Imbr AmYmamgmR>r bmJUmao bmoI§S> goR> éñV‘Or
OmbZmdmbm `m§Zr CnbĂŁY H$ĂȘ$Z {Xbo Am{U AmR> {Xdgm§V gmĂš`m gâ€˜Ă±`m g§nyZ H$m‘mbm
doJmZo gwadmV Pmbr. OmbÝ`mVrb qhX dopĂ«S>§J dĆ g©Mo bVr’$^mB© `m§Zr ~m§YH$m‘mÀ`m
{R>H$mUr AmboĂ«`m ñQ>rbbm AmH$ma XoD$Z Vo nÌo Q>mH$Ê`mgmR>r `mo1⁄2` Aem nÕVrZo
ImoĂ«`m§da {’$Q> H$ĂȘ$Z {Xbo Am{U {deof Ă„hUOo `m H$m‘mMm Ë`m§Zr EH$hr nÂĄgm KoVbm
Zmhr. nÌo MT>{dÊ`mÀ`m H$m‘mV gd© {dÚmÏ`mÂȘZr ‘XV Ho$br Am{U EH$m {XdgmVM gmao nÌo
ImoĂ«`m§da MT>bo. EH$hr nÌm ’w$Q>bm Zmhr! {OÔrZo bT>Umam EH$ hmV Agob, Va BVa hmV
AmnmoAmnM EH$Ì `oVmV Am{U dO«‘yR> V`ma hmoVo `mMoM ho àË`§Va hmoVo.
lr JUnVr ZoÌmb` hm Ë`m§À`m gm‘m{OH$ ~m§{YbH$sMm AmJim Am{düH$ma hmoVm.
{deofV
 J«m‘rU ^mJmV OZVoMo ñdV
À`m Amamo1⁄2`mH$S>o hmoUmao Xwb©j Vo AZw^drV hmoVo.
Ë`mM doir J«m‘rU ^mJmVrb Agw{dYmhr Ë`m§Zm R>mD$H$ hmoË`m. Ë`m§Zr ñdV
M `mMm
AZw^d KoVbm. 1987 ‘Ü`o Ë`m§Zm ‘moVrq~Xy Pmbm. boga eĂł{H«$`oÛmao hr eĂł{H«$`m
H$aVm `oB©b Aer XmoZM hm°pñnQ>Ă«g VoĂŹhm ^maVmV hmoVr. {X„r Am{U MoÞB©V. ñdV
À`m
eĂł{H«$`oZ§Va ho H$m‘ EdT>o gmono AgVo ho Ë`m§Zr AZw^dbo. Ë`mVyZM Ë`m§Zm Ă oaUm
{‘imbr Am{U gmYmaU XrS> dfmÂȘÀ`m àË`j H$m‘mZ§Va 31 {S>g|~a 1992 amoOr AË`§V
AÚ`mdV Aem lr JUnVr ZoÌmb`mMm ew^ma§^hr Pmbm. ho ‘amR>dmS>çmVrb n{hbo
AÚ`mdV ZoÌ gdmo©nMma Ă©1⁄2Umb`. `mgmR>r amÁ` emgZmZo gmS>ogmV EH$a OmJm Zm‘‘mÌ
‘yĂ«`mV CnbĂŁY H$ĂȘ$Z {Xbr. 1 bmI 70 hOma MmÂĄag ’y$Q> OmJoda AmO ho hm°pñnQ>b
S>mÂĄbmV C^o Amho.
~ÐrZmam`U ~madmbo ‘hm{dÚmb` ho gm‘m{OH$ joÌmVrb Ë`m§Mo AmUIr EH$ `moJXmZ.
nÙ{d^yfU JmoqdX^mB© lm°’$ `m§À`mnmgyZ Ă oaUm KoD$Z ‘{hH$mo [agM© ’$mC§S>oeZZo 1993
‘Ü`o ~ÐrZmam`U ~madmbo ‘hm{dÚmb` gwĂȘ$ Ho$bo. g‘mOmbm XO}Xma {ejU CnbĂŁY
H$ĂȘ$Z XoVm Ambo nm{hOo `m Ă oaUoVyZ ho ‘hm{dÚmb` C^o am{hbo. ~m`moQ>oĆ Zm°bm°Or, ‘m`H«$mo
~m`mobm°Or, H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a gm`Ýg ho {df` `oWo {eH${dbo OmVmV.
JmoĂ«S>Z Á`w{~br ñHy$b ho Ë`m§À`m gm‘m{OH$ ~m§{YbH$sMo AmUIr EH$ à‘mU. OmbZm
ehamÀ`m hÔrVM gw‘mao 35 EH$am§À`m Ă eñV n[agamV {dÚmÏ`mÂȘZm gdmÂȘJrU d gd©ñneu
{ejU XoUmĂš`m `m g§ñWoMr O~m~Xmar Ë`m§À`m H$Ý`m Cfm. ~r. Phoa `m§Zr ñdrH$mabobr
Amho. B§J«Or ‘mÜ`‘mÀ`m `m emioV {ejUm~amo~a ZÂĄ{VH$Vm, emar[aH$ Am{U ‘mZ{gH$
{dH$gZ `mH$S>o {deofËdmZo bj nwa{dbo OmVo. g§dmXH$mÂĄeĂ«`m§À`m {dH$mgm~amo~aM ñdV§Ì
d VH©$ewÕ {dMmaj‘ {dÚmWu KS>{dÊ`mda `oWo ^a {Xbm OmVmo. "gr~rEgB©' nÕVrMo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 33
{ejU XoUmar hr emim OmbÝ`mÀ`m eÂĄj{UH$ joÌmV Amnbo AmJio ApñVËd {Q>H$dyZ
Amho. IoiJQ>mnmgyZ ~mamdrn`ÂȘV {ejU XoUmĂš`m `m g§Hw$bmVyZ n[anyU© {dÚmWu ~mhoa
nS>mdoV, Aer `m ‘mJMr g§H$Ă«nZm Amho.
lr. ~madmbo `m§À`m `m dmQ>MmbrH$S>o nmhVmZm, Ë`m§À`mer Jßnm ‘maVmZm AmnU
AZoH$ doim Wž$ hmoVmo. H$mÂĄVwH$mZo ‘Z ^ĂȘ$Z `oVo. Ë`m§Mm {dMma Am{U Ñï>rH$moZ g‘OyZ
KoD$Z AmnU ^mamdyZ OmVmo. AmOÀ`m VĂ©U {nT>rH$S>o nmhVmZm Vo A{Ve` AmemdmXr
dmQ>VmV. EHo$H$mir Q>o{b’$moZdĂȘ$Z g§nH©$ gmYm`Mm Va VmgZÂČ Vmg dmQ> nmhmdr bmJm`Mr
Am{U naXoemVrb nÌì`dhmamV Va ‘{hZo Om`Mo. AmVm ~XbË`m g§nH©$ĂŹ`dñWoV Ambobm
doJ Ë`m§Zm Iyn ‘hËdmMm dmQ>Vmo. AmnU gmVË`mZo nwT>oM OmV AmhmoV Ago Vo Ă„hUVmV.
AZoH$m§H$Sy>Z bmJUam {ZameoMm gya Ë`m§Zm ‘mÝ` Zmhr. Zdr {nT>r ZĂŹ`m ĂŹ`dñWoer OwidyZ
KoVo Amho, Ago Vo ÄhUVmV. XoemMr JaO ~XbVo Vgo AmnUhr ~Xbm`bm hdo, Ago
gm§JVmZm Vo Ă„hUVmV - h[aV H«$m§VrVyZ ‘moR>m n„m JmR>bm Jobm, AmVm eoVH$ar ñdV
bm
~XbVmo Amho, n`m©`r {nH$m§H$S>o diVmo Amho, hoM Ă JVrMo ÚmoVH$ Amho, Ago Ë`m§Zm
dmQ>Vo.
...............
lr. ~ÐrZmam`U ~madmbo, ‘{hH$mo, XmdbdmS>r, OmbZm
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 34

OmbZm Am`H$m°Ýg / 35
gZ 1998 Mr JmoĂŻ>. ‘w§~B©VĂ«`m
"‘moVrbmb AmoñVdmb' `m ñQ>m°H$
‘mH}$Q>À`m ì`dhmamVrb Zm‘m§{H$V
’$â€˜Â©â€˜Ăœ`o OmbÝ`mVrb EH$ VĂ©U AmnĂ«`m
ĂŹ`dgm`mgmR>r OmbÝ`mV EH$ Q>{‘©Zb
‘mJV hmoVm. VĂ©U gw{e{jV hmoVm. grE
Pmbobm hmoVm, nU nmoagmdXm {XgV hmoVm.
d`mÀ`m ‘mZmZ§ Ë`mM§ ~mobU§ OmñVrM
AmË‘{dĂ­dmgnyU© hmoV§. H§$nZrMm ‘mÌ Ë`mda
{dĂ­dmg ~gV ZĂŹhVm. Ë`m VĂ©UmÀ`m Vmo§S>r
eoAa ‘mH}$Q>~amo~aM "H$‘mo{S>Q>r ‘mH}$Q>' `m
g§^mì` ì`dgm`mMmhr C„oI `oV hmoVm.
hr ñdßZo Va IynM AdmñVd dmQ>V hmoVr.
AIoa `m VĂ©Umbm Q>{‘©Zb ZmH$maÊ`mV
Amb§. VoWyZ hm VéU Jobm "EgEgHo$Am`'
(AmOMr "eoaImZ') `m H§$nZrV. VéU^mB©
emh {VWbo grB©Amo hmoVo. {VWohr eoAa
‘mH}$Q>~amo~aM g§^mĂŹ` H$‘mo{S>Q>r ‘mH}$Q>Mm ‘wÔm `m VĂ©UmZo bmdyZ Yabm. ‘m`r `m§Zm
`m VĂ©UmV EH$ ñnmH©$ {Xgbm Agmdm. gmĂš`m Jßnm CS>dyZ Z
bmdVm, gmdY{JarÀ`m Mma gyMZm H$arV Ë`m§Zr `m
VĂ©Umbm OmbÝ`mVrb g~-~«moH$a{en {Xbr
Am{U OmbÝ`mV "Am[XZmW ñQ>m°H$
~«moqH$J'Mm ew^ma§^ Pmbm. OmbÝ`mV
AmS>V - {H$amUm ĂŹ`dgm`mMr
na§namJV nmĂ­d©^y‘r AgboĂ«`m
éUdmb Hw$Qw>§~mVrb naoe `m§Zr ho
AmJiodoJio nmD$b CMbbo hmoVo. Vo
`eñdr hmoUma H$s Zmhr, ho H$miM
gm§JUma Agbm, Var VmodaMr
1
OmbZm
ñQ>m°H$ EƠñM|O !
naoe Zo‘rM§XOr Ă©Udmb
‘w§~B© hr ^maVmMr Am{W©H$
amOYmZr Amho. ^maVmMr Am{W©H$
gyÌo `m ‘hmZJarVyZ hbVmV. eoAa
~mOma, dm`Xo ~mOma `oWyZM
g§Mm{bV hmoVmV. ‘w§~B©ImbmoImb
nyU©nUo ñdV§Ì H$ma^ma H$aUmar
"~«moH$a{en' H$moR>o Amho? `mMo CÎma
Amho - OmbZm. OmbÝ`mVrb naoe
Zo‘rM§XOr Ă©Udmb `m§Zr AmnĂ«`m
n[admamÀ`m na§namJV CÚmoJmnojm
doJir dmQ> MmoImiV EH$ Zdo
ñdßZ nm{hbo. Ë`mVyZ OmbÝ`mV
Ajae
 "ñQ>m°H$ ‘mH}$Q>' C^o
am{hbo. Ë`m§À`m {OÔrMr hr H$Wm...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 36
Ë`m§Mr ĂŹ`dgm`mVrb nmdbo ^ž$‘nUoM nS>bobr hmoVr. O~aXñV AmË‘{dĂ­dmg Am{U
^{dĂź`mMm doY KoUmar nmaIr ZOa `m§Mm g§J‘ AgboĂ«`m naoe Ă©Udmb `m§Zr AmnĂ«`m
Am`wü`mVrb Zdm AÜ`m` {b{hÊ`mg gwadmV Ho$br.
OmbÝ`mVrb Ă {WV`e "hpñV‘b em§{Vbmb A±S> H§$nZr'Mo lr. Zo‘rM§XOr Ă©Udmb ho
naoe `m§Mo dS>rb. Zo‘rM§XOr `m§Zrhr AmnĂ«`m {H$amUm ‘mbmÀ`m ĂŹ`dgm`m~amo~aM Am°B©b
{‘bMm ĂŹ`dgm`hr `eñdrnUo gm§^mibm hmoVm. naoe `m§Mm OÝ‘ AmnĂ«`m AmOmoiMm
- dÂĄOmnyaMm. 27 ZmoĂŹh|~a 1973 ‘Ü`o OÝ‘boĂ«`m naoe `m§Zr OmbÝ`mÀ`mM OoB©Eg
H$m°boO‘YyZ H$m°‘g© {df` KoV 12 drMr narjm {Xbr. AH$mC§QÂČ>g‘Ü`o Ë`m§Zm 99 Q>žo$
JwU hmoVo. `m {df`mV ~moS>m©V Vo gd©àW‘ Ambo. nwT>§ H$m` H$am`M§, ho Ë`m§Zr Ë`mM doir
nžo$ R>a{dbo hmoVo. OmbÝ`mV Ë`m doir ‘Yy ^ž$S> ho grE Iyn Ă {gÕ hmoVo. AmnĂ«`m
‘wbmZ§ Ë`m§À`mgmaI§ ~Zmd§, hr naoe `m§À`m AmBÂȘMr - gË`dVr `m§Mr - BÀN>m hmoVr. hr
BÀN>mM naoe `m§À`mgmR>r àoaUm ~Zbr.
{ZH$mb bmJĂ«`mZ§Va nwÊ`mÀ`m "~rE‘grgr' `m H$m°boOmV OmD$Z nwT>Mo {ejU
¿`m`Mo, Ago Ë`m§Zr R>adyZ R>odbo hmoVo. Amnbm {‘Ì [aVoe gH$boMm `m§À`mgh Vo nwÊ`mbm
{ZKmbo. "~rE‘grgr'Mm nÎmm {dMmaV nwT>o OmV AgVmZm dmQ>oV "qg~m`mo{gg'Mm H±$ng
bmJbm. hm H±$ng Ë`m§Zm Iyn AmdS>bm. BWoM nwT>Mo {ejU Âż`m`Mo, Ago R>adyZ ho XmoKo
H$m°boOmV Jobo. {VWo àdoemgmR>r ^br ‘moR>r am§J. Ë`mVhr àdoe {‘iob H$s Zmhr, ho Z§Va
H$iUma... Ë`m§Zr WoQ> Ă mMm`mÂȘÀ`m Ho${~ZH$S>o ‘moMm© didbm. lr‘Vr drUm `mXd Ë`m
doir Ă mMm`m© hmoË`m. Ë`m§Zr ‘mH©${bñQ> nm{hbr, 99 Q>Ć Ć `m§Mm {dÚmWu {XgVmM {deof
~m~ Ă„hUyZ Ë`m§Zr naoe `m§Mm Ă doe {ZpĂ­MVhr H$ĂȘ$Z Q>mH$bm. {VWbr Ă {H«$`m AmQ>monyZ
XmoKo {haH$M§X Zo‘rM§X {XJ§~a OÂĄZ dg[VJ„hmV Ambo. {VWo aoĆ Q>anXr lr. gwa|Ð Jm§Yr hmoVo.
hm ‘mUyg AJXr H$S>H$. àË`j S>m`aoĆ Q>aÀ`m ^mÀ`mbm Ë`m§Zr ~o{eñVr~Ôb apñQ>Ho$Q>
Ho$bobo hmoVo. Ë`m§Zr 4-5 MH$am ‘mam`bm bmdV naoe `m§Zm nmaIyZ KoVbo Am{U Ë`m§Mr
nwÊ`mVrb {ejUmMr Ă {H«$`m gwĂȘ$ Pmbr.
grE H$aÊ`mMo Va R>abobo hmoVo. nU ~r.H$m°‘. Z§Va 5 df} Kmb{dÊ`mMr Ë`m§Mr BÀN>m
ZìhVr. `moJm`moJmZo 1993 nmgyZ {Z`‘ ~Xbbm hmoVm Am{U ~r. H$m°‘. H$aVmZmM
’$mC§S>oeZ H$aÊ`mMr nadmZJr {‘imbr hmoVr. Ë`m‘wio Ë`mM doir Ë`m§Zr grE ’$mD§$S>oeZbm
Ă doe KoVbm. EH$mM doir ~r. H$m°‘. Am{U ’$mC§S>oeZMm AĂ€`mg gwĂȘ$ Pmbm. Aem
àH$maMr Ë`m§Mr hr n{hbrM ~°M. Ë`m§Zr Pmdao gam§Mm Ơbmg bmdbm. ho gahr A{Ve`
H$S>H$ Am{U H$mQ>oH$moa. {df`mV JmoS>r hmoVrM, nU ‘amR>dmS>çmVyZ nwÊ`mV JoĂ«`m‘wio
ñd^mdmV ~wOaonUm hmoVm. AĂ€`mgmVyZ AmË‘{dĂ­dmg `oD$ bmJbm Am{U Vo "~°H$~|Ma'Mo
"’«§$Q> aZa' ~Zbo. 1993 Vo 1998 `m H$mimV ~r. H$m°‘., E‘. H$m°‘. Am{U grE

OmbZm Am`H$m°Ýg / 37
Aem nXĂŹ`m {‘idVmZm Ë`m§Zr Á`m nÕVrZo AĂ€`mgmMo {Z`moOZ Ho$bo, Ë`mbm VmoS>
Zmhr. hmoñQ>obda {‘Ìm§Mm AS>Wim `oVmo Ă„hUyZ AZoH$ bQ>nQ>r IQ>nQ>r H$ĂȘ$Z WoQ> nwUo
{dÚmnrR>mVrb J«§Wmb`mV ~gÊ`mMr nadmZJr Ë`m§Zr {‘idbr Am{U {VWo 18- 18
Vmgm§Mm AĂ€`mg gwĂȘ$ Ho$bm. Ë`m§Mr hr YS>nS> nmhĂżZ aoĆ Q>a Jm§Yr gam§Zrhr Ë`m§À`mgmR>r
{Z`‘ {eWrb Ho$bo Am{U BVam§Zm doioMo ~§YZ KmVbobo AgVmZm naoe `m§Zm ‘mÌ "ñnoeb
nmg' BĂ­`y Ho$bm.
grE PmĂ«`mZ§Va 1998 ‘Ü`o Vo OmbÝ`mV naVbo. nU Ë`mM doir EH$m ZĂŹ`mM
ĂŹ`dgm`mMm {H$S>m Ë`m§À`m S>moĆ `mV didiV hmoVm. OmbÝ`mV Oo Zmhr, Vo gwĂȘ$ H$aÊ`mMo
Ë`m§Zr R>adbo. {ZU©` KoVbm Vmo H$ba b°~ gwĂȘ$ H$aÊ`mMm. KamVyZ Ă M§S> {damoY Pmbm.
"grE' H$ĂȘ$Z ’$moQ>moÀ`m qĂ Q> {dH$Uma H$m, Ago Ă Ă­Z {dMmabo Jobo. nU AmnĂ«`m {ZU©`mda
Vo R>m‘ am{hbo. qgJmnyahĂżZ 17 bmImV EH$ goH§$S>h±S> ‘erZ AmUb§ Am{U "’$moQ>mo’$mB©Z
H$ba b°~'bm ew^ma§^ Pmbm. `mgmR>r Ë`m§Zm ‘XV Pmbr d¡Omnya `oWrb Ë`m§À`m AmOmo~m§Mr.
AmnU XoV Agbobo n¡go naV `oVrb H$s Zmhr, `mMr H$gbrhr ImVaO‘m Z H$aVm Ë`m§Zr
ho nÂĄgo {Xbo Am{U ĂŹ`dgm` `eñdr Pmbm. H$moUmMrhr ‘XV {‘iUo ‘hËdmMo AgVoM,
nU Hw$Qw>§~mVyZ {‘iUmar ‘XV A{YH$ ‘hËdmMr R>aVo, Ago naoe Ă„hUVmV. H$m‘mMm ^ma
BVH$m hmoVm, H$s ‘erZ 24 Vmg Mmby amhr. ’$Âș$ ‘mUgm§À`m {eĂąQ> ~XbV. hm Ă {VgmX
nmhV Ë`m§Zr OwZm OmbZm ^mJmV AmUIr EH$ b°~ CKS>br. Ë`mnmR>monmR> ~ùhmUnya `oWo
^mdmÀ`m gmgwadmS>rVhr EH$ b°~ gwĂȘ$ Ho$br. hm ĂŹ`dgm` pñWamdV AgVmZmM Ă ma§^r
C„oI Ho$bobm {H$ñgm KS>bm Am{U Ë`m§À`m H$[aAabm doJio diU {‘imbo.
eoAa ~mOma, eoAa ‘mH}$Q>, Ë`mVrb ĂŹ`dhma `m ~m~VMm Ë`m§Mm Mm§Jbm AĂ€`mg
hmoVm. "eoaImZ'Mr g~-~«moH$a{en {‘i{dĂ«`mZ§Va OmbÝ`mV Ë`m§Zr H$m‘mbm gwadmV
Ho$br. gmYmaU VrZ Vo gmS>oVrZ df} "eoaImZ'Mr g~-~«moH$a{en Mmb{dë`mZ§Va
"eoaImZ'À`m gmo~V naoe `m§Mm ĂŹ`dgm` dmTy> bmJbm. Ë`m§Zr Zdm n`m©` emoYbm
Vmo "~moZmÝPm nmoQ>©’$mo{bAmo {b.'À`m ĂȘ$nmZo. 2001 Am{U 2002 ‘Ü`o EZEgB©Mr
g~-~«moH$a{en XoÊ`mgmR>r Ë`m§À`mH$S>o "eoAaImZ'Zo 5 bmIm§Mr ‘mJUr Ho$br. nU hr
až$‘ Iyn OmñV AgĂ«`m‘wio Ë`m§Zr "~moZmÝPm'‘m’©$V "~rEgB©' Am[U "EZEgB©'Mr g~-
~«moH$a{en {‘i{dbr. 2003-04 ‘Ü`o "H$‘mo{S>Q>r ‘mH}$Q>'Mo H$m‘H$mO gwĂȘ$ Pmbo. ho Va
Ë`m§Mo ñdßZ hmoVo. Ë`mM ^mdZoVyZ `m ‘mH}$Q>‘Yrb n{hbr CbmT>mb Ë`m§Zr ñdV
 Ho$br.
"EZEgB©'Mo H$‘mo{S>Q>r EƠñM|OMo g{Q>©{’$Ho$Q> Ë`m§Zr 24 gßQ>|~a 2003 amoOr {‘i{dbo.
{deof Ă„hUOo, `m{df`rMm Ë`m§Mm AĂ€`mg EdT>m JmT>m hmoVm, H$s `m ĂŹ`dhmamMo {Z`‘
~ZdVmZm Ë`m§Zm "EZEgB©'‘Ü`o nmMmaU H$aÊ`mV Ambo.
g~-~«moH$a{en‘YyZ ~mhoa nSy>Z hiyhiy Ë`m§Zr EH$ EH$ H$aV {d{dY g§ñWm§Mr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 38
~«moH$a{en {‘i{dÊ`mg gwadmV Ho$br. "~rEgB©', "EZEgB©', "E‘grEĆ g', "EZgrS>rEĆ g',
"E‘grEĆ g-EgEĆ g', "grS>rEgEb', "`yEgB©' `m gd© g§ñWm§Mo AmO Vo ~«moH$a AmhoV.
"Am[XZmW' hr "{H«${gb aoqQ>J ~«moqH$J' gj‘ H§$nZrhr Amho. ‘w§~B©~mhoa EH$mM N>VmImbr
EdT>çm g§ñWm§Mr ~«moH$a{en AgUmar amÁ`mVrb ~hĂŸYm hr n{hbr Am{U EH$‘od g§ñWm
Agmdr. XmoZ H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>ada gwĂȘ$ PmboĂ«`m Ë`m§À`m H$m‘mMm {dñVma AmO gwg‚m gĂŹh©agh
Jw§VdUyH$Xmam§À`m godogmR>r CnbãY Amho.
`m ì`dgm`mVrb ~maH$mdo Am{U CbmT>mbrMr J{UVo g‘OyZ ¿`mdr, Va WoQ> naoe
`m§À`mer g§dmX gmYUo `mo1⁄2`. nU AË`§V ~o^ademÀ`m joÌmVrb EH$ CÎm‘ {~PZog
{dH${gV H$aUmĂš`m naoe `m§Mo ĂŹ`mdhm[aH$ AZw^d ‘mÌ AmdOy©Z bjmV R>odÊ`mOmoJo
AmhoV. eoAa Am{U dm`Xo ~mOmamV ‘mJÀ`m Xhm dfmÂȘV AZoH$ bmQ>m `oD$Z JoĂ«`m, Ë`mMm
H$mhrEH$ n[aUm‘ "Am[XZmW'da Pmbm Zmhr. Ë`mMo ‘hËdmMo H$maU R>abo naoe `m§Zr
Ho$bobr "[añH$ {Ă ĂŹh|[Q>ĂŹh ‘°ZoO‘|Q>'.
`m ĂŹ`dgm`mV AZoH$ OU Ambo Am{U ~wS>mbo, Ë`m§À`m~Ôb ~mobVmZm Vo Ă„hUVmV
- "Vo Ambo, Vo MwH$bo, Vo ~wS>mbo.' J«mhH$m§Zm godm XoVmZm Ë`m§Zr H$mhr {Z`‘ ~Zdbobo
AmhoV. Amnbr "{b{‘Q>' Vo H$Yrhr Amobm§S>V ZmhrV. `m ì`dhmam§da "go~r'Mo {Z`§ÌU
AgVo. Ë`m§À`m ì`dhmamV {XdgmÀ`m Ama§^r EH$m goH§$XmMmhr Cera MmbV Zmhr.
ImË`mV nÂĄgm Zgob, Va "go~r' gmao H$mhr VmVS>rZo OĂĄ H$aVo Am{U ~«moH$abm {XdmiImoa
Omhra H$aVo. hr doi Ë`m§Zr ñdV
da H$Yrhr `oD$ {Xbr Zmhr. AJXr AmnĂ«`m KamVrb
ĂŹ`Âș$sbmhr `oWo Jw§VdUyH$ AWdm ĂŹ`dhma H$am`Mo AgVrb, Va VodT>m nÂĄgm g‘moa R>odmdm
bmJVmo. CYmardarb dm`Xo `oWo MmbV ZmhrV. EH$ OwZm AZw^d Vo gm§JVmV. ^mOnm
gaH$ma OmD$Z H|$ÐmV H$m±J«og gaH$ma Ambo, Ë`m {Xder eoAa ~mOma AMmZH$ Iyn ‘moR>çm
à‘mUmV H$mogibm. Ë`m {Xder XoemV AZoH$m§À`m {b{‘Q> ĂŁbm°H$ PmĂ«`m. "Am[XZmW'Mm
ĂŹ`dhma ‘mÌ gwĂȘ$ hmoVm Am{U H$‘r XamVrb eoAa IaoXrgmR>rMr am§J ‘moR>çm à‘mUmda
dmT>br hmoVr. bmoH$ amoI n¡go KoD$Z am§JoV C^o hmoVo ! Ë`m {Xder naoe `m§À`mH$Sy>Zhr H$mhr
MwH$m PmĂ«`m, nU Ë`m ’$ma J§^ra ZĂŹhË`m. nU Ë`mVyZ Vo Iyn H$mhr {eH$bo. AmO Ë`m§À`m
H$m`m©b`mVyZ 110 Q>{‘©ZĂ«g H$m`©aV AmhoV. àË`oH$mMo ĂŹ`dhma EH$m gĂŹh©aZo OmoS>bobo
AmhoV. `m ĂŹ`dhmam§da Ë`m§Mo ~maH$mB©Zo bj AgVo. gH$mir 9 Vo amÌr 12 Agm hm
"ñQÂŽ>og’w$b' {~PZog Amho.
`m ĂŹ`dgm`mVrb AmUIr EH$ ~maH$mdm Ë`m§Zr {Q>nbm. hm "ñQ>ÂŽ>og’w$b' {~PZog
AgĂ«`m‘wio `oWo H$m‘ H$aUmĂš`m H$‘©MmĂš`m§Zm nwaoer Cg§V Vo {‘idyZ XoVmV. Ë`m§À`mda
H$moUVrhr Q>mJ}Q> bmXbr OmV ZmhrV. Ë`m‘wio ho H$‘©Mmar AmnĂ«`m Ć bm`§Q>Zm nwZ
nwÝhm
’$moZ H$ĂȘ$Z Jw§VdUwH$sg ^mJ nmS>V ZmhrV. AmnĂ«`m ~«moH$aoOgmR>r Ć bm`§Q>bm MwH$sMm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 39
g„m XoUo qH$dm ‘wÔm‘hĂżZ {e’$mag H$aU§ naoe `m§Zm ‘mÝ` Zmhr. ñdV
À`m ‘OuZo
Ć bm`§Q>Zr Jw§VdUyH$ H$amdr, Ago Vo Ă„hUVmV. Ë`m‘wio Vo ñdV
hr gwa{jV amhĂż eH$VmV,
hm Ë`mVrb Xwgam ‘hËdmMm ^mJ.
AmnĂ«`m ĂŹ`dgm`mVrb `emMo gdm©{YH$ lo` Vo Ë`m§Mo AmOmmo~m, AmB© - dS>rb `m§Zm
XoVmV. `m gdmÂȘ‘wioM Ë`m§À`m Am`wĂź`mV Am{U ĂŹ`dhmamV {eñV Ambr. Ë`m{edm` Ë`m§Zr
XyaÑüQ>rZo AmUboĂ«`m gm°ùQ>doAabmhr `emMo ‘moR>o lo` Úmdo bmJVo. 70 bmI Ă©n`o
{H$‘VrMo ho gm°ùQ>doAa A{Ve` H$m`©j‘ Amho. EH$mMdoir AZoH$ AmKmS>çm§da ĂŹ`dhma
Am{U A§‘b~OmdUr H$aUmĂš`m `m gm°ùQ>doAaMm dmna Iyn H$‘r H§$nÝ`m§V hmoVmo. AmnĂ«`m
J«mhH$m§Mr n`m©`mZo Amnbr ñdV
Mr H$miOr KoÊ`mgmR>r ho gm°ùQ>doAa A{Ve` Cn`wÂș$
Amho, Ago Vo gm§JVmV. `m gm°ùQ>doAaMr "EE‘gr' Amho gmV bmI Ă©n`o! AmnĂ«`mH$S>rb
gd© 3000 J«mhH$m§Mm "Ho$dm`gr' Ë`m§À`mH$S>o OnyZ R>odbobm Amho. hr g§»`m 5 hOmam§da
JoĂ«`mZ§Va Ë`mMo {S>{OQ>bm`OoeZ H$aÊ`mMm Ë`m§Mm ‘mZg Amho. ho "Ho$dm`gr' ~±Ho$à‘mUo
2 - 4 nmZm§Mo ZgVmV. gw‘mao 40 Vo 50 nmZm§Mo ho ~mS> A{Ve` ‘hËdmMo AgVo. `mV
H$mhr JS>~S> PmĂ«`mg Ë`mbm ~«moH$a O~m~Xma Yabm OmVmo.
Am{XZmW ñQ>m°H$ ~«moH$g© Ă m. {b., Am{XZmW H$‘mo{S>Q>rO, ’$moQ>mo’$mB©Z H$ba b°~ `m§Mo
`eñdr g§MmbZ H$arV AgVmZmM Ë`m§Zr ZwH$VrM "^y‘r H$m°Q>Z Ă m. {b.' `m {OqZJMr
ñWmnZm Jw§S>odmS>r `oWo Ho$br Amho. ZĂŹ`m ImOJr {OqZJZm nadmZJr XoÊ`mMo YmoaU V`ma
hmoVmM, H$mimMr nmdbo AmoiIUmĂš`m naoe `m§Zr hr {OqZJ gwĂȘ$ Ho$br. Ë`mbm {‘iUmam
à{VgmXhr CÎm‘ Amho. `mM {OqZJ‘YyZ ~mhoa nS>Umù`m gaH$snmgyZ Vob V`ma H$aUmar

OmbZm Am`H$m°Ýg / 40
"Ă©Udmb CÚmoJ' hr Am°B©b {‘b Ë`m§Zr bJoMM E‘Am`S>rgrV C^mabr.
H$mimMr nmdbo AmoiIV, `mo1⁄2` doir `mo1⁄2` n`m©` {ZdS>Umam hm Oo‘Vo‘ 38 dfmÂȘMm
`wdH$ AmO gmYmaU 8000 H$moQ>tMr dm{f©H$ CbmT>mb H$aVmo Amho. "OmbZm - gmoZo H$m
nmbZm' hr OwZr, na§namJV ÄhU, Amnë`m ^{dß`doYr ZOaoZo AMyH$ {ZU©` Am{U MmoI
A§‘b~OmdUrÛmao `eñdr H$arV gmW© H$arV Amho. ^{dĂź`mV OmbZm "E‘Am`S>rgr'V
Ă eñV ßbm°Q>da gd© gw{dYm§Zr gwg‚m H$m`m©b`mV Amnbm g§nyU© ĂŹ`dhma hb{dÊ`mMo
Ë`m§Zr R>a{dbo Amho. ho C{Ôï> AmJm‘r df©^amV nyU© H$aÊ`mMm Ë`m§Mm ‘mZg Amho. [añH$
‘°ZoO‘|Q> H$aVmZm Am{U ì`dhmamV AmKmS>r JmR>VmZm Ë`m§Mo EH$ gyÌ Amho - It is not the
strongest species that survive, nor the most intellegent, but the one most
responsive to change.
H$mimMm nm`ad EoHy$Z ñdV
bm Ë`mgmR>r AZwHy$b H$aÊ`mMr hmVmoQ>r bm^boĂ«`m `m
VĂ©UmMm EH$ {ZYm©a ‘mÌ H$m`‘ Amho - hm ĂŹ`dhma Ă M§S> à‘mUmV dmT>dm`Mm, nU
hoS>Âč$mQ>©a ‘mÌ OmbZmM amhUma...!
...............
lr. naoe éUdmb, AmXrZmW ñQ>m°H$~«moqH$J àm. {b.,
Ă©Udmb H$mÂ°Ă„ĂŸboĆ g, Zdm ‘m|T>m, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 41
""OmbZm {OëÞmVrb gm‘mÝ`mVĂ«`m
gm‘mÝ` ‘mUgmMrhr Amamo1⁄2`mMr àË`oH$
JaO OmbÝ`mV nyU© Pmbr nm{hOo.
~Ú`mMem Ï`mYtdarb CnMmam§Mr gw{dYm
OmbÝ`mV AmUÊ`mV AmĂ„hmbm `e Ambo
Amho. Ă g§Jr Am{W©H$ AñWÂĄ`© ghZ H$ĂȘ$Z
AmĂ„hr ho AÚ`mdV V§ÌkmZ OmbZm
ehamV CnbĂŁY H$ĂȘ$Z {Xbo. AmVm EH$
ñdßZ nmhVmo Amho... Ia§ Va ho ‘mÂ`m
AmB©M§ ñdßZ Amho... ‘w§~B©À`m Q>mQ>m
H°$Ýga hm°pñnQ>bÀ`m YVuda OmbÝ`mV
EH$ H°$Ýga hm°pñnQ>b C^§ H$am`M§ Amho.
nmhĂż `m na‘oĂ­da Ho$ĂŹhm eÂș$s XoVmo Vo...''
S>m°. g§O` amI ~mobV hmoVo. Q>mD$Z hm°b
n[agamVrb XrnH$ hm°pñnQ>bMo Zmd AmO
gdmÂȘÀ`mM ‘wIr Amho. `m hm°pñnQ>bÀ`m
g§MmbZmVrb hr Xwgar {nT>r. S>m°. g§O`
`m§À`m ZoV„ËdmImbr XrnH$ hm°pñnQ>bZo Ho$bobr Ă JVr ñn„hUr` Amho.
Vgo nm{hbo, Va ‘hmZXrMmgwÕm CJ‘ A{Ve` N>moQ>m AgVmo...
S>m°. amI Hw$Qw>§~r`m§À`m d¡ÚH$s` godoMm CJ‘hr
AgmM N>moQ>mgm hmoVm. 8 {S>g|~a
1963 hm Vmo {Xdg. OmbZm
ehamVrb ‘wWm {~pĂ«S>šJ‘Ü`o
S>m°. e§H$aamd amI `m§Mm
XdmImZm gwĂȘ$ Pmbm.
1964 À`m ‘mM© ‘{hÝ`mV
bĂș‘r {~pĂ«S>šJ‘Ü`o
S>m°. amI `m§Mo "OZab
hm°pñnQ>b' gwĂȘ$ Pmbo. `m
S>m°. g§O` e§H$aamd amI ho
OmbÝ`mÀ`m d¡ÚH$s` joÌmVrb
EH$ C‘X§ ĂŹ`{Âș$‘Îd. OmbÝ`mV
AÚ`mdV d CÎm‘moÎm‘ d¡ÚH$s`
gw{dYm CnbĂŁY H$ĂȘ$Z XoV
AgVmZmM Ë`m§Zr AmnĂ«`mVrb
gm‘m{OH$ ^mZ hady {Xbo
Zmhr. Vo AZoH$ ñdßZo nmhVmV.
Ë`m ñdßZm§À`m nyV©VogmR>r H$ĂŻ>
CngVmV. ho ñdßZ d¡ÚH$s`
joÌmVrb Agmo H$s gm‘m{OH$
joÌmVrb... Ë`m§À`mg‘moa AgVmo
Vmo g‘mOmÀ`m gd©gmYmaU
dJm©Vrb gm‘mÝ` ‘mUygM...!
2
H°$Ýga hm°pñnQ>bM§
^ĂŹ` ñdßZ
S>m°. g§O` amI

OmbZm Am`H$m°Ýg / 42
B‘maVrV Mma df} Ă©1⁄2Ugodm Ho$Ă«`mZ§Va gÜ`mÀ`m Q>mD$Z hm°b ^mJmV 1968 ‘Ü`o gd©
gw{dYm§Zr `wÂș$ Aem Ă eñV Ă©1⁄2Umb`mg gwadmV Pmbr. Am°naoeZ {WEQ>a, Ă gy[VJ„h,
EƠg-ao gw{dYm Am{U d¡ÚH$s` VnmgUrgmR>r AË`mYw{ZH$ à`moJemim Aem gw{dYm `oWo
CnbĂŁY H$ĂȘ$Z XoÊ`mV AmĂ«`m.
S>m°. e§H$aamd amI `m§À`m ZoV„ËdmImbr hr dmQ>Mmb gwĂȘ$ AgVmZmM H$mÂĄQw>§{~H$
AmKmS>rdaMr Ă JVrhr gwĂȘ$ hmoVr. 16 Am°ƠQ>mo~a 1965 amoOr g§O` `m§Mm OÝ‘ Pmbm.
Xwgarn`ÂȘV OmbÝ`mVrb gañdVr {eew{dhma, {Vgar Vo nmMdrMo {ejU Zm{eH$À`m
EH$m ~mo{S>ÂȘJ ñHy$b‘Ü`o, ghmdr Vo XhmdrMo {ejU ‘w§~B©À`m S>m°. A±Q>mo{Z`mo {S>{gëÏhm
hm`ñH$yb‘Ü`o nyU© H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr 11drbm OmbÝ`mÀ`m OoB©Eg H$m°boO‘Ü`o Ă doe KoVbm.
E‘~r~rEg Am{U E‘EgMr nXdr Am¡a§Jm~mXÀ`m emgH$s` d¡ÚH$s` ‘hm{dÚmb`mVyZ
1988 d 1991 ‘Ü`o {‘i{dĂ«`mZ§Va nwT>À`m {ejUmgmR>r Am{U H$[aAagmR>r Ë`m§Zr
‘w§~B© ‘hmZJarMr dmQ> Yabr. {VWĂ«`m ‘mÝ`da hm°pñnQ>b‘Ü`o Ë`m§Mr {ZdS>hr Pmbr, nU
Ë`m§M§ ‘Z {VW§ a‘b§ Zmhr. AmnU g‘mOmM§ XoU§ bmJVmo, hr ‘ZmVbr ^mdZm Ë`m§Zm ñdñW
~gy XoV ZĂŹhVr. AIoarg ‘ZmMm {ZYm©a H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr OmbÝ`mV naVÊ`mM§ R>adb§. nËZr
gm¡. AZwamYm amI `mhr ~mbamoJ VÁk. Ë`m§Zrhr S>m°. g§O` `m§Zm gmW {Xbr Am{U 1993
ho df© Zdg§OrdZr KoD$Z Ambo. S>m°. g§O` Am{U S>m°. AZwamYm amI `m§Zr g{O©H$b {d^mJ
Am{U ~mbĂ©1⁄2U {d^mJ gwĂȘ$ Ho$bo. 1995 ‘Ü`o g{O©H$b {d^mJmbm AmH$ma Ambm.
1996 ‘Ü`o XmoZ A{VXjVm {d^mJ gwĂȘ$ H$aÊ`mV Ambo, VgoM gmoZmoJ«m’$sMr gw{dYm
CnbĂŁY H$aÊ`mV Ambr. Ă©1⁄2Umb`mÀ`m n[agamV gwĂȘ$ Ho$boĂ«`m AÚ`mdV ‘o{S>H$b
ñQ>moAa‘wio Ă©1⁄2Um§Zm 24 Vmg `mo1⁄2` XamV Am{U {dĂ­dgZr` AmÂĄfYr {‘iÊ`mMr CÎm‘
gmo` Pmbr. AmO{‘Vrbm XrnH$ hm°pñnQ>b‘Ü`o Ă©1⁄2Um§À`m godogmR>r 9 {d^mJ CnbĂŁY
AmhoV. óramoJ Am{U àg[Vemó {d^mJ, OZab gO©ar, ~mbamoJ, H$mZ - ZmH$ - Kgm,
ao{S>Am°bm°Or, ‘o{S>grZ, ApñWĂŹ`§J {d^mJ, ~{YarH$aU {d^mJ, n°Wm°bm°Or {d^mJ.
‘w§~B© gmoSy>Z OmbÝ`mV naVVmZmM S>m°. g§O` `m§Zr OmbZm eha Am{U n[agamVrb
gdm©V gwg‚m, n[anyU© Am[U AË`mYw{ZH$ hm°pñnQ>bMo ñdßZ nm{hbo hmoVo. Q>ßß`mQ>ßß`mZo
Vo àË`jmV CVaVhr hmoVo. nU Zì`m B‘maVrÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ A{Ve` à^mdr nÕVrZo Vo
gdmÂȘg‘moa AdVabo 2006 ‘Ü`o.
""hm°pñnQ>b Ă„hUOo Ho$di S>m°ƠQ>a Am{U noe§Q> `m§À`m MM}Mr Am{U VnmgUrMr
OmJm ZĂŹho. hm°pñnQ>b ho Amamo1⁄2`‘§{Xa AgVo. `m ‘§{XamV Ă doe H$aVmM {ZĂ„â€˜m AmOma
Xya niyZ Jobm nm{hOo. XrnH$ hm°pñnQ>b‘Ü`o Ă doe H$aVmM hmoUmao Ă o‘i - AJË`erb
ñdmJV AmnĂ«`m ‘ZmV {dĂ­dmg {Z‘m©U H$arb. àË`oH$ ‘OĂ«`mdarb Ă eñV Am{U ^ĂŹ`
doqQ>J hm°b Am`wĂź`mH$S>o nmhÊ`mMr Amnbr Ñï>r AmUIr CXmÎm H$arb. S>m°ƠQ>am§er MMm©

OmbZm Am`H$m°Ýg / 43
H$aVmZmM AmnU ~ao hmoV AgĂ«`mMr AZw^yVr `oWo AmnU {ZpĂ­MVnUo Âż`mb. gdÂ©ĂŒ
~g{dbobo H°$‘oao gwa{jVVoÀ`m Ñï>rZo Amnbr H$miOr KoVrb. hm°pñnQ>bMo gd© ĂŹ`dhma
Am{U {~qbJ g§JUH$sH„$V ĂŹ`dñWoÛmao {Z`§{ÌV H$aÊ`mV `oV AgĂ«`mZo Ă©1⁄2Umdarb
CnMmam§{df`r H$gĂ«`mhr e§H$m ~miJÊ`mMr JaO CaUma Zmhr...'' S>m°. g§O` amI Amnbo
àË`jmV CVabobo ñdßZ AmnĂ«`mg‘moa ‘m§S>V AgVmV.
AmnĂ«`m `m godm§Mm Ë`m§Zm gmW© A{^‘mZ Amho. VÁk S>m°ƠQ>am§Mr 24 Vmg CnbĂŁYVm,
AnKmV {d^mJ, ‘|Xydarb eĂł{H«$`ogmR>rMm Ý`yamogO©ar {d^mJ `m hm°pñnQ>b‘Ü`o gd©
AË`mYw{ZH$ gw{dYm§gh CnbĂŁY Amho. ao{S>Am°bm°Or {d^mJmV CnbĂŁY H$ĂȘ$Z XoÊ`mV
`oV AgboĂ«`m "{hVmMr E[ag‘|Q> AmonZ E‘AmaAm`', "ñnm`ab gr. Q>r. ñH°$Z', "H$ba
S>m°nba Q>oñQ>', "{S>{OQ>b EĆ g-ao' `m gw{dYm§‘wio CnMmanÕVr A{YH$ gwb^ Am{U
V§ÌewÕ Pmbr Amho. `mVrb "AmonZ E‘AmaAm`' Va ’$Âș$ XmoZ hOma Ă©n`m§V CnbĂŁY
H$ĂȘ$Z XoÊ`mV Ambm Amho. `m‘wio AZoH$ OUm§Zm, Ë`mVhr Am{W©H$ Xw~©b Hw$Qw>§~m§Zm `mMr
‘mobmMr ‘XV Pmbr Amho. gdm©V H$‘r aH$‘oÀ`m `m gw{dYo‘wio "XrnH$ hm°pñnQ>b'À`m
{eanoMmV ‘mZmMm Vwam Imodbm Amho. `m hm°pñnQ>b‘Yrb ‘o[S>grZ {d^mJ Qy>-S>r BH$mo,
H$ba S>m°nba, ñQÂŽ>og Q>oñQ> AmXr gw{dYm§Zr gwg‚m Amho. Ă gyVr {d^mJmV XmoZ Ă gyVr
H$j, Ë`mbm OmoSy>ZM Agbobo eĂł{H«$`mJma Am{U eoOmarM S>m°nba Am{U gmoZmoJ«m’$s
`m gw{dYm EH$Ì AgUo Ă„hUOo CÎm‘ CnMmam§Mr ImÌr. A°pĆ gS>|Q>, ’«°$Ć Ma, ‘UĆ `m§Mo
d hmS>m§§Mo {dH$ma, g§[YdmV BË`mXr ApñWamoJm§da CnMmamgmR>r XrnH$ hm°pñnQ>b‘Ü`o gd©
AË`mYw{ZH$ gw{dYm§Zr `wÂș$ ApñWamoJ {M{H$Ëgm {d^mJ gwĂȘ$ Amho. 19 ~oS>Mm gwg‚m
Am`gr`y {d^mJhr OmbÝ`mV gdm©V Ă W‘ AmUÊ`mMm ‘mZ `m hm°pñnQ>bZo {‘idbm.
~«m±H$moñH$monr, H°$Ýga eĂł{H«$`m `m§Mr gw{dYmhr OmbÝ`mV Ă W‘M XrnH$ hm°pñnQ>b‘Ü`o
CnbĂŁY Pmbr, Va BÝ’${Q>©©{bQ>r pĆ b{ZH$ Am{U ‘wVIS>çm§gmR>r `wam°bm°Or {d^mJmMr
gw{dYmhr XrnH$ hm°pñnQ>b‘Ü`o CnbĂŁY Amho.
OmbZm ehamV AË`mYw{ZH$ d¡ÚH$s` gw{dYm§Zr gwg‚m AgboĂ«`m hm°pñnQ>bÀ`m
{Z{‘©VrMm Ü`mg KoVboĂ«`m S>m°. g§O` amI `m§Zr ZwH$VrM "H$m{S>©`mH$ H°$W b°~' C^r
Ho$br Amho. öX`amoJtZm OrdZ g§OrdZr XoÊ`mMm hm AmUIr EH$ Ă `ËZ. `m H°$Wb°~‘Ü`o
"H$moamoZar A±{OAmoJ«m’$s d A±{OAmoßbmñQ>r' Ho$br OmVo. öX`{dH$ma Ă„hQ>bo H$s gm‘mÝ`
‘mUyghr A{Ve` Km~aVmo. `mo1⁄2` ‘mJ©Xe©ZmA^mdr OrdKoUr AmnÎmr H$mogiÊ`mMr
eĆ `Vm AgVo. nU `oWo AmĂ«`mZ§Va Ë`mbm `mo1⁄2` CnMma {‘iÊ`mMm ‘mJ© Iwbm hmoVmo.
XrnH$ hm°pñnQ>bMo gdm©V ‘hËdmMo dÂĄ{eĂźQ>ç Ă„hUOo ZdOmV A^©H$m§gmR>rMm AVrd
XjVm H$j! ZdOmV ~mim§Zm gd© d¡ÚH$s` gw{dYm VmVS>rZo, AMyH$nUo d CÎm‘ [aVrZo
XoÊ`mÀ`m Ñï>rZo C^mabobm hm H$j, AmdĂ­`H$ AgboĂ«`m gd© gmo`rgw{dYm Am{U

OmbZm Am`H$m°Ýg / 44
AË`mYw{ZH$ `§ÌUm§Zr n[anyU© Amho. AmR> ao{S>`§Q> dm°‘©a, ’$moQ>moWoanr Am{U ‘m°{ZQ>[ašJ
{gpñQ>‘ `m gw{dYm Va `oWo CnbĂŁY AmhoVM, ‘mÌ EaĂŹhr Á`m gw{dYogmR>r OmbZm gmoSy>Z
‘m>oR>çm ehamV Omdo bmJV hmoVo, Vr Ý`ynmoQ>© Ý`wAmoZoQ>b ĂŹh|Q>rboQ>a hr gw{dYm AmVm XrnH$
hm°pñnQ>b‘Ü`oo CnbĂŁY Amho. {deof Ă„hUOo ñVZnmZmgmR>r ‘mVm§Mr hmoV Agbobr JÂĄagmo`
Q>miÊ`mgmR>r `oWo Img "‘Xa ’$s{S>§J ĂȘ$‘'hr C^maÊ`mV Ambr Amho. `oWo gd© ‘mVm
AmnĂ«`m ~mim§Zm {dZmg§H$moM XyY nmOy eH$Vrb. hm°pñnQ>b‘Ü`o gwg‚m ~mbĂ©1⁄2U {d^mJ
CnbĂŁY Amho. `oWo gd© AmdĂ­`H$ d¡ÚH$s` gw{dYm Va CnbĂŁY AmhoVM, nU àË`oH$
{R>H$mUr AmnU AZw^dV Agbobr EH$ JÂĄagmo` `oWo hmoUma Zmhr.
hm°pñnQ>bÀ`m {VgĂš`m ‘OĂ«`mda AË`mYw{ZH$ Am°naoeZ {WEQ>g© C^maÊ`mV Ambr
AmhoV. Ë`mbm OmoSy>Z Agbobr eĂł{H«$`mnyd© H$j Am{U eĂł{H«$`oZ§VaMm H$j `m gw{dYm
OmbÝ`mV Ă W‘M AZw^dÊ`mg {‘iUma AmhoV. AË`mYw{ZH$ {ZOÂȘVwH$rH$aU `§ÌUm,
g|QÂŽ>b Egr, q^Vtda AË`mYw{ZH$ Bnm°Ơgr H$moqQ>J, AË`mYw{ZH$ Am°naoeZ {WEQ>a bmB©QÂČ>gÂČ
Am{U gdm©V ‘hËdmMr Agbobr OZaoQ>aMr gw{dYm, `m‘wio CËH„$ĂŻ> CnMmam§Mr h‘r XrnH$
hm°pñnQ>b‘Ü`o {‘iVo. `m~amo~aM S>m°. amI `m§Zr AmVm AÚ`mdV d gd© gw{dYm§Zr
`wÂș$ "Am`gr`y Ă©1⁄2Udm{hH$m' CnbĂŁY H$ĂȘ$Z {Xbr Amho. A{Ve` J§^ra Ă©1⁄2Umbm nwT>rb
CnMmam§gmR>r XwgĂš`m ehamV hb{dÊ`mMr doi `oVo VoĂŹhm `m Ă©1⁄2Udm{hHo$Mm ’$m`Xm hmoVmo.
`m‘Ü`o H„${Ì‘ Ă­dgZĂ Umbr (ĂŹh|{Q>boQ>a), S>r’o$~boQ>a, Am°pĆ gOZ, ‘m°{ZQ>a AmXr gw{dYm
CnbĂŁY AmhoV, Ë`mM ~amo~a `m A°Äã`wbÝg‘Ü`o VÁk S>m°ƠQ>a d Zg}ghr CnbĂŁY
AgVmV. Ë`m‘wioM Aer Ă©1⁄2Udm{hH$m "Am`gr`y Am°Z ĂŹhrb' `m ZmdmZohr AmoiIbr
OmVo.
hr gmar Pmbr Vm§{ÌH$ MMm©. S>m°. g§O` amI `mH$S>o H$moUË`m ZOaoZo nmhVmV?
AmnĂ«`m AmB©-d{S>bm§Mr Agbobr d¡ÚH$s` na§nam g‘W©nUo nwT>o Mmb{dUmĂš`m S>m°.
g§O` `m§À`m gm‘m{OH$ Om{Udmhr `mM na§naoV g§ñH$m[aV PmboĂ«`m AmhoV. S>m°ƠQ>am§Zm
g‘mOmZo ~hmb Ho$bobo AmXamMo ñWmZ Ë`m§À`m H$m`‘Mo ‘ZmV H$moabobo Amho. Ë`mM~amo~a
Ë`m§À`m ‘ZmVrb gm‘m{OH$ Om{Udmhr {VVƠ`mM g§doXZj‘ AmhoV. Ë`m‘wioM `e
Am{U Ă JVr‘mJrb Ñ[ĂŻ>H$moZ {dMmaVm Vo CËñ’y$V©nUo CXÂČJmaVmV, "‘mÂ`m AmB© - d{S>bm§Mo
Amerdm©X Am{U XrnH$ hm°pñnQ>b ‘Yrb gd© S>m°ƠQ>g©, n[aMm[aH$m, V§Ìk... WmoS>Ć `mV
g§nyU© Q>r‘À`m ‘XVr{edm` H$mhrhr H$m‘ C^o H$aUo AeĆ `M hmoVo. `m Q>r‘À`m AWH$
‘XVr‘wioM BWn`ÂȘV nmohmoMVm Ambo.'
ñdV
darb gm‘m{OH$ Om[Udm§À`m g§ñH$mam§~ÔbMo XmoZ Ă g§J Ë`m§Zm AOyZhr
AmR>dVmV...
n{hbm Ă g§J Amho AmÂĄa§Jm~mXÀ`m emgH$s` d¡ÚH$s` ‘hm{dÚmb`mV "E‘Eg' nyU©

OmbZm Am`H$m°Ýg / 45
H$aVmZmMm. OmbÝ`mVyZ Am¡a§Jm~mXH$S>o naVVmZm eoH$Q>çmOdi 4 -5 OUm§Zr Ë`m§Mr
H$ma AS>dbr. EH$m ‘wbmbm Ë`m§Zr gmo~V AmUb§ hmoV§. ‘wbmbm "nmZ bmJb§' Amho, Ag§
Ë`m§M§ Ă„hUU§ hmoV§. "nmZ bmJU§' hm eĂŁXĂ `moJ Ë`m§Zr Ă W‘M EoH$bm hmoVm. nU gË`
H$iĂ«`mZ§Va Vo ^mZmda Ambo. Ë`m§Zr gdmÂȘZm VmVS>rZo AmnĂ«`m JmS>rV KoVbo. nËZr S>m°.
AZwamYm JmS>r SÂŽ>mB©Ïh H$arV hmoË`m. {MH$bR>mÊ`mÀ`m Odi nmoMV AgVmZmM Ë`m ‘wbmMr
ZmS>r ‘§Xmdy bmJĂ«`mMo Ë`m§À`m bjmV Ambo. Ë`m jUr Ë`m§Zr Ë`m ‘wbmbm Vm|S>mÛmao Ă­dmg
XoÊ`mg (‘mD$W Qy> ‘mD$W aopñnaoeZ) gwadmV Ho$br. KmQ>rÀ`m Odi nmoMVm nmoMVmM
öX`hr ~§X nSy> bmJĂ«`mMo Ë`m§À`m bjmV `oD$ bmJbo. KmQ>rV nmoMVmM Ë`m§Zr VmVS>rZo
`m ‘wbmdarb CnMma gwĂȘ$ Ho$bo. ‘gmO - B§OoĆ eZ gwĂȘ$ Pmbo. ‘wbmbm CnMmamgmR>r
S>m°ƠQ>am§À`m VmĂŁ`mV XoD$Z Vo AmnĂ«`m H$m‘mbm bmJbo Am{U hm Ă g§J {dgĂȘ$Zhr Jobo. Mma
{Xdgm§Zr EH$ ‘{hbm Ë`m§À`mH$S>o YmdV Ambr Am{U WoQ> nm`m§da H$mogibr. "S>m°ƠQ>a,
Vw‘À`m‘wioM ‘mPm ‘wbJm dmMbm...' Ago gm§JV nwÝhm nwÝhm CnH$ma ‘mZy bmJbr... Ë`m
‘{hboÀ`m Ñï>rZo S>m°ƠQ>a Xodmg‘mZ hmoVo !
Xwgam àg§J Amho qgXIoS>amOm n[agamVrb EH$m 18 dfu` `wdVrMm. hr ‘wbJr JamoXa
hmoVr. {Xdg ^abobo hmoVo, nU XwXÂŁdmMr ~m~ Ă„hUOo {VMr J^m©e` {nedr nmoQ>mVM ’w$Q>br
hmoVr. qgXIoS>amOmV CnMmam§Mr gmo` ZĂŹhVrM. OmbÝ`mV H$moUrhr XmIb H$ĂȘ$Z KoB©ZmV.
ho gd© OU S>m°. g§O` `m§À`mH$S>o nmoMbo. n[apñWVr AmUr~rUrMr hmoVr. J^m©e` {nedr
’$mQ>Ă«`mZo nmoQ>mVrb ~mi AmYrM JVĂ mU Pmbo hmoVo. ‘wbrMrhr dmMÊ`mMr eĆ `Vm H$‘r
hmoVr. dmMbrM, Va J^m©e` {nedr H$mTy>Z Q>mH$mdr bmJUma hmoVr. Ë`m‘wio Vr ‘wbJr
Am`wß`mV H$Yrhr AmB© ~Zy eH$Uma ZÏhVr. ZmVodmBH$m§Zr CnMmam§Mr nadmZJr {Xbr
Am{U n[aUm‘m§Mr O~m~Xmar ñdrH$mabr. Ă `ËZm§Mr eW© H$arV S>m°. g§O` `m§Zr eĂł{H«$`m
Ho$br Am{U ‘wbmbm dmM{dÊ`mV Ë`m§Zm `e Ambo. ‘wbJr ewÕrda AmĂ«`mZ§Va S>m°. g§O`
{VÀ`m Odi Jobo. Ë`m ‘wbrbm n[apñWVrMr H$Ă«nZm XoUo AmdĂ­`H$ hmoVo. {VM§ ~mi ‘aU
nmdĂ«`mM§ Ë`m§Zr gm§{JVb§. Ë`m ‘wbrÀ`m MohĂš`mda doXZoMr H$i Ambr, nU S>m°ƠQ>am§Zr
OoĂŹhm {Vbm nwT>o H$Yrhr ‘yb hmoD$ eH$Uma ZgĂ«`mMo gm§{JVbo, VoĂŹhm {VÀ`m MohĂš`mda
C‘Q>bobo ^md S>m°ƠQ>am§Zm AOyZhr AñdñW H$aVmV. Ë`m ‘wbrMm Ă mU dmMbm nU {VMo
J‘mdbobo gd©ñd naV {‘idyZ XoÊ`mVrb hV~bVm S>m°. g§O` `m§Zm AOyZhr AñdñW
H$aVo. `m ‘wbrgmR>r S>m°ƠQ>a XodmH$S>o Ă mW©Zm H$aÊ`mnbrH$S>o H$mhr H$ĂȘ$ eH$V ZĂŹhVo!
AmnĂ«`mVrb gm‘m{OH$ Om[Udm S>m°. g§O` `m§Zr Zoho‘rM OmJ„V R>odĂ«`m AmhoV.
{d{dY ~±H$m, eÂĄj{UH$ g§ñWm, d¡ÚH$s` joÌmVrb g§ñWm `m§À`mgmR>r Vo doi XoVmVM
nU OmbZm JUoe ’o$pñQ>ĂŹhbgmaIr Midi OmbÝ`mV Ă©O{dÊ`mMo lo`hr Ë`m§Zm OmVo.
AmnĂ«`m hm°pñnQ>b‘Yrb gd© ñQ>m’$ ho Ë`m§À`mgmR>r ñdV
Mo Hw$Qw>§~M Amho. "Am`wĂź`mV

OmbZm Am`H$m°Ýg / 46
H$moUVrhr JmoĂŻ> ñdßZ nm{hĂ«`m{edm` Am{U Ë`m ñdßZm§gmR>r H$ĂŻ> Ho$Ă«`m{edm` {‘iV
Zmhr', ho Ë`m§Mo gmYo gai VËdkmZ. Ă„hUyZM Ë`m§Zr OmbÝ`mV gwg‚m hm°pñnQ>bMo
ñdßZ nm{hbo Am{U nmM dfmÂȘnydu Vo àË`jmV CVabo. AmVm nwT>Mo ñdßZ Amho H°$Ýga
hm°pñnQ>bMo. Ë`mÀ`m nyV©VogmR>r Vo Zž$sM H$ĂŻ> H$aUma. H$maU Ë`m‘mJMr Ë`m§Mr Ă oaUm
Amho Ë`m§Mr AmB©. ho hm°pñnQ>b C^o amhmdo, hr Ë`m§À`m AmBÂȘMr Vrd« BÀN>m Amho. Ë`mMo
H$maUhr VgoM Amho. Ë`m§Mo dS>rb, Ă„hUOo S>m°. g§O` `m§Mo AmOmo~m, `m§Zm ñdmXwqnS>mMm
H°$Ýga Pmbm hmoVm. Am{W©H$ n[apñWVrA^mdr Ë`m§À`mda nwaogo CnMma hmoD$ eH$bo ZmhrV.
‘w§~B©À`m "Q>mQ>m'‘Ü`o Ë`m§Zm doXZmXm`r â€˜Â„Ă‹`y Ambm. Aem Ă©1⁄2Um§gmR>r OmbÝ`mV gw{dYm
CnbĂŁY H$ĂȘ$Z XoÊ`mgmR>r S>m°ƞ. g§O` `m§Zr AmVm H§$~a H$gbr Amho.
`m{edm`hr Ë`m§Mo AmUIr EH$ ñdßZ Amho. EH$mM {R>H$mUr Á`oð>m§gmR>r d„Õml‘
Am{U AZmW ‘wbm§gmR>r AZmWml‘ C^maÊ`mMo Ë`m§Mo ñdßZ Amho. n[apñWVrÀ`m
’$Q>Ơ`m‘wio `m OJmV EH$mH$s OrdZ OJUmù`m Á`oð>m§Zm ZmVd§S>o {‘iVrb Am{U ‘wbm§Zm
AmOmo~m - AmOr...!
...............
S>m°. g§O` amI, XrnH$ hm°pñnQ>b, Q>mD$Z hm°bOdi, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 47
d`mMr n{hbr Xhm dfÂȘ ‘wbm§darb
g§ñH$mamÀ`m Ñï>rVyZ AË`§V ‘hËdmMr
AgVmV. Ë`mVhr Ë`mVrb n{hbr nmM
df} Ă„hUOo ‘mVrMm H$ƒm JmoimM! Ë`mbm
AmnU Ogm AmH$ma XoD$, Vgo Vo ~ZUma.
nU {ejUmÀ`m ~mOmarH$aUmV `m Jmoï>tH$S>o
bj H$moU XoUma? "{edmOr Oݑmdm, nU
eoOmaÀ`m KamV' Aer Amnbr n[apñWVr.
`m pñWVrV gmÂĄ. {demIm {dZ`Hw$‘ma
Xoenm§S>o `m§Zr {ZYm©a Ho$bm. ~mbd`mVM
g§ñH$ma Am{U {eñVrÛmao ‘wbm§À`m
^{dĂź`mMr nm`m^aUr H$aÊ`mÀ`m {ZYm©amVyZ
Ë`m§Zr 1993 ‘Ü`o ñdV
À`m KamVM
"~mb{dhma g§ñH$ma H|$Ðm'Mm ew^ma§^ Ho$bm.
OmbÝ`mÀ`m H$Moar amoS>dĂȘ$Z
gH$miÀ`m doir AmnU {ZKmbmo, Va
Om’«$m~mXH$a d{H$bm§À`m Kamg‘moaM "gmÂĄ^Ð' ho Ka {XgVo. `m KamÀ`m daÀ`m
‘OĂ«`mdĂȘ$Z ‘wbm§Mo JmUr JmVmZmMo, nmT>çm§Mo ñda H$mZmda
nS>VmV. BW§ Hw$R>§Var emim {XgVo Amho, Agm g‘O AmnU
H$ĂȘ$Z KoVmo Am{U nwT>o {ZKVmo. daH$aUr hm g‘O ~amo~aM
AgVmo. BWo emimM Amho, nU hr BVa emim§gmaIr
emim Zmhr. BWo H$mhrVar doJio Amho.
"gm¥^Ð'Mm {OZm MTy>Z AmnU da Jobmo, H$s
"nm[aOmV', "Jwbm~', "gXm~hma', "angels'
Aem nmQ>çm {XgVmV. hr `m emioVrb
dJmÂȘMr Zmd§. d` df} 3 Vo 5 `m JQ>mVrb
‘amR>r Am{U B§J«Or ‘mÜ`‘m§‘Ü`o
~mbdJm©Mo YS>o {JadUmar ‘wb§ BW§
3
g§ñH$mam§Zm OmoS>
{eñVrMr...
gm¥. {demIm Xoenm§S>o
Oo {MÌ AZoH$ ~S>çm eham§‘Ü`o
{XgVo, Vo OmbÝ`mV H$m {Xgy Z`o?
AJXr ~mbd`mVM ‘wbm§da CÎm‘
g§ñH$ma H$aUmar Mm§Jbr emim
H$m Agy Z`o, `m AñdñWVoVyZ
1993 ‘Ü`o {demIm Xoenm§S>o
`m§Zr ~mb{dhma g§ñH$ma H|$ÐmMr
ñWmnZm Ho$br. ñdV
 ‘wbm§‘Ü`o
a‘UmĂš`m, AmnĂ«`m AmB©H$Sy>Z
{‘imbobm {eñV Am{U
g§ñH$mam§Mm dmagm Amnë`m
nwT>À`m {nT>rH$S>o gwnyX© H$ĂȘ$
BpÀN>Umù`m gm¡. {demIm Xoenm§S>o
`m§À`m CnH«$‘mMm hm n[aM`...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 48
{XgVmV. gmÂĄ. {demImVmBÂȘÀ`m g§ñH$mamV dmT>Umar hr ‘wb§ AmnĂ«`mbm ñdV
H$S>o IoMyZM
KoVmV. `mM§ H$maU Ë`m ‘wbm§‘Yrb doJionU. `m d`mMr BVaÌ {XgUmar Am{U {eH$Umar
‘wb§ {OW§ BVa ImoS>çm§‘Ü`o ‘3⁄4 AgVmV, {VW§ BWbr ‘wb§ A§H$ AmoiI, Aja AmoiI,
gm‘mÝ` kmZ, {MÌH$bm `mV a‘bobr AgVmV. gmÂĄ. {demImVmBÂȘMm hoVy Am{U Ñ[ĂŻ>H$moZhr
AgmM doJim Amho.
{demImVmBÂȘMm OÝ‘ h¥Ðm~mXMm. H$maU Ë`m§Mo AmOmo~m VoWo amhV. Ë`m§Mo dS>rb
Cn{OĂ«hm{YH$mar. ‘amR>dmS>çmV {d{dY Jmdm§V Ë`m§Mr ~Xbr hmoB©. Ë`m‘wio [demImVmBÂȘMo
{ejUhr CĂ±â€˜mZm~mX, na^Ur, bmVya Aem eham§VyZ Pmbo. 1977 ‘Ü`o Ë`m§À`m
d[S>bm§Mr nXñWmnZm na^UrV AgVmZm OmbÝ`mÀ`m {dZ`Hw$‘ma Xoenm§S>o `m§À`mer Ë`m§Mm
{ddmh Pmbm. {ddmhmZ§VaMm 15 dfmÂȘMm H$mi ‘wbo Am{U Hw$Qw>§~mV aâ€˜Ă«`mZ§Va Ë`m§À`m
‘ZmV g§ñH$ma H|$ÐmMm {dMma Kmoiy bmJbm. `mM gw‘mamg Ë`m§Zm Pmbobo Xwgao AnË`
d¡ÚH$s`ÑüQ>çm "{deof ~mbH$' R>abo. Ë`mÀ`mH$S>o bj XoVmZmM AmnĂ«`m ‘ZmVrb D$‘vZm
dmQ> {‘idyZ XoÊ`mgmR>r Aem g§ñH$ma H|$ÐmMm ‘ZmV KmoiUmam {dMma Ë`m§Zr AmnĂ«`m
nVrÀ`m H$mZr KmVbm. Ë`m§Zrhr ‘moR>çm CËgmhmZo hr H$Ă«nZm CMbyZ Yabr. CËgmhmZo
Om{hamV Ho$br. 20-25 ‘wbm§À`m Ă doemZo `m AmJĂč`mdoJĂč`m emiobm gwadmV Pmbr.
Vgm `m emioMm AĂ€`mgH«$‘ R>abobm ZĂŹhVm H$s bmÂĄ[H$H$ ‘mÝ`VoÀ`m Ñï>rZo Ă `ËZ
Pmbobm ZÏhVm. hr IÚ`m AWm©Zo "g§ñH$ma emim' hmoVr. "{eñV' Am{U "g§ñH$ma' `m XmoZ
Jmoï>tMo ~miH$Sy> XoÊ`mMo `oWo {ZpíMV hmoVo. ‘wb§ `oD$ bmJbr. n{hbo XmoZ ‘{hZo Ë`m§Zm
AmoirV ~gU§, Mnbm - ~yQ> am§JoV H$mTy>Z R>odU§, Kar Joë`mZ§Va H$go dmJm`Mo ho gm§JU§
gwĂȘ$ Pmb§. hiy hiy A§H$ AmoiI- Aja AmoiI gwĂȘ$ Pmbr. nU hr AmoiI Ă„hUOo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 49
KmoH§$nÅ>r ZĂŹho. 1 Vo 100 n`ÂȘV A§H$ Ambo nm{hOoV Agm hÅ>mJ«h Zmhr. 1 Vo 20 n`ÂȘVM
nmR> H$am nU Ë`mVrb H$moUVmhr AmH$S>m Ho$ìhmhr {dMmabm Va AmoiIVm Ambm nm{hOo !
AgoM Ajam§Mohr. AYyZ‘YyZ narjm§Mr nÕV ‘wbm§Zm bmdbr. Ë`mVyZ ‘wbm§Mr J«hUj‘Vm,
~wXÂČ>Ü`m§H$ H$iVmo. Ë`mbm ’$m`Xm nmbH$m§er ~mobVmZm hmoVmo, ho Ë`m§À`m bjmV Ambo.
hiyhiy emim AmH$mambm `oD$ bmJbr. gH$mir gd©àW‘ Ă mW©Zm, Ă mW©ZoZ§Va H$dm`V
({SÂŽ>b), AmR>dS>çmV XmoZ {Xdg SÂŽ>m°B§J, ‘moR>çm JQ>mbm hñVH$bm, Ago Ă `moJ gwĂȘ$ Pmbo.
Ë`m§Zm `ehr Mm§Jbo {‘iy bmJbo. ‘ZmMo Ă­bmoH$, ‘mĂ©Vr ñVmoÌ, JUnVr ñVmoÌ `m§Mo nmR>
hmoD$ bmJbo. OodUmMm S>~m CKS>ë`mZ§Va bJoMM OodUmg gwadmV Z H$aVm "dXZr H$di
KoVm'Mr gd` Ă©Oy bmJbr. ‘wbm§‘Ü`o nS>Umam ’$aH$ nmbH$m§À`m bjmV `oD$ bmJbm Am{U
Vgm à{VgmX nmbH$m§H$Sy>Zhr {‘iy bmJbm.
Ia§ Va hr ‘moR>rM O~m~Xmar hmoVr. doJdoJir Am{W©H$ aMZm, doJdoJio g‘mOJQ>,
doJdoJir g§ñH„$Vr `mVyZ `oUmar ‘wb§ KS>{dU§ ho ‘moR>§M AmĂŹhmZ hmoV§. {demImVmBÂȘZr Vo
brb`m nobb§. ‘wbm§Mr g§»`m n{hĂ«`m H$mhr dfm©VM Mm§Jbr dmTy> bmJbr. VmB© bJoMM
gmdY PmĂ«`m. Ho$di ‘wbm§Mr g§»`m dmT>U§, nÂĄgm H$‘mdU§ ho Ë`m§M§ C[ÔüQ> H$Yrhr ZĂŹhV§.
Ë`m§Zr YmoaU R>a{db§. "Ă W‘ `oUmĂš`mg Ă mYmÝ`' `m YVuda ’$Âș$ 200 ‘wbm§ZmM Ă doe
XoÊ`mMm {ZH$f R>aĂ«`mZ§Va nwT>Mo {Z`moOZ H$aUo Iyn gmono Pmbo. `m ‘wbm§Mo d`moJQ>mZwgma
dJ© R>abo. hiyhiy ZĂŹ`m {e{jH$m `m‘Ü`o gh^mJr PmĂ«`m. Ë`m§À`m doVZmgmR>r ’$s‘Ü`ohr
WmoS>rer dmT> H$amdr bmJbr. nU Aem Ă H$maÀ`m g§ñH$ma emim§À`m ‘mZmZo hr ’$s IynM
H$‘r AgVo.
AZoH$m§Zr gwM{dbo, Mm§Jbm O‘ ~gbm Amho, AmVm emim dmT>dm, nwT>Mo dJ© gwĂȘ$
H$am, {H$‘mZ nmMdrn`ÂȘV Var {ejU Úm. nU VmBÂȘZr ho H$Q>mjmZo Q>mibo. Ë`m§Mr Ñï>r
ñdÀN> hmoVr. emim dmT>dm`Mr Zmhr, emgH$s` AZwXmZ Âż`m`Mo Zmhr, CÎm‘ g§ñH$ma
XoUmar Amnbr g§ñWm CÎm‘ Ă H$mao Mmbdm`Mr Am{U g§ñH$m[aV Zdr {nT>r KS>{dÊ`mgmR>r
Amnbo `moJXmZ Úm`Mo, hm Amnbm hoVy Ë`m§Zr H$m`‘ R>odbm hmoVm.
`m H$mimV AZoH$ AZw^dhr Ë`m§Zm Ambo. Á`m g‘mOmVM A{O~mV {eñV Zmhr,
Ë`mVrb ZĂŹ`m {nT>rbm {eñVrMo YS>o XoÊ`mMo YmS>g Ë`m XmIdrV AmhoV. "‘wb§ EoH$VM
ZmhrV', hr nmbH$m§Mr AmOH$mb gmd©{ÌH$ AmoaS> AgVo, Ago gm§JyZ Ë`m Ă„hUVmV
- "Ë`mMm Xmof nmbH$m§H$S>oM OmVmo. ‘wbm§Mo H$m¡VwH$ H$am, nU Ë`m§Zm bmS>dyZ R>ody ZH$m.
Ë`m§Zm ZH$mamMr gd` bmdm....' `m emioV ‘wbm§Zm XmoZ àH$maÀ`m {ejm AgVmV. n{hbr
{ejm - S>~m ImÊ`mgmR>r 10 {‘{ZQ>o Cera H$am`Mm Am{U Xwgar {ejm - OmJoda C^o
amhm`Mo. `m{edm` {Vgar {ejm `m emioV ZgVo. emioV gd© ^maVr` gU - CËgd
‘moR>çm CËgmhmZo gmOao hmoVmV. XmoZ dJmÂȘVrb nm{Q>©eZ Xya H$ĂȘ$Z EH$ ‘moR>m hm°b V`ma

OmbZm Am`H$m°Ýg / 50
Ho$bm OmVmo. `m hm°b‘Ü`o gd© OU O‘VmV Am{U g§H«$m§V, Xgam, {Xdmir, ‘hmnwĂ©fm§À`m
O`§Vr, BVa ‘hËdmMo gU gmOao hmoVmV. ^maVr` g§ñH„$VrZoM {Xbobm hm g§ñH$mam§Mm dmagm
‘wbm§n`ÂȘV AJXr AbJXnUo nmoM{dbm OmVmo.
Aem pñWVrV g§ñH$ma H$aVmZm Ë`m nmbH$m§H$Sy>Zhr H$mhr Anojm R>odVmV. ‘wbo emioV
VrZM Vmg AgVmV. Cabobo 21 Vmg Vr nmbH$m§À`m VmĂŁ`mV qH$dm ñdV
À`mM Kar
AgVmV. Cabobo 21 Vmg Ë`m§Zr H$go dmJmdo, ho diU VrZ Vmgm§V H$go bmdUma?
nmbH$m§Zrhr `m~m~V ghH$m`© Ho$bo nm{hOo, MMm© Ho$br nm{hOo, Ago Ë`m Ă„hUVmV.
nmbH$m§Zr Kar WmoS>r Oar ‘ohZV KoVbr, Var ‘wbm§‘Ü`o Iyn ’$aH$ nSy> eH$Vmo, `mda Ë`m
R>m‘ AgVmV. ‘mJrb 17 df} hr g§ñWm Mmb{dVmZm Ë`m§Zr Ho$bobr {ZarjUo Iyn ‘hËdmMr
R>aVmV. "go‘r B§p1⁄2be' `m Ă H$mambm Ë`m§Mm ‘Zñdr {damoY Amho. {H$‘mZ nmMdrn`ÂȘV Var
EH$ Va ewÕ ‘amR>rVyZ {eH$dm qH$dm B§J«OrVyZ {eH$dm. nmMdrZ§Va Ë`m§Mr g‘O {dH${gV
hmoD$ bmJVo, Ë`mZ§Va "go‘r'Mm n`m©` ‘wbm§g‘moa R>odmdm, Agm Ë`m§Mm AmJ«h AgVmo.
‘wb§ {ZĂźnmn AgVmV, {ZamJg AgVmV. Vr ñdV
‘Ü`o a‘VmV. {‘Ìm§gmo~V X§Jmâ€˜Ă±Vr
H$aVmV. hr H$ƒr ‘mVr AgVo. hr ‘wbo eyÝ`mVyZ KS>dm`Mr AgVmV. n{hĂ«`m 10 dfmÂȘV
Ë`m§À`mda Pmbobo g§ñH$ma hr Ë`m§Mr Am`wĂź`mMr {eXmoar AgVo. ‘wbm§darb g§ñH$mam§Mr hr
na§nam A{YH$ n[aUm‘H$maH$ H$aÊ`mgmR>r Ë`m gÜ`mÀ`m emioOdiM ‘moR>r OmJm emoYV
AmhoV. emim Am{U ‘¡XmZ Aem XmoÝhr {R>H$mUr ‘wbm§da Mm§Jbo g§ñH$ma H$aVm `oVrb, ho
Ë`m§Mo ñdßZ Amho.
...............
lr‘Vr {demIm Xoenm§S>o, ~mb{dhma g§ñH$ma H|$Ð, gw^Ðm, H$Moar amoS>, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 51
""‘mhoar AmB©Zo ñd`§nmH$mV ‘XV
H$am`bm gm§{JVbo, H$s ‘bm ‘¡{ÌUrH$S>o
AÀ`mgmbm Om`Mo Agë`mMo AmR>dm`Mo.
YmÝ` {ZdS>Ê`mV AmB©bm H$YrM ‘XV Ho$br
Zmhr. ‘bm Aem Jmoï>tMm ^bVm H§$Q>mim.
Ë`mEodOr ‘¡{ÌUtH$S>o ^Q>H$Ê`mMr hm¡g...
nU b3⁄4mZ§Va ho gmaoM ~Xbbo. ‘mÂ`m
nVtZm Mm§Jb§-Mw§Jb§ ImÊ`mMr AmdS>.
Ë`m§À`m hmVmbm Mdhr N>mZ. ‘mPm H§$Q>mim
nmhĂżZ VoM ñd`§nmH$mbm bmJm`Mo, ‘bm Vo
H$gogoM dmQ>m`Mo. Ë`mVyZ ‘r doJdoJio
nXmW© H$am`bm gwadmV Ho$br. ‘J ‘mPmhr
B§Q>aoñQ> S>oÏhbn Pmbm Am{U hiyhiy
‘r `m ì`dgm`mVM àdoe Ho$bm...''
gm¡. {à`m à‘moX Omoer gm§JV hmoË`m.
OwÝ`m OmbÝ`mÀ`m ^m1⁄2`ZJa ^mJmV EH$m
N>moQ>çmem KamVyZ OmbZm ‘mH}$Q>‘Yrb
gdm©{YH$ ‘mJUr AgboĂ«`m
CÚmoJmMr Ă {H«$`m nma nS>V AgVo.
H$‘aobm nXa ImoMboĂ«`m {Ă `m
Omoer Amnë`m ghH$mar
‘{hbm§H$Sy>Z {d{dY nXmW©
~ZdyZ KoV AgVmV Am{U
`m nXmWmÂȘZr IdĂŠ`m§Mr
jwYm em§V hmoVo !
’$ma ’$ma nydu
nmnS>, Hw$aS>B©,
4
"éMr'nyU©
ĂŹ`dgm` !
gm¡. {à`m à‘moX Omoer
hm¡gonmoQ>r eoOmaUrbm ‘XV
H$am`bm Omdr, Ë`m§Zm Vo nXmW©
AmdS>mdoV, Ë`mVyZ ‘mJUr
gwĂȘ$ ĂŹhmdr Am{U hiyhiy hmM
H«$‘ EH$m "MdXma' CÚmoJmMr
nm`m^aUr R>amdr, AgoM H$mhrgo
gm¡. {à`m à‘moX Omoer `m§À`m
~m~VrV Pmbo. eoOmÚ`m§H$Sy>Z
Ambobr ‘mJUr Am{U nVrH$Sy>Z
Ë`mbm {‘imbobr ì`mdhm[aH$
OmoS> `mVyZ "Ă©Mr Ă m°S>Ć QÂČ>g'Mm
OÝ‘ Pmbm.
OmbÝ`mV C‘bboĂ«`m
`m CÚmoJmMr hr H$Wm ...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 52
bmoUMo, ImamoS>çm Ago AZoH$ nXmW© àË`oH$ KamV ~ZV AgV. N>moQ>çm Jmdm§~amo~aM
‘moR>çm eham§‘Ü`ohr ho hmoV Ago. gm~wXmÊ`mMo nmnS>, ÁdmarMo nmnS>, {MH$mMo nmnS>,
CS>XmMo nmnS>, ‘wJmMo nmnS> - EH$Q>çm nmnS>mMoM Ago Ag§»` Ă H$ma! nU hiyhiy ho
KaÀ`m Kar ~Z{dÊ`mMo à‘mU H$‘r hmoV Jobo Am{U nXmWmÂȘMr ‘mJUr H$m`‘ am{hbr.
hr ‘mJUr nwa{dÊ`mgmR>r {d{dY CÚmoJ nwT>o Ambo. OmbÝ`mV H$m`©aV Agbobm "Ă©Mr
Ă m°S>Ć QÂČ>g'Mm OÝ‘ AemM ‘mJUrVyZ Pmbm.
gm¡. {à`m ‘yiÀ`m Im‘JmdÀ`m. ‘mhoaMo Ë`m§Mo Zmd a§OZm à^mH$a Hw$bH$Uu. ~r.
H$m°‘. n`ÂȘVMo {Z`[‘V {ejU PmĂ«`mZ§Va OmbÝ`mÀ`m à‘moX Omoer `m§À`mer Ë`m§Mo b1⁄2Z
Pmbo. nVrÀ`m ghH$m`m©‘wio Ë`m§Zr EƠñQ>Z©b E‘. E. Ho$b§ Am{U nwT>o "‘mñQ>a Am°’$
gmoeb dH©$' (E‘EgS>ĂŁby) hr nXdrhr {‘i{dbr. 1990 ‘Ü`o b3⁄4 Pmbo Am{U
1996 ‘Ü`o ‘wbrÀ`m dmT>{XdgmÀ`m {Z{‘ÎmmZo Ë`m§Zr Ho$boĂ«`m nXmWmÂȘZm ‘mJUr Ambr.
Vr IĂš`m AWm©Zo `m dmQ>MmbrMr gwadmV R>abr. Ë`m H$mimV Ë`m OwÝ`m ^mJmVrb EH$m
dmS>çmV amhV. VoWo 10 -1 2 Kao hmoVr. gwadmVrbm Ë`m§Zr ~Q>mQ>m nmnS> Ho$bo. AZoH$m§Zm
Vo AmdS>bo. Iyn OUm§Zr Vo ‘m{JVbo. nVtÀ`m Ă oaUoZo, ZĂŹho AmJ«hm‘wio Ë`m§Zr ho nmnS>
N>mZ n°qH$J dJÂĄao H$ĂȘ$Z {dH$bo. Ë`mbm Ă {VgmX N>mZ {‘imbm. hiyhiy Ë`m§Mo Ă m°S>Ć Q>
dmS>çmÀ`m ~mhoa OmÊ`mg gwadmV Pmbr. AmOy~mOyÀ`m Kam§VyZ ‘mJUr `oD$ bmJbr Am{U
Vr nwadVmZm gm¡. {à`m OmoetMr ~arM X‘N>mH$ hmoD$ bmJbr. nmnS>m§gmo~VM ÁdmarÀ`m
bmĂžm, amO{JĂš`mMo nrR> Aem nXmWmÂȘMr {Z{‘©Vrhr gwĂȘ$ Pmbr hmoVr. 10-12 nXmWmÂȘMr
‘mJUr AmVm Mm§JbrM AmH$mambm `oD$ bmJbobr hmoVr. H$mhr AmoiIrÀ`m XwH$mZm§V Ë`m§Zr
Amnbm ‘mb R>odÊ`m{df`r Mm¡H$er Ho$br. AZoH$m§Zr hmoH$ma {Xbm, nU Ë`mM doir Ë`m§Zr
n°qH$JH$S>ohr bj doYbo.
`mM {Z{‘ÎmmZo AZoH$ JmoĂŻ>r bjmV AmĂ«`m. Agm CÚmoJ H$am`Mm Va doJdoJĂč`m
nadmZ1⁄2`m bmJVmV. AmYr Ë`m§Zr bKCÚmoJmMr (EgEgAm`) Zmo§XUr Ho$br. AÞ d
AmÂĄfYr Ă emgZmMm (’w$S> A±S> SÂŽ>J) nadmZm {‘idbm. ~«±S>Mo Zmd H$m` R>odm`Mo, `mda
{dMma Pmbm Am{U Mdrer g§~§{YV ĂŹ`dgm` AgĂ«`m‘wio "Ă©Mr' ho Zmd R>abo. N>mZ
n°qH$JZo gObobo "Ă©Mr Ă m°S>Ć QÂČ>g'Mo n°Ho$QÂČ>g XwH$mZm§‘YyZ PiHy$ bmJbo.
hiyhiy ngmam dmT>V Mmbbm hmoVm. ^Ja, gm~wXmUm, e|JXmUo, ~Q>mQ>o, amO{Jam
`m§nmgyZ V`ma hmoUmao CndmgmMo gd© nXmW© V`ma hmoD$ bmJbo hmoVo. ~Q>mQ>m - gm~wXmÊ`mÀ`m
nmnS>çm Va Ë`m§Mo Img dÂĄ{eĂźQ>ç R>abo. `m{edm` CÝhmĂč`mVrb dmidUmMo nXmW©
- nmnS>, Hw$adS>r, ImamoS>r hohr V`ma hmoD$ bmJbo. Jhÿ, Vm§Xyi, Ádmar `m§À`mnmgyZMo
nmnS>, amO{Jù`mMo bmSy> Am{U dS>çm, {‘aMr - qb~y - H¡$ar `m§Mo bmoUMo Aer "àm°S>ƠQ>
a|O' dmT>V Jobr. CËgmh Va ^anya hmoVmM. Mma n¡go H$‘mdÊ`mMm {dídmg Ë`m§À`mVrb

OmbZm Am`H$m°Ýg / 53
g„OZerbVobm OÝ‘ XoUmam Am{U ’w$b{dUmam R>abm. ‘mÌ ĂŹ`dgm` {Zðw>a AgVmo. H$mhr
AmoiIrMo XwH$mZXma gmoS>bo, Va AZoH$m§Zr XmXM {Xbr Zmhr. ‘mb R>odÊ`mg ZH$ma XoUo,
^md nmSy>Z ‘mJUo, ‘mb {dH$bmM Jobm Zmhr Ago gm§JUo Ago AZoH$ àH$ma Ë`m§Zr ghZ
Ho$bo. Vo {Xdg H$gmoQ>r nmhUmao hmoVo. EH$ ‘{hbm Aem àH$maMm "CÚmoJ' H$aVo Amho,
ho nmhĂżZ H$mhr OU ghH$m`©hr H$arV nU AZoH$ {R>H$mUr Ìmg hmoV Ago. hmobgob‘Ü`o
JhĂż-Ádmar-gm~wXmUm KoVbm Va ñdñVmV nS>Vmo, Ă„hUyZ Ë`m ‘moR>çm ‘mH}$Q>‘Ü`o Om`À`m.
40-50 Ă©n`o H$‘r nS>bo, Va ‘mb Z KoVm naV `mdo bmJo. CaboĂ«`m nÂĄemMr VOdrO
H$ĂȘ$Z naV ‘mH}$Q>Mr dmar Am{U ‘J ‘mb Kar `oB©. hiy hiy ho {Xdghr nmbQ>bo. AmO
EH$m ’$moZ H$m°bda 20-25 hOmam§Mm ‘mb ~mOmamVyZ CMbVm `oVmo. ~ù`mM {Xdgm§V
IaoXr Z PmĂ«`mg XwH$mZXmam§H$Sy>Z ’$moZhr `oVmo. nU Vo {Xdg doJio hmoVo.
H$mhr XwH$mZXma n°qH$Jda Q>rH$m H$am`Mo. H$mhr OU ghmZw^yVr XmIdV {dMmam`Mo,
"gmho~m§Zm ZmoH$ar Zmhr H$m? H$s ZmoH$ar Jobr? gmho~m§Mm nJma {‘iV Zmhr H$m?...' OUy
EH$ ‘{hbm nwT>mH$ma KoD$Z hm CÚmoJ C^m H$aVo Amho Vmo Aem JaOonmoQ>rM... H$mhr
XwH$mZXma ‘mb R>odyZ ¿`m`Mo nU Vmo ~mOybm R>odyZ Úm`Mo. gmh{OH$M Vmo {dH$bm OmV
Zgo. OwZm Pmbobm ‘mb ‘J naV AmUyZ Q>mHy$Z Úmdm bmJo. H$mhr Kam§‘Ü`ohr doJdoJio
AZw^d Ambo. Ogo àmoËgmhZmMo AZw^d hmoVo VgoM {dag H$aUmaohr. gm¡. {à`m `m§Zr
àmoËgmhZ XoUmao AZw^d bjmV R>odbo Am{U Amnbo bj H$m‘m§da H|${ÐV Ho$bo.
gwadmVrbm ‘moR>r IaoXr H$aVmZm Eg~rAm`H$Sy>Z H$O© CMbbo hmoVo. ~mOmanoR>oVrb
Ă {VHy$b pñWVr‘wio ho H$O© WH$bo. hĂĄo WH$bo Ver ~±Ho$VyZ {dMmaUm Pmbr. Ë`m doir
lr. eoJmoZgo ho ~±Ho$Mo emIm ĂŹ`dñWmnH$ hmoVo. Ë`m§Zr AmñWodmB©H$nUo MmÂĄH$er Ho$br. Yra
{Xbm. n°qH$J~Ôb gyMZm Ho$Ă«`m. ñdV
 àË`oH$ {R>H$mUr OmÊ`mEodOr goĂ«g‘ZMm Cn`moJ
H$aÊ`mg gm§{JVbo. {dH«$sMo Q>mJ}Q> R>a{dÊ`mg gm§{JVbo, H$mhr {~PZog {Q>ßg {XĂ«`m.
hiyhiy hr n[apñWVr ~Xbbr. {OĂ«hm CÚmoJ H|$ÐmVyZhr lr. S>moB©’$moS>o, lr. Omoer `m§Mr Iyn
‘XV PmĂ«`mMo gmÂĄ. Omoer AmdOy©Z Z‘yX H$aVmV. {deofV
 lr. S>moB©’$moS>o `m§Zr Zdr `§ÌUm
{dH$V KoÊ`m~amo~aM `m `§ÌUm R>odÊ`mgmR>r bmJUmĂš`m ImoĂ«`m§À`m ~m§YH$m‘mgmR>rhr
H$O© {‘iy eH$Vo `mMr ‘m{hVr {XĂ«`mMr Am{U Ago H$O© {‘idyZ {XĂ«`mMr AmR>dU
Ë`m H„$VkVoZo gm§JVmV. AerM H„$VkVm Ë`m "n[adma' `m OmbÝ`mVrb gwna ‘mH}$Q>À`m
gmIir~m~Vhr ĂŹ`Âș$ H$aVmV. "n[adma'Zo Amnbr CËnmXZo Ho$di R>odbrM ZmhrV Va
Ë`mÀ`m {dH«$sgmR>rhr ^anya ‘ohZV KoVĂ«`mMo Ë`m AmdOy©Z Z‘yX H$aVmV.
ho gd© gwĂȘ$ AgVmZmM {OĂ«hm CÚmoJ H|$ÐmÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ {Xbr OmUmar Ă {ejUo Ë`m§Zr
KoVbr. Ë`mMr A§‘b~OmdUr AmnĂ«`m ĂŹ`dgm`mV Ho$br. OmbZm, AmÂĄa§Jm~mX, na^Ur
`oWo OmD$Z Ë`m§Zr ho à{ejU KoVbo. Ë`m§Zm Ambobo AZw^d Ë`m§Zr BVam§Zm gm§JmdoV Am{U

OmbZm Am`H$m°Ýg / 54
Vgo Ă {ejUhr Úmdo, Aer ‘mJUr Ho$Ă«`mZ§Va Ë`m§Zr {OĂ«hm CÚmoJ H|$Ðmbm gH$mamË‘H$
Ă {VgmX {Xbm. AmnĂ«`m ^{JZr Aem Ă H$maÀ`m Ă {ejUmVyZ ñdV
À`m nm`mda CĂ€`m
amhÿ eH$V AgVrb, Va Vr ~m~ Mm§JbrM Amho, `m ^y{‘Ho$VyZ Ë`m§Zr ‘mJrb H$mhr df}
Aer Ă {ejUo Iyn ‘moR>çm à‘mUmda {Xbr. bmĂžm, ÁdmarMo nmoho, nm°nH$m°Z©, ga~V, O°‘
Aem H„$fr CËnmXZm§da AmYm[aV nXmWmÂȘMo Ă {ejU XoV AgVmZmM Ë`m§Zr Jm§Sy>i IVm§À`m
Ă H$Ă«nm§{df`rhr `m ‘{hbm§Zm Ă {e{jV Ho$bo.
AmO Ë`m§Mm ĂŹ`dgm` OmbZm ehamÀ`m ñVamda Amho. OmbÝ`mVrb àË`oH$ KamZo
Ë`m§À`m {H$‘mZ EH$m CËnmXZmMr Var Md MmIbobr Amho, Ago Ă„hQ>Ă«`mg A{Ve`moÂș$s
hmoUma Zmhr. nU hm {dñVma dmT>mdm, Aer Ë`m§Mr Vrd« BÀN>m Amho. Iao Va ĂŹ`dgm`
Ă„hUOo AZoH$ VS>OmoS>r H$amĂŹ`m bmJVmV. Aem VS>OmoS>r H$aUo, ñd^md {Z`§ÌUmV R>odUo,
S>moĆ `mda ~’©$ - Vmo§S>mV gmIa R>odUo Ë`m§Zr gmÜ` Ho$bo Amho. g‘moaÀ`m ĂŹ`Âș$sMr ~wÕr
- d` AmnĂ«`mhĂżZ H$‘r Agbo Var ĂŹ`mdhm[aH$ Ñï>rZo gmao gm§^mimdoM bmJVo, ho hr Ë`m
‘mÝ` H$aVmV. nU ĂŹ`dgm`mÀ`m dmT>rVrb Amnbr ‘Zmo^y{‘H$mhr Ë`m ñnĂŻ> H$aVmV. hr
^y{‘H$m CXmÎm Amho.
àË`oH$ ĂłrZo ñdV
À`m nm`m da C^o amhm`bm hdo. ZdĂš`mÀ`m ZmdmZo ‘moÇ>o Hw§$Hy$
bmdm`Mo, JĂč`mV ‘§JigyÌ AS>H$dm`Mo Am{U hm Zdam IMm©bm nÂĄgo XoV Zmhr Ă„hUyZ
Hw$aHy$a H$am`Mr, ho ~m`H$m§Mo dV©Z Ë`m§Zm ‘mÝ` Zmhr. ZdĂš`mbm OmUyZ Âż`m. KaIMm©À`m
~m~VrV Ë`mÀ`m Im§Úmbm Im§Xm bmdyZ CĂ€`m amhm, ñdV
 Aem Ă H$maMo ĂŹ`dgm` H$ĂȘ$Z
nÂĄgm H$‘dm, ñdmdb§~r ~Zm. ‘mZgÝ‘mZ AmnmoAmnM {‘iob. ‘{hbm H$m`©erb PmĂ«`m
Va ‘wbm§Zmhr àoaUm {‘iob, Ago Ë`m§Mo VËdkmZ Amho. Amnbm ì`dgm` dmT>V AgVmZmM
g‘mOmVrb Aem JaOy ‘{hbm§Zm AmnĂ«`m ĂŹ`dgm`mV gm‘mdyZ KoV Ë`m§À`m {dH$mgmbm
hmV^ma bmdÊ`mMo Ë`m§Mo ñdßZ Amho. `mgmR>r Ë`m§Zm ZĂŹ`m Am¡Úmo{JH$ dgmhVrV Ă eñV
ßbm°Q> Âż`m`Mm Am{U Amnbr CËnmXZo nwT>rb 10 dfmÂȘV ‘hmamĂŻÂŽ>mÀ`m àË`oH$ {OëÞmV
OmdrV, Agm Ë`m§Mm {ZYm©a Amho.
...............
lr‘Vr {Ă `m Omoer, Ă©Mr Ă m°S>Ć Q>gÂČ, 41, ^m1⁄2`ZJa, OwZm OmbZm, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 55
""gZ 1947 Mo df© hmoVo.
ñdmV§Í`m~amo~aM ’$miUrhr Z{e~r Ambr.
OmbÝ`mV Ë`m doir C‘a Am°B©b {‘b hmoVr.
`m {‘b‘Ü`o ‘mPo dS>rb Ah‘X^mB© ’$sS>a
Ă„hUyZ ZmoH$ar H$arV AgV. ’$miUrZ§Va
{‘b ‘mbH$ C‘agoR> `m§Zr OmbZm gmoSy>Z
nm{H$ñVmZmV OmÊ`mMm {ZU©` KoVbm. {‘b
{dH$br. AmVm {‘bMo Zmd Pmbo "gam’$
{‘b.' d{S>bm§Mr ZmoH$ar H$m`‘ am{hbr.
nU ñdV
À`m ĂŹ`dgm`mMo ñdßZ Ë`m§À`m
‘ZmV hmoVoM. gmYmaU 1958-59 ‘Ü`o
OwÝ`m OmbÝ`mVrb ^mOr‘§S>B©À`m n[agamV
55 ’y$Q> ~m` 18 ’w$Q>m§À`m JmĂč`mV Ë`m§Zr
Amnbo {H$amUm ‘mbmMo XwH$mZ WmQ>bo
- ‘moh§‘X `wgy’$ Ah‘X^mB© ....'' ‘mo.
`wgy’$^mB© OwÝ`m AmR>dUtV a§Jbo hmoVo.
d`mMr 68 df} nyU© Pmbobo ‘mo.
`wgy’${‘`m± gÜ`m `m gd© ĂŹ`mnmVyZ
‘wÂș$ AmhoV. Ë`m§Mr ‘wbo Am{U
nwVUo gmam Ï`dhma gm§^miV
AmhoV. Ë`m§À`m dS>bm§Zr XwH$mZ
WmQ>bo Voìhm Vo Oo‘Vo‘ 5 - 6
dfmÂȘMo hmoVo. Varhr Ë`m doiÀ`m
AmR>dUr Ë`m§À`m ‘ZmV AÚmnhr
VmÁ`m AmhoV. dS>bm§Zr XwH$mZ
gwĂȘ$ Ho$bo hmoVo. ^a dñVrV
5
g§gma,
n[adma, Hw$Qw>§~
‘mo. `wgy’$ hmOr Ah‘X ^mB©
^maVmbm ñdmV§Í` {‘iÊ`mAmYr
EH$m Am°B©b {‘b‘Ü`o "’$sS>a'Mr
ZmoH$ar H$aUmĂš`m Ah‘X^mBÂȘZr
gmYmaU gZ 1958 - 59 ‘Ü`o
ñdV
Mo XwH$mZ Q>mH$Ê`mMo YmS>g
Ho$bo Am{U Ë`m§Mr {Vgar {nT>r
AmOKS>rbm OmbÝ`mVrb n{hĂ«`m
gwna ‘mH}$Q> gmIirMr OÝ‘XmÌr
~Zbr. H$mhr hOmam§Mr Agbobr
Ë`m§Mr CbmT>mb AmO AZoH$
H$moQ>tda nmoMbr Amho. ĂŹ`dgm`mda
{Zð>m R>odyZ ehamÀ`m g§ñH„$Vrer
OwidyZ KoVboĂ«`m H$ÀN>r ‘wpñb‘
Hw$Qw>§~mMr hr àoaH$ H$Wm...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 56
XwH$mZ hmoVo. Mm§Jbo MmbV hmoVo. nU Ï`dhmamVrb AS>MUr H$moUmbm MwH$ë`m? Zer~
{’$abo Am{U gmam S>md {dñH$Q>bm. ‘moR>o H$O© S>moĆ `mda Ambo. Ë`m doiMo KamVbo
dmVmdaU `wgy’$^mBÂȘZm AmR>dVo. Vmo VmU OrdKoUm hmoVm. dS>rb Va Iyn Km~abobo hmoVo.
nU OmVrY‘m©À`m q^Vr VmoS>V OmbÝ`mVrb ‘mÝ`da ‘XVrbm Ymdbo. aVZbmb h[aam‘,
KZĂ­`m‘Xmg Zmam`UXmg n§M, grVmam‘ am‘oĂ­daXmg, ñdĂȘ$ngoR> Ă©Udmb, goR> YZamO
nÞmbmb `m gdmÂȘMr Zmdo AmOhr `wgy’$^mBÂȘÀ`m {O^oda AmhoV. `m gdmÂȘZr bmJob VodT>m
‘mb XwH$mZmV nmR>dyZ {Xbm. Ajae
 N>H$S>çm§Mr am§J bmJbr hmoVr. VmËnwaVo Ambobo
g§H$Q> Q>ibo Am{U XwH$mZmMr ^a^amQ> gwĂȘ$ Pmbr.
`wgy’$^mBÂȘMm OÝ‘ 7 OyZ 1953 Mm. OmbÝ`mVbmM. d[S>bm§Zr XwH$mZ gwĂȘ$ Ho$bo
VoĂŹhm Vo emioV OmV. Ë`m§Mm ‘moR>m ^mD$hr [eH$V hmoVm. ~era Ë`m§Mo Zmd. Ë`m§Zm AĂ€`mgmV
Mm§Jbr JVr hmoVr. Ë`mVhr Vo nmM ~{hUtZ§Va Ambobo n{hbo nwÌ. gmh{OH$M gdmÂȘMo
bmS>Ho$. "‘moQ>m ^mB© dS>bm§Zw PmS> N>o...' nU Ë`m§Zm {ejU nyU© H$aUo AmdĂ­`H$ dmQ>V hmoVo
Am{U doi Aer Ambr hmoVr H$s d[S>bm§Zm XwH$mZmV ‘XVrbm H$moUr hdo. gmYmaU 1971
Mm H$mi `wgy’${‘`m±Mo ‘°{QÂŽ>H$ Pmbo Am{U Ë`m§Zr {ejU gmoS>bo. d[S>bm§À`m ‘XVrbm
YmdyZ OmV Ë`m§Zr XwH$mZmV ~gÊ`mg gwadmV Ho$br. nwT>o Ë`m§Mo YmH$Q>o ~§Yy `mHy$~ hohr
~rH$m°‘n`ÂȘV {eHy$Z Ë`m§Zm XwH$mZmV ‘XV H$aÊ`mg nwT>o Ambo. XmoKm ^mdm§Zr {‘iyZ XwH$mZ
ZmdmĂȘ$nmbm AmUÊ`mg gwadmV Ho$br. hiyhiy Ah‘X^mB© `m§Zr XÂĄZ§{XZ ĂŹ`dhmamVrb bj
H$mTy>Z KoÊ`mg gwadmV Ho$br. ‘mÌ EH§$Xa ì`dhmamda bj hmoVo.
1982 ‘Ü`o `m ĂŹ`dgm`mbm EH$ Zdo diU {‘imbo. Bñbm‘À`m {eH$dUwH$sà‘mUo
Ah‘X^mB© `m§Zr gd© ĂŹ`mnm§VyZ Am{U XoÊ`m§VyZ ‘wÂș$ hmoD$Z "hO' `mÌobm OmÊ`mMr V`mar
gwĂȘ$ Ho$br. ĂŹ`dgm`mMohr {ZU©` Pmbo. ‘moR>o ~§Yy ~era AmVm S>m°ƠQ>a Pmbo hmoVo. Ë`m§Zr
ñdV§Ì à°pĆ Q>g H$aÊ`mMm {ZU©` KoVbm Am{U OmbZm gmoSy>Z Vo Zoa godbrbm {ZKyZ Jobo.
XwH$mZmMm ĂŹ`dgm` `wgy’$^mB© Am{U `mHy$~^mB© `m§Zr gm§^mim`Mo R>a{dbo. hr gmar
{d^mJUr Pmbr Am{U Ah‘X^mB© "hO'bm {ZKyZ Jobo. d[S>bm§À`m ~ÔbMm AmXa^md
Am{U ì`dgm`mVrb AmË‘r`Vm Agbr Var nwT>À`m {nT>rVrb ~§S>Imoar `m ^mdm§‘Ü`ohr
hmoVr. d[S>bm§À`m g‘moa H$mhr ~Xb H$aÊ`mg Vo {~MH$V hmoVo. Vo "hO'bm OmVmM BH$S>o
XwH$mZmV ’o$a~Xb gwĂȘ$ Pmbo. XwH$mZmVrb ’$Ăč`m OmD$Z eQ>a Ambo. ~ÂĄR>H$sMr OwZr aMZm
OmD$Z {S>Ă±ĂŸbo H$mD§$Q>a Ambm. XwH$mZmVrb {~pñH$Q>m§Mo nwS>o C§Xra ’$ñV H$arV. Ë`mÀ`mgmR>r
H$mMoMr VmdXmZo bmJbr. ‘Ybr q^V nmSy>Z XwH$mZmMr ì`már dmT>dbr. ‘mJMr OmJm
nÌo Q>mHy$Z dmnamV AmUbr Am{U {VWo JmoS>mD$Z Pmbo. XwH$mZmZo Zdo ĂȘ$n YmaU Ho$bo.
Ah‘X^mB© "hmOr' hmoD$Z Ambo Am{U Ë`m§Zr ho gmao {MÌ nm{hbo. Ë`m§À`m Ă {V{H«$`o~Ôb
`m XmoKm§À`m ‘ZmV YmH$YyH$ hmoVr. nU ‘wbm§Mr àJVr H$moUmbm AmdS>V Zmhr? hmOr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 57
Ah‘X^mBÂȘZr ‘wbm§Mo Vm|S> ^ĂȘ$Z H$mÂĄVwH$ Ho$bo Am{U `wgy’$^mB©, `mHy$~^mB© `m§À`m A§Jmda
‘yR>^a ‘m§g MT>bo. AmB© Am`oem ~oJ‘ `m§Zrhr Vm|S> ^ĂȘ$Z Amerdm©X {Xbo - "VwĂ„hmbm gmV
{nT>çm§n`ÂȘV H$‘r nS>Uma Zmhr...' gmam AmZ§XrAmZ§X Pmbm.
hohr {Xdg nwT>o gaH$V hmoVo. ^mOr‘§S>B©Odirb XwH$mZ N>mZ Mmbbo hmoVo. XmoKm
^mdm§Vrb g§~§Y Ñï> bmJÊ`mgmaIo hmoVo. ĂŹ`dhmamVrb {d^mJUr ñnĂŻ> hmoVr. ‘mbmMr
IaoXr Am{U gmam ĂŹ`dhma `mHy$~^mB© nmhV Am{U {dH«$sMm ĂŹ`dhma `wgy’$^mB©.
XmoKm§Mmhr nañnam§da JmT> {dĂ­dmg. AmO EdT>çm dfmÂȘZ§Vahr XmoKm§Zr EH$‘oH$m§À`m
ĂŹ`dhmamV hñVjon Ho$bm Zmhr H$s e§H$m {dMmabr Zmhr ! Am`wĂź`mV H$Yrhr `wgy’$^mBÂȘZr
ĂŹ`dgm`mÀ`m MoH$~wH$da ghr Ho$br Zmhr. Vmo ĂŹ`dhma `mHw$~^mB©§Mm ! `wgy’$^mB©§À`m
‘ZmV AmnĂ«`m YmH$Q>çm ^mdm~Ôb, `mHw$~^mB©§~Ôb Ă M§S> AmË‘r`Vm Amho. Vo Ă„hUVmV,
"‘mÂ`m MohĂš`mda WmoS>ohr qMVoMo gmdQ> {Xgbo, Var Vmo AmnĂ«`m ^m^rH$S>o OmVmo Am{U
‘mÂ`m~Ôb {dMmaVmo.' hiyhiy {Xdg nwT>o gaH$V hmoVo. 1997 ‘Ü`o e{Z‘§{Xa Mm¡H$mV
g§gma {H$amUm ho Zdo XwH$mZ gwĂȘ$ H$aÊ`mMo R>abo. Ë`mà‘mUo Vo gwĂȘ$hr Pmbo. `mM H$mimV
Hw$Qw>§~mVrb Zdr {nT>r nwT>o `oV hmoVr.
`wgy’$^mB©§Zm nmM ‘wbo. A{g’$ ({ejU ~r. H$m°‘.), Al’$ (10 dr), AĂ«Vm’$
(~r. H$m°‘.), AÝda (10 dr) Am{U AOha (nr. EMS>r. - ‘m`H«$mo ~m`mobm°Or Am{U
E‘~rE [aQ>ob ‘°ZoO‘|Q>). Iao Va Ë`m§Zm XmoZM ‘wbm§da Wm§~m`Mo hmoVo. nU Ë`m§À`m AmB©Mm
‘wbrgmR>r AmJ«h Mmby hmoVm. AIoa `mHy$~^mB©§Zm ‘wbJr Pmbr Am{U `wgy’${‘`m±Zr AmB©Mm
g‘OyV KmVbr - `mHy$~Mr ‘wbJr Ă„hUOo ‘mPr ‘wbJr. `mHy$~^mB©§Zm EH$ ‘wbJr Am{U
XmoZ ‘wbJo. ‘wbm§Mr Zmdo gm~oa (S>r. ’$m‘©gr) Am{U emHo$a (~r H$m°‘.)
hr ‘wbo ‘moR>r Pmbr. KamMm ĂŹ`dgm` {H$amUm XwH$mZmMm. Ë`m§Zr ‘wbm§g‘moa n`m©`
R>odbm. "{H$amZm - Yyb ‘mQ>rZmo Y§Xmo' Ă„hUOo {H$amÊ`mMm ĂŹ`dgm` Yyi - ‘mVrMm. AmĂ„hr
Vmo Ho$bm Ă„hUyZ VwĂ„hrhr VmoM Mmbdmdm, Ago Zmhr. nU ‘wbm§Zr hmM ĂŹ`dgm` nwT>o
Mmb{dÊ`mMo R>a{dbo. XmoZ ^mdm§À`m ‘XVrbm AmVm ghm OU Ambo. AOha ‘mÌ AmnĂ«`m
àmÜ`mnH$sV N>mZ a‘bm. Vmo ~madmbo H$m°boO‘Ü`o àmÜ`mnH$ Amho. ‘wbm§Zr gyÌo hmVr KoVmM
`wgy’$^mB©§Zr XwH$mZmVyZ [aQ>m`a ĂŹhm`M§ R>adb§. Ë`mà‘mUo Vo [aQ>m`ahr Pmbo.
hmOr Ah‘X^mBÂȘÀ`m ĂŹ`dgm`mV Ogm nwT>À`m {nT>rZo ~Xb KS>dbm, VgmM Zdm
~Xb Ë`m§Mr nwT>Mr {nT>r KS>dUma hmoVr. Zì`m {nT>rbm Zì`m H$mimMr Mmhÿb bmJbr
hmoVr. na§namJV {H$amUm XwH$mZo ZĂŹ`m ‘m°ëgÀ`m bmQ>oV dmhĂżZ OmV AmhoV Am{U Á`m§Zm
`m ĂŹ`dgm`mMr na§nam Zmhr Ago bmoH$ AmnĂ«`mH$S>rb eoAa hmoĂ«S>g©À`m gmR>boĂ«`m
nÂĄem§da ~S>o ‘m°ëg C^maV AmhoV, ho Ë`m§Zm {XgV hmoVo. Ë`mda Jm§^r`m©Zo {dMma gwĂȘ$
Pmbm. H°$ëƠ`wboeÝg ‘m§S>br Jobr Am{U {ZU©` Pmbm, AmnUhr `m "gwna ‘mH}$Q>'À`m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 58
g§ñH„$VrV CVam`Mo. Ă Ă­Z hmoVm - ho gwna ‘mH}$Q> Hw$R>o C^mam`Mo? {Z
e§H$nUo Ë`m§Zr
1953 nmgyZ MmbV AmboĂ«`m Ë`mM XwH$mZmMr {ZdS> Ho$br. AJXr J„r~moimV
Agbobo ho XwH$mZ. XwH$mZmn`ÂȘV MmaMmH$s JmS>çm nmoMUo AeĆ `. QÂŽ>H$Mm Va {dMmaM
gmoS>m. Aem N>moQ>çm ~moimV gwna ‘mH}$Q>? Ë`mbm à{VgmX {‘iob H$m? AZoH$m§À`m ‘ZmV
AZoH$ e§H$m hmoË`m, nU `wgy’$^mB©§Mo Hw$Qw>§~ {ZpĂ­MšV hmoVo. EdT>çm dfmÂȘMr gMmoQ>rMr na§nam
Am{U XmoZ {nT>çm§Mr nwÊ`mB© nmR>rer AgVmZm Am{U Ă M§S> ‘ohZVrMr V`mar Agbobr ghm
‘wbo hmVmer AgVmZm H$gbohr qMVoMo H$maU Ë`m§Zm dmQ>V ZìhVo. Pmbohr VgoM. 2002
‘Ü`o gwĂȘ$ PmboĂ«`m "n[adma' `m gwna ‘mH}$Q>bm Ă M§S> Ă {VgmX {‘iy bmJbm. BVH$m, H$s
~S>çm CËnmXH$ H§$nÝ`m§Mo A{YH$marhr Aem {R>H$mUr EdT>r Mm§Jbr CbmT>mb H$aUmao
ho gwna ‘mH}$Q> nmhÊ`mgmR>r OmbÝ`mV `oD$ bmJbo. Zì`m Ñï>rVrb àJVrMr hr gwadmV
hmoVr. EH$m `emZ§Va Xwgam Q>ßnm Ë`m§Zm IwUmdy bmJbm. n[admaMr Xwgar emIm Ë`m§Zr gwĂȘ$
Ho$br. VoWohr CÎm‘ à{VgmX {‘imbm. 2010 ‘Ü`o OwÝ`m ‘m|T>çmVrb JUoe {OqZJOdi
"n[adma'Mr AmOdaMr gdm©V ^ĂŹ` d ‘moR>r emIm gwĂȘ$ Pmbr. nyU©nUo H$mÂ°Ă„ĂŸ`yQ>amB©ÁS>
AgboĂ«`m `m gwna ‘mH}$Q>Zo `m n[agamMmM Moham ‘moham ~XbyZ Q>mH$bm.
hr gmar Ñï>r Amho `wgy’$^mB©§Mo {Ma§Ord A{g’$ `m§Mr. Vo ~r. H$m°‘. AmhoV. nXdr
{‘idVmZmM Ë`m§Zr S>moignUo "‘mH}$Q>'Mm, ZĂŹ`m Ă dmhm§Mm AĂ€`mg Ho$bm. 1997 nmgyZ
Ë`m§Zr AmnĂ«`m ‘ZmVrb Zdo AmamIS>o ~Z{dÊ`mg gwadmV Ho$br hmoVr. ‘m°ëgZm {‘iUmao
`e ho "’$sb Woaonr'Mo `e Amho, ho Ë`m§À`m bjmV Ambo hmoVo. J«mhH$m§Zm ‘mb IaoXr
H$aÊ`mAmYr Vmo hmVmim`bm AmdS>Vmo. ñdV
À`m hmVmZo dñVy IaoXr H$aVmZm Ë`mMm
hmV gT>inUo IaoXr H$aV OmVmo, ho Ë`m§Zr ‘w§~B©, nwUo, AmÂĄa§Jm~mXoV nm{hbo. hrM g§ñH„$Vr
OmbÝ`mV AmUÊ`mMo Ë`m§Zr R>adbo Am{U Ë`mV Vo `eñdr Pmbo.
`mV H$mhr YmoHo$ hmoVo. gâ€˜Ă±`m hmoË`m. OmbÝ`mV J«mhH$m§Zm Aer gd` Zmhr. J«mhH$m§Zm
`m nÕVrZo g‘mYmZ {‘iob H$m? nU gwXÂĄdmZo `m gmĂš`m e§H$m ’$mob R>aĂ«`m Am{U gd©M
{R>H$mUr J«mhH$m§Mm CÎm‘ Ă {VgmX bm^bm. "{H$amUm XwH$mZm'Mo pñWË`§Va "gwna ‘mH}$Q>'‘Ü`o
H$aVmZm gmh{OH$M IMm©Mo KQ>H$ dmT>bo. Ë`m‘wio {H$amUm ‘mbm~amo~aM BVa dñVyhr
R>odmĂŹ`m bmJĂ«`m. `m‘wio ^m§S>dbr Jw§VdUyH$ dmT>br nU J«mhH$m§Mr gmo` Pmbr Am{U
ZĂą`mMo à‘mU dmTy>Z dmT>rd IMm©À`m Amng‘oimMr ĂŹ`dñWm Pmbr.
ñdÀN>, ewÕ Am{U `mo1⁄2` ‘mnmÀ`m dñVy {‘iUmao {R>H$mU Agm AmO "n[adma'Mm
bm¡{H$H$ Amho. OwÝ`m H$mir {Oao - ‘mohar XwH$mZmV {dH$m`bm R>odÊ`mAmYr Q>o~b’°$ZÀ`m
dmĂš`mÀ`m PmoVmV hm ‘mb CYiyZ KoVbm OmB©. hr na§nam AmOhr H$m`‘ Amho. ‘mÌ ngmam
dmT>bm, Ë`m‘wio `m "~°H$dS>© B§{Q>J«oeZ'gmR>r Ë`m§Zr "{eagdmS>r' `oWo "Hw$Qw>§~ CÚmoJ' ZmdmZo
ñdV§Ì CÚmoJM gwĂȘ$ Ho$bm Amho. BWo ‘mbmMo H$mQ>oH$moa dOZ H$ĂȘ$Z n°qH$J, Ë`mVrb {ZdS>,

OmbZm Am`H$m°Ýg / 59
H$Mam gm’$ H$aUo hr H$m‘o hmoVmV. {Z`[‘V ĂŹ`dgm`mVyZ {Zd„Îmr nËH$abobo `wgy’${‘`m±
gÜ`m BWo bj KmbVmV. KamVyZ Ambobm S>~m Vo BWĂ«`m gm‘mÝ` H$m‘Jmamgmo~V dmQy>Z
KoD$Z ImVmV. `wgy’$^mB© Ă„hUVmV - J«mhH$ IwXm hÂĄĆž& A{g’$ Ă„hUVmV - H$ñQ>‘a BO
Am°ëdoO amB©Q>. J«mhH$m§er ~m§{YbH$s H$m`‘ R>odV ZdZdo Ă `moJ H$aÊ`mMm A{g’$ `m§Mm
‘ZmoX` Amho. Ho$di OmbZm ehamVM ZĂŹho Va ‘amR>dmS>çmVrb BVa eham§Vhr AmnĂ«`m
emIm CKS>Ê`mgmR>r Ë`m§Mr gÜ`m MmMnUr gwĂȘ$ Amho. gmYmaU 2012 À`m AIoan`ÂȘV
OmbZm {OëÞm~mhoarb n{hbr emIm Zž$sM CKS>bobr Agob.
ĂŹ`dhmamÀ`m `m MMm© gwĂȘ$ AgVmZmM `m ĂŹ`dgm`mMo Ă„hUyZ EH$ VËdkmZ `m VrZ
{nT>çm§Zr V`ma Ho$bo Amho. EH${ÌV Hw$Qw>§~ ĂŹ`dñWoda Ë`m§Mr lÕm Amho. hr lÕm {VÝhr
XwH$mZm§À`m Zmdm§VyZhr PiH$Vo. g§gma, n[adma, Hw$Qw>§~... hr Ho$di Zmdo ZmhrV. hr lÕm
Amho. `wgy’$^mBÂȘMr {ÌgyÌr Amho - "KaÀ`m JmoĂŻ>r C§~Ăš`m~mhoa Om`bm ZH$moV. J«mhH$m§Zm
CbQ> CÎma XoVm H$m‘m Z`o.' "‘m± ~mn H$s godm - ~wOwJm]H$s godm `hr g~go ~S>m ĂŹ`mnma hÂĄ'
Agohr Vo AmdOy©Z gm§JVmV Am{U "^amogm H$amo, eH$ H$m BbmO Zhtƞ&' Agohr ~OmdVmV.
hr na§nam KoD$Z Zdr {nT>r dmQ>Mmb H$aVo Amho. ‘mH}$Q>‘Ü`o `oV AgboĂ«`m ~S>çm
IoimSy>§Zm eh XoÊ`mgmR>r A{g’$ `m§À`mgmaIr Zdr {nT>r nwT>o gagmdbr Amho. Ë`m§Zr
amÁ`ĂŹ`mnr g§KQ>Zm ñWmnZ Ho$br Amho. Aem Ă H$mao EH$Ì `oD$Z Amnbr "~mJ}Z nm°da'
dmT>{dÊ`mMm Ë`m§Mm Ă `ËZ Amho. Amnbm ĂŹ`dgm` dmT>V AgVmZmM AmnĂ«`m H$‘©MmĂš`m§Zm
AmnĂ«`m ZĂą`mVrb dmQ>m XoV Ë`m§Zm AàË`jnUo Amnbo "nmQ>©Za' ~Z{dÊ`mMrhr A{g’$
`m§Mr `moOZm Amho. AmnU ‘moR>o hmoV AgVmZmM AnĂ«`mgmo~V AgboĂ«`m gdmÂȘZmM ‘moR>o
H$aÊ`mMm `m Hw$Qw>§~mMm {dMma Z¾$sM Ë`m§À`m ‘ZmMm ‘moR>onUm XmIdVmo.
...............
lr. `wgw’$ Ah‘X^mB©, n[adma gwna ‘mH}$Q>, OwZm ^mOr~mOma, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 60
OmbZm "E‘Am`S>rgr'VyZ OmV
AgVmZm "E‘EM 21 - 8932' hm
bmoqS>J [ajm {Xgbm, Va WmoS>§ bj XoD$Z
nmhm. hm [ajm MmbdUmam ‘mUyg bdH$aM
OmbZm ehamVrb QÂŽ>mÝgnmoQ>© ĂŹ`dhmamVrb
EH$ ‘hËdmMr ĂŹ`Âș$s ~ZUma Amho. g§O`
XeaW Ho$Xma ho Ë`m§M§ Zmd§. d` Oo‘Vo‘
35 dfÂȘ. {ejU - 12 dr Zmnmg. H$m‘
- bmoqS>J [ajm Mmb{dUo. ZJa {OëÞmVrb
à^y dS>Jmd‘Ü`o amhUmù`m XeaW Ho$Xma
`m§Mm hm ‘wbJm. XeaW Ho$Xma VoWo
H$moaS>dmhÿ eoVrMo ‘mbH$. nU H$moaS>dmhÿ
eoVr hr AgyZ Zgë`mgmaIrM. Aem
JmdmV Am{U Hw$Qw>§~mV 1 OyZ 1975
amoOr g§O` `m§Mm OÝ‘ Pmbm. MmÂĄWrn`ÂȘVM§
{ejU {VWë`mM gaH$mar emioV nyU©
Pmb§. eoVrÀ`m CËnÞmV nmoQ> ^aoZm, Ă„hUyZ Ë`m§Mo dS>rb XeaW Ho$Xma `m§Zr
‘Ob Xa‘Ob H$arV OmbZm JmR>b§. OmbÝ`mÀ`m gh`moJ Am°B©b
{‘bda Vo h‘mbrMm R>oH$m KoD$Z H$m‘ H$arV.
g§O` `m§Mr {ejUmMr gmo`
OmbÝ`mÀ`m {OĂ«hm n[afX
hm`ñHy$b‘Ü`o bmJbr.
10dr n`ÂȘVMo {ejU
nyU© PmĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr
â€˜Ă‹Ă±`moXar ‘hm{dÚmb`mV
H$m°‘g©bm Ă doe KoVbm.
nU AĂ€`mgmer Zmi
6
{hH$‘Vr
"[ajmdmbm'
g§O` XeaW Ho$Xma
OmbÝ`mÀ`m ‘mVrV Am{U
nmÊ`mVM CÚmoOH$Vm Ă©O{dÊ`mMm
JwU Agmdm...! {ejUmV ’$maer
Ă©Mr ZgĂ«`m‘wio ~mamdrMr narjm
AZwÎmrU© PmĂ«`mZ§Va hVme Z
hmoVm g§O` Ho$Xma `m§Zr bmoqS>J
[ajm Mmb{dÊ`mg gwadmV Ho$br.
hmM ì`dgm` dmT>[dÊ`mMo Ë`m§Zr
R>a{dbo. AmO Ë`m§À`mH$S>o XmoZ
bmoqS>J [ajm, EH$ ~moboamo Orn
Am{U EH$ ghm MmH$s QÂŽ>H$ Amho.
bdH$aM 10 MmH$s Q®>H$ KoÊ`mMm
Ë`m§Mm ‘mZg Amho.
Ë`m§Mr hr H$Wm...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 61
OwioZm. 12drbm H$mhr {df`m§V AZwÎmrU© Pmbo Am{U Ë`m§Zr {ejU gmoS>Ê`mMm {ZU©`
KoVbm.
XaĂ„`mZÀ`m H$mimV {eH$V AgVmZmM Vo Vwbgr Ho$[‘H$Ă«g `m "H$ba ’°$Ć Q>ar'V
nmQ>©Q>mB©‘ ZmoH$ar H$arVM hmoVo. {ejU gmoS>Ă«`mZ§Va hrM ZmoH$ar nyU©doi H$aÊ`mg Ë`m§Zr
gwadmV Ho$br. nU Imb‘mZoZ§ ZmoH$ar H$aU§ hm Ë`m§Mm ñd^md ZĂŹhVm. AmOy~mOybm H$m`
KS>Vo Amho, `m H$S>o Ë`m§Mo ~maH$mB©Zo bj hmoVo. "E‘Am`S>rgr'Vrb H§$nÝ`m§Mr KmoS>XmÂĄS>
gwĂȘ$ hmoVr. XÂĄZ§{XZ H$m‘ohr Mm§Jbr gwĂȘ$ hmoVr. nU `m n[agamV bmoqS>J [ajm bdH$a
CnbĂŁY hmoV ZmhrV, ho g§O` `m§Zr hoabo. Aer EImXr [ajm KoVĂ«`mg Mm§Jbm Y§Xm {‘iy
eHo$b, Agm hmoam ~m§YyZ Ë`m§Zr [ajm KoÊ`mM§ YmS>g H$aÊ`mM§ R>adb§. Ë`m doir hm [ajm
EH$ bmI 76 hOmambm `oV Ago. Odi nÂĄgm Va ZĂŹhVm. ‘J {OĂ«hm CÚmoJ H|$ÐmV ’$mB©b
Q>mH$br. H$go~go 66 hOma Ă©n`o C^o Ho$bo Am{U EH$ bmI 10 hOmam§Mo H$O© {‘idyZ
[ajm IaoXr Ho$bm. hr JmoĂŻ> 1999 Mr.
[ajm KoD$Z Ë`m§Zr "E‘Am`S>rgr' JmR>br, nU H$m‘ {‘ioZm. BW§ H$m‘ ^anya {‘iob,
Agm A§XmO ~m§YyZ Va Ë`m§Zr [ajm IaoXr Ho$br hmoVr. hm A§XmO MwH$bm H$s H$m`, Aer
e§H$m Ë`m§Zm `oD$ bmJbr. Ë`m§Zr WmoS>rer MmMnUr Ho$br, nU A§XmO Va MwH$bobm ZìhVm.
nU Y§Xm {‘iVhr ZĂŹhVm. A{Ve` IS>Va pñWVrV Ë`m§Zr 3-4 ‘{hZo H$mT>bo. `m H$mimV
H$mhr JmoĂŻ>r Ë`m§À`m bjmV AmĂ«`m hmoË`m. ‘ohZV H$aÊ`mMr Ë`m§Mr V`mar hmoVr nU bmoH$
Ë`m§Zm AmoiIV ZĂŹhVo. Aem Zd»`m ‘mUgmda {dĂ­dmg H$gm Q>mH$Uma? nU AmoiIrhr
Aem EH$m PQ>Ć `mV H$em hmoUma? hiyhiy Ë`m§Mo Ă `ËZ gwĂȘ$ hmoVo. Mma ‘{hÝ`m§Z§Va WmoS>o
`e {‘iy bmJbo Am{U ñdV
À`m {ZU©`mMm Ë`m§Zm AmZ§X hmoD$ bmJbm.
hm {dídmg H$‘mdÊ`mgmR>r Ë`m§Zr H$m` Ho$bo? H$moUVohr H$m‘ ZmH$mabo Zmhr.
H$m‘mgmR>r {XboĂ«`m doim Ë`m§Zr AMyH$nUo nmiĂ«`m. gm‘mZmMr MT>CVma H$aÊ`mnmgyZ
H$moUË`mhr JmoĂŻ>rV H$‘rnUm ~miJbm Zmhr. gmVË`mZo gdmÂȘer g§nH©$ R>odbm. Ë`mMo ’$i
Ë`m§Zm {‘imbo Am{U H$m‘mVyZ Ë`m§Zm Cg§Vhr {‘ioZmer Pmbr. BWo Ë`m§Zm Zdr g§Yr
{Xgy bmJbr. n{hbo Mma ‘{hZo gmoS>Ă«`mZ§Va nwT>o XrS> - nmdUoXmoZ dfmÂȘV Va Ë`m§À`m
AmË‘{dĂ­dmgmZo nwT>Mo Q>moH$ JmR>bo hmoVo. H$m‘o ^anya {‘iV hmoVr. AmoiIr Iyn PmboĂ«`m
hmoË`m. gwZrb am`R>Ç>m `m§À`mgma»`m CÚmoOH$m§Mo Ă moËgmhZ Am{U ‘mJ©Xe©Z nmR>rer hmoVo.
Ë`m ~imda Ë`m§Zr M¾$ Xwgam bmoqS>J [ajm KoÊ`mMo R>a{dbo. `m doir Ë`m§Zr Am¡a§Jm~mXMr
gw§Xa‘ hr ’$m`ZmÝg EOÝgr JmR>br. Ë`m§À`mH$Sy>Z 1 bmI 10 hOmam§Mo H$O© KoVbo.
66 hOma ñdV
Mo Q>mH$bo Am{U E‘EM 21 - 9480 hm ZdmH$moam bmoqS>J [ajm OmbZm
E‘Am`S>rgrV Ymdy bmJbm. Ë`m§Mm ^mD$ aU{OV Ë`m doir h‘mbr H$m‘ H$arV Ago. hm
[ajm Ë`m§Zr ^mdmÀ`m VmĂŁ`mV {Xbm Am{U XmoKo {‘iyZ ‘ohZV H$ĂȘ$ bmJbo.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 62
EĂŹhmZm g§nyU© E‘Am`S>rgrV Ë`m§Zr Mm§JbmM O‘ ~g{dbobm hmoVm. Ë`m§À`m
{dĂ­dmgmh©Vo‘wio H$m‘o ghO {‘iV hmoVr. OmbZm eha Am{U E‘Am`S>rgr `m§À`m
XaĂ„`mZMr gd© Ă H$maMr H$m‘o ho XmoKohr gm§^miV hmoVo. Ë`m§À`m H$m‘mMr nÕV gdmÂȘÀ`mM
bjmV `oV hmoVr. Ë`m‘wio Anojmhr dmT>V hmoË`m. OmbZm ehamnmgyZ 200 -250
{H$bmo‘rQ>aÀ`m n[aKmV ‘mb nmoM{dÊ`mgmR>rÀ`m ‘mJÊ`m hiy hiy Ë`m§À`mH$S>o `oD$
bmJĂ«`m. nU bmoqS>J‘YyZ ho H$m‘ H$aUo eĆ ` ZĂŹhVo. ‘J Ë`m§Zr AmUIr EH$ qh‘V
H$aÊ`mMo R>a{dbo.
hr Jmoï> gmYmaU 2007 gmbMr. bm§~ A§VamÀ`m Aem H$m‘m§gmR>r EH$ ‘{h§Ðm
~moboamo KoÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo. Ë`mMr qH$‘V gmYmaU gmS>oMma bmIm§n`ÂȘV OmV hmoVr. naV
’$m`ZmÝggmR>r AO© {Xbm Am{U ñdV
Mo H$mhr nÂĄgo KmbyZ E‘EM 21 S>r 8729 hr
JmS>r Ë`m§À`m Vmã`mV Ambr. AmVm ‘mÌ Ë`m§Zm EH$ S®>m`ìha R>odUo ^mJ nS>bo. hr JmS>r
AmĂ«`mZ§Va Ë`m§Zm {‘iUmĂš`m H$m‘m§‘Ü`o Iyn dmT> Pmbr. {dZm AnKmV, doioda AMyH$
godm XoÊ`m~Ôb Ë`m§Mr »`mVr Pmbr.
`m pñWVrV Oo hmoVo, VoM nwT>o Pmbo. H§$nÝ`m§Zm Aem {dĂ­dmgmh© godm§Mr AmdĂ­`H$Vm
Zoh‘rM AgVo. EĂŹhmZm 25-30 Mm§JĂ«`m H§$nÝ`m§er Ë`m§Mo N>mZ ZmVo Owibobo hmoVo.
N>moQ>çm H$m‘m§gmR>r g§O` `m§Mr ~moboamo nwaoer hmoVr nU ‘moR>çm H$m‘m§Mo H$m`? Aem
Am°S>©g©hr Ë`m§Zm {‘iy bmJĂ«`m. QÂŽ>H$ H$moUmMmhr Agmo, Vmo g§O` `m§ZrM {‘idyZ Úm`Mm,
Agm AmJ«h Agm`Mm. H§$nÝ`m§Zr {dĂ­dmg Q>mH$bm Am{U g§O` `m§À`m O~m~XmĂš`m
dmT>Ă«`m. Ë`m§Zr {dMma Ho$bm, hr H$m‘o AmnĂ«`mH$S>o `oVmV Am{U AmnU Vr BVam§Zm dmQ>Vmo.
Ë`mEodOr AmnUM Agm ‘moR>m Q®>H$ KoVbm Va?
{dMmam§Zm Ë`m§Zr Zoh‘rM H„$VrMr OmoS> {Xbr. hr JmoĂŻ> ~moboamo KoVĂ«`mZ§Va Oo‘Vo‘
3 dfmÂȘVbr, Ă„hUOo 2010Mr. Ë`m§Zr n[apñWVrMm A§XmO KoVbm, AmnĂ«`m ^mdmer
MMm© Ho$br Am{U "Q>mQ>m 1109 EbnrQ>r'Mr Am°S>©a Zm|X{dbr. AmÂĄa§Jm~mXÀ`m E`y
’$m`ZmÝgH$Sy>Z 7 bmI 10 hOmam§Mo bmoZ CMbbo. 2 bmI 40 hOma ñdV
Mo ^abo
Am{U E‘EM 21 EĆ g 665 hm "H±$Q>a' Ë`m§À`m VmĂŁ`mV Ambm.
AmVm amÁ`mV gdÂ©ĂŒ Vo godm XoVmV. nwUo, ‘w§~B©, ZJa Am{U AemM {d{dY eham§‘YyZ
AgboĂ«`m QÂŽ>mÝgnmoQ>© H§$nÝ`m§er Ë`m§Zr g§dmX gmYbm. H§$nÝ`m§Mm ‘mb OmVmZm ’$Âș$
OmÊ`mMo ^mS>o {‘iVo. `oVmZmMo ^mS>o {‘imbo, VaM Z’$m dgyb hmoVmo. Aem àH$maÀ`m
QÂŽ>mÝgnmoQ>© H§$nÝ`m§À`m ‘mÜ`‘mVyZ Ë`m§Zr Aem "[aQ>Z©' H$m‘m§Mr gmo` {‘i{dbr. hm QÂŽ>H$ nU
AmVm Mm§JbmM éibm Amho.
Aem Mm§JĂ«`m H$m‘m§Mr JaO Am¡Úmo{JH$ joÌmV dmT>VM amhVo. AmUIr ‘moR>çm
CËnmXZm§gmR>r Ë`m§Zm AmVm AmUIr ‘moR>çm QÂŽ>H$Mr {dMmaUm gwĂȘ$ Pmbr Amho.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 63
EdT>çm dfmÂȘÀ`m AZw^dmZo Ë`m§Mm AmË‘{dĂ­dmghr H$‘mbrMm dmT>bobm Amho. AmVm
Ë`m§Zr "â€˜Ă«Q>rA°Ơgb QÂŽ>H$' IaoXr H$aÊ`mÀ`m hmbMmbr gwĂȘ$ Ho$Ă«`m AmhoV. nwT>À`m
df©^amVM ~hĂŸXm Ë`m§Mo ho ñdßZ nyU© hmoB©b. Am{U IamoIaM, Ë`m§Zm ñdßZ§hr nS>VmV Vr
QÂŽ>mÝgnmoQ>©À`mM ĂŹ`dgm`mMr. Amnbr nwT>Mr dmQ>Mmbhr `mM ĂŹ`dgm`mV H$aÊ`mMm Ë`m§Mm
{ZYm©a Amho.
Oo‘Vo‘ d`mÀ`m npñVerV Mma QÂŽ>mÝgnmoQ>© dmhZm§Mm ‘mbH$ AgboĂ«`m g§O`
`m§À`mH$S>o bdH$aM â€˜Ă«Q>rA°Ơgb QÂŽ>H$ `oB©b. hr am§J hiy hiy dmT>VM OmUma Amho.
Ë`m§À`m {dĂ­dmgmh© godo‘wio H§$nÝ`m§Zm Ë`m§Mr godm hdrer dmQ>Uma Am{U hr godm XoVmZm
gmh{OH$M Ë`m§Zm AmnĂ«`m gw{dYm§Mm {dñVma H$amdm bmJUma. Ë`m‘wio nwT>À`m 10 dfmÂȘV
OmbÝ`mVrb QÂŽ>mÝgnmoQ>© joÌmVrb Vo EH$ ~S>r hñVr hmoUma, `mV e§H$m dmQ>V Zmhr.
gÜ`m Vo Q>rĂŹhr g|Q>abJVÀ`m Ă„hmS>m H$m°bZrV Amnbo AmB© dS>rb d nËZr - ‘wbm§gmo~V
amhVmV. Ë`m§Mm ‘wbJm gw[‘V "g|Q> ‘oar ñHy$b'‘Ü`o n{hĂ«`m dJm©V Amho. Ë`mbm B§J«Or
‘mÜ`‘mVyZ {ejU Úm`Mo g§O` `m§Zr R>a{dbo Amho. AmnĂ«`mbm {ejU KoUo O‘bo Zmhr,
nU ‘wbmbm Mm§Jbo {ejU XoÊ`mMm Ë`m§Mm {dMma Amho.
n{hbm [ajm KoVĂ«`mZ§Va gwadmVrÀ`m Mma ‘{hÝ`m§V Iyn Ìmg ghZ H$amdm bmJbm.
hm ì`dgm` gmoSy>Z naV ZmoH$ar H$am`Mr BÀN>mhr Ë`m§Zm hmoV hmoVr. nU Ë`m§Zr à`ËZ Mmby
R>odbo. ‘ohZV KoVbr Am{U AmOMo `e Ë`m§Zm {‘imbo. Vo Ă„hUVmV - ‘ohZV Ho$br Va
’$i {‘iVo. Ë`m§Zr AmOdaÀ`m ‘ohZVrMo ’$i {‘idbobo Amho. AmUIrhr H$R>moa ‘ohZV
Mmby Amho. Ë`m§Mr ’$i§hr Ë`m§Zm Z¾$sM {‘iVrb.
...............
lr. g§O` Ho$Xma, ÄhmS>m H$m°bZr, Q>rÏhr g|Q>a, {gagdmS>r amoS>, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 64
{X„rV H$Yr JobmV Am{U ‘oQ®>moZ§
àdmg H$aÊ`mMm `moJ Ambm Va Vw‘À`m
bjmV `oB©b, H$s BVa H$moUË`mhr
gmYZm§nojm hm àdmg gwIX Amho. ~arMer
^y{‘JV Am{U H$mhr A§Va O{‘ZrdĂȘ$Z
YmdUmù`m `m ‘oQ®>moMo gJio S>~o
dmVmZwHy${bV AgVmV. H$S>H$ CÝhmĂč`mÀ`m
{XdgmV "Egr'À`m Jmaì`mMr gwIX PwiyH$
‘Z àgÞ H$aVo. àgÞVoMm {eS>H$mdm
H$aUmù`m `m Egr‘Ü`o dmnabr OmUmar
H$m°na nmB©nMr (H$m°na Q>çw~wba nmQ>©) g§nyU©
`§ÌUm AmnĂ«`m OmbÝ`mV V`ma Pmbr
Amho, ho H$ibo Va hm W§S>mdm AmUIrM
gwIX dmQy> bmJVmo. hmo`, IamoIaM hr
H$m°na nmB©n `§ÌUm OmbÝ`mV {dH${gV
Am{U V`ma Pmbobr Amho. A°{S>eZb
E‘Am`S>rgr‘Yrb "A°àmoH$m°n'‘Ü`o ho H$m‘ hmoVo.
{OV|Ð `m§M§ Hw$Qw>§~ Vg§ ĂŹ`mnmar nmĂ­d©^y‘r
Agbob§. Hw$Qw>§~mV gJio {‘iyZ nÞmgEH$
OU. n[admamV {H$amUm ĂŹ`dgm` MmbV
Ago. Ë`m§Mo dS>rb ~ÀN>amO amR>r
{gpìhb B§{O{ZAa. Ë`m§À`m
d[S>bm§À`m {nT>rn`ÂȘVÀ`m
gXñ`m§‘Ü`o ’$Âș$
~ÀN>amOOr EH$Q>oM
Cƒ{e{jV. Vo
emgH$s` ZmoH$ar
7
"nona' Qy>
"H$m°na'
{OV|Ð ~ÀN>amO amR>r
B§{O{ZA[ašJn`ÂȘVMo {ejU
nyU© PmĂ«`mZ§Va ’$Âș$ b3⁄4
O‘on`ÂȘV ZmoH$ar H$aUmĂš`m Am{U
b3⁄4mAmYrM ñdV§Ì ĂŹ`dgm`mV
CS>r KoUmÚ`m {OV|Ð amR>r `m§Mr
H$hmUr "Oam hQ>Ho$' Amho. ’$Âș$
{OÔrÀ`m Omoamda {~ZYmñV
CS>r KoD$Z Zdr dmQ> emoYUmĂš`m
{OV|Ð `m§À`mVrb "{~PZog
ñnmH©$' ghOmghOr nmhmd`mg
{‘iV Zmhr. H$moUVrhr OmoIr‘
{~ZYmñVnUo CMbV gVV Zdo
à`moJ H$aUmÚ`m {OV|Ð `m§Mr H$Wm
ZÏ`m dmQ>m emoYUmÚ`m VéUm§Zm
Zž$sM ‘mJ©Xe©H$ R>aob.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 65
H$arV. ‘yiMo OmbÝ`mMo Agbo, Var dg‘V, hÅ>m, VrW©nwar, Zm§XoS> Aem doJdoJĂč`m
Jmdr Ë`m§Mr ~Xbr hmoB©. `m ^«‘§VrXaĂ„`mZM Ë`m§Mm OÝ‘, ~mbd` Am{U {ejUmMo
MH«$ gwĂȘ$ am{hbo. Zm§XoS>‘Ü`o AgVmZmM 1989 ‘Ü`o Ë`m§Zr 12drMr narjm {Xbr.
JwUhr Mm§Jbo {‘imbo. nwT>o B§{O{ZA[a¹J H$am`Mo, ho AmoKmZoM Ambo. nU {df`m§Mm noM
H$m`‘ hmoVm. BboƠQ®>m°{ZƠg Am{U ‘oH°${ZH$b `m XmoÝhr {df`m§Zm àdoe {‘iÊ`mMr g§Yr
Ë`m§À`mg‘moa hmoVr. Voìhm BboƠQ®>m°{ZƠgbm {S>‘m§S>hr Mm§Jbr hmoVr. nU Ë`m§Zr ‘oH°${ZH$bbm
àdoe KoÊ`mMo R>a{dbo Am{U Am¡a§Jm~mXÀ`m emgH$s` A{^`m§{ÌH$s ‘hm{dÚmb`mV àdoe
{‘i{dbm. Am¡a§Jm~mXoV {‘Ìm§gmo~V ñb°Q> ^mS>çmZo eoAa H$arV Vo amhÿ bmJbo. B§{O{ZA[a¹J
Mmby AgVmZmM ^{dVĂŹ`m{df`r Ë`m§À`m ‘ZmV {dMmaMH«$ gwĂȘ$ hmoVo. n[admamMr na§nam
AgUmam "XwH$mZ Mmb{dÊ`m'Mm ì`dgm` H$am`Mm Zmhr, ho Ë`m§Zr ‘Zmer R>adyZ Q>mH$bobo
hmoVo. 9 Vo 5 Mr ĂŹhmB©Q>H$m°ba ZmoH$ar H$am`Mr Am{U gwImZo OJm`Mo, Ago Ë`m§Zr ‘Zmer
nžo$ R>a{dbo hmoVo. `moJm`moJmZo H±$ng B§Q>aĂŹĂžy‘Ü`o "{dĂ mo bm`qQ>J'gmR>r Ë`m§Mr {ZdS>hr
Pmbr. Iao Va OmJm EH$M hmoVr. Ë`mV XmoKm§Zm ào’$aÝg hmoVm. nU `moJ Agm, H$s {OV|Ð
`m§Mo Zmd H§$nZrZo dJibo. "ĂŹhmB©Q> H$m°ba Om°~'Mr {‘imbobr n{hbrM g§Yr Aer hĂŸH$br.
‘ZmVyZ Vo WmoS>ogo IÅz> Pmbo. nU BbmO ZìhVm. {ejUmÀ`m H$mimV Am¡a§Jm~mXoV ~mny
AmnQ>o `m§Mo gmVË`mZo Iyn ‘mobmMo ‘mJ©Xe©Z {‘iV Ago, ho Vo AmdOy©Z Z‘yX H$aVmV. Vo
EH$m H§$nZrV ngm}Zob ‘°ZoOa hmoVo. Ë`m§À`m ‘mJ©Xe©Zm‘wio {OV|Ð `m§Zm nwT>À`m dmQ>MmbrMr
{Xem {‘iV Jobr. Ë`m‘wio 1993 ‘Ü`o B§{O{ZAa PmĂ«`mZ§Va {‘iV Agbobr "{dĂ mo'Mr
g§Yr J‘mdĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr OdiOdi XrS> df© nÂĄR>UÀ`m "’$moaog' H§$nZrV Om°~ Ho$bm.
"{dĂ mo'À`m 18 Vo 20 hOmam§À`m g§H$pĂ«nV nJmamÀ`m VwbZoV BWo XrS> hOmamÀ`m nJmamV
Vo ‘{hZm ~gdV. H$mhr H$mimVM Vo H§$Q>mibo Am{U nwÊ`mV Jobo.
`mM H$mimV Ë`m§Zr "E‘E‘Eg' hr ĂŹ`dñWmnZ emĂłmVrb nX{dH$m nyU© H$aÊ`mMm
{ZU©` KoVbm. B§{O{ZA[ašJÀ`m Ă m°S>Ć eZ pñH$bbm ‘°ZoO‘|Q> gm`ÝgMr OmoS> {‘imbr, Va
ZmoH$arÀ`m Mm§JĂ«`m g§Yr {‘iVrb Agm Ë`m§Mm `m‘mJMm hmoam hmoVm. hr nXdr nyU© hmoVm
hmoVmM Ë`m§Mo b3⁄4 R>abo Am{U b3⁄4 R>aVmM Ë`m§Zr ZmoH$ar gmoS>br. b3⁄4 Pmbo Voìhm Ë`m§Zm
ZmoH$ar ZĂŹhVr. dmT>rd O~m~Xmar Va `oD$Z nS>bobr. d[S>bm§À`m gm§JÊ`mdĂȘ$Z Ë`m§Zr
OmbZm JmR>b§ Am{U Ë`m§À`mM gyMZodĂȘ$Z 3-4 ‘{hZo EAa Hy$baMm {~PZog Ho$bm. nU
`m ì`dgm`mV Ë`m§Mo bj bmJbo Zmhr. EH$ Va hm {gPZb {~PZog. ~mH$s H$mi H$m`
H$am`Mo, hm gwÕm àíZM hmoVm. Ë`m§À`mVrb ~§S>Imoa ‘ZmZo nwÝhm EH$Xm CMb Im„r
Am{U Hy$baMm {~PZog ~§X H$aÊ`mMm EH$V’$u {ZU©` Ë`m§Zr KoD$Zhr Q>mH$bm.
hm {ZU©` Pmbm, Var nwT>o H$m` hm ‘wÔm H$m`‘ hmoVm. Ë`m H$mimV Ë`m§À`m ‘ZmV
n°Ho$qOJMm {dMma Kmoiy bmJbm hmoVm. n°Ho$qOJÀ`m joÌmV ^anya ñH$mon {‘iob, Ago Ë`m§Mo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 66
{ZarjU hmoVo. `moJm`moJmZo Ë`mM H$mimV ‘w§~B©V n°Ho$qOJMo EH$ ‘moR>o Ă Xe©Z ^aUma hmoVo.
Ë`m§Zr ‘w§~B© JmR>b§ Am{U `m Ă Xe©ZmVyZ "H$moĂ©JoQ>oS> ~m°Ơg'bm Mm§Jbo ‘mH}$Q> {‘iob, Ago
g§Ho$V Ë`m§Zm {‘imbo. `m ĂŹ`dgm`mbm ‘amR>dmS>çmVhr ^anya ñH$mon {‘iob, Ago Ë`m§Zm
dmQ>V hmoVo. nmĂ­MmË` Xoem§V n°Ho$qOJMo ZdZdo n`m©` g‘moa `oV hmoVo. ^maVmVhr Vo `oD$
eH$V hmoVo nU Ë`mÀ`m {H$‘Vr ^maVr` ‘mH}$Q>‘Ü`o nadS>Umù`m ZìhË`m. Ë`m‘wio nona~og
H$moĂ©JoQ>oS> ~m°ƠgogÀ`m {~PZogbm ^maVmV ‘aU Zmhr, `m R>m‘ ‘Vmda Vo Ambo Am{U
H§$nZrÀ`m C^maUrMm {ZU©` "’$m`Zb' Pmbm.
‘J Ë`m§Zr H$m§hr H§$nÝ`m§‘Ü`o ^oQ>rJmR>tMm Ă `ËZ gwĂȘ$ Ho$bm. AmĂ„hr ~m°Ơgog ~Zdy,
AmnU Vo Âż`mb H$m? Agm Ă Ă­Z {dMmabm, H$s CÎma `oB© - "VwĂ„hr gwĂȘ$ Va H$am. ‘J nmhĂż.'
H$maImZm C^m H$ĂȘ$Z H$m‘ {‘idm`Mo H$r H$m‘ {‘iUma H$s Zmhr ho ‘m{hVr ZgVmZmhr
H$maImZm C^mam`Mm, Agm noM Ë`m§À`mg‘moa C^m am{hbm. Ë`m§À`mVrb ~§S>Imoa ‘ZmZo
nwÝhm CMb Im„r Am{U H$maImZm C^maÊ`mMm {ZU©` Ë`m§Zr KoVbm. hm IM© gmYmaU
20 bmIm§Mm hmoVm. AmYr OmJoMm emoY gwĂȘ$ Pmbm. E‘Am`S>rgrV EH$ OmJm VmĂŁ`mV
KoVbr. ‘J `§ÌUoMm emoY gwĂȘ$ Pmbm. ^maVmVrb gdm©V Mm§JĂ«`m ~«±S>Mo ‘erZ Âż`m`Mo,
ho Ë`m§Zr R>a{dbob§M hmoV§. Odi XrS> bmI hmoVo. E‘EgE’$grM§ ~mH$s aH$‘oM§ bmoZ KoV
Ë`m§Zr hr gwg‚m `§ÌUm OmbÝ`mV AmUbr. JaOoZwgma dmT>rd ~m§YH$m‘ H$ĂȘ$Z KoVb§ Am{U
"`e B§S>ñQÂŽ>rO' ~m°Ơgog ~Z{dÊ`mg g‚m Pmbr. `m H$m‘mV Ë`m§Mo ‘m‘m a‘oe VmoVbm
`m§Mr Ë`m§Zm AJXr gwadmVrÀ`m H$mimV Iyn ‘XV Pmbr.
H§$nZr C^r am{hbr Am{U ‘ZwĂź`~imMm emoY gwĂȘ$ Pmbm. gwadmVrbmM Ë`m§Zr EH$
{ZU©` KoD$Z Q>mH$bm - AZw^dr ‘mUyg eĆ `Vmo Âż`m`Mm Zmhr. 8 - 9 ZdIr ‘wb§ Ë`m§Zr
{ZdS>br Am{U Ë`m§Zm H$m‘o {eH$dm`bm gwadmV Ho$br. {eH$dm`Mo, Va ñdV
bm H$m‘
O‘m`bm hdo. Ë`mgmR>r Vo OiJmd `oWo Jobo. VoWo EH$m ñZoĂžm§À`m `w{ZQ>‘Ü`o 7-10
{Xdg H$m‘ H$ĂȘ$Z OmbÝ`mV naVbo. Ë`m Omoamda Ă {ejU gwĂȘ$ Pmbo Am{U 3 ‘{hÝ`m§V
g§nyU© H$m‘mgmR>r ñQ>m’$ g‚m Pmbm. nU Am°S>©a Hw$R>o hmoË`m? OmbÝ`mV H$mhr H$maImÝ`m§V
^oQ>r {XĂ«`m. Ë`mnÂĄH$s 2 H§$nÝ`m§VyZ H$mhr Am°S>©a {‘imĂ«`m Am{U H$m‘mbm gwadmV Pmbr.
Ë`mZ§Va Ë`m§Zr AmÂĄa§Jm~mX JmR>b§. H§$nÝ`m§À`m `mÚm H$mTy>Z ^oQ>r gwĂȘ$ Ho$Ă«`m. Ë`m§Mr
B§{O{ZA[a¹JMr {‘Ì‘§S>ir BW§ H$m‘mbm Ambr. Ë`m§À`m {‘Ìm§n¡H$sM H$mhr OU {d{dY
H§$nÝ`m§‘Ü`o A{YH$manXmda hmoVo. "pĂŹhS>rAmoH$m°Z'‘Ü`o AgboĂ«`m {‘Ìm‘wio {VWbr
n{hbr 25 hOmam§Mr Am°S>©a {‘imbr. BVahr Am°S>©g© {‘iV JoĂ«`m Am{U VrZ dfmÂȘVM
EH$Q>çm pìhS>rAmoH$m°ZZo gw‘mao EH$ H$moQ>tMm {~PZog {Xbm. Am¡fYr H§$nÝ`m, {~`mUo CÚmoJ,
Aßbm`Ýgog, Q>oĆ gQ>mB©ëg Aem {d{dY joÌm§V Ë`m§Mo ~m°Ơgog OmD$ bmJbo. OmbZm,
AmÂĄa§Jm~mX~amo~aM nwÊ`mMo ‘mH}$Q>hr Ë`m§Zr JmR>bo. Ă ma§^rMm `m {~PZogMm Q>Z©AmoĂŹha hmoVm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 67
25 bmIm§Mm. AmO Vmo 4 H$moQ>tda nmohmoMbm Amho.
EH$ doi Va Aer Ambr, H$s ‘mH}$Q>‘Ü`o AmUIrhr H$mhr H§$nÝ`m CVaĂ«`m. nU
J«mhH$m§Mm {dĂ­dmg "`e'da ~gbobm hmoVm. ‘mÌ "`e'À`m Ă m°S>Ć eZÀ`m H$mhr ‘`m©Xm
hmoË`m. Ë`m‘wio Am°S>©a ZmH$maÊ`mMr doi `oD$ bmJbr. Aem {ñWVrV J«mhH$m§Mo Ă„hUUo
hmoVo, "Am°S>©a VwĂ„hr Âż`m. Ă m°S>Ć eZ Hw$Ry>Zhr H$am. AmĂ„hmbm Am°S>©a Vw‘À`mH$S>oM Úm`Mr
Amho.' Ă ma§^r Aem Am°’$a Q>miÊ`mH$S>o Ë`m§Mm H$b hmoVm. nU EH$Xm pñWVr IynM {~H$Q>
~Zbr. "pĂŹhS>rAmoH$m°Z'bm Ë`m§MmH$Sy>Z Xa‘hm 60 hOma ~m°Ơgog hdo hmoVo. Ë`m§Mr ‘`m©Xm
45 hOmam§Mr hmoVr. H§$nZrH$Sy>Z gm§{JVb§ Job§, "Hw$Ry>Zhr AmUm. AmÄhmbm ~m°Ơgog
nm{hOoV.'
hm {OV|Ð `m§À`m Am`wĂź`mVbm "Q>{ZÂȘJ nm°B§Q>' R>abm. AmnU BVam§H$Sy>Z H$m‘ H$ĂȘ$Z
KoD$ eH$Vmo Am{U J«mhH$m§Zm MmoI godm XoD$ eH$Vmo, `mMm [dĂ­dmg Ë`m§À`m ‘ZmV Ambm.
Ë`m§À`m ñd^mdmV AgboĂ«`m ~§S>ImoanUmbm Zdo YmS>g H$aÊ`mMo AmUIr EH$ {Z{‘Îm
{‘imbo. Ë`mgmR>r g§Yrhr MmbyZ Ambr. "pĂŹhS>rAmoH$m°Z'‘Ü`o ~m°Ơgog~m~V MMm© gwĂȘ$
AgVmZmM VoWo "Egr'gmR>r bmJUmĂš`m "H$m°na H$m°ÄnmoZ§Q>'À`m B§nmoQ>©‘Yrb Ìmgm~Ôb
dÂĄVmJyZ MMm© gwĂȘ$ hmoVr. "BVa H$moUVmhr n`m©` {‘imbm, Va naXoemVrb Ë`m gßbm`aMm
Z§~ahr ‘mo~mB©b‘YyZ CS>dm`Mr V`mar Amho,' BWn`ÂȘVMr H§$nZrÀ`m A{YH$mĂš`m§Mr
Pmbobr ‘mZ{gH$Vm nmhÿZ {OV|Ð `m§Zr eãX Q>mH$bm, "‘bm g§Yr Úmb?'
dmñV{dH$ {OV|Ð ho ‘oH°${ZH$b B§{O{ZAa. H$m°na‘Ybm "gr'gwÕm Ë`m§Zm ‘m{hVr Zmhr.
nU ~m°Ơgog~m~V Ambobm AZw^d Am{U H§$nÝ`m§Zr Q>mH$bobm {dídmg Ë`m§À`m ‘Zmbm
àoaUm XoUmam hmoVm. Ë`m Omoamda Ë`m§Zr g§Yr ‘m{JVbr Am{U CÚmoJ C^m H$aÊ`mgmR>r
ghm ‘{hÝ`m§Mr ‘wXVhr ‘mJyZ KoVbr. H§$nZrZo Ë`m§Mo Ă„hUUo ’$mago {g[a`gbr KoVbobo
ZìhVo, nU {OV|Ð `m§Zm Zdo joÌ IwUmdV hmoVo. Ë`m§Zr AmYr A°{S>eZb E‘Am`S>rgrV 1
EH$aMm ßbm°Q> KoVbm. Ë`m§À`m H$mJXnÌm§Mr àV H§$nZrH$S>o nmR>dyZ {Xbr. `m joÌmV H$m‘
H$aÊ`mgmR>r gd© `§ÌUm naXoemVyZ ‘mJdmdr bmJUma hmoVr. `m Ă moOoĆ Q>Mm IM© OdiOdi
10 H$moQ>tMm hmoVm. Ă ma§^rMr gmS>oVrZ H$moQ>tMr Jw§VdUyH$ Ë`m§Zr Ho$br Am{U CaboĂ«`m
aH$‘ogmR>r "{gS>~r'Mo AW©gmhmĂŠ` {‘i{dbo. "{gS>~r'Mm Ë`m§Mm AZw^d BVH$m Mm§Jbm
hmoVm, `m ~±Ho$Mr Amnë`m J«mhH$m§er dmJUyH$ BVH$s Mm§Jbr hmoVr, H$s {OV|Ð ÄhUVmV
- "AmĂ„hr Ë`m§Zm bmoZ XoV hmoVmo, H$s Vo AmĂ„hmbm, Agm Ă Ă­Z ‘bm nS>bm.' nwT>À`m 2
‘{hÝ`m§V MrZ‘Yrb CËnmXH$m§er g§nH©$ R>odyZ Ë`m§Zr 6 ‘erÝg ~wH$ Ho$Ă«`m. `m ~wqH$JMr
H$mJXnÌo Am{U ì`dhmamMm Vnerb Ë`m§Zr pìhS>rAmoH$m°ZH$S>o nmR>dyZ {Xbm. AmnU ghm
‘{hÝ`m§V H$m‘ gwĂȘ$ H$ĂȘ$ eH$Vmo, `mMr nwÝhm nwÝhm AmR>dU H$ĂȘ$Z XoÊ`m~am~aM 10
H$moQ>tÀ`m Jw§VdUwH$sdarb {~PZog doioV gwĂȘ$ hmoÊ`mMr H$miOrhr Ë`m‘mJo hmoVr.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 68
AIoa gmĂš`m MmMÊ`m nyU© PmĂ«`m Am{U 2008 ‘Ü`o àË`j {Z{‘©VrgmR>r "A°àmoH$m°n'
g‚m Pmbo. pĂŹhS>rAmoH$m°ZZo AmnĂ«`m Am°S>©ahr Zm|X{dĂ«`m. hiy hiy BWbm {dñVma gwĂȘ$
Pmbm. H$moUË`mhr {~PZog‘Ü`o EH$m Ơbm`§Q>da Adb§~yZ amhÿZ MmbV ZgVo. Zdm
{~PZog {‘i{dÊ`mgmR>r Ë`m§Zr Ă dmg gwĂȘ$ Ho$bo. ‘w§~B© - {X„rVrb Am°S>©g© gwĂȘ$ PmĂ«`m.
nU `m KmoS>XmÂĄS>rbm ‘Ü`oM ~«oH$ bmJbm. "pĂŹhS>rAmoH$m°Z'Zo "A°àmoH$m°n'Mr Am°S>©a aÔ H$ĂȘ$Z
nwÝhm EH$Xm ho nmQ>© B§nmoQ>© H$aÊ`mg gwadmV Ho$br. hm {OV|Ð `m§À`mgmR>r Yž$m hmoVm.
nU Ë`mVyZ Vo gmdabo. `m H$mimV Ë`m§Zr gd© Z°eZb - B§Q>aZ°eZb EpĆ P{~eÝg‘Ü`o
gh^mJr hmoÊ`mg gwadmV Ho$br hmoVr. `mVbo Ë`m§Mo bm°{OH$ AJXr gmYo gai hmoVo.
"Á`m ~S>çm H§$nÝ`m§À`m A{YH$mĂš`m§n`ÂȘV AmnĂ«`mbm H$Yr ghOnUo nmoMVm `oV ZgVo
qH$dm Ë`m§Zm ^oQ>Vmhr `oV ZgVo, Aer Ă o{gS>|Q>, ĂŹhmB©g Ă o{gS>§Q>, ‘°ZoqOJ S>m`aoĆ Q>a Aer
A{YH$mar ‘§S>ir BWo ñdV
 Vw‘À`mn`ÂȘV `oV AgVmV. VwĂ„hr Vw‘À`m H§$nZrMm Am{U
godm§Mm g§nyU© n[aM` Ë`m§Zm H$ĂȘ$Z XoD$ eH$Vm.' {X„rÀ`m Ă Xe©ZmV Ë`m§Zm ñdV
bm hm
AZw^d Ambm. {X„r Am{U Xoe^amV C^maÊ`mV `oV AgboĂ«`m ‘oQÂŽ>moMo H$moM ~Z{dÊ`mMo
H$m°ÝQÂŽ>°ƠQ> O‘©ZrÀ`m "~§~m{S>©`a' `m H§$nZrbm {‘imbobo Amho. ho H$moMog Vm{‘iZmSy>Vrb
hmogya `oWo V`ma hmoVmV. `m H$moMog‘Yrb "Egr' `§ÌUogmR>r bmJUmar H$m°na Q>çw~wba nmQ>©
Vo B§nmoQ>© H$aV. BWo hm n`m©` CnbĂŁY AgĂ«`mMo {XgĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr {OV|Ð `m§Zm Iwbr
Am°’$a {Xbr, "Am‘À`m~amo~a {~PZog H$aÊ`mV B§Q>aoñQ> Agob, Va hmogyabm `oD$Z ^oQ>m.
B§Q>aoñQ> Zgob Va Vw‘Mm Am{U Am‘Mmhr doi dm`m XdSy> ZH$m.' naXoer $H§$nÝ`m§Mm hm
amoIR>moH$nUm {OV|Ð `m§Zm AmdS>bm Am{U WmoS>r qMVm {Z‘m©U H$aUmamhr R>abm. nU Ë`m§Zr
Ë`mM jUr {ZU©` KoVbm - AmnU Om`Mo.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 69
Vo hmogyabm nmohmoMbo. H§$nZrV Jobo. H$m°’$aÝg hm°b‘Ü`o H§$nZrMo 10-12 d[að>
A{YH$mar ~gbobo hmoVo. ho EH$Q>oM. n{hbmM àíZ Ambm, "ìhm°Q> BO `wda H$m°pÝ’$S>Ýg
boìhb'. AmYr `m§Zm ZrQ>go H$iboM Zmhr. Ë`m§Zr WmoS>m {dMma Ho$bm Am{U gm§JyZ Q>mH$bo
"JwS>.' ‘J Ë`m§Zr ’°$Ć Q>ar pĂŹh{OQ> H$am`bm gm§{JVbr. AÜ`m© VmgmMr pĂŹh{OQ> PmĂ«`mZ§Va
nwÝhm {‘qQ>J gwĂȘ$ Pmbr. n{hbmM Ă Ă­Z, "ZmD$ Q>obÂČ Ag, ĂŹhm°Q> BO `wda H$m°pÝ’$S>Ýg
boìhb?' {OV|Ð qMVoV nS>bo. Iao Va {VWbr `§ÌUm Am{U H$m‘m§Mm AmdmH$m ~YyZ Vo
WmoS>ogo IMbo hmoVo. nU Varhr AmnU Ë`m§À`mgmR>r H$m‘ H$ĂȘ$ eHy$, Ago Ë`m§Zm dmQ>V
hmoVo. Ë`m§Zr àm§OinUo gm§JyZ Q>mH$bo, "AmYrnojm H$m°pÝ’$S>Ýg WmoS>m H$‘r Pmbm Amho, nU
Vw‘À`mgmR>r ‘r Zž$s H$m‘ H$ĂȘ$ eHo$Z.' ho M°b|O ñdrH$maÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo Am{U
Ë`m§À`mgmR>r hm nwT>Mm Q>{ZÂȘJ nm°B§Q> R>abm.
"~§~m{S>©`a'bm EH§$Xa 62 Ă H$maMo Q>çw~wba nmQ>© hdo hmoVo. Ë`mMr g±nĂ«g Am{U
[aÂč$m`a‘o§Q> AmĂ«`m. Ë`m§Zr S>oĂŹhbn Ho$boĂ«`m§nÂĄH$s 59 g±nb n{hĂ«`m ’$Q>Ć `mV "AmoHo$'
Pmbo. VrZ g±nb‘Ü`o "‘m`Za Eaa' hmoVo nU Vmo {S>PmB©Z ’$m°ëQ> hmoVm. Vmo bJoMM Xya
H$aÊ`mV Ambm. Ë`m H§$nZrMo gmYo gai gyÌ hmoVo - "AmĂ„hmbm gßbm` H$am`Mm, Va
Am‘À`m boĂŹhbbm `m.' {OV|Ð `m§Zm AnJ«oS> H$aUo AmdĂ­`H$M hmoVo. `m ZĂŹ`m H$m‘m§gmR>r
AmdĂ­`H$ AgUmĂš`m ZĂŹ`m grEZgr ‘erÝg Ë`m§Zr B§nmoQ>© Ho$Ă«`m. Zdo Ă m°S>Ć Q> S>oĂŹhbn
hmoVmZm Ë`m§Mo V§Ìk, B§{O{ZAg© 10-10 {Xdg `oD$Z ‘wž$m‘ R>moH$m`Mo. Ë`m§À`m
[aÂč$m`a‘|Q> nyU© H$aÊ`mV "A°àmoH$m°n©'À`m M‘y~amo~aM `m B§{O{ZAg©Mr ‘ohZVhr Iyn
‘mobmMr Amho. `m dfu H§$nZr 250 H$moMog V`ma H$arV Amho. nwT>À`m dfu hr g§»`m
1000 da OmUma Amho Am{U `m H§$nZrgmR>r H$m°na Q>çw~wba nmQ>© gßbm` H$aUmao
"A°àmoH$m°n©' ho EH$‘od nwadR>mXma AmhoV!
{OV|Ð `m§À`m `emMo EH$ ‘hËdmMo Jw{nV Ă„hUOo Ë`m§Zm bm^bobo g‘{n©V Am{U
‘ohZVr ghH$mar. Ë`m‘wio `m XmoÝhr `w{ZQ>À`m X¡Z§{XZ H$m‘H$mOmV Ë`m§Zm ’$mago bj
Kmbmdo bmJV Zmhr. Vo ’$Âș$ {~PZog EƠñnmÝeZ ßbmZ‘Ü`o bj KmbVmV. AmVm AVwb
Omoer H$moĂ©JoQ>oS> ~m°ƠgMo `w{ZQ> nyU©nUo gm§^miVmV. H$ÀÀ`m ‘mbmMr IaoXr, Ă {H«$`m,
{Z{‘©Vr Am{U {S>boĂŹhar hm gmam ĂŹ`mn Vo EH$hmVr gm§^miVmV. H$m°na Q>çw~wba‘Ü`o gÜ`m
10 B§{O{ZAg© H$m`©aV AmhoV. Ë`m§Mo ZoV„Ëd E. E. ‘{U`ma Am{U XeaW ’$S> ho H$aVmV.
Ë`m§Zr {OV|Ð `m§Zm gm§{JVbo Amho, "VwĂ„hr ’$Ć V H$m‘o {‘idm. Vr CÎm‘ nÕVrZo hmoVrb hr
O~m~Xmar Am‘Mr.' {deof Ă„hUOo ho XmoKohr {OV|Ð `m§Mo B§{O{ZA[ašJMo Ć bmg‘oQ> AmhoV!
`m Q>r‘Mo Ü`o`dmĆ ` Amho - "H$moUVmhr Q>çw~wba H$m°ÄnmoZÝQ> S>oĂŹhbn H$am`Mm Amho- ’$Âș$
48 Vmg Úm!' nydu `m H$m‘mbm EImXm ‘{hZm ghO bmJm`Mm. gÜ`m 1500 àH$maMo
Qy>Ă«g CnbĂŁY AmhoV! {OV|Ð `m§Mo YmH$Q>o ~§Yy nwĂ©fmoÎm‘ `m§Mr gmW Ë`m§À`mgmR>r Iyn

OmbZm Am`H$m°Ýg / 70
‘mobmMr Amho. àË`oH$ ‘hËdmÀ`m {ZU©`mÀ`m doir ho ~§Yy nañnam§Zm {dĂ­dmgmV KoVmV
Am{U nañnam§Zm gmW XoVmV.
AmVm Ë`m§Mo nwT>Mo bĂș` Amho Vo `m gd© nmQ>©gÂČMr Ag|ĂŁbrgwÕm H$aÊ`mMm. ñdV§Ì nmQ>©
Z nmR>dVm gmar Ag|ĂŁbrM Ć bm`§Q>bm nmR>{dbr, Va Ë`mMm XOm©hr gwYmaob Am{U AmnĂ«`m
H$m‘mMr ĂŹ`mĂĄrhr dmT>ob, Ago Ë`m§Zm dmQ>Vo. Ë`mMr V`marhr gwĂȘ$ Pmbr AgyZ gZ 2013
‘Ü`o hm Ă moOoĆ Q> H$m`m©pÝdV hmoB©b. hm gmam ĂŹ`mn gm§^miVmZm Vo AmXe© Ă„hUyZ H$moUmH$S>o
nmhVmV? - ‘h|Ð grS>ÂČgMo lr. am‘{H$eZOr ‘w§XS>m. dmñV{dH$ Ë`m§À`mer {OV|Ð `m§Mm
’$ma {ZH$Q>Mm g§dmX Zmhr, nU Ë`m§Mm {S>{gpßbZ, Ë`m§Mo Q>m`q‘J `m§Mm AmXe© {OV|Ð `m§Zr
R>odbm Amho...!
...............
lr. {OV|Ð amR>r, A°àmoH$m°n B§{O{ZAg© Ă m. {b., ßbm°Q> H«$. E’$-7,
E‘Am`S>rgr ’o$O 2, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 71
"goëg' H$s "gpÏh©g' Agm àíZ
‘mÂ`mg‘moa H$Yrhr C^m am{hbm, Va ‘r
Zoh‘rM "gpĂŹh©g'Mr {ZdS> Ho$br. H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a
Va {dH$bo OmUma AmhoVM. nU Iam
{~PZog Amho, Vmo gpĂŹh©g‘Ü`o. KoVbobr
dñVy H$Yr Zm H$Yr Var {~KS>UmaM. Vr
XwéñV H$aUmar {dĂ­dmgmh© `§ÌUm C^r
H$aUmamM hm {~PZog qOHy$ eH$Vmo...
‘Zrf amR>r `m§Mo ho gmYo gai VËdkmZ
Amho. 1996 nmgyZ nyU©nUo H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aÀ`m
{~PZog‘Ü`o Ord AmoVyZ H$m‘ H$aUmao ‘Zrf
AmO 50 hÿZ A{YH$ V§Ìkm§Mo ‘Zwü`~i
hmVmiV Amnë`m J«mhH$m§Zm n[anyU© godm
XoV AmhoV. "b°nQ>m°n
pĆ b{ZH$'
h r
Zdr g§H$Ă«nZm Ë`m§Zr H$mhr ‘{hÝ`m§nydu àË`jmV
AmUbr. nwT>À`m gmYmaU AS>rM dfm©V,
Ă„hUOo 2013 n`ÂȘV `m g§H$Ă«nZoMo Omio
gmù`m ‘hmamï®>^a nga{dÊ`mMm
Ë`m§Mm {ZYm©a Amho.
gZ 1973À`m Am{W©H$
dfm©Ioarg - Ă„hUOo 31 ‘mM©
amoOr ! - OÝ‘boĂ«`m ‘Zrf
`m§Mm Q>opƠZH$b Jmoï>tH$S>o
AmoT>m ~mbnUmnmgyZM hmoVm.
1988 ‘Ü`o 10dr Am{U
8
H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aMm
S>m°ƠQ>a
‘Zrf e§H$abmb amR>r
‘mUgm§Mm S>m°ƠQ>a AgVmo,
Vgm H$mÂ°Ă„ĂŸ`waMmhr Agm`bm H$m`
haH$V Amho? H$mi doJmZo ~XbVmo
Amho. gma§ OrdZ H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>amB©OÂČS>
hmoV Amho. EH$ H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a {~KS>Uo
ÄhUOo AZoH$m§Mm Imoi§~m.
H$mimMr nmdb§ AmoiIyZ H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a
- b°nQ>m°nÀ`m {dH«$s ZĂŹho Va
"gpĂŹh©g'da ^a XoUmĂš`m ‘Zrf amR>r
`m§Zm H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aMm S>m°ƠQ>a Ă„hUm`bm
haH$V Zmhr! AmnĂ«`m doJĂč`m
g§H$Ă«nZm§gh OmbÝ`mV Ă©OyZ
gmù`m amÁ`^a doJmZo ’w$bUmù`m `m
AmJĂč`m CÚmoJmMm n[aM`...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 72
1990 ‘Ü`o 12dr CÎmrU© PmĂ«`mZ§Va 1993‘Ü`o ~rEñgrMr nXdr KoD$Z Ë`m§Zr
Amnbo AmÂĄnMm[aH$ {ejU g§n{dbo. nU 9 dr 10 dr ‘Ü`o AgĂ«`mnmgyZM Ë`m§Mo
doJdoJio "CÚmoJ' gwĂȘ$ hmoVo. Ë`m§À`m ‘moR>çm ^mdmMo - gVre `m§Mo -‘o{S>H$bMo XwH$mZ hmoVo.
AmR>dr‘Ü`o AgVmZmnmgyZ Vo `m XwH$mZmV ‘XV H$arV. hm gmYmaU 1985 Mm H$mi.
^maVr` ~mOmanoR>oV H$mÂ°Ă„ĂŸ`yQ>aMo ZwH$VoM AmJ‘Z hmoV hmoVo. "Qy>EQ>{gĆ g', "W«rEQ>{gĆ g'
Aem Ă H$maÀ`m S>m°g ~og H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aMm Vmo O‘mZm. VoĂŹhmnmgyZM H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aÀ`m {df`mMr
Ë`m§Zm JmoS>r bmJbr. OmbÝ`mÀ`m "^JraW EOÝgrO'‘Ü`o Ë`m XaĂ„`mZ H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a Ambobm
hmoVm. Ë`m§À`mVrb hr JmoS>r AmoiIyZ "^JraW'Zo Ë`m§Zm ‘XVhr $Ho$br Am{U Zdm H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a
KoVmZm Vr Am°S>©a ‘Zrf `m§ZmM {Xbr. Ë`mdoir H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>agmR>r gw‘mao XrS> bmI Ă©n`o
‘moOmdo bmJV. d`mMr YS> drg df}hr nyU© Z Ho$boĂ«`m ‘Zrf `m§À`mgmR>r hm Iyn ‘hËdmMm
jU hmoVm. Vo Ă„hUVmV - hm ‘mÂ`m Am`wĂź`mVbm "Q>{ZÂȘJ nm°B§Q>' hmoVm.
`mM XaĂ„`mZ ‘moR>çm ~§Yy§Zr Amnbo ‘o{S>H$b XwH$mZ Ë`m§Zm Mmb{dÊ`mgmR>r {Xbobo
hmoVo. nU H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aÀ`m Ă o‘mV nS>Ă«`m‘wio hiyhiy `mM {df`mV H$[aAa H$am`Mo {ZpĂ­MV
H$aV AIoa 1995 ‘Ü`o Ë`m§Zr ho XwH$mZ AmnĂ«`m ‘m‘mÀ`m ‘wbmH$S>o gwnyX© Ho$bo Am{U Vo
nyU©nUo `mM ĂŹ`dgm`mV CVabo. {‘eZ hm°pñnQ>bg‘moarb IS>}H$a H$mÂ°Ă„ĂŸboĆ gÀ`m daÀ`m
‘OĂ«`mda nydu "V§Ìm gm°ùQ>doAa' hr EH$ H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a BpĂĂ±Q>Q>çyQ> MmbV Ago. Vr H$mhr
H$maUm§‘wio ~§X nS>br hmoVr. VrM OmJm ’${Z©Magh ‘Zrf `m§Zr {‘i{dbr Am{U 1996
nmgyZ Amnbo H$m‘ gwĂȘ$ Ho$bo. H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aÀ`m {df`mMr Vr Ver AJXrM gwadmV hmoVr.
OmbÝ`mgma»`m ehamV Va hm ĂŹ`dgm` Ă m`mo{JH$ AdñWoVM hmoVm. Aem pñWVrV H$mhr
KaJwVr g§H$Q>m§‘wio gmao H$mhr Jw§S>miyZ R>odyZ gai ZmoH$ar H$amdr bmJmdr, Aer pñWVr
CXÂČ^dbr hmoVr. nU "^JraW'Mo gwaoegoR> ‘§Ìr, gwerb H$adm, gwZrb am`R>Ç>m nmR>rer C^o
am{hbo Am{U ĂŹ`dgm` gmoS>Ê`mMm {ZU©` Ë`m§Zr aÔ Ho$bm. Ë`m AmYrMr VrZ df} Ë`m§Zr
AmnĂ«`m MmoI gpĂŹh©g‘YyZ J«mhH$m§Zm {Xbobr godm BWo Cn`moJmbm Ambr. gdmÂȘZrM Ë`m§Zm
^anya gnmoQ>© Ho$bm. AmB© dS>rb, nËZr gmÂĄ. am{YH$m Am{U OdiÀ`m gd© ZmVodmB©H$m§Zr
gd© g§H$Q>m§VyZ I§~ranUo ~mhoa nS>V Ă ma§^r Ë`m§Zr hmS>©doAa QÂŽ>oqZJ Am{U b±1⁄2doOog QÂŽ>oqZJMr
BpĂĂ±Q>Q>çyQ> gwĂȘ$ Ho$br. `m QÂŽ>oqZJ‘YyZ H$mhr nÂĄgm C^m am{hĂ«`mZ§Va 1998 nmgyZ b±1⁄2doOog
QÂŽ>oqZJ nyU©nUo ~§X H$ĂȘ$Z ’$Âș$ hmS>©doAada Ë`m§Zr bj H|${ÐV Ho$bo.
AmnĂ«`m N>§XM ĂŹ`dgm` Ă„hUyZ {ZdS>bm, Va ĂŹ`dgm`mH$S>o nmhÊ`mMr Ñï>rM ~XbyZ
OmVo. 1988 ‘Ü`o ‘°{QÂŽ>H$ PmĂ«`mnmgyZ 1998 ‘Ü`o ’$Âș$ hmS>©doAada bj H|${ÐV
H$aÊ`mn`ÂȘVMm ‘Zrf `m§Mm hm Ă dmg bjdoYH$ Amho. `m H$mimV Ë`m§Zr ñdV
 H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a
hmVmibm, XwéñV Ho$bm, Ag|~b H$ĂȘ$Z {dH$bm, hmS>©doAaMo QÂŽ>oqZJ {Xbo, {d{dY H§$nÝ`m§Mo
"EE‘gr' {‘i{dbo Am{U ñdV
Mr AmJir N>mn OmbÝ`mÀ`m ‘mH}$Q>da nmS>br. Á`m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 73
H$mimV H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a bmoH$ ñdV
À`m ‘wbm§Zm hmV bmdy XoV ZgV, Ë`mH$mimV ‘Zrf `m§Zm
Ë`m§Mo H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a hmVmiÊ`mMr ‘w^m hmoVr. H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a‘Ü`o Ambobo {~KmS> Xya H$aÊ`mgmR>r
hdo Vo à`moJ H$aÊ`mMr Ë`m§Zm ‘moH$irH$ hmoVr. VodT>m {dídmg gwaoegoR> ‘§Ìr, gwZrb
am`R>Ç>m AmXtZr Ë`m§À`mda Q>mH$bm hmoVm. AmnĂ«`m AĂ€`mgy d„ÎmrZo ‘Zrf `m§Zr Vmo gmW©
R>a{dbm. `m {df`mdarb {bQ>aoMaMo dmMZ Ë`m§Zr gmVË`mZo R>odbo. Ë`m‘wio H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aÀ`m
joÌmV `oUmao OmJ{VH$ nmVirdarb Zdo Ă dmh Ë`m§Zm gdm©V AmYr bjmV `oV Jobo. Ë`mMm
Cn`moJ Ë`m§Zm Ë`m§À`m ì`dgm`mV Pmbm.
H«o$P dmT>Uma Ver H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aMr {dH«$s dmT>Uma ho Ë`m§Zr AmoiIbo hmoVo. nU `m
H$mimV goĂ«gda bj H|${ÐV H$aVmZm Ë`m§Zr ‘w»` ^a R>odbm Vmo gpĂŹh©gda. Ë`m doir
OmbÝ`mV gpĂŹh©ggmR>r nÂĄgo ‘moOÊ`mMr bmoH$m§Zm gd` ZĂŹhVr. ‘Zrf `m§Zr Vr gd`
bmdbr. H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a {dH$Ê`mgmR>r ’$maem pñH$Ă«gMr JaO bmJV Zmhr. ‘mH}$Q>‘Ü`o Vgo
Ag§»` ñnY©H$ `oVrb, nU AmnU ‘mH}$‘Ü`o {Q>H$m`Mo, Va AmĂąQ>a goĂ«g gpĂŹh©g
‘hËdmMr R>aob, hm Ë`m§Zr ~m§Ybobm A§XmO H$mimÀ`m H$gmoQ>rda Iam R>abm. {~PZogMm
pdñVma hmoV hmoVm. ho nmhĂżZ Ë`m§Mo ‘moR>o ~§Yyhr 2002 ‘Ü`o Ë`m§Zm `oD$Z Om°BZ Pmbo.
Ë`m§Zr Ë`m§À`m {deof H$mÂĄeĂ«`mMm nM}gMm ^ma nyU©nUo CMbbm Am{U ‘Zrf `m§Zr
gpÏh©gda A{YH$ bj H|${ÐV Ho$bo.
hm H$mi b°nQ>m°nÀ`m AmJ‘ZmMm hmoVm. Ë`mVhr gd© OU {dH«$s H$aUmaoM hmoVo.
b°nQ>m°nMr gpĂŹh©qgJ AmOhr ’$mago H$moUr XoV Zmhr. b°nQ>m°nÀ`m ~m~VrV ’$ma Va ’$m°ëQ>r
nmQ>© [aßbog H$aÊ`mMrM H$m‘o AmnĂ«`mH$S>o hmoVmV. nU AmJm‘r H$mimV b°nQ>m°nMo ‘mH}$Q>
‘moR>çm à‘mUmda dmT>Uma, ho bjmV KoD$Z ‘Zrf `m§Zr b°nQ>m°nÀ`m XwéñVrMr H$mÂĄeĂ«`o
AmË‘gmV H$aÊ`mMo R>a{dbo. `mM H$mimV {~PZogMm {dñVma hmoV hmoVm. ZdZdr ‘mUgo
Om°B©Z hmoV hmoVr. OmbÝ`mÀ`m H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a ‘mH}$Q>‘Ü`o ‘Zrf amR>r ho Zmd AmKmS>rda hmoVo.
AmnĂ«`mH$S>o ZmoH$arda `oUmĂš`m àË`oH$mbmM Vo AmnĂ«`mH$S>rb kmZ XoV AgV. Ë`m‘wioM
Ë`m§Mr gpĂŹh©g gdmÂȘZm Cn`wÂș$ R>aV Ago. AmnU {eH$dbobr ‘mUgo ~mhoa nSy>Z ñdV§Ì
ĂŹ`dgm` H$aVrb Am{U AmnĂ«`mbmM AmĂŹhmZ XoVrb, hr ^rVr AmnĂ«`m ‘Zmbm H$YrM
{edbr Zmhr, Ago Vo gm§JVmV. AZoH$ OU `m joÌmVrb H$s nm°B§QÂČ>g AmnĂ«`mH$S>rb
H$‘©MmĂš`m§Zm H$YrM gm§JV ZmhrV, nU ‘r Vo gm§JVmo, Ago Vo A{^‘mZmZo gm§JVmV. `m
‘wbm§nÂĄH$s H$mhr OU AmO ‘m`H«$mogm°ùQ>À`m ~|Jbmoa, dmamUgr AmXr Am°{’$gog‘Ü`o H$m‘
H$aVmV, H„${fYZ H§$nZrÀ`m "Am`Q>r hmS>©doAa' {d^mJmVrb EH$ OU gmoSy>Z ~mH$s gd©OU
AmnĂ«`mH$S>oM Ă {e{jV Pmbobo AmhoV, ho Vo A{^‘mZmZo Z‘yX H$aVmV. "kmZ {XĂ«`mZo kmZ
dmT>Vo' hr CÂș$s eĂŁXe
 Iar AgĂ«`mMo Ë`m§À`m `m ^y{‘Ho$dĂȘ$Z H$iVo.
{~PZog dmT>V AgVmZm Ë`m§Zr ñdV
bm gmVË`mZo AnS>oQ> R>odbo, Ë`m‘wio EH$Xm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 74
EH$mM doir VrZ B§{O{ZAa gmoSy>Z JoĂ«`mZ§Vahr ñdV
 ‘¡XmZmV CVĂȘ$Z gpĂŹh©g XoÊ`mV
Ë`m§Zm AS>MUhr Ambr Zmhr Am{U H$‘rnUmhr dmQ>bm Zmhr. EH$doi "gob g’$a Pmbm
Va MmbVmo, nU gpĂŹh©g ĂŹ`dpñWV {‘imbr nm{hOo', ho Ë`m§À`m ĂŹ`dhmamMo {~«XdmĆ `
R>abo Amho.
H$mimMr nmdbo AmoiIV Ë`m§Zr b°nQ>m°n XwéñVrÀ`m {df`mda Amnbo bj H|${ÐV
Ho$bo Am{U gmYmaU 2007 Z§Va Ë`mda {deof ‘ohZV ¿`m`bm gwadmV Ho$br. gmYmaU
2010‘Ü`o Ë`mbm doJ Ambm Am{U 10 Am°ƠQ>mo~a 2010‘Ü`o OmbÝ`mÀ`m -- ^mJmV
"b°nQ>m°n pĆ b{ZH$' hr ZĂŹ`m g§H$Ă«nZogh Agbobr gwg‚m emoĂ©â€˜ J«mhH$m§À`m godoV Ă©Oy
Pmbr. EH$mM doir 30 Vo 40 b°nQ>m°n J«mhH$m§Zm nmhÊ`mgmR>r WoQ> CnbĂŁY H$ĂȘ$Z XoUmar
‘amR>dmS>çmVrb ~hĂŸXm hr n{hbr emoĂȘ$‘ Agmdr. b°nQ>m°n, nrgr, Ë`mgmR>r bmJUmao
J°PoQÂČ>g, BVa gwQ>o ^mJ `m§Mm ^anya ‘moR>m gmR>m Ë`m§À`mH$S>o gXÂĄd CnbĂŁY AgVmo. Ë`m§Mr
hr Imgr`V BVĆ `m Xyada ngabr Amho, H$s H$mhr doim AmÂĄa§Jm~mX‘Yrb {dH«o$Vo ‘Zrf
`m§À`mH$Sy>Z hdo Vo gm{hË` ZoVmV!
Aem gwg‚m godobm Ă {VgmX {‘imbm ZgVm, VaM Zdb. hm Ă {VgmX nmhyZ 6 ‘mM©
2011 amoOr OwÝ`m OmbÝ`mV Ë`m§Zm emIm CKS>mdr bmJbr. bJoMM 13 ‘mM©nmgyZ
AmÂĄa§Jm~mXoV OmbZm amoS>da XyY S>oAarg‘moa Ë`m§Zr Amnbo ^ĂŹ` emoĂȘ$‘ gwĂȘ$ Ho$bo. nwT>À`m
5 Vo 6 ‘{hÝ`m§V Zm§XoS>, gmobmnya, ZJa `oWo "b°nQ>m°n pƠb{ZH$' CKS>Vrb Aem hmbMmbr
gwĂȘ$ AgyZ nwT>rb df©^amV amÁ`^a ’«±$MmB©Or nÕVrZo Amnbo Omio {dUÊ`mMo Ë`m§Mo
{Z`moOZ Amho.
hr g§H$Ă«nZm àË`jmV CVa{dÊ`mgmR>r Ë`m§Zr AmnĂ«`m ^mÀ`mbm - gmJa H$m~am
`m§Zm - b§S>ZhĂżZ naV ~mobmdbo. b§S>Zgma»`m ‘hmZJamV ‘mJrb 6 dfmÂȘnmgyZ Mma emIm
Agbobo H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a ñQ>moAa `eñdrnUo Mmb{dUmĂš`m gmJa `m§Zm ^maVmV naV ~mobmdyZ

OmbZm Am`H$m°Ýg / 75
Ë`m§Zr AmnĂ«`m ZĂŹ`m "ĂŹh|Ma'Mr nm`m^aUr Va ^ž$‘nUo Ho$br. Ë`mdaMm H$ig
A{Ve` doJmZo MT>{dÊ`mMo H$m‘ AmVm gwĂȘ$ Pmbo Amho. ‘mJrb 10-15 dfmÂȘnmgyZ gmo~V
AgboĂ«`m ghH$mĂš`m§Mr {Zð>m, ZĂŹ`mZo AmboĂ«`m ghH$mĂš`m§Mm CËgmh `m§À`m gmo~VrZo
hr Zdr dmQ>Mmb, ZĂŹho KmoS>XmÂĄS> doJmZo gwĂȘ$ Amho. `mV EH$ A{Ve` ‘hËdmMo gyÌ Vo
‘m§S>VmV, "{MqQ>JMr ‘bm ~mbnUmnmgyZM K„Um Amho. VwĂ„hr EH$ doi ’$gdyZ WmoS>m ’$m`Xm
{‘idy eH$mb, nU OmñV H$mi hr pñWVr amhV Zmhr. VmËH$m[bH$ ’$m`Xm hmoVmo nU Agm
‘mUyg bdH$a ~mX hmoVmo.'
"PoS> {gĆ `w[aQ>r' 
 EH$ Zdr g§H$Ă«nZm
hm {dñVma H$aVmZmM EH$ AJXr Zdr g§H$Ă«nZm Vo ‘m§S>V AmhoV. "PoS> {gĆ `w[aQ>r'
`m ZmdmZo gwajm{df`H$ gmYZm§Mo nyU©nUo ñdV§Ì XmbZ Vo OmbZm Am{U AmÂĄa§Jm~mX `oWo
C^maV AmhoV. ZĂŹ`m OrdZeÂĄbr‘Ü`o AmnmnĂ«`m KamMr qH$dm {~PZogMr gwa{jVVm hm
nÂĄby Iyn ‘hËdmMm R>aUma Amho. S>moAa’$moZ, H°$‘oam, H°$‘oam aoH$m°{S>ÂȘJ, dm`S>© d dm`abog
H°$‘oamO, Abm‘© {gpñQ>Ă„g, eQ>a - S>moAa goÝga, ‘moeZ goÝga, n°{ZH$ Abm‘© hr gmar
gmYZo EH$mM {R>H$mUr nmhV AgVmZmM Ë`m§Mr H$m`©àUmbr g‘OmdyZ XoÊ`mgmR>rMm
"bmB©Ïh S>o‘mo' `m XmbZmV CnbĂŁY Agob. Ka, eQ>a, em°n, JmoXm‘, ~±H$m, gwna ‘mH}$Q>ÂČg,
emoĂȘ$‘ `m àË`oH$ {R>H$mUr hr gwajm gmYZo `mnwT>rb H$mimV A{Ve` ‘hËdmMr R>aUma
AmhoV, Am{U {deof Ă„hUOo Aem Ă H$mao hr gd© gmYZo "bmB©Ïh S>o‘mo'gh nwa{dUmao EH$hr
XmbZ AmOKS>rbm CĂ€`m ‘hmamĂŻÂŽ>mV Zmhr...! Aem Ă H$maMr ĂŹ`dñWm AgUmao n{hbo
XmbZ CKS>Vo Amho OmbÝ`mV Am{U Ë`mMm ‘mZ OmVmo Amho ‘Zrf amR>r `m§À`mH$S>o...!
...............
lr. ‘Zrf amR>r, b°nQ>m°n pĆ b{ZH$, {‘eZ hm°pñnQ>bg‘moa, Zdm OmbZm, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 76
`m JmoĂŻ>rbm AmVm 20-25 df}
Pmbr. OmbÝ`mÀ`m ZiJ„rVrb JUoe
^dZ Jmo emioV EH$ Hw$Qw>§~ amhV Ago.
nVr, nËZr, Xra Am{U N>moQ>rer ‘wbJr.
Hw$Qw>§~mVrb J„hñW EH$m H$mnS> XwH$mZmV
H$m‘mbm hmoVo. n[apñWVr hbmIrMr. EH$m
‘mUgmÀ`m nJmamV KaIM© ^mJV Zgo.
‘J AmB© Am{U ‘wbJr {‘iyZ nmnS> bmQy>Z
XoV. EH$m én`mV e§^a nmnS> bmQ>bo OmV.
{‘aMr XiyZ XoV. Ë`mMm Xa hmoVm EH$
Ă©n`mbm KS>m. {‘R>mMo nwS>o ^ĂȘ$Z XoV. Ë`mMo
{‘iV 100 nwS>çm§‘mJo 30 n¡go ! {Xdg
‘moR>çm H$ï>mZo nma nS>V hmoVo. Aer AZoH$
df} Jobr. XwH$mZmV H$mhr JmoĂŻ>r IQ>H$Ă«`m
ÄhUyZ `m J„hñWm§Zr ZmoH$ar gmoS>br Am{U
AmnĂ«`m EH$m ZmVodmBH$mÀ`m Á`wg g|Q>ada Zdr ZmoH$ar gwĂȘ$ Ho$br. nU BW§ nJma
H$‘r {‘im`Mm, {edm` ‘mZ - gÝ‘mZgwÕm {‘iV Zgo. `m gmù`m
JmoĂŻ>tZm dÂĄVmJyZ
9
Q>oñQ> Am°’$
OmbZm !
Zo‘rM§X Mmoa{S>`m /
~g§Vr Mmoa{S>`m - CZo
hr H$hmUr Amho d`mÀ`m
nmgĂŻ>rV ñdV§Ì {~PZog gwĂȘ$
H$aUmù`m {OJa~mO {nË`mMr
Am{U Ë`m§Zm gmW XoUmù`m
{VVƠ`mM {OÔr ‘wbrMr.
OmbÝ`mÀ`m H$admZJa ^mJmVrb
"O¥Z ~§Yy nmd^mOr'Mr Md
AmO OmbZoH$am§À`mM Zìho, Va
OmbÝ`mV `oD$Z JoboĂ«`m
Ag§»` IdĂŠ`m§À`m {O^oda
a|JmiVo Amho.
`m Mdr‘mJMr ‘ohZV g‘Obr,
Va AmnU Wž$ hmoVmo...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 77
nmd^mOrMr JmS>r bmdÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo. hr Jmoï> gmYmaU 1988 À`m gw‘mamMr.
Ë`m§Zr ñdV
Mr JmS>r AmUbr, nU JmS>rda H$m‘ H$aUmam H$mamJra A°S>ĂŹhmÝg nÂĄgo KoD$Z
niyZ Jobm. df©^a hr JmS>r Yyi ImV nS>br. df©^amZ§Va Ë`m {dMmamZo nwÝhm CMb
Im„r. d`mÀ`m 64ĂŹ`m dfu ñdV§Ì ĂŹ`dgm` gwĂȘ$ H$aÊ`mÀ`m {OÔrZo ho J„hñW C^o
am{hbo. 1989-90À`m XaĂ„`mZ nmd^mOrMr JmS>r H$moUË`mhr pñWVrV gwĂȘ$ H$am`MrM,
`m {ZYm©amZo `m Hw$Qw>§~mZo H§$~a H$gbr Am{U OmbÝ`mÀ`m {edmOr nwVim n[agamV JmS>r
bmdbr. AmnĂ«`m n[a{MVm§À`m Kam§VyZ Q>o~b IwÀ`m© VmËnwaË`m Ă„hUyZ ‘mJyZ AmUĂ«`m.
H$mamJra nmd^mOr ~ZdrV. dS>rb gĂŹh© H$arV. ‘wbJr ‘XV H$ao Am{U AmB© ^m§S>r KmgV
Ago. hiy hiy {Xdg nmbQ>bo. ‘ohZVrbm ’$i Ambo. AmO `m JmS>çmZo H$admZJa ‘Ü`o
EH$m ^ĂŹ` XmbZmMo ĂȘ$n YmaU Ho$bo Amho. `m XmbZmMo Zmd Amho - "OÂĄZ ~§Yy nmd ^mOr
Am{U Á`yg g|Q>a'. ‘ohZV, H$m‘mdarb {Zð>m, n[admamdarb Ă o‘ Am{U Ë`mJ `m gd© JwUm§Mo
ho Hw$Qw>§~ ÄhUOo MmbVo~mobVo CXmhaU...
Zo‘rM§XOr Mmoa{S>`m Am{U Ë`m§Mr H$Ý`m ~g§Vr `m§À`m {OÔrÀ`m àdmgmMr hr H$Wm.
hbmIrÀ`m {XdgmVrb Am`wü` OJV AgVmZm d`mÀ`m 64ì`m dfu Zo‘rM§X Mmoa{S>`m
`m§Zr ĂŹ`dgm` gwĂȘ$ H$aÊ`mMm {ZYm©a Ho$bm, hr `m H$hmUrVrb gdm©V ‘hËdmMr JmoĂŻ>.
Ë`mbmhr H$maUr^yV R>abm Ë`m§Mm ñdm{^‘mZr ñd^md. ‘mbH$ Agmo H$s ZmVodmB©H$,
AH$maU hmoUmam An‘mZ ghZ H$m H$am`Mm, Ë`mnojm hr Kwg‘Q> Wm§~dyZ ~mhoa nSy> Am{U
ñdV
M H$mhr H$ĂȘ$ hm Ë`m§Mm {ZYm©a Ë`m§Mo Am`wĂź` ~XbyZ Jobm. H$ĂŻ>mbm `m n[admamMr
H$Yrhr Zm ZĂŹhVr. dS>rb, AmB©, ‘wbJr `m§À`m H$ĂŻ>m§Zm gw‘ma ZĂŹhVm. nU hoM H$ĂŻ> Ë`m§Zr
ñdV
gmR>r gwĂȘ$ Ho$bo Am{U Ë`m§Mo {Xdg ~Xbbo.
gZ 1989-90 ‘Ü`o JmS>r gwĂȘ$ Ho$br, VoĂŹhmhr Vo JUoe ^dZ JmoemioVM amhV. nU
nwT>o H$m‘mÀ`m gmo`rgmR>r Ë`m§Zr amhÊ`mMr OmJm ~Xbbr Am{U JUoe ^dZÀ`m ~mOybmM
dmT>rd ^mS>o ^ĂȘ$Z ZĂŹ`m OmJoV Ë`m§Zr g§gma WmQ>bm. gmYmaU gmVM dfmÂȘV Ë`m§À`m
‘ohZVrbm ’$i Ambo Am{U 1997 ‘Ü`o ào‘J§Jm ßbmPm‘Ü`o Ë`m§Zr ñb°Q> IaoXr Ho$bm.
1998 ‘Ü`o H$admZJa‘Ü`o OmJm IaoXr Ho$br Am{U 14 OyZ 2000 ‘Ü`o Vo Zì`m
OmJoV {eĂąQ>hr Pmbo. nU ho gmao BVHo$ gmono ZĂŹhVo.
JmS>r gwĂȘ$ Ho$Ă«`mZ§Va n{hbr VrZ-Mma df} gd©gmYmaUM Jobr. nU EH$ JmoĂŻ>
Zo‘rM§XOtZr Zoh‘rgmR>r {ZpíMV Ho$br hmoVr, JmS>çmda nmd^mOr ~Z{dUmam H$mamJra
H$moUrhr Agmo, nmd^mOrMm ‘gmbm Vo ñdV
 ~ZdrV. Ë`mVrb KQ>H$m§Mo à‘mU Ë`m§ZrM
R>a{dbobo hmoVo. Ë`m ‘mbmMr IaoXr Vo ñdV
M H$arV Am{U ‘gmbmhr Vo ñdV
M ~ZdrV.
hr ao[gnr Ë`m§Zr {ZpíMV Ho$bobr hmoVr. hr doJir Md OmbZoH$am§Zm AmdSy> bmJbr hmoVr.
J«mhH$m§Mm Ă {VgmX dmT>V hmoVm. KamVrb pñWVr hiy hiy ~XbV hmoVr. ‘wbJr ~g§Vr hĂŸema

OmbZm Am`H$m°Ýg / 78
hmoVr. {VMo {ejU Mmby hmoVo. 1995 ‘Ü`o ‘wbrZo 12drMr narjm {Xbr hmoVr. ~mamdrbm
{VZo gm`Ýg KoVbo hmoVo. {ZH$mbmZ§Va {VMm "S>rEME‘Eg'bm Z§~a bmJbm. OmbÝ`mV
Ë`m§À`m g‘mOmV `m {df`mMr ^anya MMm© Pmbr. gdmÂȘZr H$mÂĄVwH$ Ho$bo. {VZo AmÂĄa§Jm~mXoV
A°S>{‘eZ KoVbo. {VWoM hmoñQ>obda Z§~ahr bmJbm. Vr AmÂĄa§Jm~mX‘Ü`o Ambr. VrZ
- Mma {Xdg ~oM¥ZrV Jobo. gmaIr AmB© - d{S>bm§Mr AmR>dU `m`Mr. nU hr AmR>dU
Ho$di {dahmMr ZĂŹhVr. Ë`m§À`m H$ĂŻ>m§À`m Om{UdoZo ‘wbJr AñdñW Ago. AIoa {VZo
{ZU©` KoVbm. naJmdÀ`m {ejUmbm am‘am‘ R>moH$bm Am{U AmB©-d{S>bm§À`m ‘XVrgmR>r
OmbÝ`mV XmIb Pmbr. `mdahr ZmVodmBH$m§‘Ü`o Ă M§S> MMm© Pmbr. ‘wbrMo Ă„hUUo EH$M
- "ZmVodmB©H$ MMm© H$aVrb. ‘XV H$moUrhr H$aUma Zmhr. ‘r ‘XV H$aÊ`mgmR>r Ambo Amho.
‘r BWoM amhUma. hmM ì`dgm` AmnU dmT>dy. "S>rEME‘Eg'Ho$bo nm{hOo Ago WmoS>oM
Amho? ‘r BWoM {ejU Mmby R>odrZ. H$m°‘g©bm A°S>{‘eZ KoB©Z.' ‘mVm{nË`m§Mr hr EHw$bVr
EH$ boH$. ehamVM ~r. H$m°‘. Am{U Z§Va E‘.H$m°‘.Mo {ejU Ë`m§Zr nyU© Ho$bo. ‘wbmMr
CUrd ^ĂȘ$Z H$mT>Ê`mgmR>r ‘wbrZo {OÔrZo C^o amhm`Mo R>a{dbo Am{U gmĂš`m dmQ>MmbrMm
hm Q>{ZÂȘJ nm°B§Q> R>abm.
~g§Vr `m§Zr ì`dgm`mV bj KmbÊ`mg gwadmV Ho$br Am{U Zo‘rM§XOtdarb VmU
WmoS>mgm H$‘r Pmbm. `mM H$mimV AmUIr EH$ KQ>Zm KS>br. ~g§Vr `m§Zr ì`dgm`mV
bj KmbÊ`mg gwadmV Ho$br. Ë`mbm df© CbQ>V Zmhr VodT>çmVM Ë`m§À`m Am`wĂź`mbm
EH$ Zdo diU {‘imbo. AmÂĄa§Jm~mXMo hare CZo VoĂŹhm EH$m AmB©gH«$s‘ H§$nZrMo ‘mH}$qQ>J
H$arV. Ë`m§Mo OmbÝ`mV Zoh‘rM `oUo-OmUo Ago. Ë`m§À`m XmÂĄĂš`mXaĂ„`mZ `m XmoKm§Mm
n[aM` Pmbm Am{U hiy hiy Vmo Ă o‘mV ~Xbbm. ‘{hbm§Zr ñdV§ÌnUo ĂŹ`dgm` H$aÊ`mMr
‘mZ{gH$Vm AmnĂ«`mH$S>o ’$maer ZĂŹhVrM. Ë`m‘wio ~g§Vr `m§Zm H$YrH$Yr EH$Q>onUm
dmQ>m`Mm. hare `m§À`m `oÊ`mZo Vmo Xya Pmbm. hare `m§Mrhr ^y{‘H$m ~g§Vr `m§Zm nyaH$M
hmoVr. Vohr ì`dgm` dmT>{dÊ`mÀ`m {Q>ßg XoV. EH§$Xa dmQ>MmbrH$S>o bj R>odV. Ë`m§À`m `m
g§~§Ym§Mr MMm© Ë`m§À`m {‘Ì - ZmVodmBH$m§Vhr gwĂȘ$ Pmbr. Ë`m§Mo AmÂĄa§Jm~mXoV ñdV
Mo Ka,
XwH$mZ, AmB©ñH«$s‘ nmb©a hmoVo. Am{W©H$ÑüQ>çm pñWañWmda Pmbobo ho Hw$Qw>§~ hmoVo. ~g§Vr
`m§Zr A{Ve` Ă o‘mZo "AmnĂ«`m AmB©d{S>bm§nmgyZ Am{U ĂŹ`dgm`mnmgyZ AmnU Xya OmUma
ZgĂ«`m'Mo h[af `m§Zm gm§{JVbobo hmoVo. hare `m§Zrhr Ë`m§À`m ^mdZm g‘OmdyZ KoVĂ«`m.
~g§Vr `m§À`m d[S>bm§Mo d` ~aoM Pmbobo hmoVo. H$m‘mMm ì`mn dmT>V hmoVm. ~g§Vr `m§Zm
^mD$ - ~hrU ZgĂ«`m‘wio Ë`m§À`m AmB© - d{S>bm§Mr qMVmhr hmoVr. AIoarg ‘moR>çm ‘ZmZo
hare `m§Zr OmbÝ`mV `oÊ`mMm {ZU©` KoVbm. Ë`m§À`m n[admamZohr gmĂš`m pñWVrMm {dMma
H$ĂȘ$Z `m JmoĂŻ>rbm ‘mÝ`Vm {Xbr.
~g§Vr `m§Zr 1994 nmgyZ ì`dgm`mMr gy̧ hmVr KoVbr. hare 1995 ‘Ü`o `m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 79
n[admamer g§b3⁄4 PmĂ«`mnmgyZ Ë`m§À`m ĂŹ`dgm`mVrb dmT>rbm doJ Ambm. AOyZhr Vo
JUoe ^dZ‘Ü`oM amhV hmoVo. 1997 ‘Ü`o Ë`m§Zr Ă o‘J§Jm ßbmPm‘Ü`o ñdV
Mo Ka IaoXr
Ho$bo. Iao Va Ë`m doirhr Ë`m§Mr Am{W©H$ pñWVr ’$ma ^ž$‘ ZĂŹhVr. nU H$mhr ‘mUg§
XodmgmaIr YmdyZ `oVmV. gma§ OJ nmR> {’$adrV Agb§, Var hr ‘mUg§ ‘XVrMm hmV XoVmV.
lr. am‘ H$adm ho Ë`m§M§ Zmd. "ào‘J§Jm ßbmPm' hr Ë`m§MrM B‘maV. Ë`m doirhr `m ñb°Q>Mr
qH$‘V ~arM hmoVr. EdT>r a¾$‘M H$m`, A°S>ìhmÝg XoÊ`mgmR>rMr a¾$‘hr `m Hw$Qw>§~mH$S>o
ZÏhVr. nU lr. H$adm `m§Mm `m Hw$Qw>§~mda {dídmg hmoVm. Hw$Qw>§~mZohr hm {dídmg gmW©
R>adbm. H$gbmhr A°S>ìhmÝg Z KoVm, {bImnT>r Z H$aVm H$admOtZr ñb°Q> Zo‘rM§XOtÀ`m
Zmdmda H$ĂȘ$Z {Xbm. `m ~XĂ«`mV `m n[admamZo Xa ‘§Jidmar H$mhr R>am{dH$ až$‘
H$admOtZm Úm`Mo R>abo. Aem Ă H$mao nÂĄgo ’o$S>V gmYmaU VrZ dfmÂȘV Mmoa{S>`m n[admamZo
H$admOtZm gmar a¾$‘ nmoM{dbr !
hiy hiy ~mOmanoR>oV Zmd hmoD$ bmJb§ hmoV§. nmd^mOrMm Ï`dgm` Mm§Jbm Mmby
hmoVm. Ăąb°Q> Zmdmda Pmbm hmoVm. Mmoa{S>`m n[admamMo dmñVĂŹ` AmVm ZĂŹ`m Ăąb°Q>‘Ü`o
hmoVo. ñdßZm§Mr ĂŹ`mĂĄr AmVm dmTy> bmJbr hmoVr. nmd^mOrMm ĂŹ`dgm` AmVm dmT>bm
nm{hOo, JmS>rEodOr Mm§Jbo XwH$mZ Pmbo nm{hOo Ago Ë`m§Zm dmQy> bmJbo. na‘oídahr H$ï>
H$aUmù`m§Zm Iyn ‘XV H$aVmo. BWohr AgoM Pmbo. hr Jmoï> gmYmaU gZ 1998 Mr.
H$admZJaÀ`m AJXr H$monĂš`mda, añË`mbJV, A{Ve` ‘moĆ `mÀ`m {R>H$mUr EH$ [aH$m‘m
ßbm°Q> hmoVm. `moJm`moJmZ§ Vmo ßbm°Q>hr lr. am‘ H$adm `m§MmM hmoVm. hm ßbm°Q> H$admOr
{dH$Uma hmoVo. ‘m{hVr {‘iVmM Mmoa{S>`m n[admamZo g§nH©$ gmYbm. `m doir ’$Âș$ EH$M
AS>MU hmoVr, H$s hm ĂŹ`dhma AmUIr ‘moR>m hmoVm Am{U Odi ’$Âș$ 15-20 Q>žo$M
až$‘ hmoVr. ĂŹ`dhmamMr MMm© Pmbr, ~m±S>hr AmUyZ R>odbo nU nÂĄemMr ĂŹ`dñWm hmoV
ZĂŹhVr Am{U hm ßbm°Q> n[admamÀ`m ‘mbH$sMm AgĂ«`m‘wio Ăąb°Q>à‘mUo ĂŹ`dhma H$aÊ`mg
H$admOr Ag‘W© hmoVo. {H$‘mZ {ZĂ„â€˜o nÂĄgo {‘imĂ«`mZ§VaM ~m±S> hmoUma hmoVm. IaoXr Ho$bobo
~m±S> ’$Âș$ ghmM ‘{hZo dÂĄY AgVmV. `m ghm ‘{hÝ`m§Mr ‘wXV ^aV Ambr, nU nÂĄgm C^m
amhV ZĂŹhVm. ~g§Vr Ă„hUVmV, "Am‘Mr ‘moR>çm J«wn‘Ü`o {^er ZĂŹhVr, AmĂ„hmbm H$moUr
H$m`©H«$‘m§Zm ~mobmdV ZgV. g‘mOmÀ`m Ñï>rZo AmĂ„hr Q>nardmbo hmoVmo. Q>nardmĂ«`m§Zm nÂĄgo
H$emgmR>r bmJVmV? Agm Ë`m§Mm Ă Ă­Z Ago. Am‘À`m AS>MUtZm AmĂ„hr H$Om©Zo nÂĄgm
KoVM hmoVmo. nÂĄemda Vo ĂŹ`mO KoVM AgV naV dĂȘ$Z "Q>nardmbo' Ago eoaohr ‘maV!' nU
XÂĄd {hĂ„â€˜VdmZm§Zm gmW XoVo. `m doir {dO`^ÂĄĂŠ`m H$adm, Amo‘àH$meOr AJ«dmb ‘XVrbm
YmdyZ Ambo Am{U nÂĄemMm Ă Ă­Z gwQ>bm. Zdr OmJm VmĂŁ`mV Ambr. VmVS>rZo hmbMmbr
gwĂȘ$ Ho$Ă«`m. {VW§ EH$ nÍ`m§Mr eoS> C^r Ho$br Am{U hmVJmS>rdarb nmd^mOr ñdV
À`m
ßbm°Q>darb eoS>‘Ü`o nmohmoMbr. 14 OyZ 2000 hm Vmo {Xdg.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 80
OmJoVrb ~XbmnmR>monmR> ~g§Vr `m§À`m Am`wü`mVhr `mMdoir ~Xb Pmbm. Owb¡
2000 ‘Ü`o "~g§Vr Zo‘rM§X Mmoa{S>`m' {ddmhmZ§Va "~g§Vr hare CZo' PmĂ«`m. AmVm
hareOr ĂŹ`dgm`mV A{YH$ bj Kmby bmJbo. ßbm°Q> MhĂŸ~mOy§Zr ‘moH$im hmoVm. AmYr
H$m‘R>çm§Mr ~mC§SÂŽ>r dm°b V`ma H$ĂȘ$Z KoVbr. Q>o~b-IwÀ`m© Mm§JĂ«`m KoVĂ«`m. H$ĂŻ>m§Zm Va
gw‘maM ZĂŹhVm. {XdgmMm ~amMgm ^mJ ßbm°Q>daM OmV Ago. AIoa n[admamZo {ZU©`
KoVbm, Ăąb°Q>dĂȘ$Z OmÊ`m - `oÊ`mMm doi dmMdy Am{U ßbm°Q>daM eoS> Q>mHy$Z amhy! AmVm
‘wž$m‘hr {VW§M hmoD$ bmJbm. n{hbr 4 Vo 5 df} OmJoMo H$O© ’o$S>Ê`mV Jobr.
12 bmIm§À`m ßbm°Q>IaoXrZ§Va ~mOmamV nV {Z‘m©U hmoD$ bmJbr hmoVr. EdT>o {Xdg
~g§Vr EH$Q>çm hmoË`m. AmVm hareOr gmo~V hmoVo. Ë`m§Mm {‘Ìn[adma dmT>V hmoVm. "ór
Am{U nwĂ©fm§À`m J«wn‘Ü`o ’$aH$ AgVmo. EH$ Ăłr XwgĂš`m ĂłrMr {H$Vrhr OdiMr Agbr,
Var AS>MUrbm Vr nmM - nÞmg hOma CgZo XoD$ eH$V ZgVo. nwĂ©fm§Mo Vgo ZgVo. Vo hm
ĂŹ`dhma ghOnUo H$ĂȘ$ eH$VmV...' ~g§Vr MM}XaĂ„`mZ Ăłr Ă„hUyZ AmboĂ«`m gâ€˜Ă±`m Am{U
AZw^d gm§JV AgVmV. Á`m g‘mOmV ‘{hbm§Zr ’$mago ~mhoa nS>Uohr ‘mÝ` Zmhr Ë`m
g‘mOmVyZ ~g§Vr `m§Zr ñdV§Ì ĂŹ`dgm` C^m H$aÊ`mbm Ë`m‘wioM Iyn ‘hËd Amho.
H$Om©Mo hĂĄo gwĂȘ$ AgVmZmM ßbm°Q>da gdm©V AmYr {H$MZMo H$m‘ H$aÊ`mMo `m
n[admamZo R>a{dbo. nmD$g-nmÊ`mV CKS>çmda nmd^mOr ~ZdVmZm IynM Ìmg hmoB©.
Eg~rAm` Am{U {MIbr A~©Z ~±H$m§À`m ‘XVrZo ßbm°Q> Am{U {H$MZMo ~m§YH$m‘ Pmbo.
H$m‘mMm ĂŹ`mn dmTy> bmJbm, Vgm Ë`m§Zr nwT>Mm {ZU©` KoVbm, Vmo VoWoM Kahr ~m§YÊ`mMm.
EĂŹhmZm H$O© {’$Q>V Ambo hmoVo. {H$MZÀ`m daÀ`m ‘OĂ«`mda KamMo ~m§YH$m‘ Ho$bo. `m
H$m‘mgmR>r H$O© KoÊ`mMr doi Ambr VoĂŹhm lr. naoe am`R>Ç>m `m§Zr A{Ve` VmVS>rZo
‘XV Ho$br. Vo J°a|Q>a am{hbo. ~m§YH$m‘ nyU© Pmbo Am{U gd© OU VoWo amhm`bm Jobo. H$mhr
OUm§Zr Ë`mdahr Q>rH$m Ho$br. {~PZogda IM© H$am`Mm gmoSy>Z Ka H$embm ~m§Ybo? nU
`m n[admamZo Ë`mH$S>o ’$ma bj {Xbo Zmhr. KamnmR>monmR> g‘moaÀ`m ^mJmV nmd^mOr gĂŹh©
H$aÊ`mgmR>r ‘moR>m hm°b ~m§Ybm. hr gmar H$m‘o gwĂȘ$ AgVmZm nmd^mOrMm ĂŹ`dgm` ‘mÌ
EH$hr {Xdg ~§X ZÏhVm, ho Img !
‘mJÀ`m nmM dfmÂȘV ~aoM ~Xb hmoV Jobo. nmd^mOrÀ`m OmoS>rbm Á`yg g|Q>a Iyn
AmYrnmgyZ hmoVoM, Ë`m§À`mgmo~VM AmVm Mm`ZrOhr gwĂȘ$ H$aÊ`mV Ambo. Zo‘rM§XOtZm
Á`yg g|Q>aMm OwZmM AZw^d hmoVm. Ë`mbm OmoSy>Z AmB©ñH«$s‘Mr {dH«$s gwĂȘ$ Ho$br. nmR>monmR>
erVno`ohr Ambr. hm {dñVma gwĂȘ$ AgVmZm Ë`m§Zr n[agamÀ`m Am{U AÞmÀ`m ñdÀN>VoH$S>o
bj R>odbo. {H$MZ, H$mC§Q>a Am{U gpĂŹh©g E[a`m `m VrZhr {R>H$mUr {~PZog AdgÂ©â€˜Ăœ`o
KamVrb {H$‘mZ EH$ gXñ` CnpñWV AgVmo. Zo‘rM§XOr d`mÀ`m 84 ĂŹ`m dfu AmOhr
‘gmbm ~ZdVmV Am{U nrH$ AdgÂ©â€˜Ăœ`o H$mC§Q>a gm§^miVmV. ~g§Vr `m§Mo bj {H$MZH$S>o

OmbZm Am`H$m°Ýg / 81
AgVo. gpĂŹhÂȘJ E[a`m Am{U Á`yg AmB©gH«$s‘H$S>o hare `m§Mo bj AgVo.
AmO "OÂĄZ ~§Yy nmd^mOr' hm OmbÝ`mMm "~«±S>' Ă„hUyZ ‘mÝ`Vm nmdbm Amho.
OmbÝ`mVrb Id¡`m§~amo~aM OmbÝ`m~mhoaMohr AZoH$ OU `m nmd^mOrMo MmhVo ~Zbo
AmhoV. ñdV
À`m Kam~mhoa H$Yrhr H$mhrhr Z ImUmao bmoH$hr ñdÀN>Vm Am{U ewÕVo‘wio
OÂĄZ ~§Yy§Mr nmd^mOr MdrZo ImVmV. "gdmÂȘZm XmoZ doi nmoQ>^a OodVm `mdo Ă„hUyZ hm
ĂŹ`dgm` gwĂȘ$ Ho$bm hmoVm. na‘oĂ­dar H„$no‘wio Am{U Ag§»` OUm§À`m ‘XVr‘wio AmĂ„hr
BWda nmohmoMbmo AmhmoV...' Ago ~g§Vr {dZ‘«VoZo gm§JVmV, VoĂŹhm `m n[admamÀ`m AWH$
‘ohZVrMm nQ> S>moĂč`mgm‘moa `oVmo Am{U ‘ohZV H$aUmĂš`m§Zm na‘oĂ­dahr ‘XV H$aVmo, ho nQy>
bmJV§.
"nyZ‘M§X' ho Zo‘rM§X `m§Mo YmH$Q>o ~§Yy. AJXr gwadmVrnmgyZ ho gd© OU EH$ÌM
amhVmV. Zo‘rM§X `m§À`m H$moUË`mhr H$m‘mV nyZ‘M§XOtMm 100 Q>¾o$ gh^mJ AgVmoM.
OUy Ë`m§Mr gmdbrM. gZ 2000 ‘Ü`o Zdm ßbm°Q> KoVbm Am{U ZĂŹ`m ĂȘ$nmV nmd^mOr
g|Q>a C^o am{hbo Am{U g|Q>abm Zmd XoÊ`mMm {df` g‘moa Ambm, VoĂŹhm EH$M n`m©` g‘moa
Ambm "OÂĄZ ~§Yy nmd^mOr'. XmoZ ^mdm§Vrb Ă o‘mbm `m nojm doJio Zmd H$go XoVm `oB©b?
...............
lr‘Vr ~g§Vr Mmoa{S>`m-CZo, OÂĄZ ~§Yy nmd^mOr, H$adm ZJa H$m°Z©a, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 82
OmbÝ`mÀ`m IS>H$nwam ^mJmVrb
Voamn§Wr ^dZOdi Aj`Xrn AmH}$S>‘Ü`o
"Jm`Ìr noQ>rH$moQ>' ZmdmZo EH$ XwH$mZ Amho.
am‘oída Am{U kmZoída g§XwnQ>bm ho XmoZ
~§Yy `oWo AgVmV. hmo{OAarMo AZoH$ ~«±S>
`oWo CnbãY AgVmV. AZoH$ H§$nÝ`m§Mr
OmbÝ`mVrb {S>pñQÂŽ>ĂŁ`yQ>a{en Ë`m§À`mH$S>o
Amho. BWo ^anya ñQ>m°H$ nS>bobm AgVmo.
Ë`mVM H$mhr JÇ>o noQ>rH$moQ>Mo AgVmV.
N>mZ KS>r KmVbobo, EH$m {d{eĂŻ> Ă H$maMm
H$mR> bmdbobo ho noQ>rH$moQ> Amnbo bj doYyZ
KoVmV. Ë`m{df`r AmnU ghO Ă„hUyZ
Mm¡H$er H$aVmo Am{U Ë`mVyZ CbJS>Vo EH$
öÚ H$hmUr. XmoKm ^mdm§À`m ApñVËdmMr
hr H$hmUr Ë`m§À`mVrb ‘mUwgH$sMm Pamhr
XmI{dVo Am{U {OÔrMm n[aM`hr KS>dVo.
`m ^md§S>m§Mo dS>rb Zmam`Uamd
g§XwnQ>bm. Vo ‘yiMo ‘mZdVMo.
gmYmaU 45 dfmÂȘnydu
nmoQ>mnmÊ`mÀ`m emoYmV Vo
OmbÝ`mV Ambo. n[apñWVr
’$maer Mm§Jbr ZìhVr.
Vo EH$m H$mnS> XwH$mZmV
H$m‘ H$arV. b3⁄4mZ§Va
OdiOdi 12 df}
Ë`m§Zm ‘yb~mi ZìhV§.
OmbÝ`mV AmĂ«`mZ§Va
10
62 ~{hUtMo
^mD$ !
am‘oída / kmZoída
Zmam`Uamd g§XwnQ>bm
am‘oída Am{U kmZoída ho XmoZ
~§Yy. KamV CÚmoJmMr H$gbrhr
nmĂ­d©^y‘r Am{U {ejUmV
JVr Zgboë`m EH$m diUmda
"noQ>rH$moQ>' (naH$a) {edyZ
{dH$Ê`mMm gwĂȘ$ Ho$bobm ĂŹ`dgm`
AmO gmobmnya Am{U ‘w§~B©À`m
‘mH}$Q>bm OmbZm {OëÞmVrb
H$m‘ AmQ>monVo KoÊ`mn`ÂȘV `oD$Z
nmohmoMbm Amho.
`m ì`dgm`mV {ZamYma ‘{hbm§Mo
ghH$m`© {‘idV Ë`m§Zmhr
AmË‘à{Vð>m {‘idyZ XoUmù`m `m
~§Yy§~m~V...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 83
1971 ‘Ü`o Zmam`Uamdm§Zm ‘wbJm Pmbm. Zmd R>odbo kmZoída. 1973 ‘Ü`o Xwgao
AnË` OÝ‘bo. Ë`m§Mo Zmd am‘oĂ­da. ZmoH$arVrb CËnÞ ‘`m©{XVM hmoVo. KamV ImUmar XmoZ
Vm|S>§ dmT>br. Zmam`Uamdm§À`m nËZr gm{dÌr~mB© `m§Zr "‘Oya N>mn {~S>r'gmR>r {dS>çm diyZ
XoÊ`mMo H$m‘ KamVyZM gwĂȘ$ Ho$bo. ‘wbo ‘moR>r hmoD$ bmJbr hmoVr. lr ‘hmdra ñWmZH$dmgr
OÂĄZ {dÚmb`mV Ë`m§À`m {eH$Ê`mMr ĂŹ`dñWm Pmbr hmoVr. MmÂĄWrnmgyZM `m ‘wbm§Zr
CÝhmĂč`mÀ`m gwQ>rV ~mhoaMr H$m‘o H$aÊ`mg gwadmV Ho$br.
kmZoĂ­da `m§Mo {ejU ‘°{QÂŽ>H$Z§Va g§nbo Am{U am‘oĂ­da `m§Mr JmS>r 12dr n`ÂȘV
Mmbbr. nU {ejUmV XmoKm§Zmhr ’$magm ag am{hbobm ZìhVm. OJÊ`mMrM YS>nS> BVH$s
Mmbbr hmoVr, H$s AĂ€`mgmbm doi Cam`Mm Zmhr. ‘°{QÂŽ>H$Z§Va kmZoĂ­da `m§Zr H$Q>bar
XwH$mZmV ZmoH$ar H$aÊ`mg gwadmV Ho$br. EH$m {‘Ìmgmo~VM Ë`m§Zr ho XwH$mZ CKS>bo hmoVo.
Ă„hUOo ^m§S>db {‘ÌmMo hmoVo. {‘ÌmÀ`m AmJ«hmdĂȘ$Z Vo VoWoM ZmoH$ar H$arV. gmh{OH$M
EH$m nJmamVrb nÂĄgm nwaV Zgo. Ë`m‘wio Ë`m§Zr {n1⁄2‘r H$boĆ eZMm OmoS>Y§Xm gwĂȘ$ Ho$bm.
Xwnmar Kar Oodm`bm OmVmZm Am{U VoWyZ naVVmZm H$boƠeZ H$am`Mo Am{U amÌr XwH$mZ
~§X PmĂ«`mZ§Va Cabobo H$boĆ eZ H$am`Mo, hm Ë`m§Mm H«$‘ Ago. ‘mÌ 1996 ‘Ü`o
{‘ÌmÀ`m ^mdmZo XwH$mZmV bj KmbÊ`mg gwadmV Ho$br. kmZoídaMm hm OmoS>Y§Xm Ë`m§Zm
ng§V ZìhVm. {n1⁄2‘r ì`dgm` gmoS>mdm qH$dm XwH$mZ gmoS>mdo Ago Ë`mZo ~Omdbo Am{U
`m§Zr XwH$mZmVrb ZmoH$ar gmoSy>Z {Xbr. Ë`mM doir {ZYm©a Ho$bm, "EH$doi h‘mbr H$arZ
nU ZmoH$ar H$aUma Zmhr.' `mXaĂ„`mZ ~mbmOrZJa‘Yrb ñdV
À`m Kar Ë`m§Zr {H$amUm
XwH$mZ gwĂȘ$ Ho$bo. gwadmVrbmM VoWo XaamoO 600 Ă©n`m§n`ÂȘV J„m O‘y bmJbm. Ë`mVyZ
100-150 Ă©n`o gwQ>V. {n1⁄2‘rVyZ XaamoO e§^aEH$ Ă©n`o {‘iV. ZmoH$ar gmoS>Ă«`m~amo~a
bJoMM ZmoH$arÀ`m {VßnQ> H$‘mB© gwĂȘ$ Pmbr Am{U Vo AmZ§Xbo.
`m XaĂ„`mZ YmH$Q>o am‘oĂ­da EH$m H$mnS> XwH$mZmV AH$mC§qQ>JMo H$m‘ nmhV. ~mOmamVrb
ĂŹ`dhma nmhVm nmhVm EH$Xm Ë`m§À`m ‘ZmV EH$ H$Ă«nZm Ambr. ~mOmamV noQ>rH$moQ>Mo
Mm§Jbo ‘mH}$Q> Amho, Ago Ë`m§Zm dmQ>bo. Ë`m§Zr EH$ Ă `moJ Ho$bm. AmnĂ«`mM XwH$mZmVyZ
1750 Ă©n`o IMy©Z 100 ‘rQ>a H$mnS> AmUbo. ĂŹ`dpñWV H$Q> H$ĂȘ$Z KamVM Ë`mMo
50 noQ>rH$moQ> ~Zdbo. A§~S>‘Ü`o Ë`m§Mo gmSy>, nmamOr {MÌmb amhV. Ë`m§Mo gË`‘ Ơbm°W
ho H$mnS> XwH$mZ hmoVo. Ë`m§Zr hm JÇ>m CMbbm. A§~S> JmR>bo. VoWo gmSy>§Zm H$m‘ XmI{dbo.
Ë`m§Zm Vo ng§V nS>bo. Ë`m§Zr gJim ‘mb IaoXr Ho$bm, nU `m§Zr XmoZ noQ>rH$moQ> g±nb
Ă„hUyZ ñdV
H$S>oM R>odyZ KoVbo. `m ĂŹ`dhmamV Ë`m§Zm 100 Ă©n`o Z’$m Pmbm. hm {Xdg
hmoVm 23 Am°JñQ> 1998. gmSy>§À`m ‘XVrZo Ë`m§Zr A§~S>‘Yrb {d{dY XwH$mZXmam§er
~mobyZ AmUIr 250 noQ>rH$moQ>À`m Am°S>©a {‘i{dĂ«`m Am{U ‘moR>çm IwerV Vo Kar naVbo.
AmĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr kmZoĂ­da `m§Zm hr ‘m{hVr gm§{JVbr. VrZ Vmgm§À`m ‘mH}$qQ>J‘Ü`o

OmbZm Am`H$m°Ýg / 84
100 Ă©n`m§Mm Z’$m XoUmam hm {~PZog Ë`m§Zmhr AmdS>bm. Zdr Am°S>©ahr hmVmV hmoVr.
nU 250 noQ>rH$moQ>gmR>r ^m§S>db Hw$Ry>Z AmUUma? am‘oída `m§Zr gai Amnbo XwH$mZ
JmR>bo. ‘mbH$mbm AmnĂ«`m Ă `moJmMr Am{U n[apñWVrMr ‘m{hVr {Xbr Am{U CYmarda
500 ‘rQ>a H$mnS> ‘m{JVbo. Ë`m§Zr ~aoM "à~moYZ' H$aÊ`mMm à`ËZ Ho$bm. hm qMÜ`m§Mm
ì`dgm` Amho, ’$magm MmbUma Zmhr, Agohr gm§JyZ nm{hbo Am{U Ë`mM doir hdo
AgĂ«`mg CYma KoD$Z Om, Agohr gm§{JVbo. ‘moR>çm AmZ§XmZo Ë`m§Zr 500 ‘rQ>a H$mnS>
CYmarda KoVbo. 250 noQ>rH$moQ> ~Zdbo Am{U ‘mb KoD$Z am‘oída A§~S>bm {ZKmbo, nU
`m doir Ë`m§Zr kmZoĂ­da `m§Zmhr gmo~V KoVbo. XmoKo {‘iyZ VoWo Jobo. Am°S>©a ßbog Ho$Ă«`m
Am{U nÂĄgo O‘m Ho$bo. AZoH$m§Zr ‘mbm~Ôb WmoS>ogo Ag‘mYmZ ĂŹ`Âș$ Ho$bo nU Âč$m{bQ>r
gwYmaUma AgĂ«`mgM ñdrH$mĂȘ$ Ago gm§JV nwT>Mr XwßnQ> g§»`oMr Am°S>©a Zm|X{dbr.
{dH$boĂ«`m ‘mbmMo nÂĄgo AmUyZ Ë`m§Zr AmYr AmnĂ«`m ‘mbH$mMr ~mH$s MwH$Vr Ho$br Am{U
nwT>Mm hOma ‘rQ>a H$nS>m CYmarda CMbbm. AmR>dS>m^a InyZ Ë`mMo 500 noQ>rH$moQ>
~Z{dbo. `m§Mr Âč$m{bQ>r ‘mÌ CÎm‘ hmoVr. {VWyZ hm IaoXr-{dH«$sMm AmoK gwĂȘ$ Pmbm.
A§~S>nmR>monmR> qOVya, goby, ‘§R>m BWĂ«`m ‘mH}$Q>‘Ü`ohr Vo nmohMy bmJbo.
Ogo H$m‘ dmTy> bmJbo, Vgo Ë`mgmR>r dmT>rd ‘Zwü`~i Amdí`H$ Pmbo. gwadmVrbm
Vo ñdV
 H$mnS>mMo H$qQ>J H$arV Am{U eoOmar amhUmĂš`m ‘{hbm§H$Sy>Z Vo {edyZ KoV. Aem
Ă H$mao Kar {ebmB© H$ĂȘ$Z XoUmĂš`m ‘{hbm§Mm emoY KoÊ`mg Ë`m§Zr gwĂȘ$ Ho$bo. g‘mOmVrb
Jar~ Am{U JaOy ‘{hbm§Mm emoY KoVmZm Ë`m§À`m bjmV Ambo, H$s ‘wpñb‘ g‘mOmVrb
‘{hbm§Mm AmnĂ«`m H$m‘m§Zm {‘iUmam Ă {VgmX Mm§Jbm Amho. Ë`m§Zm IaoM JaO AgVo
Am{U {XboĂ«`m H$m‘m§~Ôb Ë`m H„$Vk AgVmV. Ë`m doi MwH$dV ZmhrV Am{U H$m‘mVrb
JwUdÎmmhr OnVmV. Ë`m§Zm H$m‘ dmT>dyZ {Xbo. H$mhr H$mi H$qQ>J H$aÊ`mMr ‘w^mhr Ë`m§Zm
{Xbr Am{U OmñVrMr ‘Owarhr {Xbr. nU ~mOmamVrb ‘mJUr dmT>VM hmoVr. ‘J Ë`m§Zr
{ZU©` KoVbm Am{U H$qQ>JgmR>r doJir ‘mUgo Zo‘br. 1998 À`m AIoarg gwĂȘ$ Pmbobm
ĂŹ`dgm` doJmZo dmT>V hmoVm. AmVm XmoKohr ^mD$ `mM ĂŹ`dgm`mV CVabo hmoVo. KamVrb
OmJm H$‘r nSy> bmJbr VoĂŹhm Ë`m§Zr XwH$mZ IaoXr H$aÊ`mMm {ZU©` KoVbm. AmYr Oo‘Vo‘
120 MmÂĄag ’w$Q>m§Mo XwH$mZ KoVbo Am{U Vohr H$‘r nSy> bmJbo Ă„hUyZ nwT>o 400 MmÂĄag
’w$Q>m§Mo AmUIr EH$ XwH$mZ Ë`m§Zm ¿`mdo bmJbo.
CÎm‘ XOm© Am{U {dĂ­dmgmh©VoÀ`m Omoamda Ë`m§Mm ĂŹ`dgm` dmT>VM hmoVm. AmYr
gmobmnya Am{U CĂ«hmgZJaMm ‘mb ñWm{ZH$ ~mOmanoR>oV `oV Ago. hiyhiy Vo à‘mU H$‘r
Pmbo Am{U "Jm`Ìr'Mo noQ>rH$moQ> gJirH$S>o {Xgy bmJbo. ‘mJUr àM§S> à‘mUmV dmT>V
AgVmZm nwadR>m ‘mÌ H$‘r nS>V hmoVm. ‘J Ë`m§Zr EH$ H$qQ>J ‘erZ KoÊ`mMo R>a{dbo. `m
‘erZ‘Ü`o XrS> VmgmV 300 ZJ EH$X‘ H$Q> hmoD$Z {‘iVmV. noQ>rH$moQ>À`m {ebmB©gmR>rhr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 85
Ë`m§Zr ‘Zwü`~i dmT>{dÊ`mg gwadmV Ho$br. AmO 2011 ‘Ü`o Ë`m§À`mgmR>r 62 ‘{hbm
H$m‘ H$aVmV. `mVrb ~hĂŸg§»` ‘{hbm ‘wpñb‘ g‘mOmVrb AmhoV. `m XmoZ ^mdm§Mr `m
‘{hbm§Vrb {dĂ­dmgmh©Vm Iyn ‘moR>r Amho. JmoemVyZ ~mhoa nS>Ê`mg V`ma ZgboĂ«`m `m
‘{hbm `m ~§Yy§H$S>o {Z
g§H$moMnUo `oVmV. AmnĂ«`m g»»`m ^mdmer AmnU ^oQ>Vmo AmhmoV,
AemĂ H$mao g§dmX gmYVmV. XmoZ dfmÂȘnydu am‘oĂ­da OdiOdi XrS> df} A§WĂ©Umbm {IiyZ
hmoVo. Ë`m doir `m ~{hUtZr OmbÝ`mnmgyZ AO‘oan`ÂȘVÀ`m X1⁄2`mÂȘV Ë`m§À`mgmR>r "‘ÞV'
‘m{JVbr. Ë`m§À`m ‘ÞVr‘wioM AmnU dmMbmo, Aer H„$VkVm AmOhr am‘oĂ­da ~miJyZ
AmhoV.
kmZoída Am{U am‘oída ho XmoKo ~§Yy ì`dgm`mV EH$Ì AmhoV, VgoM Hw$Qw>§~mVhr EH$Ì
AmhoV. Hw$Qw>§~mVrb ZmË`mhr hr drU EdT>r KÅ> Amho, H$s XmoKm§Mrhr ‘wbo XmoKm§Zmhr "nßnm'
Ă„hUyZ hmH$ ‘maVmV. Ë`m§À`m nËZrhr `m Hw$Qw>§~mer EdT>çm g‘ag PmĂ«`m AmhoV, H$s
nwT>Mr {nT>r Amnë`m AmOmoir {OVƠ`m ghOnUo OmVo {VVƠ`mM ghOnUo Amnë`m
H$mHy§$À`m ‘mhoarhr OmVo. H$moUVohr doJionU Ë`m§Zm {VWohr OmUdV Zmhr. KamnmgyZ
ĂŹ`dgm`mn`ÂȘVMr hr EH$s `m n[admambm `emÀ`m {eIamn`ÂȘV KoD$Z OmV Amho. ho XmoKo
~§Yy gm‘m{OH$ H$m`m©Vhr H$m`©aV AmhoV. am‘oĂ­da ho Jm`Ìr n[admamÀ`m H$m‘mV Amnbo
`moJXmZ XoVmV. "{dMmaYmam' `m ZmdmZo Vo EgE‘EgÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ XaamoO bmoH$m§Zm
gw{dMma nmR>dVmV. g‘mOmMo {dMman[adV©Z Pmbo Va gd© gâ€˜Ă±`m AmnmoAmnM gwQ>Vrb,
`m ^mdZoZo `m ‘mÜ`‘mVyZ Vo Amnbm ImarMm dmQ>m CMbVmV.
XmoKmhr ^mdm§Zm emioV H$Yr ’$ma Mm§Jbo JwU {‘imbo ZìhVo. kmZoída `m§Zm ‘°{Q>®>H$‘Ü`o
J{UVmV 150 nÂĄH$s ’$Âș$ 7 JwU {‘imbo. Vo Zmnmg Pmbo. ‘mÌ, Am`wĂź`mÀ`m narjoVrb
J{UVo Ë`m§Zr CÎm‘ nÕVrZo gmoS>drV {deof JwUdÎmmhr {‘idbr. emioVrb {ejU
Am`wĂź`mbm nyaH$ AgVo, VoM H$mhr gd©ñd ZgVo, hoM OUy `m ^md§S>m§À`m dmQ>MmbrVyZ
ñnĂŻ> hmoVo. d[S>bm§Zr gVV Ă moËgmhZ {Xb§, AmĂ„hr {Z`V Mm§Jbr R>odbr Ë`m‘wi§ {Z`VrZ§
"~aH$Vr'M§ XmZ {Xb§ Ag§ gm§JVmZm ho ~§Yy EH${XbmZ§ AmnĂ«`m `emMr {ÌgyÌr ñnĂŻ>
H$aVmV - "{hĂ„â€˜V, ‘ohZV AmÂĄa {Z`V.'
...............
lr. am‘oída g§XwnQ>bm, Jm`Ìr noQ>rH$moQ>, Ab§H$ma Q>m°H$sOOdi, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 86
Am¡a§Jm~mXhÿZ OmbÝ`mH$S>o OmVmZm
~XZmnya Amobm§S>bo, H$s YmonQ>oída ’$mQ>m
bmJVmo. VoWyZ ‘mJ} nwT>o JoĂ«`mda Zm`Jmd
’$mQ>çmnmgyZ S>mdrH$S>o dim`Mo. nyUm© ZXr
Amobm§S>br H$s S>mdrH$S>o S>m|JaJmd bmJV§.
Mma nmdb§ Amobm§Sy>Z JmdmV {eab§ H$s
ViUmMm Xadi Zmbmer `oD$ bmJVmo.
Ë`mÀ`m amoImZo Jobmo, H$s EH$ gmY§ Ka
{XgV§. AmV g‘moaM {haì`mJma H$ÀÀ`m
Ho$Ăč`m§Mo KS> {XgVmV. H$mhr ‘{hbm Ë`mM§
gmb§ H$mT>V AgVmV, H$mhr OUr WoQ>
H$T>B©da Vr {H$gV AgVmV, Va H$mhr OU
ViboĂ«`m Ho$Ăč`m§À`m {Mßg ~mhoa H$mT>yZ
Ë`mbm H$mir {‘ar - bmb {‘aMrMr Md
XoV à{H«$`m H$arV AgVmV. EH$m ~mOybm
BboƠQ®>m°{ZH$ VamOy R>odbobm AgVmo. Ë`mV
60, 100, 500, 1000 J«°‘Mr nm{H$Q>o V`ma hmoV AgVmV.
nwaogm gmR>m Pmbm H$s Kamg‘moa CĂ€`m AgboĂ«`m
"Q>mQ>m ‘°{OH$'‘Ü`o bm ‘mb
bmoS> hmoVmo Am{U {OWyZ Am°S>©a
Ambr Amho, {VH$S>o admZm
hmoVmo...
B©ídaXmg Ym|{S>~m
KZJmd `m§Mm hm
CÚmoJ. nm§T>am ~weeQ>©,
nm§T>amM nm`Om‘m,
H$nmimda J§Y Am{U
11
S>m|JaJmdMm
‘odm !
B©ídaXmg KZJmd
‘mUgm§Mr ‘Z§ qOH$Ê`mMm
‘mJ© nmoQ>mVyZ OmVmo, Ago
ÄhUVmV. S>m|JaJmdMo B©ídaXmg
KZJmd `m§À`mH$S>o nm{hbo, Va
Ă W‘Xe©Zr Ă ^m{dV ĂŹhmdo Ago
ho ĂŹ`{Âș$‘Ëd dmQ>V Zmhr. nU
EH$Xm Ë`m§À`m "JmoHw$i'‘Yrb
Ho$itMr {Mßg nmoQ>mV Jobr,
H$s ImUmam Ë`m§À`m ào‘mV
nS>Vmo. J«m‘rU ^mJmV bnbobo
ho "Q>°b|Q>' na^Ur H„$fr
{dÚmnrR>mÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ
OJmg‘moa Ambo. Ë`m§À`m
AmOdaÀ`m àdmgmMr H$Wm...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 87
JĂč`mV VwierMr ‘mi Agm gmYm doe. OÝ‘ 12 ‘mM© 1967Mm. AmOM§ d` 45
df}. {ejU ’$mag§ Pmb§ Zmhr. Oo‘Vo‘ AmR>dr JmR>br, nU gVV H$mhrVar CÚmoJ H$aV
amhÊ`mMr ^mar gd`. KamV H$moaS>dmhĂż eoVr. nwaog§ CËnÞ {ZKV ZĂŹhV§. EH$Xm Zg©arMm
à`moJ Ho$bm nU EoZ ‘moƠ`mÀ`m doir nmUr H$‘r nS>b§. nmÊ`mMr nwaoer gmo`M ZìhVr.
Ë`m§Zr Vmo ZmX gmoS>bm. eoVrnyaH$ ĂŹ`dgm`m§À`m emoYmV AgVmZmM Ë`m§Zm EH$Xm H„$fr
{ejU d g§emoYZ n[afX, nwUo `m§Zr àH$m{eV Ho$bobr EH$ Om{hamV {Xgbr. hr Jmoï>
{S>g|~a 1998Mr. na^UrÀ`m H„$fr {dÚmnrR>mV S>oAar, ’$iĂ {H«$`m Aem {d{dY 30
hoS>Imbr Am`mo{OV Ho$boĂ«`m Ă {ejU AĂ€`mgH«$‘m§Mr `mXr Ë`m‘Ü`o hmoVr. ’$iĂ {H«$`m hm
Ë`m§Mm AmdS>Vm {df`. AmYrhr Ë`m§Zr H$mhr à`moJ H$aÊ`mMm à`ËZ Ho$bm hmoVm nU nwaoem
‘mJ©Xe©ZmA^mdr Vmo ’$gbm. {edm` Odinmg Ă {H«$`oM§ Ag§ H$moUV§hr H|$Ð ZĂŹhV§. Ë`m§Zr
AO© Ho$bm Am{U Ë`mgmR>r Ë`m§Mr {ZdS>hr Pmbr. 3 ‘{hÝ`m§À`m `m AĂ€`mgH«$‘mgmR>r
nwT>o Ë`m§Zm {dÚmdoVZhr {‘imb§ Am{U ‘ZmV ZĂŹ`m H$Ă«nZm KoD$Z Ë`m§Zr nwT>À`m Ă dmgmbm
gwadmV H$aÊ`mM§ R>a{db§.
H„$fr {dÚmnrR>mVrb S>m°. nr. EZ. gËdYa `m§Zm Ë`m§Zr JwĂȘ$ ‘mZb§ Am{U Ë`m§À`mH$Sy>Z
‘mJ©Xe©Z KoV Ho$itÀ`m {Mßg ~Z{dÊ`mMm CÚmoJ gwĂȘ$ H$aÊ`mM§ Ë`m§Zr R>a{db§. R>adU§
gmon§ AgV§ nU Ë`mMr A§‘b~OmdUr H$R>rU AgVo, ho Ë`m§À`m bjmV Amb§. Ë`m§Zr
Ă moOoĆ Q> [anmoQ>© dJÂĄao ~Zdbm Am{U H$Om©gmR>r ~±Ho$H$S>§ MH$am gwĂȘ$ PmĂ«`m. nU H$moUrhr
XmX XoB©Zm. H$O©hr H$mhr ’$ma ‘moR>o hdo hmoVo Ago Zmhr. {MßgÀ`m ĂŹ`dgm`mgmR>r Oo H$mhr
gm{hË` bmJUma hmoV§ Vo Zd§ H$moa§ ¿`md§, EdT>rM Ë`m§Mr Ë`m‘mJMr BÀN>m hmoVr. nU Vr
nwar hmoB©Zm. AIoa ñd`§nmH$KamVrb ^m§S>r dmnĂȘ$Z N>moQ>çm à‘mUmV CËnmXZ gwĂȘ$ H$aÊ`mMo
Ë`m§Zr R>a{dbo Am{U Owb¡ 1999 ‘Ü`o CËnmXZmbm gwadmV Pmbr.
`mVrb ‘hËdmMo gmYZ Ă„hUOo Ho$ir. Vr {hadrJma hdr. {nH$bobr ZH$mo. Aer Ho$ir
OmbÝ`mÀ`m ~mOmamVyZ {ZdS>m`Mr, S>m|JaJmdbm Ý`m`Mr, {VW§ Ë`mMr gmb§ H$mTy>Z Vr
{H$gm`Mr. ViyZ Ë`mda {‘ar - ‘gmbm Q>mH$m`Mm Am{U hĂŹ`m Ë`m dOZmMo n°qH$J H$ĂȘ$Z
‘mb {dH«$rgmR>r V`ma R>odm`Mm hm Ë`m§Mm H«$‘ Ago. Ë`m§À`m nËZr gmÂĄ. gw{‘Ìm~mB© `m§Mr `m
gd© H$m‘m§V ‘moR>r ‘XV hmoB©. {deofV
 CËnmXZmMr AmKmS>r Ë`m nyU©nUo gm§^miV. Ë`m‘wio
H$ÀÀ`m ‘mbmMr IaoXr Am{U V`ma PmboĂ«`m ‘mbmMo ‘mH}$qQ>J hm ^mJ B©ídaXmg `m§Zm
gm§^miUo eĆ ` hmoB©. gmYmaU AYm© qÂč$Q>b Ho$itnmgyZ 10 {H$bmon`ÂȘV {Mßg ~ZV.
gmobyZ PmboĂ«`m Ho$irÀ`m gmbr, ~w§Yo `m§Mm dmna OZmdam§Zm ImÚ Ă„hUyZ hmoB©. AmYr
~mOmanoR>oVyZ Vo Ho$ir IaoXr H$arV, hiyhiy Ho$itMo CËnmXH$ gmnSy> bmJbo Am{U WoQ>
IaoXr gwĂȘ$ Pmbr, Vgo Mma nÂĄgo dmMy bmJbo. nU hr gmar Iyn nwT>Mr JmoĂŻ>.
Iar AS>MU hmoVr Vr {Mßg V`ma PmĂ«`mZ§Va {dH«$sMr. ho AmnĂ«`mH$S>rb Ho$itMo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 88
{Mßg. hrM "J«±S>ZmB©Z' Ă H$maMr
Ho$ir AgVr Va Ë`mÀ`m {Mßg
N>mZ {ndiga {XgVmV,
Ë`mV ñQ>mM© A{YH$ AgVmo
Am{U Ë`m A{YH$
Hw$aHw$arV bmJVmV.
nU `m H$oir Ho$ai
- V{‘iZmSy> ^mJmV
{nH$VmV. Amnë`mH$S>o
Ë`m {‘iV ZmhrV.
Ë`m‘wio gmh{OH$M
Ë`m {MßgÀ`m VwbZoV
hr {Mßg {XgÊ`mg
AZmH$f©H$ AgVmV. ~ao,
CËnmXZ Zdo Am{U J«m‘rU ^mJmV Pmbobo n°qH$J. Ë`m‘wio Vmohr AmH$f©H$nUm Zmhr. nwT>o
OmD$Z - hm ‘mb KoD$Z `oUmar ĂŹ`Âș$s gmÜ`m H$nS>çmVbr, ‘miH$ar. Ë`mEodOr EImÚm
â€˜Ă«Q>rZ°eZb H§$nZrà‘mUo Q>m`-gyQ>dmbm goĂ«g‘Z AgVm, Var doJim Ă ^md nSy eH$bm
AgVm. nU `mVrb H$mhrhr Pmbo Zmhr Am{U AJXr gwadmVrbm ÄhUmdm Vgm à{VgmX
{‘imbm Zmhr. nU `m ‘wio B©ídaXmg {Zame Pmbo ZmhrV. Ë`m§Zr Amnbr {MH$mQ>r H$Yrhr
gmoS>br Zmhr. Vo nwZ
nwÝhm XwH$mZmV OmV am{hbo. OoWo ‘mb ñdrH$mabm Jobm, bmoH$m§Zr Md
MmIbr Ë`m {R>H$mUMr ‘mJUr AmnmoAmnM dmT>V Jobr. nU H$mhr {R>H$mUr ‘mÌ gwadmVM
hmoV ZĂŹhVr. AgmM EH$ {H$ñgm Vo gm§JVmV. "EH$m XwH$mZmV Mma doim JoĂ«`mZ§Vahr Ë`m§Zr
‘mb ñdrH$mabm Zmhr. nmMĂŹ`m doir Vo nwÝhm Jobo. Ë`m doir ‘mÌ Ë`m§Zr XwH$mZmV ~mobmdbo,
~gm`bm gm§{JVbo. Z‘wÝ`mXmIb {Mßg ImD$Z nm{hĂ«`m Am{U Odi AgboĂ«`m gd©
XrS> {H$bmo {Mßg R>odyZ KoVĂ«`m. AmR>dS>m^amVM Ë`m§Mr Xwgar Am°S>©a Ambr. AmVm Xa
AmR>dS>çmbm VoWo 60 Vo 70 {H$bmo {Mßg {dH$Ă«`m OmVmV!'
AmYr Vo {MßgMr nmoVr gm`H$bda ZoV. H$mhr {Xdgm§Zr Ë`m§Zr EH$ ‘moQ>magm`H$b
KoVbr. Ë`m‘wio XyaÀ`m Jmdm§Vhr {Mßg nmoM{dUo Ë`m§Zm eƠ` hmoD$ bmJbo. {OÔrZo ì`dgm`
dmT>dV Zobm Am{U Ë`mM Omoamda ‘mJÀ`m dfu Ë`m§Zr Q>mQ>m ‘°{OH$ {dH$V KoVbr. AmVm
Xa dfu gmYmaU 120 qÂč$Q>bn`ÂȘV {MßgMo CËnmXZ d {dH«$s Vo H$arV AgVmV. ‘mM© Vo
‘o ‘{hÝ`m§V Ho$ir {‘iV ZmhrV, Ë`m‘wio CËnmXZmMm doJ ‘§XmdVmo. nU CaboĂ«`m H$mimV
Mm§JĂ«`m doJmZo ho H$m‘ hmoVo. AmVm OmbÝ`m~amo~aM AmÂĄa§Jm~mX, ~rS>, Zm§XoS>, na^Ur `m
{OëÞm§Vhr Ë`m§À`m "JmoHw$i {Mßg' nmohmoMy bmJĂ«`m AmhoV.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 89
hm ĂŹ`dgm` nwT>À`m EH$ - XmoZ dfmÂȘV dmT>{dÊ`mMm Ë`m§Mm ‘ZmoX` Amho. gÜ`m
Ë`m§À`mH$S>o Mma ‘{hbm H$m‘ H$aVmV. Ë`m{edm` KaMr ghm ‘mUgo doJdoJir H$m‘o
gm§^miVmV. AmnĂ«`m eoVmV {MßgMm Zdm ßb±Q> Q>mH$Ê`mMo Ë`m§Mo {Z`moOZ Amho. nU
‘Owam§Mm IM© nadS>V ZgĂ«`m‘wio ZĂŹ`m {R>H$mUr OmñVrV OmñV H$m‘ Am°Q>mo‘°{Q>H$
‘erZZoM ĂŹhmdo, `mgmR>r Ë`m§Mm Ă `ËZ Amho. Ë`mMo {Z`moOZ gÜ`m gwĂȘ$ Amho. Vem
Ă H$maMr `§ÌUm C^r H$aÊ`mgmR>r Vo Am{W©H$ VO{dOrbm bmJbo AmhoV. ĂŹ`dgm` gwĂȘ$
H$aVmZm ~±H$m§Zr Ë`m§Zm ZmH$mabo hmoVo. AmVm ~±Ho$Mr {ZdS> Vo H$aUma AmhoV! Or ~±H$
AmnĂ«`mbm Mm§JĂ«`m Q>‘©gÂČda H$O© XoB©b Ë`mM ~±Ho$H$Sy>Z H$O© Âż`m`Mo Ë`m§Zr R>a{dbo
Amho.
AmOda Ë`m§Zr {d{dY Ă Xe©Zm§V AmnĂ«`m {MßgMm ñQ>m°b bmdbm. amÁ`nmbm§nmgyZ
‘§Í`m§n`ÂȘV AZoH$m§Zr Ë`m§Mo H$mÂĄVwH$ Ho$bo. Ë`m§Zm {d{dY nwañH$mahr {‘imbo. Ho$it~amo~aM
H$maĂ«`mÀ`m {Mßghr Ë`m§Zr ~mOmanoR>oV AmUĂ«`m. nU H$maĂ«`mÀ`m CËnmXZmVrb
AS>MUt‘wio Vmo Ă H$Ă«n WmoS>mgm W§S>mdbm. `m{edm` Amdim H±$S>r, MUm ‘gmbm `m§Mo
CËnmXZhr Ë`m§Zr gwĂȘ$ Ho$bo Amho. Ë`m§Zmhr Mm§Jbm Ă {VgmX {‘iVmo Amho. ~mOmanoR>oV
Mm§JĂ«`m Ă H$mao nmohmoMVm `mdo, `mgmR>r Ë`m§Zr AmnĂ«`m CËnmXZm§Zm AmH$f©H$ n°qH$JÀ`m
H$m|XUmV ~g{dÊ`mMm Ă `ËZhr `eñdrnUo Ho$bm Amho. nËZr gw{‘Ìm Am{U ‘wbo JmoHw$i
Am{U XrnH$ `m§À`m ‘XVrZo Ë`m§Zr AmnĂ«`m H$V„©ËdmMm hm aW BWn`ÂȘV AmUbm Amho.
nwT>À`m nmM dfmÂȘV g§nyU© amÁ`^amV "JmoHw$i'Mr CËnmXZo nmohmoMdÊ`mMm Ë`m§Mm {ZYm©a
Amho. {~PZoggmR>r Ë`m§Mm EH$M g„m Amho - {MH$mQ>r R>odyZ H$m‘ H$am. WHy$ ZH$m. hĂȘ$
ZH$m. `e Z¾$s {‘iob.
...............
lr. B©ídaXmg KZJmd, JmoHw$b {Mßg, ‘w. nmo. S>m|JaJmd, Vm. ~XZmnya, {O. OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 90
""Amdim IaoXr H$ĂȘ$Z AmUVmM
AmĂ„hr n{hĂ«`m§Xm Vmo {‘R>mÀ`m nmÊ`mV
YwdyZ KoVmo Am{U dmidVmo. AmdĂč`mM§
H$m` H$am`M§, ho Ë`mM doir R>aV§. H$sg
H$am`Mm Agob, Va `m n{hĂ«`m ‘erZ‘Ü`o
Amdim Q>mH$m`Mm. ‘erZÀ`m XmoÝhr ~mOybm
AgboĂ«`m ^m§S>çm§V H$sg O‘m hmoVmo. ~r
~mhoa nS>Vo. H$nS>çmÀ`m gmhmé`mZo H$sg
{nibm, H$s ag ~mOybm {ZKVmo. Ë`mnmgyZ
Á`yg, {gan ~ZVmo. H$sg dmidyZ Ë`mMr
Amdim nmdS>a, Amdim gwnmar, bmSy>
H$aVm `oVmV. Amdim H±$S>r H$am`Mr
Va AmYr Amdim {eOdm`Mm Am{U
{eObobm Amdim `m Xwgù`m ‘erZ‘Ü`o
Q>mH$m`Mm. BWo AmdĂč`mMo VwH$S>o hmoVmV.
AmdĂč`mgmo~V {~`m§Mohr VwH$S>o hmoVmV.
{~`m§Mo VwH$S>o doMyZ CMbm`Mo.
AmdĂč`mÀ`m ’$moS>r
VrZ-Mma {Xdg nmH$mV
‘wadyZ R>odm`À`m.
Ë`mZ§Va Ë`m
H$mTy>Z S®>m`a‘Ü`o
JaOoZwgma
EH$-XmoZ Vmg
gwH$dm`À`m,
H$s Pmbr H±$S>r
V`ma. ‘wa§~m
H$am`Mm Va `m
12
"A‘„V' Amdim
grVm~mB© am‘^mD$
‘mo{hVo - KmoS>oJmdH$a
n{hbr Md KoVmM A{Ve`
VwaQ> bmJUmam Amdim H$mhr
goH§$Xm§VM {O^oda AJXr
A‘„VmMm JmoS>dm AmUVmo. Aem
AmdĂč`mMo Cn`moJ Ag§»`
AmhoV. qgYr H$mioJmdÀ`m
grVm~mBÂȘZr `m AmdĂč`mbm
AmnĂ«`m BÀN>oZwgma doJdoJĂč`m
Ă©nm§‘Ü`o ~Xbb§. grVm~mB©
Zdgmja AmhooV. naXoemVhr
Ë`m§Mo H$mhr AS>bo Zmhr. Ho$di
VrZ B§J«Or eĂŁXm§V Ë`m§Zr Amnbm
naXoe Xm¥am `eñdr Ho$bm. Vo
eãX AmhoV - W±Ơ`y, gm°ar,
JwS>‘m°{ZÂȘJ...! Ë`m§Mr hr H$Wm...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 91
‘YĂ«`m ‘erZda C^§ amhm`M§. g‘moa nÅ>rda XmoZ Amdio R>odm`Mo. n°S>b Xm~b§ H$s gw`m
~mhoa {ZKVmV Am{U AmdĂč`mbm {N>Ч nS>VmV. H$mamJra Mm§Jbm Agob Va {Xdgmbm 2
qÂč$Q>b AmdĂč`mbm ^moH§$ nmS>br OmD$ eH$VmV. `m ‘{eZr Img BMbH$a§OrhĂżZ ~ZdyZ
AmUĂ«`m. Ago ^moH§$ nS>bobo Amdio AY©dQ> {eOdyZ EH$Vmar nmH$mV 5-6 {Xdg ‘wĂȘ$
Úm`Mo. ‘J XmoZVmar nmH$mV AmUIr 3-4 {Xdg ‘wĂȘ$ Úm`Mo. nmH$ ‘mÌ KÅ> Pmbm nm{hOo.
Ë`mV nmUr Cam`bm ZH$mo. ‘J ‘wa§~m df© - XmoZ df© {Q>H$Vmo...'' grVm~mB© qgYr H$mioJmdÀ`m
AmnĂ«`m $H|$Ðmda ‘moR>çm CËgmhmZ§ ‘m{hVr XoV hmoË`m. amÁ` gaH$maÀ`m CÚmoOH$Voer
g§~§{YV nwañH$mam§gh AZoH$ nwañH$mam§Zr gÝ‘m{ZV PmboĂ«`m Am{U `mM nwañH$mamÀ`m
Omoamda Img naXoeXmÂĄam H$aÊ`mMm ‘mZ {‘i{dUmĂš`m grVm~mB© AmË‘{dĂ­dmgmZ§ g§dmX
gmYV hmoË`m. Ë`m {Zaja hmoË`m Am{U ‘mJÀ`m H$mhr dfm©V Ă mÂĄT>{ejUmÀ`m AĂ€`mgH«$‘mV
Ë`m§Mr AjaAmoiI Pmbr, ho Ë`m§À`mer g§dmX gmYVmZm IaoM dmQ>V ZìhVo.
A§~S> VmbwĆ `mVrb VmS> hmgJmdÀ`m ZmWm nmQ>rb dmK‘moS>o Am{U Y«wnXm~mB© `m§À`m
`m H$Ý`m. Ë`m§Zm ZmZmgmho~ Am{U H$mH$mgmho~ ho XmoZ ^mD$. d`mÀ`m 13ì`m dfuM -
1991 ‘Ü`o - Ë`m§M§ b3⁄4 am‘ZJaOdiÀ`m KmoS>oJmd‘Yrb am‘^mD$ ‘mo{hVo `m§À`mgmo~V
Pmb§. Ë`mdoir am‘^mD§$M§ d` hmoV§ 16 dfÂȘ. am‘ZJa‘Ü`o Vo eoV‘Owar, gmbXmar H$arV.
H$mhr H$mi VoWo H$m‘o Ho$Ă«`mZ§Va qgYr H$mioJmdÀ`m {H$gZamd IamVm§À`m eoVmV gmbXmarZ§
`oÊ`mM§ Ë`m§Zr R>adb§. 1997-98 Mo ho {Xdg hmoVo. BW§ `oD$Z Ë`m§Zr gmbXmarZ§ H$m‘§
Ho$br. ÐmjeoVrV nmQ>©Za{en Ho$br. XmoKo Zdam-~m`H$mo eoVmV InV. Ðmjm~amo~aM Vo
eoVmV ^mOrnmbm noaV. EH$ amondm{Q>H$mhr Ë`m§Zr gwĂȘ$ Ho$br hmoVr. nU amondm{Q>H$m ghm
‘{hZo MmbV Ago. CaboĂ«`m 6 ‘{hÝ`m§gmR>r Vo n[agamVM H$m‘ emoYV. EH$m T>mĂŁ`meoOmar
Ë`m§M§ dmñVĂŹ` hmoV§. H$mhrVar dñVy V`ma H$ĂȘ$Z nmhm`À`m Am{U Ë`mVyZ Zdr g§Yr {‘iVo
H$m nmhm`Mo, hm H«$‘ Ë`mdoir gwĂȘ$ hmoVm. AerM H$mhr dfÂȘ Jobr. EHo$ {Xder ‘wbJr EH$
nmH$sQ> KoD$Z niV niV Kar Ambr. Vo Amdim H±$S>rM§ nmH$sQ> hmoV§. Xhm Ă©n`o hr Ë`m
nm{H$Q>mMr qH$‘V. hr nm{H$Q>§ {dH$Umam ~m~m g‘moa T>mã`mda Oodm`bm Wm§~bm Amho, Agm
{Zamonhr Ë`m ‘wbrZ§ {Xbm. Vo eoVH$ar g§KQ>ZoMo qb~Jmd `oWrb H$m`©H$V} H$X‘ ‘m‘m hmoVo.
Ë`m§Mo OodU hmoB©n`ÂȘV grVm~mB© VoWo nmohMĂ«`m. Ë`m§Zm AmnĂ«`m Kar Mhmbm ~mobmdb§
Am{U ‘moH$ionUmZo Amdim H±$S>rÀ`m {Z{‘©Vr~m~V {dMmabo. H$X‘hr {VVHo$M {XbXma.
Mhm hmoB©n`ÂȘV Ë`m§Zr H„$Vr g‘OmdyZ gm§{JVbr. da Bemamhr {Xbm, H„$Vr gm§JUo gmono Amho.
àË`j H$aVmZm AdKS>. MwH$brg Va gmam Amdim dm`m OmB©b.
grVm~mB© Ë`m H$mimV S>moĆ `mda ^mOrnmbm ZoD$Z OmbÝ`mÀ`m eHw§$VbmZJa
dJ¡ao ^mJmV {dH$m`À`m. Xwgù`mM {Xder Ë`m§Zr 2 {H$bmo Amdim Kar AmUbm.
gm§{JVĂ«`mà‘mUo H„$Vr Ho$br, nU H$X‘m§Zr gm§{JVĂ«`mà‘mUo Hw$R>o Var MyH$ Pmbr Am{U
H±$S>r {~KS>br. IÅz> hmoD$Z Ë`m§Zr H$X‘m§er g§nH©$ gmYbm. Vo hgbo, Ă„hUmbo, "VwĂ„hr XmoZ

OmbZm Am`H$m°Ýg / 92
{Xdg qb~oJmdbm `m. àË`j H„$Vr nmhm' grVm~mB© Am{U am‘^mD§$Zr VmVS>rZo qb~oJmd
JmR>b§. XmoZ {Xdg amhĂżZ gJir H„$Vr nm{hbr. ZrQ> g‘OmdyZ KoVbr.
AmVm nwÝhm EH$Xm Ă `moJ H$ĂȘ$Z nmhm`Mo R>abo. 200 Ă©n`m§Mr Amdio Am{U gmIaoMr
IaoXr Pmbr. `m doir H±$S>r N>mZ O‘br. Vo df© 2003Mo hmoVo. OmbÝ`mV eoVH$ar
g§KQ>ZoMm ‘moR>m H$m`©H«$‘ R>abm hmoVm. Ë`mbm eaX Omoer `oUma hmoVo. g§KQ>ZoMo H$m`©H$V}
bĂș‘U ‘mo{hVo `m§Zr `m OmoS>ß`mMr YS>nS> AmoiIyZ Ë`m§Zm ‘mo’$V Q>o~b CnbĂŁY H$ĂȘ$Z
{Xbo. Ë`mMm nwaonya ’$m`Xm nVrnËZtZr CMbbm. Amdim H±$S>r~amo~aM Amdim ga~Vhr
Ë`m§Zr {dH$bo. eoVrV AmboĂ«`m Am{U dmidyZ R>odboĂ«`m amZ‘oĂŹ`mbmhr {VW§ {JĂšhmB©H$
{‘imb§ Am{U `m nmM {Xdgm§V 1200 Ă©n`m§Mm J„m O‘bm. IM© dOm OmVm hOma
Ă©n`o Cabo. Ë`m§Zm na‘ AmZ§X dmQ>bm. Ë`m§Zr R>adbo, ho nÂĄgo KamV dmnam`Mo ZmhrV. Vo
CÚmoJmVM Jw§Vdm`Mo. AmO grVm~mBÂȘZm H$moUr ^oQ>V§ Am{U {dMmaV§, "Jw§VdUyH$ {H$VrMr?'
~mB© gm§JVmV - 200 én`o!
n{hĂ«`m `emZo ho OmoS>no AmZ§Xbo nU hĂŸaibo Zmhr. Ë`m§À`m ‘ZmVĂ«`m H$Ă«nZm§Zm
AmH$ma `oV Jobm. Ă ma§^r CËnmXZo V`ma H$ĂȘ$Z {dH«$rgmR>r ho OmoS>no gm`H$bda ~mhoa
nS>m`Mo. OmbÝ`mV Hw$R>ohr JXu O‘Uma Agob, Va ho XmoKo VoWo AmYr hOa hmoV Am{U
{dH«$s gwĂȘ$ H$arV. AJXr ‘moR>çm KaÀ`m b3⁄4mMr JXuhr Ë`m§Zr gmoS>br Zmhr. Xwnmar
grVm~mB© OmbÝ`mV KamoKa qhS>V. AZoH$ ‘{hbm {h{S>g{’${S>g H$arV. Varhr Ë`m em§VnUo
Amnbo ‘m{hVrnÌH$ Ë`m§À`m hmVr XoV Am{U {ZKyZ `oV. H$mhr {Xdgm§Zr Ë`m§À`mH$S>yZ
’$moZ `oB©. AmdĂč`mÀ`m JwUY‘mÂȘZr Ë`m Ă ^m{dV PmboĂ«`m AgV. ‘J Ë`m§À`mH$S>o ‘mb
nmohmoMVm hmoB©. AmnĂ«`m {ZarjUm§VyZ Ë`m§Zr H$mhr AmS>mIo ~m§Ybobo hmoVo. 1 Vo 15
VmaIon`ÂȘV Am°{’$gog‘Ü`o {dH«$s Mm§Jbr hmoB©. 15 VmaIoZ§Va KamVrb ‘{hbm§H$S>o nÂĄgm
Ago, Voìhm Ë`m KamoKa OmV. gwadmVrbm EH$m nm{H$Q>mgmR>r OmbÝ`mV M¾$a ‘maUmù`m
grVm~mBÂȘZr hiyhiy Am°S>©a Jmoim H$aÊ`mg gwadmV Ho$br Am{U 10-12 nm{H$Q>m§Mr Am°S>©a
Oâ€˜Ă«`mZ§VaM Ë`m Ë`m H$m°bZrV Ë`m OmD$ bmJĂ«`m. hiyhiy Ë`m§Zr doJdoJĂč`m ^mJm§Mo
dma R>a{dbo. AgoM dma Ë`m§Zr ‘§{Xam§À`m ~m~VrVhr R>a{dbo, CXmhaUmW© - ñdm‘r
g‘WmÂȘÀ`m ‘§{Xamg‘moa Ë`m JwĂ©dmar Amnbr {dH«$r H$arV ! hiyhiy AmË‘{dĂ­dmg `oD$
bmJbm hmoVm. H$m`Xoera AmÂĄnMm[aH$Vm nyU© H$ĂȘ$Z {OĂ«hm CÚmoJ H|$ÐmMr ‘XV {‘iÊ`mghr
Ama§^ Pmbobm hmoVm. 2005 ‘Ü`o H|$ÐmV’}$ g~{gS>r {‘i{dbr Am{U ~S>moXm ~±Ho$H$Sy>Z
16 bmIm§Mo H$O© KoD$Z gÜ`mMr OmJmhr IaoXr Ho$br. Ë`mda B‘maV C^r am{hbr.
2006 n`ÂȘV ho JXuV Am{U XmamoXma {dH$Uo gwĂȘ$ hmoVo. hiyhiy ĂŹ`mn dmT>V Mmbbm hmoVm.
2006 - 2007 nmgyZ Ë`m§Zr XwH$mZmV ‘mb XoÊ`mg gwadmV Ho$br. H$mhr XwH$mZXmam§Zr
gwadmVrbm ‘mb ZmH$mabm, nU hiyhiy dmVmdaU ~XbV Jobo. CËnmXZm§Mr a|O dmT>br Vgo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 93
XwH$mZXmam§Mo dmJUohr ~Xbbo.
CËnmXZm§Mr a|O dmT>dVmZm `§Ìgm‘wJ«r dmT>{dUo AmdĂ­`H$ R>abo. H$m‘Jmam§À`m
~imda H$m‘o nwT>o aoQ>Vm `oB©ZmV. `§Ìm§Mr IaoXr H$aÊ`mMr JaO ^mgy bmJbr. Ago EH$
`§Ì {S>J«gÀ`m JUoeamd Ă„hmÌo `m§À`mH$S>o AgĂ«`mMo Ë`m§Zm H$ibo. Vo `§Ì AmdĂč`mMm
H$sg H$mTy> eH$V Ago. Ago `§Ì Âż`m`Mo Ë`m§Zr R>a{dbo, nU ’$Âș$ AmdĂč`mgmR>r hr
Jw§VdUyH$ H$aUo Ë`m§Zm ‘mÝ` ZĂŹhVo. Ë`m§Zr ñnoeb Am°S>©a XoD$Z, MMm© H$ĂȘ$Z WmoS>çm
‘moR>çm AmH$mamMo ‘erZ ~ZdyZ KoVbo. Ë`mda AmdĂč`mÀ`m grPZ‘Ü`o AmdĂč`mMm H$sg
hmoVmo Am{U Am§ã`mÀ`m grPZ‘Ü`o HÂĄ$Ăš`m {H$gĂ«`m OmVmV! ""AmdĂč`mbm bmoI§S> MmbV
Zmhr, Ă„hUyZ gmar `§ÌUm ñQ>oZbog ñQ>rbMrM V`ma H$aÊ`mMr JaO {Z‘m©U Pmbr. hr `§Ìo
V`ma H$aÊ`mV BMbH$a§OrÀ`m H$maImÝ`m§Zr Iyn ‘XV Ho$br. Am‘À`m JaOm bjmV KoD$Z
Ë`m§Zr Vgo {S>PmB©Z ~ZdyZ {Xbo. ‘wa§~m H$aÊ`mgmR>r AmĂ„hr nydu AmdĂč`m§Zm ñQ>rbÀ`m
H$mQ>çm§Zr {N>Ð nmS>m`Mmo. ‘erZ AmĂ«`mZ§Va ho H$m‘ Iyn doJmV Am{U N>mZ hmoD$ bmJb§.
`mM ‘erZda AmVm qb~mMo JmoS> bmoUMohr H$aVm `oVo!''... grVm~mB© gm§JV AgVmV.
grVm~mBÂȘZr AmOda 46 nwañH$ma {‘i{dbo AmhoV. Ë`mVrb XmoZ nwañH$ma amÁ`
emgZmMo AmhoV. XmoZ emgH$s` nwañH$mam§nÂĄH$s EH$m nwañH$mamgmR>r Ë`m§Zr ñnYm© qOH$br
Amho. ‘hmamĂŻÂŽ> Am{U Jmodm `m XmoZ amÁ`m§Vrb CÚmo{OH$m§Mr ñnYm© 2009 ‘Ü`o
Am`mo[OÊ`mV Ambr. `m XmoZ amÁ`m§VyZ {‘iyZ EH§$Xa 4 ‘{hbm§Zm hm nwñH$ma XoÊ`mV
`oUma hmoVm. grVm~mB© dJiVm BVa CÚmo{OH$m ehar ^mJm§VyZ AmboĂ«`m hmoË`m. gdmÂȘMo
Q>Z©AmoĂŹha H$moQ>tÀ`m ‘mJo-nwT>o hmoVo. 700 AOmÂȘnÂĄH$s AmYr 130 OUm§Mr {ZdS> H$aÊ`mV
Ambr. Ë`mVyZ Mma OU {ZdS>m`Mo hmoVo. B§Q>aìþygmR>r Ë`m§Mm Z§~a Ambm Am{U n{hbm
Ă Ă­Z grVm~mBÂȘZr {dMmabm - "B§Q>aĂŹĂžy Vm|S>r KoUma H$s boIr?' gJio narjH$ MH«$mdyZ Jobo.
grVm~mBÂȘZr ñnĂŻ>rH$aU {Xb§, "‘bm {b{hVm-dmMVm `oV Zmhr. boIr narjm Agob Va ‘r
AmÎmm Mmbbo...' narjH$m§Zr gm§{JVb§, narjoMo n{hbo XmoZ amC§S> Vm|S>rM AmhoV. {Vgam
amC§S>hr Vm|S>rM Amho nU Ë`m doir H°$‘oam gwĂȘ$ amhrb. grVm~mBÂȘZr `m narjoV ~mOr ‘mabr
Am{U nwañH$ma qOH$bm.
`m nwañH$mamM§ AmUIr EH$ ‘hËd Ag§, H$s ~{jgmXmIb Ë`m§Zm "Qy>a' H§$nZrV’}$
~±H$m°H$, Wm`b§S>, nQ>m`mMm Qy>a H$amd`mg {‘imbm. {b{hVm-dmMVm `oV Zmhr, B§J«OrMm
J§Y Zmhr. gdmÂȘZm Ă Ă­Z nS>bm, ~mB© H$em OmUma? nU Ë`m JoĂ«`m. ZwgË`mM JoĂ«`m ZmhrV,
Va g§nyU© Q>r‘bm Ë`m§Zr qOH$b§. Ë`m Ă„hUVmV, "B§J«OrVbo 3 eĂŁX Ambo, H$s nwaogo Amho.
Vo VrZ eĂŁX AmhoV - W±Ơ`y, gm°ar Am{U JwS> ‘m°{ZÂȘJ'. Ă dmgmXaĂ„`mZ Ë`m§Mm J«wn gmV
~gog‘Ü`o {d^mJbm hmoVm. `m gmVhr ~g‘Ü`o Ë`m§Zm ~mobmdU§ hmoV§. ‘J XaamoO Ë`m§Zm
doJĂč.`m ~g‘Ü`o Om`bm bmJm`M§. `m Ă dmgmV gdmÂȘMmM Ë`m§À`mer g§dmX ĂŹhm`Mm.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 94
{VWĂ«`m CÚmoOH$m§gh PmboĂ«`m EH$m ‘moR>çm EH$ÌrH$aUmV Va Ë`m§Zr Vmgm^amM§ ^mfUhr
{Xb§. VoWrb EH$mZo Ë`mMo ^mfm§Va H$aV Xw^mfmMr ^y{‘H$m ~Omdbr. "`m Qy>a‘Yrb 300
‘{hbm§nÂĄH$s XaamoO Hw$UmMm Var ’$moZ `oVM AgVmo. AmdĂč`mZo ‘mPo Am`wĂź`M ~XbyZ
Jobo,' Ago grVm~mB© ^mamdyZ OmD$Z gm§JVmV. nwañH$mam§‘Ü`o {OOm‘mVm H„${f^yfU
nwañH$ma, ‘hmamĂŻÂŽ> CÚmo{JZr nwañH$ma, gĂžmÐr dm{hZrMm CÚmo{OH$m nwañH$ma Aem AZoH$
nwañH$mam§Mr `mXrM V`ma hmoVo.
AJXr gwadmVrÀ`m H$mimV ho OmoS>no AZoH$ AS>MUtVyZ Jobo nU Ë`m§Zr {hH$‘VrZo
‘mJ© H$mT>bm. AmnĂ«`m nVr~m~V Ë`m§Zm Iyn AmXa Amho. Ë`m AmnĂ«`m nVrZm "AmOÀ`m
H$mimVrb ‘hmË‘m ’w$bo' Ă„hUVmV. Á`m g‘mOmV {Ăł`m§Zm Kam~mhoa nS>Ê`mMr ‘w^m Zmhr,
{VW§ am‘^mD§$Zr AmnĂ«`m nËZrbm EH$Q>rZo naXoemV OmÊ`mMr ‘w^m {Xbr, ZĂŹho CÚwÂș$
Ho$b§. naXoemV gmS>r MmbUma ZìhVr. Ë`m§Zr JwnMwn S®>og {edyZ AmUbo, H$maU KamV
H$ibo, Va hmhm
H$ma CS>Uma ho {ZpíMV! {d‘mZmV ~gÊ`mnydu Ë`m§Zr gmS>r ~Xbbr Am{U
SÂŽ>og dmnaÊ`mg gwadmV Ho$br. naVVmM SÂŽ>og Jw§S>miyZ R>odyZ {Xbo. AmOKS>rn`ÂȘV Ë`m§À`m
gmgar ho Hw$Umbmhr R>mD$H$ Pmbobo Zmhr!
Ë`m§Zr AmOda KoVbobr Anma ‘ohZV S>moignUmZo KoVbobr Amho. ì`dgm`mMo
`m§{ÌH$sH$aU H$aVmZm `§ÌmÀ`m H$m‘H$mOmMr Am{U àË`oH$ ^mJmMr ‘m{hVr grVm~mBÂȘZmhr
Amho. H$Yr {~KmS> PmbmM, Va Ë`m gai nmZo- ñH«y$ SÂŽ>m`ĂŹha KoD$Z H$m‘mbm bmJVmV
Am{U ‘erZ XwéñV H$aVmV. Aem H$m‘m§gmR>r ‘oH°${ZH$da Adb§~yZ
am{hbo, Va H$m‘mMm Imoi§~m hmoVmo Am{U Ë`mbm n¡gm Úmdm bmJVmo,
Vmo doJimM, ho grVm~mBÂȘMo VËdkmZ. Ë`m§Mr ‘wbo
AmO emioV {eH$V AmhoV. nU Ë`m§Zr ho {ejU
’$Âș$ kmZmgmR>r Âż`mdo, ZmoH$ar H$ĂȘ$ Z`o Va
{~PZog‘Ü`oM CVamdo, Agm grVm~mBÂȘMm
AmJ«h Amho. ZmoH$Ăš`m {‘i{dÊ`mgmR>r 5
- 6 bmI IM© H$aÊ`mnojm ñdV
Mo CÚmoJ
C^o H$am, Ë`mVyZ n¡gm Va {‘iobM nU
15-20 OUm§Zm nmoQ>mnmÊ`mbmhr bmdVm
`oB©b, Agm Ë`m§Mm Ñ[ĂŻ>H$moZ Amho.
ì`dgm`mV ZdrZ AgVmZm Ë`m§Zm Iyn
H$mhr {eH$m`Mo hmoVo. nU ‘moR>o CÚmoOH$ Iao
~mobV ZmhrV, hm Ë`m§Mm AZw^d Ë`m AJXr
‘moH$ionUmZo ‘m§S>VmV. Ë`mnojm N>moQ>r ‘mUg§

OmbZm Am`H$m°Ýg / 95
- N>moQ>o CÚmoOH$M ĂŹ`dpñWV ‘mJ© XmIdVrb, Ago Ë`m Ă„hUVmV. EdT>m Ă dmg Ho$Ă«`mZ§Va
AmOhr "am‘-grVo'Mm hm OmoS>m XaamoO AmnĂ«`m eoVmV XmoZ Vmg Var H$m‘ H$aVmo. H$ĂŻ>mMr
gd` Vo {dgabobo ZmhrV. EHo$H$mir IanwS>rÀ`m H„$fr {dkmZ H|$ÐmVrb 33 Z§~aÀ`m
’$m‘©da grVm~mB© - am‘^mD§$Zr gmbXma Ă„hUyZ H$m‘ Ho$bo Amho. AmO EdT>çm dfmÂȘÀ`m
‘ohZVrZ§Va grVm~mB© `mM H„$fr {dkmZ H|$ÐmÀ`m g„mJma g{‘VrÀ`m gXñ`m AmhoV.
H$mbÀ`m gmbXma AmO AmnĂ«`m ‘ohZVrZo g„mJma ~ZĂ«`m. A§YmamV MmMnS>UmĂš`m§Zm
àH$memMr EdT>r {Xem Zž$sM nwaoer R>aob...!
...............
grVm~mB© ‘mo{hVo,
lr ^moboĂ­da ’$i d ^mOrnmbm Ă {H«$`m CÚmoJ, qgYr H$mioJmd, Vm. {O. OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 96
nwgmam‘Or Zoh‘rà‘mUo AmnĂ«`m
JwimÀ`m noT>rda ~gbobo hmoVo. 1992
gmbMr hr Jmoï>. EH$ OU Ë`m§À`mH$S>o
KmB©KmB©Zo Ambo Am{U "EH$m ‘mUgmbm
aÂș$mMr JaO Amho, aÂș$ Úm`bm `oVm
H$m?' Ag§ {dMmĂȘ$ bmJbo. Á`mbm aÂș$
Úm`M§, Ë`mMr Am{U nygmam‘OtMr H$Yr
AmoiIhr ZìhVr. Vmoda Ë`m§Zr H$Yrhr
aÂș$ {Xbob§gwÕm ZĂŹhV§. Ë`m§Zr jU^a
{dMma Ho$bm Am{U XmoKo {‘iyZ S>m°. gy`©H$m§V
h`mVZJaH$a `m§À`m aÂș$noT>rda Jobo. {VWo
Ë`m§Zr aÂș$XmZ Ho$bo. Am`wĂź`mVrb Vo n{hbo
aÂș$XmZ ! AmnĂ«`m‘wio H$moUmMm Var Ord
dmM{dÊ`mV ‘XV Pmbr Amho, `m‘wio
Ë`m§Zm H$moU AmZ§X Pmbm. VoìhmnmgyZ Vo `m
XmZmÀ`m ào‘mVM nS>bo.
AmOy~mOyÀ`m
bmoH$m§er
Ë`m§Zr ñdV
hĂżZ hm {df` H$mT>m`bm gwadmV Ho$br.
AZoH$m§Zm aÂș$XmZmbm CÚwÂș$ Ho$b§. hiyhiy Ë`m§À`mH$S>o
Aem 200 OUm§Mr aÂș$JQ>mgh gyMr V`ma Pmbr.
df©^a hm CnH«$‘ gwĂȘ$ hmoVm.
gmYmaU EH$ df©
Ag§M Job§. XaamoO
gH$mir ‘¡XmZmda
{’$am`bm Om`Mm
nwgmam‘OtMm
n[anmR> AgVmo.
Ë`m ì`m`m‘emim
13
aÂș$mM§ ZmV§
nwgmam‘ Amgmam‘ ‘w§XS>m
OJmV EH$ XmZ Ago
Amho, Oo XmË`m‘Ü`o Am{U
ñdrH$maH$Ë`mÂ©â€˜Ăœ`o aĆ VmMo ZmVo
{Z‘m©U H$aVo. `m ZmË`mVrb
gXñ`m§Mr g§»`m dmT>{dÊ`mMo
H$m‘ nwgmam‘Or ‘w§XS>m ‘mJrb
XmoZ XeH$m§nmgyZ H$arV
AmhoV. amïŽ>r` ñd`§godH$
g§KmÀ`m ‘werV V`ma PmboĂ«`m
nwgmam‘OtÀ`m godm Ă H$Ă«nmZo
AmO {damQ> ñdĂȘ$n YmaU Ho$bo
Amho. OmbZm d¡ÚH$s` godm
Ă {Vð>mZÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ gwĂȘ$
Agboë`m `m àH$ënm~m~V
Am{U `m Ă H$Ă«nmÀ`m
{eënH$mam~m~V...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 97
‘¡XmZmda amĂŻÂŽ>r` ñd`§godH$ g§KmMr emIm ^aV Ago. 1993 ‘Ü`o EHo$ {Xder
nwgmam‘Or gH$miMr ’o$ar ‘mĂȘ$Z Kar naVbo. nmR>monmR>M g§KmMo H$mhr ñd`§godH$hr Kar
Ambo. ‘yiMo AmÂĄa§Jm~mXMo B§{O{ZAa lr. S>r. S>r. Hw$bH$Uu Ë`m§À`m gmo~V hmoVo. gdmÂȘMr
AmoiI Pmbr. MhmnmUr Pmb§. nwT>o nwgmam‘OtM§ emIoV OmU§ gwĂȘ$ Pmb§. Ag§M EH$ df©
Job§. 1994 À`m AIoarg Ho$ĂŹhm Var EH$Xm g§KmMo Á`oð> ñd`§godH$ Ă Ă«hmXOr AĂ€`§H$a
`m§À`mg‘doVÀ`m EH$m ~ÂĄR>H$sV ~gbobo AgVmZm Ă Ă«hmXOtZr àË`oH$mbm Amnmnbo N>§X
gm§JÊ`mg gwM{dbo. nwgmam‘OtZr Amnbm H«$‘ `oVmM JaOy§Zm aÂș$ XoUo Am{U {‘Ì‘§S>itZm
aÂș$XmZmbm Ă d„Îm H$aÊ`mÀ`m AmnĂ«`m N>§Xm{df`r gm§{JVbo. AmnĂ«`mOdi 200
aÂș$XmË`m§Mr `mXr AgyZ g‘mOF$U ’o$S>Ê`mgmR>rM ho gmao H$arV AgĂ«`mMohr Ë`m§Zr
gm§{JVbo. Ago {hao emoYyZ Ë`mbm nÂĄby nmS>Uo, hr Ă Ă«hmXOtMr Imgr`V hmoVr. Ă Ă«hmXOr
{ham emoYV, Ë`mbm nÂĄby nmS>V Am{U Ë`mgmR>rMo H$m|XUhr Ë`m§À`mM gyMZodĂȘ$Z V`ma
hmoB©.
EdT>o H$m‘ H$aVm, Va OmbÝ`mV ñdV§Ì aÂș$noT>rM H$m CKS>V Zmhr, Agm Ă Ă­Z Ë`m§Zr
{dMmabm. hm {dMma Va nygmam‘OtÀ`m ‘ZmV Ë`m AmYr Iyn doim `oD$Z Jobm hmoVm. nU
H$moUrVar Ë`mgmR>r 25 bmIm§Mm IM© AgĂ«`mMo Am{U Ë`mgmR>r {X„rn`ÂȘV OmD$Z Iyn
H$Q>H$Q>r H$amĂŹ`m bmJUma AgĂ«`mMo gm§{JVbo hmoVo. Ë`m H$mimV - Ă„hUOo 1994-95
À`m gw‘mamg 25 bmI Ă©n`o hr Iyn ‘moR>r až$‘ hmoVr. hm AZw^d Ë`m§Zr ‘m§S>bm.
Ă Ă«hmXOr Ë`mda H$mhr ~mobbo ZmhrV. Vo Ă„hUmbo, "{Jare Hw$~oa {VH$S>À`m Ă dmgmV
`oVrb VoĂŹhm VwĂ„hmbm ^oQ>Vrb. Ë`m§À`mer MMm© H$am.' {Jare Hw$~oa VoĂŹhm g§KmMo {d^mJ
Ă MmaH$ hmoVo. Ag§M gmYmaU df© -XrS> df© Job§. 1996À`m AIoarg Ho$ĂŹhm Var {Jare
Hw$~oa OmbÝ`mV Ambo hmoVo. Ë`m§À`m g‘doV ZmZm Zdbo Am{U S>m°. ~m~mgmho~ Am§~oS>H$a
Ă {Vð>mZMo S>m°. gVre Hw$bH$Uu ho hr hmoVo. BVa ^anya MMm© PmĂ«`m Am{U ’$Âș$ 10
bmIm§V aÂș$noT>r gwĂȘ$ hmoD$ eH$Vo, ho S>m°. gVre Hw$bH$Uu `m§À`mH$Sy>Z H$iĂ«`mZ§Va
nygmam‘Or AmZ§XyZ Jobo. S>m°. OwJb{H$emoaOr ^mbm `m§Mrhr aĆ VnoT>r gwĂȘ$ ĂŹhmdr,
Aer BÀN>m hmoVrM. {díd qhXy n[afXoMo ‘hm‘§Ìr lr. ‘YwgyXZOr ‘wË`mb `m§À`m Kar
aÂș$noT>r{df`rMr A§{V‘ ~ÂĄR>H$ Pmbr Am{U aÂș$noT>r gwĂȘ$ H$aÊ`mMo Zž$s Pmbo. 1997
‘Ü`o hr ‘whĂżV©‘oT> amodbr Jobr. XmoZ dfmÂȘÀ`m ‘ohZVrZ§Va 29 OwbÂĄ 1999 amoOr aÂș$noT>rMo
CXÂČKmQ>Z Pmbo. nwgmam‘OtMr BÀN>m nyU© Pmbr hmoVr.
nwgmam‘Or ho ‘Zñdr ĂŹ`{Âș$‘Îd. Ă {VHy$b n[apñWVrer PJS>V Vo bhmZmMo ‘moR>o
Pmbo. na^Ur {OëÞmVrb nmWar VmbwĆ `mV Agbobo Jw§O IwX© ho Ë`m§Mo OÝ‘Jmd. VoWo
10 ZmoĂŹh|~a 1962 amoOr OÝ‘boĂ«`m nwgmam‘OtMo dS>rb EH$ N>moQ>ogo {H$amUm XwH$mZ
MmbdV. nwgmamm‘Or XmoZ dfmÂȘMo AgVmZm hm n[adma Sw>H$ar qnnar `oWo ñWbm§V[aV Pmbm.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 98
VoWyZ Odi AgboĂ«`m CQ>dX `oWo emim hmoVr. 9 dr n`ÂȘVMo {ejU {VWo KoVĂ«`mZ§Va
Xhmdrbm OmbÝ`mÀ`m OZVm hm`ñH$yb‘Ü`o Ë`m§Zr Ă doe KoVbm. 1975 ‘Ü`o Vo Xhmdr
nmg Pmbo. nwT>o {eH$Ê`mMr BÀN>m hmoVr, nU J[a~r‘wio ‘Z ‘mĂȘ$Z ZmoH$ar nËH$aUo ^mJ
nS>bo. OmbÝ`mÀ`m Jyi ‘mH}$Q>‘Ü`o Ë`m§Zr ZmoH$ar Yabr. "am‘oída h[a{H$eZ Jmo`b'
`m JwimÀ`m noT>rV Ë`m§À`m ZmoH$arMr gwadmV Pmbr. Ë`mZ§Va bĂș‘rZmam`U am‘{H$eZ
ZJadmb `m§À`m JyinoT>rV Vo ZmoH$arbm bmJbo. EH§$Xa gmYmaU 13 dfmÂȘMr ZmoH$ar
Ho$Ă«`mZ§Va 1989 ‘Ü`o ZmZH$am‘ am‘{H$eZ ‘§Ìr Am{U ~m~yamd nmM’w$bo `m§À`mgh
{‘iyZ Ë`m§Zr nmQ>©Za{en‘Ü`o JwimMr noT>r CKS>br. 1993 n`ÂȘV ‘§Ìr gmo~V hmoVo. Z§Va Vo
~mhoa nS>bo. 2002 ‘Ü`o nmM’w$bo ~mhoa nS>bo Am{U VoìhmnmgyZ nwgmam‘Or EH$Q>oM hr
noT>r MmbdVmV. ‘mb ‘mH}$Q>‘Ü`o `oVmo, {dH$bm OmVmo, ì`dhma MmbVmV. nU hm ì`dgm`
JwimMm. H$Xm{MV Ë`m‘wioM JwimMm JmoS>dm Ë`m§À`m ñd^mdmV CVabm Agmdm.
ñd^mdmV JmoS>dm Agbm, Var ĂŹ`dhma MmoI Am{U amoIR>moH$. 1997 ‘Ü`o {X„rV
nadmÝ`mgmR>r Jobo Am{U {VWo àË`oH$ nmdbmbm n¡gm ^adÊ`mMr "àWm' AgVmZm EH$
Ă©n`mhr Z IM©Vm Ë`m§Zr nadmZm {‘i{dbm! AmO {edmOr nwVim amoS>da A‘aN>m`m
Q>m°H$sOOdi XwgĂš`m ‘OĂ«`mda AgboĂ«`m ^mS>çmÀ`m OmJoV OZH$Ă«`mU aÂș$noT>rMo
H$m‘ MmbVo. gÜ`m aÂș$noT>rV EHy$U 18 OU H$m`©aV AmhoV. 2 S>m°ƠQ>a, 1 Ă emgH$s`
A{YH$mar, 2 nrAmaAmo, 5 Q>opĆ Z{e`Z, 2 [agoße{ZñQ>, 1 H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a Am°naoQ>a, 1
SÂŽ>m`ĂŹha Am{U 4 ß`yZ. ßbm‘m, ßboQ>boQ> Am{U n°H$gob ñdV§Ì H$aUmar Am{U Vr gmR>dyZ
R>odUmar `§ÌUm AmO aÂș$noT>rH$S>o CnbĂŁY AgyZ Ă©1⁄2Udm{hH$mgwÕm noT>rÀ`m VmĂą`mV Amho.
hr Ă©1⁄2Udm{hH$m Xod{Jar ZmJar ghH$mar ~±Ho$Zo lr. {dO` hĂŸbgyaH$a `m§À`m AÜ`jnXmÀ`m
H$m`©H$mimV 2004-05 ‘Ü`o aÂș$noT>rbm XmZ {Xbr Amho.
AmOn`ÂȘV aÂș$noT>rZo 40 hOma Ă©1⁄2Um§Zm aĆ VnwadR>m Ho$bm Amho. 1132 aÂș$XmZ
{e{~ao ^a{dbr AmhoV. Wm`bo{g{‘`mÀ`m 40 Ă©1⁄2Um§Zm aÂș$noT>rV’}$ ‘mo’$V aÂș$ {Xbo OmVo.
AmOda Aem EH§$Xa 1150 aÂș${neĂŹ`m§Mo ‘mo’$V {dVaU H$aÊ`mV Ambo Amho. `oWo
aÂș$ ‘mo’$VM {Xbo OmVo nU Ë`m ~XĂ«`mV aÂș$XmZ H$aÊ`mMm AmJ«h Yabm OmVmo. {edm`
Ă mogogMo MmO}g KoVbo OmVmV. aÂș$XmZmg Ă d„Îm H$aÊ`mgmR>r aÂș$noT>rV’}$ gmVË`mZo Ă `ËZ
H$aÊ`mV `oVmV. `mM ‘mo{h‘oA§VJ©V VrZ Ă ~moYZ H|$Ðm§Mr {Z{‘©Vrhr H$aÊ`mV Ambr Amho.
aÂș$noT>rgmR>r AmdĂ­`H$ AgUmar `§ÌUm AmOdaÀ`m dmQ>MmbrV {d{dY XoU1⁄2`m§VyZ
C^r am{hbr. AmH$S>çm§Mo ho Ioi dmMUo gmono Agbo, Var ho AmH$S>o C^o H$aUo hr
nwgmam‘Or Am{U Ë`m§À`m gd© ghH$mĂš`m§gmR>r ‘moR>r H$gmoQ>r hmoVr. nU hiyhiy g‘mOmMm
aÂș$noT>rdarb {dĂ­dmg dmT>V Amho. gd©àW‘ 10 bmIm§Mm ‘yi {ZYr C^m H$aÊ`mgmR>r
Vã~b 2 df} Jobr. EH§$Xa 364 OUm§À`m bhmZ ‘moR>çm XoU1⁄2`m§VyZ hm {ZYr C^m am{hbm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 99
Am{U 22 OwbÂĄ 1999 amoOr aÂș$noT>rMm ew^ma§^ Pmbm. Ë`m doir lr. ~ZmagrXmg
qOXb `m§Zr EH$ bmI {Xbo, "Amgm‘ Q>r'À`m lr. a‘oe^mB© nQ>ob `m§Zr EH$ bmI Ă©n`o
{Xbo. "‘{hH$mo'Mo lr. ~ÐrZmam`U ~madmbo `m§Zr 1 bmI Ă©n`o H$~yb Ho$bo nU àË`jmV
EH$m `§ÌUogmR>r bmJUmam 1 bmI 62 hOmam§Mm gd© IM© Ë`m§Zr EH$aH$‘r {Xbm.
Aem AZoH$m§À`m gh^mJmVyZ hr aÂș$noT>r g§nÞ hmoV Amho. 2004 ‘Ü`o aÂș${dKQ>Z
Ă `moJemioÀ`m C^maUrgmR>r 20 bmIm§Mm {ZYr bmJUma hmoVm. Vmo ’$Âș$ 6 ‘{hÝ`m§VM
O‘m Pmbm. g‘mOmMm aÂș$noT>rdarb {dĂ­dmg dmT>Ă«`mMo ho Ă VrH$ hmoVo.
AmVm ZĂŹ`m Ă eñV B‘maVrV ñWbm§VamMr V`mar gwĂȘ$ Amho. bdH$aM OwÝ`m H$m°Q>Z
‘mH}$Q>‘Yrb (gÜ`mMo N>ÌnVr {edmOr ‘hmamO g§Hw$b) qdJ H«$‘m§H$ 3 ‘Yrb Ă eñV
OmJoV aÂș$noT>r ñWbm§V[aV hmoUma Amho. `m ZĂŹ`m OmJoV ZĂŹ`mZo AmÚ`mdV aÂș$noT>r C^r
H$aÊ`mgmR>rMm IM© 1 H$moQ>r 4 bmI 97 hOma 347 Ă©n`m§Mm Amho. `mgmR>r ‘mJÀ`m
df©^amV 50 bmIm§Mr O‘dmO‘d Ë`m§À`m ZoV„ËdmImbr Pmbr Amho. Cabobm Q>ßnm AOyZ
~mH$s Amho.
aÂș$noT>rÀ`m dmT>rgmR>r Ag§»` OUm§Mm hmV^ma bmJbm Amho. AmnU `m aÂș$noT>rgmR>r
’$mago H$mhr Ho$bobo Zmhr. hr aÂș$noT>r g‘mOmZoM C^r Ho$br Amho, Ago nwgmam‘Or Z‘«nUo
gm§JVmV. ho Iaohr Amho. Aer H$m‘o g‘mOmÀ`m gh^mJm{edm` C^r amhÿM eH$V ZgVmV.
nU g‘mOmVrb `m XmZeyam§Mm emoY KoD$Z Ë`m§Zm `m Mm§JĂ«`m H$m‘mH$S>o di{dUo hm ^mJ
Iyn ‘hËdmMm AgVmo. ho EH$m PQ>Ơ`mV hmoUmao H$m‘ ZgVo. nwgmam‘OtÀ`m Ü`mZr, ‘Zr,
ñdßZr gXmgd©H$mi aÂș$noT>rM AgVo. Ë`m§Mm OÝ‘{XZ 10 ZmoĂŹh|~abm AgVmo. Ë`m
{Xder ‘m|T>çmV Vo aÂș$XmZ {e{~a Am`mo{OV H$aVmV. EH$Xm Ago Pmbo, H$s 4 ZmoĂŹh|~abm
aÂș$noT>rVrb aĆ VmMm gmR>m AmUr~mUrÀ`m pñWVrV Ambm. noT>rVyZ ’$moZ Ambm. hr ‘moR>rM
gâ€˜Ă±`m hmoVr. nwgmam‘OtZr VmVS>rZo {ZU©` KoVbm. g§nyU© ‘m|T>çmV {Zamon Jobm - "AmO
nwgmam‘OtMm dmT>{Xdg Amho. aÂș$XmZ {e{~a hmoUma Amho.' Ë`m {Xder VmVS>rZo 40
~mQ>Ă«`m aÂș$ O‘m Pmbo. H$moUmÀ`m Var bjmV Ambo, Ë`m§Mm OÝ‘{Xdg Ë`m {Xder Zmhr.
nwgmam‘Or Ă„hUmbo, "VmaIoZo H$m` ’$aH$ nS>Vmo? aÂș$ O‘m hmoU§ ‘hËdmM§...!'
OmbÝ`mV `m aÂș$noT>rMo CXÂČKmQ>Z 24 OwbÂĄ 1999 amoOr S>m°. ~ÐrZmam`UOr ~madmbo
Am{U S>m°. AemoH$ Hw$H$S>o `m§À`m hñVo Pmbo, Va Ë`mZ§Va H$mhr H$mimZo aÂș$noT>r Ă ~moYZ
H|$ÐmMo CXÂČKmQ>Z OmbZm H„$fr CËnÞ ~mOma g{‘VrMo g^mnVr lr. Zmam`Uamd MĂŹhmU
`m§À`m hñVo Pmbo. Ë`m§Zm ~mobmdÊ`mVhr nwgmam‘OtMr {ZpĂ­MV Aer `moOZm hmoVr. XmoZ
‘Obo MTy>Z JoĂ«`mZ§Va aÂș$noT>rMo CXÂČKmQ>Z H$aVmZm nwgmam‘OtZr Zmam`Uamd MĂŹhmU `m§Zm
{dZ§Vr Ho$br, "Am‘À`m XmoZ ‘OĂ«`m§À`m nm`Ăš`m H$‘r H$am.' Zmam`Uamd `m§Mm ‘moR>onUm
hm, H$s aÂș$noT>rMm {df` Ë`m§Zr bjmV R>odbm. XmoZ dfmÂȘZr Ë`m§Zr gÜ`mÀ`m ZĂŹ`m OmJoMo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 100
A°bm°Q>‘|Q> aÂș$noT>rbm H$aÊ`mMm R>amd H$ĂȘ$Z Q>mH$bm. Zm‘‘mÌ ^mS>çmV aÂș$noT>rZo hr
OmJm brOda {‘i{dbr. `m "eoVr~mþ' H$m‘mgmR>r OmJm H$er Úm`Mr, Agm noMàg§J
{Z‘m©U Pmbm, VoĂŹhm Ë`m§Zr nUZ ‘hmg§KmÀ`m ‘hmg§MmbH$m§n`ÂȘV Ymd KoVbr Am[U
AIoarg hr OmJm aÂș$noT>rbm {‘imbr.
ñdV
 nwgmam‘OtZr AmOda 64 doim aÂș$XmZ Ho$bob§ Amho. Ë`m§Zm aÂș$, aÂș$XmZ
Am{U aÂș$noT>r `m{edm` Xwgam {df` gwMV ZgVmo. aÂș$noT>r AmO{‘Vrbm 27 bmI Ă©n`o
VmoQ>çmV Amho. nU WH$bobr XoUr ‘mÌ ’$Âș$ 3 bmIm§Mr AmhoV. hr XoUr H$moUr ^ĂȘ$Z
H$mT>br? nwgmam‘OtH$S>o `m àíZmMo CÎma Amho. Vo Vgo JmonZr` Amho. nU Ë`m ~Ôb
EdT>oM gm§JVm `oB©b, g‘mOmVrb 44 OUm§À`m dm{f©H$ XoUJrVyZ Vo hm nÂĄgm C^m H$aVmV.
g‘mOmVrb àË`oH$ JQ>mÀ`m gh^mJmVyZ CĂ€`m am{hboĂ«`m, àË`j "OrdZXmZ' XoUmĂš`m
`m H$m‘mV àË`oH$mZo Amnbm ImarMm dmQ>m CMbbm, Va Aem Mm§JĂ«`m g§ñWm "VmoQ>çmV'
Mmb{dÊ`mMr JaO ^mgUma Zmhr.
...............
lr. nwgmam‘ ‘w§XS>m, OZH$Ă«`mU aÂș$noT>r, A‘aN>m`m Q>m°H$sOOdi, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 101
AmnĂ«`m KamV {dOoMr ‘rQ>g©
AgVmV. ‘rQ>g©Mr dm`a {’$Q> Pmbr, H$s
{VWo EH$ dm`a JmobmH$ma Jw§’$br OmVo Am{U
Ë`mda AJXr ~moQ>mÀ`m Q>moH$mEdT>o brS>
grb bmdÊ`mV `oVo. H$moUË`mhr grqbJÀ`m
Ă {H«$`oV `m "grb'bm ‘hËd Amho.
OmbÝ`mÀ`m "amhwb ‘oQ>b B§S>ñQÂŽ>rO'‘Ü`o
1990 nmgyZ `m grbMo CËnmXZ hmoVo.
AmO Ho$di OmbZm {OëhmM ZÏho, Va
g§nyU© ‘hmamĂŻÂŽ Am{U Am§Y«àXoe Am{U
H$Zm©Q>H$À`m H$mhr ^mJmV "amhwb'Mo CËnmXZ
nmohmoMVo. ‘Ü` àXoemVhr CËnmXZ OmVo
Amho.> ho CËnmXZ H$aUmù`m ‘{hbm AmhoV
gmÂĄ. ‘rZmjr ‘ohĂŸUH$a Am{U Ë`m§Zm g‘W©nUo
gmW XoV g[H«$` ‘mJ©Xe©Z H$aVmV gw^mf
‘ohĂŸUH$a. AmVm ‘wbJm amhwb Ë`m§Zm
‘XV H$aÊ`mgmR>r ‘¡XmZmV
CVaV Amho.
gmÂĄ. ‘rZmjr ‘ohĂŸUH$a
‘yiÀ`m Im‘JmdÀ`m.
Ë`m§M§ {ejU 12dr
n`ÂȘV Pmb§. Ë`m H$m°‘g©
emIoÀ`m {dÚm{W©Zr.
CÚmoOH$ hmoÊ`mMm
{dMma H$Yr Ë`m§À`m
‘Zmbm {edbobm
ZĂŹhVm. Ë`m§Mo AmB©dS>rb
14
"grb'~§X CÚmoJ
gmÂĄ. ‘rZmjr gw^mf ‘ohĂŸUH$a
JĂŹhZ©‘|Q> g{Q>©{’$Ho$eZgmR>r
"brS> grb' hm n°qH$J‘Ybm
A{Ve` ‘hËdmMm ^mJ AgVmo.
H$maU R>mD$H$ Zmhr, nU A{Ve`
gmYr CËnmXZĂ {H«$`m AgboĂ«`m
`m CËnmXZm§gmR>r AmYr bmoH$
H$bH$Îmm, MoÞB©À`m H§$nÝ`m§H$S>o
Am°S>©a Zm|XdV. ‘hmamĂŻÂŽ>mV Aer
H§$nZrM ZìhVr. gm¡. ‘rZmjr
‘ohĂŸUH$a `m§Zr `m H§$nZrMr
gwadmV OmbÝ`mV 1990 ‘Ü`o
Ho$br. AmO `m `w{ZQ>~amo~aM
E‘Am`S>rgrV Ë`m ~oA[a¹1⁄2OgmR>r
bmJUmao H$mhr gwQ>o ^mJ ~ZdVmV.
doJmZo gwĂȘ$ AgboĂ«`m `m
dmQ>Mmbr{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 102
Im‘JmdmV hm`ñHy$b Q>rMa. KaMo dmVmdaU gmYo ‘Ü`‘dJu`. Ë`m§Mo nVr gw^mf
‘ohĂŸUH$a gÜ`m OmbÝ`mV EZAma~r ~oA[aš1⁄2O‘Ü`o H$m‘ H$aVmV. ‘yi XoD$iJmd
amOm BWĂ«`m ‘ohĂŸUH$am§M§ {ejU Im‘JmdmV Pmb§.1978 ‘Ü`o Ë`m§Zr Am`Q>rAm`bm
’$sQ>aÀ`m {S>ßbmo‘mgmR>r Ă doe KoVbm. {S>ßbmo‘m nyU© H$aVmZmM 1980 ‘Ü`o AmHw$S>uÀ`m
~OmO Q>oĂ„nmo {b. gmR>r H±$ng B§Q>aĂŹĂžy‘Ü`o Ë`m§Mr {ZdS> H$aÊ`mV Ambr. 1980 Vo
1982 XaĂ„`mZ H§$nZrV ’$m`Zb BĂĂ±noĆ Q>a Ă„hUyZ Ë`m§Zr H$m‘ nm{hbo. nU VoWrb
ZmoH$ar nadS>oZm. {VWyZ Ë`m§Zr naV OmbZm JmR>b§. 1982 ‘Ü`o Ë`m§Zr OmbÝ`mÀ`m
EZAma~r ~oA[aš1⁄2O‘Ü`o ZmoH$ar Yabr. AmOVmJm`V Vo VoWoM H$m`©aV AmhoV. `m XaĂ„`mZ
1984 ‘Ü`o Ë`m§Mm {ddmh ‘rZmjr `m§À`mer Pmbm. OmbÝ`mV EH$m KamV Vo ^mS>çmZo
amhV. b3⁄4mMr ZĂŹ`mMr ZdbmB© g§nĂ«`mZ§Va Amnbr Am{W©H$ n[apñWVr gwYmaÊ`mgmR>r
XmoKm§Mr YS>nS> gwĂȘ$ Pmbr. EZAma~r‘Yrb H$m‘ g§nĂ«`mZ§Va ‘ohĂŸUH$a ‘moH$ioM AgV.
H$mhrVar OmoS>Y§Xm gwĂȘ$ Ho$bm nm{hOo `mgmR>r Ë`m§Zrhr ‘ohZV H$aÊ`mg gwadmV Ho$br. Ë`mM
H$mimV a‘oe ‘Jao `m§À`mH$Sy>Z H$mhr {Q>ßg {‘imĂ«`m Am{U grS> H§$nÝ`m§À`m WÂĄĂ«`m§da
bmdÊ`mgmR>r AmdĂ­`H$ AgboĂ«`m "brS> grb'Mm n`m©` Ë`m§À`m g‘moa Ambm. `moJm`moJmZ§
lr. gwZrb am`R>Ç>m `m§À`mH$S>o Aem Ă H$maMr EH$ ‘erZ nSy>Z hmoVr. Ë`m§Zr Vr AmnĂ«`m
Kar AmUbr Am{U Ë`mda QÂŽ>m`b Ă„hUyZ H$mhr CËnmXZ H$mT>bo. ho Z‘wZo XmI{dÊ`mgmR>r
{d{dY H§$nÝ`m§‘Ü`o OmÊ`mMo R>a{dbo Am{U {dO` grSÂČ>gZo Ë`m§Zm n{hbr Am°S>©ahr {Xbr.
hr Jmoï> 1990 Mr. Aem àH$mao H$m‘mbm gwadmV Va Pmbr.
lr. ‘ohĂŸUH$a ‘w§~B©V OmD$Z am° ‘Q>o[a`b IaoXr H$ĂȘ$Z AmUV Am{U V`ma Pmbobm
‘mb H§$nÝ`m§Zm nmoMdV. gmÂĄ. ‘ohĂŸUH$a KamV `§Ìm§da bj R>odyZ ghH$mĂš`m§H$Sy>Z H$m‘o
H$adyZ KoV. hiyhiy H$m‘mMm doJ dmTy> bmJbm hmoVm. ghm-AmR> ‘{hÝ`m§VM H$m‘mMm
AmdmH$m Ă M§S> dmT>bm. EH$M H$m`, XmoZ ‘erÝgdahr H$m‘ nwaUma Zmhr Aer pñWVr
{Z‘m©U Pmbr. EH$ Va Vo OwZ§ h±S> ‘erZ hmoV§. Ë`mda 10 Vo 12 {H$bmoMo H$m‘ Xa{Xder
hmoB©. EH$m {H$bmoV gmYmaU 500 ZJ ~gV. lr. ‘ohĂŸUH$a `m§Zr ñdV
 ‘ohZV KoD$Z
`m XmoZ ‘erZ "Am°Q>mo‘°{Q>H$' Ho$Ă«`m. Ë`m‘wio ho à‘mU WoQ> nmMnQ> dmT>b§. Am°naoQ>abm
nwaogm Amam‘ {‘iyZhr A{YH$ CËnmXZ {‘iy bmJĂ«`mZo gmaoM OU IwerV hmoVo. n{hĂ«`m
‘erZgmR>r lr. ‘ohĂŸUH$am§Zr AmnĂ«`mM H§$nZrÀ`m nVnoT>rVyZ ghm hOmam§M§ H$O© H$mT>b§
hmoV§. XwgĂš`m ‘erÝggmR>r Am§Y«m ~±Ho$Zo Ë`m§Zm 25 hOmam§Mo H$O© XoD$Z ‘XV Ho$br. VrZ
‘erÝgnmgyZ {‘iUmao CËnmXZhr nwao nS>V ZìhVo, Ë`m‘wio 1995-96 ‘Ü`o Mm¡W§ ‘erZ
KoÊ`mMm {ZU©` Ë`m§Zr KoVbm Am{U Eg~rAm`À`m ghH$m`m©Z§ 1 bmImM§ H$O© KoD$Z MmÂĄWr
‘erZ XmIb Pmbr. AmVm ‘rZmjr~mB© `m Mma ‘erÝgda {‘iyZ dm{f©H$ 20 Vo 22
bmIm§Mm Q>Z©AmoÏha H$aVmV.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 103
`mM XaĂ„`mZ lr. ‘ohĂŸUH$a `m§À`m bjmV H§$nZrMr EH$ [aÂč$m`a‘|Q> Ambr. OmbZm
EZAma~rbm H$mhr ~oA[ašJ H$mĂ„nmoZ§Q>gÂČ ~mhoĂȘ$Z ~ZdyZ hdo hmoVo. H§$nZrMr hr nm°{bgrM
Amho. Vo ~o{gH$ H$m‘ ~mhoĂȘ$Z H$ĂȘ$Z KoVmV Am{U Ë`mdarb hmS>©qZJ, J«mBÂȘqS>J Am{U
Ag|ĂŁbrÀ`m Ă {H«$`m EZAma~r‘Ü`o nyU© Ho$Ă«`m OmVmV. Ë`m§Zr nËZrer MMm© Ho$br Am{U ho
Zdo AmĂŹhmZ ñdrH$maÊ`mMo ‘rZmjr~mBÂȘZr ñdrH$mabo. gw^mf ‘ohĂŸUH$a gmo~V hmoVoM. 2006
À`m Am°JñQ> ‘{hÝ`mV EH$ Am°Q>mo boW Am{U EH$ gmYo boW ‘{eZ KoD$Z E‘Am`S>rgrVrb
EH$m ^mS>çmÀ`m eoS>‘Ü`o H$m‘mbm gwadmV Ho$br. EZAma~r ‘YyZ am° ‘Q>o[a`b Ë`m§Zm
{‘iV Ago. Q>çw~wba ’$m°‘©‘Yrb ho ‘Q>o[a`b Vo [aÂč$m`a‘|Q>à‘mUo V`ma H$ĂȘ$Z XoV. `m
H$m‘mbm Mm§Jbm Ă {VgmX {‘iVmZm nmhĂżZ ‘rZmjr~mBÂȘMm hĂŸĂȘ$n dmT>bm Am{U Ë`m§Zr gw^mf
‘ohĂŸUH$am§H$S>o ZĂŹ`m ‘erZMm àñVmd ‘m§S>bm. XmoKm§Zr AmH$S>o‘moS> Ho$br Am{U EH$ Vo
XrS> dfm©VM AmUIr XmoZ ZĂŹ`m ‘erÝg KoÊ`mMo Ë`m§Zr ’$m`Zb Ho$bo. hm` A°Ơ`wagrÀ`m
H$m‘m§gmR>r bmJUmar grEZgr
‘erZ KoÊ`mMo Ë`m§Zr `m
doir R>a{dbo hmoVo. n{hë`m
XmoZ ‘erÝggmR>r KoVbobo
H$O© {’$Q>V AmboboM hmoVo.
Ë`m‘wio `m doir grEZgr
‘erZ IaoXr H$aÊ`mMm
{ZU©` Ë`m§Zr KoVbm. H§$nZrV
grEZgr ‘erZ XmIb Pmbo
Am{U EìhmZm Ë`m§Mm ‘wbJm
amhwb hmgwÕm H$m‘ gm§^miÊ`mgmR>r g‚m Pmbm. amhwb 2011 ‘Ü`o ‘oH°${ZH$b B§{O{ZAa
Pmbm Amho. Ë`m AmYrnmgyZM nmgyZM Ë`mZo Zì`m `w{ZQ>‘Ü`o bj KmbÊ`mg gwadmV
Ho$br Amho. "Am°Q>mo‘mo~mB©b goĆ Q>a‘Ü`o ^{dĂź`mV ^anya ñH$mon Amho. AmB©-~m~m§‘wio
‘bm Mm§Jbm ~og {‘imbm Amho. Ë`m AmYmamda ^{dĂź`mV ‘moR>o {dñVma H$aÊ`mMr BÀN>m
Amho,' Ago Vmo Ă„hUVmo. ~|JbmoaÀ`m "Eg ‘m`H«$mo‘°{Q>Ć g'Mr ‘erÝg Vo dmnaVmV. Pramo
‘|Q>oZÝg ‘erZ AgVrb, Va H$m‘o ĂŹ`dpñWV H$aVm `oVmV Am{U Ë`m‘wioM ĂŹ`dgm`
`eñdr hmoVmo, Ago `m gdmÂȘÀ`m AZw^dmMo ~mob AmhoV. EH$mM Ć bm`§Q>da Adb§~yZ Z
amhVm ^{dü`mV H$mhr Zdo Ơbm`§Q> OmoS>Ê`mgmR>r hm n[adma à`ËZerb Amho. H$mhr Zì`m
Ă m°S>Ć Q>da QÂŽ>m`b gwĂȘ$ hmoUma AmhoV, Agohr Ë`m§Zr gm§{JVbo. `m gmĂš`m dmQ>MmbrV Ă ma§^r
C„oI Ambobo lr. ‘Jao, lr. am`R>Ç>m `m§À`m ~amo~aM EZAma~r‘Yrb ‘°ZoOa lr.
g§O` amoS>Jo, Im‘JmdMo dg§Vamd XodXoe‘wI `m§Mrhr AmnĂ«`mbm ‘XV PmĂ«`mMm C„oI
‘ohĂŸUH$a XmĂ„nË` AmdOy©Z H$aVo. Á`m ĂŹ`dgm`mVbo ~maH$mdo AmnĂ«`mbm H$iV ZmhrV,

OmbZm Am`H$m°Ýg / 104
Ë`mV AmnU OmD$ Z`o, Ago AZw^dmMo ~mob gw^mf ‘ohĂŸUH$a gm§JVmV. ‘rZmjr~mB© brS>
grbMm ĂŹ`dgm` nyU©V
 gm§^miVmV Am{U OmoS>rbm XmoÝhr `w{ZQ>Mo AH$mC§qQ>Jhr nmhVmV.
‘rZmjr~mBÂȘZm Ë`m§À`m `m dmQ>MmbrgmR>r AmOda VrZ nwañH$ma {‘imbobo AmhoV.
1994 ‘Ü`o CÚmoJ g§MmbZmb`mV’}$ Ë`m§Zm {OĂ«hmñVar` Ă W‘ nwañH$ma {‘imbm.
1996 ‘Ü`o amÁ` emgZmMm ‘amR>dmS>m ^yfU nwañH$ma Ë`m§Zm Ă XmZ H$aÊ`mV Ambm Va
2001 ‘Ü`o CËH„$ĂŻ> ‘{hbm CÚmoOH$mMm amĂŻÂŽ>r` nwañH$ma H|$Ðr` CÚmoJ ‘§Ìr dgw§YamamOo
qeXo `m§À`m hñVo Ë`m§Zm XoÊ`mV Ambm. Ago Agbo, Varhr Ë`m nwañH$mam§gmR>r H$m‘ H$arV
ZmhrV. AmnU CÚmoJ MmbdVmZm ñdmW© Am{U na‘mW© XmoÝhrhr OnVmo, Ago Ë`m Ă„hUVmV.
ñdV
Mr Am{W©H$ pñWVr d gm‘m{OH$ Ă {Vð>m gwYmaVo hm ñdmW© Am{U `m CÚmoJm§À`m
{Z{‘ÎmmZo 15-20 Hw$Qw>§~m§Mm M[aVmW© MmbVmo hm na‘mW©. ñdmW© Am{U na‘mWm©Mr AMyH$
Jw§’$U H$arV Ë`m àJ[VnWmda AmJoHy$M H$arV AmhoV.
...............
lr‘Vr ‘rZmjr ‘ohĂŸUH$a, amhĂŸb ‘oQ>b B§S>ñQÂŽ>rO, ßbm°Q> H«$. 31, d„§XmdZ H$m°bZr, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 105
H$Zm©Q>H$mVb§ CSw>nr ho Jmd ÄhUOo
gd© Ă H$maÀ`m gm§ñH„${VH$ MiditMo
‘w»` H|$Ð. CSw>nr ho ‘§{Xam§M§ eha Vg§M
IdÂĄĂŠ`m§M§ Am{U ~„dmMm`mÂȘM§hr ! gdÂ©ĂŒ
Agbobr CSw>nr hm°Q>obo hr `mM na§naoVyZ
Ambobr. gmĂš`m ehamdaM EH$m Ă H$maMm
AmÜ`mpË‘H$ R>gm C‘Q>bobm. dg§VHw$‘ma
amd ehamVrb Zm‘m§{H$V ĂŹ`{Âș$‘Ëd.
Vo Ho$‘oñQÂŽ>rMo Ă mÜ`mnH$. AmB© {d‘bm
amd J„{hUr.19 Am°JñQ> 1968 amoOr
{dÚm `m§Mm OÝ‘ H$aH$bm `oWo Pmbm.
Jmo‘Q>oĂ­dam§À`m {d»`mV ‘yVu‘wio ho Jmd
à{gÕ Amhoo. nU Ë`m§Mo ~mbnU Jobo
CSw>nrV. CSw>nrMo g§ñH$maM Ago, H$s {dÚm
VoWrb gm§ñH„${VH$ {dídmV
~mbnUmnmgyZM a‘y bmJĂ«`m. XwgĂš`m dJm©V {eH$V AgVmZm
Ë`m§Zm Ë`m§À`m ‘mVm{nË`m§Zr ^aVZmQ>ç‘ Am{U
H$Zm©Q>H$s emĂłr` g§JrVmMo YS>o XoÊ`mg gwadmV
Ho$br. emioMo ñZohg§‘obZ, JUnVr, ZdamÌr
Aem Ă g§Jr gmXa hmoUmĂš`m {d{dY Z„Ë`-Jm`Z
CnH«$‘m§‘Ü`o Ë`m§À`m JwĂȘ§$À`m ‘mÜ`‘mVyZ
Ë`m§Mm gh^mJ Ago. KaMo g§ñH$ma Am{U
AĂ€`mgy dmVmdaU `m ‘wio `m
H$bm§~amo~aM e¥j{UH$
Ă JVrhr CÎm‘ Ă H$mao gwĂȘ$
hmoVr. 10drÀ`m narjoZ§Va
11 drbm gm`Ýgbm
15
OmbÝ`mVrb
"ZmQ>çm§Obr'
gm¡. {dÚm e§H$a amd
OmbÝ`mÀ`m H$bmjoÌmV 1989
‘Ü`o EH$m `wdVrZo àdoe Ho$bm.
ñdV
À`m gmXarH$aUmZo Ë`m§À`m
OmbÝ`mVrb H$maH$sXuMm
Ama§^ Pmbm Am{U AmO XmoZ
XeH$m§Z§Va OmbÝ`mÀ`m Z„Ë`-
Jm`Z joÌmÀ`m Ë`m A{d^mÁ`
^mJ ~Zë`m AmhoV. ZmQ>çm§Obr
"A°H°$S>‘r Am°’$ S>mÝg A±S>
Ă„`w{PH$'À`m ‘mÜ`‘mVyZ
AmnĂ«`m {dÚmÏ`mÂȘZm H$boMr
Ă©Mr bmdUmĂš`m gmÂĄ. {dÚm
e§H$a amd `m§À`m dmQ>Mmbrhr hr
AmoiI...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 106
Ă doe KoVbm Am{U Ë`mM doir "g‘yh H$bm{dXĂ©' `m gm§ñH„${VH$ MidirVrb J«wnerhr
Ë`m OmoS>Ă«`m JoĂ«`m. hm J«wn Z„Ë`-g§JrVmÀ`m joÌmV gmVË`mZo ZdZdo Ă `moJ H$arV Ago.
‘hm{dÚmb`rZ {ejU Am{U "g‘yh H$bm{dXĂ©'gmo~VM H$Zm©Q>H$m ~moS>m©‘m’©$V KoVĂ«`m
OmUmĂš`m emĂłr` Z„Ë` Am{U g§JrVmÀ`m narjmhr Ë`m§Zr {XĂ«`m. {d{dY ñVam§darb
ñnYmÂȘVyZhr Ë`m gh^mJr PmĂ«`m Am{U AZoH$ nm[aVmo{fHo$ {‘i{dbr. ‘hmamĂŻÂŽ>mV qhXwñWmZr
g§JrVmV Ogo Jm§Yd© ‘hm{dÚmb`mÀ`m narjm AgVmV, Vem H$Zm©Q>H$mV ñQ>oQ> ~moS>m©V’}$M
`m narjm KoVë`m OmVmV. `m narjm§Mo XmoZ J«oS> AgVmV. Á`w{Z`a Am{U {g{Z`a J«oS>.
{dÚm amd `m§Zr {g{Z`a J«oS> `mM XaĂ„`mZ {‘i{dbm. hm gmam H$mi A{Ve` YmdnirMm
Ago. H$m°boOmVrb {n[a`S>, Ë`m narjm§gmR>rMm AĂ€`mg, J«wnÀ`m Midir Am{U g§JrVmMm
AĂ€`mg... Ë`m‘wio 12dr ‘Ü`o {dkmZ emIoVyZ Mm§Jbo JwU {‘idyZ CÎmrU© PmĂ«`mZ§Va
nwT>rb {ejUmgmR>r {dkmZmEodOr H$bm emIm {ZdS>Ê`mMr Ë`m§Mr BÀN>m hmoVr. Ë`m§Mm
Z„Ë`-Jm`Z H$boH$S>o AmoT>m OmñV, Ë`m‘wio gm`Ýgbm Ă doe KoVĂ«`mZ§Va AĂ€`mgmbm doi
OmñV Úmdm bmJUma. H$bm emIm {ZdS>br, Va AĂ€`mg ’$ma {g[a`gbr H$aÊ`mMr JaO
nS>Uma Zmhr Am{U BVa H$bm§gmR>r ^anya doi {‘iob, Agm Ë`m§Mm hmoam hmoVm. nU dS>rb
Ho$‘oñQÂŽ>rMo Ă mÜ`mnH$. KamVb§ dmVmdaU gm`ÝgM§. Ë`m‘wio d[S>bm§Zr {ZjyZ gm§{JVbo,
"Z„Ë`-g§JrV {eH$m`bm haH$V Zmhr. nU {S>J«r gm`ÝgMrM hdr.'
~r. Eññgr. bm Ă doe KoVbm Am{U VmaodaMr H$gaV gwĂȘ$ Pmbr. H$m°boOMo {n[a`S>,
Z„Ë`-Jm`ZmM§ {ejU, "g‘yh H$bm{dXĂ©'À`m A°pĆ Q>pĂŹhQ>rO... `m gmĂš`m§‘Ü`o {Xdg
H$gm {ZKyZ OmB©, Vo H$iV Zgo. nU d[S>bm§À`m AmJ«hmImVa Ë`m§Zr ho Ho$b§. AmO ‘mÌ
Ë`m Ă„hUVmV, "d[S>bm§M§ ‘Z amIÊ`mgmR>r ‘mÂ`m ‘Zm{déÕ ‘r hm {ZU©` KoVbm nU `m
‘wio ‘mPm doJimM ’$m`Xm Pmbm. `m gmĂš`mM JmoĂŻ>r ‘r ‘Z bmdyZ H$arV AgĂ«`m‘wio
àË`oH$mbmM doi XoUo ‘bm AmdĂ­`H$ R>abo. Ë`m‘wio ‘r doioMo {Z`moOZ H$mQ>oH$moanUo H$ĂȘ$
bmJbo. Ë`mMm ‘bm Am`wü`^a Iyn ’$m`Xm Pmbm.'
nXdrXaĂ„`mZM KamV {dÚm `m§À`m b3⁄4mÀ`m hmbMmbr gwĂȘ$ PmĂ«`m. OmbÝ`mÀ`m
e§H$a amd `m§M§ ñWi gm§JyZ Amb§. dmñV{dH$ e§H$a amd ho {dÚm `m§À`m ‘mdg ~{hUrMo
Xra. Ë`m‘wio WmoS>m nyd©n[aM` hmoVm. `m ñWimbm hmoH$ma {Xbm Am{U {dÚm dg§V amd
{ddmhmZ§Va {dÚm e§H$a amd ~ZĂ«`m. b3⁄4 PmĂ«`mZ§Vahr gmYmaU ghm ‘{hZo Ë`m§Zm CSw>nrV
amhmdo bmJbo. ~r. Eñgr.À`m ’$m`Zb BAaMr narjm ~mH$s hmoVr. Ë`m‘wio 1988 ‘Ü`o
b3⁄4 hmoD$Zhr OmbÝ`mV ‘mÌ Ë`m 1989 ‘Ü`o AmĂ«`m. Ë`m AmYr Ë`m `m ehamV H$Yrhr
AmĂ«`m ZĂŹhË`m. ^yJmobmÀ`m ZH$memda Ë`m§Zr ho Jmd nm{hbobo Am{U AemM nwñVH$m§VyZ
`m n[agam~Ôb dmMbobo. `m ehamV AmĂ«`m~amo~aMm Ë`m§Mm AZw^d IynM WamaH$ hmoVm
! Vmo AZw^d Ë`m§À`mM eĂŁXmV dmMÊ`mgmaIm Amho - ""OmbÝ`mV AmĂ„hr nmohmoMbmo VoĂŹhm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 107
amÌ hmoVr. Ka N>mZM hmoVo. ‘mUg§ Iyn N>mZ hmoVr. Ë`m‘wio CSw>nrVyZ OmbÝ`mV AmĂ«`mMm
’$magm ’$aH$ OmUdbm Zmhr. ‘mÌ gH$mir CR>Ă«`mZ§Va KamÀ`m ~mhoa nm{hbo Am{U
A§Jmda H$mQ>m Ambm. AmOy~mOybm JmT>d§ MaV hmoVr. Sw>H$a§ ZmbrV bmoiV hmoVr. CSw>nrV
Ag§ H$Yr nm{hb§ ZĂŹhV§...'' nU Aem OmbÝ`mV Ë`m aâ€˜Ă«`m Am{U ehamÀ`m gm§ñH„${VH$
OrdZmer EH$ĂȘ$n PmĂ«`m.
AmnĂ«`m gmgy~mBÂȘ~Ôb - Ă­`m‘bm amd `m§À`m~Ôb {dÚm `m§Zm A{^‘mZ Amho.
AmnĂ«`mbm AmnĂ«`m gmgy-gmgĂš`m§Mo Iyn Ă moËgmhZ {‘iVo, Ago Ë`m AmdOy©Z Z‘yX
H$aVmV. OmbÝ`mVrb ^aVZmQ>çÂČ‘Mm Ë`m§Mm n{hbm na’$mÂ°â€˜Â©Ăg Ë`m§À`m gmgy~m§BÂȘZrM
1989 ‘Ü`o Am`mo{OV Ho$bm. Ë`m ñWm{ZH$ BZaĂŹhrb Ć b~À`m nXm{YH$mar hmoË`m.
OmbÝ`mV VoĂŹhm BZaĂŹhrbMr {S>pñQÂŽ>Ć Q> H$m°Ý’$aÝg hmoVr. `m H$m°Ý’$aÝg‘Ü`o Ë`m§Zr
"XemdVma‘ÂČ' gmXa Ho$bo. Ë`mZ§Va bJoMM Ë`m§Mo Zmd OmbZm^a nmohmoMbo Am{U
nmbH$m§H$Sy>Z ‘wbm§Zm {eH${dÊ`m~Ôb {dMmaUm gwĂȘ$ Pmbr. `m ‘wbm§Zm {eH${dÊ`mMo R>abo
Am{U Aem nÕVrZo OmbÝ`mV 2000 ‘Ü`o "ZmQ>çm§Obr A°H°$S>‘r Am°’$ S>mÝg A±S>
Ă„`w{PH$'Mm AmÂĄnMm[aH$arË`m OÝ‘ Pmbm. {d»`mV Jm{`H$m Cfm ‘§JoeH$a `m§À`m ew^hñVo
hm gmohim nma nS>bm. Ë`m ZwH$Ë`mM ‘hmamĂŻÂŽ>mV AmboĂ«`m. H$ÞS> Am{U B§J«Or{edm`
H$moUVrhr ^mfm Ë`m§Zm AdJV ZĂŹhVr. nU Ë`m {eH$V JoĂ«`m. AmO Ë`m ‘amR>r - qhXr
CÎm‘ àH$mao g‘Oy eH$VmV Am{U g‘mYmZH$maH$nUo ~mobyhr eH$VmV.
A§~S>‘Ü`o XÎmO`§VrMr ‘moR>r na§nam Amho. JmoqdXamd OiJmdH$a `m§À`m ‘mÜ`‘mVyZ
VoWo hr Midi Ă©Obr Amho. `m ‘hmoËgdmV Ë`m§Zr 1990 Am{U 1991 Aem gbJ
XmoZ dfu ^aVZmQ>ç‘ÂČ Am{U H$Zm©Q>H$s emĂłr` Jm`Z Aem XmoÝhr H$bm gmXa Ho$Ă«`m.
{eH$dUo Am{U H$bm gmXa H$aUo gwĂȘ$ AgVmZmM Ë`m§À`m Hw$Qw>§~mV Ë`m§À`m H$Ý`oMo
- eaÊ`mMo AmJ‘Z Pmbo. `m H$mimV gmYmaU df©^a Ë`m§Mm [a`mO OdiOdi Wm§~bmM
hmoVm. OÝ‘mZ§Va bJoMM Ë`m CSw>nrbm naV JoĂ«`m Am{U JwĂȘ§$`m ‘mJ©Xe©ZmImbr VrZ ‘{hZo
nwÝhm EH$Xm AĂ€`mg Ho$bm. {Z`{‘V ^mfoV Ë`mbm "[a’«o$ea H$mog©' Ă„hUVm `oB©b. H$boer
~m§{YbH$s H$m`‘ R>odÊ`mMmM Ë`m§Mm hm à`ËZ hmoVm. AerM ~m§{YbH$s OnVmZm Ë`m§Zr
gZ 2005 ‘Ü`o AmUIr EH$ Ă `moJ Ho$bm. nyU© EH$ df©^a Amnbo Ć bmgog Ë`m§Zr
~§X R>odbo Am{U Ë`m 8 ‘{hÝ`m§gmR>r Ho$ai‘Yrb {ÌMyabm admZm PmĂ«`m. "Ho$abm H$bm
‘§S>b‘'À`m ‘mÜ`‘mVyZ Ë`m§Zr ‘mo{hZrAÅ>‘, Hw${MnwS>r Am{U H$Zm©Q>H$ emĂłr` g§JrVmVrb
"n§MaËZ H$sV©Zm'Mm AĂ€`mg Ho$bm. ho gmao Ë`m§Zm AmnĂ«`m embo` AWdm ‘hm{dÚmb`rZ
OrdZmV {eH$Vm Ambo ZĂŹhVo. n§MaËZ H$sV©Zmbm H$Zm©Q>H$s emĂłr` g§JrVmV Iyn ‘hËd
Amho. gH$mir gmS>oAmR>bm Ë`m§Mm {Xdg gwĂȘ$ hmoB© Am{U gmYmaU 10 Vmgm§n`ÂȘV Ë`m§Mo
{ejU Mmby amhr. {ejUmÀ`m Am{U emar[aH$ V§XwéñVrÀ`m ~m~VrVhr Ë`m§Zr ñdV
bm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 108
Zoh‘rM VmOoVdmZo R>odbo.
{dÚm `m§Mr nmĂ­d©^y‘r H$Zm©Q>H$s g§JrVmMr Am{U ‘hmamĂŻÂŽ>mV Jm§Yd© {dÚmb`mH$Sy>Z
qhXwñWmZr g§JrVmMo AĂ€`mgH«$‘ {eH${dbo OmVmV. Xadfu Ë`m§À`mH$S>o 30 {dÚmWu
{ejU KoVmV. Ë`m§À`m XmoZ {dÚm{W©ZtZr 2006 ‘Ü`o Aa§JoVa‘ÂČ gmXa Ho$bo. EH$m
{dÚm{W©ZrZoo A. ^m. Jm§Yd© ‘hm{dÚmb`mMr g§JrV {demaX hr nXdr {‘i{dbr Amho
Am{U AmVm Vr ^aVZmQ>çÂČ‘Mr JwĂȘ$ Amho. 6 Vo 50 df} d`moJQ>mVrb {dÚmÏ`mÂȘZm ‘mJ©Xe©Z
H$aVmZm Ë`m§Mo EH$M Ă„hUUo AgVo, "Z„Ë`H$boMm AĂ€`mg H$bm Ă„hUyZ Ho$bm nm{hOo. "doQ>
[aS>Ć eZ' Ă moJ«m‘ Ă„hUyZ `m H$boH$S>o nm{hbo OmD$ Z`o.' A§J^yV CÎm‘ JwU AgboĂ«`m
nU n[apñWVr‘wio ’$r XoD$ Z eH$UmĂš`m {dÚmÏ`mÂȘZm Ë`m H$moUË`mhr ‘mo~XĂ«`m{edm`
{eH$dVmV, ho {deof.
OmbÝ`mÀ`m gm§ñH„${VH$ {dĂ­dmV Ë`m§Zr Amnbo `moJXmZ A°H°$S>‘rÀ`m ĂȘ$nmZo {Xbobo
AmhoM, nU Ë`mM~amo~a {d{dY ‘mÝ`da H$bmd§Vm§Mo H$m`©H«$‘hr Ë`m§Zr KS>dyZ AmUbo.
{dÚm Xoenm§S>o (Zm{eH$) `m§Mo H$ÏWH$, AaqdX AmPmX (nwUo) `m§Mo V~bmdmXZ,
lr{Zdmg ImQ>do (gmobmnya) `m§Mo ^aVZmQ>ç‘ÂČ, e{‘©bm amd (CSw>nr) `m§Mo H$Zm©Q>H$s
eÂĄbrVrb ĂŹhm`mobrZ, EoĂ­d`m© doUyJmonmb `m§Mo ^aVZmQ>ç‘ÂČ Aem {d{dY H$bmH$mam§À`m
H$bm§Mm AmñdmX Ë`m§À`m‘wio OmbZmdmgr`m§Zm KoVm Ambm. gÜ`m OmbÝ`mÀ`m AmXe©
^{JZr ‘§S>imV Ë`m§Mo {dÚmb` MmbVo. bdH$aM H$admZJa‘Yrb ñdV
À`m Ă eñV
B‘maVrV ho {dÚmb` gwĂȘ$ hmoUma Amho.
{dÚmÏ`mÂȘZr Ho$di Ă {gÕr Am{U nwañH$mam§gmR>r {eHy$ Z`o, Va g§JrVmVrb kmZmgmR>r
{eH$mdo, Agm Ë`m§Mm AmJ«h AgVmo. ^maVr` emĂłr` g§JrV Am{U H$bm AĂ«nmdYrV
{eH$Vm `oV ZgVmV, Ë`mgmR>r gmYZm bmJVo. g‘n©U ^mdZoZo g§`{‘VnUo AÜ``Z Ho$bo
VaM `m H$boV nma§JV hmoVm `oVo, Ago Ë`m Ă„hUVmV. nmbH$m§Zrhr ‘wbm§da O~aXñVr
H$ĂȘ$ Z`o, Ë`m§Mr BÀN>m Agob VaM {eH$dmdo Am{U ‘wbm§da g§JrVmMo Mm§Jbo g§ñH$ma
H$aÊ`mgmR>r S>rS>r ^maVr, XyaXe©Z `mgma»`m dm{hÝ`m nmhÊ`mg Ă mYmÝ` Úmdo, Agohr
Ë`m AmJ«hmZo gwM{dVmV.
...............
lr‘Vr {dÚm amd, ZmQ>çm§Obr A°H°$S>‘r Am°’$ S>mÝg A±S> Ă„`w{PH$, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 109
OmbÝ`mÀ`m nyd}bm AmPmX
‘¡XmZmg‘moa ì`§H$Q>oeZJa‘Ü`o EH$
"Ă r-ñHy$b' MmbV§. "’$Z ñHy$b' ho
Ë`mM§ Zmd. Ă„hQ>b§ Va emim, Ă„hQ>b§ Va
J§‘VKa... nmM dfmÂȘImbMr N>moÅ>rer ‘wb§
BW§ EH$Ì O‘VmV. X§Jmâ€˜Ă±Vr H$aVmV Am{U
ZH$iVnUo Iyn H$mhr {eH$Vhr AgVmV.
‘Zrfm adtÐ nwar `m§À`m ZoV„ËdmImbr
‘mJrb 16 dfmÂȘnmgyZ hr emim gwĂȘ$
Amho. EH$m {OÔrZ§ Am{U {ZpíMV Agm
{dMma KoD$Z Ë`m§Zr hr emim gwĂȘ$ Ho$br.
n{hĂ«`m dfu gmYmaU 5 ‘wb§ `oVrb, Aer
Anojm hmoVr. àË`jmV 35 ‘wb§ Ambr
Am{U n{hë`mM dfunmgyZ emioZ§ Mm§JbrM
{J«n KoVbr. AmO OmbÝ`mVrb hr EH$
Zm‘m§{H$V emim Amho.
‘Zrfm `m§Mm OÝ‘ gobyMm. 15 OmZodmar
1972 hm Ë`m§Mm OÝ‘{Xdg. nU gma§
~mbnU Am{U {ejU OmbÝ`mV.
"à^y àgmX' `m ZmdmZo ^mdm§Mm
{‘R>mB©Mm ĂŹ`dgm` hmoVm. KamV
gma§ dmVmdaU Ï`mnmamM§M.
Ë`m‘wio ‘Zrfm `m§Zr Iyn
H$mhr {eH$md§ Agm H$gbmhr
X~md Ë`m§À`mda ZìhVm.
gmYmaU AmR>drn`ÂȘV
‘Zrfm `m§M§ {ejU ’$maem
16
"‘OoXma'
emim
gm¡. ‘Zrfm adtÐ nwar
N>moQ>r ‘wb§ Ă„hUOo XodmKaMr
’w$b§... `m ‘wbm§gmR>r H$mhr
H$am`M§ R>a{db§, Var àË`oH$mbm
Ag§ H$mhr H$aU§ eƠ` ZgV§.
nU OmbÝ`mÀ`m ‘Zrfm nwar `m§Zr
`m§À`m ‘ZmV EH$m Mm§JĂ«`m "Ă r-
ñH$yb'Mr H$ënZm Ambr Am{U
Ë`m§M§ ho ñdßZ gmH$ma Pmb§.
AWm©V ho gma§ ’$ma gmon§ ZĂŹhV§.
‘ZmVrb {OÔ IM{dUmù`m AZoH$
Jmoï>r `mXaÄ`mZ KS>ë`m, nU Vo
gmao AS>Wio Xya H$ĂȘ$Z EH$ CÎm‘
"Ă r-ñHy$b' C^maÊ`mV Ë`m§Zr `e
{‘i{db§. `m à`moJm{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 110
‘hËdmH$m§jo{dZmM Mmbb§ hmoV§. "g|Q> ‘oar'‘Ü`o Ë`m§Mr A°S>{‘eZ hmoVr. ZddrnmgyZ ‘mÌ
‘¡{ÌUtÀ`m ~amo~arZo Ë`m§Mmhr {dMma H$aÊ`mMm Ñ[ĂŻ>H$moZ ~Xbbm. ‘°{QÂŽ>H$M§ df© ‘hËdmM§
AgV§, Ë`mV ñH$moAa Ho$b§ nm{hOo Agm {dMma Ë`m§À`m S>moĆ `mV nž$m Pmbm Am{U
gmh{OH$M {dMmam§V n[anÂč$Vmhr Ambr. ‘°{QÂŽ>H$Mm {ZH$mb hmVr Ambm, VoĂŹhm 72 Q>žo$
‘mH©$ {‘imbobo hmoVo. ‘mH$mÂȘMm hmM AmboI 12drbmhr H$m`‘ am{hbm. 12dr gm`Ýgbm
Ë`m§Zr 74 Q>žo$ ‘mH©$ nS>bo. nwT>À`m {ejUmgmR>r ‘mÌ Ë`m§Zr ‘w§~B©Mo EgEZS>rQ>r
JmR>bo. {VWo Ë`m§Zr MmB©ëS> S>oĂŹhbn‘|Q> hm {df` KoD$Z hmo‘ gm`ÝgMr nXdr {‘i{dbr.
nXdrZ§Va 1991 ‘Ü`o Ë`m OmbÝ`mV naV AmĂ«`m Am{U AmnĂ«`m ^mdm§À`m ĂŹ`dgm`mV
‘XV H$aÊ`mg Ë`m§Zr gwadmV Ho$br.
`m XaĂ„`mZ KamV Ë`m§À`m b3⁄4mMr MMm© gwĂȘ$ Pmbr hmoVr. H$mhr Ă nmoOĂ«g g‘moa
hmoVr. n{ÌH$m ĂŹ`dpñWV Owibr nm{hOo hm Ë`m§Mm d{S>bm§Mm AmJ«h hmoVm, Va ‘Z Owibo
nm{hOo Ago ‘Zrfm `m§§Mo Ă„hUUo hmoVo. `mM XaĂ„`mZ, Ë`m§À`m XmoKm ^mdm§Mm EH$ {‘Ì
Ë`m§À`mH$S>o `oV Ago. adtÐ nwar ho Ë`m§Mo Zmd. nwÊ`mVyZ Ë`m§Zr B§{O{ZA[a¹JMo {ejU
nyU© Ho$bobo hmoVo. Ë`m§À`m d[S>bm§Mr g§ajU ImË`mbm ßbmpñQ>H$ n°qH$1⁄2O nwa{dUmar H§$nZr
hmoVr. `mM H§$nZrV Vo d[S>bm§Zm ‘XV H$arV. XmoKm§Mr Kao Odi hmoVr. Ë`m‘wio Mm§Jbm
n[aM` hmoVm. adtÐ `m§À`mda ho XmoKo ^mD$ Iwe hmoVo. XmoKohr Ë`m§Mr Iyn Vmar’$ H$arV.
AemM `oÊ`m-OmÊ`mVyZ ‘{Zfm Am{U adtÐ `m§Mr ‘Zo Owibr. ‘{Zfm `m§À`m d[S>bm§Mm
n{ÌHo$Mm AmJ«h hmoVm, Vr n{ÌH$mhr BVa H$moUmhrnojm A{YH$ CÎm‘ nÕVrZo Owibr Am{U
hm Am§VaOmVr` - Am§VaamÁ` {ddmhgmohim 1993 ‘Ü`o ‘moR>çm CËgmhmV nma nS>bm.
`mXaĂ„`mZ EH$ Xw
IX KQ>Zm KS>bobr hmoVr. 1992 ‘Ü`o adtÐ `m§À`m dS>bm§Mo AnKmVr
{ZYZ Pmbo hmoVo. Ë`m‘wio Ë`m§Zm Ë`m§À`m ’°$Ć Q>arV nyU©doi bj Úmdo bmJo. ĂŹ`dhmamVrb
H$mhr AS>MUt‘wio VoWo AZoH$ noMĂ g§J {Z‘m©U Pmbo hmoVo.
{ddmhmZ§Va 1995 ‘Ü`o "`e'Mm OÝ‘ Pmbm. Ë`m{Z{‘ÎmmZo ‘Zrfm `m§Mm
gmgwadmS>rÀ`m gdmÂȘerM OdiyZ n[aM` Pmbm. Ë`m§À`m KamV ~hĂŸVoH$ gJio S>m°ƠQ>a qH$dm
B§{O{ZAaM hmoVo. CÎma ^maVmV Ë`m§Mo dmñVĂŹ`. n{hbo df© XrS> df© `eMo H$moS>H$mÂĄVwH$
Mmbbo, nU Z§Va Aem H$mhr ZmVodmBH$m§H$Sy>Z "Ë`mbm AOyZ emioV KmVbo Zmhr H$m?'
Aem {dMmaUm hmoD$ bmJĂ«`m. Ë`m§À`mgmR>r XrS> dfm©À`m ‘wbmbm emioV nmR>{dÊ`mMm
{df` ZdrZM hmoVm. nU ZmVodmBH$m§À`m AmJ«hm‘wio Ë`m Jm§^r`m©Zo {dMma H$ĂȘ$ bmJĂ«`m.
Ë`mVyZM H$Ă«nZm g‘moa Ambr... AmnUM Aer emim gwĂȘ$ Ho$br Va? ‘wbm§{df`r
Ë`m§À`m ‘ZmV ~mbnUmnmgyZM AmË‘r`Vm hmoVr. hmo‘ gm`ÝgMr nXdr KoVmZmhr "MmB©ëS>
S>oĂŹhbn‘|Q>'Mm {df` KoVbobm hmoVm. KamVM ‘wbmMr JaO Ă„hUyZ `m {df`mMm {dMma
Mmby AgVmZm H$maImÝ`mVrb Am{W©H$ g§H$Q>mVyZ ‘mV H$mT>Ê`mgmR>r H$mhr hmV^ma

OmbZm Am`H$m°Ýg / 111
bmJmdm, Agmhr EH$ hoVy Ë`m‘mJo hmoVm.
Aer emim gwĂȘ$ H$aÊ`mÀ`m Ñï>rZo Ë`m§Zr hmbMmb gwĂȘ$ Ho$br. Ă ma§^r Mma-nmM ‘wbo
`oVrb Aer Ë`m§Mr amñV Anojm hmoVr. ho Hw$Qw>§~ Ë`m doir {‘eZ hm°pñnQ>bOdi amhV
Ago. Ë`mM n[agamV OmJoMr emoYmemoY gwĂȘ$ AgVmZm S>m°. H$~m{S>`m `m§Zr {Zamon nmR>dyZ
Ë`m§Zm ~mobmdyZ KoVbo Am{U AmnĂ«`m hm°pñnQ>bÀ`m da Agbobm hm°b Ë`m§Zm XoD$ Ho$bm.
AemĂ H$mao OmJoMm Ă Ă­Z CÎm‘ Ă H$mao gwQ>bm. AmnĂ«`m ‘¡[ÌUtÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ Ë`m§Zr
gJirH$S>o ‘m{hVr nmoM{dbr Am{U n{hĂ«`mM dfu CX§S> Ă {VgmX {‘imbm. 5 ‘wbm§Mr
Anojm AgVmZm 35 ‘wb§ Ambr. EH$ gh{e{jH$m Am{U EH$ Am`m `m§À`m ‘XVrZo Ë`m§Zr
1996 ‘Ü`o "’$Z ñHy$b'bm gwadmV Ho$br.
gmamM Ă `moJ Zdm hmoVm. ‘wbm§Zm ñdV
Mm S>~m ñdV
 Im`bm bmdUo hm Ogm
H$mÂĄeĂ«`mMm ^mJ hmoVm, VgmM XwgĂš`mÀ`m S>ĂŁ`mV hmV Kmby Z`o ho {eH${dUo hm {eñVrMm
^mJ hmoVm. EH$sH$S>o gdmÂȘer {‘iyZ {‘giyZ dmJm`bm {eH$dm`Mo, "eoA[ašJ' {eH$dm`Mo,
Am{U XwgarH$S>o Agm ^oX H$am`Mm, ho Ë`m§À`m ‘Zmbm nQ>oZm. Xwgù`m ‘{hÝ`mnmgyZ Ë`m§Zr
{ZU©` KoVbm Am{U ‘wbm§Zm ZmĂ­Vm XoÊ`mMr ĂŹ`dñWm emioVM gwĂȘ$ Pmbr. AmOVmJm`V
Vr gwĂȘ$ Amho. n{hĂ«`m VrZ dfmÂȘVM hr g§»`m 50 À`m Odi nmohmoMbr Am{U gÜ`mMr
OmJm Ë`m§Zm H$‘r nSy> bmJbr. {VWyZ OdiM ZmWmZr {~pĂ«S>šJ‘Ü`o 2 ImoĂ«`m, 2 ĂŹham§S>o
Am{U ‘moR>o J«mC§S> CnbĂŁY hmoVo. VoWo "’$Z ñHy$b' 1999 ‘Ü`o [eĂąQ> Pmbo. AmVm
emim hiyhiy AmH$mambm `oV hmoVr. d`moJQ>mZwgma doJdoJio dJ© gwĂȘ$ Pmbo hmoVo. 10
1
Aem à‘mUmV 10 ‘wbm§‘mJo EH$ {e{jH$m emioV CnbãY hmoVr. Zì`mZo Pon KoÊ`mMr
doi Ambobr hmoVr. Aem doir Ë`m§Zr ĂŹ`§H$Q>oeZJa ^mJmV ñdV§Ì ßbm°Q>> KoVbm Am{U
VoWo emim ~m§YÊ`mg gwadmV Ho$br. VoĂŹhm Aem Zg©ar, Ă r-ñHy$bgmR>r ñdV§Ì B‘maV
~m§YÊ`mMr H$Ă«nZmM H$moUr Ho$bobr ZĂŹhVr. Ë`m‘wio AZoH$m§Zr Ë`m§Zm `m {dMmamnmgyZ
namd„Îm H$aÊ`mMm Ă `ËZ Ho$bm. nU Ë`m AmnĂ«`m {dMmam§da R>m‘ hmoË`m. emioMr B‘maV
Va ~m§Ym`MrM, nU Jw§VdUwH$sÀ`m ÑüQ>rZo nwT>o nadS>oZmgo Pmbo, Va daÀ`m ‘OĂ«`mda
Ka ~m§Ym`Mo, Agm Ë`m§Mm {dMma hmoVm. nU Vmo {dMmaM am{hbm. 2004 ‘Ü`o `m Zì`m
B‘maVrV "’$Z ñHy$b'Mo ñWbm§Va Pmbo Am{U ‘mJrb ghm-gmV dfmÂȘV nmbH$m§Zr EdT>çm
‘moR>çm à‘mUmda à{VgmX {Xbm H$s emioMrM B‘maV 3 ‘Obo dmT>dmdr dmJbr. gÜ`m
`oWo 11 Ć bmgĂȘ$‘ AmhoV. 300 {dÚmWu `oWo {eH$VmV. 30 {e{jH$m§Mm ñQ>m’$ emioV
CnbãY Amho. 10 ‘wbm§‘mJo EH$ {e[jH$m ho à‘mU AmOhr H$m`‘ Amho.
`m H$mimV Aem Ă H$maÀ`m "Ă r-ñHy$b' ñdĂȘ$nmVrb BVahr H$mhr emim OmbÝ`mV
AmĂ«`m nU Ë`m§Zm ’$mago `e {‘imbo Zmhr. ‘Zrfm nwar `m§Mm "ng©Zb Q>M' ho "’$Z
ñHy$b'À`m `em‘mJMo ‘hËdmMo H$maU R>abo. emioV AmO {eH$UmĂš`m àË`oH$ ‘wbmbm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 112
Ë`m Zmdm{Zer AmoiIVmVM, nU AmVm BVa emioV daÀ`m dJm©V JoboĂ«`m ‘wbm§Zmhr Ë`m
AmoiIVmV. ‘wbm§‘Ybr {ZamJgVm Ë`m§Zm ‘mohdyZ Q>mH$Vo. "‘oH$ àmo’o$eZ `wda n°eZ' hr
Ă„hU Ë`m§À`mH$S>o àË`jmV CVabobr {XgVo.
"’$Z ñHy$b'À`m `emZ§Va AmVm nmbH$m§H$Sy>Z Ă mW{‘H$ dJmÂȘMrhr ‘mJUr gwĂȘ$ Pmbr
Amho. nU ‘Zrfm `m§Mr ^y{‘H$m ñnĂŻ> Amho. àË`oH$mbm dÂĄ`{Âș$H$ Am`wĂź`hr AgV§.
Hw$Qw>§~mgmR>rMm hm Ć dm{bQ>r Q>mB©‘ Hw$Qw>§~mbm {‘imMmM nm{hOo. ßbo J«wn, Zg©Or, Á`w{ZAa
- {g{ZAa Ho$Or BWn`ÂȘVMr dmQ>Mmb A{Ve` ghOnUo hmoV Jobr. `m Ă r-ñHy$bMr
X¡Z§{XZ gwadmV Jm`Ìr ‘§ÌmZo hmoVo. Ë`m Ë`m ‘{hÝ`mV `oUmao gU `oWo gmOao hmoVmV. `mbm
Y‘m©Mo ~§YZ ZgVo. BWo {XdmirBVH$mM {1⁄4g‘g Am{U B©XÀ`m {Xderhr CËgmh AgVmo.
AmOdaÀ`m dmQ>MmbrH$S>o VQ>ñWnUo nmhV AgVmZm nmbH$m§À`m ‘mJUrda Ë`m§Zr AmVm
Jm§^r`m©Zo {dMma H$aÊ`mg gwadmV Ho$br Amho. ‘mJrb 14 dfmÂȘMm nmbH$m§Mm {dĂ­dmg
AmVm H$gmoQ>rda bmJUma Amho. Ë`m‘wio bdH$aM "’$Z ñHy$b'‘Yrb {ejU 10dr n`ÂȘV
CnbĂŁY hmoD$ eH$Vo...!
ho gmao H$m‘ H$arV AgVmZm Ë`m§À`m ‘ZmVrb gm‘m{OH$ Ñ[ï>H$moZ ‘mÌ H$m`‘ Amho.
amoQ>ar Ć b~ BZaĂŹhrb g|QÂŽ>bÀ`m Ë`m goH«o$Q>ar AmhoV. Xa dfu AZmWmb`mVrb 5 ‘wbm§Zm
"’$Z ñHy$b'‘Ü`o ‘mo’$V {ejU XoÊ`mMm n[anmR> Ë`m§Zr AmOda nmibm Amho. Ë`mVhr Ë`m
‘wbr Agmì`mV, `m H$S>o Ë`m§Mo {deof bj AgVo. hmM n[anmR> nwT>rb Am`wü`mV H$m`‘
R>odÊ`mMm Ë`m§Mm ‘ZmoX` Amho.
...............
lr‘Vr ‘Zrfm nwar, ’$Z ñHy$b, ĂŹ`§H$Q>oeZJa, AmPmX ‘¡XmZ, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 113
OmbÝ`mÀ`m qgYr ~mOma n[agamV
AgboĂ«`m bĂș‘r‘mVm ‘§{XamOdi
‘hmbĂș‘r H$mÂ°Ă„ĂŸboĆ g Amho. ‘oZamoS>dĂȘ$Z
AmV OmVmZmM EH$ ‘moR>m ~moS>© bj doYyZ
KoVmo - lrH$m§V nona Ă m°S>Ć Q>gÂČ. Zmam`U
gmoZmOr gmoZwZo ZmdmMm nñVrg dfmÂȘMm `wdH$
`oWo H$mC§Q>ada ~gbobm {XgVmo. H$m‘mV
JH©$ Agboë`m `m `wdH$mH$S>o nm{hë`mZ§Va
‘mJÀ`m 20-25 dfmÂȘV Ë`m§Zr H$m` H$m`
ghZ Ho$bo Amho, `mMr H$ënZmhr `oV Zmhr.
hr H$Wm EoH$br, H$s dmQ>Vo ’$Âș$ {OÔ Am{U
‘ohZV `m§À`m Omoamda ‘mUyg Hw$R>n`ÂȘVhr
nmohmoMy eH$Vmo. AmO Vo {OWo C^o AmhoV,
Vr Ë`m§À`m Ă dmgmMr ’$Âș$ gwĂ©dmV Amho.
AmUIr XeH$mZ§Va Ë`m§À`m ì`dhmamMm
{dñVma Hw$R>n`ÂȘV hmoB©b, `mMr H$Ă«nZmhr
H$aUo AdKS> OmD$ eHo$b.
qhJmobr {OëÞmV Agboë`m A§^oar JmdmV
Zmam`U `m§Mm 10 Am°JñQ> 1976 amoOr
OÝ‘ Pmbm. Xwgarn`ÂȘVMr emim Ë`m§À`m
KamVM ^aV Ago. OdiÀ`m ImZmnya
BWo 7 dr n`ÂȘVMr emim hmoVr. XaamoO
4-5 {H$bmo‘rQ>a nm`r OmV Ë`m§Zr
gmVdrn`ÂȘVM§ {ejU KoVb§.
AmR>drbm Am±T>m ZmJZmWÀ`m
emioV Ă doe KoVbm Am{U 9dr
- 10drgmR>r Vo OmbÝ`mV
17
’$m`btMm
~mXehm
Zmam`U gmoZmOr gmoZwZo
{OÔrbm H$R>moa ‘ohZVrMr OmoS>
{‘imbr, Va Hw$R>n`ÂȘV nmohmoMVm
`oVo `mM§ CXmhaU
nmhm`M§ Agob, Va
Zmam`U gmoZwZo `m§Zm ^oQ>md§.
10drÀ`m dJm©V VrZ {df`m§V
Zmnmg, 11drbm ìhmoHo$eZb‘Ü`o
ñQ>moAaH$rqnJbm {‘imbobm Ă doe
aÔ Pmbm Am{U H$g§~g§ 12
dr n`ÂȘVM§ {ejU nyU© H$ĂȘ$Z
ì`dhmamÀ`m OJmV Zmam`U
gmoZwZo `m§Zr ‘mabobr CS>r AmO
gmù`m ‘hmamï®>^a nmohmoMbr Amho.
Ë`m§À`m {OÔr{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 114
Ambo. OmbÝ`mV Ë`m doir ‘h|Ð grSÂČ>g‘Ü`o Ë`m§Mo ‘moR>o ^mD$ gw^mf ZmoH$ar H$arV. Vo
Ă„hUVmV, "JmdmH$S>o Va ‘r nmg hmoV hmoVmo. nU ‘bm YS> {b{hVmhr `oV ZĂŹhVo. OmbÝ`mV
AmĂ«`mZ§Va nmg hmoUo H$R>rUM hmoVo.' XhmdrV Vo Mž$ Zmnmg Pmbo. Am°ƠQ>mo~a‘Ü`o Ë`m§Zr
{df` ^ĂȘ$Z H$mT>bo Am{U 11 drgmR>r "ĂŹhmoHo$eZb'‘Ü`o ñQ>moAaH$sqnJ ‘°ZoO‘|Q>À`m
AĂ€`mgH«$‘mgmR>r Ă doe KoVbm. nU XwXÂŁd AmS> Amb§. H$mog©Mr {d>ÚmWu g§»`m Ë`m dfu
KQ>br Am{U Zmam`U `m§Mm Ă doe aÔ Pmbm. ZmB©bmOmZo Ë`m§Zr Ă W‘ H$m°‘g© Am{U Z§Va
AmQ>©gÂČbm Ă doe KoVbm. EH$sH$S>o AH$amdrMo {ejU gwĂȘ$ hmoVo, Va XwgarH$S>o ‘hmamĂŻÂŽ>
Q>m`qnJ BpĂĂ±Q>Q>çyQ>‘Ü`o Ë`m§Zr 150 Ă©n`o nJmamMr ZmoH$ar nËH$abr hmoVr. ^mdmMo
CËnÞhr ’$ma ZìhVo. Ë`m‘wio Ë`m§Zm hmV^ma bmdÊ`mMm Zmam`U `m§Mm hoVy hmoVm. hm H$mi
1993 - 94 Mm. ~mamdr hmoVmM Ë`m§Zr ~rE Ă W‘ dfm©gmR>rMm Ă doe KoVbm Am{U Mž$
VrZ ZmoH$Ăš`m nËH$aĂ«`m. {Xdg^a {dH$mg B§S>ñQÂŽ>rO `m E‘Am`S>rgrVrb H§$nZrV Vo H$m‘
H$arV. g§Ü`mH$mir Eb. EZ. AmMm`© `m§Zm {n1⁄2‘r H$boĆ eZÀ`m H$m‘mV ‘XV H$arV Am[U
amÌr 10 Vo gH$mir 6 ~g ñQ>±S>darb EgQ>rS>r nrgrAmoV Wm§~V. Ë`mVrb n{hbo XmoZ Vmg
H$m‘ Ago. Z§Va Pmonbo Var Mmbm`Mo.
‘mÌ 1997 ‘Ü`o Ë`m§À`m `m {XZM`}bm H$bmQ>Ur {‘iÊ`mMr eĆ `Vm {Z‘m©U Pmbr.
’w$b§~«rH$a ZmQ>çJ„hmV "E‘grB©S>r'V’}$ CÚmoOH$Voda EH$ {e{~a Am`mo{OV H$aÊ`mV Ambo
hmoVo. gwXm‘ WmoQ>o ho Ă H$Ă«n A{YH$mar VoWo CnpñWV hmoVo. {e{~amMr ’$s 700 Ă©n`o hmoVr.
Ë`mVyZ ImXr J«m‘moÚmoJ ‘§S>imV’}$ {‘iUmĂš`m ‘mo’$V Ă {ejUmMr ‘m{hVr Pmbr. nwÊ`mV
3 ‘{hÝ`m§Mo Vo Ă {ejU hmoVo. dĂžm Am{U ’$m`br ~Z{dÊ`mÀ`m Ă {ejUmMm hm H$m`©H«$‘
Xwnmar 4 n`ÂȘV MmbV Ago. Vo amhV Vo dg[VJ„h amÌr 8 dmOVm ~§X hmoB©. `m gm`§H$mir
4 Vo amÌr 8 `m doioVhr Ë`m§Zr OdiÀ`mM EH$m qàqQ>J àog‘Ü`o H$mJXmMo JÇ>o H$aÊ`mMr
ZmoH$ar {‘i{dbr Am{U Mma n¡go H$‘mdVmZmM doihr H$maUr bmdbm.
AĂ€`mgH«$‘ g§ndyZ Vo OmbÝ`mV naVbo. {‘imboĂ«`m Ă {ejUmÀ`m AmYmamda
dĂžm Am{U ’$m`btÀ`m {Z{‘©VrMm CÚmoJ gwĂȘ$ H$aÊ`mgmR>rMm àñVmd V`ma Ho$bm Am{U
H$Om©gmR>r ho Ă H$aU {OĂ«hm CÚmoJ H|$ÐmH$S>o XmIb Pmbo. ‘§Owar {‘iÊ`mgmR>r 4-5
‘{hÝ`m§Mm H$mi bmJUmaM hmoVm. hm H$mi ñdñWnUo ~gVrb Vo Zmam`U gmoZwZo H$gbo?
gmYmaU 1997Mo ho AIoaMo {Xdg hmoVo. bmoH$‘V‘Ü`o Ambobr ‘mH}$qQ>JMr EH$ Om{hamV
nmhĂżZ Ë`m§Zr gai AmÂĄa§Jm~mX JmR>b§. KamoKa OmD$Z J«mB§S>a {dH$Ê`mMm hm ĂŹ`dgm` hmoVm.
Xa‘hm 2500 Ă©n`o nJma {‘iV hmoVm. `m {dH«$sMo Ë`m§Zm XmoZ ’$m`Xo Pmbo. n{hbm - Mma
n¡go JmR>rbm ~m§YVm Ambo. Xwgam - Amnb§ àm°S>ƠQ> {dH$Ê`mgmR>r ~mobVm Amb§. Ë`mAmYr
Ë`m§Mm ñd^md A~mob Aem Ă H$maMm hmoVm. `m H$mimV ~aoM ~aodmB©Q> AZw^d Ambo,
Ë`m§Mm Cn`moJ Ë`m§Zm ^{dü`mV Pmbm.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 115
XaĂ„`mZ, OmbÝ`mV S>rAm`grH$Sy>Z {hadm H§$Xrb {‘imbm hmoVm. AmVm H$Om©gmR>r
Ymdni gwĂȘ$ Pmbr. Ë`m§Mo ~§Yy OoWo ZmoH$ar H$arV hmoVo Ë`m ‘h|Ð grSÂČ>g‘Ü`oM lr. Eb.
EZ. AmMm`© H$m‘ H$arV. Ë`m§À`m nËZr qg{S>Ho$Q> ~±Ho$V ZmoH$ar H$arV. Ë`m§Zr nwT>mH$ma
KoD$Z, ñdV
 J°a|Q>a amhĂżZ Zmam`U `m§Zm H$O© {‘idyZ {Xbo. 1998 ‘Ü`o bmoZ ‘§Oya Pmbo
Am{U JwT>rnmS>ĂŹ`mÀ`m ew^‘whyVm©da OmbÝ`mÀ`m Zi J„rV 500 Ă©n`o ^mS>çmÀ`m
OmJoV H$m‘mbm gwadmV Pmbr. n{hĂ«`m CËgmhmV Ë`m§Zr ñWm{ZH$ ~mOmamVyZ H$mJX dJÂĄao
IaoXr Ho$bm. ’$mB©ëg V`ma Ho$Ă«`m Am{U {dH«$sgmR>r XwH$mZmV KoD$Z Jobo. {VWo Ë`m§Zm
n{hbm Yž$m ~gbm. ~mOmamV {dH«$s hmoV AgboĂ«`m {H$‘Vrnojm Ë`m§Mr {dH«$s qH$‘V
OmñV hmoVr. Pmbobm KmoQ>mim Ë`m§À`m bjmV Ambm. nU BbmO ZĂŹhVm. Ë`m§Zr H$mhr
‘moR>çm H§$nÝ`m§V WoQ> {dH«$sMm Ă `ËZ Ho$bm, Ë`mV A§eV
 `e Ambo. nU hm H$mi H$R>rUM
hmoVm. `mM H$mimV ‘h|Ð grSÂČ>gH$Sy>Z 3800 Ă©n`m§Mr ’$mB©ëg nwadR>çm§Mr n{hbr
Am°S>©a {‘imbr. hr VmodaMr gdm©V ‘moR>r Am°S>©a hmoVr. Ë`m nmR>monmR> lr. Za|Ð AJadmb
`m§Zr "ng©Zb ’$mB©ëg'Mr EH$ Am°S>©a {Xbr. EbAm`grMrhr EH$ Am°S>©a {‘imbr. 5 Vo
6 Ă©n`m§V ’$mB©b {dHy$Z {‘iUmĂš`m ‘m[O©Z‘Ü`o Oo‘Vo‘ IM© {ZKV Ago. H$mhr OUm§Mr
’$mB©ëgda Zmd Q>mHy$Z XoÊ`mMr ‘mJUr Ago. Ë`mgmR>r Ë`m§Zr 1999 nmgyZ ñH«$sZ
qĂ qQ>JMrhr ĂŹ`dñWm gwĂȘ$ Ho$br.
`m H$mimV AmUIr EH$ dmB©Q> AZw^d Ambm. AJXr gwadmVrMoM {Xdg hmoVo.
na^UrÀ`m EH$m g§ñWoH$Sy>Z ‘moR>r Am°S>>©a {‘imbr. no‘|Q> ‘mÌ nwadR>çmZ§Va {‘iUma hmoVo.
Odi ^m§S>db ZĂŹhVo, Ă„hUyZ Ë`m§Zr ~mOmamVyZ 10 Q>žo$ H$Om©Zo nÂĄgo KoVbo. Am°S>©a nyU©
Pmbr nU {~b {‘im`bm 3 ‘{hZo bmJbo. `m H$mimV H$Om©Mo ’w$Jbobo ĂŹ`mO EdT>o dmT>bo
H$s {~bmÀ`m aH$‘oV nXaMo n¡go KmbyZ Ë`m§Zm ho àH$aU {‘Q>dmdo bmJbo. ì`mOmZo ImOJr
H$Om©Ûmao nÂĄgm C^m H$aÊ`mVrb YmoH$m `m doir Ë`m§Zr AZw^dbm.
AemM H$mimV H$mhr Mm§Jbo AZw^dhr Ambo. "‘{hH$mo'‘Ü`o Voìhm Zmam`UgoR>
^ma{V`m H$m`©aV hmoVo. Zmam`U `m§Zr Ë`m§Mr ^oQ> KoVbr Am{U AmnĂ«`m ’$mB©ëg
XmI{dĂ«`m. Ë`m doir VoWo 25 Ă©n`o XamZo ’$mB©b IaoXr Ho$Ă«`m OmV AgV. `mo1⁄2` Z’$m
{‘idyZ Zmam`U `m§Zr 17 Ă©n`o XamZo ’$mB©b XoÊ`mMm àñVmd R>odbm. Vmo ‘§Oya Pmbm
Am{U ~m°Ơg ’$mB©bgmo~VM H§$nZrÀ`m JaOoà‘mUo BVahr H$mhr Ă H$maÀ`m ’$mB©ëgMr IaoXr
Ë`m§À`mH$Sy>Z gwĂȘ$ Pmbr. "H„${fYZ'‘YyZhr AerM Am°S>©a Ë`m§Zr {‘i{dbr. AmÂĄa§Jm~mX,
OmbZm, ~rS>, na^Ur, qhJmobr, Zm§XoS>, gmobmnya, ~meu BWn`ÂȘV nmohmoMyZ Ë`m§Zr AmnĂ«`m
H$m‘mMm {dñVma dmT>{dbm.
gZ 2000 ‘Ü`o Ë`m§Zr b3⁄4 Ho$bo. nËZrMrhr H$m‘mV ‘XV hmoB©. Ë`mM H$mimV
H${dVm~mB© ZmdmÀ`m EH$ ‘{hbm Ë`m§À`mH$S>o ZmoH$argmR>r AmĂ«`m. ‘mJMr 10 df} Ë`m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 116
`mM {R>H$mUr H$m`©aV AmhoV Am{U 7-8 ‘{hbm Am{U 4-5 nwĂ©fm§H$Sy>Z Ë`m gmar H$m‘o
H$ĂȘ$Z KoVmV. hiy hiy ‘mUgo O‘m hmoV hmoVr. Ë`m§Zr JmdmH$Sy>Z H$mhr OUm§Zm OmbÝ`mV
AmUbo. EĂŹhmZm Zi J„rVM H$m‘ gwĂȘ$ hmoVo, nU Vr OmJm AmVm H$‘r nS>V hmoVr.
gZ 2005 ‘Ü`o gÜ`mÀ`m OmJoV Vo Ambo. àW‘ hr OmJm Ë`m§Zr ^mS>çmZo {‘i{dbr
Am{U df©^amVM Vr IaoXrhr Ho$br. ZĂŹ`m Ă eñV OmJoV H$mhr `§Ìo {dH$V KoD$Z H$m‘o
dmT>{dÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo. Ë`mgmR>r H$OÂȘ CMbbr Am{U Vr {Z`[‘VnUo ’o$S>brhr. nU
àma§^rnmgyZM H$mhr Mm§Jbr ‘mUgohr ‘XVrbm `oV hmoVr. ^mdmÀ`mM H§$nZrVrb lr. g§Vmof
~mhoVr `mdoir nwT>o Ambo. Ë`m§Zr ~±Ho$À`m ĂŹ`mOXamZo H$gĂ«`mhr H$mJXnÌm§{edm` H$O© {Xbo
Am{U AJXr gwadmVrÀ`m H$mimVrb Ë`m§Mr {ZH$S> ^mJbr. XwH$mZ IaoXr H$aVmZmhr Ë`m§Zr
AerM ‘XV Ho$br. ì`dgm` dmT>V hmoVm, Vgm KamnmgyZ `oÊ`mOmÊ`mgmR>rMm doi dm`m
OmD$ bmJbm. `moJm`moJmZo Ë`mM {~pĂ«S>šJ‘Ü`o EH$ Ăąb°Q> {dH«$sgmR>r CnbĂŁY hmoVm. Vmo
Ë`m§Zr 2007 ‘Ü`o IaoXr Ho$bm.
ì`dgm` dmT>V hmoVm. OmbZm eha Am{U n[agamVrb CÚmoJm§~amo~aM OmbÝ`m~mhoahr
Ë`m§Mm {dñVma gwĂȘ$ Pmbm Am{U gmYr ’$mB©b, ~m°Ơg ’$mB©b Aem CËnmXZm§~amo~aM
BVahr H$mhr ñQ>oeZar CËnmXZm§Mr ‘mJUr Ë`m§À`mH$S>oM hmoD$ bmJbr. ‘J Ë`m§Zr H$mhr
H§$nÝ`m§Mr S>rba{en {‘i{dÊ`mMo R>a{dbo. Ë`mM ~amo~a ñQ>oeZar qĂ qQ>JMr ~±Ho$Mr H§$ÌmQ>o
{‘i{dÊ`mÀ`mhr ‘mJo Vo bmJbo. {R>H${R>H$mUr Am`mo{OV Ă Xe©Zm§VyZhr Vo gh^mJr Pmbo
Am{U Ë`m Ûmaohr ^anya Am°S>©g© {‘iy bmJĂ«`m. gÜ`mÀ`m XwH$mZmÀ`m eoOmarM AmUIr
EH$ XwH$mZ {dH«$sgmR>r CnbĂŁY hmoVo. Ë`m§Zr Vo ZwH$VoM {dH$V KoVbo Amho. "lrH$m§V nona
Ă m°S>Ć Q>gÂČ' `m ZmdmZo VoWo Vo Amnbr {S>pñQÂŽ>ĂŁ`yQ>a{en MmbdVmV.
’$mB©b {Z{‘©Vr, ~mB§qS>J
Am{U b°{‘ZoeZgmR>r bmJUmar
gmar `§ÌUm Ë`m§À`mH$S>o gÜ`m
EH$m N>VmImbr CnbĂŁY
Amho. bdH$aM dþm§À`m
CËnmXZmV CVaÊ`mMm
Ë`m§Mm ‘mZg Amho. ñdV

KoVbobm CÚmoOH$VoMm
dgm Ë`m§Zr AmnĂ«`m
ZmË`mVrb AZoH$m§Zm
{Xbm Amho. ~mB§qS>J,
ñH«$sZ qàqQ>J Aer

OmbZm Am`H$m°Ýg / 117
AZoH$ `w{ZQ> Ë`m§À`m Ă moËgmhZmZo {d{dY Jmdm§V gwĂȘ$ Pmbr AmhoV. ‘amR>r ‘mUgm§Vrb
CÚmoOH$Vobm Ă moËgmhZ XoÊ`mMm hmM Ă `moJ Ë`m§Zr AmnĂ«`m ‘moR>çm ^mdmdahr - gw^mf
gmoZwZo `m§À`mdahr - Ho$bm. `mM ^mdmH$S>o Vo OmbÝ`mV {eH$Ê`mgmR>r Ambobo hmoVo.
Ë`m§Zr ^mdmbm AmnĂ«`m ĂŹ`dgm`mV ‘XV H$aÊ`mMo qH$dm Zdo H$mhr Var gwĂȘ$ H$aÊ`mMo
AmdmhZ Ho$bo. Ë`m§Zrhr Ă {VgmX {Xbm Am{U "‘h|Ð'‘Yrb ZmoH$ar gmoSy>Z Ë`m§Zr "Q>mB©‘
S>m`ar'Mm Ă moOoĆ Q> gwĂȘ$ Ho$bm. H$mhrgm "`bmo noOog'gmaIm hm Ă H$Ă«n. n{hĂ«`m dfu
2003 ‘Ü`o Ë`m§Zr hr "nm°Ho$Q> S>m`ar' H$mT>br. Ë`m§Va XmoZ dfmÂȘZr OmbZm ehamgmR>r
‘moR>çm AmH$mamVrb S>m`ar H$mT>br. ‘mJrb dfu OmbZm {OëÞmMr S>m`ar Ë`m§Zr Ă H$m{eV
Ho$br. gmYmaU 400 nmZm§À`m `m S>m`arV {OëÞmMr g§nyU© ‘m{hVr, ĂŹ`mdgm{`H$m§Mo ’$moZ
Z§~g© - nÎmo AmhoV. AZoH$m§Zr Ë`mbm Om{hamVrhr {XĂ«`m AmhoV. gÜ`m qhJmobr {OëÞmV
hm Ă H$Ă«n gwĂȘ$ Amho. gw^mf gmoZwZo AmnĂ«`m 9 OUm§À`m Q>r‘gh gÜ`m qhJmobrV Vi
R>moHy$Z AmhoV.
eyÝ`mVyZ EH$, EH$mVyZ Xwgam, Xwgù`mVyZ {Vgam Ago H$aV Zmam`U `m§Mo ì`dgm`mMo
nmD$b nwT>o nS>Vo Amho. Amnë`mH$S>rb e¥j{UH$ Ï`dñWoMm ~ir ~ZyZ "ÏhmoHo$eZb'
AĂ€`mgH«$‘mVyZ ~mhoa nS>mĂŹ`m bmJUmĂš`m Zmam`U gmoZwZo `m§Zr ñdV
Mr dmQ> ñdV
 V`ma
Ho$br Am{U AmO Vo AmnĂ«`mgmo~V AZoH$m§Zm KoD$Z nwT>o OmV AmhoV. bdH$a OmbÝ`mÀ`m
E‘Am`S>rgr‘Ü`o ‘moR>r OmJm KoD$Z ’$m`btÀ`m {Z{‘©VrMm ‘moR>m ßb±§Q> Q>mH$Ê`mMm Ë`m§Mm
{dMma Amho. Ë`mgmR>r OmJoÀ`m emoYmV Vo AmhoV. Ë`m{edm` Ë`m§Mo ’$m`btMo emoĂ©â€˜hr
bdH$aM AmH$mambm `oV Amho. OmbÝ`mVrb ’$m`br àma§^r gmù`m amÁ`mV Am{U Ë`mZ§Va
g§nyU© XoemV nmohmoM{dÊ`mMo Ë`m§Mo ñdßZ Amho.
...............
lr. Zmam`U gmoZwZo, lrH$m§V nona Ă m°S>Ć Q>gÂČ, bĂș‘r ‘mVm ‘§{XamOdi, qgYr ~mOma, OmbZm
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 118
"~OmO Am°Q>mo'Mm AmÂĄa§Jm~mXMm ßb±Q>
hm "~OmO' n[admamVrb gdm©V ‘moR>m ßb±Q>.
gmYmaU nmM dfmÂȘnydu, 2006 XaĂ„`mZ,
`mM ßb±Q>{df`r amOrd ~OmO `m§À`m EH$m
dÂș$ĂŹ`mdĂȘ$Z Iyn ‘moR>o dmXi CR>bo hmoVo.
BWĂ«`m gâ€˜Ă±`m§‘wio hm ßb±Q>M Hw$R>o Var
hb{dÊ`mMo dÂș$ĂŹ` Ë`m§Zr Ho$bobo hmoVo.
àgma‘mÜ`‘m§Zr Va Ë`mbm ^anya à{gÕr
{Xbr hmoVrM, nU Am¡Úmo{JH$ {dídmV
Iyn ‘moR>o dmXi CR>bobo hmooVo. H$maU
Am¡a§Jm~mXÀ`m Am¡Úmo{JH$ dgmhVrMm
àmUM "~OmO'‘Ü`o AS>H$bobm Amho.
"~OmO' ~§X Va gmar Am¡Úmo{JH$ dgmhVM
‘„VĂ m`...! Aem pñWVrV `m ßb±Q>Mr
gy̧ ‘yiÀ`m OmbÝ`mÀ`m H¡$bmg Pm§Par
`m§Zr ñdrH$mabr. AmO hm ßb±Q> "~OmO'
n[admamVrb gdm©V Ă ^mdr ßb±Q> R>abm Amho. Ă Xrn lrdmñVdm, a‘oe ‘mhoĂ­dar, gr. nr.
{ÌnmR>r `m§À`mgma»`m d[að>m§Mo
‘mJ©Xe©Z Am{U AmnĂ«`m
Q>r‘Mo ghH$m`© `m§À`m
g‘Ýd`mVyZ Pm§Par `m§Zr
hr {H$‘`m gmYbr.
Am`wü`mM§ VËdkmZ
Vo ’$Âș$ XmoZM
eãXm§V gm§JVmV
- "H$pÝgñQ>Ýgr'
Am{U "H${‘Q>‘|Q>'.
18
"~OmO'‘Yrb
n[adV©ZmMm àUoVm
H¡$bmg O`Hw$‘ma Pm§Par
ñdV
Mm CÚmoJ-ĂŹ`dgm` C^m
H$aU§ ho {ZpíMVM AdKS>
H$m‘ AgV§. nU EImÚm
‘hmH$m` CÚmoJmV {eñV Am{U
gmÂĄhmX© àñWm{nV H$ĂȘ$Z Ë`mbm
àJ[VnWmda H$m`‘ R>odÊ`mM§
H$m¥eë`hr {VVH§$M AdKS>
AgV§. ~OmO Am°Q>mo `m ^maVmVrb
gdm©V ‘moR>çm XwMmH$s dmhZ
{Z‘m©Ë`m§À`m gdm©V ‘moR>çm ßb±Q>Mo
g§MmbZ `eñdrnUo H$aUmÚ`m
HÂĄ$bmg Pm§Par `m§Mo ĂŹ`{Âș$‘Ëd
Ă„hUOo {Zð>m Am{U gmVË`mMo
Ă VrH$M Amho...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 119
H¡$bmg Pm§Par `m§Mm OÝ‘ 19 {S>g|~a 1963 Mm. Ë`m§Mo dS>rb O`Hw$‘ma Ë`m
H$mimV Ah‘Xm~mXÀ`m EH$m H§$nZrMo OmbZm `oWrb à{V{ZYr hmoVo. H$Q>bar joÌmVrb `m
H§$nZrgmR>r OmbZm {OëÞmVrb {dH«$sĂŹ`dñWm gm§^miUo ho Ë`m§Mo H$m‘. KaMr n[apñWVr
’$maer CÎm‘ ZìhVr. dS>rb EH$Q>oM H$‘mdVo. nËZr Am{U Mma ‘wbo. WmoS>r AmoT>mVmU
ĂŹhm`MrM. nU Mm§Jbr JmoĂŻ> hr H$s gmao ^mD$ AĂ€`mgmV CÎm‘ JVr AgUmao hmoVo. HÂĄ$bmg
Pm§Par `m§Mo embo` {ejU amï®>r` qhXr {dÚmb`mV Pmbo. 1979 ‘Ü`o Ë`m§Zr ‘°{Q®>H$Mr
narjm {Xbr. ‘°{QÂŽ>H$bm Vo ~moS>m©V 16 do hmoVo. 1981 ‘Ü`o OoB©Eg H$m°boO‘YyZ Ë`m§Zr
12drMr narjm {Xbr. `m doir Vo ~moS>m©V 14do Ambo. {edm` Ë`m§Mo ‘o{S>H$bMo a±qH$J
n{hbo hmoVo Am{U B§{O{ZA[a¹JMo 19 H$s 21 do. Ago AgVmZmhr Ë`m§Zr B§{O{ZA[a¹Jbm
Om`Mo R>a{dbo Am{U Am¡a§Jm~mXÀ`m emgH$s` A{^`m§{ÌH$s ‘hm{dÚmb`mV ‘oH°${ZH$b
B§{O{ZA[ašJbm àdoe KoVbm. g§nyU© embo` {ejU, 11dr - 12drMr narjm qH$dm
B§{O{ZA[a¹JMr Mma df} `m H$mimV Ë`m§Zr EH$Xmhr Hw$R>brhr Q>çyeZ qH$dm Ơbmg bmdbm
Zmhr. AWm©V Vmo H$mihr doJim hmoVm. hm`ñHy$b‘Ü`o AgVmZm nm§Sw>a§J JmoqdX CZHw$bo
Ë`m§Mo Ă mMm`© hmoVo. narjoAmYr 4 ‘{hZo Vo Mm§Jbo ‘mH©$ {‘i{dÊmmĂš`m ‘wbm§Zm Kar ~mobmdV
AgV Am{U Ë`m§À`mH$Sy>Z A{YH$ n[al‘ H$ĂȘ$Z KoV. ~mamdrÀ`m dJm©V bmhmoQ>r ga,
Am~moQ>r ga, g§KB© ga Am{U Ë`m§Mo g»Io H$mH$m Pm§Par ga `m§Zr hr ^y{‘H$m ~Omdbr.
`mnÂĄH$s H$moUmhr Ă mÜ`mnH$m§Zr "dH©$bmoS>'Mr qMVm Z H$aVm ñdIwerZ§ kmZXmZ Ho$b§.
HÂĄ$bmgOtZr XhmdrZ§Va H$m`‘ ñH$m°ba{en {‘i{dbr. B§{O{ZA[ašJbm Ë`m§Zm Z°eZb
‘o[aQ> ñH$m°ba{en {‘im`Mr. Ë`m§Mm {ejUmMm g§nyU© IM© Ë`mVyZ {ZKm`Mm. {edm`
B§{O{ZA[ašJbm hmoñQ>ob {‘imĂ«`m‘wio ’$Âș$ OodUmMm OmXm IM© hmoB©. VodT>m Vo KĂȘ$Z KoV.
nU `m‘wio d[S>bm§darb ~moOm H$‘r Ho$Ă«`mMo g‘mYmZ Ë`m§Zm Ago.
AmÂĄa§Jm~mXÀ`m B§{O{ZA[ašJ {ejUmÀ`m Iyn Mm§JĂ«`m AmR>dUr Ë`m§À`m Ă±â€˜aUmV
AmOhr AmhoV. VoĂŹhmMo Ă mMm`© BXmVo ga, ‘oH°${ZH$bMo ~moH$UH$a ga, Ymo~o ga, Mw{S>dmb
ga, H$X‘ ga `m§À`m AmR>dUr Ë`m§À`m ‘ZmV AOyZ VmÁ`m AmhoV. Am¡a§Jm~mXÀ`m
‘oH°${ZH$b B§{O{ZA[ašJMm XOm© Ë`m doir ‘hmamĂŻÂŽ>mV Iyn daMm hmoVm. CÎm‘ {ejH$,
CËH„$ĂŻ>> Am{U AÚ`mdV gw{dYm Agbobr b°~, Ă mÜ`mnH$m§Mo Ord AmoVyZ {eH$dUo, g§nÞ
J«§Wmb` `m gdmÂȘ‘wio AmnmoAmnM {eñV Am{U H$ĂŻ>mMr gd` bmJbr Am{U "em°Q>©H$Q>'
Hw$R>ohr Cn`moJmMm ZgVmo, ho ‘Zmda R>gbo.
HÂĄ$bmgOr 1985 ‘Ü`o ‘oH°${ZH$b B§{O{ZAa Pmbo Am{U Ë`mM dfu "H±$Ă„ng
B§Q>aìþy'‘Ü`o "~OmO Am°Q>mo'Zo Ë`m§Mr {ZdS> Ho$br. Ë`m {XdernmgyZ AmOVmJm`V gbJ
26 df} Vo "~OmO'À`m n[admamV AmhoV. n{hbr 2 df} AmHw$S>uÀ`m ßb±Q>da Ë`m§Zr QÂŽ>oZr
B§{O{ZAa Ă„hUyZ H$m‘ Ho$bo. 1987 ‘Ü`o Ë`m§Zm AmÂĄa§Jm~mX‘Ü`o nmR>{dÊ`mV Amb§. BW§

OmbZm Am`H$m°Ýg / 120
‘°Ý`w’°$ƠM[a¹J, àm°S>ƠeZ, ‘{eqZJ, Ag|ãbr Aem {d{dY {d^mJm§‘Ü`o H$m‘ H$aÊ`mMr
g§Yr Ë`m§Zm {‘imbr. `m àË`oH$ g§YrMm Ë`m§Zr gXwn`moJ Ho$bm Am{U Vo ZdZì`m Jmoï>r
{eH$V Jobo. gZ 2000 nmgyZ EH$m-EH$m àmogogÀ`m à‘wI nXmMr O~m~Xmar Ë`m§À`mda
gmon{dÊ`mg gwadmV Pmbr Am{U 2005 ‘Ü`o "W«r pĂŹhba ßb±Q>'À`m "hoS>'nXmMr
O~m~Xmar Ë`m§À`mda Q>mH$Ê`mV Ambr. hr O~m~Xmar Ë`m§Zr XmoZ df} A{Ve` g‘W©nUo
gm§^mibr. `m H$mimV dm{f©H$ 2 bmI W«r ĂŹhrbaMo CËnmXZ hmoV Ago. XmoZ dfmÂȘÀ`m
H$mimV Ë`mM `§Ìgm‘wJ«r Am{U ‘ZwĂź`~imÀ`m AmYmamda Ë`m§Zr ho CËnmXZ 3 bmI 30
hOmam§da ZoD$Z XmI{dbo. `mMm Iyn ‘moR>m n[aUm‘ ĂŹ`dñWmnZmda Pmbm. `mM H$mimV
gwadmVrbm C„oI Ho$bobo H$Qw> Ă g§J gwĂȘ$ hmoVo. ĂŹ`dñWmnZmZo ‘moR>m {dĂ­dmg XmIdrV `m
doir "Qy> ĂŹhrba ßbm§Q>'Mr O~m~Xmar Ë`m§À`mda gmon{dbr Ë`mM ~amo~a g§nyU© AmÂĄa§Jm~mX
`w{ZQ>À`m "ßb±Q> A°S>{‘[ZñQÂŽ>oeZ'Mr O~m~Xmarhr Ë`m§À`mda gmon{dÊ`mV Ambr. hr ’$ma
‘moR>r g§Yr hmoVr VerM narjmhr. dmVmdaU IynM Vmnbobo hmoVo. "AmnĂ«`m hmVyZ Hw$byn
bmJUma H$s ~§X nSy> nmhUmĂš`m Ă H$Ă«nmbm OrdXmZ {‘iUma?' HÂĄ$bmgOrhr VUmdmV hmoVo.
BWo Ë`m§À`m AmOdaÀ`m Vnñ`oMr narjm hmoUma hmoVr.
"~OmO'‘Yrb Am¡Úmo{JH$ g§ñH„$Vr IynM {~KS>bobr hmoVr. Ë`m‘wioM amOrd ~OmO
`m§Zr "Vo' {dYmZ Ho$bobo hmoVo Am{U AmÂĄa§Jm~mXoVyZ `w{ZQ> Jw§S>miÊ`mÀ`m hmbMmbr gwĂȘ$
PmĂ«`m hmoË`m. `m nmĂ­d©^y‘rda HÂĄ$bmgOr H$m‘mbm bmJbo. "~OmO'Mo grAmoAmo lr. Ă Xrn
lrdmñVdm `m§Mo ‘mJ©Xe©Z KoV Ë`m§Zr ZĂŹ`m O~m~XmargmR>r AmIUr gwĂȘ$ Ho$br. ho Iyn
‘moR>§ AmĂŹhmZ hmoV§. H$m‘Jmam§À`m ‘ZmV ApñWaVm {Z‘m©U Pmbobr hmoVr. Ë`m§À`m ‘ZmV
{dĂ­dmg {Z‘m©U H$aÊ`mgmR>r Ă `ËZ gwĂȘ$ Pmbo. AmYr H$m‘Jmam§Mm Ñ[ĂŻ>H$moZ ~XbÊ`mgmR>r
{deof Ă {ejUm§Zm gwadmV H$aÊ`mV Ambr. "Amnbm ßb±Q> ^maVmV gag Amho. AmnU
dfm©bm 15 bmI ‘moQ>magm`H$b Am{U gmS>oMma bmI H$‘{e©`b ĂŹhoB©H$b V`ma H$aVmo.
AmO AmnU ^maVmV Q>m°nda AmhmoV, nU AmnU gwYmaUm Ho$ë`m ZmhrV Va Amnbr OmJm
YmoĆ `mV `oB©b. AZoH$ ‘moR>çm H§$nÝ`m ^maVr` ‘mH}$Q>‘Ü`o AmnĂ«`mda ‘mV H$aÊ`mgmR>r
Q>nyZ ~gboë`m AmhoV. AmnU g§Yr {Xbr Va df©^amVM AmnU agmVimbm OmD$.
H§$nZrM g§nbr, Va AmnU Hw$R>o OmUma?'... Aem Ame`mÀ`m AmdmhZm§Zm H$m‘Jmam§Zr
Iyn gH$mamË‘H$ à{VgmX {Xbm. H§$nZrbm H$m‘Jmam§Mr IamoIa Iyn H$miOr Amho, ho
Ë`m§Zm gmoXmhaU nQ>dyZ {Xbo. ‘Ü`§Var "ìhrAmaEg' Om{ha Ho$br Voìhmhr Ë`m§À`m nwT>rb
Am`wĂź`mV Xa‘hm gamgar AmR> hOma Ă©n`o Ë`m§À`m hmVr nS>Vrb, Ago {Z`moOZhr H$ĂȘ$Z
{Xbo. Ë`m‘wio H$m‘Jmam§V {dĂ­dmg dmTy> bmJbm. ĂąbmoAadĂȘ$Z B§{O{ZAg©Zm ‘mJo KoVbo
Jobo Am{U ßb±Q>Mr O~m~Xmar H$m‘Jmam§daM Q>mH$Ê`mMm Ă `moJhr `eñdr Pmbm. dmT>rd
O~m~Xmar noby eH$UmĂš`m H$m‘Jmam§Zr ñdV
hĂżZ nwT>o `mdo, `m AmdmhZmbm 3300 nÂĄH$s
700 H$m‘Jmam§Zr Ă {VgmX {Xbm. Ë`m§Zm ‘mJ©Xe©Z XoD$Z Ë`m§Mr narjm KoVbr Am{U

OmbZm Am`H$m°Ýg / 121
Ë`mVyZ 300 OUm§Zm nwT>À`m à{ejUmgmR>r {ZdS>bo. `m 300 OUm§Zm gm°ñQ> Am{U
hmS>© pñH$Ă«gMo ‘mJ©Xe©Z H$aÊ`mV Ambo. {d{dY gâ€˜Ă±`m§Zm Vo H$em Ă H$mao gm‘moao OmD$
eH$VmV, Ë`mMr VnmgUr H$aÊ`mV Ambr. H§$nZrÀ`m gd© {d^mJm§Mo Iao Iwao {MÌ
Ë`m§À`mg‘moa R>odÊ`mV Ambo. AmVm ‘mJÀ`m 2 dfmÂȘnmgyZ {d{dY O~m~XmĂš`m ñdrH$mabobo
ho H$m‘JmaM H§$nZrMm nyU© ĂąbmoAa gm§^miV AmhoV. AmnĂ«`m S>moĆ `mda Xwgam H$moUr
Zmhr, `m Om[UdoZo H$m‘JmadJ© g‘mYmZr Pmbm, Va ĂąbmoAadarb H$m‘m§EodOr IĂš`mIwĂš`m
B§{O{ZAaMr H$m‘o H$am`Mr g§Yr {‘imĂ«`m‘wio B§{O{ZAadJ© gwImdbm. ZwH$VmM ZĂŹ`m
dfm©gmR>rMm H$ama H$aÊ`mV Ambm. EdT>çm em§V dmVmdaUmV H$ama hmoÊ`mMr hr n{hbrM
doi! HÂĄ$bmgOr gm§JVmV, "H$m‘Jma {VgĂš`m ĂŹ`Âș$sH$S>o H$m OmVmo? Ë`mbm AmnĂ«`mer
~mobyZ Ý`m` {‘imbm Zmhr, Va Vmo ~mhoaMr ‘XV KoUmaM. Zì`m g§aMZoV Ë`m§À`m ^mdZm
g‘Oy KoÊ`mgmR>r `§ÌUm C^r Ho$br. Ë`m§Mo g‘mYmZ hmoB©b, ho nm{hbo Am{U AmnmoAmnM
~mhoaMr ‘XV KoÊ`mMm H«$‘ g§nbm.' AmÂĄa§Jm~mXMr AW©Ï`dñWm ~Ăš`mM A§er "~OmO'da
Adb§~yZ Amho. "~OmO' CÎm‘ arVrZo Mmbbr, Va H$m‘Jmam§~amo~aM ehamMm JmS>mhr
ĂŹ`dpñWV MmbVmo. H$m‘Jmam§Zr `mM ^mdZoVyZ gmW {Xbr Am{U CÎm‘ H$m`©g§ñH„$VrMr
"~OmO'‘Ü`o nwÝhm EH$Xm à{Vð>mnZm Pmbr.
HÂĄ$bmgOr AmnĂ«`m AmOdaÀ`m dmQ>Mmbr~Ôb g‘mYmZr AmhoV. H§$nZrMo grAmoAmo
lr. Ă Xrn lrdmñVdm d gm‘m[OH$ CÎmaXm[`Ëd {d^mJmMo CnmÜ`j lr. gr. nr. {ÌnmR>r
`m§À`m nmqR>ĂŁ`mMm Am{U ‘mJ©Xe©ZmMm C„oI Vo A{Ve` A{^‘mZmZo H$aVmV. Ë`mM doir
H§$nZrV KS>dyZ AmUbobo ~Xb ho CÎm‘ Q>r‘ dH©$Mo CXmhaU AgĂ«`mMohr Vo {dZ‘«nUo
Z‘yyX H$aVmV. AmVm {Zd„Îm Pmbobo lr. AmR>Ă«`o Am{U H$m`©aV Agbobo gd©lr {’$amo{X`m,
‘mohJmdH$a, nËH$s, {niUH$a `m ghH$mĂš`m§À`m CÎm‘ ghH$m`m©‘wioM ho n[adV©Z eĆ `

OmbZm Am`H$m°Ýg / 122
Pmë`mMo Vo AmdOy©Z gm§JVmV.
"~OmO'Zo AmnĂ«`mda ^anya {dĂ­dmg Q>mH$Ă«`mMm Ë`m§Zm gmW© A{^‘mZ Amho.
AmOdaÀ`m dmQ>MmbrV AZoH$ H§$nÝ`m§H$Sy>Z ^anya Am°’$g© AmĂ«`m. CÎm‘moÎm‘ n°Ho$OogMo
Ă bmo^Z XmI{dÊ`mV Ambo, nU AmnU "~OmO'erM Ă m‘m{UH$ am{hĂ«`mMo gm§JVmZmM
Ë`m‘mJMr H$maU‘r‘m§gmhr Vo ñnĂŻ> H$aVmV. "~OmOgmaIo dmVmdaU BVaÌ Zmhr. ‘r
BWo QÂŽ>oZr B§{O{ZAa Ă„hUyZ Om°B©Z Pmbmo. BWo ‘bm àË`oH$ H$m‘mMr g§Yr XoÊ`mV Ambr.
H$V„©Ëdmbm dmd {‘imbm. dmhZjoÌmV ~m`~b ‘mZĂ«`m OmUmĂš`m Q>mo`mQ>mogh AZoH$
H§$nÝ`m§À`m H$m`mÂȘMr AmoiI ‘bm "~OmO'À`mM ‘mÜ`‘mVyZ Pmbr. {d{dY H§$nÝ`m§À`m
{gpñQ>Ă„g AĂ€`mgm`bm {‘iVmV. ^anya EƠñnmoOa {‘iV§. OJmVĂ«`m gJĂč`m Mm§JĂ«`m
dmhZ CÚmoJm§Zm ^oQ> XoÊ`mMr g§Yrhr `m H§$nZr‘wioM {‘imbr. {d{dY CÎm‘moÎm‘
Am§VaamĂŻÂŽ>r` XOm©À`m ĂŹ`dñWmnZ g§ñWm§H$Sy>Z ĂŹ`dñWmnZmMo YS>o KoVm Ambo. Am‘À`m
E‘.S>t.Zm dmMZmMm N>§X Amho. Vo CÎm‘moÎm‘ nwñVH$m§Mo g§X^© gm§JVmV. Ë`m§Zr AmĂ„hmbm
AmOda 5-6 nwñVHo$hr ^oQ> {Xbobr AmhoV. ‘bm BWo ^anya g§Yr {‘imbr. ‘r AË`§V
g‘mYmZr Amho....' hr MMm© gwĂȘ$ AgVmZmhr Ë`m§À`m hmVmV EHÂČ$hmQ>© Q>mobÂČ `m§Mo "X nm°da
Am°’$ ZmD$' ho nwñVH$ hmoVo ! Vo nwñVH$hr "E‘.S>t.ZrM gwM{dbobo hmoVo!
Vo {dZ‘«nUo Ă„hUVmV, "Iyn H$mhr gm§Jmdo Agm ‘mPm AZw^d Zmhr. nU EH$M
gm§Jmd§g§ dmQ>V§ - em°Q>©H$QÂČ>À`m ‘mJo bmJy ZH$m. n[al‘mbm n`m©` Zmhr. gmVË`nyU© Ă `ËZ
H$am, H${‘Q>‘|Q> R>odm, Ü`o` R>adm Am{U Mm§Jbm na’$mÂ°â€˜Â©Ăg Úm. Am`wĂź`mV VwĂ„hmbm ^anya
g§Yr {‘iVrb. VwĂ„hr Zž$sM ‘moR>o ĂŹhmb...'
AmnĂ«`m nVr~Ôb Ë`m§À`m nËZr qnH$s Pm§Par `m§Zm A{^‘mZ Amho. AmnĂ«`m 20
dfmÂȘÀ`m Am`wĂź`m~Ôb Ë`m g‘mYmZr AmhoVM, nU HÂĄ$bmgOtMm Ë`m§Zm gdm©V AmdS>Umam
JwU Ă„hUOo, Vo àË`oH$mbm doi XoVmV. H§$nZrMr Q>oÝeÝg Kar AmUV ZmhrV. HÂĄ$bmgOtZm
dmMZmMm N>§X Amho. AZoH$ CÎm‘moÎm‘ J«§W Ë`m§Zr dmMbo AmhoV. Hw$Qw>§~m~amo~a doi
KmbdU§ Ë`m§Zm AmdS>V§, nU Hw$Qw>§~m~amo~a Iyn YĂ„â€˜mb Ho$Ă«`mMo ‘mÌ Ë`m§Zm AmR>dV
Zmhr. `mnwT>o ‘mÌ {d{dY H$bm§Mm AmñdmX KoÊ`mMm Am{U Hw$Qw>§~mbm A{YH$ doi XoV
YĂ„â€˜mb H$aÊ`mMm Ë`m§Mm ‘ZmoX` Amho !
...............
lr. HÂĄ$bmg Pm§Par, ßbm§Q B§MmO©, ~OmO Am°Q>mo, dmiwO E‘Am`S>rgr, AmÂĄa§Jm~mX.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 123
ZW‘bgoR> ‘wWm `m§Mo H$mÐm~mX‘Yrb
O¥Z {H$amUm ñQ>moAa 1952 nmgyZ
Mm§JĂ«`m nÕVrZo gwĂȘ$ hmoVo. OmbZoH$am§Zm
bmJUmao gJio {H$amUm gm‘mZ VoWo {‘iV
Ago. OmbÝ`mV Mm§JboM à{gÕr nmdbobo
ho XwH$mZ. `m XwH$mZmV gmYmaU 1970
nmgyZ EH$ ZdrM dñVy {dH«$sgmR>r CnbãY
Pmbr. ‘oh§Xr. gUmgwXrbm, ‘§Jbàg§Jr
‘{hbm§À`m VihmVmda aoImQ>Ê`mMm ‘mZ
{‘i{dUmar ‘oh§Xr `m XwH$mZmV {dH«$sgmR>r
CnbãY hmoD$ bmJbr. amOñWmZmVrb
gmoOg `oWyZ `m ‘oh§XrMr IaoXr hmoB© Am{U
OmbÝ`mV J«mhH$m§Zm JaOoZwgma dOZmda
{dH$br OmB©. ‘wimVM
Mm§JĂ«`m XOm©À`m
`m ‘oh§Xrbm
OmbÝ`mV hiyhiy ‘mJUr dmTy> bmJbr. ‘oh§XrMm
Ï`dgm` dmTy> bmJë`mZ§Va nwT>o "O¥Z B§S>ñQŽ>rO'
`m ZmdmZo 14 Am°ƠQ>mo~a 1976 amoOr ZÏ`m
ì`dgm`mMr Zm|XUr H$aÊ`mV Ambr. nU
AOyZhr hr ‘oh§Xr OmbÝ`mVM {dH$br OmV
hmoVr.
gmYmaU 1980 ‘Ü`o gyaO‘b
‘wWm `m§Zr ì`dgm`mV bj KmbÊ`mMo
R>a{dbo Am{U ‘mJMr 10 df} ’$Âș$
OmbÝ`mnwaVrM ‘`m©{XV am{hbobr
‘oh§Xr Am¡a§Jm~mXoV AmUÊ`mMo
19
‘|XrÀ`m
nmZmda...
gyaO‘b ZW‘b ‘wWm
KamV Hw$R>bmhr ‘§Jb àg§J
Agmo, ‘{hbm§Mr V`mar gwĂȘ$
hmoVo Vr hmVmda aoImd`mÀ`m
‘oh§XrnmgyZM. ‘{hbm§À`m
^md{dídmMm A{d^mÁ`
KQ>H$ Agbobr, VihmVm§da
ñdßZm§à‘mUo aoImQ>br OmUmar
bmbMwQy>H$ ‘oh§Xr ‘wimV
{hadrJma AgVo. ‘oh§XrÀ`m
nmZm§Mo ĂȘ$nm§Va dĂłJmi ‘oh§XrV
H$ĂȘ$Z "JUnVr N>mn ‘oh§Xr'À`m
ĂȘ$nmV AmnĂ«`mg‘moa AmUUmĂš`m
{Z‘m©Ë`m§Mr hr H$Wm...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 124
R>abo. Vmo n{hbm AZw^d lr. gyaO‘b `m§Zm AOyZhr AmR>dVmo. OmbÝ`mVyZ 25 {H$bmo
‘oh§XrMr nm{H$Q>o KoD$Z {ZKmboĂ«`m gyaO‘b `m§Zr AmÂĄa§Jm~mXoV {Xdg^a ‘ohZV H$ĂȘ$Zhr
’$Âș$ 5 {H$bmo ‘oh§Xr {dH$br Jobr. VoĂŹhm ‘oh§XrMr qH$‘V hmoVr gmS>oMma Ă©n`o {H$bmo!
hVme hmoD$Z Vo OmbÝ`mV naVbo. Amnbm ~«±S> EdT>m CÎm‘ Amho, H$s hmVmgaer gmar
‘oh§Xr {dH$br OmB©b, hr Ë`m§Mr Anojm ’$mob R>abr hmoVr. nU ZW‘bgoR> Iyn YramMo
hmoVo. AmnĂ«`m ‘wbmbm Ë`m§Zr YramMo Mma eĂŁX g‘Omdbo Am{U H$mhr {Xdgm§VM Vo nwÝhm
EH$Xm AmÂĄa§Jm~mXoV Ambo. d[S>bm§Mm AZw^d Ë`m§À`m Cn`moJmbm Ambm. n{hĂ«`m doir Vo
’$Âș$ OwÝ`m AmoiIrÀ`m XwH$mZXmam§H$S>oM Jobo hmoVo. `m doir Ë`m§Zr Zdr XwH$mZo emoYbr.
AmZ§XmMr ~m~ hr R>abr, H$s g§nyU© 25 {H$bmo ‘oh§Xr {dH$br Jobr ! ‘J gyaO‘b `m§Zm
WmoS>m Yra Ambm. 8-10 {Xdgm§Zr Ë`m§Zr naV EH$Xm Am¡a§Jm~mX JmR>bo. Zdr ~mOmanoR>
emoYbr. AmUIr {dH«$s Pmbr. dS>rb Ă moËgmhZ XoV. Ë`m§Mm CËgmh dmT>V Ago. Vo
‘oh§XrMm W¡bm KoD$Z EgQ>r ~gZo Am¡a§Jm~mXbm `oV. hiy hiy hm W¡bm ‘moR>m hmoV Jobm.
AmVm ‘mÌ Ë`m§Zr gwQ>r ‘oh§Xr {dH$Ê`mEodOr 50 J«m‘Mr nm{H$Q>o ~Z{dbr. Ah‘Xm~mXhĂżZ
Vo nm{H$Q>o ~ZdyZ AmUV Am{U OmbÝ`mV n°qH$J H$arV. AmVm hiyhiy {dVaUmMo Omio
AmUIr dmT>{dÊ`mg Ë`m§Zr gwadmV Ho$br hmoVr. Amnbr gmgwadmS>r AgboĂ«`m ~rS>‘Ü`o
OmVmZm Vo nm{H$Q>o KoD$Z OmV Am{U VoWrb XwH$mZXmam§H$S>o R>odV. ‘oh§XrMr Âč$m{bQ>r VoWohr
AmdSy> bmJbr. ‘J Ë`m§Zr {d{dY eham§VyZ ‘oh§Xr nmohM{dÊ`mg gwadmV Ho$br. ZmJnya,
Zm§XoS>, gmobmnya Am{U ‘Z‘mS> Aem Mma {Xem§À`m Mma gr‘m§n`ÂȘV nwT>À`m 3 dfmÂȘV Ë`m§Zr
Amnbo 60 {dVaH$m§Mo Omio {dUbo.
‘oh§Xr bmoH$m§À`m ng§Vrbm CVabr hmoVr. In dmT>V hmoVm. `mM doir EH$ YmoH$m
Ë`m§À`m bjmV Ambm. Vo gmoOghĂżZ ‘oh§Xr nmdS>a {dH$V AmUV Am{U OmbÝ`mV ’$Âș$
n°qH$J H$arV. `m ‘oh§XrV Hw$R>brhr agm`Zo {‘gibobr ZgV. A{Ve` ewÕ ñdĂȘ$nmVrb
hr ‘oh§Xr Ë`m‘wioM gdmÂȘÀ`m ng§Vrg CVabobr hmoVr. nU {VH$Sy>Z ‘mb `oVmZmM ^ogi
Pmbr Va H$m`, `m {dMmamVyZ gmYmaU gZ 2000 nmgyZ gyaO‘b `m§Zr nmdS>arEodOr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 125
‘oh§XrMr nmZo ‘mJ{dÊ`mg gwadmV Ho$br Am{U nĂ«dbm`OaÀ`m gmhmĂŠ`mZo Ë`mdarb
Ă {H«$`m am‘ZJa‘Yrb "OÂĄZ B§S>ñQÂŽ>rO'‘Ü`o H$aÊ`mV `oD$ bmJbr.
AerM AmUIr 4-5 df} Jobr. n°qH$J~Ôb Ë`m§Zr Zì`mZo {dMma Ho$bm Am{U 40,
100, 200, 400, 1000 Aem J«°ÄgÀ`m n°qH$J‘Ü`o ‘oh§Xr CnbĂŁY H$ĂȘ$Z XoÊ`mg
gwadmV Pmbr. `m doirhr Ë`m§Zr Ah‘Xm~mXhĂżZM nm{H$Q>o V`ma H$ĂȘ$Z AmUbr. J«mhH$m§Zm
CÎm‘ Âč$m{bQ>r~amo~aM CÎm‘ n°qH$Jhr AmdS>Vo, Ë`mV AmnU ‘mJo amhm`bm ZH$mo, `m
Om{UdoVyZ ho n°qH$J A{YH$ AmH$f©H$ H$aÊ`mV Ambo. `mM doir Xwgamhr EH$ ‘wÔm g‘moa
Ambm. VihmVm§Zm a§J{dUmar ‘oh§Xr S>moƠ`mbm bmdÊ`mMo à‘mU A{YH$ doJmZo dmTy> bmJbo
hmoVo. S>moĆ `mbm bmdÊ`mgmR>r Img "h~©b' ‘oh§XrMo CËnmXZ Ë`m§Zr gwĂȘ$ Ho$bo. Amdim,
{eHo$H$mB©, ~«mĂ·r, ^„§JamO AmXr KQ>H$nXmWmÂȘnmgyZ hr ‘oh§Xr V`ma hmoVo. `mMo n°qH$Jhr
A{YH$ AmH$f©H$ H$aÊ`mV Ambo.
lr. gyaO‘b ‘wWm `m§À`m Ă„hUÊ`mZwgma gÜ`m JUnVr N>mn ‘oh§XrMm ‘mH}$Q> eoAa
80 Q>žo$ Amho. Amnë`m dmQ>MmbrV Amnbo ^mD$ gw^mf, {dZmoX Am{U {dO` `m§Mo Iyn
‘moR>o `moJXmZ AgĂ«`mMo Vo AmdOy©Z gm§JVmV. ZOrH$ ^{dĂź`mV hiXr nmdS>a, AJa~Îmr
Am{U ~m‘ hr "JUnVr'Mr Zdr CËnmXZo ~mOmanoR>oV `oV AmhoV. Ë`mdarb {dH$mgĂ {H«$`m
gÜ`m gwĂȘ$ Amho. ‘wWm Hw$Qw>§~r`m§Mo ñZohr OJXre JwĂȘ$ `m§Zr gwM{dboĂ«`m "JUnVr' `m
~«±S>Zo‘Zo AmO ‘moR>rM AmKmS>r KoVbr Amho ^{dĂź`mVhr hmM doJ H$m`‘ amhrb, Agm
gyaO‘b `m§À`m Hw$Qw>§~r`m§Zm {dídmg Amho.
...............
lr. gwaO‘b ‘wWm, JUnVr ‘oh§Xr, ‘XZ ßbmPm, Ab§H$ma Q>m°H$sOOdi, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 126
AmnU grQ>rE‘Ho$ JwOamVr {dÚmb`mV
àdoe H$aVmo. Amnë`mbm à`moJemioV
Om`Mo AgVo. BWbr Ă `moJemim {VgĂš`m
‘OĂ«`mda Amho. Ă `moJemioÀ`m g‘moa
AmnU `oVmo Am{U BW§ H$mhrVar doJi§M
H$m‘ hmoV AgĂ«`mM§ OmUdy bmJV§.
{dÚmÏ`mÂȘZr V`ma Ho$boĂ«`m H$mhr aMZm
BWo Ă doeÛmamOdiM bmdyZ R>odboĂ«`m
AgVmV. AmnU AmV OmVmo. Ă `moJemim
ghmÊ`H$ g§O` {Q>H$m[a`m `m§Mm Q>o~b
g‘moaM bmdbobm AgVmo. `m Q>o~bda EH$
{^a{^ao {^a{^aV AgVo. Ë`mMr
J§‘V Aer AgVo,
H$s Vo
nmÊ`mÀ`m ~mQ>brda {’$aV AgVo. Ë`m
{^a{^ù`mbm OmoS>bobr Vma ~mQ>brÀ`m
AmV {’$aVo AgVo. Ë`m VmaoÀ`m
Vimbm bmdbobm bmH$S>mMm AmS>dm
VwH$S>m ~mQ>brVrb nmÊ`mbm MH«$mH$ma
doJ XoV AgVmo. `m doJmZo nmUr T>diV
AgVo. S>moĆ `mdaÀ`m n§»`mÀ`m dmĂš`mÀ`m
PmoVmZwgma ho {^a{^ao {’$aV AgVo. ~mQ>brÀ`m
Vimer Mma bmH$S>r JmoQ>çm AgVmV. bmH$S>r
AgyZhr Ë`m nmÊ`mÀ`m da Va§JV ZgVmV.
gmh{OH$M n{hbm àíZ AgVmo - "ho Zo‘Ho$
H$m`?' {Q>H$m[a`m CÎma XoVmV, "ho {dkmZmVrb Mma
20
Ă `moJemim
"g§MmbH$' !
g§O` ~§Sw>bmbOr {Q>H$m[a`m
AmnĂ«`m àË`oH$ H„$VrVyZ hm
‘mUyg {dÚmÏ`mÂȘMo {hV gmYÊ`mMm
{dMma H$arV AgVmo. gmYr
"à`moJemim ghm`H$m'Mr Ë`m§Mr
ZmoH$ar. BVam§à‘mUo "Hw$byn~§X
Ă `moJemioMm aIdmbXma' hr
^y{‘H$m Ë`m§Zr dR>{dbr AgVr,
Varhr Ë`m§Zm AmO {‘iVmo VodT>mM
nJma {‘imbm AgVm. nU H$mhr
‘mUg§ ’$Âș$ nJmamgmR>r ZmoH$ar
H$arVM ZgVmV. Vr Amnë`m
H$m‘mÀ`m Yw§XrV OJV AgVmV.
Aer ‘mUg§ nwT>o B{Vhmgmda
Amnb§ Zmd H$moĂȘ$Z OmVmV...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 127
Ă `moJm§Mo Ă mË`{jH$ Amho.' ~mQ>brV nmUr Am{U {Zio am°Ho$b EH$Ì H$ĂȘ$Z Q>mH$bobo AgVo.
am°Ho$bMr KZVm nmÊ`mnojm H$‘r Ă„hUyZ Vo nmÊ`mÀ`m da Va§JV AgVo. hm Pmbm n{hbm
à`moJ. dmù`mÀ`m PmoVmZwgma {^a{^ao {’$aV AgVo. Ë`m doJmZo nmUr T>dibo OmVo Am{U
nañnam§À`m doJmZo XmoKohr AWH$nUo {’$aVmV. hm Pmbm Xwgam Ă `moJ. nmUr ñdV
^modVr
dVw©imH$ma {’$aVmZm ^modam V`ma hmoVmo, hm {Vgam Ă `moJ. bmH$S>mMr KZVm nmUr qH$dm
am°Ho$bnojmhr H$‘r AgVo. Varhr `m JmoQ>çm Vimer AmhoV. H$maU bmH$S>mMm JwUY‘©
g{ÀN>ÐVm Amho. `m JmoQ>çm§À`m {N>Ðm§‘Ü`o nmUr OmD$Z Ë`m§Mr EH${ÌV KZVm am°Ho$b Am{U
nmÊ`mnojmhr A{YH$ Pmbr Amho, Ă„hUyZ `m JmoQ>çm Vimer AmhoV. dmnĂȘ$Z ’o$Hy$Z {Xbobr
nmÊ`mMr ~mQ>br, ’o$Hy$Z XoÊ`mbm`H$ ñdÀN>Vm ~«eMr J§Obobr Vma, 100 {‘[b{bQ>a
am°Ho$b, 400 {‘{b{bQ>a nmUr Am{U bmH$S>mÀ`m Mma JmoQ>çm d EH$ AmS>dm VwH$S>m
EdT>çm ‘moOĆ `m Am{U ñdñV gmYZm§Zr {dkmZmVrb Mma Ă `moJ {Q>H$m[a`m `m§Zr {gÕ Ho$bo
hmoVo. {^a{^ù`mMr J§‘V nmhVm nmhVm ‘wbo ho Mma à`moJ Am`wü`^amgmR>r {eHy$Z OmVmV.
‘wbm§Zm KS>{dÊ`mV Ë`m Ë`m g§ñWoVrb àË`oH$ ĂŹ`Âș$sMr ^y{‘H$m ‘hËdmMr R>aV
AgVo. AmnĂ«`m H$m‘mV H$moU ñdV
bm {H$Vr PmoHy$Z XoVmo, {dÚmÏ`mÂȘer H$gm g‘ag hmoVmo,
`mda {dÚmÏ`mÂȘMr Ă JVr R>aV AgVo. {ejH$ ‘hËdmMoM AgVmV, nU {ejH$m§Zm OmoS>
XoUmao `m Ă {H«$`oVrb ghmĂŠ`H$ OodT>o CËgmhr Am{U Ă `moJerb, VodT>r {dÚmWu "KS>Ê`m'Mr
Ă {H«$`m A{YH$ Ă ^mdr hmoVo. OmbÝ`mVrb grQ>rE‘Ho$ JwOamVr {dÚmb`mVrb g§O`
{Q>H$m[a`m ho AgoM A{Ve` CËgmhr ĂŹ`{Âș$‘Îd. "Ă `moJemim ghmĂŠ`H$' `m A{Ve`
gmÜ`m O~m~Xmarbm Ë`m§Zr {Xbobm Ý`m` {ejU joÌmV gwdUm©jam§Zr {bhĂżZ R>odmdm Agm
Amho. ZĂŹ`m eÂĄj{UH$ YmoaUm§‘Ü`o Á`m CXmÎm YmoaUm§Zr AmZ§XXm`r AĂ€`mgH«$‘m§Mr aMZm
Ho$br OmV AgVo, Ë`m§Mr A§‘b~OmdUr `oWo AnojohÿZhr A{YH$ à^mdr nÕVrZo hmoVo.
Aem ĂŹ`{Âș$‘Îdm§Mr Zm|X ‘J amĂŻÂŽ>r` nmVirda KoVbr OmVo.
g§O` `m§Mm OÝ‘ 19 {S>g|~a 1967 amoOr OmbÝ`mV Pmbm. AmO Vo Á`m {dÚmb`mV
ZmoH$ar H$arV AmhoV, {VWoM Ë`m§Mo dS>rb Ë`m H$mir ‘w»`mÜ`mnH$ Ă„hUyZ H$m`©aV hmoVo.
1984 ‘Ü`o Vo Xhmdr CÎmrU© Pmbo. AĂ€`mgmVrb Ë`m§Mr Ă JVr `WmVWmM Agm`Mr.
XhmdrZ§Va Ë`m§Zr KarM EH$ N>moQ>ogo {H$amUm XwH$mZ gwĂȘ$ Ho$bo. H$mhr AS>MUt‘wio `m
Hw$Qw>§~mbm 1987 ‘Ü`o OmbZm gmoSy>Z {MIbrbm Omdo bmJbo. nU Z{e~mMr MH«o$ nwÝhm
{’$abr Am{U ho Hw$Qw>§~ 1991 ‘Ü`o OmbÝ`mV naV Ambo. hm H$mi `m gdmÂȘÀ`mM Ñï>rZo
Iyn H$gmoQ>rMm hmoVm. 1992 ‘Ü`o `m {dÚmb`mV à`moJemim ghm`H$mMr OmJm [aH$m‘r
Pmbr hmoVr. {Z`‘mZwgma H$m`©dmhr Pmbr Am{U g§O` {Q>H$m[a`m `oWo Ă©Oy Pmbo. nwT>À`m
H$mimV Ë`m§Zr ~mhoĂȘ$Z narjm XoV 12 dr, ~r.E. Am{U E‘.E.Mo AĂ€`mgH«$‘ nyU© Ho$bo.
1992 Vo 2006 `m H$mimV Ë`m§Mr ZmoH$ar gwĂȘ$ hmoVr. H$mhr Ă `moJhr gwĂȘ$ hmoVo. nU

OmbZm Am`H$m°Ýg / 128
Vo Hw$UmÀ`m ZOaoV ^abo ZmhrV. 2006-07 eÂĄj{UH$ dfm©V EH$ KQ>Zm KS>br Am{U
VoWyZ Ë`m§Mo Am`wĂź` ~Xbbo. Ë`m§À`m H$V„©Ëdmbm XmX {‘imbr Am{U Ë`m§Mo H$m`© XoemÀ`m
ZOaoV ^aÊ`mg gwadmV Pmbr. Xadfu {dkmZ Ă Xe©ZmV {dkmZ {ejH$m§Zm Ë`m§Mo Ă `moJ
gmXa H$aÊ`mMr g§Yr {‘iV Ago. 2006 ‘Ü`o àW‘M à`moJemim ghmé`H$m§Zm Amnbo
à`moJ gmXa H$aÊ`mMr g§Yr {‘imbr. Ë`mV g§O` `m§Zr "‘mPr N>moQ>rer à`moJemim'
VoWo ‘m§S>br Am{U `m Ă `moJmbm n{hbo nm[aVmo{fH$ {‘imbo. ho H$iVmM OmbZm {OĂ«hm
n[afXoMo ‘w»`m{YH$mar S>m°. {ZnwU {dZm`H$ `m§Zr g§O` `m§Zm A{^Z§XZmMo nÌ {b{hbo
Am{U hm Ă `moJ nmhÊ`mMr BÀN>m Ă X{e©V Ho$br. g§O` `m§Zr {OĂ«hm n[afXoV OmD$Z
Amnbr à`moJemim gmXa Ho$br Am{U VmVS>rZo S>m°. {ZnwU `m§Zr {OëÞmVrb gd© {dkmZ
{ejH$m§gmR>r VËH$mi Ă {ejUmMo Am`moOZ Ho$bo Am{U àË`oH$mZo AmnĂ«`m emioV Aer
Ă `moJemim ñdV
 V`ma H$aÊ`mMm AÜ`mXoe H$mT>bm. `mgmR>r Ă {ejU XoUma hmoVo g§O`
{Q>H$m[a`m. EH$ "b°~ A{gñQ>§Q>' {ejH$m§Zm à{ejU XoUma...! hm AZw^d WamaH$ hmoVm.
BWyZ g§O` `m§À`m H$m‘{JarMr MMm© gwĂȘ$ Pmbr.
H$m` hmoVo `m "‘mÂ`m N>moQ>çmem Ă `moJemio'V? hr 100 Ă `moJ AmnĂ«`m nmoQ>mV
gmR>{dUmar noQ>r hmoVr. ‘hmJS>çm CnH$aUm§À`m ‘mJo Z bmJVm "Q>mH$mD$VyZ {Q>H$mD$'
`m gyÌmà‘mUo Ë`m§Zr {dkmZmÀ`m ‘yb^yV g§H$Ă«nZm ñnĂŻ> H$aUmao Ă `moJ `m noQ>rVrb
gmYZm§nmgyZ H$aVm `oUo eƠ` hmooVo. g§O` `m§À`m à`moJemioV EH$ "IQ>nQ> noQ>r' R>odbobr
hmoVr. Ë`mV Ag§»` gmYZo Q>mH$bobr AgV. Ë`mVyZ H$mhrhr gm{hË` CMbyZ H$gbohr
à`moJ H$aÊ`mg ‘wbm§Zm ‘w^m Ago. `mM IQ>nQ> noQ>rVyZ hr à`moJemim C^r am{hbr. nU
`m "IQ>nQ>r'Mr Ă oaUm Hw$Ry>Z {‘imbr? `mMo lo` Vo AmnĂ«`m emioVrb {dkmZ {ejH$ lr.
{dÚmgmJa `m§Zm XoVmV. gam§Zr EHo$ {Xder Ë`m§Zm Ă `moJemioV "{dbJH$mar ZagmĂč`m'Mm
à`moJ bmdÊ`mg gm§{JVbm. XwX£dmZo ho Zagmio
g§O` `m§À`m hmVyZ ’w$Q>bo. ho gm§JÊ`mgmR>r Vo
dJm©da Jobo, Va gam§§Zm dmQ>bo, à`moJ V`maM
Amho. ‘J ‘mÌ g§O` `m§Mr Ymdni CS>mbr.
Vo niV à`moJemioV Ambo. gbmB©ZMm EH$
VwH$S>m nS>bobm hmoVm. Ë`mMo ĂŹ`dpñWV H$qQ>J
Ho$Ă«`mZ§Va Ë`mMm AmH$ma Am{U Cn`moJ
{dbJH$mar ZagmĂč`mgmaIm hmoD$ eH$Uma
hmoVm. ‘ZmV ^rVr hmoVr, nU gam§Zr Vmo à`moJ
MmbdyZ KoVbm Am{U n`m©`m§da {dMma
H$aÊ`mÀ`m g§O` `m§À`m YS>nS>rbm dmQ>
{‘imbr.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 129
g§O` Ă„hUVmV, Ă `moJ XmIdm`bm nÂĄgmM bmJVmo Ago Zmhr. `mM ^y{‘Ho$VyZ doJĂč`m
dmQ>odarb Ă `moJ gwĂȘ$ Pmbo Am{U `dV‘mibm ^aboĂ«`m {dkmZ Ă Xe©ZmVrb Ă W‘
H«$‘m§H$mZo Ë`m§Mm CËgmh dmT>bm. S>m°. {ZnwU `m§À`m AmJ«hmdĂȘ$Z OmbZm {OëÞmVrb
{ejH$m§Zm Amnë`m à`moJemioMr Jw{nVo gm§{JVë`mZ§Va gmVmÚ`mV Am`mo{OV 1200
{ejH$m§À`m Ă `moJemioV g§O` `m§Zm nmMmaU H$ĂȘ$Z Ë`m§Zm 8 Vmgm§Mm AdYr XoÊ`mV
Ambm. {VWo `m Ă `moJmZo Ă ^m{dV PmboĂ«`m ^aV OJVmn `m§Zr nwÊ`mV "EZgrB©AmaQ>r'Mo
g§MmbH$ A{Zb ~oS>Jo `m§Mr ^oQ> KoÊ`mg gwM{dbo. nwañH$maĂ mĂĄ nmĂ­d©^y‘r‘wio Ë`m§Zm
XmoZ {‘{ZQ>m§Mm doi {‘imbm Iam, nU à^m{dV Pmbobo ~oS>Jo gw‘mao AS>rM Vmg g§O`
`m§À`mer MMm© H$arV hmoVo. bJoMM Ë`m§Zr gÜ`mMo AmÂĄa§Jm~mXMo Cng§MmbH$ bĂș‘rH$m§V
nm§S>o `m§Zm ~mobmdbo Am{U VËH$mi "VÁk ‘mJ©Xe©H$m'Mo {Z`wÂș$snÌ hmVmV R>odbo. Ë`m§Zm
"EZgrB©AmaQ>r'V’}$ {dkmZ {ejH$m§À`m Ă {ejU H$m`©H«$‘mV VÁk ‘mJ©Xe©H$ Ă„hUyZ
{Z‘§{ÌV H$aÊ`mV Ambo. Am{U nwT>o amÁ`mÀ`m 26 {OëÞm§V Xa a{ddmar OmD$Z Ë`m§Zr
{ejH$m§Zm ‘mo’$V à{e{jV Ho$bo.
nwT>À`m dfu Až$bHw$dm `oWo ^aboĂ«`m {dkmZ Ă Xe©ZmVhr Ë`m§Zr Amnbm Ă `moJ
gmXa Ho$bm. `m doir Ë`m§Zm Xwgam H«$‘m§H$ {‘imbm. nU `m doir Ë`m§À`mgmR>r Zdr g§Yr
CnbĂŁY hmoUma hmoVr. ^m^m AUwD$Om© H|$Ðmer g§~§{YV AgboĂ«`m S>m°. hmo‘r ^m^m {ejU
g§ñWoVyZ Ë`m§Zm 2009 ‘Ü`o QÂŽ>oqZJgmR>r ~mobmdUo Ambo. hm ‘moR>m gÝ‘mZ hmoVm. `m
nmR>monmR> E{e`m H$m°‘ZdoĂ«WÀ`m 50 Xoem§À`m {dkmZ {ejH$ g§ñWoMo g{Md S>m°. AmJaH$a
`m§Zr Ë`m§Zm qgJmnyaÀ`m AĂ€`mg XmÂĄĂš`mMr g§Yr {Xbr. 16 Vo 23 ZmoĂŹh|~a 2010 `m
H$mimV Vo qgJmnyabm OmD$Z Ambo. Ë`m§À`m à`moJerbVobm {‘imbobr hr XmX hmoVr.
`m XaĂ„`mZ {d{dY Ă Xe©Zm§VyZ Ë`m§Mo A{^Zd Ă `moJ gwĂȘ$M hmoVo. na^UrÀ`m {dkmZ
Ă Xe©ZmV Ë`m§Zr "Ă `moJ ‘mZd' gmXa Ho$bm. `§Ì‘mZdmÀ`m AmH$mamÀ`m `m Ă `moJmV
^m¡{VH$emómVrb Vã~b 200 à`moJ gmR>{dbobo hmoVo. `m‘Ü`o à`moJmMo gmao gm{hË`
gmR>{dbobo Agm`Mo. `m "‘mZdm'Mo dÂĄ{eĂźQ>ç ho hmoVo H$s Ă `moJmMr g§nyU© H„$Vr Ë`mV aoH$m°S>©
Ho$bobr hmoVr. g§~§{YV Z§~aMo ~Q>Z Xm~bo H$s Ë`m Ă `moJmMr H„$Vr EoH${dbr Om`Mr Am{U
Ë`m Zwgma {dÚmÏ`mÂȘZr Ă `moJ ñdV
 H$ĂȘ$Z nmhm`Mo ! Ë`m§Mm AmUIr EH$ Ă `moJ Amho
- OmXwB© J{UVr ’$im. n{hbr Vo MmÂĄWrÀ`m J{UVmVrb gd© g§H$Ă«nZm ñnĂŻ> H$aUmĂš`m `m
à`moJmMr aMZm EH$m N>moQ>çmem ~m°Ơg‘Ü`o ~§X hmoVr. N>moQ>çm ~mbH$m§Mo ‘mZgemó g‘OyZ
KoV Ë`m§Zm H„$VtÛmao {ejU XoUmao ho Ă `moJ Zž$sM Ă e§gZr` R>aUmao AmhoV.
Ë`m§Mr hr Ă `moJerbVm ’$Âș$ ñnY}Vrb CnH$aUm§nwaVrM ‘`m©{XV ZgVo. Ë`m§À`m
à`moJemioV Ë`m§Zr AZoH$ à`moJ Ho$bobo AmhoV. ‘mJÀ`m Mma ‘{hÝ`m§nmgyZ Ë`m§Zr
{dÚmÏ`mÂȘÀ`m ‘XVrZo EH$ amonQ>o hdm~§X ~mQ>brV ~§X Ho$bo Amho. {deof Ă„hUOo ~mhoaMr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 130
hdm - nmUr ZgVmZmhr ho amonQ>o N>mZ dmT>V Amho Am{U ~mQ>brÀ`m AmV H$mhr Zdo OrdO§Vy
OÝ‘mbm Ambo AmhoV. AgmM AmUIr EH$ Ă `moJ Amho ñdÀN> {’$Ă«Q>S>© nmÊ`mV ZmbrÀ`m
nmÊ`mMm EH$ W|~ Q>mH$Ê`mMm. AmO XmoZ ‘{hÝ`m§Z§Va ho nmUr nyU©V
 eÂĄdmbJ«ñV Pmbo
Amho. Ë`mV OÂĄ{dH$ MH«$mÀ`m AZoH$ {H«$`m nma nS>Ă«`m. `mMr gImob emĂłr` ‘m{hVr Va
Ë`m§À`mH$S>o Zmhr nU {dÚmÏ`mÂȘÀ`m {ZarjUmgmR>r hm Ă `moJ IynM Cn`wÂș$ R>aUmam Amho.
Ë`m§À`m à`moJemioVrb ‘mUgmMr H$dQ>r hr IarIwar Amho. gmù`m à`moJemioV ‘wbm§Zm
‘wÂș$ Ă doe AgVmo. IoiÊ`mÀ`m VmgmEodOr {ejH$m§Mr nadmZJr KoD$Z Ă `moJemioV
`oÊ`mMr BWo {dÚmÏ`mÂȘZm ‘w^m Amho. `m {dÚmb`mMo ho dÂĄ{eĂźQ>ç nydunmgyZM am{hbobo Amho.
AmnĂ«`m gmĂš`m YS>nS>rbm AmnĂ«`m {dÚmb`mÀ`m ĂŹ`dñWmnZmMr ^anya ‘XV AgĂ«`mMo
Vo AmdOy©Z Z‘yX H$aVmV. BWbr Ă `moJemim B§{Q>[a`a {S>Pm`ZaÀ`m gëë`mZwgma ZĂŹho
Va Ă `moJemim ghmĂŠ`H$mÀ`m gëë`mZwgma ~Zbobr AgĂ«`mMo Am{U ho AmnĂ«`m
ĂŹ`dñWmnZmÀ`m AmnĂ«`mdarb {dĂ­dmgmMo Ă VrH$ AgĂ«`mMohr Vo AmdOy©Z Z‘yX H$aVmV.
BWbo {dÚmWu {ZË`{Z`‘mZo ZdZdrZ à`moJ H$aVmV. Ë`m§Zm `oWo à`moJm§gmR>rMm ‘§M
Iwbm Amho. Ë`m§Zr Ho$bobo Ă `moJ, {Z‘m©U Ho$boĂ«`m AmH„$Ë`m - ‘m°S>oĂ«g gd© {dÚmÏ`mÂȘZm
nmhÊ`mgmR>r R>iH$nUo Ă X{e©V Ho$bo OmVo. {dkmZmVrb H$mhr ñWm`r Ă `moJ `oWo
H$m`â€˜Ă±dĂȘ$nr Ă X{e©V Ho$bo AmhoV, Ë`m‘wio {ejH$m§Mm Ë`m gmR>rMm doi dmMVmo Am{U
àË`j H„$Vrda Ë`m§Zm ^a XoVm `oVmo. AmnĂ«`mVrb 100 Q>žo$ H$mÂĄeĂ«` Ă `moJemiogmR>r
XoÊ`mMr g§O` {Q>H$m[a`m `m§Mr YS>nS> dmImUÊ`mOmoJr Amho. `m YS>nS>rVyZM Ë`m§Zr XmoZ
do~gmB©Q>hr V`ma Ho$boĂ«`m AmhoV. BÀNwH$m§Zm B§Q>ZoQ>da OmD$Z {Q>H$m[a`m `m§Mr, Ë`m§À`m
Ă `moJm§Mr AmoiI H$ĂȘ$Z KoÊ`mgmR>r hr CÎm‘ g§Yr R>aob.
^{dĂź`mV Ë`m§Zm "Q>rEgĂŹhr'Mr C^maUr H$am`Mr Amho. Q>rEgĂŹhr Ă„hUOo "{Q>H$m[a`m
gm`Ýg pĂŹhOZ.' H„${f{dkmZ H|$ÐmMo lr. {dO`AÊUm ~moamS>o `m§À`m ghH$m`m©Zo IanwS>r
n[agamV `m H$m‘m§gmR>r 2 EH$a OmJm amIyZ R>odÊ`mV Ambobr Amho. `m OmJoV {dkmZmVrb
gd© g§H$Ă«nZm àË`jmV CVa{dUmao EH$ CÎm‘ H|$Ð C^maÊ`mMm Ë`m§Mm ‘mZg Amho.
lr. gwZrb am`R>Ç>m Ë`m§À`m nmR>rer AmhoV. Aem àH$maÀ`m gmYmaU 300 OUm§À`m
ghH$m`m©VyZ bdH$aM ho H|$Ð AmH$mambm `oB©b. ho H|$Ð eÂĄj{UH$ joÌmV OmbÝ`mMr ‘mZ
Zž$sM C§Mmdob...!
...............
lr. g§O` {Q>H$m[a`m, grQ>rE‘Ho$ JwOamVr {dÚmb`, ~g ñQ>±S> amoO, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 131
AqOR>m - doĂȘ$i nmhÊ`mgmR>r OmD$
BpÀN>UmĂš`m Ë`m VĂ©UmZo OmbÝ`mV n{hbo
nmD$b Q>mH$bo. ‘moR>§ hmoÊ`mMr ñdßZ§ H$m`‘
‘Zmer ’w$b{dUmĂš`m `m VĂ©Umbm aoĂ«do
ñQ>oeZ Vo ~g ñQ>±S> `m àdmgmV BVa H$mhrM
{Xgb§ Zmhr. Ë`mbm ’$Âș$ g§Yr {Xgbr. hr
g§Yr hmoVr XwH$mZXmam§Zm - hm°Q>obm§‘YyZ gwQ>m
Mhm {dH$Ê`mMr. hr g§Yr {‘i{dÊ`mgmR>r
`m VéUmZo Amnbo VmodaMo kmZ, H$m¥eë`,
AZw^d nUmbm bmdbo. nÂĄgm Va Odi
H$YrM ZÏhVm. n¥gm ~miJUmam EH$ nmQ>©Za
Ë`mZo emoYbm Am{U N>ÎmrgJS>‘YyZ WoQ>
OmbZm JmR>bo. AmO 36 dfmÂȘZr "a‘oe^mB©
N>moQ>m^mB© nQ>ob' `m ZmdmMo n[adV©Z
"^mB©lr' `m na‘ AmXaUr` nXdr‘Ü`o
Pmbo Amho. N>ÎmrgJS>‘Ü`o AgVmZmhr
Vo MhmM nmOV AgV. ’$aH$ BVH$mM
Amho, H$s VoĂŹhm ’$Âș$ Ë`m§À`m ‘mbH$mÀ`m
XwH$mZmV `oUmÚ`m J«mhH$m§Zm Vo hm Mhm nmOV. AmO
XaamoO 30 hOma {H$bmo Mhm ~mOmanoR>oV OmVmo
Am{U hOmamo-bmImo bmoH$ Ë`m§Mm Mhm {nVmV...!
‘mJrb VrZ XeH$m§À`m AWH$ àdmgmMr hr
H$hmUr Wž$ H$aUmar Amho.
`m H$hmUrMr gwadmV hmoVo
12 Am°ƠQ>mo~a 1950 amoOr
JwOamVÀ`m AmZ§X {OëÞmVrb
~moMmgZ `m nmM
hOma bmoH$dñVrÀ`m
JmdmnmgyZ. JmdmVrb
21
"^mB©lr'
a‘oe^mB© N>moQ>m^mB© nQ>ob
H$mhr ‘mUg§ IynM {Zamir
AgVmV. A{Ve` Ă {VHy$b
n[apñWVrer Pw§OV Ë`m§Zr
{Z‘m©U Ho$bobr gm‘«mÁ`§ nmhVmZm
AmnU Wž$ hmoV OmVmo. EH$m
N>moQ>çmem IoS>çmV amhVmZm
KaÀ`m J[a~r‘wio AÞmÀ`m emoYmV
~mhoa nS>boĂ«`m ‘mUgmMr hr
{MÎmWamaH$ H$Wm. XmoZdoiÀ`m
AÞmgmR>r {XdgmMo gd© Vmg
am~boĂ«`m a‘oe^mB© nQ>ob `m§Mm
AmOMm "^mB©lr' ~ZÊ`mn`ÂȘVMm
Pmbobm Ă dmg, H$gbrhr H$maUo
H$mTy>Z dmñVdmnmgyZ Xya niUmÚ`m
{ZamemdmXr dJm©gmR>r Zž$sM
‘mJ©Xe©H$ R>aUmam Amho...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 132
N>moQ>m^mB© nQ>ob `m AË`§V hbmIrÀ`m pñWVrV Am`wĂź` H$mT>UmĂš`m eoVH$Ăš`mÀ`m Kar
a‘oe^mBÂȘMm OÝ‘ Pmbm. KaMr A{Ve` J[a~r. eoVmV Oo {nH$V Ago, Ë`mVyZ KamÀ`m
àmW{‘H$ JaOm ^mJV. `m J[a~r‘wi§ KamV H$m`‘ VUmd Ago. ~moMmgZnmgyZ 15
{H$bmo‘rQ>ada ZmaJmd‘Ü`o Ë`m§Mr AmË`m amhV Ago. N>moQ>m^mBÂȘZr AmnĂ«`m ‘wbmbm
{ejUmgmR>r Ă„hUyZ AmnĂ«`m ~{hUrH$S>o nmR>{dbo. 10dr n`ÂȘVMo {ejU Pmbo. nwT>o
{eH$m`Mr BÀN>m hmoVr nU KaMr n[apñWVr Ver ZĂŹhVr. AmË`mÀ`m Kar Var {H$Vr
df} amhUma? Ë`m§Mm H$m‘Y§ÚmMm emoY gwĂȘ$ Pmbm. hr JmoĂŻ> 1965 Mr. Ë`m§Mm EH$
Jmddmbm H$bH$Î`mV amhV Ago. {VWĂ«`m EH$m Mhm H§$nZrV Vmo H$m‘ H$arV Ago.
H$bH$Î`mV H$mhrVar H$m‘Y§Xm {ZpĂ­MV {‘iob, Ago Ë`mMo Ă„hUUo hmoVo. a‘oe^mBÂȘZr
Ë`mÀ`mda {dĂ­dmg R>odbm Am{U Ë`mÀ`m gmo~V WoQ> H$bH$Îmm JmR>bo. {VWo JoĂ«`mZ§Va
AmnĂ«`m ‘mbH$mH$S>o Vmo a‘oe^mBÂȘZm KoD$Z Jobm. AmoiI H$ĂȘ$Z {Xbr Am{U H$m‘mMr JaO
gm§{JVbr. Ë`m§Zmhr hm MwUMwUrV "nmoaJm' AmdS>bm. goR>Zr H$m‘ g‘OmdyZ gm§{JVbo, "Mhm
~Zdm`Mm. AmĂ«`mJoĂ«`m§Zm Mhm nmOm`Mm. MhmMo gm{hË` YwdyZ OmJoda R>odyZ Úm`Mo.'
nJma R>abm - XmoZ doiMo OodU Am{U amÌr PmonÊ`mgmR>r OmJm...! hr ZmoH$ar gwĂȘ$ Pmbr
Am{U a‘oe^mBÂȘZm "XaamoO XmoZ doi nmoQ>^a OodUmMo gwI' AZw^dm`bm {‘iy bmJbo. 15
‘{hZo hm {XZH«$‘ Mmby hmoVm. `mM H$mimV JaOoà‘mUo Ë`m§Zr "goR>'Mo H$nS>ohr YwVbo !
`m goR>H$S>o Mhm IaoXr H$aÊ`mgmR>r Xoe^amVyZ ì`mnmar `oV. Ë`mVM EH$ hmoVo
{~bmgnyaÀ`m Amgm‘ Q>r H§$nZrMo O`§Vr^mB© nQ>ob. Ë`m§Zm hm "nmoaJm' AmdS>bm. Ë`m§Zr
a‘oe^mBÂȘZm Am°’$a {Xbr - dm{f©H$ 600 Ă©n`o nJma. Xadfu 100 Ă©n`m§Mr nJmadmT>.
VoĂŹhm nJma dm{f©H$ ^mfoV ‘moObm OmV Ago. dm{f©H$ 600 Ă„hUOo Xa‘hm 50 Ă©n`o.
1967 À`m AIoarg a‘oe^mBÂȘZr H$bH$Îmm gmoS>bo Am{U N>ÎmrgJS>‘Yrb {~bmgnya `oWo
O`§Vr^mB© nQ>ob `m§À`mH$S>o Vo Ă©Oy Pmbo. O`§Vr^mBÂȘMo MhmMo XwH$mZ aoĂ«do ñQ>oeZÀ`m Odi
hmoVo. OdiOdi 7 df} Ë`m§Zr O`§Vr^mBÂȘH$S>o H$m‘ Ho$bo. `m H$mimV Ë`m§Zm MhmÀ`m
ĂŹ`dgm`mVrb ImMm-ImoMm H$iy bmJĂ«`m. {edm`, aoĂ«do ñQ>oeZÀ`m n[agamVM XwH$mZ
AgĂ«`m‘wio aoĂ«doMo SÂŽ>m`ĂŹha, JmS>©, {VH$sQ> VnmgUrg `m§À`mer AmoiIrhr dmT>Ă«`m.
EH$Xm AgmM Jßnm§VyZ {df` {ZKmbm Am{U `m ‘§S>itZr AmnĂ«`mgmo~V "’«$s'‘Ü`o
{VĂ©nVrbm `oÊ`mMo {Z‘§ÌU a‘oe^mBÂȘZm {Xbo. Ë`m§À`mhr ‘ZmV Ambo, `moJ `oVmo Amho Va
OmD$Z `oD$.
hm H$mi gmYmaU 1974 À`m ‘Ü`mdaMm. {VĂ©nVrbm gd© OU nmohmoMbo. Xe©Z dJÂĄao
AmQ>monyZ naVrÀ`m ‘mJm©da {ZKmbo. ‘YyZM R>abo, BWn`ÂȘV AmbmoM AmhmoV Va doĂȘ$i -
AqOR>m nmhĂżZ KoD$. AqOR>çmbm OmÊ`mgmR>r Vo OmbZm ñQ>oeZda CVabo. Ë`m doir ’$maer
JO~O ZĂŹhVr. ñQ>oeZdĂȘ$Z MmbV MmbVM Vo ñQ>±S>H$S>o {ZKmbo. dmQ>oV MhmMr XwH$mZo,

OmbZm Am`H$m°Ýg / 133
Q>nĂš`m, hm°Q>oĂ«g {XgV hmoVr. H$mhr {H$amUm XwH$mZohr {XgV hmoVr. AOw©Zmbm ñd`§damÀ`m
doir Ogm nĂș`mMm ’$Âș$ S>moim {XgV hmoVm, Vgo `m dmQ>MmbrV gd© {R>H$mUr Ë`m§Zm
’$Âș$ MhmMo nwS>oM {XgV hmoVo ! hm "{bßQ>Z' H§$nZrMm Mhm hmoVm. {edm` "~«wH$ ~«±S>'Mohr
nwS>o H$mhr {R>H$mUr {XgV. Vo H$bH$Î`mV qH$dm {~bmgnya‘Ü`o Omo Mhm dmnaV, Vmo gwÅ>m
- AZ~«±S>oS> - Mhm BWo Hw$R>oM {Xgbm Zmhr. Ë`m§À`m ‘ZmZo `m JmoĂŻ>rMr Zm|X KoVbr Am{U
{ZĂźH$f© {ZKmbm - MhmÀ`m ĂŹ`dgm`mgmR>r ho ‘mH}$Q> CÎm‘ Amho !
OmbÝ`mVrb MhmÀ`m ì`mnmamMr g§Yr, hmM EH$‘od Ü`mg ‘Zmer KoD$Z Vo
{~bmgnyabm naVbo. ghm - gmV dfmÂȘMm MhmÀ`m ĂŹ`dgm`mVrb AZw^d JmR>rer Ambm
hmoVm. AmVm ‘ZmVrb {OÔrbm ’$Âș$ Am{W©H$ OmoS> {‘iÊ`mMr JaO hmoVr. Am{W©H$ Ñï>rZo
~ar n[apñWVr AgboĂ«`m AmnĂ«`m gmo~VÀ`mM EH$m {‘Ìmbm - {H$aU^mB© nQ>ob `m§Zm
- Ë`m§Zr "’$m`ZmÝga' Ă„hUyZ V`ma Ho$bo. {‘Ìhr Jw§VdUwH$sbm V`ma Pmbm. O`§Vr^mB©
nQ>ob `m§Zm Ë`m§Zr ‘ZmVrb BÀN>m gm§{JVbr. Ă mW{‘H$ IaoXr H$ĂȘ$Z XmoKm§Zr {~bmgnya
gmoS>bo Am{U 1974 À`m {S>g|~a ‘{hÝ`mV Ë`m§Zr OmbZm JmR>bo. Odi gm‘mZ. ehamV
Vo ZdIo. nU EH$ N>moQ>mgm AmYma hmoVm. a‘oe^mBÂȘÀ`m ~moMmgZ JmdmVrb EH$ ‘wbJr
- OgmoXm~oZ - OmbÝ`mV {Xbobr hmoVr. {VMm nÎmm emoYV XmoKo Ë`m Kar nmohmoMbo. Vo Kahr
hmoVo O`§Vr^mB© nQ>ob `m§Mo. `m O`§Vr^mBÂȘZr AmJ§VwH$ nmhĂŸĂŠ`m§Zm EH$-XmoZ {Xdg Aml`
{Xbm Am{U `m H$mimV Ë`m§Zm Zdr OmJm nmhÿZ XoÊ`mgmR>r ‘XVhr Ho$br. XmoZ {Xdgm§Zr
aoĂ«do ñQ>oeZOdiÀ`m "‘XZ {Zdmg' `m B‘maVrV Ë`m§Zr EH$ Imobr ^mS>çmZo {‘i{dbr
Am{U a‘oe^mB© "‘mH}$qQ>J'gmR>r ~mhoa nS>bo.
{~bmgnyaÀ`m O`§Vr^mB© nQ>ob `m§Mo EH$ ZmVodmB©H$ OiJmd `oWo MhmMm ĂŹ`dgm`
H$arV. Ă ma§^r Ë`m§À`mH$Sy>Z Mhm IaoXr H$aÊ`mMo a‘oe^mBÂȘZr R>a{dbo hmoVo. Ë`mZwgma
{XZH«$‘ gwĂȘ$ Pmbm. EdT>çm {Xdgm§Mm ~«±S>oS> MhmMm AZw^d KoVbobo Mhmdmbo, XwH$mZXma
hm Zdm Mhm R>odÊ`mg V`maM hmoB©ZmV. ‘J Ë`m§Zr ZdmM n[anmR> gwĂȘ$ Ho$bm. Vo ^Ă«`m
gH$mir MhmMo nwS>o V`ma H$am`Mo. XwH$mZm§VyZ ZoD$Z R>odm`Mo. "dmnĂȘ$Z nmhm. AmdS>bm Va
n¡go Úm' Ago gm§Jm`Mo Am{U {ZKyZ `m`Mo. g§Ü`mH$mir naV OmV Voìhm H$mhr OUm§Zr Vmo
Mhm dmnĂȘ$Z nm{hbobm Ago. MhmMr Mm§Jbr Md Am{U ~«±S>oS> Mhmnojm H$‘r {H$§‘V `m‘wio
Ë`m§Zm hm Mhm IaoXr H$aÊ`mV H$mhrM AS>MU dmQ>V Zgo. Aem Ă H$mao MhmMr {dH«$s gwĂȘ$
Pmbr Am{U hiyhiy gdmÂȘ‘Ü`o MMm© ngaV Vr dmTy> bmJbr. AmVm Vo AmR>dS>çmVyZ XmoZ
doim OiJmdbm OmV Am{U Mhm KoD$Z naV `oV.
Aem Ă H$mao "hmobgob'‘Ü`o {‘iUmam gwQ>m Mhm AmnĂ«`m KamV `oVmo Vgm ZgVmo.
MhmÀ`m ì`dgm`mV "ãb|qS>J' ‘hËdmMo AgVo. MhmÀ`m AZoH$ OmVr AgVmV. H$mhtMr
Md Mm§Jbr AgVo, H$mht‘wio a§J N>mZ `oVmo. H$mht‘wio Mhm KÅ> dmQ>Vmo. Aem doJdoJĂč`m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 134
XOm©Mm Mhm AmUyZ Ë`mMo MdrZwgma `mo1⁄2` à‘mUmV {‘lU H$aUo Ă„hUOo "ĂŁb|qS>J.'
`m {df`mV a‘oe^mB© Va~oO Pmbobo hmoVo. Ë`m§À`m `m AmJĂč`m Mdr‘wio `m MhmMr
bmoH${à`Vm ^anya doJmZo dmTy> bmJbr. gH$mir MhmMr {dH«$s Pmë`mZ§Va XwnmaMm WmoS>mgm
doi ‘moH$im Ago. `m doioMm gXwn`moJ Ë`m§Zr AmoiIrnmiIr dmT>{dÊ`mgmR>r, {d{dY
bmoH$m§er g§~§Y dmT>{dÊ`mgmR>r H$am`Mo R>a{dbo. Vo H$Yr [ajmdmĂ«`m§Zm {heo~ {b{hÊ`mV
‘XV H$arV. H$Yr XwH$mZXmam§er Jßnm ‘marV. Hw$Umbm nÌ {bhÿZ XoV. hiy hiy {~PZog
dmT>V hmoVm. XmoZ df}, Ă„hUOo 1976 À`m AIoan`ÂȘV hm n[anmR> Mmbbm. Ë`m§Zr EĂŹhmZm
gm`H$b {dH$V KoVbr hmoVr. àma§^rnmgyZ EH$ h‘mb Ë`m§Zr AmoPr dmhÊ`mgmR>r gmo~V
R>odbobm hmoVmM. Ë`mÀ`mgmo~V OmV, Vo gm`H$bda nwS>o nwadrV Am{U g§Ü`mH$mir n¡go
Jmoim H$arV. ‘mb AmUyZ {dH$m`Mm Am{U IM© H$mTy>Z {H$‘mZ Z’$m {‘idm`Mm, `m ‘Ü`o
~«±S>oS> MhmÀ`m VwbZoV `m MhmMr qH$‘V 5 Vo 6 Ă©n`o H$‘r Ago. Ë`m H$mimV hr až$‘
~arM ‘moR>r Ago. Ë`m‘wio hm°Q>ob, XwH$mZm§‘Ü`o MhmMr ‘mJUr dmT>br Am{U ì`dgm`
dmT>rMr {MÝho a‘oe^mBÂȘZm {Xgy bmJbr.
n§MdQ>r hm°Q>obg‘moa {OWo AÞnyUm© H$MmoarMo XwH$mZ Amho, {VWo a‘oe^mBÂȘZr EH$ OmJm
^mS>çmZo Âż`m`Mo R>a{dbo. ^mS>o hmoVo Xa‘hm 110 Ă©n`o. BWo Ë`m§Zr {aQ>ob H$mC§Q>aMr gwadmV
Ho$br. Zoh‘rà‘mUo gH$mir Vo eha^a Mhm nmohMdrV. Xwnmar 12 dmOVm ho [aQ>ob H$mC§Q>a
gwĂȘ$ H$arV. hm H$mC§Q>a {Xdg^a Mmby amhr. AmV Ë`m§Zr ‘XVrgmR>r EH$ ‘mUyg ZmoH$arda
R>odbm. Ë`m§M§ Zmd eĂŁ~ra{‘`m±. hm°Q>ob‘Yrb AZw^dmMrM nwZamd„Îmr `oWohr Pmbr.
bmoH$m§Zr `m ñdñV nU XO}Xma MhmMm n`m©` AmYr MmIyZ nm{hbm Am{U AmdS>ë`mZ§Va
ñdrH$maÊ`mg gwadmV Ho$br. Ë`m§Mm Mhm hiyhiy "a‘oe^mB©H$s Mm`' ~Zbm ! J«mhH$ dmTy>
bmJbo. OmbÝ`mVrb ĂŹ`dgm` ~Ăš`mnÂĄH$s pñWañWmda Pmbm. AmVm a‘oe^mBÂȘZm ~mhoaMr
~mOmanoR> IwUmdy bmJbr. Ë`m§Zr AmnĂ«`m "nmQ>©Za'da H$mC§Q>aMo H$m‘ gmon{dbo Am{U Vo
~mhoa nS>bo. gmo‘dmar am§OUr, Zoa, godbr, ‘§Jidmar JodamB©, ~wYdmar naVya, JwĂ©dmar
A§~S>, ewH«$dmar ~XZmnya Am{U e{Zdmar Vo nmMmoS>bm OmV. Ë`m n[agamVrb ‘mH}$Q>‘Ü`o
OmbÝ`mÀ`mM Ă `moJmMr nwZamd„Îmr H$arV. a{ddmar ‘mÌ Vo OmbÝ`mVM Wm§~V. ~mOmamV
nb§J ‘m§Sy>Z Ë`mda Mhm R>odyZ Vmo {dH$V ! AmnĂ«`m XwH$mZmV Ë`m§Zr AmUIr VrZ OUm§Zm
H$m‘mda R>odbo. ‘mohZ, H$merZmW Am{U bĂș‘rH$m§V. ho gJio Ë`m§Mo Ë`m YS>nS>rÀ`m
H$mimVrb gmWrXma. hr YS>nS> gwĂȘ$ hmoVr Vmoda 1978 Mo df© COmS>bo hmoVo.
Iao Va a‘oe^mBÂȘMo b3⁄4 1972 ‘Ü`oM Pmbo hmoVo. nU Zer~ AO‘mdÊ`mÀ`m IoimV
Ë`m§Zr AmnĂ«`m nËZrbm JmdrM R>odbo hmoVo. ĂŹ`dhma dmTy> bmJbm Am{U ‘mUgm§Mr JaO
^mgy bmJbr, VoĂŹhm AmnĂ«`mM JmdmVrb C‘oe^mB©, dra|Ð^mB©, OZH$^mB© Am{U ZdrZ^mB©
`m Mm¡Km§Zm OmbÝ`mV AmUÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo. `mM doir Ë`m§Zr nmUr doerOdiÀ`m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 135
~ZH$a dmS>çmV 4 ImoĂ«`m§Mo Ka ^mS>çmZo KoVbo. daÀ`m XmoZ ImoĂ«`m§V ho nVr - nËZr
amhV Am{U Imbr Ë`m§Mo Mma ghH$mar. `m gdmÂȘÀ`m OodUmImÊ`mMr - H$nS>o YwÊ`mMr
ĂŹ`dñWm a‘oe^mBÂȘÀ`m nËZr ñdV
 H$arV. dmT>rd ‘ZwĂź`~im‘wio Ë`m§Zr AOyZ EH$ [aQ>ob
H$mC§Q>a dmT>{dÊ`mMo R>a{dbo Am{U XmUm ~mOmamV hm [aQ>ob H$mC§Q>a gwĂȘ$ Pmbm.
XmoZ [aQ>ob H$mC§Q>a {dĂ­dmgmVrb ‘mUg§ gm§^miV Am{U OmbÝ`m~mhoarb {dñVmamgmR>r
a‘oe^mB© gVV {’$aV amhV. Aem {’$aÊ`mVyZ Ë`m§Zr ‘mUg§ OmoS>br. JmdmoJmdMo
XwH$mZXma, Mhmdmbo `m§ZmM AmnĂ«`m MhmMo "[aQ>oba' Ă„hUyZ C^o Ho$bo. Ë`mZ§Va Ë`m§Zr
AmR>dS>r ~mOmamda bj H|${ÐV Ho$bo. OmbÝ`mVrb nb§Jmda Mhm {dH$Ê`mMm à`moJ
Ë`m§Zr `m ~mOmamVhr `eñdrnUo Ho$bm. hiy hiy gJirH$S>o MhmMr Md AmdS>V
Jobr Am{U ‘mJUrhr dmTy> bmJbr. {dH«$s dmTy> bmJbr, Vgo Ë`m§À`m ‘ZmV nwÝhm EH$Xm
H$bH$Î`mMo {dMma `oD$ bmJbo. H$bH$Îmm gmoSy>Z AZoH$ df} Pmbr Agbr, Var AmnĂ«`m
n{hĂ«`m AÞXmË`m§er - E. Ho$. nQ>ob `m§À`mer - Ë`m§Mm F$UmZw~§Y H$m`‘ hmoVm. Ë`m§Mm
nÌì`dhmahr Mmby hmoVm. OiJmdEodOr H$bH$Î`mMr IaoXr A{YH$ {H$’$m`Vera amhrb
`m ^y{‘Ho$VyZ Ë`m§Zr E. Ho$. nQ>ob A±S> H§$nZrer g§nH©$ gmYbm. Ë`m§Zmhr Iyn AmZ§X Pmbm.
ĂŹ`dhmamMr ~mobUr Pmbr. ‘mb IaoXr H$am`Mm. R>aboĂ«`m ‘wXVrV nÂĄgo ’o$S>m`Mo. ‘wXVrV
nÂĄgo Ambo ZmhrV, Va ĂŹ`mO gwĂȘ$. `m ĂŹ`dhmam‘wio A{YH$ {H$’$m`Vera XamV CÎm‘
XOm©Mm Mhm {dH$Uo a‘oe^mBÂȘZm eĆ ` hmoD$ bmJbo. AmVm {dñVmamMr {ZH$S> Ë`m§Zm dmQy>
bmJbr. Ajae
 JmdmoJmd {’$aV Ë`m§Zr {dVaH$ C^o Ho$bo. Vo ‘mb XoV. nwT>À`m Ionobm
n¡go ‘mJV. H$mhr OUm§Zr n¡go ~wS>dbo. Ë`m Jmdr Ë`m§Zr Xwgar ‘mUg§ C^r Ho$br. ho H$aVmZm
Ë`m§Zr EH$ gyÌ nmibo, EH$m JmdmV EH$M {dVaH$ Zo‘bm.
hm ĂŹ`mn dmT>dVm dmT>dVm gmYmaU 12 df} gabr. 1990 gmb COmS>bo. AmVm
nma Zm§XoS>, bmVya, ~rS>, Am¥a§Jm~mX `m gmÚ`m n[agamV Mhm nmohMy bmJbm hmoVm. VoÏhm
n{hë`m§Xm H$ënZm Ambr, AmVm Mhmbm Zmd {Xbo nm{hOo. EdT>r df} nm{H$Q>mVyZ gwQ>m Mhm
{dH$VmZm ’$Âș$ MhmMr {dH«$s EdT>mM {df` S>moĂč`m§g‘moa Ago. AmVm "~«±S>Zo‘'Mm {dMma
gwĂȘ$ Pmbm. Ë`m doir Q>rĂŹhrMo JmdmoJmdr ZwH$VoM AmJ‘Z Pmbo hmoVo. ’$Âș$ XyaXe©Z dm{hZr
{XgV Ago Am{U Ë`mdarb ‘m{bH$m§Mm Ă ojH$m§da Mm§Jbm Ă ^md Ago. Ë`m H$mimV "{dH«$‘
AmÂĄa doVmb' ZmdmMr {g[a`b Iyn JmOV hmoVr. Ë`mVrb "{dH«$‘' ho Zmd bmoH$m§À`m ng§Vrg
Zž$s nS>ob, `m {dĂ­dmgmZo a‘oe^mBÂȘZr AmnĂ«`m MhmMo Zm‘H$aU Ho$bo "{dH«$‘ Mhm' !
1990 Vo 1995 `m nmM dfmÂȘV a‘oe^mBÂȘZr {dñVmamEodOr {dVaUĂ UmbrV {eñV
AmUÊ`mMm à`ËZ Ho$bm. `m H$mimV Ë`m§Zr ’$mago Zdo {dVaH$ Zo‘bo ZmhrV. Ë`mAmYrhr
Ago bmoH$ Zo‘VmZm Am{U {ZdS>VmZm Á`m§Zm {~PZogMr JaO Amho Am{U Oo àm‘m{UH$
AmhoV, Aem§ZmM hoĂȘ$Z {ZdS>V AgV. AmVm `m gdmÂȘZm {eñV bmdÊ`mMr JaO hmoVr.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 136
H$mhr OU AH$maU A{YH$ ñQ>m°H$ ‘mJdyZ R>odyZ XoV. H$mhr OUm§H$Sy>Z doioV nÂĄgm `oV
Zgo. n¡gm `oÊ`mMr {ZpíMV Aer ‘wXVM ZìhVr. Zì`m aMZoV Ë`m§Zr ‘mbmMm nwadR>m
Am{U {dH«$sMr gm§JS> KmbÊ`mg gwadmV Ho$br. nÂĄgm XoÊ`mgmR>r 30 {Xdgm§Mr ‘wXV KmbyZ
{Xbr. ‘wXVrV nÂĄgo Ambo ZmhrV, Va Zdm ñQ>m°H$ {‘im`Mm Zmhr. `m "AZwemgZ ndm©'‘wio
H§$nZrÀ`m H$m‘mV {eñV Ambr Am{U AH$maU `oUmam Am{W©H$ VmUhr Xya Pmbm.
`m H$mimV Ë`m§Zr AmUIr EH$ Ă `moJ Ho$bm. N>moQ>çm J«mhH$m§gmR>r 50 nÂĄgo Am{U
1 én`mMo n°{H$§J ~mOmamV AmUbo. `m{edm` nmd, AYm©, EH$ {H$bmoMo n°H$ CnbãY
hmoVM hmoVo. `m N>moQ>çm n°qH$JgmR>r Ë`m§Zr A°Q>mo‘°{Q>H$ `§Ìo AmUbr. ZmW~m~m J„rV
gw‘mao 8000 MmÂĄag ’w$Q>m§À`m OmJoV n°qH$JMo ñdV§Ì `w{ZQ> Mmby Pmbo. 1995 - 96
À`m gw‘mamg `m `w{ZQ>Mr j‘Vm H$‘r nSy> bmJbr, Ver OdiÀ`mM Xod‘yVu JmdmV
XÎm‘§{Xamg‘moa ñdV
Mr 10 hOma MmÂĄag ’w$Q>m§Mr OmJm Ë`m§Zr IaoXr Ho$br Am{U VoWo
Am°Q>mo‘°{Q>H$ ßb±Q> C^m Ho$bm. BWo gd© N>moQ>r ‘moR>r nm{H$Q>o ‘[eZdaM n°H$ hmoD$ bmJbr.
gmV- AmR> dfmÂȘVM hr OmJmhr H$‘r nSy> bmJbr. ‘J OmbZm ehamnmgyZ OdiM ~moaIoS>r
`oWo 2005 ‘Ü`o ‘moR>o `w{ZQ> C^mabo Am{U VoWo nmd, AYm© Am{U EH$ {H$bmoÀ`m n°qH$JMr
nyU©V
 A°Q>mo‘°{Q>H$ ‘[eÝg ~gdbr.
gmYmaU 1988 n`ÂȘV Vo EH$mM MdrMm Mhm {dH$V. nU hiy hiy J«mhH$m§À`m Anojm
Am{U ‘mJUr dmT>V Jobr Am{U H$mhr H$mimVM EH$ EH$ dmT>V 7 ~«±S> Ë`m§Zr ~mOmamV
AmUbo. gdm©{YH$ {dH$bm OmUmam {dH«$‘, Ë`mImbmoImb bm`Z, {VVbr, ĂȘ$nm, gwa^r ho
nmM gm‘mÝ` ~«±S> Am{U {dH«$‘ JmoĂ«S> d {VVbr {Ă [‘`‘ ho {Ă {‘`‘ ~«±S> AmO ~mOmanoR>oV
CnbĂŁY AmhoV. ‘mJrb 35 dfmÂȘnmgyZ Ë`m§Mm Mhm dmnaUmao AZoH$ J«mhH$ AmOhr AmhoV.
"{dH«$‘' MhmZo AmO amÁ`mMr ~mOmanoR> Mm§JĂ«`m Ă H$mao ĂŹ`mnbobr Amho. BWo AmOKS>rbm
XaamoO gw‘mao 30 hOma {H$bmo MhmMm ĂŹ`dhma hmoVmo. EHo$H$mir E. Ho$. nQ>ob A±S> H§$nZrV
`oUmĂš`m J«mhH$m§Zm Mhm nmOUmao Am{U OmbÝ`mV AmĂ«`mZ§Va Ă ma§^r XaamoO 3 {H$bmo Mhm
{dH$Umao a‘oe^mB© AmO hOmam|À`m KamV Mhm nmohmoMdrV AmhoV.
hm Ă dmg gmYm gai ZĂŹhVm. A{Ve` IS>Va n[apñWVrVyZ OmV Ë`m§Zr AmOMo
`e {‘i{dbo Amho. gZ 2003 nmgyZ Ë`m§Zr AmnĂ«`m ĂŹ`dhmamMr OdiOdi gd©
gyÌo AmnĂ«`m ‘wbmH$S>o - ^mdoe^mBÂȘH$S>o - gmon{dbr AmhoV. d`mÀ`m nÞmerVM Amnbm
ĂŹ`dgm` ‘wbmÀ`m hmVr gmon{dUmĂš`m Am{U gmR>rVM {Zd„ÎmrH$S>o dmQ>Mmb H$arV
AgboĂ«`m a‘oe^mBÂȘZm EH$ Ă Ă­Z {dMmabm, "AZoH$ OU AJXr O»I d„Õ hmoB©n`ÂȘV
AmnĂ«`m ĂŹ`dgm`mMr gyÌo ‘wbmH$S>o gmondrV ZmhrV, Ago AmĂ„hr nmhVmo. VwĂ„hr ho H$go
H$ĂȘ$ eH$bmV?' Ë`mdaMo Ë`m§Mo CÎma gd© {nË`m§Zr bjmV R>odmdo Ago Amho. Vo Ă„hUmbo,
"^mdoe^mB©bm ‘r ‘mPm ‘wbJm ‘mZV Zmhr. {‘Ì ‘mZVmo. Ë`m {dĂ­dmgmZo Ë`mÀ`mH$S>o

OmbZm Am`H$m°Ýg / 137
ĂŹ`dhma gmon{dbm Amho' !
Ë`m§Mo nwÌ ^mdoe^mB© 2003 Z§Va `m ĂŹ`dgm`mV nyU©nUo CVabo Am{U ĂŹ`dgm`mZo
Zdo n§I bmdyZ {dhma H$aÊ`mg gwadmV Ho$br. AmYr ’$Âș$ MhmÀ`m ĂŹ`dgm`mV AgUmam
hm J«wn AmVm Ë`m{edm` 9 doJdoJĂč`m joÌm§‘Ü`o H$m`©aV Amho. `m J«wnbm AmVm Zmd Amho
- "^mB©lr'. EImÚm ĂŹ`Âș$sbm AmXamZo "^mB©' Ă„hUyZ g§~moYbo OmVo. Vmo AmXa AmnwbH$sVyZ
dmT>bm, Ă„hUyZ Ë`mbm "lr' OmoS>bo. a‘oe^mBÂȘÀ`m Ă Vr ^mdoe^mB© Am{U gd© S>rbg©Zm
AgboĂ«`m AmXamMo Ă {VH$ Ă„hUyZ `m g§nyU© n[admamV’}$ a‘oe^mBÂȘZm "^mB©lr' nXdr ~hmb
H$aÊ`mV Ambr Am{U J«wnMohr Zm‘H$aU Pmbo - "^mB©lr J«wn'.
amoQ>r - H$nS>m - ‘H$mZ `m gm‘mÝ` ‘mUgmÀ`m JaOm AmhoV. `m gd© JaOm§Zm nwao
nS>Ê`mgmR>r Ë`mÀ`mer g§~§{YV ĂŹ`dgm`mV CVaÊ`mMm {ZU©` AmnU KoVĂ«`mMo ^mdoe^mB©
gm§JVmV. 2005 ‘Ü`o AmÂĄa§Jm~mXoV Ë`m§Zr "{QÂŽ>{ZQ>r ñZ°Ơg Ă m. {b.'Mr gwadmV Ho$br.
"C‘§J' ~«±S>Imbr `m dñVy AmO ~mOmanoR>oV CnbĂŁY AmhoV. Xa‘hm 80 Q>Zm§Mo CËnmXZ
`oWyZ hmoVo. 2007-08 ‘Ü`o bĂș‘r H$m°Q>pñnZ ZmdmZo OmbÝ`mV amOwar ñQ>rbÀ`m
ghH$m`m©Zo Ë`m§Zr {OqZJ {‘b gwĂȘ$ Ho$br. nwÊ`mV 2007-08 ‘Ü`o "bmoQ>g {~PZog
ñHy$b'Mr ñWmnZm Pmbr. `m‘Ü`o b§S>Z Am{U A‘o[aHo$Vrb H$mhr {dÚmnrR>m§er H$ama
H$ĂȘ$Z {d{dY joÌm§Vrb ĂŹ`dñWmnZmÀ`m nXĂŹ`m§Mm AĂ€`mg Ho$bm OmVmo. eoAa QÂŽ>oqS>JÀ`m
ì`dhmamV H$m‘ H$aÊ`mgmR>r Oo. Ho$. {gƠ`w[aQ>rO àm .{b. hr 14 df} OwZr H§$nZr Ë`m§Zr
VmĂŁ`mV KoVbr. AmÂĄa§Jm~mXoV [aAb BñQ>oQ>‘Ü`o H$m‘ H$aÊ`mgmR>r "^mB©lr ĂŹh§|Mg©'Mr
ñWmnZm H$aÊ`mV Ambr. gmo`m~rZnmgyZ newImÚ V`ma H$aÊ`mgmR>r nmd©Vr gm°ëÏh§Q> Ă m.
{b. hr H§$nZr 2009 ‘Ü`o AmH$mambm Ambr. JwOamV‘Yrb a‘oe^mB© `m§Mo OÝ‘Jmd
AgboĂ«`m ~moMmgZ `m JmdmMm VmbwH$m AgboĂ«`m ~moagX `oWo "^mB©lr Agmo{gEQÂČ>g
A±S> S>oĂŹhbng©' `m H§$nZrMr 2009 ‘Ü`o ñWmnZm H$aÊ`mV Ambr. BWo gÜ`m ‘m°bMr
C^maUr gwĂȘ$ AgyZ `oWo ^mB©lr ‘o{S>H$b d [agM© ’$mC§S>oeZhr C^o amhUma Amho. JwOamVoV
Ah‘Xm~mX `oWo "H$ba ñboƠg {b.' hr n°Ho$qOJ‘Yrb 15 df} OwZr H§$nZr Ë`m§Zr
2008 ‘Ü`o {dH$V KoVbr. OiJmd‘Ü`o 2010À`m AIoarg "^mB©lr ’w$SÂČ>g Ă m. {b.'
`m H§$nZrMr nm`m^aUr Pmbr Amho. BWo "aoS>r Qy> Hw$H$' nXmW© V`ma hmoUma AmhoV. `m{edm`
ImÝXoemVrb Ă {gÕ Aem ZmJbr nmnS>mgh AZoH$ nXmW© ĂŹ`dpñWVarË`m n°H$ H$ĂȘ$Z
~mOmanoR>oV AmUbo OmUma AmhoV. JwOamV Q>r QŽ>oS>g© àm. {b. `m ZmdmZo gmVmam n[agamV
EH$ dfm©nydu ndZD$Om© Ă H$Ă«n C^maÊ`mV Ambm AgyZ XmoZ dfmÂȘnmgyZ 1⁄2bmo~b gm°ùQ>oH$
gmoĂ«`yeÝg `m ZmdmZo JaOy ‘wbm§Zm gm°ùQ>doAa S>oĂŹhbn‘|Q>Mo Ă {ejU {Xbo OmV Amho.
AmnĂ«`m~amo~a gdmÂȘMmM {dH$mg KS>dyZ AmUÊ`mV a‘oe^mB© OmJĂȘ$H$ AgVmV.
EHo$H$mir Ë`m§À`m H$m`m©b`mV H$m‘ H$aUmam gmÜ`mVrb gmYm H$‘©Mmarhr AmO ‘hËdmMo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 138
nX ^yfdrV Amho. hr dmQ>Mmb H$arV AgVmZm a‘oe^mBÂȘZr H$mhr VËdo Ă mUmnbrH$S>o
Onbr. J«mhH$mbm Vmo ‘moOV AgboĂ«`m nÂĄemMm 100 Q>žo$ ‘mo~Xbm {‘imbmM nm{hOo,
hm Ë`m§Mm H$Q>mj Amho. ‘Z bmdyZ, {Zð>oZo EImXo H$m‘ Ho$bo Va `e Z¾$s {‘iVo ho gm§JV
AgVmZmM "ñdßZ§ Zoh‘rM ‘moR>r R>odm. Vr nyU© H$aÊ`mgmR>r ñdV
bm PmoHy$Z Úm. Vr Zž$s
nyU© hmoVrb' Ago Vo ÄhUVmV. "AmnU H$Yrhr H$moUmerhr AaoamdrZo ~mobbmo Zmhr. CbQ>
CÎma {Xbo Zmhr. H$Yr dmX KmVbm Zmhr. MyH$ ZgVmZmhr MyH$ ‘mÝ` Ho$br. PwH$m`bm
{eH$bmo Ă„hUyZ Iyn H$mhr H$‘mdbo,' ho AmnĂ«`m Am`wĂź`mMo VËdkmZ Vo ghOnUo gm§JyZ
OmVmV.
gÜ`m Vo H$ÀÀ`m ‘mbmÀ`m IaoXrV bj KmbVmV Am{U ’°$ƠQ>arH$S>o bj R>odVmV.
AmnĂ«`m OÝ‘^y‘r~amo~aM AmnĂ«`m H$‘©^y‘rMo F$U Vo ‘mZVmV. `m F$UmVyZ CVamB©
hmoÊ`mMm Ë`m§Mm gmVË`mZo Ă `ËZ AgVmo. ‘mJrb 5 dfmÂȘnmgyZ Vo OmbÝ`mV gm‘wXm[`H$
{ddmh gmohim Am`mo{OV H$aVmV. AmOda 300 OmoS>ß`m§Mo g§gma `m gmohĂč`mVyZ gwĂȘ$
Pmbobo AmhoV. CX`nyaÀ`m Zmam`U godm g§ñWmZV’}$ Mmb{dÊ`mV `oUmĂš`m CnH«$‘m§VJ©V
AmOda 400 ‘wbm§Zm CX`nyabm nmR>dyZ Ë`m§Mm CnMmam§gh gd© IM© a‘oe^mBÂȘZr
CMbbobm Amho. H$‘mdboĂ«`m nÂĄemMm gXwn`moJ ĂŹhmdm Aer Ë`m§Mr YS>nS> AgVo.
AmnĂ«`m OÝ‘Jmdr Ë`m§Zr EH$ {ejUg§ñWm C^mabr Amho. Jar~ ‘wbm§Zm {eH$VmZm
AS>MU `oD$ Z`o, `mH$S>o BWo bj {Xbo OmVo.
OmbZm ehamÀ`m gdm©V ‘moR>çm gâ€˜Ă±`oÀ`m gmoS>dUwH$sMm C„oI BWo AmdOy©Z
H$amdmgm dmQ>Vmo. OmbZm ehamMm nmUrnwadR>m KmUodmS>r VbmdmVyZ hmoVmo. hm nwadR>m AË`§V
Anwam Amho. ñdmV§Í`mAmYrÀ`m H$mimV ~m§Ybobm hm Vbmd. Ë`mV EdT>çm dfmÂȘV ^anya
Jmi gmR>Ă«`m‘wio nmÊ`mMm nwaogm gmR>m hmoV Zmhr. Ë`m‘wio CÝhmĂč`mV JmdmV Q>±Ho$aZo nmUr
nwa{dbo OmVo. 2010 ‘Ü`o Q>±H$aÛmao nmUr {Xbo OmV AgVmZm EH$ Ñü` Ë`m§Zm {Xgbo.
{Xdg ^aV Ambobr EH$ JamoXa ^{JZr Q>±H$a^modVrÀ`m {ZĂźH$miOr JXuVyZ AmnĂ«`m XmoÝhr
hmVm§V nmÊ`mÀ`m ~mXĂ«`m KoD$Z OmVmZm Ë`m§Zr nm{hbo. AmnĂ«`m nwÌmer - ^mdoe^mBÂȘer
Ë`m§Zr AmnĂ«`m ^mdZm ‘moH$Ăč`m Ho$Ă«`m - "nmoQ>mVrb ‘yb ho `m KaÀ`m AmZ§XmMo ñdßZ
Amho. Ë`mbm `m JXuV Yž$m bmJbm, Va... Ë`m KamV H$mimoI {Z‘m©U hmoB©b.' nmÊ`mMr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 139
hr gâ€˜Ă±`m Xya H$am`Mr Va H$m` H$am`Mo? KmUodmS>rVrb Jmi gm’$ H$aUo hm EH$ n`m©`
g‘moa Ambm. VmVS>rZo Amá - n[a{MVm§Zm {Zamon Jobo Am[U Xwgù`m {Xder gH$mir CÚmoJ
Am{U gm‘m{OH$ OJVmVrb ho gmao OU Vbmdmda nmohmoMbo. {dMma {d{Z‘` Pmbm Am{U
VmVS>rZo Jmi H$mT>Ê`mg gwadmV Pmbr. gwZrb Jmo`b, gwZrb am`R>Ç>m `m§Zrhr `m H$m‘r
Amnbm dmQ>m CMbbm. 40 hOma QÂŽ>°ƠQ>a Jmi 2010 À`m CÝhmĂč`mV ~mhoa H$mT>Ê`mV
Ambm. OmbÝ`mÀ`m amOH$s` joÌmV `m‘wio Ii~i ‘mObr. g§Hw${MV {dMma H$aUmù`m§Zr
`m "ZoH$' H$m‘mbm {damoY H$aÊ`mMmhr à`ËZ Ho$bm, nU ho {nVmnwÌ aUaUË`m CÝhmV C^o
amhĂżZ `m H$m‘mH$S>o bj XoV. eoVH$Ăš`m§Zm hm Jmi ‘mo’$V XoÊ`mV Ambm. EdT>o H$ĂȘ$Zhr
Ă M§S> {dñVma AgboĂ«`m `m VbmdmVrb ’$Âș$ XmoZ ’w$Q>m§Mm Wa H$mT>Vm Ambm. gZ 2011
‘Ü`ohr hm H$m‘mMm ew^ma§^ Pmbm Am{U YS>mĆ `mV H$m‘ nyU© Pmbo. AmUIr EH$ - XmoZ
df} hmM CnH«$‘ Mmb{dÊ`mMm Am{U Ë`m `moJo VbmdmMr ^aUj‘Vm dmT>{dÊ`mMm Ë`m§Mm
Ă `ËZ Amho. AgoM Ag§»` CnH«$‘ Ë`m§Zr Mmb{dbobo AmhoV. Ë`mMo EH$ ñdV§Ì nwñVH$hr
hmoD$ eHo$b !
Ago ho "^mB©lr'. OÝ‘^y‘rBVHo$M H$‘©^y‘rMohr F$U ‘mZUmao Am{U Ë`mVyZ CVamB©
hmoÊ`mgmR>r {ZabgnUo Iyn H$mhr `moJXmZ XoUmao...!
...............
lr. a‘oe^mB© nQ>ob, ^mB©lr CÚmoJg‘yh, qgYr ~mOma, Zdm OmbZm, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 140
""`yS>rgrQ>rVrb ‘mPm Vmo n{hbm
{Xdg ‘bm AOyZhr AmR>dVmo. Am‘Mo
S>m`aoĆ Q>a E‘. E‘. e‘m© `m§Zr AmĂ„hm
gd© {dÚmÏ`mÂȘZm EH$Ì H$ĂȘ$Z {Xbobo Vo
A{^^mfU hmoVo - VwĂ„hr `m BpĂĂ±Q>Q>çyQ>‘Ü`o
àdoe KoVbm Amho. àË`oH$mÀ`mM Z{e~r
ho ^m1⁄2` ZgVo. VwĂ„hr 10 bmIm§V EH$
AmhmV. VoĂŹhm ho Am`wĂź`^a bjmV R>odm,
10 bmI bmoH$m§Mr O~m~Xmar Vw‘À`m
Im§Úmda Amho...'' Amerf ‘§Ìr ^mamdyZ
OmD$Z gm§JV hmoVo. hr gmYmaU 1993 Mr
Jmoï>. "`yQ>rgrQ>r'V àdoemgmR>r ^m1⁄2` bmJV§,
ho Ë`m§Zm AmYrÀ`mM dfu AZw^dm`bm
Ambo hmoVo. AmYrÀ`m dfuMm Ë`m§Mm
doqQ>J a±H$ 1 hmoVm. AIoan`ÂȘV Vmo VgmM
am{hbm. EH$ df©^a nwÊ`mV
BĂĂ±QÂź>‘|Q>oeZ B§{O{ZA[ašJ H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr naV
nwT>À`m dfu "`yS>rgrQ>r'bm à`ËZ Ho$bm hmoVm.
Z{e~mZ§ gmW {Xbr Am{U Ë`m§Mm Z§~a
bmJbm. "`yS>rgrQ>r' ÄhUOo "`w{ZÏh{g©Q>r
{S>nmQ>©‘|Q> Am°’$ Ho${‘H$b Q>oĆ Zm°bm°Or'.
‘w§~B© {dÚmnrR>mMm EH$ {d^mJ.
AmVm `m {d^mJmbm ñdm`ÎmVm
{‘imbr Amho. Ë`mMo Zmdhr
AmVm "Am`grQ>r' AWm©V
"BpĂĂ±Q>Q>çyQ> Am°’$ Ho${‘H$b
Q>oƠZm°bm°Or' Ago Pmbo Amho.
22
agm`Zm§À`m
OJmV
Amerf Amo‘àH$meOr ‘§Ìr
Am`wĂź`mV H$m` H$am`Mo Amho `mMr
g§H$Ă«nZm ñnĂŻ> Agob, Va Ü`o`
JmR>Uo AdKS> ZgVo. Ho${‘H$b
B§{O{ZAa ìhm`Mo Am{U {H$‘mZ
10 bmI bmoH$m§Zm amoOJma {‘idyZ
Úm`Mm, ho ñdßZ Amerf ‘§Ìr `m§Zr
"`yS>rgrQ>r'Vrb Amnë`m n{hë`mM
{Xder nm{hbo Am{U VoĂŹhmnmgyZ
AmOn`ÂȘV am̧{Xdg Ë`m§À`m
‘ZmV hmM EH$ Ü`mg AgVmo.
agm`Zm§À`m OJmV ñdV
bm ~wS>dyZ
KoVboĂ«`m `m VmÁ`m X‘mÀ`m
CÚmoOH$m{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 141
"Ho${‘H$b Q>oĆ Zm°bm°Or'Vrb ^maVmVrb hr AĂŹdb XOm©Mr Am{U OmJ{VH$ nmVirdarb
gmVĂŹ`m H«$‘m§H$mMr g§ñWm. BWyZ ~mhoa nS>Umam {dÚmWu ’$Âș$ "nwñVH$s {H$S>m' amhV Zmhr,
Vmo OrdZmH$S>o nmhÊ`mMr AmJirM Ñï>r KoD$Z ~mhoa nS>Vmo.
Amerf 1997 ‘Ü`o `m g§ñWoVyZ Ho${‘H$b B§{O{ZAa hmoD$Z ~mhoa nS>bo. hr dmQ>Mmb
{ZpíMV Ago Ü`o` KoD$Z Ho$br hmoVr. Ë`mbm H$maU KS>bo hmoVo Vo Ë`m§À`m d{S>bm§À`m
- Amo‘àH$meOr ‘§Ìr `m§À`m - EH$m H„$VrMo. Amerf VoĂŹhm emioV gmVĂŹ`m dJm©V {eH$V
hmoVo. Ë`m§Mo gVV H$mhr Zm H$mhr CÚmoJ MmbV. H$m‘mMm AZw^d {‘iob Ă„hUyZ Ë`m§Zr
Ë`m dfu {XdmirV JmoĂč`m, {~pñH$Q>o, ’$Q>mHo$ {dH$V AmUbo Am{U KamVM XwH$mZ WmQ>bo.
g§Ü`mH$mir dS>rb Kar Ambo Am{U ho XwH$mZ nmhÿZ Vo A{Ve` amJmdbo. Ë`m§Zr Vo gmao
gm{hË` Ajae
 eoOma-nmOmù`m§Zm ’w$H$Q> dmQy>Z Q>mH$bo Am{U Amerf `m§Zm X‘ ^abm
- "ho Agbo Y§Xo nwÝhm H$am`Mo ZmhrV. VwP§ H$m‘ B§S>ñQÂŽ>r C^r H$aÊ`mM§ Amho. XwH$mZ
bmdU§ ho VwP§ H$m‘ Zmhr.' Amerf `m§À`m Am`wĂź`mMm hm Q>{ZÂȘJ nm°B§Q> ! AmnĂ«`m Am`wĂź`mM§
Ü`o` Ë`m§Zm d`mÀ`m 13 ì`m dfuM gmnS>b§. d[S>bm§À`m `m gm§JÊ`mMm Ë`m§À`m ‘Zmda
Imob n[aUm‘ Pmbm. AmOn`ÂȘV Ago H$Yr KS>boM ZĂŹhVo. d[S>bm§Mr Am°B©b {‘b hmoVr.
AmnĂ«`m ‘wbmZohr AemM {Z{‘©VrÀ`m joÌmV CVamdo, Ago Ë`m§Mo R>m‘ ‘V hmoVo.
AmnĂ«`m AmOmoir, lram‘nyabm 3 ‘mM© 1975 amoOr OÝ‘boĂ«`m Amerf `m§Mo gmao
{ejU OmbÝ`mÀ`m g|Q> ‘oar hm`ñHy$b‘Ü`o Pmbo. gmVdrn`ÂȘV Ë`m§Mr Ă JVr gmYmaU
hmoVr, nU gmVdr‘Ü`o d[S>bm§H$Sy>Z {‘imbobr {Xem Cn`moJmbm Ambr Am{U Ë`mZ§VaMr
XmoZ-VrZ df} Ë`m§Zr AĂ€`mgmda bj H|${ÐV Ho$bo. 1990 ‘Ü`o Vo Xhmdr CÎmrU© Pmbo.
OmbÝ`mÀ`mM OoB©Eg H$m°boO‘Ü`o gm`Ýgbm A°S>{‘eZ KoVbr. AmVm Ë`m§Mr {Xem
{ZpĂ­MV Pmbr hmoVr. Ë`m§Zm Ho${‘H$b B§{O{ZAa hmoD$Z ñdV
Mr B§S>ñQÂŽ>r C^mam`Mr hmoVr.
Ë`mgmR>r {OÔrZo AĂ€`mg gwĂȘ$ Pmbm. 12 drbm Mm§Jbo, Ă„hUOo "nrgrE‘ J«wnbm 99 Q>žo$
‘mH©$ nS>bo, nU "Ho${‘H$b B§{O{ZA[ašJ'À`m gdm}ƒ g§ñWoV - `yS>rgrQ>r‘Ü`o - Ă doe
{‘i{dÊ`mgmR>r Vohr nwaogo ZĂŹhVo. {VWo doqQ>J {bñQ>da Ë`m§Mm H«$‘m§H$ n{hbm hmoVm. nU
nwT>À`m `mXrVrb H$moUrhr Jimbo Zmhr, Am{U Ë`m§Mo "doqQ>J' H$m`‘ am{hbo. ZmBbmOmZo
nwÊ`mÀ`m emgH$s` A{^`m§{ÌH$s‘Ü`o "BĂĂ±QÂź>‘|Q>oeZ'bm Ë`m§Zm Ă doe {‘imbm. nU Ë`m§Mo
‘Z {VWo bmJboM Zmhr. AmnĂ«`mbm Ho${‘H$b B§{O{ZAaM ĂŹhm`Mo Amho, ho Amnbo joÌM
Zmhr, Ago Ë`m§Mo ‘Z Ë`m§Zm gm§JV hmoVo.
EH$ df© Ago nma nS>bo. nU "`yS>rgrQ>r' Ë`m§Zm nwZ
nwÝhm IwUmdV hmoVr. Ë`m§Zr
{ZU©` KoVbm Am{U nwT>À`m dfu nwÝhm EH$Xm {VWo ’$m°‘© ^abm. Ë`m§À`m AmB© Ë`m§Zm
Yra XoV AgV. "Vwbm `m doir Z¾$s A°S>{‘eZ {‘iob' Agm {dídmg Ë`m gVV XoV.
"Ă `ËZm§{V na‘oĂ­da' Ă„hUVmV Vo Iao R>abo Am{U `m dfu ‘mÌ Ë`m§Mm Z§~a bmJbm. Ë`m§À`m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 142
ñdßZmÀ`m {XeoZo n{hbo nmD$b Va nS>bo hmoVo. A°S>{‘eZ Pmbr Am{U n{hĂ«`mM {Xder
S>m`aoĆ Q>a e‘m© gam§Mo A{^^mfU Ë`m§Zr EoH$bo. BWyZ nwT>À`m Am`wĂź`mÀ`m {Xeobm AmVm
EH$ {ZpĂ­MV J§VĂŹ`ñWmZ {‘imbo hmoVo. Ë`m amoImZo Ë`m§Mr X‘Xma dmQ>Mmb gwĂȘ$ Pmbr.
Ho${‘H$b B§{O{ZA[ašJMr Mma df} Va nmhVm nmhVm g§nbr. n{hb§ df© g§nÊ`mAmYrM
Ë`m§À`m bjmV EH$ JmoĂŻ> Ambr hmoVr, B§S>ñQÂŽ>r C^r H$am`Mr Am{U Mmbdm`Mr Va nÂĄgm
‘hËdmMm AgVmo. Q>oĆ Zm°bm°Or - Ă mogog hm ^mJ ’$Âș$ 30 Q>Ć Ć `m§n`ÂȘV ‘hËdmMm. Ë`mCbQ>
"’$m`ZmÝg'Mm ^mJ 70 Q>¾o$ ‘hËdmMm. `mM H$mimV OmbÝ`mMo lr. am‘{H$eZOr ‘w§XS>m
`m§Mm EH$ g§ñH$ma Ë`m§À`m ‘Zmda R>gbobm hmoVm. "Ho$di nwñVH$s kmZ Ă„hUOo gd© H$mhr
Zmhr. XaamoO 3 Vo 4 Vmgm§M§ {ejUoVa dmMZ hd§...' Ë`m§Zr {Xbobm hm JwĂ©â€˜Â§ĂŒ Amerf
`m§Zr n{hĂ«`mM dfm©nmgyZ A§‘bmV AmUbm. "BH$m°Zm°{‘H$ Q>mBĂ„g', "{~PZog bmB©Z' Am{U
"{~PZog ñQ>±S>S>©' hr XÂĄ{ZH§$ Vo XaamoO {dH$V KoV Am{U Ë`mVrb H$mhr H$imo H$s Z H$imo
n{hĂ«`m nmZmnmgyZ eodQ>À`m nmZmn`ÂȘV dmMyZ H$mT>V AgV. OdiOdi XrS> dfmÂȘÀ`m
gmYZoZ§Va Ë`m§Zm WmoS>§ WmoS>§ H$im`bm bmJb§. `m dmMZm‘wio AĂ€`mgmMo H$mhr Vmg H$‘r
hmoV. Ë`m‘wio ‘mH©$ WmoS>ogo H$‘r nS>V, Ă„hUOo {S>pñQ>šƠeZEodOr ’$ñQ>© Ć bmg {‘io, nU
Ë`mMr ndm© Ë`m§Zr H$YrM Ho$br Zmhr.
‘o 1997 ‘Ü`o Vo Ho${‘H$b B§{O{ZAa Pmbo. hm Mma dfmÂȘMm H$mi Ë`m§Zr ‘w§~B©V
H$mT>bm. ‘w§~B©Zo IĂš`m AWm©Zo Ë`m§Zm "V`ma' Ho$bo. ‘w§~B©À`m YmdnirÀ`m OJmV doioÀ`m
ĂŹ`dñWmnZmMr - Q>mB©‘ ‘°ZoO‘|Q>Mr - qH$‘V Ë`m§Zm H$ibr Am{U ho YS>o Ë`m§Zr VoWoM
{Jadbo. gH$minmgyZ amÌrn`ÂȘVMm àË`oH$ {‘ZrQ> H$gm H$maUr bmdm`Mm `mMo Ă mË`{jH$ `m
‘hmZJarZo KS>{dbo. B§{O{ZA[ašJMr nXdr hmVr AmĂ«`mZ§Va Ë`m§À`mg‘moa VrZ n`m©` hmoVo
- EH$ Va B§{O{ZA[ašJÀ`m kmZmbm nyaH$ Agbobo ĂŹ`dñWmnZemĂłmMo kmZ {‘i{dÊ`mgmR>r
E‘~rE dJÂĄaobm A°S>{‘eZ Âż`m`Mr, Ho${‘H$b B§{O{ZA[ašJ‘Yrb Cƒ{ejU KoÊ`mgmR>r
naXoemV Om`Mo H$s gaigai EImXr ZmoH$ar H$am`Mr? Am`wĂź`mV ZmoH$ar H$am`Mr
Zmhr, Va CÚmoJM gwĂȘ$ H$am`Mm ho ~mbnUrM R>abobo hmoVo. Ë`m‘wio ZmoH$arMm n`m©`
’$Âș$ AZw^dmnwaVm ‘`m©{XV amhUma hmoVm Am{U CÚmoOH$ ĂŹhm`Mo Va nXĂŹ`m§À`m
^|S>moĂč`m§Zm ’$magm AW© amhUma ZĂŹhVm. "`yS>rgrQ>r'Vrb AĂ€`mgH«$‘mZo Iyn H$mhr {Xbo
hmoVo. VmOr ‘m{hVr, V§ÌkmZ `m§À`m~amo~aM VoWo IĂš`m AWm©Zo "kmZ' {‘imbo. Ë`m‘wio
’$Âș$ AZw^dmÀ`m Ñï>rZo H$mhr H$mi ZmoH$ar H$aÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo Am{U ‘w§~B©Vrb

OmbZm Am`H$m°Ýg / 143
"{~«Q>m{Z`m'Mr Am°’$a ZmH$mĂȘ$Z ‘hmamĂŻÂŽ>mnmgyZ Xya M§XrJS>> `oWrb "a°Z~°Ơgr'‘Ü`o Vo Om°B©Z
Pmbo. gmYmaU XrS> dfmÂȘÀ`m `m ZmoH$arV Ë`m§Zr "[aH$ĂŹhar ’«$m°‘ doñQ>'Mm Ă H$Ă«n am~dyZ
H§$nZrMm 6 H$moQ>tMm ’$m`Xm H$ĂȘ$Z {Xbm. gmh{OH$M H§$nZrV à‘moeZ dJÂĄaohr {‘imbo
nU Amerf `m§À`m ‘ZmV EH$M Jmoï> hmoVr, AmnU H§$nZrbm EdT>m ’$m`Xm {‘idyZ XoD$
eH$Vmo. AmnU ñdV
Mmhr ’$m`Xm Zž$sM H$ĂȘ$Z XoD$. XrS> dfm©VM Ë`m§Zr "a°Z~°Ơgr'bm
am‘am‘ R>moH$bm Am{U 1999 ‘Ü`o Vo gai OmbÝ`mV naVbo. "ĂŹhmB©Q> H$m°ba Om°~'
H$ĂȘ$Z B§S>ñQÂŽ>r C^r amhV Zmhr ho Ë`m§Zm R>mD$H$ hmoV§M Am{U Ë`m§À`m aÂș$mVM "‘°ZoO‘|Q>'
IoiV hmoV§. Ë`mVM "`yS>rgrQ>r'Vrb JwĂ©â€˜Â§ĂŒ Ë`m§Zr bjmV R>odbm hmoVm - "{OWo Vw‘Mo Hw$Qw>§~
Amnbo `moJXmZ XoD$ eH$V Agob, {VWo Amnbo bj H|${ÐV H$am. ñdV
À`m aÂș$mMo KÅ>
ZmVo Zoh‘rM ì`dgm`mbm nyaH$ R>aV AgVo.' OmbÝ`mV Ë`m§À`m d[S>bm§Mr ImÚVobmMr
Am°B©b {‘b 16 dfmÂȘnmgyZ gwĂȘ$M hmoVr. AmnĂ«`m ‘wbmZo ñdV
Mr "B§S>ñQÂŽ>r' C^r Ho$br
nm{hOo Ago ñdßZ nmhUmĂš`m Ë`m§À`m AmB©-d[S>bm§Zr Amerf `m§Mo ‘ZmnmgyZ ñdmJV Ho$bo
Am{U Amnbr VmodaMr 75 Q>žo$ ~MV Ë`m§À`m ‘ZmVrb Ă H$Ă«nmda bmdbr...!
Amerf `m§Mm n{hbm CÚmoJ hmoVm - "JrVm [a’$m`Zar Ă m. {b.'. AmB©-d[S>bm§Mr ~MV
Am{U KoVbobo H$O© `mVyZ hr [a’$m`Zar C^r am{hbr Iar, nU 1999 Vo 2001 `m
H$mimV Ë`m§Zm ‘moR>m VmoQ>m ghZ H$amdm bmJbm. ~mOmanoR>oV VobmMo ^md BVHo$ nS>V Jobo
H$s CËnmXZmMr qH$‘V dgyb hmoV ZìhVr. Vo ‘ZmZo BVHo$ IMbo hmoVo, H$s "`yS>rgrQ>r'V
AmnĂ«`m Ă mÜ`mnH$m§Zm ’$moZ H$ĂȘ$Z VoWo Xa‘hm 20 hOmam§Mr ZmoH$ar H$aÊ`mgmR>rhr Vo V`ma
Pmbo. H$mhr {Xdgm§VM Vo {VH$S>o admZm hmoUma hmoVo nU `mM H$mimV EH$m ZmVodmB©H$mÀ`m
b3⁄4mV lram‘nya `oWrb Ă {gÕ hñVgm‘w{ÐH$ lr. H$m§VrbmbOr ^§S>mar `m§Zr Ë`m§Zm 6
‘{hZo Wm§~Ê`mMm g„m {Xbm. Á`mo{VfmMm g„m Ă„hUm H$s ĂŹ`dgm`mMm ’o$a{dMma, nU
Vo H$mhr H$mi OmbÝ`mV Wm§~bo. `m H$mimV Ë`m§Zr AmnĂ«`m AmOdaÀ`m ĂŹ`dgm`mMo
{dĂ­bofU H$aÊ`mg gwadmV Ho$br Am[U `m AĂ€`mgmVyZ hiyhiy AmnĂ«`m VmoQ>çm‘mJrb
H$maUo Ë`m§Zm H$iy bmJbr. H$ÀÀ`m ‘mbmMr IaoXr Am{U V`ma ‘mbmMr {dH«$s `mVrb
g‘Vmob gmYÊ`mV Ë`m§Zm An`e `oV hmoVo. `m VrZ ‘{hÝ`m§V Ë`m§Mo hmo‘dH©$ BVHo$ nžo$
Pmbo H$s nwT>À`m ‘{hZm^amVM OwZm gmam VmoQ>m ^ĂȘ$Z {ZKmbm Am{U daVr Z’$m {‘iy
bmJbm. `mM H$mimV Ë`m§Mo YmH$Q>o ~§Yy AVwb Ë`m§À`m gmo~V Ambo. Ë`m§Zr {Xbobm
Yra Am{U Ë`m§Zr XmI{dbobm {dídmg Amerf `m§À`mVrb AmË‘{dídmg OmJ{dUmam
R>abm. BWo Amerf Ă„hUVmV, ‘wbm§Zm "Q>opĆ ZH$b A°Z°{b{gg>' hm ^mJ AH$amdrnmgyZM
{eH${dbm Jobm nm{hOo. hm AĂ€`mgH«$‘mMm ‘w»` ^mJ Agbm nm{hOo. Omon`ÂȘV AmnmnĂ«`m
ì`dgm`mMo V§ÌewÕ {díbofU H$aVm `oUma Zmhr, Vmoda ì`dgm`mMr {Xem H$iUma Zmhr.
hr {XemM H$ibr Zmhr, Va ì`dgm`mV `e {‘iUma H$go?

OmbZm Am`H$m°Ýg / 144
EĂŹhmZm Ë`m§Zr naoe Ă©Udmb `m§À`mgmo~V Ë`m§À`m "Am[XZmW' `m "~«moqH$J ’$‘©'‘Ü`o
H$mhr Jw§VdUyH$ Ho$br hmoVr. Vr ’$‘© Mm§Jbr MmbV hmoVr. AmnĂ«`m ĂŹ`dgm`m~amo~aM
`m doJĂč`m ĂŹ`dgm`mV Jw§VdUwH$s‘mJMr Ë`m§Mr ^y{‘H$m "[añH$' {d^mJÊ`mMr hmoVr.
gwadmVrbm ~gboĂ«`m YĆ Ć `m§‘wio Ë`m§Zm VobmÀ`m joÌmMr ^rVr dmQy> bmJbr hmoVr. `m
H$mimV Ë`m§Mo ~§Yy g§O` ‘§Ìr ñQ>rb B§S>ñQÂŽ>r‘Ü`o - Zrboe ñQ>rb A°±S> Abm°B©O - "E§JQ>
ßb±Q>' gwĂȘ$ H$arV hmoVo. `m ĂŹ`dgm`mVhr gh^mJr hmoV "’°${‘br à‘moQ>a' Ă„hUyZ Ë`m§Zr `oWo
H$mhr Jw§VdUyH$ Ho$br. 4-5 ‘{hÝ`m§V hm ßb±Q> Mm§Jbm Mmby bmJbm Am{U "[a’$m`Zar'er
Agbobo "aÂș$mMo ZmVo' Amerf `m§Zm AñdñW H$ĂȘ$ bmJbo.
VobmÀ`m ì`dgm`mV Ama§^r Ambobm VmoQ>m Ë`m§À`m bjmV hmoVm. hm VmoQ>m hmoD$
Z`o `mgmR>r "~°H$dS>© B§{Q>J«oeZ' H$am`Mo Ë`m§Zr R>a{dbo. `mÑï>rZo Cn`wÂș$ R>aUmĂš`m
gmo`m~rZ Ă {H«$`m Ă H$Ă«nmMr {ZdS> Ë`m§Zr Ho$br. AmnĂ«`m YmH$Q>çm ~§Yy§~amo~aM Ë`m§Zr
hm Ă H$Ă«n C^m Ho$bm. `m "gmo`m~rZ EƠñQÂŽ>°ƠeZ ßb±Q>>'À`m ‘mÜ`‘mVyZ EH$sH$S>o
[a’$m`ZargmR>r gmo`m~rZ Vob {‘iUma hmoVo Ë`mM ~amo~a CÎm‘ Ă moQ>rZ`wÂș$ gmo`m~rZ
newImÚ "~m`Ă m°S>Ć Q>' Ă„hUyZ hmVr `oV hmoVo. 2004 ‘Ü`o "^Âș$s EƠñQÂŽ>°ƠeZ Ă m. {b.'
`m ZmdmZo hm Zdm ßbm§Q> AmH$mambm Ambm. "^Âș$s' ‘wio "JrVm'Mr dmQ>Mmbhr A{YH$
gwairV gwĂȘ$ Pmbr. 2006 À`m ‘Ü`mn`ÂȘV Aer pñWVr Ambr H$s gwĂȘ$ Ho$bobm àË`oH$
Ă H$Ă«n gwairVnUo gwĂȘ$ hmoVm. "~«moqH$J' Am{U "ñQ>rb'‘Ü`o Jw§VdboĂ«`m nÂĄemMohr "[aQ>Z©gÂČ'
ĂŹ`dpñWV {‘iV hmoVo. BWo Ë`m§À`m ‘ZmVrb AñdñWVoZo nwÝhm EH$Xm Cgir KoVbr. AmVm
H$mhr Var Zdo emoYbo nm{hOo, Ago Ë`m§Zm dmQy> bmJbo.
`mM H$mimV, 2007 ‘Ü`o JwOamVÀ`m AmU§X `oWrb à{gÕ "A‘yb S>oAar'‘Ü`o
"`yS>rgrQ>r'Vrb EH$ Ă mo’o$ga lr. n§{S>V `m§À`m EH$m ĂŹ`m»`mZmbm CnpñWV amhÊ`mMm `moJ
Ë`m§Zm Ambm. 2 gÌm§Vrb `m ĂŹ`m»`mZmV ^maVmVrb ‘mZdr Am{U Ă mÊ`m§À`m earamVrb
àmo{Q>ZÀ`m H$‘VaVoda ^a XoÊ`mV Ambm hmoVm. `oWrb {dMma‘§WZmZo Amerf `m§À`m
CÚmoOH$VoVrb dmQ>Mmbrbm Zdr {Xem {Xbr. H$m` hmoVo `m ĂŹ`m»`mZmV? Ë`mMm WmoS>Ć `mV
Jmofdmam nwT>rb à‘mUo -
‘mZdmbm Ë`mÀ`m XaamoOÀ`m AmhmamV gamgar 70 J«°‘ Ă moQ>rZ AgUo AmdĂ­`H$ R>aVo.
‘mÌ àË`jmV ^maVr`m§À`m earamV XaamoO gamgar ’$Âș$ 25 Vo 30 J«°‘ Ă moQ>rZ OmVo.
Ë`m‘wio earamMr j‘Vm H$‘r H$‘r hmoV OmV Amho. `mMo CXmhaU Ă„hUyZ Ë`m§Zr gm§{JVbo
H$s EHo$H$mir ‘mUyg EH$ qÂč$Q>bMo nmoVo ghO CMby eH$Vo Ago. Ë`mZ§Va ho à‘mU 50
{H$bmoda Ambo. AmVm 20-25 {H$bm|Mr nmoVrhr CMbUo AdKS> hmoV Mmbbo Amho. `m
nÕVrZo {dMma Ho$bm Va àË`oH$ {nT>rV hr j‘Vm {ZÄÄ`mZo KQ>Vo Amho. emH$mhmar ‘mUgm§Zm
S>mirVyZ 23 Q>¾o$ àmoQ>rZ {‘iVo, JìhmVyZ 12 Q>¾o$ Va ^mVmVyZ 6 Q>¾o$ àmoQ>rZ {‘iV

OmbZm Am`H$m°Ýg / 145
AgVo. Ë`mCbQ> ‘m§gmhmamVyZ 35 Q>Ć Ć `m§n`ÂȘV Ă moQ>rZ {‘iy eH$Vo. H$moUË`mhr Ă H$mao
{dMma Ho$bm Va ho gmao ImÚ hiyhiy ‘hmJV Amho. Ë`m‘wio `mbm ñdñVmVrb n`m©`
emoYUo AmdĂ­`H$ R>aUma hmoVo.
Ă mÊ`m§À`m ~m~VrVhr AgoM Amho. OdiOdi ^maVmgmaIr ^mÂĄJmo{bH$ n[apñWVr
AgyZhr BĂłmB©b‘Ü`o Jm`r 50 {bQ>a XyY XoVmV. OJmV gdm©{YH$ newYZ ~miJUmam
^maV Xoe XwYmÀ`m ~m~VrV ‘mÌ eodQ>À`m ñWmZmda Amho. Xw^Ë`m OZmdam§‘Ü`ohr
Ă moQ>rZMr ‘moR>r H$‘VaVm Amho. XwYmVyZ Ă moQ>rZMr JaO ‘moR>çm à‘mUmV nyU© hmoD$ eH$Vo nU
‘wimV XwYmMoM à‘mU H$‘r Amho.
`mM {df`mda Amerf `m§À`m S>moĆ `mV {dMma ‘§WZ gwĂȘ$ Pmbo. ‘mZdr earamVrb
Ă moQ>rZMr H$‘VaVm nyU© H$aÊ`mgmR>r gmo`m~rZ hm gdm©V CÎm‘ n`m©` Amho, ho Ë`m§À`m
bjmV Ambo hmoVo. gmo`m~rZ‘Ü`o 55 Q>žo$ Ă moQ>rZ AgVo. gmo`m~rZda Ă {H«$`m H$ĂȘ$Z
"Ăžy‘Z J«oS> gmo`m Ă moQ>rZ' V`ma H$aÊ`mgmR>r Ë`m§Zr "^Âș$s EƠñQÂŽ>°°ƠeZ Ă m. {b.'Mr ñWmnZm
Ho$br. Ë`m§Mo YmH$Q>o ~§Yy `m H$m‘mV {deofËdmZo ‘XV H$arV hmoVo. BWo {deof V§ÌkmZmÀ`m
gmhmĂŠ`mZo - "Ăąb°e {S>gm°ëÏh§Q>mB©O {gñQ>r‘'Ûmao - ho Ă moQ>rZ doJio Ho$bo OmVo. `m {R>H$mUr
gmo`m~rZMo nrR>, gmo`m~rZ dS>r Am{U gmo`m~rZ JÂ«Â°Ă`wEĂ«g V`ma Ho$bo OmVmV. gßQ>|~a
2009 ‘Ü`o hm Ă H$Ă«n gwĂȘ$ Pmbm. da C„oI Ho$boĂ«`m VrZ CËnmXZm§~amo~aM "Am`
Xmb' AWm©V "B§{S>`Z Xmb' ho Zdo CËnmXZ Ë`m§Zr emoYyZ H$mT>bo. dmñV{dH$ hr H„${Ì‘arË`m
gmo`m~rZMo nrR> Am{U JìhmMo nrR> `mnmgyZ V`ma Ho$bobr S>mi Amho. gÜ`m S>mitÀ`m
{H$‘Vr AmH$membm {^S>V AmhoV Am{U Ë`mV Ă {WZm§Mo à‘mUhr H$‘r Amho. H„${Ì‘[aË`m
V`ma hmoV Agbobr hr S>mi {Xgm`bm Am{U Mdrbmhr AJXr Z¥g{J©H$ S>mitgmaIrM
Amho. nU àË`jmV Vr JìhmMo nrR> Am{U gmo`m~rZÀ`m {nR>mnmgyZ V`ma Pmbobr Amho.
`mVrb Ă moQ>rZgh BVa gd© nmofH$ÐÏ`o ZÂĄg{J©H$ S>mitÀ`m VwbZoV Iyn OmñV AmhoV. Am§Y«
Ă XoemVrb "Zm§Xr ’$mC§S>oeZ'Zo hr S>mi IaoXr H$ĂȘ$Z dmnamV AmUÊ`mMo ‘mÝ` Ho$bo Amho.
Ë`mM ~amo~a AmÂĄ[agm, Am§Y« Ă Xoe, V{‘iZmSy> `m amÁ`m§‘YyZhr `m S>mirg ‘mJUr `oV
Amho. Ă {V{XZ 100 Q>Z j‘VoMm hm CÚmoJ "Ă©Mr gmo`m' ZmdmZo bdH$aM gwĂȘ$ hmoV Amho.
"A‘yb'À`m MMm©gÌmVyZ {‘imboĂ«`m MmbZo‘wio Ă moQ>rZMr ‘mZdr JaO nyU© H$aUmam
Ă H$Ă«n AmH$mamg Ambm. Ë`mM doir Xw^Ë`m OZmdam§Zm Ă moQ>rZMm Mm§Jbm nwadR>m Pmbm
nm{hOo, `mgmR>r Ă `ËZ gwĂȘ$ hmoVo. new§Zm Mm§JĂ«`m XOm©Mo Ă moQ>rZ`wÂș$ ImÚ XoVm Ambo, Va
Ë`mMm ’$m`Xm Z¾$sM hmoUma Amho, `m Ñï>rVyZ à`ËZm§Zm gwadmV Pmbr. ‘amR>dmS>çmV
‘moR>çm à‘mUmda CnbĂŁY AgboĂ«`m H$nmerÀ`m gaH$sVyZ ney§gmR>r AmdĂ­`H$ AgUmao
Ă moQ>rZ Mm§JĂ«`m à‘mUmV {‘iy eH$Vo, ho Va OJOmhra hmoVo. gaH$snmgyZ V`ma hmoUmar
n|S> ~mOmanoR>oV Mm§JĂ«`m à‘mUmV {dH$br OmV AgVo. `mM gaH$sda A{YH$ Ă {H«$`m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 146
H$ĂȘ$Z CÎm‘ XOm©Mo Ă moQ>rZ `wÂș$ newImÚ V`ma H$aÊ`mMm {ZU©` Amerf `m§Zr KoVbm. hr
gmYmaU 2007 AIoaMr JmoĂŻ>.
{dMma H$aUo gmono hmoVo nU Ë`mgmR>r hdr Vr `§ÌUm C^r H$aUo A{Ve` AdKS>
Amho, `mMo àË`§Va Ë`m§Zm n{hĂ«`m ‘{hÝ`mVM Ambo. A‘o[aH$m - O‘©Zrgh H$moUVmhr
Xoe Ë`m§Zm hdo Vo V§ÌkmZ XoÊ`mg V`ma ZìhVm. ^maVmV 1988 ‘Ü`o Agm EH$ à`moJ
Pmbm hmoVm nU Vmo {Zü’$i R>abm hmoVm. g§H$Q>o dmT>V Mmbbr Vgm Amerf `m§Mm CËgmhhr
dmTy> bmJbm. gaH$snmgyZ hr CËnmXZo V`ma H$aÊ`mMr Ă {H«$`m Jw§VmJw§VrMr hmoVrM nU
YmoH$mXm`H$hr hmoVr. Ë`mVrb {d{dY nmVĂč`m§da hmoV AgboĂ«`m "[aA°ƠeÝg'Zm {Z`§{ÌV
H$aÊ`mV An`e Ambo, Va ‘moR>çm ñ’$moQ>m§Zm gm‘moao OmÊ`mMr ^rVr hmoVr. Amerf `m§À`m
H$m‘mMo AmUIr EH$ dÂĄ{eĂźQ>ç AgVo. S>moĆ `mV H$moUVrhr Zdr H$Ă«nZm Ambr, H$s
^oQ>UmĂš`m àË`oH$mer Vo Ë`m ~m~V MMm© H$arV. Ë`m§Mm AZw^d Agm, H$s Aem MMmÂȘVyZ
Ë`m§Zm Amnbm ‘mJ© gmnS>o. gaH$sÀ`m ~m~VrVhr AgoM Pmbo. ho V§ÌkmZ hmVmiy eH$Umam
EH$ ‘mUyg MoÞB©V AgĂ«`mMr ‘m{hVr Ë`m§Zm {‘imbr. Ë`m§Mo Zmd lr. S>r. E. Ă gmX.
{VWĂ«`m "AemoH$ bob±S>'‘Ü`o Vo "ĂŹhmB©g Ă o{gS>|Q>' hmoVo. Amerf `m§Zr Ë`m§Mm {nÀN>m
nwadbm. AIoa 14 E{Ă b 2008 ‘Ü`o Ë`m§Mr MoÞB©V EH$ ~ÂĄR>H$ Pmbr. Amerf `m§Zr
Ë`m§À`mg‘moa Ă moOoĆ Q>Mm àñVmd ‘m§S>bm Am{U WoQ> OmbÝ`mV `oÊ`mMo {Z‘§ÌU {Xbo. ‘mÌ
lr. Ă gmX OmbÝ`mV `oÊ`mg V`ma ZĂŹhVo. AIoa Ë`m§Zr nm`bQ> ßb±Q> V`ma H$aÊ`mgmR>r
ghH$m`© H$aÊ`mMo AmĂ­dmgZ {Xbo Am{U Amerf `m§À`m ZĂŹ`m Ă H$Ă«nmÀ`m YS>nS>rbm
gwadmV Pmbr.
`m à`moJmVrb ‘hËdmMo Vm§{ÌH$ ‘wÔo AmYr ZrQ> g‘OyZ KoVbo nm{hOoV. gaH$s‘Ü`o
XmoZ Ă H$maMr "BĂ„ĂŸ`w[aQ>r Ă mo’$mB©ëg' AWm©V Ă XyfUH$mar ‘ybÐÏ`o AgVmV. "J°{gnm°b'
Am{U "aoS> H$ba {n1⁄2‘|Q>'. gaH$sdarb Ă {H«$`m gwĂȘ$ PmĂ«`mZ§Va doi Am{U CĂźUVm `m§À`m
à‘mUmV hr XmoÝhr ‘ybÐÏ`o H$m`©aV hmoD$ bmJVmV. Ë`m§Zm `m Q>ßß`mVM {Z`§{ÌV H$aÊ`mMo
H$mÂĄeĂ«` AdJV Pmbo, Va nwT>Mr Ă {H«$`m Am{U A§{V‘ bĂș` gmono hmoVo. nU hoM H$m‘
‘hmH$R>rU hmoVo. Ă„hUyZM ^maVmV H$moUrhr Ë`mV hmV KmbÊ`mg YOmdV ZĂŹhVo. `m XmoZ
"Ă mo’$mB©ëg'da doirM {Z`§ÌU AmUbo Zmhr Va A§{V‘V
 hmVr `oUmĂš`m CÎm‘ newImÚmMm
XOm© A{Ve` ImbmdV AgVmo. Ago Pmbo, Va Ë`mda Iyn ‘moR>çm à‘mUmda amgm`{ZH$
Ă {H«$`m H$amĂŹ`m bmJVmV. `m ‘Ü`o ‘moR>çm à‘mUmda nmÊ`mMm dmna hmoVmo, ho nmUr Ă Xy{fV
hmoVo Am{U Ë`mVM agm`Zm§Mo Ă XyfUhr {‘gibo OmVo. hr Ă {H«$`m ÐdĂȘ$n Am{U dm`yĂȘ$n
hoĆ PoZÀ`m ghmĂŠ`mZo {Z`§{ÌV hmoVo. "ĂŹhona Ă oea H§$QÂŽ>mob Ă moJ«m‘'À`m gmhmĂŠ`mZo hmoUmao ho
{Z`§ÌU ’$gbo, Va H$maImÝ`mV Ă M§S> ‘moR>m ñ’$moQ> hmoD$ eH$Vmo. ho ’$ma ‘moR>o AmĂŹhmZ hmoVo.
hm Ă H$Ă«n YmoH$mXm`H$ hmoVm. ho gmao `mo1⁄2` Ă H$mao {Z`§[ÌV H$aÊ`mV Ë`m§Zm `e Ambo.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 147
MmMÊ`m nyU© PmĂ«`mZ§Va àË`j Ă H$Ă«nmÀ`m C^maUrMr doi Ambr. Ë`m§À`m d[S>bm§Zr
Amnbo VËdkmZ ‘m§S>VmZm bmJUmù`m EHy$U Jw§VdUwH$sÀ`m 50 Q>¾o$ a¾$‘ XoÊ`mMo ‘mÝ`
Ho$bo. Ă H$Ă«nmMr Ë`m doiMr Ano{jV qH$‘V hmoVr 25 H$moQ>r. Ë`m§À`m d[S>bm§Mo EH$M gyÌ
hmoVo, "Ă H$Ă«nmÀ`m EHy$U IMm©À`m {ZĂ„â€˜m nÂĄgm ñdV
OdiMm bmdm`Mm Am{U {ZÄÄ`mMoM
H$O© Âż`m`Mo. CÚm Ă H$Ă«n Jw§S>mimdm bmJbm, Var ~±H$m Amnbr ~mH$s O‘rZ Am[U
`§Ìm§À`m {dH«$sVyZ dgyb H$aVrb. AmnĂ«`m Kamn`ÂȘV H$moUr `oUma Zmhr!' OmbÝ`mVrb
CÚmoOH$ S>r. ~r. gmoZr, H$MĂ©bmb nmQ>Ur `m§Zrhr Amerf `m§À`m H$V„©Ëdmda {dĂ­dmg R>odyZ
Jw§VdUwH$sMr V`mar XmI{dbr. A‘o[aH$m Am{U O‘©ZrVrb H§$nÝ`m§Zr H$moUVrhr "na’$mÂ°â€˜Â©Ăg
J°a§Q>r' Z XoVm gm‘wJ«r nwa{dÊ`mMr V`mar XmI{dbr Am{U {S>g|~a 2008 ‘Ü`o Ă H$Ă«n
C^maUrg gwadmV Pmbr. MrZ, Wm`b§S>, A‘o[aH$m Am{U O‘©Zr `m Mma Xoem§VyZ doJdoJio
gm{hË` AmUbo Jobo Am{U nmhVm nmhVm {S>g|~a 2009 ‘Ü`o ßb±Q> MmMUrgmR>r V`ma
Pmbm. `m ßb±Q>Mo Zmd "A^` H$moQ>oĆ g Ă m. {b.'
lr. Ă gmX `m§Zm {Z‘§ÌU Jobo. AmYrMo gmYmaU XrS> df© Amerf `m§Mm Ă gmX `m§À`mer
g§nH©$ gwĂȘ$ hmoVm nU Ă H$Ă«n H$m`m©pÝdV hmoVmZm ‘mÌ Vo ñdV
 OmbÝ`mV CnpñWV amhUo
Amerf `m§Zm Amdí`H$ dmQ>V hmoVo. Ë`mà‘mUo Vo Ambo Am{U gmar V`mar nmhÿZ W¾$
Pmbo. Ë`m§Zr Amnbr H$mÂĄeĂ«`o nUmbm bmdyZ ßb±Q> gwĂȘ$ Ho$bm Am{U bdH$aM Vo "A^`
H$moQ>oĆ g Ă m. {b.'‘Ü`o Ă©Oy Pmbo. hm ßb±Q> gwĂȘ$ hmoB©n`ÂȘV IM© 40 H$moQ>tn`ÂȘV nmohmoMbm.
nU hm IM© H$aUo AmdĂ­`H$hr hmoVo. Xoe^amV gaH$sda Aem Ă H$mao gdÂ©ĂŒ Ă {H«$`m gwĂȘ$
Ho$br Va ^maVmMr `m joÌmVrb dm{f©H$ ~MV gw‘mao 9 hOma H$moQ>r Ă©n`o hmoD$ eH$Vo !
hr Ă {H«$`m gwairVnUo ‘mJr© bmJÊ`mV ghm ‘{hZo Jobo. Ë`mZ§Va Ë`mVrb ’$m`Xo
{XgÊ`mg gwadmV Pmbr. n{hbm ’$m`Xm - hr Ă {H«$`m qgJb ñQ>oQ> Ă mogog nÕVrZo hmoV
AgĂ«`m‘wio nmÊ`mMr nmM nQ>rZo ~MV hmoVo Amho. Xwgam - drO Am{U dm’o$Mm dmna Iyn
H$‘r hmoVmo. 3 - {‘iUmĂš`m VobmMm XOm© CÎm‘ AgVmo. 4 - VobmMo à‘mU A{YH$ AgVo.
5 - hm Ă H$Ă«n e§^a Q>žo$ Ă XyfU‘wÂș$ Amho Am{U 6 - qgJb ñQ>oO EƠñQÂŽ>°ƠeZ‘wio
gaH$sVrb ZÂĄg{J©H$arË`m CnbĂŁY Agbobo A°{‘Zmo A°{gS> Ă moQ>rZMo (~m`nmg Ă moQ>rZ)
nyU©V
 OVZ hmoVo.
A{Ve` Jw§VmJw§VrÀ`m `m Ă H$Ă«nmÀ`m `epñdVoZ§Va Ë`m§Zr VmVS>rZo EH$ ‘hËdmMo
H$m‘ Ho$bo. Ă H$Ă«nmda AmYm[aV 3 Ă mogog noQ>§Q> Am{U 1 Ă m°S>Ć Q> noQ>§Q> Zm|X{dÊ`mMm
{ZU©` Ë`m§Zr KoVbm Am{U VmVS>rZo Ë`mMr A§‘b~OmdUr Ho$br. `m Ă H$Ă«nmÀ`m
`epñdVoZ§Va bdH$aM BVahr AZoH$ CÚmoOH$ `mV CVaVrb, Agm Ë`m§Mm H$`mg Amho.
Ë`m Ñï>rZo `m Ă {H«$`m§Mo noQ>§Q> AmnĂ«`m H§$nZrH$S>o amIUo Ë`m§Zr lo`ñH$a ‘mZbo. BWo
Ă ma§^r gaH$sdarb YmJo`wÂș$ AmdaU AmYr doJio H$mT>bo OmVoo. Ë`mbm qbÝQ> Ă„hUVmV.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 148
Ë`mbm MrZ‘Ü`o Mm§Jbr ‘mJUr Amho. Ë`m§ZVa Ë`mMo "S>r hqbJ' H$ĂȘ$Z daMr Q>a’$bo
H$mT>br OmVmV. Am°aJ°{ZH$ ’${Q>©bm`Pg©À`m joÌmV Ë`mbm Mm§Jbr ‘mJUr Amho. Ë`mÀ`m
AmVrb KQ>H$m§nmgyZ Vob doJio {ZKVo, n|S> V`ma hmoVo Am{U gdm©V ‘hËdmMm KQ>H$
Ă„hUOo Cƒ XOm©À`m Ă moQ>rZZo `wÂș$ "H$m°Q>Z S>rAmogr'> V`ma hmoVo. gaH$sdarb AË`§V
YmoH$mXm`H$ Ă {H«$`oVyZ Ë`mMm nyU© bm^ {‘i{dUmam hm `eñdr Ă `moJ Ă„hUOo Amerf
`m§À`m {eanoMmVrb ‘mZmMm Vwam Amho. BWohr Ë`m§Zr ~°H$dS>© B§{Q>J«oeZMr AmYrM H$miOr
KoVbr. gaH$sMm nwadR>m nwaogm Am{U doioda Pmbm nm{hOo `m Ñï>rZo "d„f^ H$m°Q>Z' ZmdmMr
Zdr H§$nZr `mM H$mimV gwĂȘ$ Ho$br.
AgmM Zdm Ă H$Ă«n gÜ`m Ywio Am{U `dV‘mi `oWo C^m amhVmo Amho. ZmoĂŹh|~a
2011 n`ÂȘV YwĂč`mVrb Am{U OyZ 2012 n`ÂȘV ho Ă H$Ă«n H$m`m©pÝdV hmoÊ`mMr eĆ `Vm
Amho. AmZ§X naVmZr `m§À`m nwT>mH$mamVyZ hm Ă H$Ă«n AmH$mamg `oUma Amho. ho V§ÌkmZ BVHo$
Ă ^mdr R>abo, H$s `wamon‘Yrb EH$m Jw§VdUyH$Xma H§$nZrZo ZĂŹ`m Ă H$Ă«nm§Vrb g‘^mJm§Mr
{dH«$‘r IaoXr Ho$br. Ë`m {ZYrVyZ ho Ă H$Ă«n AmH$mamg `oV AmhoV. {edm`, gaH$sdarb
Ă {H«$`oVyZ Cƒ Ă moQ>rZ`wÂș$ newImÚ V`ma H$aÊ`mÀ`m Ë`m§À`m Ă H$Ă«nmMr XIb H|$Ð
gaH$maZohr KoVbr Am{U 11 {S>g|~a 2010 amoOr {X„rV Ë`m§Zm "`§J A{MĂŹhg© A°dm°S>©'
àXmZ H$aÊ`mV Ambm.
g‘OyZ KoUohr AdKS> AgboĂ«`m, A{Ve` Jw§VmJw§VrÀ`m CÚmoJmV ñdV
bm Jw§VdyZ
KoUmù`m Amerf `m§Mo Am`wü`mMo VËdkmZ ‘mÌ Iyn gmono Amho. H$R>moa n[al‘ Zoh‘rM
Ă e§gZr` Am{U ’$bXm`r AgVmV, Ago Vo Ă„hUVmV. {dÚmÏ`mÂȘ‘Ü`o kmZbmbgm Agbr
nm{hOo, ^anya dmMZmVyZM ‘mUyg KSy> eH$Vmo `mda Ë`m§Mm R>m‘ {dĂ­dmg Amho. {ZU©`mVrb
R>m‘nUmbm Vo Iyn ‘hËd XoVmV. {ZU©` KoÊ`mAmYrM nyU© {dMma Ho$bm nm{hOo, Ago Vo
‘mZVmV. `§Ìo Am{U nÂĄemnojmhr Mm§Jbr ‘mUg§ gmo~V AgUo gdm©V ‘hËdmMo AgVo, Agm
Ë`m§Mm AZw^d Amho. Am{U gdm©V ‘hËdmMo Ă„hUOo àË`oH$ JmoĂŻ>rMo Vm§{ÌH$ {dĂ­bofU Ambo
VaM ì`dgm` ZrQ>nUo H$aVm `oVmo, Ago Ë`m§Mo R>m‘ ‘V Amho.
AmnĂ«`m ~wÕrÀ`m ~imda CÚmoJ ĂŹ`dgm`mV EdT>r ‘moR>r Pon KoUmĂš`m Amerf `m§Mm
`moJ Am{U g§ñH„$Vrda ‘moR>m {dĂ­dmg Amho. Amnbr nwT>Mr {nT>r Mm§JĂ«`m nÕVrZo KS>mdr,
`m gmR>r Ë`m§Zr AmnĂ«`m {‘Ì n[admamgh - S>r. ~r. gmoZr, {ZVrZ ~mJS>r, nwĂ©fmoÎm‘ amR>r,
Amerf ^mbm Am{U erVb ^mbm - lr lr a{de§H$a {dÚm‘§[Xa hr "gr~rEgB©' nÕVrZo
B§J«OrVyZ {ejU XoUmar emim gwĂȘ$ Ho$br Amho. ‘m’$H$ ewĂ«H$mV CÎm‘ {ejU XoÊ`mMm
Am{U `moJgmYZoVyZ kmZmMm Ă ^mdrnUo ñdrH$ma H$aÊ`mMo {ejU XoUmam hm Ă H$Ă«n
ñn„hUr` Amho.
`m dmQ>MmbrXaĂ„`mZ dÂĄ`{Âș$H$ OrdZmV AmB©-dS>rb Am{U ^mdm§~amo~aM Ë`m§Zm gmW

OmbZm Am`H$m°Ýg / 149
{Xbr Vr Ë`m§À`m gw{dÚ nËZr ‘moZm ‘§Ìr `m§Zr. Amerf Ă„hUVmV - AmnU gm‘m{OH$,
H$m¡Qw>§{~H$ Am{U ì`mdgm{`H$ AmKmS>çm§da H$m‘ H$arV AgVmo. `m VrZhr AmKmS>çm
EH$mM ĂŹ`Âș$sbm gm§^miUo AeĆ ` AgVo. Aem doir AmnU ĂŹ`mdgm{`H$ AmKmS>rda
nyU©V
 Am{U gm‘m{OH$ AmKmS>rda A§eV
 H$m‘ Ho$bo Va Cabobr gm‘m{OH$ AmKmS>r
Am{U H$mÂĄQw>§{~H$ AmKmS>rMr O~m~Xmar AmnĂ«`m AYmÂȘ{JZrZo gm§^mibr VaM AmnU IĂš`m
AWm©Zo `eñdr R>aVmo. AmnĂ«`m AYmÂȘ{JZrMm AmnĂ«`m `emVrb dmQ>m A‘yĂ«` Amho, Ago
Vo AmdOy©Z gm§JVmV.
...............
lr. Amerf Amo‘àH$me ‘§Ìr, A^` H$moQ>oƠg, 31, Jwi ‘mH}$Q>, OwZm ‘m|T>m, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 150
‘o{S>H$bÀ`m A°S>{‘eZZ§VaMm
n{hbmM {Xdg. hmoñQ>obÀ`m ~mWĂȘ$‘‘Ü`o
AZ§V n§T>ao `m {dÚmÏ`m©Z§ {JPaImbr
Amnbr ~mXbr bmdbobr hmoVr. Vo ~«e
H$arV ~o{gZOdi C^o hmoVo. VodT>çmV
H$m°boOMm AmUIr EH$ {dÚmWu {VW§
Ambm. Ë`mZ§ n§T>a|Mr ~mXbr ~mOybm gmabr
Am{U ñdV
Mr ~mXbr {VW§ bmdbr. n§T>ao
Ë`m ‘wbmH$S>o Jobo. Ë`m§Zr {dZ§VrÀ`m ñdamV
Amnbr ~mXbr hb{dÊ`mMo H$maU {dMmabo.
""‘r H$moU Amho, ‘m{hVr Amho H$m? ‘r `m
H$m°boOMm XmXm Amho. Mb ’w$QÂČ> BWyZ''...
Ag§ Ă„hUV Ë`mZ§ n§T>a|À`m ~mXbrbm
bmW ‘mabr. n§T>ao ^mZmda Ambo. Ë`m§Zm
Ë`m§À`m d[S>bm§M§ EH$M dmƠ` AmR>db§,
"AÝ`m` ghZ H$am`Mm Zmhr...' Vo
nwT>o gagmdbo. Vo Ă„hUmbo, ""‘r ~mXbrbm Va bmW
‘mĂȘ$ eH$Uma Zmhr, nU VwÂ`m H§$~aS>çmV ‘mÌ Zž$s
‘marZ...'' Ë`m§Zr Ajae
 Ë`m XmXmÀ`m H$‘aoV bmW
KmVbr. ~mWĂȘ$‘‘Ü`oM Vw’$mZ ‘mam‘mar gwĂȘ$ Pmbr.
XmoKm§Zmhr OI‘m PmĂ«`m. ‘wbm§Zr `oD$Z gmoS>db§
Ia§, nU {VWyZ nwT>o Mma df} n§T>a|À`m dmQ>obm H$moUr
Ambo Zmhr... nU Ë`m§Zr Ë`mMm J¡a’$m`Xmhr KoVbm
Zmhr. S>m°. AZ§V ^mñH$aamd n§T>ao AmO
Am¡a§Jm~mXÀ`m S>m°. hoS>Jodma
hm°pñnQ>bMo ‘o{S>H$b S>m`aoĆ Q>a
Ă„hUyZ H$m‘ nmhVmV. `m
23
"AmD$Q>
Zmhr Ïhm`M§'
S>m°. AZ§V ^mñH$aamd n§T>ao
‘ZmVrb {OÔ {Od§V R>odbr
H$s gmù`m à{VHy$bVoda ‘mV
H$arV {dO` {‘idVm `oVmo
Am{U hmVr KoVbob§ H$m‘ VS>rg
ZoVm `oV§ ho gm§JUma§ S>m°. AZ§V
n§T>ao `m§M§ CXmhaU gdmÂȘgmR>rM
àoaUmXm`r Amho. "Imo-Imo'À`m
IoimV ^mJ KoUmÚ`m AZ§V `m§Zm
Ë`m§À`m d[S>bm§Zr gm§{JVb§,
Imo-Imo Ioim`Mm Va Ag§
Ioi, H$s AmD$Q> Zmhr Ïhm`M§.
Am`wü`^amgmR>r Ë`m§Zr Vo eãX
‘Zmda q~~dbo. àË`oH$ {R>H$mUr
Ë`m§Zr Aer Ioir aMbr, H$s Vo
"Zm°Q> AmD$Q>'M am{hbo...!

OmbZm Am`H$m°Ýg / 151
hm°pñnQ>bÀ`m C^maUrV nwT>mH$ma KoUmĂš`m "Q>r‘'‘Ü`o Ë`m§Mmhr dmQ>m ‘mobmMm Amho. ho S>m°.
AZ§V n§T>ao ‘yiMo OmbÝ`mMo.
OmbÝ`mÀ`m â€˜Ă«Q>rnn©O hm`ñHy$b‘Ü`o ’$ma nydu ^mñH$aamd n§T>ao ZmdmMo {ejH$
H$m`©aV hmoVo Am{U Zd`wJ Ă emboV gmÂĄ. Zr{b‘m n§T>ao `m {e{jH$m H$m`©aV hmoË`m. AZ§V
ho `m OmoS>ß`mMo {Ma§Ord. {ejH$s noem AgboĂ«`m nmbH$m§À`m KamV Agbobo {Q>{nH$b
dmVmdaU Ë`m§À`mhr KamV hmoVo. AmB© - dS>rb XmoKohr H$m‘gy. AZ§V `m§Mo {ejU ‘. gm.
OÂĄZ Ă emboV Pmbo. "â€˜Ă«Q>rnn©O'À`m n§T>ao gam§Mm ‘wbJm Aer Ë`m§Mr AmoiI emioVrb
{ejH$m§Zm Pmbobr hmoVr. gam§{df`r gdmÂȘZmM Ă M§S> AmXa. Ë`m‘wio AZ§V `m§À`mH$Sy>Z
gdmÂȘZmM ^anya Anojm. emioÀ`m Imo-Imo Q>r‘Mo Vo A{d^mÁ` KQ>H$. ñQ>oQ> boĂŹhbn`ÂȘV
Vo Ioibo. dS>rb Ă„hUm`Mo, "nwñVH$mVbm {H$S>m hmoD$ ZH$mo. gJi§ O‘b§ nm{hOo.' EH$Xm
d[S>bm§Zr {dMmabo, "Vy gmV n¡H$s {H$Vr {‘{ZQ>§ IoiVmo?' Imo-ImoÀ`m IoimV 7 {‘{ZQ>m§Mo
EH$ gÌ AgVo. AZ§V Ă„hUmbo - "2 Vo 3 {‘{ZQ>§.' Ë`mda d[S>bm§M§ CÎma hmoV§, "Vy gmVhr
{‘{ZQ>§ AmD$Q> Zmhr Pmbm nm{hOo. g‘moaÀ`m Q>r‘Z§ Vwbm AmD$Q> H$am`Mm ZmX gmoS>bm
nm{hOo. AmD$Q> Zmhr ĂŹhm`M§...' Ë`m§Mo ho eĂŁX AZ§V `m§À`m ‘ZmV H$m`‘ é§Or KmbV
am{hbo.
{dMmam§Mo AgoM g§ñH$ma Ë`m§À`m H$mhr {ejH$m§Zrhr Ho$bo. O¥ñdmb ga
boĆ MaĂŹ`{V[aÂș$ H$mhrhr ~mobm`Mo ZmhrV. Vo H$Yrhr {MS>m`Mo ZmhrV. em§V amhÊ`mMm
g§ñH$ma Ë`m§Zr {Xbm. Omoer ga B§J«Or {eH$dm`Mo. {eH$dVmZmMr Ë`m§Mr ñQ>mB©b Ă„hUOo
OUy AQ>bOr qH$dm à‘moX ‘hmOZm§M§ ^mfU. g§dmX gmYÊ`mMr hmVmoQ>r Ë`m§Zr Omoer
gam§H$S>yZ KoVbr. emio~mhoa nmR>H$ gam§H$S>o Vo J{UVmÀ`m Q>çyeZbm OmV. EH$M
g‘rH$aU Vo VrZ nÕVrZo gmoS>dyZ XmIdrV. Ë`mVrb H$moUVm n`m©` ‘mH©$ {‘idyZ XoUma, ho
hr gm§JV. EH$mM gâ€˜Ă±`oMr VrZ - VrZ CÎmao emoYÊ`mMr nÕVr AZ§V `m§Zm VoWo g‘Obr !
Am`wĂź`mV `oUmĂš`m {d{dY noMĂ g§Jm§da VmoS>Jm H$mT>Ê`mMo {d{dY n`m©` emoYÊ`mMr gd`
VoWo bmJbr.
Ë`m§M§ XhmdrM§ {S>pñQ>šƠeZ 1 ‘mH$m©Z§ Job§. AH$amdrM§ df© "aoñQ> BAa' AgV§ Ag§
gJi§ dmVmdaU Ago. Ë`m‘wio Ioi, brS>a{en Am{U ^mfUo `mVM 11drM§ Ë`m§M§ df©
g§nb§. df© g§nVmZm H$m°boO‘YyZ Kar {Zamon Jobm. "‘wbJm dm`m Mmbbm Amho. AH$amdrbm
Oo‘Vo‘ nmg hmoVmo`, nU ~mamdrM§ AdKS> AgV§... bj R>odm.' Ë`m§À`m d[S>bm§Zr
Ë`m§Zm ~mobmdyZ KoVb§. Ioi, AĂ€`mg, nwT>Mr dmQ>Mmb `m{df`r ~a§Mg§ gm§{JVb§ Am{U
Ă„hUmbo, "M‘ËH$mam{edm` Zâ€˜Ă±H$ma Zmhr.' ho dmĆ ` ‘mÌ Ë`m§À`m ‘Zmda H$m`‘M§ H$moab§
Job§. Ë`mZ§VaM§ nwT>M§ EH$ df© AZ§V `m§Zr gma§ H$mhr ~§X Ho$b§. ’$Âș$ AĂ€`mg EH§$
AĂ€`mg. Ë`m§Mm {Xdg nhmQ>o Mmabm gwĂȘ$ hmoB© Am{U amÌr C{eamn`ÂȘV Mmbo. AZ§V n§T>ao

OmbZm Am`H$m°Ýg / 152
gm§JVmV, "Ë`m H$mimV AĂ€`mgmbm ~gyZ ‘mÂ`m ~ÂĄR>H$sbm ’$moS> Ambo hmoVo. Ìmg hmoB©
VoĂŹhm AmB© MmXatÀ`m KS>çm H$ĂȘ$Z IwMuda R>odV Ago.' `m AWH$ AĂ€`mgmV Ë`m§Zr
AmUIr EH$ H$miOr KoVbr. H$m°boOmVrb EH$mhr narjoV Ë`m§Zr Mm§JĂ«`m Ă H$mao nona
{b{hbm Zmhr. AJXr "{Ă {b‘'bm gwÕm Zmhr. `XmH$Xm{MV Ë`mV Mm§Jbo ‘mH©$ nS>bo Va
Ë`m A{V{dĂ­dmgmnmoQ>r dm{f©H$ narjoH$S>o Xwb©j ĂŹhm`bm ZH$mo ! Q>çweZ‘Ü`o ‘mÌ Ë`m Ë`m
{df`mMr narjm Vo àm‘m{UH$nUo XoV.
narjm Pmbr Am{U {ZH$mbmMm {Xdg Ë`m§Zm AOyZhr AmR>dVmo. H$m°boOMo CnĂ mMm`©
H|$Ðo ga Ë`m {Xder gH$mirM Kar Ambo, Ă„hUmbo "AZ§V H$m°boOmV Q>m°nda Amho.' `m§Zm
{dĂ­dmg hmoVm nU ImÌr H$ĂȘ$Z KoÊ`mgmR>r Vo H$m°boOda Jobo. {VW§ Iyn JXu hmoVr. AZoH$
àmÜ`mnH$ Va Ë`m§Zm AmoiIVhr ZìhVo. `moJm`moJmZo Ë`mVrb EH$mZo AmoiIbo, Am{U
gJĂč`m§Zm ~mOybm gmaV Ë`m§Zr AZ§V `m§Zm gdm©V nwT>o Zobo. "Aao `o Vmo H$m°boOH$m hramo
hÂĄ. Ë`mbm nwT>§ `oD$ Úm...' `m Ë`m§À`m CXÂČJmamgaer AZ§V `m§Zm dS>bm§Mo eĂŁX AmR>dbo,
"M‘ËH$mam{edm` Zâ€˜Ă±H$ma ZgVmo !' AmÂĄa§Jm~mXÀ`m emgH$s` d¡ÚH$s` ‘hm{dÚmb`mVrb
gmS>oMma dfo}hr Ë`m§Zr AerM JmO{dbr. `mM H$mimV gr‘m `m§À`mer Ë`m§Mm n[aM`
‘o{S>H$b H$m°boOÀ`m {ejUmXaĂ„`mZM Pmbm Am{U AĂ€`mgH«$‘m§VJ©V Am‘Img
‘¡XmZmdarb emgH$s` ZoÌ Ă©1⁄2Umb`mV Xa a{ddmar EH$Ì OmVm `oVm Ë`m§À`m Am`wĂź`mMo
añVo EH$ Pmbo.
`m gmĂš`m dfmÂȘXaĂ„`mZ EH$ ‘hËdmMm g§ñH$ma Ë`m§À`mda hmoV hmoVm Am{U `m
g§ñH$mam~Ôb Ë`m§Mo dS>rb Iyn AmJ«hr hmoVo. hm g§ñH$ma amĂŻÂŽ>r` ñd`§godH$ g§KmMm. emioV
AgVmZmnmgyZM g§KmÀ`m emIoda OmUo AZ§V `m§Zm gÂș$sMo hmoVo. `m embo` OrdZmV
AmÂĄa§Jm~mXoVrb CĂ«H$mZJar ^mJmV Pmbobo EH$ {e{~a Ë`m§Zm AOyZ AmR>dVo. Ë`m doir
`m ^mJmV bmoH$dñVr ZĂŹhVr. N>moQ>o‘moR>o C§MdQ>o, AmVyZ Jobobm EH$ AmoT>m Am{U Ë`mVrb
dmiy... `m {e{~amV O`§V AĂ€`§H$a ZmdmMo EH$ {ejH$ Ë`m§À`m Am`wĂź`mda Ă ^md Q>mHy$Z
Jobo. AĂ€`§H$a nhmQ>o 3 dmOVm gdm©V AmYr CR>bobo AgV Am{U amÌr 12 dmOVm
gdm©V eodQ>r PmonV. nU H$‘r PmonoMm bdboehr Ë`m§À`m MohĂš`mda {Xdg^a {XgV Zgo.
H$S>H$ BĂłrMr Ë`m§Mr hm’$n±Q> Am{U dmJÊ`m~mobÊ`mVrb {eñV `m§Mm AmJimM g§ñH$ma
Ë`m§À`mda Pmbm. H$mhr Mm§Jb§ H$m‘ H$am`M§, Va OmñV ‘ohZV KoVbr nm{hOo, ho g§ñH$ma
AĂ€`§H$a `m§Zr ‘Zmda q~~{dbo. g§K Am{U {dÚmWu n[afX `m§Mo Ë`m§À`mda Pmbobo
g§ñH$ma Ë`m§À`m Am`wĂź`mbm Zdo diU XoUmao R>abo.
d¡ÚH$s` nXdr 1986 ‘Ü`o {‘i{dĂ«`mZ§Va Ë`mZ§VaMr XmoZ df} Ë`m§Zr "S>r.
Am°Wm}.'gmR>r nwÊ`mV EH$m gO©ZH$S>o AĂ€`mg gwĂȘ$ Ho$bm, nU XrS> dfmÂȘZ§Va bjmV Ambo,
H$s Ë`m§À`m BpĂĂ±Q>Q>çyQ>bm nadmZJrM Zmhr. `m XaĂ„`mZ Ë`m§Mm {ddmhhr Pmbobm hmoVm.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 153
AmVm pñWañWmda hmoUo AmdĂ­`H$ hmoVo. ‘J Ë`m§Zr gaH$mar ZmoH$arMm n`m©` ñdrH$mam`Mo
R>a{dbo. gaH$mar ZmoH$ar Ë`m§Zr 11 ‘{hZo Ho$br. hm gmam H$mi Ë`m§Zm H$moH$UmV H$m‘ H$amdo
bmJbo. hm gmam H$mi Ë`m§Mr H$gmoQ>r nmhUmam hmoVm. ghH$mar S>m°ƠQ>am§Mm H$mim~mOma,
Ë`m§Zm {‘iUmao d[að>m§Mo ghH$m`©, `m gdmÂȘV ñdV
Mr hmoUmar Kwg‘Q> Ë`m§Zm gVV AñdñW
H$aUmar R>abr. Ë`mM H$mimV AmÂĄa§Jm~mXoV am. ñd. g§KmÀ`m {dMmamVyZ Zdo hm°pñnQ>b
C^o amhV AgĂ«`mMr Hw$UHw$U Ë`m§À`m H$mZr Ambr. hr Ë`m§Zm gwdU©g§YrM dmQ>br.
Ë`m§Zr ZmoH$arÀ`m amOrZmĂ„`mMr ZmoQ>rg {Xbr. Ìmg XoÊ`mÀ`m hoVyZo Ë`m§À`m d[að>m§Zr Ë`m§Zm
godm‘wÂș$ H$aÊ`mg ZH$ma {Xbm Am{U Aem pñWVrV H$m`ÚmVrb VaVwXtMm Cn`moJ H$arV
Ë`m§Zr "MmO©' {Xbm Am{U "[abrĂŹh' Pmbo. hr 1988-89 Mr JmoĂŻ>. ZmoH$ar gmoS>Ê`mMm
{ZU©` KoÊ`mAmYr Ë`m§Zr ZmZm Zdbo `m§À`m ‘mÜ`‘mVyZ g§nH©$ gmYbm Am{U CÎmamXmIb
S>m°. Zao|Ð $Hw$bH$Uu `m§Mo nÌ Ë`m§Zm {‘imbo. A{Ve` ^mdnyU© ^mfoV {b{hboĂ«`m Ë`m
nÌm‘wio S>m°. AZ§V {Z
e§H$ Pmbo Am{U ZmoH$ar gmoSy>Z Vo Am¡a§Jm~mXoV nmohmoMbo.
AJXr gwadmVrbmM H$m‘m§~ÔbÀ`m Ë`m§À`m Anojm ñnĂŻ> hmoË`m. Ă ma§^r g§V JmS>Jo~m~m
Amamo1⁄2` H|$Ð C^o H$aÊ`mMr O~m~Xmar Ë`m§À`mda gmon{dÊ`mMm {ZU©` Pmbm. Ë`m doir
Ë`m§Zr Amnbr ^y{‘H$m ñdÀN> eĂŁXm§V ‘m§S>br. "dñVrdarb H$m‘o C^r H$aÊ`mg ‘r
AmZ§XmZo V`ma Amho, nU Ă©1⁄2Umb`mÀ`m ‘w»` Ă dmhmnmgyZ Xya OmÊ`mMr ‘mPr BÀN>m
Zmhr. g§ñWoV ^ard H$m‘{Jar H$aÊ`mMr ‘mPr BÀN>m Amho...' Ë`m§Mo ho Ă„hUUo Ë`m doir
gdmÂȘZr Ă m{V{ZYrH$ ^mdZm `m AWm©Zo KoVbo. 6 ’o$~«wdmar 1990 amoOr Vo S>m°. ~m~mgmho~
Am§~oS>H$a Ă {Vð>mZ g§Mm{bV S>m°. hoS>Jodma hm°pñnQ>b‘Ü`o Ă©Oy Pmbo.
H$m‘mMm n{hbm {Xdg. Vo Ă©1⁄2Umb`mV nmohmoMbo. g‘moa H$moUr {XgV ZĂŹhVo. ZmZm Zdbo
Hw$R>oVar ~mhoa {ZKmbo hmoVo. S>m°. AZ§V `m§Zr Ë`m§ZmM {dMmabo, "‘r H$m` H$m‘ H$ĂȘ$?' Vo
Ă„hUmbo - "S>m°. Za|Ð Hw$bH$UvZm ^oQ>. {OW§ H$‘r {VW§ AmĂ„hr Aem nÕVrZo H$m‘ H$a...'
gwadmVrbm Ë`m§À`mH$S>o Amamo1⁄2` H|$ÐmM§ H$m‘ gmon{dÊ`mV Amb§. Ë`mZ§Va Ë`m§Zr S>m°. Za|Ð
Hw$bH$UvZm gmhmé` H$aÊ`mg gwadmV Ho$br. hr H$m‘mMr gwadmV hmoVr. H$m‘ N>moQ>§g§M

OmbZm Am`H$m°Ýg / 154
hmoV§. ho ^ĂŹ` à‘mUmV dmT>b§ nm{hOo, Ag§ S>m°. AZ§V `m§Zm dmQ>V hmoV§. gdmÂȘMmM Ë`mbm
nmqR>~m hmoVm, nU ho hmoUma H$g§? Mm§Jb§ H$m‘ bmoH$m§Zm H$iĂ«`m{edm` bmoH$ ‘XV H$er
H$aUma? hm Ë`m§Mm amoH$S>m gdmb hmoVm. `moJm`moJmZ§ n{hbr g§Yr {‘imbr. A{^ZoVo gwZrb
XÎm Am{U ‘w§~B©Mo eoar’$ ZmZm MwS>mgm‘m AmÂĄa§Jm~mX ehamV `oUma AgĂ«`mMo Ë`m§Zm
H$ibo. ~Ăš`mM bQ>nQ>r IQ>nQ>r H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr `m XmoKm§Zm Ă©1⁄2Umb`mV AmUbo. ho XmoKohr
Ă M§S> Ă ^m{dV Pmbo. Vo Á`m H$m`©H«$‘mgmR>r ehamV Ambo hmoVo VoWo CXÂČKmQ>ZgÌmV Ë`m§Zr
`m Ă©1⁄2Umb`mMr Ă M§S> Vmar’$ Ho$br Am{U ñdV
Mr XoUJrhr Omhra Ho$br. Ë`m XmoZ-VrZ
{Xdgm§V AZoH$ OU Ă©1⁄2Umb`mbm ^oQ> XoD$Z Jobo Am{U Ë`m H$mimV H$mhr hOmam§Mr XoUJr
O‘m Pmbr !
`mXaĂ„`mZ 1992 Mo am‘OÝ‘^y‘r Am§XmobZ noQ>bobo hmoVo. A`moÜ`obm OmÊ`mgmR>r
AmÂĄa§Jm~mXÀ`m nWH$mVyZ gh^mJr hmoÊ`mg S>m°. AZ§V n§T>ao V`ma Pmbo hmoVo. nU Ă Ă«hmXOr
AĂ€`§H$a `m§Mm {Zamon Ambm, "aÂș$noT>r C^r H$aUo ‘hËdmMo Amho Am{U ho VwPo H$m‘ Amho.
Vy Om`Mo Zmhr.' ‘ZmMr Iyn VS>’$S> Pmbr nU Ă Ă«hmXOtMm eĂŁX A§{V‘. hm A§{V‘
eãX `oÊ`mMohr EH$ H$maU
KS>bo hmoVo. Ă©1⁄2Umb`mMo H$m‘
dmT>dVmZm Ă©1⁄2Umb`mbm g§b3⁄4
aÂș$noT>r C^r H$am`Mm {dMma
ZmZm Zdbo `m§Zr ‘m§S>bm.
VËdV
 gdmÂȘZm Vmo ‘mÝ` hmoVm.
nU ì`dhmamMo H$m`? ho H$m‘
gm§^miÊ`mgmR>r S>m°. ‘§Oy Hw$bH$Uu V`ma PmĂ«`m Am{U Ë`mgmR>r nÂĄgm C^m H$aÊ`mMr
O~m~Xmar S>m°. AZ§V `m§Zr ñdrH$mabr. noT>rgmR>r gmYmaU 12 Vo 15 bmI én`o bmJUma
hmoVo. EH$m CÚmoJnVtZr Vã~b 30 bmI XoÊ`mMr V`mar XmI{dbr. Ë`m§Mr EH$M BÀN>m
hmoVr - noT>rbm ‘mPo Zmd {Xbo nm{hOo. Vo hr Ă©1⁄2Umb`mZo ‘mÝ` Ho$bo. nU bdH$aM nwT>Mm
{Zamon Ambm - "nÂĄgo XoB©Z nU AQ>bOr qH$dm AS>dmZr `m§Mo nÌ AmUm.' BWo ‘mÌ
Ë`m§Zm doJimM dmg Ambm Am{U Ă©1⁄2Umb`mZo hr XoUJr ZmH$maÊ`mMm {ZU©` KoVbm. hr
‘moR>r H$gmoQ>r hmoVr. Aem AZoH$ H$gmoQ>çm§‘YyZ Ă©1⁄2Umb` VmdyZ gwbmIyZ ~mhoa nS>bo.
AĂ«nmdYrVM Odmha H$m°bZr ^mJmV ^ĂŹ` Ă©1⁄2Umb` C^o am{hbo. Ë`m ~mOybmM Qw>‘Xma
B‘maVrV aÂș$noT>r C^r am{hbr. Ă©1⁄2Umb`mÀ`m XwgĂš`m Q>ßß`mMo H$m‘ gÜ`m gwĂȘ$ Amho.
bmoH$gh^mJmVyZ C^o am{hbobo Amamo1⁄2` H|$ÐmMo ho ~hĂŸXm amÁ`mVrb gdm©V ‘moR>o CXmhaU
Agmdo. Ă©1⁄2Umb`mbm AmnĂ«`m Ü`o`mĂ Vr nmohmoM{dÊ`mgmR>r PmoHy$Z {XboĂ«`m Q>r‘Mo Vo EH$
gXñ` AmhoV. `m CnH«$‘m§Mo S>m°. AZ§V n§T>ao ho EH$ A{d^mÁ` ^mJ AmhoV. `m Q>r‘‘Yrb
àË`oH$ gXñ`mZo Amnmnbr ^y{‘H$m MmoInUo ~Omdbr Am{U Ă©1⁄2Umb`mZo AmOMo ñdĂȘ$n

OmbZm Am`H$m°Ýg / 155
YmaU Ho$bo, Ago Vo A{^‘mZmZo gm§JVmV.
S>m°. n§T>ao `m§À`m ~Ôb gm§JVmZm `m Ă©1⁄2Umb`mÀ`m C^maUrMm {df` An[ahm`©nUo
`oVmoM. H$maU `m gwg‚m Ă©1⁄2Umb`mMr C^maUr ho Ë`m§Zr nm{hbobo ñdßZ hmoVo. Ă©1⁄2Umb`mÀ`m
^m1⁄2`ZJa‘Yrb OwÝ`m B‘maVrV Ă©Oy PmĂ«`mnmgyZ Ë`m§À`m ‘ZmMr hmoV Agbobr CbKmb
Á`m§Zr AZw^dbr, Ë`mnÂĄH$s Ă Ă«hmXOr AĂ€`§H$a Am{U ZmZm Zdbo ho à‘wI ‘mJ©Xe©H$.
EImXm ‘moR>m gm‘m{OH$ Ă H$Ă«n C^m H$am`Mm Va VZ-‘ZmZo Ë`mÀ`mer EH$Ă©n PmboĂ«`m,
g‘{n©V ^mdZoZo Ă o[aV hmoD$Z {ZanojnUo H$m‘ H$aUmĂš`m VĂ©UmMr JaO AgVo. S>m°. n§T>ao
`m§À`m öX`mVrb AmJ Ë`m§Zr AmoiIbr Am{U ^{dĂź`mV OoWo OoWo noMĂ g§J {Z‘m©U hmoB©b
VoWo `m XmoKm§Zr Ë`m§Zm Yra {Xbm Am{U ‘mJ©Xe©Zhr Ho$bo.
hm°pñnQ>b‘Ü`o Ă©Oy hmoD$Z aÂș$noT>rMr C^maUr nyU©Ëdmg JoĂ«`mZ§Va S>m°. n§T>ao `m§Zm
EH$M Ü`mg hmoVm... Ă©1⁄2Umb`mÀ`m ^ĂŹ` - gwg‚m B‘maVrMm. gmh{OH$M Ă©1⁄2Umb`mV
H$m`©aV g‘{n©V S>m°ƠQ>am§À`m Q>r‘Mo Am{U g§K n[admamMohr `m‘Ü`o Xw‘V ZĂŹhVo. nU ‘w»`
Ă Ă­Z hmoVm {ZYr C^m H$aÊ`mMm. hr H$Ă«nZm ‘m§S>UmĂš`m S>m°. n§T>ao `m§À`mH$S>oM hr O~m~Xmar
Ambr Am{U Ë`m§Zrhr Vr AmZ§XmZo CMbbr. `m Ă©1⁄2Umb`mV H$m‘ H$aUmao S>m°ƠQ>ahr "J«oQ>'
hmoVo. ho gd© OU AmnmnĂ«`m joÌmV "‘mñQ>a' nU g‘{n©V ^mdZoZo BWo Ambobo. S>m°.
Za|Ð Hw$bH$Ur© `m§À`mgmR>r Va Ă©1⁄2Umb` hmM Ă­dmg hmoVm. Ë`m§Zr Amnbo Am`wĂź`M OUy
Ă©1⁄2Umb`mbm dm{hbobo hmoVo. S>m°. ^maV Xoe‘wI AmnĂ«`m AmB©d[S>bm§Mm {damoY nËH$ĂȘ$Z
BWo XmIb Pmbo hmoVo. Á`moËñZm Am{U amO|Ð jragmJa `m§Mr Va "’$Âș$ XmoZ doiÀ`m
OodUmnwaVo n¡go {‘imbo Var MmbVrb' EdT>rM Anojm hmoVr Am{U gVre Hw$bH$Uu
`m§À`m~Ôb H$m` gm§JUma? Ë`m H$mimVrb 13 hOmamMr ZmoH$ar gmoSy>Z Vo gìdmVrZ hOma
Ă©n`o nJmamda BWo Om°B©Z Pmbo hmoVo. Ë`m§À`mV MT>mAmoT> hmoVr Vr Ü`o`mgmR>r H$amd`mÀ`m
g‘n©UmV. `m Q>r‘‘Ü`o S>m°. AZ§V n§T>ao Vgo gdm©V eodQ>r XmIb Pmbo. Varhr BVam§Zr
Ë`m§À`mda Ama§^mnmgyZM Iyn {dĂ­dmg Q>mH$bm Am{U Ë`m§Zr KoVboĂ«`m nwT>mH$mamV EH$
"Q>r‘' Ă„hUyZ gd© OU I§~ranUo nmR>rer C^o am{hbo. Ë`m§À`m‘wioM AmnU AmnĂ«`m narZo
`WmeÂș$s `moJXmZ XoD$ eH$bmo, ho S>m°. n§T>ao {dZ‘«nUo Z‘yX H$aVmV.
Ă©1⁄2Umb` ‘moR>o H$am`Mo Va ho H$m‘ g‘mOmn`ÂȘV nmohmoMdbo nm{hOo. hr YS>nS>
g‘mOmn`ÂȘV nmohmoMbr Va g‘mO ^a^ĂȘ$Z ‘XV H$arb, `mMr Ë`m§Zm ImÌr hmoVr. Ë`m§Zr
‘J ‘mohr‘M hmVr KoVbr. Ë`m H$mir ‘w§~B© - nwÊ`mVrb ‘mÝ`da bmoH$ AmÂĄa§Jm~mXoV
’$mago `oV ZgV. Ë`m‘wio Ë`m n¡H$s H$moUmMm Xm¡am R>aVmo Amho, `mH$S>o Ë`m§Mo bj Ago.
Ë`mnÂĄH$sM EH$ ZmZr nmbIrdmbm. Ë`m§Zm Ă©1⁄2Umb`mV AmUÊ`mgmR>r S>m°. n§T>ao `m§Zm H$moU
AmQ>m{nQ>m H$amdm bmJbm, nU OmVmZm Ë`m§Mo CXÂČJma hmoVo - "AmoÝbr AmaEgEg ‘oZ H°$Z
Sy> {Yg'. Ë`m§À`mgma»`m ĂŹ`Âș$sMr nmdVr Ă©1⁄2Umb`mgmR>r AZ‘mob hmoVr. AemM AZoH$

OmbZm Am`H$m°Ýg / 156
‘mÝ`dam§À`m ^oQ>r Ë`m doir Ă©1⁄2Umb`mV PmĂ«`m Am{U Ë`mVyZ Ă {V‘m{Z{‘©Vrhr Pmbr.
gÜ`m Ă©1⁄2Umb` OoWo C^o Amho, Ë`m OmJoMm {H$ñgmhr Iyn a§OH$ Amho. ‘moR>çm OmJoMm
emoY Mmby hmoVm VoĂŹhm S>m°. n§T>ao {d{dY ^mJm§V {’$aV, ‘moH$Ăč`m OmJm nmhV, nU VoWrb
Xa IaoXrgmR>r nadS>Umao ZĂŹhVo. Iao Va H$gbrhr IaoXrM nadS>Umar ZĂŹhVr, H$maU
Ë`mgmR>r n¡gmM ZìhVm. IaoXrMm à`ËZ H$am`Mm Am{U Ë`mgmR>r bmJUmam n¡gm H$gm C^m
H$aVm `oB©b `mMr MmMnUr H$am`Mr Ago H$mhr Mmbbo hmoVo. Ë`mM H$mimV, 1994-95
‘Ü`o `wVrMo emgZ Ambo. `m gaH$ma‘Yrb nmQ>~§Ymao ‘§Ìr ‘hmXodamd {edUH$am§Mm
AmÂĄa§Jm~mX XmÂĄam R>abobm hmoVm. Ë`m§À`mg‘moa Ă©1⁄2Umb`mgmR>r OmJoMm {df` H$mT>m`Mm ho
Ë`m§Zr R>a{dbo Am{U nyd©V`mar Ă„hUyZ ehamV ‘moH$Ăč`m AgboĂ«`m gw‘mao 25 ‘moR>çm
emgH$s` OmJm§À`m nrAma H$mS>©Mm JÇ>mhr Ë`m§Zr gmo~V R>odbm. ‘hmXodamdm§Zr Ă©1⁄2Umb`mbm
^oQ> {Xbr Am{U "EdT>çm N>moQ>çmem OmJoV H$go H$m‘ H$aVm, ‘moR>r OmJm nmhm, ‘mPr ‘XV
bmJbr Va gm§Jm', Ago AmídmgZhr {Xbo. `mM g§YrMr dmQ> nmhUmÚ`m S>m°. n§T>ao `m§Zr
bJoMM nwT>mH$ma KoVbm Am{U gÜ`m Ă©1⁄2Umb` C^o Amho Ë`m OmJoMm {df` N>oS>bm. hr
OmJm Ë`m§À`mM ImË`mÀ`m AIË`marVrb hmoVr Am{U A{YJ«hUmZ§Va 32 df} nSy>Z hmoVr.
Ë`mMo nrAma H$mS>©hr Ë`m§Zr {edUH$am§Zm XmI{dbo. {edUH$am§Zr bJoMM ‘mÝ`Vm Xe©{dbr
Am{U EH$m ^ĂŹ` ñdßZmMr nm`m^aUr Pmbr. Ë`mM {Xder g§Ü`mH$mir "gw^oXmar'da Ë`m§Zr
g§~§{YV gwn[aQ>|qS>J B§{O{ZAg©Zm ~mobmdyZ KoVbo Am{U OmJm XoÊ`mMo Ă nmoOb H$aÊ`mg
gm§{JVbo. VmVS>rZo ‘w§~B©bm `oÊ`mghr Ë`m§Zr ~Omdbo. nU BWo EH$ gaH$mar {Z`‘ AmS>dm
Ambm. nmQ>~§Ymao ImË`mbm Aer Amnbr OmJm nañna H$moUmbm XoVm `oV ZgVo. Ë`m§Zm Vr
OmJm gaH$mabm naV H$amdr bmJVo Am{U ‘§{Ì‘§S>imÀ`m {ZU©`mZ§Va ‘hgyb ImVo Vr OmJm
g§~§{YVm§Zm {OĂ«hm{YH$mĂš`m§À`m ‘mÜ`‘mVyZ XoVo. Ë`mZwgma ZĂŹ`mZo ’$m`br {’$ĂȘ$ bmJĂ«`m.
`mVM nmQ>~§Ymao ImË`mVrb H$moUr Var `m OmJoÀ`m ‘yi ‘mbH$mbm {’$VdÊ`mMm à`ËZ
Ho$bm. ho EH$ ‘wpñb‘ J„hñW hmoVo. Ë`m§Zr EH$ VH«$ma XmIb Ho$br, "nmQ>~§Ymao ImË`mZo hr
OmJm emgZmbm naV Ho$br Agob Va Vr OmJm BVa H$moUmbmhr Z XoVm ‘bmM naV H$aÊ`mV
`mdr.' S>m°. n§T>ao `m§Zr Ë`m§Mm nÎmm KoVbm. Ë`m§Zm OmD$Z ^oQ>bo Am{U Ă©1⁄2Umb`mMm Ă H$Ă«n
g‘OmdyZ gm§{JVbm."Aem H$m‘mbm hr OmJm {‘iUma Agob Va ‘r ‘mPr VH«$ma ‘mJo
KoVmo,' Ago gm§JV Ë`m§Zr Amnbr VH«$mahr ‘mJo KoVbr!
OdiOdi EH$ df©^amMm H$mi, 532 A{YH$mĂš`m§À`m gĂžm, 42 nÂĄH$r 35
‘§Í`m§Mr ‘mÝ`Vm, 1032 OUm§Mm àË`j hmV^ma Am{U S>m°. n§T>ao `m§À`m `m EH$m dfm©V
‘w§~B©bm 175 Ionm Agm Ă dmg nma H$arV hr Mma EH$am§Mr OmJm Ă©1⁄2Umb`mbm {‘imbr
Vr 2 OwbÂĄ 1996 amoOr. hr Ë`m§À`m Am`wĂź`mVrb gdm©V ‘moR>r "~W© S>o {JĂąQ>' hmoVr,
H$maU `moJm`moJmZo VmoM Ë`m§Mm OÝ‘{Xdg hmoVm. BH$S>o Am¡a§Jm~mXoV Hw$Qw>§~ Ë`m§Mr dmQ>

OmbZm Am`H$m°Ýg / 157
nmhV hmoVo. Ë`m doir ‘§Ìr AgboĂ«`m h[a^mD$ ~mJS>o `m§Zr {d‘mZmVyZ AmnĂ«`mgmo~V
Ë`m§Zm AmÂĄa§Jm~mXoV AmUbo Am{U bmb {XĂŹ`mÀ`m JmS>rVyZ Kamn`ÂȘV gmoS>bo! hmM {Xdg
AmUIr EH$m öX`ñneu AZmÂĄnMm[aH$ gmohĂč`m‘wio Ë`m§À`m H$m`â€˜Ă±dĂ©nr Ă±â€˜aUmV
am[hbm. h[a^mD§$gmo~V Vo {MH$bR>mUm {d‘mZVimda CVĂȘ$Z ~mhoa Ambo VoĂŹhm S>m°.
ApĂ­dZrHw$‘ma VwnH$ar, S>m°. gVre Hw$bH$Uu `m§À`mgh Ă©1⁄2Umb`mVrb OdiOdi
150 OU Ë`m§À`m ñdmJVmgmR>r g‘moa C^o hmoVo. S>m°. n§T>ao `m§À`m ‘ohZVrbm Ë`m§À`m
Q>r‘Zo {Xbobr Vr ‘mZd§XZmM hmoVr. AmnU S>m°. n§T>ao `m§Zm KoD$Z {d‘mZmZo `oV AmhmoV, ho
h[a^mD§$ZrM Ă©1⁄2Umb`mV H$i{dbobo hmoVo. ho Ago ñdmJV hmoUma ho hr h[a^mD§$Zm R>mdyH$
hmoVo. nU Ë`m§Zr nyU© Ă dmgmV MH$ma eĂŁX H$mT>bm Zmhr ! S>m°. n§T>ao `m§Zm AmĂ­M`m©Mm Yž$m
XoÊ`mV Ë`m§Zmhr AmZ§X dmQ>V hmoVm. `m df©^amV AmUIr EH$ ‘hËdmMr JmoĂŻ> KS>br hmoVr.
Mma EH$am§Mm EdT>m ‘moR>m ^yI§S> ‘hgyb ImË`mH$Sy>Z {‘idVmZm H$mhr A{YH$mù`m§À`m
"Anojm' hmoË`m. AZoH$m§Zm g‘OwVrMo Mma eãX gm§JV JmS>m nwT>o aoQ>bm OmV hmoVm. nU EH$
doi Aer Ambr, H$s gmam Ă dmg Wm§~mdm. Ë`mda Ă©1⁄2Umb`mÀ`m H$m`©H$mar ‘§S>imMr EH$
~ÂĄR>H$ Pmbr. Ë`mVrb R>amd AmOhr boIr ñdĂȘ$nmV CnbĂŁY Amho, "EH$hr Ă©n`m bmM
Ă„hUyZ Úmdm bmJUma Agob, Va hr OmJm AmnU KoD$ Z`o.' ‘§S>imÀ`m `m {ZU©`mZo S>m°.
n§T>ao `m§À`m A§JmV Xhm hÎmtMo ~i Ambo.
gÜ`mÀ`m B‘maVrÀ`m ~m§YH$m‘mMr hH$rH$Vhr AmdOy©Z AZw^dmdr Aer Amho. OmJm
{‘imbr nU B‘maV C^r H$am`bm nÂĄgmM ZĂŹhVm. AgoM 4-5 ‘{hZo Jobo. AIoa Ă Ă«hmXOr
AĂ€`§H$a `m§À`m Kar EH$ ~ÂĄR>H$ Pmbr. Ă©1⁄2Umb`mVrb S>m°ƠQ>am§gh ‘wHw§$X ^moJbo, A{Zb
^mboamd, ‘YwH$a OmYd, M§Ðhmg MmaoH$a ho gmao OU VoĂŹhm CnpñWV hmoVo. ~m§YH$m‘mgmR>r
nÂĄemMm {df` {ZKmbm Am{U S>m°ƠQ>am§Zr Am{W©H$ pñWVr~ÔbMr ‘m{hVr g‘moa R>odbr, VoĂŹhm
Ă Ă«hmXOr Ă„hUmbo - "Aao, S>m°ƠQ>arer g§~§Y Zgbobo ho bmoH$ Ă„hUVmhoV Ă©1⁄2Umb` C^o
amhĂż eH$Vo. VwĂ„hr H$embm qMVm H$aVm`? gwĂȘ$ Va H$am... Am{U J§JmOirV EH$hr nÂĄgm
ZgVmZm ghm H$moQ>tÀ`m n{hĂ«`m Q>ßß`mMo H$m‘ gwĂȘ$ Pmbo. g‘mOmÀ`m H$m‘mgmR>r g‘mOM
nwT>mH$ma KoVmo `mMm àË`` Ambm. "éÐmUr'À`m {ddoH$ Xoenm§S>o - AĂ©U Hw$bH$Uu `m§Zr
OdiOdi 1700 QÂŽ>°ƠQ>a ‘wĂȘ$‘ AmUyZ ñdIMm©Zo gmS>oVrZ ‘rQ>g©Mm "{S>’«$Ýg' Agbobo
‘¡XmZ g‘Vb H$ĂȘ$Z {Xbo. ’$Âș$ ~wbS>moPg©À`m {S>PobMm IM© Ă©1⁄2Umb`mZo Ho$bm. "Q>mQ>m
ñQ>rb'Zo Ă {VQ>Z 2000 Ă©n`m§À`m {S>ñH$mC§Q>Zo bmoI§S> nwa{dbo. "g|À`war ßbm`'Zo 65
Q>žo$ {S>ñH$mC§Q>Zo ßbm``dwS> nwa{dbo, CËH„$ĂŻ> XOm©Mm H$moQ>m ñQ>moZ ’$Âș$ "EĆ gmB©O'Mo nÂĄgo
^ĂȘ$Z {dZm‘yĂ«` {‘imbm. "Zoamob°H$'Zo bmJUmam gd© a§J {dZm‘yĂ«` nwa{dbm... EdT>oM
ZĂŹho Va nwÊ`mMo Am{H©$Q>oĆ Q> {‘qbX JwĂĄo `m§Zr Amnbo gwnapĂŹhOZMo H$m‘ {dZm‘yĂ«` Ho$bo.
nwÊ`mMoM ñQÂŽ>Ć Mab B§{O{ZAa M§ÐH$m§V JmoS>go ho g§KmMo ñd`§godH$ {ZKmbo. Ë`m§Zr ’$Âș$
nwÊ`mhÿZ `oÊ`mOmÊ`mMo noQ®>mobMo n¡go VodT>o KoVbo. Am¡a§Jm~mXMo grE {dÇ>b Xoe‘wI

OmbZm Am`H$m°Ýg / 158
`m§Zr gmar AH$mC§QÂČ>g {dZm‘yĂ«` nm{hbr. Am{H©$Q>oĆ Q> AO` Hw$bH$Uu `m§Zr b±S>ñHo$qnJ
{dZm‘yĂ«` H$ĂȘ$Z {Xbo. Ă moOoĆ Q> Mr’$ Ă„hUyZ ‘wHw§$X ^moJbo `m§Zr Amnbo `moJXmZ {Xbo. Ago
eoH$S>mo hmV bmJbo Am{U ho ^ĂŹ` ñdßZ gmH$mabo. ho ^bo ‘moR>o hm°pñnQ>b OwÝ`m OmJoVyZ
{eñQ> Pmbo Vo hr EH$m amÌrVyZ. `m gmR>r ‘XV Pmbr Vr "Jadmao'À`m A{Zb ^mboamd
`m§Mr. Ë`m§Zr AmnĂ«`m EH$m ghH$mĂš`mH$S>o hr O~m~Xmar gmon{dbr Am{U A{Ve`
gw{Z`mo{OVarË`m e{Zdmar amÌr Zì`m B‘maVrV gmao gm‘mZ {eñQ> Pmbo. a{ddmar `§ÌUm
Owibr Am{U gmo‘dmar gH$mir ZĂŹ`m B‘maVrV "AmonrS>r' gwĂȘ$hr Pmbr. ZĂŹ`m {R>H$mUr
bmoH$ `oVrb H$m? `m Ă Ă­Zmbm CÎma Ă„hUyZ 325 Ă©1⁄2Um§Mr Zm|XUr Pmbr. OwÝ`m B‘maVrV
Ă {V{XZ 200 Ă©1⁄2Um§Mr Zm|XUr hmoV Ago !
Ă©1⁄2Umb`m~Ôb, C^maUrVrb AS>MUr d Ë`mda Ho$bobr ‘mV, XoU1⁄2`m {‘i{dUo
AmXt~Ôb Am{U S>m°ƠQ>a n§T>ao `m§À`m `moJXmZm~Ôb gm§JÊ`mgmaIo Iyn H$mhr Amho.
nU OmJoA^mdr Ë`mVrb
XmoZ {df` BWo Z‘yX H$aVmo.
n{hbm {df` Ă©1⁄2Umb`mVrb
"godmd«Vt'Mm. "Am`Am`E‘
- Ah‘Xm~mX'gma»`m {d»`mV
g§ñWoV AmVm hm {df` AÀ`mgbm
OmVmo Amho. S>m°. n§T>ao {ZYrgmR>r
1997-98 ‘Ü`o A‘o[aHo$À`m
Ă dmgmV AgVmZm VoWo EH$m
hm°pñnQ>b‘Ü`o godm^mdr d„ÎmrZo
H$m‘ H$aUmĂš`m H$mhr Á`oð> ZmJ[aH$m§Zm Ë`m§Zr nm{hbo hmoVo. Vmo {df` nwT>o Ë`m§À`m Ă±â€˜aUmVyZ
Jobm. nwT>o "~OmO'‘Ü`o "ĂŹhrAmaEg' bmJy PmĂ«`mZ§Va nÝZmerMo H$mhr OU Ë`m§Zm `oD$Z
^oQ>bo Am{U AmnU Ă©1⁄2Umb`mgmR>r H$mhr H$m‘ H$ĂȘ$ eHy$, Ago Ë`m§Zr gm§{JVbo. Ë`mbm
H$mhr ‘{hZo bmoQ>bo. AemVM AmUIr EH$ J„hñW - EbAm`grMo {dH$mg A{YH$mar
^mbM§Ð Hw$bH$Uu - Ë`m§Zm `oD$Z ^oQ>V Am{U H$m‘ ‘mJV. Ë`m§Zm ‘mo~Xbm H$mhrhr ZH$mo
hmoVm, ’$Âș$ H$m‘ Ho$Ă«`mM§ g‘mYmZ hd§ hmoV§. Ë`m§Mm "’$m°bmoAn' BVH$m dmT>bm H$s S>m°.
n§T>ao d¡VmJbo. EH$m {Xder Aem d¡VmJmVM Ë`m§Zr gm§{JVbo, "{VWo [agoßeZOdi ~gm
Am{U `oUmù`m noe§Q>Zm H$mhr ‘XV hdr Agob Va {dMmam'. EH$ XmoZ {Xdgm§Z§Va Mm¡H$er
Ho$br Voìhm Hw$bH$Uu A{Ve` Iwe hmoVo. BWo S>m°. n§T>ao `m§Zm A‘o[aHo$Vrb Vmo à`moJ
AmR>dbm Am{U ^maVmÀ`m d¡ÚH$s` joÌmVrb EH$ AZmoIm Ă `moJ gwĂȘ$ Pmbm. gÜ`m `oWo
50 "godmd«Vr' H$m‘ H$aVmV. H$moUr eĂł{H«$`mJmamg‘moa Wm§~yZ Ă©1⁄2Um§À`m ZmVodmBH$m§Zm Yra
XoVmV. H$moUr J«m‘rU ^mJmVyZ AmboĂ«`m noe§Q>Zm Ho$g nona H$mTy>Z XoÊ`mnmgyZ ‘XV H$aVmV.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 159
hdo Ë`m à‘mUo g‘wnXoeZ H$aVmV. Yra XoVmV. Ë`m§Zm Ă©1⁄2Umb`mH$Sy>Z H$gbmhr ‘mo~Xbm
{Xbm OmV Zmhr. Ë`m§Zm CnMmamV gdbV ZgVo Am{U Ho$gnona H$mT>m`Mm Va BVam§gmaIoM
Ë`m§Zmhr am§JoV C^o amhmdo bmJVo. ho AgoM Agbo nm{hOo hr `m godmd«VtMrM ‘mJUr Amho,
ho {deof.
Xwgam {H$ñgm ‘w§~B©Vrb S>m°. XYrM `m§À`m ~ÔbMm. ‘w§~B©Vrb Ă©1⁄2Umb`mMo EH$
{hVqMVH$ A°S>. E‘. gr. AJ«dmb `m§À`m dma§dmaÀ`m AmJ«hmdĂȘ$Z S>m°. n§T>ao Ë`m§Zm
^oQ>m`bm Jobo. S>m°. XYrM OwÝ`m {nT>rVrb ao{S>Am°bm°{OñQ>. Ă©1⁄2Umb`mMr ‘m{hVr {XĂ«`mZ§Va
Vo Ă„hUmbo, "‘mÂ`mH$S>o EH$ OwZo EĆ g ao ‘erZ Amho. Vo VwĂ„hr KoD$Z Om Am{U Cn`moJmV
Agob Va dmnam.' Iao Va Ă©1⁄2Umb`mZo KoVboĂ«`m EH$m {ZU©`mZwgma OwÝ`m, dmnaboĂ«` dñVy
ñdrH$mam`À`m ZmhrV, Ago R>a{dÊ`mV Ambobo hmoVo. nU S>m°. XYrM `m§À`m d`mMm ‘mZ
Ă„hUyZ Ë`m§Zr EH$m "gßbm`a'bm {VH$S>o nmR>{dbo Am{U ‘erZ H$go Amho, Vo nmhÊ`mg
gm§{JVbo. ho ‘erZ 35 df} OwZo hmoVo Am{U gßbm`aÀ`m ‘Vo A{Ve` Mm§Jbo hmoVo. nwT>Mr
5-6 df} Mmbob Ago ho
‘erZ Ă©1⁄2Umb`mV XmIb
Pmbo. ‘YĂ«`m H$mimV S>m°ƞ.
n§T>ao Ë`m~Ôb {dgĂȘ$Z
Jobo hmoVo. nU AmR> df}
dmna PmĂ«`mZ§Va Vo ‘erZ
{ZH$m‘r Pmbo. Vo ^§JmamVM
H$mT>Uo AmdĂ­`H$ Pmbo hmoVo. ‘erZ ^§JmamV H$mT>Ê`mAmYr gmÂĄOÝ` Ă„hUyZ S>m°. n§T>ao `m§Zr
S>m°. XYrM `m§Zm EH$ nÌ {b{hbo Am{U Ago Mm§Jbo ‘erZ Ă©1⁄2Umb`mbm {XĂ«`m~Ôb
Am^ma ‘mZbo, Ë`mM ~amo~a AmVm ho ‘erZ ^§JmamV H$mT>V AgĂ«`m~Ôbhr H$i{dbo.
nÌ {‘iVmM S>m°. XYrM `m§À`m nËZrMm ’$moZ Ambm. AmdOy©Z nmR>{dboĂ«`m nÌmMo Ë`m§Zm
H$mÂĄVwH$ dmQ>V hmoVo. AmnU Ă©1⁄2Umb`mgmR>r AmUIr H$mhr H$ĂȘ$ BpÀN>Vmo, Ago gm§JV Ë`m§Zr
S>m°. n§T>ao `m§Zm ‘w§~B©V ~mobmdbo. H$m‘m§‘wio Ë`m§Zm VmVS>rZo OmUo eĆ ` ZĂŹhVo. EHo$ {Xder
Ë`m§Mm nwÝhm ’$moZ Ambm Am{U bdH$amV bdH$a `oÊ`m~Ôb Ë`m§Zr gwM{dbo. Ë`mM
’$moZda Ë`m§À`m gmo~V AgUmù`m {ZVrZ Xoe‘wI `m§Zr S>m°ƠQ>a n§T>a|Zm gm§{JVbo - "IaoM
bdH$amV bdH$a `m. ‘°S>‘ gÜ`m "Am`gr`y'‘Ü`o AmhoV.' Ë`m§Zm Jm§^r`© H$ibo,
V`mar gwĂȘ$ Pmbr nU XwgĂš`m {Xder gH$mirM {Zamon {‘imbm - "XYrM ‘°S>‘ `m§Mo
{ZYZ Pmbo.' Ago AgVmZmhr S>m°. XYrM `m§Zr Ë`m§Zm VmVS>rZo ‘w§~B©V `oÊ`mg gm§{JVbo.
JoĂ«`mZ§Va Vo Ă„hUmbo, "Vw‘Mo nÌ {‘imĂ«`mZ§Va Ë`m§Zm Iyn ~ao dmQ>bo. `m Ă©1⁄2Umb`mgmR>r
AmUIr H$mhrVar H$amdo Aer Ë`m§Mr BÀN>m hmoVr. Ë`m§Mo {Xdg g§nÊ`mAmYr (~mamdo
hmoÊ`mAmYr) hr BÀN>m nyU© H$am`Mr Amho...' Ago gm§JV Ë`m§Zr "H$ba S>m°nba Q>oñQ>'gmR>r

OmbZm Am`H$m°Ýg / 160
bmJUmam 32 bmI Ă©n`m§Mm MoH$ S>m°. n§T>ao `m§À`m hmVmV R>odbm. Ë`m§Zm ^ĂȘ$Z Ambo.
Ë`m§Zr {XboĂ«`m EĆ g ao ‘erZ~Ôb H„$VkVm Ă„hUyZ nmR>{dboĂ«`m EH$m nÌmZo Ho$bobr Vr
{H$‘`m Ă©1⁄2Umb`mbm "H$ba S>m°nba'gmaIr gw{dYm XoD$Z Jobr. ‘ZmVrb {Z‘©inUm Am{U
BVam§àVr ñZohmMr ^mdZm OmonmgÊ`mÀ`m "{Zh}VwH$ nrAma'bm {‘imbobr Vr XmX hmoVr...!
`m AemM H$m‘m§gmR>r Ă©1⁄2Umb`mVrb Ë`m§À`m gd© ghH$mĂš`m§Zr {‘iyZ 1996 nmgyZ Ë`m§Zm
"‘o{S>H$b' H$m‘m§nmgyZ ‘wÂș$ Ho$bo Amho. Ë`m§À`m `m BVa H$mÂĄeĂ«`m§Mm dmna Ă©1⁄2Umb`mÀ`m
^a^amQ>rgmR>r ĂŹhmdm `m gmR>r Ë`m§Zm nyU© ‘moH$irH$ XoÊ`mMr Ë`m§À`m "Q>r‘'Mr BÀN>m hmoVr.
`m BÀN>oer "g§ñWoV ^ard H$m‘{Jar H$aÊ`mMr ‘mPr BÀN>m Amho' `m Am§V[aH$ BÀN>oMr Zmi
Owibr...!
Ago AZoH$ {H$ñgo AmhoV. Ë`m gmR>r ñdV§Ì nwñVH$M hdo. Ă©1⁄2Umb` doJmZo {dñVmaVo
Amho. Zm{eH$‘Ü`o ^mogbm
{‘{bQ>ar hm`ñHy$bZo {XboĂ«`m
nmM EH$am§À`m OmJoV "lr JwĂ©Or
Ă©1⁄2Umb`' C^o amhVo Amho. S>m°.
ApídZrHw$‘ma VwnH$ar `m§Zr
gÜ`m ñdV
bm `m H$m‘mgmR>r
dmhĂżZ KoVbo Amho. {VWohr
JaOoà‘mUo S>m°. n§T>ao `m§Mo
ghH$m`© AgVo. `m{edm` ^{dĂź`mV ‘o{S>H$b H$m°boOgmaIm Ă H$Ă«nhr Ă©1⁄2Umb`mV `oD$
eH$Vmo, Ago Vo Ă„hUVmV. EdT>m ‘moR>m ngmam C^m am{hĂ«`mZ§Va AmO S>m°. n§T>ao Ă„hUVmV,
"Iao Va bmoH$ ‘XV H$am`bm V`maM hmoVo. Vo dmQ>M nmhV hmoVo. ’$Âș$ Ë`m§À`mg‘moa ho H$m‘
CbJS>Ê`mMrM ~mH$s hmoVr. ho Pmbo Am{U ‘XVrMm AmoK dmhĂż bmJbm. g‘mOmgmR>r CĂ€`m
AgboĂ«`m `m g§ñWogmR>r g‘mOmZo ^a^ĂȘ$Z {Xbo...!'
...............
S>m°ƞ. AZ§V n§T>ao, hoS>Jodma hm°pñnQ>b, JmaIoS>m, Am¥a§Jm~mX.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 161
{dÚmnrR>m§VJ©V Xa dfu {d{dY
{R>H$mUr `wdH$ ‘hmoËgd hmoV AgVmo. gZ
2008 ‘Ü`o nmaX `oWo `wdH$ ‘hmoËgd
^abm hmoVm. `m `wdH$ ‘hmoËgdmVrb
am§Jmoir ñnY}Mo narjH$ Ă„hUyZ OmbÝ`mÀ`m
lr. E‘. Eg. O¡Z {dÚmb`mVrb H$bm
{ejH$ adr H$m|H$m VoWo Jobo hmoVo. narjU
Mmby AgVmZm EH$m Mm¡H$g ‘wbrZoM Ë`m§Mr
narjm KoUo gwĂȘ$ Ho$bo. {VMm n{hbm Ă Ă­Z
hmoVm, "ga, VwĂ„hr ho narjU H$go H$ĂȘ$
eH$Vm?' {VÀ`m Ă„hUÊ`mMm ‘{VVmW© hm
hmoVm, H$s "am§Jmoir hm {Ăł`m§À`m H$mÂĄeĂ«`mMm
{df`. nwéfm§Zm am§Jmoir H$mT>Vm `oV Zmhr,
Vo H$mT>V ZmhrV Ago AgVmZm nwéfm§Zm
am§JmoirVrb ~maH$mdo H$go H$iUma Am{U
Aem nwĂ©fm§Zm am§JmoirMo narjU H$aÊ`mMm
Z¥{VH$ A{YH$ma H$gm nmohmoMVmo?' ñnYm©
Pmbr, narjU g§nbo nU adr `m§À`m ‘ZmV Ë`m àíZmZo Ka Ho$bo. EH$ H$bm {ejH$ `m
ZmË`mZo Vo ñdV
 Mm§Jbr am§Jmoir H$mTy> eH$VmV nU Varhr Ë`m ‘wbrMm
àíZ gVmdy bmJbm. Ë`mVyZM àoaUm {‘iV Jobr Am{U "{JZrO ~wH$
Am°’$ dĂ«S>© aoH$m°S>©' ‘Yrb EH$ {dH«$‘ gmH$mabm Jobm.
adr amYoĂ­`m‘Or H$m|H$m ho `m VĂ©U H$bmH$mamMo nyU© Zmd.
31 Owb¡ 1979 amoOrMm Ë`m§Mm OÝ‘. ho Hw$Qw>§~ Vgo ‘yiMo
Am§Y« Ă XoemVrb {g{ÕnoQ>Mo. nÙembr g‘mOmV Ë`m§Mm
OÝ‘ Pmbm. hm g‘mO {dUH$m‘ H$ĂȘ$Z Amnbr
CnOr{dH$m H$arV Ago. H$m‘m§À`m emoYmV
amYoí`m‘Or H$m|H$m 1958 ‘Ü`o OmbÝ`mV
Ambo. Ë`mdoir ehamV hmV‘mJ MmbV
AgV. Z§Va `§Ì‘mJmda {dUH$m‘ hmoD$
24
"{J{ZO ~wH$m'Vrb
am§Jmoir
adr amYoí`m‘ H$mo§H$m
{dÚmnrR>mÀ`m `wdH$
‘hmoËgdmVrb am§Jmoir ñnY}À`m
narjUmgmR>r EH$ `wdH$ OmVmo
H$m` Am{U VoWrb EH$m ñnY©H$
`wdVrÀ`m àíZm§Zr ào[aV hmoD$Z
am§JmoirMm {dƓ{dH«$‘ H$aÊ`mMo
‘Zmda KoVmo H$m`... gmamM àH$ma
AO~ dmQ>mdm Aer KQ>Zm adr
H$m|H$m `m§À`m Am`wü`mV KS>br.
gmYmaU 200 qÂč$Q>b am§JmoirMm
dmna adr `m§Zr VrZ {Xdgm§V
Ho$bm Am{U "{JZrO ~wH$m'V
am§JmoirgmR>r OmbÝ`mMo Zmd
H$moabo Jobo...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 162
bmJbo. Z§Va Vo hr ~§X nS>bo. Ë`mZ§Va ho Hw$Qw>§~ {dS>çm diÊ`mMo H$m‘ H$ĂȘ$ bmJbo. {dS>r
H$m‘Jmam§Zm {‘iUmù`m gdbVtÀ`m ‘XVrZo adr H$m|H$m `m§Mo embo` {ejU OmbÝ`mÀ`m
OÂĄZ {dÚmb`mV Pmbo. gZ 1998 ‘Ü`o 10dr Am[U 2000 ‘Ü`o ~mamdrn`ÂȘVMo
{ejU nyU© PmĂ«`mZ§Va OmbÝ`mÀ`mM AqOR>m {MÌH$bm ‘hm{dÚmb`mV Ë`m§Zr "EQ>rS>r'
AĂ€`mgH«$‘mgmR>r (AmQ>© Q>rMa {S>ßbmo‘m) Ă doe KoVbm. AmÂĄa§Jm~mXÀ`m `ed§V {MÌH$bm
‘hm{dÚmb`mVyZ Or. S>r. AmQ>©Mr nXdr KoVĂ«`mZ§Va gÜ`m Vo lr. E‘. Eg. OÂĄZ B§p1⁄2be
hm`ñHy$b‘Ü`o H$bm {ejH$ Ă„hUyZ H$m`©aV AmhoV. gZ 2000 ‘Ü`o H$m°boOmV {eH$V
AgVmZmM M§XrJS>À`m H$bm Ă Xe©ZmV Ë`m§À`m H$bmH„$VtZr dmhdm {‘i{dbr hmoVr.
2005-06 dfm©V OrS>r AmQ>© Mmby AgVmZm amÁ` nwañH$mamgmR>rhr Ë`m§Mo Zm‘m§H$Z Pmbo
hmoVo. Ë`m AmYr gZ 2000 ‘Ü`o amĂŻÂŽ>r` nwañH$mamgmR>rhr Ë`m§Mo Zm‘m§H$Z Pmbo hmoVo.
Ë`m§Mr H$boMr CnmgZm Aer gwĂȘ$ hmoVr. dmñV{dH$ Ë`m§À`m KamV `mAmYr H$moUrhr `m
joÌmV H$m‘ Ho$bobo Zmhr. nU Ë`m§Zm {MÌH$boMr AmdS> hmoVr. hiy hiy adr `m§À`m ‘ZmV
hr AmdS> {PanV Jobr Am{U EH$m H$bmH$mamMm OÝ‘ Pmbm.
H$boÀ`m Ă m§VmVrb hr ‘wem{’$ar gwĂȘ$ AgVmZmM `wdH$ ‘hmoËgdmVrb hr KQ>Zm
KS>br Am{U Ë`m§À`m Am`wü`mbm EH$ ZdoM diU {‘imbo. am§JmoirÀ`m joÌmV OmJ{VH$
{dH«$‘ aMÊ`mMm {ZYm©a Ë`m§Zr ‘ZmV
Ho$bm. gdm©V AmYr Ë`m§Zr OmbÝ`mMo
V~bmdmXH$ àgmX Mm¥Yar `m§Mr
^oQ> KoVbr. gZ 2003 ‘Ü`o
V~bmdmXZmÀ`m joÌmV Ë`m§Mo
Zmd "{JZrO ~wH$m'V Zm|X{dbo
Jobo hmoVo. Ë`m§À`m ‘mJ©Xe©ZmZo
`m ‘mo{h‘oMm ew^ma§^ Pmbm.
gd©àW‘, `mAmYr Agm
{dH«$‘ Zm|X{dbobm Amho H$m
`mMr ‘m{hVr H$mT>Ê`mV Ambr.
YwĂč`mÀ`m S>m°. Ă Umbr
nmQ>rXma `m§Zr VmodaMr
OJmVrb gdm©V ‘moR>r 6000
Mm¡ag ‘rQ>aMr 4 a§Jm§Vrb
am§Jmoir H$mTy>Z {JZrO ~wH$mV Zmd
Zm|XdĂ«`mMo ñnĂŻ> Pmbo hmoVo. Ë`m§Zr
{Va§Jm ÜdOmÀ`m nmĂ­d©^y‘rda ^maVmMm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 163
ZH$mem Agbobr am§Jmoir {MVmabobr hmoVr. adr `m§Zr `m g§X^m©V "{JZrO ~wH$' H$S>o
{dMmaUm Ho$br, Voìhm Ë`m am§JmoirhÿZ {H$‘mZ 1 Mm¡ag ‘rQ>a ‘moR>r Am{U Mmanojm A{YH$
a§Jm§Vrb am§Jmoir Agbr nm{hOo, Ago gm§{JVbo Jobo. adr `m§Zr am§JmoirgmR>r Jm§YrOtÀ`m
{MÌmMr {ZdS> Ho$br. {Va§1⁄2`mÀ`m nmĂ­d©^y‘rda Jm§YrOr Ago EH$ g§H$Ă«n{MÌ Ë`m§Zr hmVmZo
EH$m H$mJXmda aoImQ>bo Am{U 6 hOma MmÂĄag ‘rQ>anojm ‘moR>r am§Jmoir H$moR>o H$mT>Vm `oB©b
`mMm emoY gwĂȘ$ Pmbm. ~Ăš`m emoYmA§Vr nmo{bg Ă {ejU ‘¡XmZmda Vmo g§nbm. ‘¡XmZmbm
EH$ ~mOyZo nyU© VQ>~§Xr hmoVr. XwgĂš`m ~mOyZo B‘maV C^r hmoVr. BWo dmĂš`mMm Ìmg hmoUma
ZĂŹhVm. OmJm {ZpĂ­MV H$ĂȘ$Z {JZrO ~wH$mH$S>o a{OñQÂŽ>oeZ nmR>{dÊ`mV Ambo Am{U 13
Zmoìh|~a 2009 amoOr Ë`m§Mo gH$mamË‘H$ CÎma Ambo. am§JmoirgmR>r 30 OmZodmarMm {Xdg
{ZpĂ­MV H$aÊ`mV Ambm. `m {Xder nmÂĄ{U©‘m hmoVr. M§Ð nÂ„ĂdrÀ`m OmñVrV OmñV Odi
hmoVm Am{U Ë`m H$mimV dmaohr H$‘r dmhUma hmoVo. `moJm`moJmZo Vmo Jm§YrOtMm Ă±â€˜Â„{V{XZ
hmoVm. hm {Xdg {ZpĂ­MV PmĂ«`mZ§Va ~mH$s OwidmOwid gwĂȘ$ Pmbr. ‘w»` Ă Ă­Z hmoVm
am§JmoirMm Am{U `m {dH«$‘mgmR>r bmJUmĂš`m EH§$Xa IMm©Mm... ghO A§XmO H$mT>bm VoĂŹhm
20 Q>Z Ă„hUOo 200 qÂč$Q>b am§Jmoir bmJUma, Ago {Xgbo.
hmVmV H$bm Am{U ‘ZmV {OÔ hmoVr nU {JZrO ~wH$mV {dH«$‘ Zm|Xdm`Mm Va nÂĄgmhr
hdm. hm nÂĄgm C^m H$aÊ`mgmR>r Ë`m§Mr Ymdni gwĂȘ$ Pmbr. `mM H$mimV "H$m{bH$m
ñQ>rb'Mo lr. AĂ©U AJ«dmb `m§À`mer g§nH©$ Pmbm. "hm {df` S>moĆ `mV H$gm Ambm?
am§Jmoir {H$Vr bmJUma `mMm A§XmO H$gm H$mT>bm?' Aem H$mhr àmW{‘H$ àíZm§Z§Va Ë`m§Zr
Ă ma§{^H$ ‘XV XoÊ`mMo H$~yb Ho$bo Am{U CaboĂ«`m aH$‘oÀ`m OwidmOwidrgmR>r adr `m§Mr
Ymdni gwĂȘ$ Pmbr. nÙembr g‘mOmMoM KQ>H$ Agbobo Am‘Xma lr. HÂĄ$bmg Jmoa§Q>çmb
`m§Zrhr adr `m§Zm ‘XV XoÊ`mMo H$~yb Ho$bo hmoVo, Varhr nwaogm n¡gm C^m amhmV ZìhVm.
adr `m§Mo XmamoXma ^Q>H$Uo gwĂȘ$M hmoVo. hr ‘m{hVr Hw$Ry>Z Var AĂ©U AJ«dmb `m§À`mn`ÂȘV
nmohmoMbr. Ë`m§Zr adr `m§Zm ’$moZ H$ĂȘ$Z ~mobmdyZ KoVbo Am{U Ë`m§Zr ‘XV ‘mJÊ`mgmR>r
Ho$bobr `mXr Ë`m§À`mH$Sy>Z ‘mJyZ KoVbr. "AmVm nÂĄemMr H$miOr H$ĂȘ$ ZH$mo. Vy H$m‘mbm
bmJ Am{U ’$Âș$ aoH$m°S>©da bj H|${ÐV H$a' Ago Ë`m§Zr gm§JVmM adr `m§Zm ^ĂȘ$Z Ambo.
Á`m {Xder ho gmao KS>bo Ë`mZ§Va VrZ - MmaM {Xdgm§V àË`j H$m‘mbm gwadmV H$amdr
bmJUma hmoVr...!
`m {dH«$‘mgmR>r bmJUmar am§Jmoir WoQ> amOñWmZmVyZ {ZKmbr Am{U Vmo QÂŽ>H$ OmbÝ`mV
nmohmoMbm. nm§T>arew^« 20 Q>Z am§Jmoir OmbÝ`mV CVabr Am{U ZdmM noM adr `m§À`mg‘moa
C^m am{hbm. H$maU Ë`m§Zr ‘mJ{dbobr hmoVr {d{dYa§Jr am§Jmoir Am{U àË`jmV Ambr hr
nm§T>ar ew^«... am§Jmoir nwa{dUmÚ`mZo a§JrV am§Jmoir AmÄhr nwady eH$V Zmhr, Ago gm§JyZ
Q>mH$bo. AmVm H$m` H$am`Mo? hr am§Jmoir a§JdyZ ¿`mdr bmJUma hmoVr. EH$ XmoZ nmoVr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 164
am§Jmoir H$mTy>Z a§J{dÊ`mÀ`m QÂŽ>m`bhr PmĂ«`m nU EdT>çm H$‘r doimV EdT>r am§Jmoir a§JdyZ
H$er hmoUma? `m doir am{YH$m Q>mB©ëg‘Ü`o VrZ {Xdg ĂŹ`dgm` ~§X R>odyZ Amnbr g§nyU©
`§ÌUm Ë`m§Zr am§Jmoir a§J{dÊ`mgmR>r bmdÊ`mV Ambr Am{U Ë`m§À`m ‘erÝg‘YyZ a§JrV
am§Jmoir ~mhoa Ambr. hr AmUr~mUrMr pñWVr Aer hmoVr, H$s BH$S>o ‘¡XmZmda am§Jmoir
KmbÊ`mg gwadmV Pmbr hmoVr Am{U {VWyZ EH$ EH$ nmoVo ‘¡XmZmda nmohmoMV hmoVo !
am§Jmoir KmbÊ`mg gwadmV H$aÊ`mAmYr ’$m`a {~«JoS>À`m JmS>çm dmnĂȘ$Z ‘¡XmZmda
nmUr ’$dmaÊ`mV Ambo. amoba dmnĂȘ$Z ‘¡XmZ g‘Vb H$aÊ`mV Ambo. Ë`mda eoUgS>m
KmbÊ`mV Ambm. `m AmR>dS>m^amgmR>r bmB©Q> bmJUma hmoVo. Ë`mgmR>r 18 hOma Ă©n`o
^ĂȘ$Z ñdV§Ì W«r ’o$O bmB©Q> ‘rQ>a Âż`mdo bmJbo. gJĂč`m ~mOy§Zr bmB©Q> Am{U Q>m°da
C^o am{hbo. ‘yi {MÌm~ahĂŸHy$‘ ‘¡XmZmda AmamIS>m V`ma H$aÊ`mgmR>r H«$sS>m{ejH$
{~«Ooe Zm`a, Ă em§V Zd{Jao, Xoenm§S>o ga `m§Zr ‘XV Ho$br. ‘¡XmZ {‘idyZ XoÊ`mgmR>r
{OĂ«hm Ý`m`mYre, {OĂ«hm{YH$mar `m§Mr Iyn ‘XV Pmbr. A§{V‘ nadmZJr {d^mJr`
Am`wÂș$mb`mH$Sy>Z bmJUma hmoVr. Am`wÂș$m§Zr Vr AmZ§XmZo {Xbr Am{U Vm§{ÌH$ ~mOy nyU©
Pmë`m.
AmB©-d{S>bm§À`m ew^hñVo 30 OmZodmarbm gH$mir ^y{‘nyOZ H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr am§Jmoir
KmbÊ`mg gwadmV Ho$br. nwT>Mo gmYmaU 72 Vmg gbJnUo Ë`m§Zm ho H$m‘ H$amdo bmJUma
hmoVo. `m H$mimV Amdí`H$ emar[aH$ {dYtgmR>rhr ‘¡XmZ gmoS>Ê`mMr Ë`m§Zm AZw‘Vr
ZìhVr. Ë`m‘wio `m H$mimV H$mhr ImVmhr `oUma ZìhVo. S>m°ƠQ>am§Mo EH$ nWH$ Amamo1⁄2`
VnmgUrgmR>r g‚m hmoVo. Vo AYyZ ‘YyZ 1⁄2bwH$moOMo nmUr XoV Am{U H$mhr SÂŽ>m`’«y$Q> ImVm
`oV. Q>ßß`mQ>ßß`mZo Ă JVr gwĂȘ$ hmoVr. XrS> {Xdgm§Z§Va ghm hOma MmÂĄag ’w$Q>m§Mr am§Jmoir
a§JdyZ Pmbr Am{U OwÝ`m {dH«$‘mMr ~amo~ar Pmbr. hm jU gdmÂȘZr O„mof H$ĂȘ$Z gmOam
Ho$bm. nU Iar narjm Ë`m nwT>oM hmoVr. AmVm hmV nm` VmR>ĂȘ$ bmJbo hmoVo. dmH$Uohr
AdKS> hmoV hmoVo. aÂș$Xm~ H$‘r hmoD$ bmJbm hmoVm. hr AdñWm A{Ve` H$R>rU AgVo.
gdmÂȘMr ‘XV Am{U ‘ZmVrb {OÔ `m§À`m Omoamda AIoa 1 ’o$~«wdmar amoOr adr `m§Zr
am§JmoirMm eodQ>Mm hmV {’$adbm Am{U Amnbo H$m‘ nyU© PmĂ«`mÀ`m AmZ§XmV Ë`m§Zm
Ajae
 aSy> H$mogibo ! nwT>À`m VrZ {Xdgm§V Ajae
 hOmamo ZmJ[aH$m§Zr `oD$Z `m
am§Jmoirbm ^oQ> {Xbr.
‘XVrgmR>r nwT>oo Ambobo lr. AĂ©U AJ«dmb, lr. HÂĄ$bmg Jmoa§Q>çmb `m§À`mgmaIo
AZoH$ hmV Am{U àË`j ‘¡XmZmda ‘XVrg C^r Agbobr 50 OUm§Mr Q>r‘ `m§À`m ‘XVrZo
Ë`m§Zr `m {dĂ­d{dH«$‘mbm JdgUr KmVbr. "{JZrO'À`m narjH$m§Zm OmbÝ`mV ~mobmdUo
nadS>Umao ZìhVo. Ë`m‘wio Ë`m§À`m {ZH$fm§Zwgma gZXr A{YH$mù`m§À`m ghr {eƠƠ`m§{Zer
gd© Ahdmb V`ma H$ĂȘ$Z nmR>dyZ XoÊ`mV Ambo Am{U gmYmaU 8 ‘{hÝ`m§Z§Va

OmbZm Am`H$m°Ýg / 165
Ë`m§À`mH$Sy>Z "g{Q>©{’$Ho$Q>' Ambo, VoĂŹhm AmZ§XmMm AmUIr EH$Xm O„mof Pmbm. AmVm
^{dĂź`mV W‘m©H$mob‘Ü`o aoĂ«do B§{OZ V`ma H$aÊ`mMm OmJ{VH$ {dH«$‘ Zm|X{dÊ`mMm Ë`m§Mm
{dMma Amho. Ë`mMr Ă mW{‘H$ V`marhr gwĂȘ$ Pmbr AgyZ bdH$aM Ë`m§À`m {eanoMmV
AmUIr EH$ {dH«$‘ Zm|X{dbm OmUma, ho {ZpĂ­MV.
EH$m ĂłrZo XaamoO 1 dmQ>r am§Jmoir AmnĂ«`m Kamg‘moa dmnabr Va Vr Am`wĂź`^amV
{‘iyZ gmYmaU 1 qÂč$Q>b am§JmoirMm dmna H$aVo. a{d `m§Zr `m VrZ {Xdgm§V 200
qÂč$Q>b am§Jmoir dmnabr. "VwĂ„hmhr am§Jmoir H$mTy> eH$Vm nU Am‘À`mBVH$s H$mT>Vm H$m?'
`m `yW ’o$pñQ>ĂŹhb‘Yrb "Ë`m' ñnY©H$ ‘wbrZo {dMmaboĂ«`m Ă Ă­ZmVyZ {Z‘m©U PmboĂ«`m
{OÔrVyZ EH$ OmJ{VH$ {dH«$‘ gmH$mabm Jobm. AmnĂ«`m ‘ZmV {OÔrMr noaUr H$aUmĂš`m Ë`m
‘wbr~Ôb adr AmOhr H„$Vk AmhoV.
...............
lr. adr H$m|H$m, lr E‘. Eg. OÂĄZ B§p1⁄2be ñHw$b, ’w$b§~«rH$a ZmQ>çJ„hmOdi,
~g ñQ>±S> amoS>, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 166
Am`wß`mV B§{O{ZAa Ïhm`Mo
R>a{dbobo AgVo. Ë`mgmR>r ^anya ‘ohZV
KoVbobr AgVo. ~mamdrbm Mm§Jbo ‘mH©$
{‘idyZ B§{O{ZA[ašJbm Ă doe {‘imĂ«`mda
AmnĂ«`m AmOmo~m§À`m AmJ«hmImVa
B§{O{ZA[a¹J gmoSy>Z ‘o{S>H$bbm àdoe
KoUmĂš`m {dÚmÏ`m©~Ôb AmnĂ«`m ‘ZmV
H$moUË`m ^mdZm {Z‘m©U hmoVrb? AmnmnĂ«`m
{dMmam§Zwgma àË`oH$mÀ`m ‘ZmVrb ^mdZm
doJdoJĂč`m Agy eH$VmV nU 13 ’o$~«wdmar
1961 amoOr OmbÝ`mV OÝ‘boĂ«`m
à‘moXHw$‘ma am‘{dbmg ~OmO `m§À`m
‘ZmVrb ^mdZm ‘mÌ Iyn doJĂč`m hmoË`m.
BÀN>o{déÕ ‘o{S>H$bbm Ă doe Âż`mdm
bmJĂ«`mZ§Vahr Ë`m§Zr Mm§JĂ«`m Ă H$mao
Amnbo d¡ÚH$s` {ejU nyU© Ho$bo Am{U
Am`wü`mÀ`m EH$m diUmda d¡ÚH$s`
kmZmbm B§{O{ZA[a¹JÀ`m CnOV
H$mÂĄeĂ«`m§Mr OmoS> XoD$Z Ë`m§Zr
KS>{dbobo Am{dĂźH$ma AmO OJ^a
ZmdmObo OmV AmhoV.
‘yb Z hmoUo, hm Hw$R>bm
AmOma ZgVmo. Ăłr Am{U
nwĂ©fmÀ`m emar[aH$ g§`moJmMm
n[aUm‘ àOZZmV hmoVmo.
`mVrb H$moUVrhr EH$ ~mOy
gXmof Agob, Va Ë`mMm
25
"B§{O{ZAa'
S>m°ƠQ>a
S>m°. à‘moXHw$‘ma ~OmO
S>m°ƠQ>arMo {ejU KoVë`mZ§Va
d¡ÚH$s` ì`dgm` H$arV n¡gm
H$‘mdÊ`mEodOr AmnĂ«`m
d¡ÚH$s` kmZmbm A{^`m§{ÌH$s
kmZmMr OmoS> XoV Amnbr ZdrM
eÂĄbr {dH${gV H$aUmĂš`m
S>m°. à‘moX ~OmO `m§Zr AmO
OJ^amV Amnbo ñdV§Ì ApñVËd
{Z‘m©U Ho$bo Amho. "ñn‘©
Ă mogoga' `m ZmdmZo Vo MmbdrV
Agbobo àOZZ{df`H$ g§emoYZ
H|$Ð AmO ‘mZdm~amo~aM
newYZmÀ`mhr joÌmV ZmdmObo
OmV Amho. S>m°. ~OmO `m
"Ad{b`m' ĂŹ`{Âș$‘Ëdm{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 167
n[aUm‘ Ă OZZmda hmoVmo. OZZXa {Z`§ÌUmMr MMm© H$aVmZm, bmoH$g§»`oMm {dñ’$moQ> dJÂĄao
g§H$Ă«nZm M{M©ë`m OmV AgVmZmÀ`m H$mimV {ZgJm©Zohr Ho$boĂ«`m g§VVr {Z`‘ZmÀ`m
ĂŹ`dñWoH$S>o bj doYUo JaOoMo R>aVo. Ăłr-nwĂ©fm§À`m g§`moJm{edm` Zdm Ord OÝ‘mbm `oV
Zmhr. nwĂ©fm§‘Ü`o dr`©{Z{‘©Vr gmVË`mZo hmoV AgVo. ‘mÌ, ĂłrÀ`m earamV Ăłr~rOo R>am{dH$
H$mimZo V`ma hmoV AgVmV; nU H$Yr H$Yr `m nÕVrV H$mhr AS>Wio `oVmV Am{U
{dkmZmZo CnbĂŁY H$ĂȘ$Z {XboĂ«`m gw{dYm§Mm dmna H$amdm bmJVmo. Q>oñQ> Q>çy~ ~o~r, BĆ gr
V§ÌkmZ hr Ë`mMrM ĂȘ$no. nU Ë`m AmYrÀ`m Q>ßß`mVrb gmono d H$‘r I{M©H$ V§Ì Amho
"Am``yAm`' (BÝQÂŽ>m `wQÂŽ>oamB©Z BÝgo{‘ZoeZ)Mo. ‘Ü`‘dJu`m§À`m AmdmĆ `mVrb ho V§Ì Amho.
Ë`mgmR>r dr`m©da H$mhr Ă {H«$`m H$amĂŹ`m bmJVmV. Ë`mbm "ñn‘© (B§J«Or ĂŹ`mH$aUmZwgma
`mo1⁄2` Cƒma ñn@‘) Ă mogoqgJ' Ă„hUVmV. S>m°. à‘moX ~OmO AmÂĄa§Jm~mXoV `mM joÌmV
H$m`©aV AmhoV.
S>m°. ~OmO `m§Mm OÝ‘ OmbÝ`mVbm. Iao Va Ë`m§Mo d{S>bmonm{O©V Jmd KZgmd§Jr
VmbwƠ`mVrb Am§Vadmbr Q>|^r. nU OmbÝ`mV Ë`m§À`m d[S>bm§Mo AmS>V XwH$mZ hmoVo.
gmYmaU gZ 2000 ‘Ü`o Ë`m§À`m d[S>bm§Zr S>m°. ~OmO `m§À`m AmJ«hmImVa Vo ~§X Ho$bo.
OmbÝ`mÀ`m amĂŻÂŽ>r` qhXr {dÚmb`mV Ë`m§Mo ‘°{QÂŽ>H$n`ÂȘVMo {ejU Pmbo. OoB©Eg H$m°boO‘YyZ
gZ 1977 ‘Ü`o 12 dr CÎmrU© PmĂ«`mZ§Va AmÂĄa§Jm~mXÀ`m emgH$s` A{^`m§{ÌH$r
‘hm{dÚmb`mV Ë`m§Zr ‘oH°${ZH$b B§{O{ZA[a¹Jbm àdoe KoVbm. nU à‘moXHw$‘ma `m§Zr
S>m°ƠQ>aM ĂŹhmdo, hr Ë`m§À`m AmOmo~m§Mr Vrd« BÀN>m hmoVr. `moJm`moJmZo Ë`m dfuM
AĂ€`mgH«$‘ nÕVrVrb ~Xbm‘wio "nr`ygr' Am{U "10+2' `m XmoÝhr AĂ€`mgH«$‘m§À`m
{dÚmÏ`mÂȘMr JXu PmĂ«`mZo {deof ~m~ Ă„hUyZ VoĂŹhmÀ`m dg§VXmXm nmQ>rb `m§À`m
ZoV„ËdmImbrb amÁ` gaH$maZo ‘o{S>H$bÀ`m 700 OmJm EH$X‘ dmT>{dĂ«`m. Ë`m‘wio ghm
‘{hÝ`m§Mo B§{O{ZA[a¹JMo {ejU KoD$Z à‘moX ~OmO Am¡a§Jm~mXÀ`mM ‘o{S>H$b H$m°boObm
{S>g|~a 1977 ‘Ü`o XmIb Pmbo. `oWyZ Ë`m§Zr 1984 ‘Ü`o "E‘~r~rEg' Am{U
1987 ‘Ü`o ‘m`H«$mo~m`mobm°Or {df`mV "E‘S>r'Mo {ejU nyU© Ho$bo Am{U 27 ’o$~«wdmar
1988 amoOr OmbÝ`mV Amnbr "n°W b°~' gwĂȘ$ Ho$br. 1990
‘Ü`o EH$m A{Zdmgr ^maVr` ‘{hboÀ`m ghH$m`m©Zo Am{U AmnĂ«`m
EH$m ghH$mĂš`mÀ`m gmĂžmZo Ë`m§Zr {X„rV "H«$m`mo{OZr B§{S>`m Ă m.
{b.' hr ‘mZdr dr`© ~±H$ ñWmnZ Ho$br. Ë`m H$mimV Ë`m§Mo OmbZm-
{X„rVrb dmñVĂŹ` 15-15 {Xdgm§Mo Ago.
H$mhr H$mimVM, 1997 ‘Ü`o Ë`m§Zr hm {df`
ñdV§ÌnUo hmVmiÊ`mMo R>a{dbo Am{U AmÂĄa§Jm~mXoV `oD$Z
"ñn‘© Ă mogoga' hm Amnbm ñdV§Ì ~«±S> ñWmnZ Ho$bm. gr‘oZ

OmbZm Am`H$m°Ýg / 168
Ă„hUOo dr`©, ñn‘© Ă„hUOo ewH«$O§Vy Am{U AmoĂŹh‘ Ă„hUOo Ăłr~rO. gr‘oZ‘Yrb ñn‘©Mm
g§`moJ AmoĂŹh‘er Pmbm, H$s ’$bYmaUm hmoVo. gr‘oZ‘Ü`o bjmdYr ñn‘© AgVmV; nU
OmJ{VH$ Amamo1⁄2` g§KQ>ZoÀ`m AhdmbmZwgma ho à‘mU H$‘r hmoV Mmbbo Amho. 1990
À`m AhdmbmZwgma ñn‘©Mo à‘mU 126 {‘{b`Z na E‘Eb hmoVo, Vo 2000 ‘Ü`o 64
{‘{b`Z na {‘[b{bQ>a Pmbo Amho. ñQÂŽ>og, ñQÂŽ>oZ, nmoĂ«`yeZ hr Ë`mMr H$maU§. Ë`mMdoir
{Ăł`m§À`m ~m~VrVhr H$mhr ~Xb hmoV AmhoV. nmir `oÊ`mMo gamgar d` 15 dĂȘ$Z Xhm -
~mamda Ambo Amho. n{hĂ«`m 10 dfmÂȘMm H$mi Ă OZZmgmR>r CÎm‘ AgVmo. nU Ë`m H$mimV
’$mago {ddmh hmoV ZmhrV. Ă OZZmMm hm CÎm‘ H$mi dm`m OmVmo. goH§$S> ’o$O‘Ü`o Ă„hUOo
25 Vo 30 dfmÂȘÀ`m d`moJQ>mV ~hĂŸVoH$ {ddmh hmoVmV. hm Ă OmoËnÎmrgmR>r {dkmZmÀ`m
Ñï>rZo ‘Ü`‘ XOm©Mm H$mi. Ë`mhĂżZhr Cera Pmbm, Va Ă Ă­Z AmUIr dmT>VmV. `m gdmÂȘMm
n[aUm‘ OmJ{VH$ nmVirda OÝ‘Xamda hmoVmo Amho. ‘w»`Ëdo nwĂ©f d§Ü`ËdmMo à‘mU dmT>Vo
Amho. ho à‘mU emoYÊ`mMm EH$‘od ‘mJ© Ă„hUOo gr‘oZ A°Z°{bgrg. AnË`Ă mĂĄr ewH«$O§Vyda
Adb§~yZ AgVo. gr‘oZ‘Yrb ñn‘© H$mC§Q> {H$Vr, Ë`m§Mr ‘mo{~{bQ>r {H$Vr, `mda Vo R>aVo.
ñn‘© H$mC§Q> MoH$ H$aUo, ñn‘© ‘mo{~{bQ>r MoH$ H$aUo, ñn‘© {Ă PĂŹh© H$aUo, V§ÌkmZmMm
dmna H$ĂȘ$Z AnË`Ă mĂĄr hmoÊ`mgmR>r ñn‘© nwadUo Am{U ñn‘© ~±qH$J hm S>m°. ~OmO `m§À`m
H$m‘H$mOmMm ^mJ. `mgmR>r Ë`m§Zr H$mhr CnH$aUo g§emo{YV Am{U {dH${gV Ho$br AmhoV.
ñn‘© H$mC§Q> Am{U ñn‘© ‘mo{~{bQ>r MoH$ H$aÊ`mgmR>r Ë`m§Zr "ñn‘© ‘rQ>a' S>oĂŹhbn Ho$bo
Amho. Xhm ‘m`H«$m°ZÀ`m M|~a‘Ü`o gr‘oZ KoD$Z ‘m`H«$moñH$monÀ`m EH$m ’$moH$g‘Ü`o EH$
‘m`H«$m°Z ~m` EH$ ‘m`H«$m°Z MmÂĄH$Q>rVrb ñn‘© H$mC§Q> H$aÊ`mMr gmo` `m ‘rQ>a‘Ü`o Amho.
WmoS>§ S>moĆ `mdĂȘ$Z Job§ Zm? EH$ g|{Q>‘rQ>a Ă„hUOo Xhm {‘[b‘rQ>a, EH$m {‘{b‘rQ>a‘Ü`o
100 ‘m`H«$m°Z AgVmV. 10 ‘m`H«$m°Z Ă„hUOo EH$m {‘br‘rQ>aMm Xhmdm ^mJ. ñn‘©
AmoĂŹhab°n Pmbo, Va H$mC§Q> MwH$Vmo, Ë`m‘wio C§Mr Xhm ‘m`H«$m°Z.
gd© n°Wt‘Ü`o "ñn‘© H$mC§Q> BpÝìhpñQ>JoeZ' ‘hÎdmMo AgVo. `m AË`§V Cn`wÂș$
‘rQ>aMo S>m°. ~OmO ho OJ^amVrb Xwgao Am{U ^maVmVrb n{hbo {Z‘m©Vo AmhoV. ho ‘rQ>a
‘°Ý`wAb Amho. go‘r Am°Q>mo‘°{Q>H$ Am{U Am°Q>mo‘°{Q>H$ ‘rQ>aÀ`m {H$‘Vr Xhm bmIm§nmgyZ 40
bmIm§n`ÂȘV AmhoV. Ë`m‘wio OJ^amV `m ‘rQ>aMm dmna H$‘r hmoVmo. ‘°Ý`wAb ‘rQ>a OmñV
dmnabo OmVmV. OJ^amVrb BVa ‘rQ>aÀ`m VwbZoV S>m°. ~OmO `m§Mo ho ‘rQ>a Iyn H$‘r
{H$‘VrV CnbãY Amho. `wamo{n`Z gmogm`Q>rZohr `m g§emoYZmbm ‘mÝ`Vm {Xbr Amho. S>m°.
~OmO `m§À`m `m CËnmXZmMo dÂĄ{eĂźQ>ç Ă„hUOo àË`oH$ ‘rQ>abm H$moS> Z§~a {Xbobm Amho.
Ë`m‘wio Ë`mMr {dĂ­dmgmh©Vm d AMyH$Vm {Q>H$Vo.
"Am``yAm`' V§ÌmV gr‘oZ‘Yrb ñn‘© doMyZ KoD$Z EH$m H°$WoQ>aÛmao Ăłr~rOmOdi
gmoS>bo OmVmV. ho H°$WoQ>a OJ^a CnbãY AmhoV; nU S>m°. ~OmO `m§Zr {dH${gV Ho$bobo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 169
ho BÝQÂŽ>m `wQ>oamB©b H°$WoQ>a "EbS>rnrB©' `m ‘Q>o[a`bZo V`ma Ho$bobo AmhoV. ~mOmamV CnbĂŁY
nm°br Ă m°{nbrZnmgyZÀ`m H°$WoQ>aZm ñn‘© {MH$Qy>Z ~gVmV, Ë`m‘wio ImÌrera n[aUm‘m§Mr
h‘r {‘iV Zmhr. S>m°. ~OmO `m§Zr Vmo YmoH$m Q>mibm Amho.
S>moZa gr‘oZ BpÝg‘oZoeZ‘Ü`o XmoZ Ă H$ma AmhoV. ’«o$e S>moZa BpÝg‘oZoeZ Am{U
’«$moPZ S>moZa BpÝg‘oZoeZ. ’«o$e S>moZa BpÝg‘oZoeZ‘Ü`o BÝƠ`w~oeZ {n[a`S> {‘iV Zmhr.
gwa{jVVoÀ`m Ñï>rZo MmMÊ`m H$aVm `oV ZmhrV. Ă„hUyZ `wamon, A‘o[aHo$V Ë`mda ~§XrM
KmbÊ`mV Ambobr Amho. gr‘oZ ~±Ho$H$S>o ~KÊ`mMm S>m°. ~OmO `m§Mm Ñ{ĂŻ>H$moZ doJim
Amho. H$gbohr gaH$mar {Z~ÂȘY ZgVmZm ñd`§{eñV Am{U nmaXe©H$Vm Ă„hUyZ Ë`m§Zr àË`oH$
S>moZaMo ’$moQ>mogh H°$Q>bm°J aoH$m°S>© R>odbo Amho. Ë`mÀ`m JoQ>nmgnmgyZ aoH$m°S>© H$sqnJMr
gwadmV hmoVo. ãbS>J«wn, C§Mr, ~moZ ñQŽ>ƠMa, ñH$sZ-Am`- hoAaMo H$ba, HIV, Hbs
- Ag, JwåamoJ `m§Mo [anmoQ>© ho gd© `mV AgVo.
gr‘oZ g±nb CUo 196 A§e Vmn‘mZmV JmoR>dyZ R>odbobo AgVo. AĂ«QÂŽ>m ß`wAa dm°Q>a
[gñQ>r‘Ûmao {‘i{dboĂ«`m nmÊ`mMm dmna `m Ă {H«$`m§V hmoVmo. "Ć bmg h°SÂŽ>oS> EZĂŹhm`aÝ‘|Q>'
ho ‘mZH$ eha ñdÀN> Ă XyfU{da{hV hdogmR>r AgVo. {d{eĂŻ> Vmn‘mZ H$m`‘ R>odyZ 0.22
‘m`H«$m°Zn`ÂȘV hdm {’$Ă«Q>a H$ĂȘ$Z KoÊ`mMr gmo` Agbobo EAa Ăąbmo M|~a dmnaVmV. Ë`mMr
qH$‘V H$mhr bmIm§À`m KamV OmVo.
S>m°. ~OmO `m§À`m H$m‘mVrb gdm©V ‘hÎdmMm Am{U ZmOyH$ ^mJ Amho "gr‘oZ
~±qH$J'Mm. ‘Ü`§Var n§Om~‘Yrb EH$ ĂŹ`Âș$s S>m°. ~OmO `m§À`mH$S>o Ambr. d` gmYmaU
45-48. Ë`m§Mm VĂ©U ‘wbJm AnKmVmV ‘aU nmdbm hmoVm. Ë`mbm AmVm nwÝhm ‘yb
hdo hmoVo. Vmo H$mhr H$mi ’«$mÝg‘Ü`o AgVmZm Ë`mZo Ë`mMo gr‘oZ {VWĂ«`m EH$m gr‘oZ
~±Ho$V ’«$sO H$ĂȘ$Z R>odbo hmoVo. Vo ^maVmV AmUyZ Ë`mÀ`m nËZrda CnMma H$aÊ`mgmR>r
Ë`mbm ‘XV hdr hmoVr. S>m°. ~OmO `m§Zr {b{Âč$S> Zm`QÂŽ>moOZMm dmna H$ĂȘ$Z ({b{Âč$S>
Zm`QÂŽ>moOZ‘Ü`o R>odbobr dñVy CUo 196 A§em§n`ÂȘV H$‘r Vmn‘mZmV JmoR>dbr OmVo) Vo
g±nb ^maVmV AmUbo Am{U Ë`m ĂŹ`Âș$sgmR>r Q>oñQ> Q>çy~ ~o~rMm ‘mJ© ‘moH$im Pmbm. ‘mÌ
ho Iyn {H$MH$Q> Amho. S>m°. ~OmO AË`§V O~m~XmarZo d H$mÂĄeĂ«`mZo hmVmiVmV. "gr‘oZ
~±Ho$'‘Ü`o Á`m à‘mUo ñdV
MoM dr`© JmoR>dyZ R>odVm `oVo VgoM H„${Ì‘ J^©YmaUoÀ`m doirhr
H$mhr {d{eï> n[apñWVrV ho JmoR>dyZ R>odbobo dr`© dmnaVm `oVo.
gZ 2006 n`ÂȘV Ë`m§Mo ho g§emoYZ Am{U V§ÌkmZ 22 Xoem§V nmoMbo. `m joÌmV
^maVmVyZ EƠñnmoQ>© H$aUmĂš`m ‘moOĆ `m XmoZ VrZ Zmdm§nÂĄH$s Vo EH$ AmhoV. gZ 2005
‘Ü`oM Ë`m§À`m "ñn‘© ‘rQ>a'bm "grB©' ‘mZm§H$Z {‘imbo Amho. `mM H$mimV Ë`m§Zr "b°~
A±{SÂŽ>Am°bm°Or A°Q> `wda S>moAañQ>on' `m erf©H$mZo EH$ "B© ~wH$' ‘mH}$Q>‘Ü`o AmUbo. `m
{df`mVrb gmao V§ÌkmZ Ë`m§Zr `m ‘mÜ`‘mVyZ A°{Z‘oeZÀ`m ghmé`mZo EH$m grS>r‘Ü`o

OmbZm Am`H$m°Ýg / 170
AmUbo AgyZ àË`oH$ ‘hËdmMr Ă mogog `m‘Ü`o {’$Ă«â€˜Ă€`m ñdĂ©nmV nmhVm `oVo. `m
grS>rgmo~VM nwñVH$mMr EH$ hmS>© H$m°nrhr XoÊ`mV `oVo. `m XOm©Mm Ă `moJ OJ^amV
H$Xm{MV n{hĂ«`m§XmM àË`jmV CVabm Agmdm, Agm A§XmO `m Ă moOoĆ Q>bm OJ^amVyZ
{‘iUmĂš`m Ă {VgmXmdĂȘ$Z ~m§YVm `oVmo.
gZ 2007 ‘Ü`o Ë`m§À`m `m H$m`m©bm Zdo diU {‘imbo. Ă mÊ`m§‘Yrb H„${Ì‘
aoVZmÀ`m joÌmV Ë`m§Zr `m H$mimV nXmn©U Ho$bo. `m joÌmV H$m‘ H$aUmĂš`m gdm©V eodQ>À`m
V§Ìkmbm Oo àíZ ^oS>gmdVmV Ë`mda CÎma emoYÊ`mMm à`ËZ S>m°. ~OmO `m§Zr `m
‘mÜ`‘mVyZ Ho$bm Amho. ‘mJrb XmoZ XeH$m§V gaH$maZo H„${Ì‘ aoVZmda ^a {Xbm Amho, nU
JmdmoJmdr H$m‘ H$aUmù`m S>m°ƠQ>a Am{U Ë`m§À`m ghmé`H$m§Zm Mm§Jbr gmYZoM CnbãY
ZmhrV. CXmhaUmW©, CÎm‘ XOm©Mo dr`© CUo 196 A§embm gmR>{dbobo AgVo. aoVZmÀ`m
doir Vo g§~§{YV Ă mÊ`mÀ`m earamÀ`m gamgar Vmn‘mZmn`ÂȘV Ă„hUOo 37 A§em§n`ÂȘV AmUmdo
bmJVo. ho AmUÊ`mgmR>r dmnaĂ«`m OmUmĂš`m na§namJV gmYZm§‘Ü`o `m dr`m©Mm XOm© H$m`‘
amhÊ`mMr emídVr Zgo. `mgmR>r Ë`m§Zr ~°Q>arda MmbUmao EH$ Img `§Ì V`ma Ho$bo.
"nmoQ>}~b ñn‘© dm°‘©a' ho Ë`mMo Zmd. `m joÌmV H$m‘ H$aUmĂš`m ĂŹ`Âș$sšZm ‘mJ©Xe©Z H$aUmar
EH$ Img {’$Ă«â€˜hr Ë`m§Zr {d{dY ^mfm§‘Ü`o V`ma Ho$br Amho.
gÜ`m Vo "H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a A{gñQ>oS> gr‘oZ A°Zmbm`Pa'À`m {Z{‘©VrV JT>bo AmhoV.
OJ^amV gÜ`m Ă OZZj‘VoV KQ> hmoVo Amho. `m nmĂ­d©^y‘rda hr CnH$aUo Ă OZZV§ÌmgmR>r
gmhmĂŠ`H$mar R>aUma AmhoV. ‘mM© 2011n`ÂȘV hm Ă H$Ă«n hmVmdoJim Ho$Ă«`mZ§Va bJoMM
Vo XoemVrb n{hĂ«`m ImOJr newdr`© ~±Ho$À`m {Z{‘©VrV ñdV
bm PmoHy$Z XoUma AmhoV.
gaH$mar H„${Ì‘ aoVZm‘Ü`o aoVmMm B{Vhmg H$iV Zmhr. BWo àË`oH$ aoVmMm nyU© B{Vhmg
g§~§{YV newnmbH$mbm {‘iy eHo$b. gm‘mÝ` ‘mUgmMo gd©gmYmaU Ă Ă­Z AmoiIyZ Ë`m§Zm
CÎmao {‘idyZ XoÊ`mMm à`ËZ S>m°. ~OmO `m§Zr Zoh‘rM Ho$bm Amho.
‘w»`Ëdo g§emoYZ Am{U {dH$mgm‘Ü`o ñdV
bm dmhĂżZ KoVboĂ«`m VĂ©U S>m°ƠQ>am§Zm
Vo Ă„hUVmV, ’$Âș$ à°pĆ Q>g H$m H$aVm? à°pĆ Q>g~amo~aM à°pĆ Q>H$b [agM© H$am. EH$
Q>ž$m S>m°ƠQ>am§Zrhr ho AmdmhZ AmĂŹhmZ Ă„hUyZ ñdrH$mabo, Va d¡ÚH$s` {dĂ­dmMo gÜ`mMo
ñdĂȘ$n ~Xbob, Agm S>m°. ~OmO `m§Mm {dĂ­dmg Amho. ‘ZmV H$moUVrhr H$Ă«nZm Ambr
Va Vr g‘moaÀ`m ĂŹ`Âș$sbm nQ>dyZ XoD$ eH$Vm H$m? Ago Agob Va AmnĂ«`mgmR>r hOmamo
g§Yr CnbĂŁY hmoVmV, nU ‘wimVM H$Ă«nZm§MmM A^md AgVmo, Agm Ë`m§Mm AZw^d
Amho. àË`oH$OU nÂĄemZo H$amoS>nVr hmoÊ`mMm {dMma H$aVmo, nU Ë`mEodOr AmnĂ«`m
AĂ€`mg{df`mV "H$amoS>nVr' ĂŹhm, Agm g„m Vo VĂ©Um§Zm XoVmV. Xa‘hm {H$Vr H$‘mB©
hmoB©b `m nojm AmnU AmnĂ«`m {df`mV {H$Vr à‘mUmV "ñnoebmB©ÁS>' hmoD$ `mMm {dMma
Ho$bm nm{hOo, Ago Ë`m§Mo R>m‘ ‘V Amho.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 171
^maVmVrb gaH$mar {ZU©` Ă {H$`o~Ôb ‘mÌ Vo Iyn Ag‘mYmZr AgVmV. ^maVmV
ApñVËdmV Agbobo "Am`EgAm`' à‘mUnÌ {‘i{dÊ`mgmR>r XmoZ - XmoZ df} bmJVmV.
Ë`m H$mimV g§~§{YV CÚmoOH$mMo {H$Vr ZwH$gmZ hmoVo `mMr `§ÌUobm H$mhrM H$miOr Zmhr
ho gm§JVmZmM "Am`EgAmo' à‘mUnÌ Ă„hUOo CÎm‘ CËnmXZmMr h‘r ZgVo, ho hr Vo ñnĂŻ>
H$aVmV. "Am`EgAmo' ho ’$Âș$ "{gpñQ>‘ g{Q>©{’$Ho$eZ' Amho. OmJ{VH$ nmVirda Amnbr
CËnmXZo ~mOmanoR>oV AmUm`Mr Va "grB©' AWm©V "H$Ý’$‘}eZ ’$m°a `wamo{n`Z ñQ>±S>S>©' ho
‘mZH$ AgVo. Ë`mgmR>r Amnbo Ă m°S>Ć Q> gmXa Ho$Ă«`mZ§Va Oo‘Vo‘ XrS> ‘{hÝ`m§V Ë`m§Mm
{ZU©` hmVr `oVmo Am{U Ë`m‘wio OmJ{VH$ ~mOmanoR>oV H$m‘ H$aUo gmono hmoVo, Ago Vo
ÄhUVmV.
Ago ho S>m°. à‘moX ~OmO AmnĂ«`m `m dmQ>MmbrV {VKm§Zm lo` XoVmV. AWm©VM Amnbr
nËZr ‘rZm ~OmO `m§Mo lo` ‘hËdmMo R>aVoM, H$maU ‘rZm ~OmO ’$Âș$ 10dr {eH$boĂ«`m
AmhoV, nU AmO{‘Vrbm "ñn‘© Ă mogoga'Mm gmam ĂŹ`dhma Ë`m gm§^miVmV. S>m°. ~OmO
Ă„hUVmV, "Vm§{ÌH$ AmKmS>çm§da bT>VmZm Amnbr bmB©’$ nmQ>©Za AmnĂ«`m gmo~V Agob,
Va Amnbr eƠVr AZoH$ nQ>tZr dmT>Vo. ‘mÂ`m nËZrMm ‘mÂ`m `emV qghmMm dmQ>m Amho.'
`m{edm` Ë`m§Mo XmoZ ~§Yy {dZmoX ~OmO (A°{J«H$Ă«Mab B§{O{ZAa - E‘. Q>oH$) Am{U
gwZrb ~OmO (~r. Q>oH$.) `m§Mr Ë`m§Zm doimodoir ‘XV Pmbr Amho. gdmÂȘÀ`m ghH$m`m©VyZ
OmJ{VH$ nmVirn`ÂȘV {dH${gV PmboĂ«`m "ñn‘© Ă mogoga'Mo EH$ dÂĄ{eĂźQ>ç ‘mÌ AmJiodoJio
Amho. Ë`m§Mo àË`oH$ CËnmXZ, àË`oH$ àH$meZ, Am{U àË`oH$ Jmoï> Am¡a§Jm~mX Am{U
n[agamVM {dH${gV Pmbobr Amho. AmnĂ«`m n[agamVrb `m JwUdÎmoda Ë`m§Mm {dĂ­dmg
Amho. Ë`m§À`m ‘ZmVrb H$Ă«nZm Vo gdmÂȘÀ`m ghH$m`m©Zo àË`jmV CVadVmV. Ë`m‘wioM
Ë`m§Zm {‘iUmao `e bmj{UH$ AWm©Zo `m n[agamMo `e AgVo.
...............
S>m°. à‘moXHw$‘ma ~OmO, ñn‘© Ă mogoga, dobH$‘ ZJa, JmaIoS>m, AmÂĄa§Jm~mX.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 172
JwOamVoV Z{b`m `oWo EAa’$mog©À`m
dmnamVrb EH$ EAanmoQ>© Amho. `m
EAanmoQ>©da 1967 ‘Ü`o ‘°{QÂŽ>H$ nmg
Pmbobm EH$ VéU ZmoH$arbm bmJbm.
CÊ`mnwĂš`m XmoZ dfmÂȘÀ`m ZmoH$arVM Vmo
`m H$m‘mbm H§$Q>mibm. Ë`mVM Ë`mMo
AmB©-dS>rb Ë`mÀ`mnmgyZ Xya ‘hmamĂŻÂŽ>mV
amhV AgV. Ë`mZohr ‘hmamï®>mV `oÊ`mMm
{ZU©` KoVbm. OiJmdmV EH$m Xmb {‘bda
Ë`mZo 1967 Vo 1975 Aer AmR> df}
’$sQ>a Ă„hUyZ ZmoH$ar Ho$br. 1975 ‘Ü`o
hm VĂ©U OmbÝ`mV Ambm Am{U Ë`mZ§Va
12 dfmÂȘZr, d`mÀ`m 38 ĂŹ`m dfu 1987
‘Ü`o Ë`mZo ñdV
Mm H$maImZm C^m Ho$bm.
AmO Xoe^amV Am{U naXoemVhr `m
H$maImÝ`mV V`ma PmboĂ«`m "Xmb {‘b'Mr
`§ÌUm H$m`©aV Amho Am{U hm ĂŹ`dgm` H$mimà‘mUo H$mV Q>mH$V ZdZĂŹ`m dmQ>m emoYV
nwT>oM Mmbbm Amho.
hr H$Wm Amho JwOamVoVrb H$ÀN>À`m gr‘mdVu ^mJmV
AgboĂ«`m gwS>Y«mo (Vm. A~S>mgm) `oWo OÝ‘boĂ«`m
ZamoÎm‘ H§$daOr h§gmoam `m§Mr. 30 E{àb 1949
amoOr Ë`m§Mm OÝ‘ Pmbm. hm H$mi ^maVmbm
ZwH$VoM ñdmV§Í` {‘imĂ«`mMm. Ë`m§Mo
dS>rb H§$daOr ñdmV§Í`nyd©
H$mimV H$amMrVrb Xmb
{‘b‘Ü`o OmD$Z H$m‘
H$arV. ñdmV§Í`mZ§Va
26
"Xmb {‘b'Mm
{Z‘m©Vm
ZamoÎm‘ H§$daOr h§gmoam
H$m‘mÀ`m emoYmV ‘wem{’$ar
H$arV OmbÝ`mV `oD$Z
Amnbm AmJim ĂŹ`dgm`
gwĂȘ$ H$aUmĂš`m IQ>nQ>r
ĂŹ`Âș$s¹À`m `mXrV ZamoÎm‘Or
h§gmoam `m§Mo Zmd AJ«H«$‘mZo
KoVm `oB©b. Xmb {‘b‘Ü`o
’$rQ>aMr ZmoH$ar H$arV AgVmZm
gmar H$m¥eë`o {eHy$Z KoV
nwT>o Ë`m§À`m XwéñVrMr H$m‘o
{‘i{dbr Am{U AmVm Xmb
{‘bbm bmJUmar g§nyU© `§ÌUm
Vo C^r H$ĂȘ$Z XoVmV. ’$Âș$
‘°{QÂŽ>H$ CÎmrU© AgboĂ«`m `m
"{g{ZAa' CÚmoOH$m{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 173
Ë`m§Zr H$amMrEodOr ‘w§~B©V `oÊ`mg gwadmV Ho$br Am{U ‘mPJmd‘Yrb EH$m Xmb {‘b
‘Ü`o ’$sQ>aMr ZmoH$ar Yabr. 1962 ‘Ü`o Ë`m§Zr ‘w§~B©Vrb ZmoH$ar gmoS>br Am{U Vo
OmbÝ`mV XmIb Pmbo. Ë`m§Mo {ejU ^wO‘Ü`o Pmbo. {ejU nyU© hmoB©n`ÂȘV Ë`m§Mm
n[adma JwOamVoVM hmoVm, nU 1967 ‘Ü`o Am°ë’«o$S> hm`ñH$yb‘YyZ Vo ‘°{QÂŽ>H$ Pmbo
Am{U 1969 ‘Ü`o Ë`m§Mr AmB©, ~hrU Am{U N>moQ>m ^mD$ Ë`m§À`m d{S>bm§H$S>o OmbÝ`mV
nmohmoMbo. H$m‘m§À`m emoYmV Ë`m§Zr àma§^r Z{b`m Am{U Ë`mZ§Va OiJmd Odi Ho$bo.
Xmb {‘b‘Yrb {’$qQ>J hm Ë`m§Mm AmdS>rMm Am{U H$mÂĄeĂ«`mMm {df` hmoVm. 1975
‘Ü`o Ë`m§Zr OiJmdhr gmoS>bo Am{U OmbÝ`mV XmIb Pmbo. EìhmZm BbopƠQ®>H$ ‘moQ>a
dmBÂȘqS>JMr H$m‘ohr Ë`m§Zr gwĂȘ$ Ho$br hmoVr. OmbÝ`mÀ`m doJdoJĂč`m XwH$mZm§da, gmB©Q>da
OmD$Z Vo ‘moQ>mar XwéñV H$ĂȘ$Z XoV. 1984 n`ÂȘV Ë`m§Mm Xmb {‘b‘Yrb ’$sQ>a Am{U
‘moQ>ma [admBÂȘqS>JMm ĂŹ`dgm` Mmby am{hbm. 1984 ‘Ü`o ‘mÌ Ë`m§Zr EH$ YmS>g H$aÊ`mMo
R>a{dbo Am{U OmbÝ`mÀ`m Am¡Úmo{JH$ dgmhVrV EH$ ßbm°Q> {dH$V KoVbm.
‘ohZVr ‘mUgmÀ`m ‘mJo àË`j B©ída {d{dY ĂȘ$nm§‘Ü`o C^m amhVmo Ago Ă„hUVmV.
ZamoÎm‘OtÀ`m ‘mJo Aer Mma ‘mUg§ C^r am{hbr. `m Mmahr OUm§~Ôb Ë`m§À`m ‘ZmV
AmOhr AmXa Amho. Ë`mVrb n{hbo AmhoV Ë`m doir "E‘EgE’$gr'Mo ĂŹ`dñWmnH$ amKd|Ð
Xoenm§S>o, Xwgao - "E‘Am`S>rgr'Mo Am¡a§Jm~mX `oWrb S>m`aoƠQ>a Im{S>bH$a, {Vgao Oo. Oo.
ßbmpñQ>H$Mo O`§Vr^mB© JUmÌm Am{U MmÂĄWo Hw$‘ma Xoenm§S>o. `m MmÂĄKm§À`m ghH$m`m©Zo Ë`m§Zr
OmbZm Am¡Úmo{JH$ dgmhVrV 36 hOma Ă©n`o Jw§VdyZ ßbm°Q> KoVbm Am{U nwT>o 1 bmI 60
hOmam§Mo H$O© H$mTy>Z 1987 nmgyZ àË`j H$m‘H$mOmbm gwadmVhr Ho$br. Ë`m H$mir Xmb
{‘bMr gmar `§ÌUm bmH$S>mVyZ V`ma hmoV Ago. Ë`mÀ`m OmoS>rbm Vo bmH$S>r ’${Z©Mahr
V`ma H$arV. nwT>o hiyhiy Xmb {‘bÀ`m `§Ìm§Vrb bmH$S>mMr OmJm bmoI§S>mZo KoVbr
Am{U ’${Z©MaMr {Z{‘©Vr Ë`m§Zr Wm§~{dbr. 2003 Z§Va ’$Âș$ ñQ>rb‘Ü`oM `§ÌUm C^r
H$aÊ`mg gwadmV Pmbr. Vmoda bmH$S>mÀ`m dmnamda ~§Xr Ambr hmoVr. bmH$S>r gmYZm§~Ôb
J«mhH$m§À`m VH«$marhr `oV Am{U bmH$S>r gmYZm§Zm ~±H$ {gĆ `w[aQ>rhr {‘iV Zgo. CbQ>
AmVm bmoI§S>r gmYZm§Mr {Z{‘©Vr gmonr Am{U ñdñVhr Pmbr hmoVr.
AJXr Ă ma§^r Xmb {‘bMr H$mhr {ZdS>H$ `§ÌUmM Vo V`ma H$ĂȘ$Z XoV. nU hiyhiy
Ë`mV J«mhH$m§À`m ‘mJUrZwgma ~Xb H$arV Ë`m§Zr Xmb {‘bÀ`m `§ÌUoVrb J«oS>a, E‘«r
amoba, BboĂŹhoQ>a, goba Am{U H$ÝìhoAa, ~ogZ V`ma H$aÊ`mÀ`m Ă {H«$`oV nĂ«dbm`Oa,
g|{QÂŽ>Ăą`wJa, Ý`w‘o{Q>H$ S>ñQ> H$boĆ Q>a Am{U nm°{be ßb±Q>‘Ü`o amD§$S> Am{U ñQÂŽ>oQ> J«oS>a,
’$m`~a nm°{bea, boXa nm°{bea `m gd© gmYZm§Mr {Z{‘©Vr gwĂȘ$ Ho$br. Ë`mbm {‘iUmam
Ă {VgmX nydunmgyZM CÎm‘ am{hbm. Ă ma§^r OmbZm {OĂ«hm, ‘J ‘amR>dmS>m Am{U
‘hmamï®>, Ë`mZ§Va ^maVmVrb {d{dY amÁ`o Am{U AmVm ^maVm~mhoarb H$mhr Xoem§‘Ü`o

OmbZm Am`H$m°Ýg / 174
"{dĂ­dH$‘m©'À`m `§ÌUm nmohmoMĂ«`m AmhoV.
AmYr ZamoÎm‘Or Xmb {‘b‘Ü`o OmD$Z gpĂŹh©g XoV. AmVm Vo `§ÌUm C^r H$ĂȘ$Z XoVmV.
2008 n`ÂȘV Ë`m§Mo ~§Yy O`§Vrbmb h§gmoam `m§Mr Ë`m§Zm ‘XV Ago. 2008 ‘Ü`o Ë`m§Mo
{ZYZ Pmbo. AmVm ZamoÎm‘OtMr XmoÝhr ‘wbo {H$aU Am{U MoVZ hm ì`mn gm§^miVmV. {H$aU
12dr n`ÂȘV {eH$bo AmhoV. Ë`m§Zr CÚmoOH$Vm {dH$mg H|$ÐmMm AĂ€`mgH«$‘hr nyU© Ho$bm
Amho. AmVm Vo Ă m‘w»`mZo ‘mH}$qQ>JMm ^mJ gm§^miVmV. MoVZgwÕm 12dr n`ÂȘV {eH$bo
AmhoV. Ë`m§Zr H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>aMm AĂ€`mgH«$‘ nyU© Ho$bm Amho. Vo Ă m‘w»`mZo AH$mC§QÂČ>g nmhVmV.
ZamoÎm‘Or CËnmXZmMr à{H$`m nmhVmV.
H$mimà‘mUo ~Xb H$aVmZmM Ë`m§Zr AmVm "gZamB©O ’w$S> Ă mogog' ZmdmMo Zdo `w{ZQ>
CKS>bo Amho. `m `w{ZQ>À`m ‘mÜ`‘mVyZ Ë`m§Zr XmoZ JmoĂŻ>r gmÜ` Ho$Ă«`m AmhoV. Xmb
{‘bÀ`m ĂŹ`dgm`mV YmÝ` ñdÀN> H$aÊ`mgmR>rMr `§ÌUm AmdĂ­`H$ AgVo. EdT>m H$mi hr
`§ÌUm à‘w»`mZo ‘Owam§‘m’©$V am~{dbr Om`Mr. AmVm ZamoÎm‘OtZr ñdV§Ì "Ć brqZJ `w{ZQ>'
C^mabo Amho. BWo S>mit~amo~aM Jhy - Ádmargma»`m YmÝ`mMr ñdÀN>Vm hmoVo. EH$mM
doir Vo AmnĂ«`m `§ÌUoMo Ă mË`{jH$ XmI{dVmV Am{U Ë`m `§ÌmgmR>r ‘mJUr AmĂ«`mg Vo
~ZdyZhr XoVmV. gd© `§Ìo V`ma H$aVmZm Vr "`yOa ’«|$S>br' AgmdrV, `mH$S>o Ë`m§Mm H$Q>mj
AgVmo. OwÝ`m `§Ìm§‘Ü`o ZgboĂ«`m nU Z§Va gwMboĂ«`m AZoH$ gwYmaUm Ë`§Zr daModa
KS>dyZ AmUĂ«`m AmhoV, Ë`m‘wio `m `§ÌUm§VyZ CÎm‘ XOm©Mo CËnmXZ H$mT>Uo CÚmoOH$m§Zm
eĆ ` hmoVo.
Xmb {‘bÀ`m ~m~VrVhr Ë`m§Zr EH$ AmJim à`moJ Ho$bm. AZoH$ Zì`m CÚmoOH$m§Zm `m
ĂŹ`dgm`mV H$gm Ă {VgmX {‘iob, `mMr H$Ă«nZm ZgVo. Aem CÚmoOH$m§gmR>r Ë`m§Zr bhmZ
AmH$mamÀ`m Xmb {‘b V`ma H$ĂȘ$Z XoÊ`mg gwadmV Ho$br Amho. ‘mJrb 4 Vo 5 dfmÂȘV Aem
50 Vo 60 {‘b Ë`m§Zr V`ma H$ĂȘ$Z {XĂ«`m AmhoV. Ë`m§Mm Cn`moJ Iyn Mm§JĂ«`mĂ H$mao
Pmbm Amho. J«m‘rU ^mJmVrb ~oamoOJmam§Zm IM© dOm OmVm dm{f©H$ gmYmaU 2 Vo 4 bmI
Ă©n`o {‘idyZ XoUmam hm amoOJma
gdmÂȘÀ`mM AmH$f©UmMo H|$Ð
~Zbm Amho. H$‘rV H$‘r
Jw§VdUwH$sV hm CÚmoJ gwĂȘ$
hmoD$ eH$Vmo. V§Xya AmQ>m
Mž$sMm ßb±Q> V`ma
H$aÊ`mMm à`moJhr
ZamoÎm‘OtZr
`eñdrnUo nma

OmbZm Am`H$m°Ýg / 175
nmS>bm.
`m dmQ>MmbrV ZamoÎm‘Or Am{U Ë`m§À`m n[admamZo H$mhr nÏ`o nmibr. AmnĂ«`m
ĂŹ`dgm`mVrb `e ho ’$Âș$ Am{U ’$Âș$ CÎm‘ XOm©daM Adb§~yZ Amho ho Ë`m§Zr
H$m`‘ bjmV R>odbo Am{U Ë`m Ñï>rZo Ë`m§Zr g§nyU© H$miOr KoVbr. àË`oH$ Am°S>©a‘Ü`o
Ë`m§Zr J«mhH$m§Mo g‘mYmZ nm{hbo. H$ƒm ‘mb d gmYZo dmnaVmZm H$Yrhr qH$‘V H$‘r
H$aÊ`mgmR>rMr VS>OmoS> ñdrH$mabr Zmhr. Ë`m‘wioM AmOhr drg dfmÂȘnyduMo H$ñQ>‘a
AmnĂ«`mH$S>o nwZ
nwÝhm `oVmV, Ago Vo A{^‘mZmZo gm§JVmV.
EdT>r df} hm ĂŹ`dgm` Ă mUmnbrH$S>o OnV dmT>dVmZm H$mhr öX`ñneu jUhr Ë`m§Zm
AZw^dm`bm {‘imbo. EH$m {~Aa ~maMm ‘mbH$ H$mhr H$mimnydu Ë`m§À`mH$S>o Ambm.
AmVm Ë`m§Zm "Xmb {‘b' gwĂȘ$ H$aÊ`mMr BÀN>m hmoVr. Ë`mMo Ë`m§Zr gm§{JVbobo H$maU
H$miOmbm {^S>Umao dmQ>bo. Vo Ă„hUmbo, "{~Aa ~ma gwĂȘ$ Ho$bm Am{U ‘mJÀ`m AZoH$
dfmÂȘV ^anya nÂĄgm H$‘mdbm. nU AmVm gVam AR>am dfmÂȘMr nmoa§ `oVmV Am{U XmĂ© {nVmV.
AmnU nwT>Mr {nT>r ZmgdyZ nÂĄgm H$‘mdVmo AmhmoV, ho AmVm ‘Zmbm nQ>V Zmhr. Ă„hUyZ nÂĄgm
H$‘mdÊ`mMm H$mhr Mm§Jbm ‘mJ© ‘r emoYVmo Amho.'
g‘mOmVrb Aem KQ>H$m§Zm Mm§Jbm ‘mJ© emoYÊ`mV ‘XV H$aUmao ZamoÎm‘Or h§gmoam
Ă„hUVmV - Z[e~mda {dĂ­dmg OĂȘ$a R>odm nU Amnbo H$‘© H$arV amhm. 22 hOmamV gwadmV
Ho$br Am{U Z{e~mda hdmbm R>odyZ ‘ohZV H$arV am{hbmo Voìhm AmOMo {Xdg {XgV
AmhoV. Ë`m‘wio ‘ohZVrbm n`m©`M Zmhr...!
...............
lr. ZamoÎm‘ h§gmoam, {dĂ­dH$‘m© EÝQ>aĂ mB©Oog, E-9/8, E‘Am`S>rgr, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 176
gma§ H$mhr gwairV Mmbbob§ AgVmZm
d`mÀ`m 45 ì`m dfu gwImMr ZmoH$ar
gmoSy>Z ñdV
Mm Zdm ĂŹ`dgm` gwĂȘ$
H$aUmĂš`m ‘mUgm~Ôb VwĂ„hr H$m` Ă„hUmb?
~ao, hm Zdm Ï`dgm`hr nm`KS>çm
A§Wabobm ZìhVm. {VWo àË`oH$ nmdbmbm
AS>Wio Am{U gaH$mar {ZU©`m§Mm Ìmg
hmoVm. Aem pñWVrV Jmonr{H$eZOr H$m~am
`m§Zr gZ 1976 ‘Ü`o d`mÀ`m 45 ì`m
dfu "H°$~gZ' ZmdmZo ñdV§Ì H§$nZr ñWmnZ
Ho$br. Ë`m§À`m CËnmXZm§n¡H$s OdiOdi
gd©M CËnmXZm§Mr H$mhr Img dÂĄ{eĂźQ>ço
hmoVr. àË`oH$ nm`arda bT>V - PJS>V Am{U
Amnbr JwUdÎmm {gÕ H$arV Ë`m§Zr AmnĂ«`m
H§$nZrbm EH$m C§Mrn`ÂȘV nmohmoMdb§. AmO
gZ 2011 ‘Ü`o, d`mÀ`m 80 ì`m dfu
Ë`m§Zr ñdV
bm EH$m ZĂŹ`mM g‘mOgodr
H$m`m©V PmoHy$Z {Xb§ Amho. 1951 nmgyZ Ë`m§Mo dmñVĂŹ` hÂĄXam~mXoV Amho.
ñdV
Mr "‘madmS>r' hr AmoiI AmnĂ«`m pĂŹh{OqQ>J H$mS>©da
R>iH$nUo N>mnyZ Amnbo ZmUo IUIUrVnUo dmO{dUmĂš`m `m
‘mUgmMo H$V„©Ëd pñV{‘V H$aUmao Amho.
ñdmV§Í`nyd© H$mimV 1932 ‘Ü`o 1 OmZodmar amoOr
Q>|^wUu BWo H$m~amOtMm OÝ‘ Pmbm. KamVrb pñWVr
Jar~rMr. Jmd bhmZ, Ë`m‘wio JmdmV emim
MmÂĄWrn`ÂȘVM. naJmdr {eH$m`bm R>odÊ`mMr
KaMr pñWVr ZĂŹhVr. Ë`m‘wio d`mMr
13 df} nyU© Pmbr Var JmS>o
Mm¡WrÀ`m nwT>o gaH$bobo ZìhVo.
nU Ë`m§À`m H$mH$m§Mr pñWVr
27
"H°$~gZ'
Jmonr{H$eZ H$m~am
H$mhr ‘mUgm§Mr AmoiIM doJir
AgVo. gm‘mÝ` ‘mUgm§À`m
VwbZoV `m ‘mUgm§H$S>o nmhVmM
`oV ZgV§. gd©gm‘mÝ`m§À`m
AmdmĆ `m~mhoaMo OJ C^maUmĂš`m
Or. Ho$. H$m~am `m§À`mH$S>o
nmhVmZm "H$V©~Jmar' `m eãXmMr
Iar AmoiI nQ>Vo. Q>|^wUu `oWo
Oݑboë`m Jmonr{H$eZ H$m~am
`m§Zr 61 dfmÂȘnydu Jmd gmoS>b§.
`m ghm XeH$m§À`m H$mimV
Ë`m§Zr hÂĄXam~mXoV ñdV
M§ ñdV§Ì
ApñVËd {Z‘m©U Ho$b§. {VVĆ `mM
{ZabgnUo Amnb§ ho gm‘«mÁ`
‘wbm§Zm dmQy>Zhr Q>mH$b§... Aem
`m ‘Zñdr ĂŹ`Âș$r{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 177
Mm§Jbr hmoVr. Ë`m§Mm ‘wbJm naJmdr {eH$V Ago. Jmonr{H$eZOtÀ`m AmOmo~m§Zm Ë`mMo H$moU
H$m¡VwH$ ! Ë`mMo H$m¡VwH$ nmhÿZ Jmonr{H$eZOtZm hodm dmQ>m`Mm. nU hm hodm H$m¡VwH$mÀ`m
Agy`oVyZ ZĂŹhVm, Va AmnĂ«`mbm {eH$m`bm {‘iV Zmhr Ă„hUyZ AmnU AmOmo~m§Zm {Ă `
Zmhr, Agm hmoVm. AIoa Ë`m§Zr Ka gmoS>Ê`mMm {ZU©` KoVbm. Ka gmoSy>Z Vo XoD$iJmd
amOmbm Ambo. {VWo nwT>o {eH$Ê`mgmR>r emim {ZarjH$m§Mr nadmZJr bmJUma hmoVr. Ë`m§Zr
narjm KoVbr, Va `m§Zm YS> {b{hVm dmMVm `oV ZÏhVo. JmdmVë`m emioV AÀ`mg Agm
PmbmM ZĂŹhVm. emioVrbM EH$m {Znw{ÌH$ {ejH$mZo Ë`m§Zm AmnĂ«`m Kar R>odyZ KoVbo
Am{U XmoZ - VrZ ‘{hÝ`m§V AmnĂ«`m nËZrgmo~V {‘iyZ Jmonr{H$eZOtMr V`mar H$ĂȘ$Z
KoVbr. EH$XmMm Ë`m§Zm emioV Ă doe {‘imbm. `m Ă doemÀ`m doir ‘mÌ AmnĂ«`m ‘wbmMr
{OÔ nmhĂżZ Ë`m gmR>r bmJUmam IM© Ë`m§À`m d{S>bm§Zr Ho$bm. Ë`m dfuMm {ZH$mb bmJbm
Voìhm Jmonr{H$eZOr emioV àW‘ Ambo hmoVo !
d`mÀ`m 19ĂŹ`m dfu, 1951 ‘Ü`o Vo ‘°{QÂŽ>H$ Pmbo. Ë`m H$mimVrb ‘°{QÂŽ>H$n`ÂȘVMo
{ejU PmĂ«`mZ§Va nwT>o H$m` hm Ă Ă­Z g‘moa hmoVm. B§{O{ZAa ĂŹhm`Mo Ë`m§Zr R>a{dboboM
hmoVo. "H$go hmoUma' EdT>mM gdmb {e„H$ hmoVm. Ë`m§Zr ‘ZmV {dMma Ho$bm, "AmnU
‘madmS>r - {~bm© goR> ‘madmS>r. {nbmZrVrb "{~bm© BpĂĂ±Q>Q>çyQ> Am°’$ Q>oĆ Zm°bm°Or'V Amnbr
gmo` hmoB©b...!' Ë`m§Zr WoQ> {nbmZr JmR>bo. nU {VWo H$mhr S>mi {eOoZm. {H$‘mZ 33
Q>žo$ ewĂ«H$ ^amdo bmJob, Ago Ë`m§Zm gm§JÊ`mV Ambo nU Vo hr ^aUo eĆ ` ZĂŹhVo.
OS> A§V
H$aUmZo Vo Jmdr naVbo. VoĂŹhm ‘amR>dmS>çmVrb OdiOdi gd© OU Cƒ
{ejUmgmR>r hÂĄXamdmXbm CĂ±â€˜m{Z`m {dÚmnrR>mV OmV. Vo hr hÂĄXam~mXbm {ZKmbo. nU
{ZH$mbmZ§Va {nbmZrÀ`m g§ñWoV Ă doemgmR>r Ă `ËZ H$aÊ`mV ~amM H$mi bmoQ>bobm hmoVm.
hÂĄXam~mXoV B§{O{ZA[ašJ H$m°boOMo Ă doe g§nbobo hmoVo. Jmonr{H$eZOtÀ`m {dZdÊ`m gwĂȘ$
hmoË`m. gmo~V Ë`m§Mo dS>rbhr hmoVo. Jmonr{H$eZOr Ă„hUVmV, n[apñWVr {dn[aV Agob
Va AmnU AS>MUrV `oVmo nU Ë`mM doir AmnU Iyn à^mdrnUo Amnbr ^y{‘H$m ‘m§Sy>
eH$Vmo. VoĂŹhmhr VgoM Pmbo. Ë`m§À`m Ă ^mdr ^y{‘Ho$‘wio EH$ ĂŹ`Âș$s Ë`m§À`m Ă o‘mV nS>br.
Vo J„hñW amÁ` gaH$ma‘Ü`o g{Md hmoVo. H$mhr H$m‘m§gmR>r Vo g§ñWoV Ambo hmoVo. Ë`m§À`m
g‘moaM Ă mMm`mÂȘÀ`m H$jmV Ă doemg§~§YrMr hr MMm© gwĂȘ$ hmoVr. Ë`m J„hñWm§Zr `m ~m~VrV
nwT>mH$ma KoVbm Am{U Amnbm eĂŁX Q>mH$V "ñnoeb Ho$g' Ă„hUyZ Ë`m§Mm B§{O{ZA[ašJMm
àdoe {ZpíMV Pmbm. Vmo {Xdg hmoVm 14 Am°JñQ> 1951.
hÂĄXam~mX‘Yrb n{hĂ«`mM {XdgmnmgyZ Ë`m§Mo {ejUhr gwĂȘ$ Pmbo Am{U CaboĂ«`m
doimV {ejUmMm IM© ^ĂȘ$Z H$mT>Ê`mgmR>r {eH$dÊ`m KoUo gwÕm. Aem nÕVrZo A{Ve`
Ă {VHy$b n[apñWVrbm Vm|S> XoV Ë`m§Zr Amnbo B§{O{ZA[ašJMo {ejU nyU© Ho$bo. gZ 1956
‘Ü`o "BbopĆ QÂŽ>H$b B§{O{ZA[ašJ' nyU© PmĂ«`mZ§Va ZmoH$arMo XmoZ n`m©` Ë`m§À`mg‘moa C^o

OmbZm Am`H$m°Ýg / 178
am{hbo. n{hbm hmoVm EH$m "Ă mogog' ~og H§$nZrMm. `m H§$nZrZo Ë`m H$mimV 250 Ă©n`o
nJma XoD$ Ho$bm hmoVm. Xwgar H§$nZr hmoVr "Am°pĂ«dZ'. BWo B§{O{ZA[ašJ‘Yrb kmZmbm g§Yr
{‘iUma hmoVr, nU H§$nZrZo nJma XoD$ Ho$bm hmoVm ’$Âș$ 200 Ă©n`o. Xa‘hm 50 Ă©n`m§Mm
hm ’$aH$ Ë`m H$mimV ~amM ‘moR>m hmoVm, nU Varhr Jmonr{H$eZOtZr {ZYm©anyd©H$ OmñV
nJmamMr ZmoH$ar Xya gmabr Am{U AmnĂ«`mVrb B§{O{ZA[ašJÀ`m kmZmbm g§Yr XoB©b Aem
"Am°pĂ«dZ'Mr Am°’$a ñdrH$mabr. 1956 ‘Ü`o "QÂŽ>oZr B§{O{ZAa' Ă„hUyZ Ă©Oy Pmbobo Or. Ho$.
H$m~am 1976 ‘Ü`o `m H§$nZrVyZ ~mhoa nS>bo, Voìhm Vo H§$nZrMo "OZab ‘°ZoOa' hmoVo !
"Am°pĂ«dZ'‘Yrb 20 df} Ë`m§Zr Ajae
 JmO{dbr. Vo gm§JVmV, "gH$mir gdm©V
AmYr ‘r H§$nZrV OmV hmoVmo Am{U ‘r gy`m©ñV Âč${MVM ‘mÂ`m KamVyZ nm{hbm. amÌr 8
- 9 n`ÂȘV ‘r H$m‘ H$arV Ago. ‘mPo ghH$mar ‘mPr {I„r CS>drV nU Aem H$m‘m§VyZ
‘mPoM kmZ dmT>V Ago. ho kmZ H$m`â€˜Ă±dĂȘ$nr ‘mÂ`mM Cn`moJmbm `oUma hr ‘mPr ^mdZm
Ago. Ë`m‘wio ‘r
H$moUVohr H$m‘
PmoHy$Z XoD$Z
H$arV Ago.'
Ë`m H$mir
Am°pëdZ H§$nZr
"~g ~m°S>r',
"’${Z©Ma' Aer
gmYZo ~ZdrV
Ago Am{U
"ao{’«$OaoQ>a'gmaIr gmYZo Am`mV H$ĂȘ$Z {dH$V Ago. EĂŹhmZm H§$nZrZo ao{’«$OaoQ>aMm EH$
ßb±Q> AmUbobm hmoVm, nU Vmo VgmM nS>yZ hmoVm. Jmonr{H$eZOr Ă©Oy PmĂ«`mZ§Va H$mhr
‘{hÝ`m§VM 1957 ‘Ü`o H§$nZrbm ‘VnoQ>çm ~Z{dÊ`mMr ‘moR>r Am°S>©a {‘imbr. ho
H$m‘ ~aoM {H$MH$Q> hmoVo. Ë`mV dopĂ«S>šJMm ^mJhr ~amM hmoVm. nma§n[aH$ nÕVrZo Ë`mbm
~amM doi bmJÊ`mMr eĆ `Vm hmoVr. aop’«$OaoQ>agmR>r Am`mV Ho$boĂ«`m `§ÌUo‘Ü`o ñnm°Q>
dopĂ«S>šJMr ‘[eÝg AgĂ«`mMr ‘m{hVr Ë`m§Zm hmoVr. hr ‘[eÝg dmnamV AmUbr Jobr Va
R>aboĂ«`m ‘wXVrÀ`m AmV Amnbr H§$nZr gd© Am°S>©a nyU© H$ĂȘ$ eHo$b, Agm {dĂ­dmg Ë`m§Zm
hmoVm. d[að>m§er MMm© H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr `m ZĂŹ`m dopĂ«S>šJ ‘[eÝg dmnamV AmUÊ`mMr nadmZJr
{‘i{dbr Am{U VrZ AmR>dS>çmV 10 nÂĄH$s 7 ‘[eÝg gwĂȘ$hr PmĂ«`m. ‘{hZm^amV
gd©À`m gd© ‘[eÝg dmnamV AmĂ«`m Am{U ‘VnoQ>çm§Mr Am°S>©a R>aboĂ«`m doioÀ`m AmV
nyU© Pmbr. `m `em‘wio ‘°ZoO‘|Q>Zo Ë`m§Zm bJoMM BbopĆ QÂŽ>H$b {d^mJmÀ`m à‘wInXr ~T>Vr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 179
{Xbr.
{eH$Ê`mMr AmoT> Am{U Ă `moJerb d„Îmrbm [~ZYmñVnUmMr OmoS> {‘imbobo
Jmonr{H$eZOtMo ĂŹ`{Âș$‘Ëd H§$nZrÀ`m d[að>m§Zm AmdS>bo hmoVo. ao{’«$OaoQ>aÀ`m Am`mV
Ho$boĂ«`m ßb±Q>‘YyZ àË`j ao{’«$OaoQ>a V`ma H$aÊ`mÀ`m Ă {H«$`obmhr Ë`m§À`mM AmJ«hm‘wio
MmbZm {‘imbr Am{U AĂ«nmdYrVM Ë`m§À`mM Ă `ËZmZo S>oÝ‘mH©$À`m EH$m H§$nZrer
g‘Ýd`mMm H$ama H$ĂȘ$Z Ë`m gmR>rMo H$m°Äàogahr "Am°pĂ«dZ' ñdV
M {Z‘m©U H$ĂȘ$ bmJbr.
hr dmQ>Mmb 1963 Mr. Ë`m§Mm nJma EĂŹhmZm 200 dĂȘ$Z 500 Ă©n`m§da nmohmoMbm hmoVm.
63 ‘Ü`o Vmo WoQ> 1000 H$aÊ`mV Ambm. nwT>À`m gmV dfmÂȘV Vmo 4000 Ă©n`o Pmbm.
Ë`mnwT>o Ë`m§Mm nJma dmT>bm Zmhr, H$maU Ë`m doir Am§Y« Ă XoeÀ`m ‘w»` g{Mdm§Mm nJmahr
VodT>mM hmoVm Am{U Vmoda H§$nZr gaH$maÀ`m VmĂŁ`mV Jobr hmoVr ! ao{’«$OaoQ>a, H$m°Äàoga,
dm°qeJ ‘[eÝg, hm`S®>m°{bH$
{Q>ßna AmXtÀ`m {Z{‘©Vr
Ă {H«$`oV Ë`m§Mm dmQ>m ‘mobmMm
hmoVm. Ë`m§À`m AZw^dmMm bm^
{‘i{dÊ`mgmR>r AZoH$ gaH$mar
g{‘Ë`m§gh {d{dY {R>H$mUr
Ë`m§Mr {Z`wÂș$s Pmbobr hmoVr.
{deofV
 Am¡Úmo{JH$ ñ’$moQ>amoYH$
g{‘Vr, ã`wamo Am°’$ B§{S>`Z
ñQ>±S>S>©gÂČ, {d{dY g§emoYZ d
narjU à`moJemim, Am¡Úmo{JH$
àmoËgmhZ `moOZm Aem {d{dY
g{‘Ë`m§Zr Ë`m§Zm gXñ`Ëd
~hmb Ho$bo. `m{edm` bKw
Am{U ‘Ü`‘ CÚmoJm§Zm H$O} XoUmĂš`m {d{dY ~±H$m§Mohr Vo g„mJma am{hbo.
gw‘mao 20 dfmÂȘÀ`m ZmoH$arZ§Va, ‘mM© 1976 ‘Ü`o d`mÀ`m 45 ĂŹ`m dfu Vo H§$nZrVyZ
~mhoa nS>bo Am{U ñdV
Mr "H°$~gZ' hr H§$nZr Ë`m§Zr ñWmnZ Ho$br. Ë`m H$mimV Am{U
d`mÀ`m 45 ĂŹ`m dfr© ho H$m‘ gmono ZĂŹhVo. "Am°pĂ«dZ' gmoS>VmZm {‘imbobo 76 hOma
KaIMm©gmR>r nËZrH$S>o gmon{dĂ«`mZ§Va Ë`m§À`mH$S>o H$mhrhr až$‘ {e„H$ Cabr ZĂŹhVr.
Ë`m§Zr "Am§Y« Ă Xoe ’$m`ZmÝg'H$S>o H$Om©Mm AO© {Xbm. AmnĂ«`m ’°$Ć Q>argmR>r Ë`m§Zm 4.5
bmIm§Mo H$O© bmJUma hmoVo. EaĂŹhr VrZ ‘{hZo Vo 1 df© Agm H$mbmdYr KoUmĂš`m `m
g§ñWoZo Jmonr{H$eZOtMo H$O© ‘mÌ EH$m ‘{hÝ`mVM ‘§Oya Ho$bo. nU H$O© Ă XmZ H$aÊ`mgmR>r

OmbZm Am`H$m°Ýg / 180
Ë`m§Zm "{gƠ`w[aQ>r' hdr hmoVr. Ë`m§À`mH$S>o VmaU R>odÊ`mgmR>r H$mhrhr {e„H$ ZìhVo.
EH$ ‘{hZm VgmM Jobm. Ë`mZ§Va EH$m nmQ>uV ñQ>oQ> ~±H$ Am°’$ hÂĄXam~mXMo EH$ A{YH$mar
lr. ‘mWya `m§À`mer Ë`m§Mr ^oQ> Pmbr. Ë`m§Zr g§~§{YV E‘S>tH$S>o eãX Q>mH$bm, nU gmao
OU {Z`‘m§Mo ~m§Yrb hmoVo. ‘J Ë`m§Zr Jmonr{H$eZOtZm ~±Ho$V ~mobmdbo. d¡Ú ZmdmMo
EH$ ‘amR>r A{YH$mar VoĂŹhm ~±Ho$Mo "EOrE‘' hmoVo. `m§Zr Am{U lr. ‘mWya `m§Zr AmnĂ«`m
~±Ho$V’}$ H$Om©Mr ‘§Oya až$‘ "{~«O ’$m`ZmÝg' Ă„hUyZ {dZmVmaU XoÊ`mMo R>a{dbo. EImÚm
{dÎmg§ñWoZo ‘§Oya Ho$bobo H$O© {‘iÊ`mV Vm§{ÌH$ AS>MUr AgVrb, Va Ë`m Xya hmoB©n`ÂȘV
VrM H$mJXnÌo gmXa H$ĂȘ$Z ~±H$ Aem Ă H$maMo H$O© XoD$ eH$Vo. Ë`m VaVwXtMm bm^ KoV
hÂĄXam~mX ~±Ho$À`m `m XmoZ A{YH$mĂš`m§Zr H$gbohr VmaU Z KoVm hr až$‘ XoD$Z Q>mH$br.
AQ> EH$M hmoVr, Mmby Am{W©H$ df© nyU© hmoÊ`mÀ`m AmYr až$‘ naV ^am`Mr. ho H$go
O‘ob, ho Ë`m§Zm H$ioZm, nU lr. ‘mWya `m§Zr g‘OyV KmVbr Am{U Ë`m§Zr H$O© CMbbo.
Á`m§À`mH$Sy>Z H§$nZrgmR>r `§Ìm§Mr d gm{hË`mMr IaoXr H$amd`mMr hmoVr Ë`m§Zm ~±Ho$Zo WoQ>
MoH$ {Xbo. `§ÌUm C^r amhĂż bmJbr. nU g±nĂ«g H$go V`ma H$am`Mo? `m doir Ë`m§À`m
OwÝ`m AmoiIrMo AZoH$ bKwÚmoOH$ nwT>o Ambo Am{U Ë`m§À`m ghH$m`m©Zo EH$hr nÂĄgm IM© Z
H$aVm g±nĂ«g V`ma Pmbo. Xa dfu OmZodmarV hÂĄXam~mXoV EH$ ‘moR>o Am¡Úmo{JH$ Ă Xe©Z ^aV
Ago. Ë`mV 1 OmZodar 1977 amoOr Jmonr{H$eZOtZr EH$ ñQ>m°b KoVbm Am{U amoS> Q>±H$a,
J°g {’$qbJ ßb±Q>, {d{dY Ă m°S>Ć Q> {S>Ă±ĂŸbo Ho$bo. Ë`mM doir d„ÎmnÌm§VyZ N>m`m{MÌm§gh
Om{hamVhr Ho$br. Ë`m§Zr AmnĂ«`m ZmoH$arXaĂ„`mZ {Z‘m©U Ho$bobm {dĂ­dmg EdT>m ‘moR>m hmoVm,
H$s Ë`m§À`m godm§Zm Ă M§S> Ă {VgmX {‘imbm Am{U 17 bmI Ă©n`m§Mm A°S>ĂŹhmÝg Jmoim
Pmbm. Ë`mVrb ’$Âș$ 5 bmIm§Mr až$‘ MoH$Ûmao hmoVr. ~mH$sMr amoI až$‘ R>odm`Mr
H$moR>o Am{U H$er? AIoa Ë`m§Zr `m gdmÂȘZm ~mobmdyZ ’$Âș$ {ZĂ„â€˜rM až$‘ A°S>ĂŹhmÝg
Ă„hUyZ R>odyZ KoVbr. Varhr Vo gmS>oAmR> bmI Ă©n`o hmoVo. Ë`mVyZ hÂĄXam~mX ~±Ho$Mo H$O©
Ë`m§Zr EH$aH$‘r ’o$S>bo. Cabobr a¾$‘ ì`dgm`mV Jw§Vdbr. Ë`mZ§Va Am`wü`mV
Ë`m§À`mda H$Yrhr H$O© KoÊ`mMr doi Ambr Zmhr! g‘mOmV Am{U CÚmoJ OJVmV Ë`m§Zr
ñdV
~m~V {Z‘m©U Ho$bobm {dĂ­dmg hr EH$ Iyn ‘moR>r ~m~ hmoVr. Ë`m§Zr AmnĂ«`m ewÕ
dV©ZmZo hm {dĂ­dmg H$‘mdbobm hmoVm.
H§$nZr gwĂȘ$ Pmbr. hr CËnmXZo "Am°pĂ«dZ'nojm IynM doJir hmoVr. ‘w»`Ëdo ñd`§nmH$,
{Xdm~Îmr Am{U nmUr Vmn{dUo `m KamgmR>r Cn`wÂș$ AgUmĂš`m VrZ godm§^modVr `m
CËnmXZm§Mr drU {dUbobr hmoVr. {OWo Om`Mo {VWo n{hbm H«$‘m§H$ gmoS>m`Mm Zmhr, `m
Ü`o`mZwgma "H°$~gZ' hr H§$nZr "EbnrOr' dmnamVrb CËnmXZo ~Z{dUmar AJ«JÊ` H§$nZr
~Zbr. ^maVmV V`ma hmoUmao ho n{hbo nyU©V
 ñdXoer CËnmXZ R>abo. nwT>rb H$mimV Ë`m§Zr
ñdrS>ZÀ`m "Ă m`‘g' Am{U {~«Q>Z‘Yrb "bm`Z H°$ĂŁO' `m H§$nÝ`m§er ghH$m`m©Mo H$amahr
Ho$bo. EbnrOr da AmYm[aV CnH$aUo, {gqbS>g©, ĂŹhm°ëÏhÂČO, ao1⁄2`wboQ>a, J°g {S>Q>oĆ eZ

OmbZm Am`H$m°Ýg / 181
B{Âč$n‘|Q>, AĂ«H$mohmob A°Zmbm`Pa Aer Ë`m§Mr CËnmXZo hmoVr.
hr gmar CËnmXZo {dH${gV H$aVmZmMr dmQ>Mmb gmonr ZìhVr. Ë`m doir ^maVmV
bmb’$rVemhrZo na‘moƒq~Xy JmR>bobm hmoVm. Zdr CËnmXZo V`ma H$aUo hr ‘hmH$R>rU ~m~
~Zbr hmoVr. bmM XoD$Z H$m‘o H$adyZ KoUo Jmonr{H$eZOtÀ`m VËdmV ~gV ZìhVo. Ëm`‘wio
AZoH$Xm d[að> A{YH$mù`m§er PJS>mdo bmJbo. H$mhr {R>H$mUr Amnbo ‘wÔo nQ>dyZ XoVm XoVm
ZmH$sZD$ Ambo. {H$Ë`oH$Xm Va Ý`m`mb`rZ bT>mB© bT>mdr bmJbr. `m àË`oH$ H$gmoQ>rVyZ
Vo VmdyZ gwbmIyZ ~mhoa nS>bo. Am§Y«àXoe {d{Y‘§S>imVhr Ë`m§À`m ~m~VrV MM}À`m ’¡$ar
PS>Ă«`m. amÁ` gaH$mamVrb ‘§Ìr Am{U d[að> A{YH$mar H§$nZrMr nmhUr H$aÊ`mgmR>r Ambo,
nU Á`m VH«$mar hmoË`m Ë`m§Mm ‘mJ‘yghr H§$nZrV {XgV ZĂŹhVm. PmboĂ«`m VH«$mar ’$Âș$
"{Igo Ja‘ Z Ho$Ă«`m‘wio' H$aÊ`mV AmboĂ«`m hmoË`m. Jmonr{H$eZOr Ă„hUVmV, "CÚmoJmV
H$m‘ H$aVmZmhr Mm[aÍ` ‘hËdmMo AgVo. ho Am¡Úmo{JH$ Mm[aÍ` Amnbo ‘mZ{gH$ gm‘Ï`©
dmT>{dUmao AgVo. Ă m‘m{UH$nUm hm gdm}Îm‘ d gdm}ƒ JwU Amho. ’$Âș$ Ă m‘m{UH$nUmÀ`m
OmoamdaM AmnU Iyn ‘moR>r Ă JVr H$ĂȘ$ eH$Vmo. ‘mÂ`m H§$nZrda AZoH$ Amjon KoÊ`mV
Ambo nU ‘bm Hw$R>ohr ‘mKma Âż`mdr bmJbr Zmhr. `mMo H$maU ’$Âș$ Ă m‘m{UH$nUm.'
`m ^mdZo~amo~aM g‘moaÀ`m ‘mUgmM>o JwU nmaIyZ Ë`m§Zm àJVrMr Xmao Iwbr H$aÊ`mMo
YmoaU Ë`m§Zr Ama§^rnmgyZM R>odbo. ZmoH$ar ‘mJUmar EImXr ĂŹ`Âș$s AY©{e{jV Agob
nU Ë`mÀ`mV YS>nS> H$aÊ`mMr BÀN>m Agob, Va Aem§Zm Ë`m§Zr ZmoH$ar {Xbr. Aer
‘mUg§ B§J«Or `oV ZgVmZmhr Mma - nmM doim naXoemVhr OmD$Z Ambr. hm AmË‘{dĂ­dmg
Ë`m§À`mV Jmonr{H$eZOtZm ^abm. AZoH$m§Zm Ă ma§^r AmnĂ«`mM eoS>‘Ü`o OmJm XoD$Z Ë`m§Zr
ñdV§ÌnUo H$m‘o XoÊ`mg gwadmV Ho$br Am{U hiy hiy Ë`m§Mo ñdV
Mo CÚmoJ C^o am{hbo.
Ë`m§À`mVrb ñdm{^‘mZmbm Jmonr{H$eZOtZr ’w§$H$a KmVbr. Ë`m§À`m nwT>À`m {nT>rVrb VĂ©U
AmOhr g‘moa Ambo Va Jmonr{H$eZOtÀ`m nm`mbm hmV bmdyZ Zâ€˜Ă±H$ma H$aVmV.
AerM ‘XV Ë`m§Zr AmnĂ«`m ^mdm§Zm d Ë`m§À`m n[admam§Zm Ho$br. YmH$Q>çm ^mdmbm
Va Ë`m§Zr 1959 ‘Ü`oM h¡Xam~mXoV ~mobmdyZ KoVbo hmoVo. ‘moR>o ~§Yyhr 1963 ‘Ü`o VoWo
Ambo. Ë`m§Zr YmH$Q>çmbm ZmoH$ar Am{U ‘moR>çm ~§Yy§Zm CÚmoJ C^m H$ĂȘ$Z {Xbm. JaOoZwgma
‘XV Ho$br Am{U ñdV
 nS>ÚmAmS> amhĂżZ Ë`m§À`m ‘wbm§À`m ‘ZmV AmnĂ«`m {nË`m{df`r
A{^‘mZmMr ^mdZm {Z‘m©U Ho$br.
gmYmaU 20 dfmÂȘn`ÂȘV H§$nZrMm H$ma^ma gm§^miyZ Ë`m§Zr ñdV
À`m d`mÀ`m 65
ĂŹ`m dfu {Zd„Îmr KoÊ`mMo R>a{dbo. hm EH$ ‘hËdmMm {ZU©` hmoVm. EĂŹhmZm ‘wbohr ‘moR>r
Pmbr hmoVr. XmoKm§Zr Amnmnbo ‘mJ© Yabobo hmoVo. `m XmoKm§Zm Ë`m§Zr H§$nZrÀ`m Ă dmhmV
AmUbo. Ë`m§Zm ĂŹ`dhma g‘Oon`ÂȘV Vo gmo~V am{hbo Am{U d`mÀ`m nmgĂŻ>rV Vo {Zd„Îm
Pmbo. YmH$Q>çm ‘wbmÀ`m b3⁄4mAmYr Ë`m§Zr g§nÎmrÀ`m dmQ>Ê`m H$ĂȘ$Z {XĂ«`m. XmoKm§Zm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 182
doJir Kao H$am`bm ^mJ nmS>bo. ‘{hbm§À`m ‘mZ{gH$VoMm Mm§Jbm AĂ€`mg Agbobo
Jmonr{H$eZOr Ă„hUVmV, "‘mÂ`m KamV ‘mPr nËZr gmao H$m‘ gm§^mim`Mr. ‘moR>çm ‘wbmMo
b3⁄4 Pmbo Voìhm {VMm H$ma^ma gwZoH$S>o Jobm. XmoKm§Mo Mm§Jbo O‘bo, nU VrZ {ó`m EH$Ì
`oVmV VoĂŹhm gÎmoMr Mwag Vrd« hmoV AgVo. Aem doir Mm§JĂ«`m dmVmdaUmV ñdV§Ì hmoUo
ehmUnUmMo R>aVo.' Ë`m§Zr XmoÝhr ‘wbm§Zm Zdo Ka ~m§YÊ`mg ^mJ nmS>bo. ‘mÌ YmH$Q>çm
‘wbmZo d gwZoZo ZĂŹ`m KamV OmÊ`mg ZH$ma {Xbm Am{U OwÝ`mM KamMo ZyVZrH$aU H$ĂȘ$Z
Vo AmnĂ«`m AmB©d{S>bm§gmo~V amhĂż bmJbo. nU Jmonr{H$eZOr ~mhoa ~mobVmZm "‘r ‘mÂ`m
‘wbmH$S>o amhVmo' Ago gm§JVmV !
Ë`m§À`m Am`wĂź`mH$S>o nmhÊ`mÀ`m g§H$Ă«nZm AJXr ñnĂŻ> AmhoV. "Anojm ho Xw
ImMo
‘yi Amho', ho lr‘XÂČ ^JdXÂČJrVoVrb dMZ Ë`m§À`m aÂș$mV {^Zbobo Amho. Vo Ă„hUVmV,
"AmnU Anojm H$m R>odmdr? KamVrb bhmZ ‘wbmZo ‘mÂ`m nm`m nS>boM nm{hOo, ‘wbm§Zr ‘bm
{dMmĂȘ$ZM IM© Ho$bm nm{hOo, ‘r gmYonUmZo amhVmo Ă„hUyZ gdmÂȘZr ‘mÂ`mgmaIoM dmJbo
nm{hOo Aer Anojm
‘r H$m R>odmdr?
‘mÂ`m d[S>bm§À`m
Anojoà‘mUoM ‘r
dmJbmo AgVmo,
Va BWn`ÂȘV
Ambmo AgVmo
H$m? àË`oH$mMo
ĂŹ`{Âș$‘Ëd ñdV§Ì
Amho. Ë`m§Zm Ë`m§Mm
{ZU©` KoÊ`mg `mo1⁄2`
~Z{dUo EdT>oM Amnbo H$m‘ Amho. àË`oH$ {ZU©`mV AmnU T>dimT>di H$ĂȘ$ bmJbmo, Va
Vo `mo1⁄2` R>aUma Zmhr.'
AmO Ë`m§À`m Zmdmda H$mhrhr g§nÎmr Zmhr. H$ï>mZo C^m Ho$bobm CÚmoJ Ë`m§Zr Hw$Qw>§~mV
dmQy>Z Q>mH$bm. gÜ`m Vo Mw§~H$s` {M{H$ËgoVrb H$mhr à`moJ H$aVmV. {deofV
 Á`oð>
ZmJ[aH$m§Zm Ë`mMm CÎm‘ Cn`moJ hmoVmo. Jmonr{H$eZOr H$mhrhr IM© H$arV ZmhrV. Ë`m§À`m
nm{H$Q>mV ZmoQ>m AgVmV. nËZrZo {XboĂ«`m `m ZmoQ>m Vo Ë`m§À`m g‘mYmZmgmR>r {IemV
R>odVmV. AYyZ ‘YyZ ~XbyZ KoVmV. {XdgmVyZ XmoZ doim OodU hmM Ë`m§Mm Amhma. hr
gd`hr Ë`m§Zm ZmoH$arÀ`m Ama§^rÀ`m H$mimV bmJbr. gH$mir Vo KamVyZ OodU H$ĂȘ$Z
{ZKV. Xwnmar H§$nZrÀ`m H±${Q>Z‘Ü`o OodU - Mhm {‘iV Ago nU Ë`mgmR>r nÂĄgo Úmdo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 183
bmJV. VodT>r H$‘mB© ZĂŹhVr. Ă„hUyZ Ë`m doir Vo Q>miV. VrM gd` H$m`‘ am{hbr. AmOhr
Vo Mhm KoV ZmhrV ! n{hbm nJma Ë`m§Zr AmnĂ«`m nËZrÀ`m hmVmV R>odbm hmoVm. VoĂŹhmnmgyZ
AmOn`ÂȘV Ë`m§À`m `m H«$‘mV ~Xb Pmbobm Zmhr. Ë`m§Mo gmao Am{W©H$ ĂŹ`dhma Ë`m§À`m
nËZrM nmhVmV. ho Hw$Qw>§~ ĂȘ$T> AWm©Zo "g§`wÂș$ Hw$Qw>§~' Zmhr nU g§K[Q>V Amho, Ago Vo
A{^‘mZmZo gm§JVmV.
ñdV
gmR>r, AmnĂ«`m Hw$Qw>§~mgmR>r nÂĄgm H$‘mdVmZmM Ë`m§Zr AmnĂ«`m gm‘m{OH$
Om[UdoMm n[aM`hr OJmbm {Xbm Amho. AmOda EH§$Xa 1 H$moQ>r én`m§nojmhr A{YH$ {ZYr
Ë`m§Zr {d{dY H$m‘m§gmR>r XoUJrXmIb {Xbm Amho. OmbÝ`mVrb goR> ~mimam‘ H$m~am H$m°boO
Am°’$ bm°, Q>|^wUuMo lr‘Vr O‘wZm~mB© ~mbmam‘ H$m~am {dÚmb`, Q>|^wUuMoM g‘mO‘§{Xa
`m§Mr C^maUr Ë`m§À`m {ZYrVyZ Pmbr. `m{edm` h¡Xam~mX eha d n[agamVrb AZoH$ emim
Am{U Ă©1⁄2Umb`o
`m§Zm Ë`m§Zr ‘XV
Ho$br Amho.
gdmÂȘMr `mXr Ho$br
Va Iyn ‘moR>r
hmoD$ eHo$b, nU
Vo hr Aer `mXr
V`ma H$aÊ`mg
AZwHy$bVm
XmIdrV ZmhrV.
AmnU H$moUË`mhr AnojoZo ‘XV Ho$bobr Zmhr, AmnĂ«`m gm‘m{OH$ ^mdZoVyZ AmnU hr
‘XV Ho$br, Ago Vo AmdOy©Z ñnĂŻ> H$aVmV.
H$mimà‘mUo ñdV
‘Ü`o ~Xb H$am, hm AmJ«h Vo H$m`‘ YaVmV. AmnĂ«`mbm Amnbr
VËd {Ă ` AgmdrV nU BVam§da Vr H$m bmXm`Mr? Amnbo Ñ[ĂŻ>H$moZ AmnĂ«`m nwT>À`m
{nT>rda bmXĂ«`m‘wio ’$Âș$ A§VaM dmT>Vo, H$maU Anojm hoM Xw
ImMo ‘yi Amho. Vr Xya
R>odm, OrdZ AmnmoAmn gwIr hmoB©b, Agm ‘§Ì Vo gdmÂȘZm XoVmV.
...............
lr. Jmonr{H$eZ H$m~am, H°$~gZ ‘[eZar, h¡Xam~mX.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 184
H$mhr ‘mUg§ dfm©Zwdf} EH$M EH$ H$m‘
H$arV OJV amhVmV. Ë`mV Ë`m§Zm H§$Q>mimhr
`oV Zmhr. nU H$mhr ‘mUg§ Aer AgVmV,
H$s Á`m§Zm EH$ H$m‘ ’$Âș$ EH$XmM H$amd§g§
dmQ>V§. Xwgù`m§Xm Vo H$m‘ H$am`Mr nmir
Ambr, Va Vo Xwga§ H$m‘ emoYVmV. Aer
"{O{Z`g' ‘mUg§ Amnb§ doJi§M {díd
C^§ H$arV AgVmV. Ë`m§Mo H$m‘ H$aÊ`mMo
Am{U OJÊ`mMohr {ZH$f doJioM AgVmV.
"^m1⁄2`bĂș‘r'Mo {ZVrZ H$m~am Ë`m§À`mnÂĄH$sM
EH$. gVre AJ«dmb, gwZrb Jmo`b,
{demb AJ«dmb Am{U àdrU Jmo`b `m
Mma {‘Ìm§g‘doV Am{U H„$ĂźUHw$‘maOr
Jmo`b d bĂș‘rZmam`UOr AJ«dmb
`m§À`m ‘mJ©Xe©ZmImbr Ë`m§Zr C^m Ho$bobm
H$m‘m§Mm
S>mobmam gd©M Ñï>rZo AZwH$aUr`
Amho.
{ZVrZ `m§Mo Hw$Qw>§~ ‘yiMo
Q>|^wUuMo. Ë`m§Mo dS>rb OmbÝ`mV
H$moiemMm ì`mnma H$arV. nwÊ`mV
Amnë`m AmOmoir 17 E{àb
1975 amoOr Oݑboë`m {ZVrZ
`m§Mo embo` {ejU OmbÝ`mÀ`m
amï®>r` qhXr {dÚmb`mV Pmbo.
Xhmdrn`ÂȘVMo Ë`m§Mo gmao {ejU
qhXrVM hmoVo. {ejUmXaÄ`mZ Vo
28
^m1⁄2`"bĂș‘r'...
ZÏho "gañdVr'!
{ZVrZ am‘{dbmgOr H$m~am
{‘iUmam n¡gm H$gm dmnam`Mm?
qH$dm n¡gm {‘i{dÊ`mMm CÔoe
H$moUVm? {ZVrZ H$m~am `m§Zm hm
Ă Ă­ZM nS>V Zmhr. ^anya nÂĄgm
H$‘dm`Mm Am{U Ë`mVyZ `oUmù`m
‘J«warZo BVam§Zm H$
nXmW© boIm`Mo
ho Ë`m§Zm [VañH$aUr` dmQ>Vo. nÂĄgm
H$‘mdÊ`m‘mJohr H$mhr gm‘m{OH$
^mdZm AgVo, ho J„hrVH$ Ë`m§À`m
aÂș$mVM Amho. `mM {dMmamZo
EH$Ì AmboĂ«`m 5 VĂ©Um§Zr {‘iyZ
"^m1⁄2`bĂș‘r'Mm S>mobmam C^m
Ho$bm. `m n¡emÀ`m ^wHo$nojmhr Vmo
H$emgmR>r {‘idm`Mm, `mVrb
{dMmam§À`m ewÕVo{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 185
H$Yrhr "ñH$m°ba' dJÂĄao ZĂŹhVo. nU "Am°Q>mo‘mo~mB©b' joÌmMo Ë`m§Zm Ă M§S> AmH$f©U. JmS>çm
H$em YmdVmV? Ë`m H$em V`ma hmoV AgVrb? Ë`m§Mo d{HÂȘ$J H$go hmoV Agob? EH$ Zm
XmoZ AZoH$ àíZ Ë`m§Zm nS>V. Ë`m‘wio 1990 ‘Ü`o ‘°{Q®>H$ hmoVmM WoQ> nm°{bQ>opƠZH$bm
OmÊ`mMm {ZU©` KoVbm. VoĂŹhm nwÊ`mV EH$bĂŹ` EÁ`wHo$eZ gmogm`Q>rMo ZdrZM H$m°boO
CKS>bobo hmoVo. `moJm`moJmZo Ë`m§Mm ‘mdg^mD$ e¡boe VmoüUrdmb hm gwÕm ZJahÿZ `mM
AĂ€`mgH«$‘mgmR>r Ambobm hmoVm. XmoKm§Mo {ejU EH$ÌM gwĂȘ$ Pmbo, nU H$mhr {Xdgm§VM
{ZVrZ aS>Hw§$S>rbm Ambo. OmbÝ`mV Ë`m§Mo gmao {ejU qhXrV Pmbobo. gmam ì`dhmahr
qhXrVM Ago. ‘amR>rMr ’$maer Vm|S>AmoiIhr ZĂŹhVr. VoWo {eH$dVmZm gmam AĂ€`mgH«$‘
B§J«OrVyZ Ago. ’$ma Va ‘amR>rVyZ {eH${dbo OmB© nU qhXrMm bdboehr VoWo Zgo. {ZVrZ
`m§Zm H$mhr H$ioZm. nU B§J«Or nong© dmMÊ`mMr gd` Ë`m§Zr bmdyZ KoVbr Am{U
B§J«Orgmo~VM Ë`m§Zm ĂŹ`mdgm{`H$ kmZhr {‘iV Jobo. ~mVĂ„`m§gmo~VM Vo {d{dY H§$nÝ`m§Mo
~°boÝgerQ> dmMV Am{U Ë`mdĂȘ$Z Ë`m H§$nZr{df`r Amnbo AmS>mIo ~m§YV. VrZ dfmÂȘV
Amnbm {S>ßbmo‘m nyU© H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr AmÂĄa§Jm~mXÀ`m OoEZB©gr H$m°boOmV {S>J«r H$mog©bm Ă doe
KoVbm. Ë`m§Zm WoQ> XwgĂš`m dfm©V Ă doe {‘imbm. B§{O{ZA[ašJÀ`m VrZ dfmÂȘV {eH$VmZm
Ë`m§Zm {S>ßbmo‘mMm ^anya ’$m`Xm Pmbm. OdiOdi gmam AĂ€`mgH«$‘M {VWo nyU© Pmbobm
hmoVm. Ë`m‘wio Vo BVa ‘wbm§À`m nwT>oM Agm`Mo. BWoM Ë`m§Mo ĂȘ$nm§Va "A°ÏhaoO' {dÚmWu
Vo "a±H$a'‘Ü`o Pmbo. Ë`m§Mm AmË‘{dĂ­dmg EdT>m dmT>bm hmoVm H$s Vo nwT>À`m dfm©Vrb
‘wbm§Zm {df` {eH$drV. AĂ€`mgmda EdT>o Ă ^wËd AgVmZmhr Ë`m§Mr Imgr`V hr, H$s
"OoEZB©gr'À`m VrZ dfmÂȘV Ë`m§Mr EH$hr {Xdg JÂĄahOoar ZĂŹhVr. VmVoS> ga Ë`m§Zm Iyn
AmdS>m`Mo. AĂ€`mgmVrb JVr Am{U AmdmOmdarb Ă ^Ëd ho Ë`m§Mo JwU {ZVrZ `m§À`m
Am`wü`^amgmR>r Cn`moJmbm Ambo. àVmn ~moamS>o gam§~Ôb ~mobÊ`mgmR>r Va Ë`m§À`mH$S>o
eãXM ZmhrV. BWoM Ë`m§Zm {N>Xoe O¡Z ZmdmMm {‘Ì {‘imbm. Vmo KaMm IynM lr‘§V
nU ‘ZmZo Mm§Jbm. AmnĂ«`m lr‘§VrMm Vmoam Ë`mZo H$Yrhr {‘adbm Zmhr. ‘hm{dÚmb`rZ
OrdZmV g§nH$m©V AmboĂ«`m `m VrZ ĂŹ`Âș$s¹À`m ĂŹ`{Âș$‘ÎdmMm Ë`m§À`m nwT>rb dmQ>MmbrV
‘moR>m dmQ>m am{hbm.
Am`wü`mV ZmoH$ar H$am`Mr Zmhr, hm {ZVrZ `m§Mm {dMma Ë`m doirhr R>m‘ hmoVm nU
ĂŹ`mdgm{`H$ AZw^dmgmR>r H$mhr H$mi ZmoH$ar H$am`Mo Ë`m§Zr R>a{dbo Am{U Am°Q>mo‘mo~mB©b
joÌmVrb gdm©V ‘moR>çm AgboĂ«`m "~OmO'À`m H±$ng B§Q>aĂŹĂžy‘Ü`o gh^mJr hmoÊ`mg Vo
V`ma Pmbo. BVa H§$nÝ`m§À`m ‘wbmIVtgmR>rhr Vo nmohmoMbo ZmhrV. `m ‘wbmIVrVhr Ë`m§Zr
AmnĂ«`m Vm§{ÌH$ kmZm~amo~aM ĂŹ`mdgm{`H$VoMr MwUyH$ XmI{dbr. BH$m°Zm°{‘H$ Q>mBĂ„gMo
{Z`[‘V dmMZ Ë`m§Zm ho kmZ XoV hmoVo. ~OmO‘Ü`o ñHy$Q>a ~og Am{U ‘moQ>magm`H$b ~ogMr
Ë`m§Zr VwbZm Ho$br, Am{U `oD$ KmVboĂ«`m ‘moQ>magm`H$b ~ogÀ`m AmĂŹhmZm§Mr ‘m{hVr
{Xbr. Ë`m§Mm hm AmË‘{dídmg nmhÿZ "~OmO'Zo Ë`m§Zm ZmoH$ar {Xbr. Voìhm BVa H§$nÝ`m§V

OmbZm Am`H$m°Ýg / 186
H$m‘ H$aUmĂš`m Ë`m§À`m {‘Ìm§Zm nJma hmoVm XmoZ Vo AS>rM hOma Ă©n`o. {ZVrZ `m§Mm nJma
hmoVm 10 hOma én`o !
`m Mma - nmM dfmÂȘV OmbÝ`mV H$m` Mmbbo Amho, `mMr Ë`m§Zm ’$maer H$Ă«nZm
Zgo. (Vo {Xdg `m Hw$Qw>§~mZo A{Ve` hbmIrV H$mT>bo, ho Ë`m§Zm AmVm - 2011 ‘Ü`o
H$ibo!) dS>rb AmnĂ«`m pñWVr{df`r H$mhrhr ~mobV ZgV Am{U Ë`m§À`mH$Sy>Z H$mhr
Anojmhr R>odV ZgV. nJma {‘imbm H$s H$mhr n¡go {ZVrZ Kar nmR>drV. ZmoH$arV CÎm‘
pñWVr AgVmZm Ë`m§Zm ZmoH$ar gmoS>mdrer dmQy> bmJbr. naXoemV OmÊ`mgmR>rMr narjm
XoÊ`mMr V`mar Vo H$arV hmoVo. hr V`mar H$aÊ`mgmR>r Vo 8-9 ‘{hÝ`m§VM ~OmO gmoSy>Z Kar
Ambo. ‘mM© 1997 hm Vmo ‘{hZm. nU Kar naVĂ«`mZ§Va VoWrb pñWVr nmhĂżZ Ë`m§Zm Yž$m
~gbm. d[S>bm§Mr ~’$m©Mr ’°$Ć Q>ar ’$maer MmbV ZĂŹhVr. H$gbohr {ZpĂ­MV CËnÞ ZĂŹhVo
Am{U {ZVrZ 10 hOmam§Mr ZmoH$ar gmoS>yZ OmbÝ`mV Ambo hmoVo!
Ë`m§Zr VmVS>rZo {ZU©` KoV naXoemV OmÊ`mMr H$Ă«nZm gmoSyy>Z {Xbr Am{U AmnĂ«`m
H$mhr {‘Ìm§g‘doV OmbÝ`mVM EH$ Am°Q>mo‘mo~mB©b [aH§${S>eqZJ em°n CKS>bo. ‘mÌ `mbm
{‘iUmam Ă {VgmX `WmVWmM hmoVm. `mM H$mimV Am{W©H$ VaVwXrgmR>r Ë`m§À`m d[S>bm§Zr
EH$ Ă nmoOb ñdrH$mabob§ hmoV§. OmbÝ`mV "Zrboe ñQ>rb' hm CÚmoJ C^m amhmV hmoVm.
am‘{H$eZOr ‘§Ìr Am{U g§O` ‘§Ìr `m§Mm hm CÚmoJ. VoWo Ë`m§À`m dS>bm§Zr d{HÂȘ$J
nmQ>©Za{en nËH$abr. ho H$m‘ gwĂȘ$ hmoVmZmM VoWo 600 AĂ­deÂș$sÀ`m ‘moQ>maMm EH$
emĂąQ> VwQ>bm Am{U {ZVrZ `m§Zm H§$nZrVyZ ~mobmdUo Ambo. 48 Vmgm§V Ë`m§Zr Vmo nyd©dV
H$ĂȘ$Z {Xbm Am{U Ë`mZ§Va hm H«$‘ gwĂȘ$M am{hbm. nU `mM H$mimV Ë`m§À`m d[S>bm§Zm
EH$ AnKmV Pmbm Am{U Ë`mZ§Va g§O` ‘§Ìr `m§À`m AmJ«hmdĂȘ$Z Ë`m§Zr nyU© doi ñQ>rb
CÚmoJmV bj KmbÊ`mg gwadmV Ho$br. ñQ>rb CÚmoJmer ZmVo OwiÊ`mMm hmM ew^ma§^
R>abm. hr {ZVrZ `m§À`mgmR>r g§Yr hmoVr Am{U g§Yr EH$XmM {‘iV AgVo, Ë`mgmR>r Vo
g‚m hmoVo.
gZ 2000 ‘Ü`o Xa {Xder 15 Vo 16 Q>Zm§nmgyZ gwĂȘ$ Pmbobo ho CËnmXZ 2001À`m
{S>g|~a n`ÂȘV Xa {Xder 150 Q>Zm§da nmohmoMbo hmoVo. `m EH$ dfm©V CËnmXZmMr hr nmVir
JmR>Ê`mgmR>r {ZVrZ `m§Zr Amnbr gmar H$mÂĄeĂ«`o nUmbm bmdbr. n{hbo df© - XrS> df©
CËnmXZmVrb hr dmT> Mmby hmoVr nU Varhr H§$nZr VmoQ>çmVM Mmby hmoVr. Ë`mMo H$maU
H$moUmbm bjmV `oV ZìhVo. `m Q>ßß`mda {ZVrZ `m§Zr ~°boÝg erQ>‘Ü`o bj KmbÊ`mg
gwadmV Ho$br Am{U Ë`m§Zm H$‘VaVm bjmV AmĂ«`m. H$ÀÀ`m ‘mbmÀ`m IaoXrV `oUmam IM©
nwT>o VmoQ>çmV namd{V©V hmoV hmoVm. `m gmR>r Ë`m§Zr ñdV
M "B§JQ>' ~Z{dÊ`mMm ßb±Q> gwĂȘ$
H$aÊ`mMm g„m g§O` ‘§Ìr `m§Zm {Xbm. ‘mM© 2002 ‘Ü`o Agm ßb±Q> C^m H$aÊ`mMm
{ZU©` Pmbm. Ë`mVbo {ZVrZ `m§Zm H$mhrM H$iV ZĂŹhVo nU {eH$Ê`mMr O~aXñV V`mar

OmbZm Am`H$m°Ýg / 187
hmoVr. g§~§{YV "BboĆ QÂŽ>moW‘' H§$nZrMo B§{O{ZAa g§Xrn ‘hmOZ `m§À`m ghH$m`m©Zo 8 {S>g|~a
2002 ‘Ü`o Zdm ßb±Q> gwĂȘ$ Pmbm. hm ßb±Q> gwĂȘ$ hmoVmM {Xdg ~Xbbo Am{U Z’$m
Ñ[ĂŻ>nWmV `oD$ bmJbm. OmZodmar - ’o$~«wdmar 2003 À`m ~°boÝgerQ> nmhVmM gd© OU
M¾$ CS>mbo. Pmbobm Z’$m àM§S> hmoVm. ho AmH$S>o S>moio {’$adUmao hmoVo. `m KQ>ZoZ§Va
gmaoM {MÌ ~Xbbo nU H$mhr JmoĂŻ>t‘wio {ZVrZ ZmamO hmoVo. nÂĄgm {‘i{dÊ`mgmR>r ‘Zm{déÕ
H$m‘ H$aUo Ë`m§Zm ‘ZmnmgyZ nQ>V ZĂŹhVo. 28 ’o$~«wdmarbm Ë`m§Zr amOrZm‘m {Xbm. nwT>À`m
4-5 {Xdgm§V gmar AH$mC§QÂČ>g goQ>b Ho$br Am{U VoWyZ ~mhoa nS>bo. nwT>o H$m` H$am`Mo
`mMr ñnĂŻ> {Xem ZĂŹhVr. Vo gmoSy>Z Ambobm Am°Q>mo‘mo~mB©b [aH§${S>eqZJMm ĂŹ`dgm` AmVm
Mm§Jbm Mmbbm hmoVm, Ë`m‘wio Ë`m§Zm {S>ñQ>~© H$aUo {ZVrZ `m§Zm Ă eñV dmQ>oZm. Ë`m doir
Amnbo nmD$b ‘mJo KoUoM Ë`m§Zm `mo1⁄2` dmQ>bo, nU nmD$b ‘mJo KoUo Ă„hUOo nam^d ZĂŹho,
ho hr Ë`m§À`m ‘ZmV R>m‘ hmoVo.
nU `m XmoZ - VrZ dfmÂȘV Ë`m§À`m JmR>rbm Ambobm AZw^d Iyn ‘mobmMm hmoVm. Ë`m
AZw^dmÀ`m Omoamda H$mhr H$m‘ emoYÊ`mMr Ë`m§Mr YS>nS> gwĂȘ$ Pmbr. nU `m pñWVrVhr
"ZmoH$ar H$am`Mr Zmhr' `m {dMmamda Vo R>m‘ hmoVo. "BboƠQ®>moW‘'Mo B§{O{ZAa g§Xrn ‘hmOZ,
gwZrb Hw$bH$Uu `m§À`mhr H$mZmda Ë`m§Zr Amnbr JaO KmbyZ R>odbr hmoVr. AmYrÀ`m
H§$nZrVrb nmQ>©Za ‘mUyg `m pñWVrV AgĂ«`mMo nmhĂżZ Ë`m§Zmhr dmB©Q> dmQ>bo. `m H$mimV
‘w§~B©Mo EH$ CÚmoOH$ Zm{eH$‘Ü`o Zdm Ă moOoĆ Q> gwĂȘ$ H$aÊ`mÀ`m V`marV hmoVo. {VWo
Hw$bH$Uu `m§Zr {ZVrZ `m§Mo Zmd AmJ«hmZo gwM{dbo, ZĂŹho Ë`m§ZmM AmUÊ`mMm hÅ> Yabm.
`m ßb±Q>Mo H$m‘ ~Ăš`mM H$minmgyZ YrĂ„`m JVrZo gwĂȘ$ hmoVo. gmYmaU ghm - AmR> ‘{hÝ`m§V
ßb±Q> gwĂȘ$ Pmbm Var qOH$bmo, Ago dmQ>UmĂš`m `m CÚmoOH$m§Zm {ZVrZ `m§Zr AmnĂ«`m
nÕVrZo H$m‘ H$arV Oo‘Vo‘ gĂŹdm ‘{hÝ`mV àË`j Ă m°S>Ć eZ gwĂȘ$ H$ĂȘ$Z XmI{dbo, VoĂŹhm
Ë`m§Mo S>moioM {’$abo. 6 E{Ă b 2003 amoOr Vo ZĂŹ`m H$m‘mda Ă©Oy Pmbo hmoVo Am{U g§nyU©
ßb±Q> C^m H$ĂȘ$Z 10 ‘o amoOr H$m‘mbm gwadmV Pmbr hmoVr ! `m ‘Ü`o {ZVrZ `m§Zr EH$M
H$miOr KoVbr... gmar H$m‘o AmnĂ«`m {dĂ­dmgmVrb ‘mUgm§Zm {Xbr. `mVM "ñH«°$n'Mm
ì`dgm` H$aUmù`m lr. gwZrb Jmo`b `m§Mmhr g‘mdoe hmoVm.
`m ßb±Q>À`m `eñdr Ama§^mZ§Va VoWrb àË`oH$ nmdbmda Vo CÚmoOH$ {ZVrZ `m§Mm
g„m KoV ! ho H$m‘ gwĂȘ$ AgVmZm EH$ ~m~ {ZpĂ­MV hmoVr, Vr Ă„hUOo hm ßb±Q> Amnbm
ñdV
Mm Amho, `m ^mdZoVyZM {ZVrZ `m§Zr H$m‘ Ho$bo. `mMo XmoZ n[aUm‘ hmoVo, EH$ Va
H$m‘ CÎm‘ Ă H$mao hmoV Ago Am{U Xwgam - ßb±Q> Á`m§Mm hmoVm Ë`m§À`mer Vo ~amo~arÀ`mM
^mdZoZo ~mobV - dmJV. Amnbo dV©Z Amnbr `mo1⁄2`Vm R>a{dVo, Amnbo nX AWdm nJma
ZĂŹho, hr Ë`m§Mr ‘ZmVrb g§H$Ă«nZm ñnĂŻ> hmoVr. `m H$m‘mMm ‘mo~Xbmhr R>abobm ZĂŹhVm.
EdT>o àM§S> H$m‘ C^o H$aUmù`m B§{O{ZAabm {H$Vr n¡go Úm`Mo hm CÚmoOH$mMm g§H$moM

OmbZm Am`H$m°Ýg / 188
Am{U AmnU ZmoH$a Zmhr, ^mJrXma AmhmoV Ë`m‘wio {H$Vr ‘mJm`Mo hm {ZVrZ `m§Mm àíZ.
`mda Hw$bH$UvÀ`m ‘Ü`ñWrZo VmoS>Jm Agm {ZKmbm, H$s bmJVrb VodT>o nÂĄgo {ZVrZ `m§Zr
CMb Ă„hUyZ Âż`mdoV Am{U H$m‘ g§ndVmZm C^`njr {heo~ ĂŹhmdm. àË`jmV Aer H$mhr
JaOM nS>br Zmhr.
Zm{eH$ `oWo Ë`m§Zr OdiOdi 20 ‘{hZo H$m‘ Ho$bo. ZmeH$mV Ë`m§Zr C^m Ho$bobm hm
ßb±Q> Aem Ă H$maMm ^maVmVrb VoĂŹhmMm EH$‘od ßb±Q> hmoVm. Agm Ă `moJ Ë`m AmYr ’$Âș$
`wamonmV Pmbm hmoVm. ßb±Q>À`m JaOoVyZ {dMma Pmbm Am{U hr H$Ă«nZm AmnĂ«`mbm gwMbr
Ago Vo ‘mÝ` H$aVmV ! OUy JaO hr emoYmMr OZZr Amho, `m Ă„hUrMo àË`§VaM `oWo Ambo.
`m H$mimV Ajae
 H$amoS>m|Mo CËnÞ g§~§{YV ßb±Q> ‘mbH$m§Zr {‘i{dbo. ĂŹ`dgm`mÀ`m
{dñVmamÀ`m Ñï>rZo Ë`m§Mr ZĂŹ`m ßb±Q>gmR>r V`mar gwĂȘ$ Pmbr hmoVr. hm ßb±Q> am`nyabm C^m
H$amd`mMm hmoVm. {Z`{‘V g§nH$m©V Agbobo lr. gwZrb Jmo`b ho gwÕm Ë`mV Jw§VdUyH$
H$aÊ`mg CËgwH$ hmoVo. {ZVrZ `m§Zr Ë`m XmoKm§Mr ^oQ> KS>dyZ AmUbr, nU ‘w§~B©H$am§Mm
Ë`mVrb hoVy bjmV `oVmM Ë`m§Mm lr. Jmo`b `m§À`mer g§~§Y Owiy Z`o, `mgmR>rhr Ë`m§Zr
{’$pĂ«S>šJ bmdyZ R>odbr. hr nmQ>©Za{en lr. Jmo`b `m§Mo ZwH$gmZ H$aUmar R>aob, ho Ë`m§Zr
AmoiIbo hmoVo.
`mM H$mimV EHo$ {Xder gH$mirM gwZrb Jmo`b Ë`m§Zm ^oQ>Ê`mgmR>r WoQ> Ë`m§À`m
ZmeH$mVrb Kar Jobo. ghgm Ë`m§À`m ^oQ>r H$maImÝ`mda hmoV AgV. Kar AmĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr
OmbÝ`mV Zdm Ă moOoĆ Q> gwĂȘ$ H$aÊ`m~m~VMr Amnbr BÀN>m ‘m§S>br Am{U hm Ă moOoĆ Q> C^m
H$aÊ`mgmR>r {ZVrZ `m§Zr gh^mJr ìhmdo, Aer Ji KmVbr. {ZVrZ ho {VWo ZmoH$ar H$aUma
ZmhrV, Va nmQ>©Za AgVrb, Agohr Ë`m§Zr Ë`mM doir ñnĂŻ> H$ĂȘ$Z Q>mH$bo. {ZVrZ `m§Zm
OmbÝ`mV H$Yr Zm H$Yr naV `m`MoM Amho Am{U Vo H$Yrhr ZmoH$ar H$aUma ZmhrV, `m
XmoÝhr JmoĂŻ>r gwZrb Jmo`b `m§Zm R>mD$H$ hmoË`m Va gwZrb Jmo`b `m§Mr gm‘m{OH$ H$m`mÂȘVrb
Ă©Mr {ZVrZ `m§Zm R>mD$H$ hmoVr. nÂĄgm H$‘dm`Mm Vmo H$emgmR>r, `mMr XmoKm§Mrhr H$Ă«nZm
nañnam§er {‘iVrOwiVr hmoVr. A§{V‘ bĂș` {ZpĂ­MV Agob, Va dmQ>oVrb Vnerbmbm ’$ma
‘hËd CaV Zmhr. Ë`m‘wio `m EH$ÌrH$aUmbm {ZVrZ `m§Zr hmoH$ma Va {Xbm, nU OmbÝ`mV
"B§JQ> ßb±Q>'EodOr "{~boQ> ßb±Q>' CKS>Uma Agmb, VaM `oB©Z, Aer AQ> KmVbr.
BWo `m ĂŹ`dgm`m{df`r WmoS>r g{dñVa ‘m{hVr Âż`mdr bmJob. gm‘mÝ`nUo ‘mVr
- IS>H$mV gd© Ă H$maÀ`m YmVy§Mo ApñVËd AgVoM. Á`m ‘mVr‘Ü`o bmohmMo à‘mU 60
Q>Ć Ć `m§nojm OmñV AgVo Ë`mbm "Am`Z© Amoa' Ă„hUVmV. Ë`mVrb Am°pĆ gOZ ÁdbZmÀ`m
‘mÜ`‘mVyZ ~mhoa H$mT>Ă«`mZ§Va "ñn§O Am`Z©' V`ma hmoVmo. (am`nya‘Ü`o hm Ă H$Ă«n C^m
H$aÊ`mMm ‘w§~B©H$a CÚmoOH$m§Mm {dMma hmoVm) Ë`mVyZ "B§S>Ć eZ ’$Z}g'À`m ghmĂŠ`mZo
"’o$ag' ~mOybm H$mT>Ă«`mZ§Va ÐdĂ©nmVrb bmoI§S> V`ma hmoVo. nyduÀ`m nÕVrV Vo H$mhr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 189
{d{eĂŻ> gmÀ`m§‘Ü`o gmR>dyZ W§S> Ho$bo Om`Mo. Ë`m§Zm "B§JQ>' Ă„hUVmV. nU Ë`mMm XOm©
Ag‘mZ Agm`Mm Am{U Ë`mVyZ AZoH$ Ă Ă­Z CXÂČ^dV AgV. Ë`mEodOr "H$pÝQ>Ý`yAg
H$mpñQ>šJ ‘erZ'À`m ‘mÜ`‘mVyZ ÐdĂȘ$n bmoI§S>mMo ĂȘ$nm§Va WoQ> KZ VwH$S>çm§V hmoD$ eH$V
Ago. `m VwH$S>çm§Zm "{~boQ>' Ă„hUVmV. CXmhaUM Úm`Mo, Va ’«$rO‘Ü`o gmÀ`mV nmUr
AmoVyZ R>odbo H$s Omo ~’$© V`ma hmoVo, Vr Ă {H«$`m "B§JQ>'Mr AgVo, Va nmÊ`mMr Yma gmoS>br
Am{U Ë`mMo WoQ> ~’$m©À`m nmViem H$mS>rV Ă©nm§Va Pmbo, Va Vem Ă {H«$`obm "{~boQ>'
Ă„hQ>bo OmVo. `m {~boQ>da nwT>Mr Ă {H«$`m H$ĂȘ$Z Ë`m§Zm hdm Vgm AmH$ma XoV {d{dY bm§~r
- OmS>rÀ`m gĂč`m, A±JĂ«g, nÌo AmXtMo ĂȘ$n XoVm `oVo. ^{dĂź`mV ewÕ bmoI§S>mbm ‘mJUr
AgUma, ho Ë`m§À`m bjmV Ambo hmoVo, Ë`m‘wio Ë`m§Zr "{~boQ>'MmM AmJ«h Yabm. hm IM©
WmoS>m OmñVM (Ă„hUOo 4 H$moQ>tEodOr 13 H$moQ>r) hmoUma hmoVm. Ë`mda Cd©[aV ghH$mĂš`m§Zr
MMm© Ho$br. `m H$m‘r Ë`m§À`m nmR>rer lr. H„$ĂźUHw$‘maOr Jmo`b C^o hmoVo. Ë`m§À`merhr
MMm© Pmbr Am{U AIoa gßQ>|~a 2004 ‘Ü`o Ë`m§Zr {hadr P§oS>r XmI{dbr.
BWyZ nwT>o PnmQ>çmZo H$m‘mbm gwadmV hmoUo Amdí`H$ hmoVo. {ZVrZ `m§Zr EH$ EH$
H$ĂȘ$Z AmnĂ«`m hmVmImbrb ghH$mĂš`m§Zm H$m‘o gm§^miÊ`mgmR>r V`ma Ho$bo. AmnĂ«`m
O~m~XmarnmgyZ ni H$mT>Uo Ë`m§Zm H$Yrhr ‘mÝ` ZĂŹhVo. VoWrb gd© n`m©`r ĂŹ`dñWm
CÎm‘ arVrZo MmbV AgĂ«`mMr ImÌr H$ĂȘ$Z Zm{eH$À`m ßb±Q>Mm {Zamon KoVbm Am{U 4
{S>g|~a 2004 amoOr Vo OmbÝ`mV XmIb Pmbo. EĂŹhmZm ßbm°Q>darb Ă mW{‘H$ H$m‘o gwĂȘ$
Pmbr hmoVr. Vem AWm©Zo gd© OU Oo‘Vo‘ {VerVrb hmoVo. "`o ~ƒo Ć `m Mbm`|Jo' Aer
MMm©hr OmbÝ`mV a§Jbobr hmoVr. {dnarV n[apñWVrV BVa JmoĂŻ>tH$S>o Xwb©j H$ĂȘ$Z AmnĂ«`m
H$m‘mH$S>o bj {XĂ«`mZo n[apñWVr {Z`§ÌUmV amhVo, hm Ë`m§Mm AZw^d hmoVm. Aem pñWVrV
H$m‘mZo doJ KoVbm. 18 {S>g|~a 2004 amoOr H$m‘mMm ew^ma§^ Pmbm Am{U 26 OyZ
2005 amoOr ZĂŹ`m H$moĂš`m ßb±Q>‘Ü`o n{hbo "{hQ> H$mñQ>' Pmbo. CËnmXZmZo doJ KoVbm.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 190
nU BWo doJirM AS>MU g‘moa Ambr. ~mOma W§S>mdbm hmoVm. ‘mbmbm nwaogm CR>md
ZĂŹhVm. Omo CR>md hmoVm, Ë`m‘Ü`o {d{eĂŻ> J«oS>MoM bmoI§S> hdo Agm`Mo. hm J«oS> amIm`Mm
Va H$ÀÀ`m ‘mbmMr qH$‘V dmT>Uma hmoVr. hr H$m|S>r H$er ’$moS>m`Mr, `m {dMmamZo gmao
qMVmJ«ñV Pmbo. `mM H$mimV B§XmoaÀ`m EH$m "nmQ>u'H$S>rb WH$bobr 25 bmIm§Mr ~mH$s
dgyb H$aÊ`mgmR>r {ZVrZ ñdV
 Ă drU Jmo`b `m§À`mgh VoWo Jobo. Vr nmQ>uhr VmVS>rZo
nÂĄemMr ĂŹ`dñWm H$aÊ`mg Ag‘W© hmoVr. {VWo Ë`m§Zr EH$ doJioM ‘erZ nm{hbo. Vo
"ñnoĆ QÂŽ>mo‘rQ>a' hmoVo. bmoI§S>mMm VwH$S>m Ë`mV R>odbm, H$s Ë`mMo Ă H$memÛmao {dĂ­bofU H$ĂȘ$Z
Ë`mMm J«oS> ho ‘erZ gm§JV Ago. {ZVrZ `m§À`m S>moĆ `mV EH$ H$Ă«nZm Ambr. Ë`m§Zr Ë`m
"nmQ>u'g‘moa àñVmd R>odbm - "Vw‘Mo nÂĄgo `oB©n`ÂȘV ho ‘erZ AmĂ„hr Am‘À`m VmĂŁ`mV
R>odVmo.' Am{U Ë`m§Zr Vo ‘erZ CMbyZ OmbÝ`mV AmUb§. `m ‘erZZo Ë`m§Mo ^{dü`
KS>{dbo. H§$nZrV `oUmĂš`m H$ÀÀ`m ‘mbmMo g±nb Vo AmYr `m ‘erZda nmR>drV Am{U
Ë`mVrb Cƒ J«oS>Mo bmoI§S> ~mOybm H$mT>bo OmB©.
`m bmoI§S>mMm Cn`moJ H$ĂȘ$Z CÎm‘ XOm©À`m
bmoI§S>mMr ~mOmanoR>oVrb JaO Vo ghOnUo
nyU© H$arV. `m nÕVrZo Ë`m§Zr ~mOmanoR>oV ghO
AmKmS>r {‘i{dbr. Ë`m§À`mH$S>o Aem àH$mao
18 {d{dY J«oS>Mo bmoI§S> {‘iV Ago.
{~boQ>nmR>monmR> AmVm Ë`m§Zr amoqbJ {‘bÀ`m
joÌmVhr CVaÊ`mMo R>a{dbo. 2007 ‘Ü`o
`m àñVmdmbm ‘mÝ`Vm {‘imbr. 22 E{Ă b
2007 bm ^y{‘nyOZ Pmbo Am{U 8 ’o$~«wdmar
2008 nmgyZ Ë`m {‘bMo CËnmXZhr gwĂȘ$
Pmbo. `mXaĂ„`mZ H„$ĂźUHw$‘maOtMm {dĂ­dmg
EdT>m dmT>bm hmoVm, H$s hdm VodT>m "’$m`ZmÝg'
H$aÊ`mMr V`mar Ë`m§Zr XmI{dbr hmoVr. hr {‘bgwÕm Ë`m§Zr doJĂč`m Ă H$mao C^mabr. BVa
{‘bgmaIr `m {‘b‘Yrb CËnmXZo CKS>çmda R>odbobr ZgVmV. gw‘mao 1 bmI Mm¡ag
’w$Q>m§À`m eoS>‘Ü`o Ë`m§Zr gmam H$ma^ma ‘`m©{XV Ho$bm Amho. AWm©V `m ‘wio IM©hr dmT>bm
nU df©^amVM CbmT>mbhr Ă M§S> dmT>br. AmYr "{~boQÂČ>g'Mr {dH«$s OmñV hmoVr nU 2
‘{hÝ`m§V {MÌ ~Xbbo Am{U gi`m§À`m {dH«$sZo AmKmS>r KoVbr. OmbÝ`mVhr AmVm `m
`wdH$m§À`m H$V©~JmarMr MMm© hmoD$ bmJbr.
`mnwT>Mm Q>ßnm hmoVm "~«±qS>J'Mm. `m ĂŹ`dgm`mV ~«±qS>J Iyn ‘hËdmMo AgVo. Ë`mMo
‘hËd AmoiIyZ gwZrb Jmo`b `m§Zr {dMmanyd©H$ AmnĂ«`m ~«±S>bm "nmobmX' ho ~«±S>Zo‘

OmbZm Am`H$m°Ýg / 191
{ZdS>bo. OmbÝ`mV Ë`m doir PmboĂ«`m lr lr a{de§H$aOtÀ`m H$m`©H«$‘mÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ
Va "nmobmX'Mm ~«±S> gd© ñVam§da nmohmoMbm. AmO gmĂš`m ‘hmamĂŻÂŽ>mV hm ~«±S> OmVmo.
"AmnU ñdV
gmR>r H$m‘ H$aVmo, Ago Ă„hUUo MyH$ Amho. AmnU AmnĂ«`m g‘mOmgmR>r
H$m‘ H$aVmo, `m ^mdZoVyZ H$m‘ Ho$bo nm{hOo. n¡gm Va {‘iVM AgVmo, nU Ë`mMm {d{Z`moJ
H$gm H$am`Mm ho AmnUM R>adm`bm nm{hOo' Ago Vo AmdOy©Z gm§JVmV. bdH$aM M§Ðnya
{OëÞmV AÚ`mdV V§ÌkmZmda AmYm[aV "ñn§O Am`Z©'Mm Ë`m§Mm Ă H$Ă«n gwĂȘ$ hmoV Amho.
^{dü`mV Ë`m§Zm Iyn ‘moR>r ^amar ¿`m`Mr Amho. Ë`m Ñï>rZo ho nmMhr OU Ord VmoSy>Z
‘ohZV H$arV AmhoV nU Ë`mM doir Ë`m§Mr g‘mOmĂ Vr ~m§{YbH$shr ñnĂŻ> Amho. nmMOU
{‘iyZ EH$Ì H$m‘ H$aVmV, VoĂŹhm ‘V^oX Va {Z‘m©U hmoVmVM. nU Ë`m§Mr g§H$Ă«nZm `oWohr
ñnĂŻ> Amho, ‘V^oX ‘wXÂČ>Úmda AgVmV - nU A§{V‘ bĂș` ñnĂŻ> Amho. `m {~PZog‘Ü`o
^mJrXmar {Q>H$V Zmhr, hm g‘O AmĂ„hr ‘moSy>Z H$mT>bm. `m nwT>o hm {~PZog ‘moR>çm
à‘mUmda dmT>drV AgVmZmM ‘Zwü`~i {dH$mgmda bj H|${ÐV H$aÊ`mg Ë`m§Zr gwadmV
Ho$br Amho. H$m‘Jmam§À`m ~amo~a VÁk B§{O{ZAg©Mr ‘moR>çm à‘mUmda ^aVr H$aÊ`mg
Ë`m§Zr Ama§^mnmgyZM gwadmV Ho$br Amho. AmO Ë`m§À`mH$S>o gdm©{YH$ B§{O{ZAa H$m‘
H$aVmV. `mo1⁄2` Q>ßß`mda `mo1⁄2` H$miOr KoVbr Va nwT>rb noMĂ g§J {Z‘m©U hmoV ZmhrV, ho
Ë`m§Mo gmYo gai VËdkmZ Amho.
{ZVrZ `m§À`mer MM}Z§Va Ë`m§À`m dmQ>MmbrMm AmT>mdm KoVmZm H$mhr ~m~r R>iH$nUo
S>moĂč`m§g‘moa `oVmV. Ë`m§À`m AmB©d{S>bm§Mm {dĂ­dmg hrM Ë`m§À`m Ă JVrMr Ă oaUm R>abr.
AmnĂ«`m A’$mQ> dmMZmZo Ë`m§Zr gJirH$S>rb ‘m{hVrZo ñdV
bm AÚ`mdV R>odbo nU
ñdV
À`m joÌmV Vo "‘mñQ>a' ~Zbo. Ë`m§À`m g§`‘ Am{U ~m§{YbH$sMr narjm nmhUmao
AZoH$ jU Ambo, Ë`mV Vo CÎm‘ Ă H$mao CÎmrU© Pmbo. BWo, `m nmQ>©Zg©H$S>o nmhVmZm
VwH$mo~mam`m§Mo Vo eãX Zž$sM AmR>dVmV -
OmoS>mo{Z`m YZ CÎm‘ ì`dhmao
CXmg ^mdo doM H$ar...
...............
lr. {ZVrZ H$m~am, ^m1⁄2`bĂș‘r ñQ>rb, JQ> Z§. 30, A°{S>eZb E‘Am`S>rgr, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 192
OmbÝ`mV ‘mJrb 30 dfmÂȘV
bhmZmMm ‘moR>m PmboĂ«`m OdiOdi
àË`oH$ ‘mUgmÀ`m Am`wü`mV H$mhr
JmoĂŻ>r Zž$sM `oD$Z JoĂ«`m... Ë`mVrb
EH$ Ă„hUOo CÝhmÀ`m H$m{hbrV {‘Q>Ć `m
‘marV Im„obm "~’©$ Jmobm.' EH$m gmÜ`m
hmVJmS>çmda bmdboĂ«`m {VVĆ `mM gmÜ`m
a§Ü`mda EH$m hmVmZo ~’$m©Mr bmXr {H$gV
Imbr nS>Umam ~’$m©Mm Mwam XwgĂš`m hmVmZo
PobV Ë`mbm N>mZgm AmH$ma XoV JmoS> KÅ>
a§JmV ~wS>dyZ ‘mohZ Aem H$mhr àH$mao Vmo
Jmoim AmnĂ«`mg‘moa noe H$aVmV, H$s OUy
Vmo H$mo{hZya {hamM Amho !
‘mohZ ImoS>do. gmYmaU 1965
Mm OÝ‘. KaMr n[apñWVr ’$maer
Mm§Jbr ZgĂ«`mZo gVV H$mhr Var CÚmoJ
H$aÊ`mMm n[anmR>M Ë`m§À`m Hw$Qw>§~mV hmoVm. Aem Hw$Qw>§~mV dmT>VmZm emioEodOr Ë`m§Zr
añVm Odi Ho$bm Am{U Amnë`m "{gPZb'
Y§ÚmVM n¡go XoVm KoVm Ë`m§Mm
~oaOm-dOm~mƠ`m§Mm AÀ`mg
hmoV Jobm. gmYmaU 1980
À`m gw‘mamg d`mÀ`m 14
- 15 ì`m dfu Ë`m§Zr
emim JmR>br, Vr AmV
OmD$Z {eH$Ê`mgmR>r
Zmhr, Va ~mhoa C^o
amhÿZ ~moao {dH$Ê`mgmR>r.
29
R>§S>m ‘Vb~
"‘mohZ ~’©$ Jmobm'!
‘mohZ ImoS>do
OmbÝ`mV Ogo H$moQ>çdYtMr
CbmT>mb H$aUmao CÚmoOH$ AmhoV,
VerM OmbÝ`mMr AmoiI
gm§JUmao H$mhr Ï`mdgm{`H$hr
AmhoV. ^bo Ë`m§Mr CbmT>mb
A{Ve` N>moQ>r Agob, nU Ë`m§Zr
OmbZoH$am§À`m ‘ZmV ñWmZ
{‘i{dbobo Amho. ‘mJMr 30 df}
CÝhmĂč`mV OmbZoH$am§Zm "~’©$
Jmoim' {IbdyZ V„å H$aUmÚ`m
‘mohZ ImoS>do `m§Mm n[aM` Pmbm
Zmhr, Va OmbÝ`mMm n[aM` nyU©
hmoUma Zmhr.
~’©$ JmoĂč`mMm JmS>m hmH$UmĂš`m
`m gmÜ`m ‘mUgm{df`r ...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 193
~moam§À`m - noĂȘ$À`m {gPZ‘Ü`o Vr ’$io, grVm’$im§À`m {gPZ‘Ü`o grVm’$io Am{U
CÝhmĂč`mV W§S>Jma ~’$m©Mm Jmoim. `m JmoĂč`mZoM Ë`m§Zm ñdV§Ì AmoiI {Xbr.
Ë`mAmYr emiog‘moa ’$io {dH$Umao {dH«o$Vo AZoH$ hmoVo. nU OmbÝ`mV ~’$m©Mm Jmoim
{dH$bm OmV Zgo. H$maImÝ`mV {dH$bm OmUmam ~’©$ hm°Q>obgh {d{dY CÚmoJm§‘Ü`o Om`Mm
nU Agm dmna H$aUmao ‘mohZ n{hboM. Ë`m§Zr n{hĂ«`m§Xm ~’$m©Mr EH$ bmXr {dH$V AmUbr,
a§Ü`mÀ`m gmþmZo {H$gyZ Ë`mMm Mwam H$mT>bm. hmVmZoM Ë`mbm Jmob AmH$ma {Xbm Am{U KÅ>
a§JmV ~wS>dyZ {dH$Ê`mg gwadmV Ho$br. emiH$ar nmoam§Zm hm àH$ma IynM AmdS>bm. W§S>Jma
~’©$. Ë`mda N>mZ N>mZ a§J. JmoS> Md... ~ƒoH§$nZrbm AmUIr H$m` hdo? hiy hiy ‘mohZ
"JmoiodmĂ«`m'Mo Zmd H$Um}nH$Uu hmoD$ bmJbo Am{U ’$Âș$ emiog‘moa Agbobm ~’$m©Mm
Jmoim eha^a {’$ĂȘ$ bmJbm.
Xwnmar XmoZ Vo Mma Q>mD$Z hm°b, g§Ü`mH$mir Mma Vo ghm M‘Z, g§Ü`mH$mir ghm Vo
AmR> H$mÐm~mX Am{U amÌr 8 Z§Va {edmOr nwVim BWo gÜ`m Ë`m§Mm ~’$m©Mm JmS>m AgVmo.
gmYmaUnUo CĂźUVoMo {Xdg gwĂȘ$ Pmbo H$s hm JmS>m añË`mda `oVmo Am{U nmdgmim gwĂȘ$
Pmbm H$s Vmo ~§X hmoVm. ~’$m©À`m JmoĂč`mgmR>r doqQ>J Agmdo, hr {H$‘`m `oWoM KS>Vo !
EaĂŹhr añË`mdaMm ~’©$ KoVmZm AZoH$ OU AZoH$ gyQ>Zm H$arV
AgVmV nU ‘mohZ `m§À`m JmS>çmda ‘mÌ àË`oH$ OU
{Z
g§H$moMnUo `oVmo. emiH$ar ‘wb§, H$m°boO‘Yrb `wdH$-
`wdVr, ‘moR>r ‘mUg§, J„{hUr, BVHo$M ZĂŹho Va AZoH$
doim A{YH$mar Am{U bmoH$à{V{ZYrhr Amnmnë`m
Mma MmH$s JmS>çm§VyZ Ë`m§À`mH$S>o `oVmV Am{U
nmg©b KoD$Z JmS>rV ~gyZ ImVmV ! ‘Ü`§Var
Ë`m§Zr hmVmZo ~’©$ {H$gÊ`mEodOr `§ÌmÛmao
{H$gÊ`mMm Ă `moJ gwĂȘ$ Ho$bm hmoVm, nU
bmoH$m§Zr Vmo ~§X H$am`bm bmdbm...
Ë`mMo H$maU H$mhr ‘mohZ `m§Zm C‘Jbo
Zmhr, nU bmoH$m§Zm AmdS>bo
Zmhr, Ă„hUyZ Ë`m§Zr Vo
~§X H$ĂȘ$Z Q>mH$bo.
AmOhr Vo hmVmZoM
~’©$ {H$gVmV.
1⁄2bmg‘Yrb "Jmobm'
hdm Agob Va Ë`mV

OmbZm Am`H$m°Ýg / 194
~’©$ Am{U a§Jm~amo~aM JwbH§$XmMrhr ^a nS>Vo. ^a CÝhmV hr W§S> Jma {‘Ç>mg Md {O^oMo
MmoMbo nwadyZ ‘Zmbm W§S>mdm XoVo. EHo$H$mir ’$Âș$ nmM nÂĄemV {dH$bm OmUmam hm ~’$m©Mm
Jmoim AmO nmM én`m§Zm {dH$bm OmV Amho !
CÝhmĂč`mV MmbUmam hm ĂŹ`dgm` {hdmĂč`mV, nmdgmĂč`mV H$gm MmbUma? Ë`mda
Cnm` Ă„hUyZ Ë`m§Zr {edmOr nwVĂč`mOdi nmd^mOr {dH$Ê`mg gwadmV Ho$br. gwadmVrbm
hmVJmS>rda Vo nmd^mOr V`ma H$ĂȘ$Z {dH$V. Ë`m doir Xahr ñdñV hmoVo. nmd^mOr ’$Âș$
50 n¡em§V {‘iV Ago. AmO hr qH$‘VgwÕm dmT>br Amho nU Ë`mM ~amo~a JmS>rdarb
nmd^mOr AmVm {edmOr nwVĂč`mnmgyZ OdiM AgboĂ«`m JUoe ^dZ Odirb
XwH$mZmV ñWbm§V[aV Pmbr Amho. Ë`m§Mr ‘wbo AmVm nmd^mOrMm ĂŹ`dgm` nmhVmV.
XwnmanmgyZ amÌrn`ÂȘV ~’$m©Mm Jmoim {dH$Umao ‘mohZ ImoS>do {hdmim - nmdgmĂč`mV ‘mÌ `m
nmd^mOrÀ`m XwH$mZmda ^oQ>VmV.
Ă„hUyZM, CÝhmĂč`mV W§S>mdm Am{U BVa F$Vy§‘Ü`o N>mZ Ja‘mJa‘ nmd^mOr XoD$Z
OmbZoH$am§À`m nmoQ>mV Ă o‘mMr OmJm nQ>H$mdUmĂš`m ‘mohZ ImoS>do `m§Mm C„oI Ho$Ă«`m{edm`
OmbÝ`mMr AmoiI nyU© hmoV Zmhr...!
...............
lr. ‘mohZ ImoS>do, H„$ĂźUm ~’©$ Jmobm, H$mÐm~mX, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 195
"B©Amanr' (B§Q>aàmB©O [agmoAg©
ßb°qZJ) àUmbrMo EH$ d¡{eüQ>ç AgVo.
AmnĂ«`mH$S>rb ñQ>m°H$Mr Zo‘H$s pñWVr
AmnĂ«`mbm H$mÂ°Ă„ĂŸ`yQ>ada EH$m jUmV
H$iVo. H$moUVm ñQ>m°H$ H$Yr Ambm, {H$Vr
{e„H$ Amho, H$moUmbm {H$Vr nmR>dm`Mm
Amho ho gmao EH$m pƠbH$gaer ñnï> hmoVo.
gmam ĂŹ`dhma gai - ñdÀN> AgVmo. nU
Ë`mMmM EH$ "VmoQ>m'gwÕm Amho. `mV {dZm
nmdVrMm Y§Xm H$aVm `oV Zmhr. gmao H$mhr
ĂŹ`dhma "ĂŹhmB©Q>'‘Ü`oM hmoVmV. H$mhr
OUm§Zm ho Iyn gmo`rMo dmQ>Vo nU H$mhr
OU Ho$di `m‘wio "B©Amanr'‘Ü`o OmUo
Q>miVmV. {XZoe N>mOoS> `mn¥H$s n{hë`m
àH$mamVrb Ï`mdgm{`H$ AmhoV. "B§S>pñQŽ>`b
gßbm`'gma»`m A{Ve` Jw§VmJw§VrÀ`m
ĂŹ`dgm`mVhr Ë`m§Zr "B©Amanr' AmUbo
Amho. gÜ`m Vo nmM H$moQ>tMm dm{f©H$ ĂŹ`dgm` H$aVmV. H$mhr Ć bm`§Q>Mm ĂŹ`dgm`
{‘imbm, Va Vo AmR> H$moQ>tn`ÂȘV nmohMy eH$VmV,
nU Ë`m§Zm gd© gßbm` "H°$e'‘Ü`o
bmJUma AgVmo Am{U {XZoe
`m§Zm {dZm {~bmMm n¥gm
H$‘dm`Mm Zmhr. Vo `m
dmT>rd Ï`dgm`mda Mž$
nmUr gmoS>VmV, H$maU Ë`m§Mr
Pon Iyn ‘moR>r Amho... `m
XmoZ-VrZ H$moQ>§tÀ`m {dZm
{~bmÀ`m ì`dhmamV Ë`m§Zm
AS>H$m`Mo Zmhr !
30
"Zmo hm°brS>o' !
{XZoe ^§darbmbOr N>mOoS>
dfm©Vrb YyidS>rMm {Xdg
dJiVm BVa gd© {Xdg gwQ>r
Z KoVm H$m`©aV Agbobo
OmbÝ`mVrb "g‘W©' ĂŹ`dhmamÀ`m
~m~VrVhr AmXe© dmQ>mdo Ago
Amho. "grE' hmoÊ`mÀ`m {OÔrVyZ
{ejU KoUmao {XZoe AIoarg
Ambo "B§S>pñQÂŽ>`b gßbm`'‘Ü`o.
nU BWo ’$ma H$mi Wm§~yZ
amhÊ`mMm Ë`m§Mm ‘ZmoX` Zmhr.
ĂŹ`dgm`mMr ZdZdr {j{VOo
Ë`m§Zm IwUmdV AmhoV.
Ë`mgmR>r "{gpñQ>‘' bmdÊ`mda
Ë`m§Mm ^a AgVmo. OmbÝ`mVrb
`m AmJĂč`m {dMmaYmaoÀ`m
`wdH$m{df`r ...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 196
{XZoe ^§darbmbOr N>mOoS>. OmbÝ`mÀ`m gamo[OZr Xodr amoS>darb lr g‘W© B§S>pñQÂŽ>`b
qbH$g©Mo à‘wI. AmO{‘Vrbm Vo OmbZm, AmÂĄa§Jm~mXgh gmĂš`m ‘amR>dmS>çmV B§S>pñQÂŽ>`b
gßbm`Mo H$m‘ H$aVmV. Ă ma§^r dopĂ«S>šJ am°S>nmgyZ gwĂȘ$ Pmbobm Ë`m§Mm gßbm` AmO
CÚmoJm§Zm bmJUmĂš`m gd© gmYZm§n`ÂȘV nmohmoMbm Amho. ĂŹhr ~oĂ«QÂČ>g, B§S>pñQÂŽ>`b J°gog,
J«mB§qS>J ĂŹhrĂ«g, Qy>b ~rQÂČ>g, SÂŽ>rb, h±S> Qy>Ă«g, ~oA[ašJ, E‘Eg, EgEg Am{U hm` Q>oÝgmB©b
ZQ>~moĂ«Q>gÂČ Am{U BVa gd© Ă H$maÀ`m {‘iyZ gmYmaUnUo 2500 Ă H$maÀ`m ĂŹham`Q>tMm
nwadR>m Vo CÚmoJOJVmbm H$aVmV. `m ĂŹ`dgm`mbm Ë`m§Zr EH$m nÕVera "{gpñQ>‘'‘Ü`o
~g{dbob§ Amho. dmñV{dH$ `m ĂŹ`dgm`mV `oÊ`mM§ Ë`m§À`m ‘ZmV ZĂŹhV§ !
AmÂĄa§Jm~mXoV 21 ‘mM© 1977 amoOr Ë`m§Mm OÝ‘ Pmbm. ĂŹ`dgm`mÀ`m {Z{‘ÎmmZo
Ë`m§Mo dS>rb OmbÝ`mV Ambobo hmoVo nU hm n[adma ‘yiMm Am¡a§Jm~mXMm. 1981 ‘Ü`o
^§darbmbOr OmbÝ`mV AmnĂ«`m Hw$Qw>§~mgh Ambo Am{U ehamVrb amĂŻÂŽ>r` qhXr {dÚmb`mV
{XZoe `m§Mo {ejU gwĂȘ$ Pmbo. Ë`m§Mo H$mH$m nÂ„ĂdramO N>mOoS> AmÂĄa§Jm~mXoV "grE' hmoVo.
{XZoe `m§À`mg‘moa Ë`m§Mm AmXe© hmoVm. Ë`m§À`mà‘mUoM AmnUhr "grE' ĂŹhm`Mo ho Ë`m§Mo
Ë`m doiMo ñdßZ. Ë`mà‘mUo ‘°{QÂŽ>H$Z§Va 1992 ‘Ü`o nwT>rb {ejUmgmR>r Ë`m§Zr ‘w§~B©V
OmÊ`mMm {ZU©` KoVbm. Vgo, OmbÝ`mVhr H$m°‘g©Mo {ejU CnbĂŁY hmoVo nU ‘w§~B©V
H$m°‘g©À`m AĂ€`mgH«$‘mV J{UV Am{U ñQ>°Q>opñQ>H$Mm g‘mdoe hmoVm. grE hmoÊ`mgmR>r
ho XmoÝhr {df` n¾o$ AgUo Amdí`H$ hmoVo Am{U {XZoe `m§Zmhr `m XmoZ {df`m§V ag
hmoVm. nU ‘mM© 1993 ‘Ü`o ‘w§~B©V ~m°Ä~ñ’$moQ> Pmbo Am{U AmB©-d[S>bm§Mo EHw$bVo EH$
{Ma§Ord AgboĂ«`m {XZoe `m§Zm bJoMM OmbÝ`mV naV `oUo ^mJ nS>bo. Aem Ă H$mao
AY©dQ> AĂ€`mg gmoS>mdm bmJĂ«`mZo Ë`m§Zm dmB©Q> dmQ>bo Am{U Ë`mZ§Va XmoZ df} Ë`m§Zr
{ejUmH$S>o nmR>M {’$a{dbr. AIoa 1996 ‘Ü`o Ë`m§Zr Amnbr 12 drMr narjm {Xbr.
Ë`m§À`m AmB© Ë`m H$mimV OmbÝ`mV "B{‘Q>oeZ Ádobar'Mm ĂŹ`dgm` H$arV. `m ĂŹ`dgm`mV
`m H$mimV Ë`m§Zr bj KmbÊ`mg gwadmV Ho$br hmoVr Am{U hm ì`dgm` Ë`m§Zr Iù`m
IwĂš`m gmoZo-Mm§XrÀ`m ĂŹ`dgm`mn`ÂȘV AmUyZ R>odbm. XaĂ„`mZ, Ë`m§À`m d[S>bm§Zr gwĂȘ$
Ho$bobm dopĂ«S>šJ ‘Q>o[a`b gßbm`‘Yrb [aQ>obMm ĂŹ`dgm` ~Ăš`mnÂĄH$s ‘mJu bmJbobm
hmoVm.
`mM H$mimV Ë`m§Zr ~r. H$m°‘. H$aÊ`mMo R>a{dbo. `m {df`mVrb Ë`m§Mr V`mar BVH$s
hmoVr H$s AmYrÀ`m dJm©Vrb {dÚmÏ`mÂȘZm Vo {eH$drV AgV. AmnĂ«`m ^mÀ`mbm {eH$dVm
{eH$dVm Ë`mMo {‘Ì‘§S>ihr {eH$Ê`mgmR>r `oD$ bmJbo Am{U `m XmoZ dfmÂȘV Ë`m§Zr
gw‘mao 750 OUm§Zm {eH${dbo. Ë`m§Zr gZ 2000 ‘Ü`o ~r. H$m°‘.Mr nXdr {‘i{dbr
Am{U E‘~rEgmR>r AmÂĄa§Jm~mXÀ`m E‘OrE‘ H$m°boObm A°S>{‘eZ KoVbr. MmÂĄWo go{â€˜Ă±Q>a
g§nÊ`mAmYr Ë`m§Mo b1⁄2Z O‘bo Am{U Pmbohr... Ë`m‘wio E‘~rEMr gmW AÜ`m©VM

OmbZm Am`H$m°Ýg / 197
VwQ>br.
nU BWoM Ë`m§À`mVrb "{~PZog‘Z' OmJm Pmbm hmoVm. "E‘~rE'bm àdoe KoVbm
VoĂŹhm AmÂĄa§Jm~mXoV goĂŹhZ {hbdarb CÈ>mUnwbmMo H$m‘ gwĂȘ$ Pmbo hmoVo. VoWyZ Ë`m§Mo
H$m°boO OdiM hmoVo. Vo WoQ> gmB©Q>da Jobo Am{U {VWĂ«`m g§~§{YV à‘wImbm ^oQy>Z Ë`m§Zm
bmJUmĂš`m dopĂ«S>šJ am°S>À`m nwadR>çmMr V`mar XmI{dbr. WmoS>çm MM}Z§Va hr Am°S>©a
n¾$s Pmbr nU Ë`m§Zm Am°{’$g Am¡a§Jm~mXoV hdo hmoVo. Ë`m§À`m g‘mYmZmgmR>r {XZoe `m§Zr
Om’$aJoQ> n[agamV EH$ Am°{’$g ^mS>çmZo Kobo Am{U OmbÝ`mÀ`m d[S>bm§À`m CÚmoJmMr
EH$ emIm AmÂĄa§Jm~mXoV Ă©Oy bmJbr. Ăąbm`AmoĂŹhanmR>monmR> e|Ðm E‘Am`S>rgr‘Ü`o
"ñH$moS>m'À`m C^maUrMo H$m‘ gwĂȘ$ Pmbo, VoWo OmD$Z Ë`m§Zr H$m‘o {‘i{dbr. 2002 ‘Ü`o
E‘~rE AY©dQ> gmoSy>Z Vo OmbÝ`mV naVbo, VoĂŹhm AmÂĄa§Jm~mXMo H$m‘ nmhÊ`mgmR>r Ë`m§Zr
AmnĂ«`m Zm{eH$À`m MwbV ^mdmbm {VWo Zo‘bo. OmbÝ`mV Ë`mdoir Vo JUoe ^dZ‘Ü`o
250 Ă©n`o ^mS>çmÀ`m KamV amhV Am{U XwH$mZmgmR>r 1500 Ă©n`o ^mS>o ^aV.
OmbÝ`mV naV AmĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr AmnĂ«`m d[S>bm§À`m ĂŹ`dgm`mV bj KmbÊ`mMo
R>a{dbo Am{U Amnbm ‘moMm© OmbÝ`mÀ`m Am¡Úmo{JH$ dgmhVrH$S>o di{dbm. Odi
^m§S>db ZĂŹhVo, Ë`m‘wio ĂŹ`dgm`dmT>rV AS>MUr `oV. ñnY}V CVaÊ`mgmR>r A{Ve` H$‘r
‘m{O©Zda Ë`m§Zr H$m‘o Ho$br. WmoS>o~hĂŸV H$O©hr CMbbo. H$mhrhr H$ĂȘ$Z JmS>r Ă©imda `oUo
AmdĂ­`H$ hmoVo. gH$mir 8.30 Vo amÌr 9.30 n`ÂȘV Ë`m§Mr ‘ohZV Mmbm`Mr. `m H$mimV
Vo {d{dY H§$nÝ`m§V OmD$Z
^oQ>V Am{U ĂŹ`dgm`
{‘i{dÊ`mMm à`ËZ
H$arV. `m H$mimV
Vo ‘moR>r ñdßZo
nmhV. nU ’$Âș$
ñdßZa§OZmVM
Vo Jw§JyZ OmV
ZgV. "bmo E‘
B©O H«$mB©‘' `m
CÂș$rZwgma Ë`m§Mo
ñdßZa§OZ Ago.
`mM H$mimV
Ë`m§À`m Ago
bjmV Ambo H$s

OmbZm Am`H$m°Ýg / 198
dopĂ«S>šJÀ`m ‘`m©{XV gmYZm§gh hm ĂŹ`dgm` hdm VodT>çm à‘mUmV dmTy> eH$Uma Zmhr.
‘J hiyhiy Ë`m§Zr AmnĂ«`mH$S>rb gm{hË`mMr "a|O' dmT>{dÊ`mg gwadmV Ho$br. "AS>dmZr
A{b©H$m°Z', "Bgm~ B§{S>`m' `m gma»`m ~S>çm H§$nÝ`m§Mr gmĂš`m ‘amR>dmS>çmMr S>rba{en
Ë`m§Zr {‘i{dbr Am{U Ë`m§Mm ‘amR>dmS>m XmÂĄam gwĂȘ$ Pmbm. Ă ma§^rnmgyZM Ë`m§Zr EH$
H$m‘ Ho$bo, Vo Ă„hUOo Amnbo Xa {H$’$m`Vera Am{U {ZpĂ­MV R>odbo. Ë`m‘wio gmVË`mZo
nmaXe©H$Vm Onbr Jobr. Vo ñdV
 XwH$mZmV Agmo qH$dm Zgmo - EH$mM XamZo ‘mb {‘io.
Ë`mMm Iyn ‘moR>m ’$m`Xm {dĂ­dmgmh©Vm dmT>Ê`mV Pmbm.
Ë`mAmYrMr gw‘mao XmoZ XeH$m§Mr ^§darbmbOtZr H$‘mdbobr {dĂ­dmgmh©Vm AmVm
{XZoe `m§À`m Cn`moJmbm `oV hmoVr. 2004 Z§Va Ë`m§Zr hiyhiy Q®>oqS>J ~og dmT>{dÊ`mg
gwadmV Ho$br. 2006 ‘Ü`o Ë`m§Mo Am¡a§Jm~mXoVrb MwbV~§Yy Zm{eH$bm naV Jobo Voìhm
Ë`m§Zr AmnĂ«`m d[S>bm§Zm AmÂĄa§Jm~mXoVrb H$m‘ nmhÊ`mMr {dZ§Vr Ho$br. VoĂŹhmnmgyZ
^§darbmbOr AmÂĄa§Jm~mXoV ~gyZ H$m‘ nmhVmV. ‘mJrb nmM dfmÂȘV EH$ EH$ H$arV Ë`m§Zr
AmnĂ«`mH$S>rb "Am`Q>‘'~og dmT>{dÊ`mg gwadmV Ho$br. AmO{‘Vrbm Ë`m§À`mH$S>o
2500 {d{dY Ă H$maMo "Am`Q>‘' CnbĂŁY AmhoV. hr g§»`m dmT>{dÊ`m‘mJohr Ë`m§Mm
{ZpíMV Agm EH$ {dMma hmoVm. gamo[OZrXodr amoS>darb XmoZ hOma Mm¡ag ’w$Q>m§Mo XwH$mZ
KoVĂ«`mZ§Va Am{U dmT>rd ‘ZwĂź`~i Ă©Oy H$ĂȘ$Z KoVĂ«`mZ§Va Ë`m§À`m bjmV Ago Ambo,
H$s XaamoOMm IMm©Mm AmH$S>m gmYmaU VrZ hOmamn`ÂȘV OmVmo Amho. Aem pñWVrV
H$mhr {d{eĂŻ> go1⁄2‘|§Q>‘Ü`oM H$m‘o H$ĂȘ$Z nwaogm nÂĄgm H$‘mdyZ Z’$m {‘idVm `oUma Zmhr.
Ë`m‘wio Ë`m§Zr AmnĂ«`mH$S>rb gm{hË`mMo doJdoJio 7 Vo 8 go1⁄2‘|Q> V`ma Ho$bo. `m àË`oH$
go1⁄2‘|Q>‘YyZ XaamoO gamgar 500 Ă©n`m§Mr H$‘mB© Pmbr nm{hOo Ago bĂș` Ë`m§Zr R>odbo
Am{U Ë`mV Ë`m§Zm `e {‘imbo. Ë`m§Mo ho bĂș` nmhVm nmhVm ‘mJo nS>bo Am{U Ă JVrMr
ZdZdr H$dmS>o Iwbr Pmbr. gÜ`m Vo OmbZm, Am¡a§Jm~mXgh amÁ`mVrb gw‘mao 12
{OëÞm§er Ï`dhma H$aVmV.
‘mJrb Am{W©H$ dfm©À`m Ă ma§^r Ë`m§Zr EH$ AË`§V ‘hËdmMm {ZU©` KoVbm. 1 E{Ă b
2010 amoOr Ë`m§Zr AmnĂ«`m ĂŹ`dgm`mV "B©Amanr' Ă Umbr ~g{dbr. Ë`m§À`mH$S>o
ñQ>m°H$‘Ü`o AmboĂ«`m àË`oH$ KQ>H$mMr Zm|X `m gm°ùQ>doAa‘Ü`o Ho$br OmVo. {dH$br
OmVmZmMr Zm|Xhr Ë`mda hmoVo. `m‘wio PmboĂ«`m "{~PZog'Mr AmH$S>odmar VËH$mi {‘iVo.
`m‘wio EH$M hmoVo - {dZm {~bmMr H$‘mB© bndVm `oV Zmhr. hr H$‘mB© H$am`MrM Zmhr,
`mM hoVyZo ho gm°ùQ>doAa AmUbobo AgĂ«`m‘wio {XZoe `m§Mm hm hoVy gwÕm gmÜ` Pmbm.
`m ~m~VMr Ë`m§Mr ^y{‘H$m AJXr ñnĂŻ> Amho. Vo Ă„hUVmV, ""Q>°Ơg ^aĂ«`m{edm`
AmnU ‘moR>o hmoUma Zmhr. AmnĂ«`mbm 100 Ă©n`o H$‘dm`Mo AmhoV Am{U 30 Ă©n`o
Q>°Ơg ^amdm bmJUma Agob Va ‘wimVM 140 Ă©n`o H$‘dm. `m nmaXe©H$Vo‘wio Am{U

OmbZm Am`H$m°Ýg / 199
"B©Amanr'‘wio ‘r ñdV
 XwH$mZmV ~gyZ amhUo AmVm AmdĂ­`H$ Zmhr. XaamoO ’$ma Va 10
Vo 15 {‘{ZQ>o XwH$mZmgmR>r {Xbr Va Vo nwaVo Am{U Cabobm doi ‘r ‘mÂ`m Zì`m àmoOoƠQ>da
Kmbdy eH$Vmo. H$maU ‘bm BWoM Wm§~m`Mo Zmhr. ‘r gÜ`m àË`oH$ ĂŹ`dhma H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>ada
Zm|X{dVmo Am{U àË`oH$ IaoXrMr nmdVr ’$mS>br OmVo. {dZm nmdVrMm ĂŹ`dhma gwĂȘ$ Ho$bm
Va ‘mPm {~PZog Xadfu AmUIr XmoZ-VrZ H$moQ>tZr dmT>ob nU Ë`mgmR>r ‘bm gmam {Xdg
BWoM ~gyZ H$mT>mdm bmJob. ‘J ‘r ‘mPr ~mH$sMr ñdßZo H$Yr nyU© H$aUma?''
Amnbo dS>rb hoM Amnbo gdm©V ‘moR>o AmXe© AmhoV ho gm§JV AgVmZmM AmÂĄa§Jm~mXMo
g§O` ^Ýgmir `m§Mm ì`dhmamÀ`m ~m~VrV Am{U gwZrb am`R>Ç>m `m§À`m gm‘m{OH$
~m§{YbH$sMm Amnë`mda Iyn à^md Agë`mMo Vo AmdOy©Z gm§JVmV. n¥gm Va ^anya
H$‘dm`Mm Amho nU Ë`mM~amo~a H$mhr gm‘m{OH$ O~m~Xmù`mhr nma nmS>m`À`m AmhoV, ho
gm§JVmZm {eH$bH$ar g‘mOmVrb dñË`m§da OmD$Z VoWo {ejUmÀ`m gw{dYm gwĂȘ$ H$aÊ`mMm
Amnbm ‘mZg Vo `m doir ĂŹ`Âș$ H$aVmV.
...............
lr. {XZoe N>mOoS>, lr g‘W© B§S>pñQÂŽ>`b qbH$g©, gamo{OZr Xodr amoS>, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 200
EH$m AmS>V XwH$mZXmamMm ‘wbJm
gm`Ýg‘Ü`o nXdr {‘idyZ ‘w§~B©V
"S>r~rE‘'Mm AĂ€`mgH«$‘ nyU© H$aVmo
Am{U OmbÝ`mV naVĂ«`mZ§Va Ă ma§^r
{d{dY eÂĄj{UH$ g§ñWm§Zm ’$Âș$
"Ho${‘H$Ă«g' Am{U "dÂĄkm{ZH$ CnH$aUo'
{dH$Ê`mMm ì`dgm` H$aVmo. Am`wü`mV
EH$m diUmda BboƠQŽ>m°{ZƠg dñVy V`ma
H$aÊ`mMr doJirM "bmB©Z' Ë`m§Zm gmnS>Vo
Am{U OmbZm {OëÞmVrb Aem dñVy§À`m
Ï`dgm`mMm gmYmaU 70 Vo 80 Q>žo$
"‘mH}$Q> eoAa' Vo {‘idVmV... {dO`Hw$‘ma
AJ«dmb `m§À`m~ÔbMr hr ‘m{hVr IynM
a§OH$ Amho.
OmbÝ`mV EH$ AmS>V XwH$mZ
Mmb{dUmĂš`m am‘bmb AJ«dmb `m§À`m
KamV {dO`Hw$‘ma `m§Mm OÝ‘ 6 Am°JñQ>
1952 amoOr Pmbm. ‘m|T>çmV AmS>V XwH$mZ Mmb{dUmù`m am‘bmbOtH$S>o {ejUmMm
Vgm ’$ma ‘moR>m dmagm ZĂŹhVm. OÂĄZ B§p1⁄2be ñHy$b‘Ü`o 9 dr n`ÂȘVMo {ejU nyU©
Ho$Ă«`mZ§Va Ë`m doiÀ`m ‘°{QÂŽ>H$gmR>r Vo amĂŻÂŽ>r` qhXr
{dÚmb`mV XmIb Pmbo. 1967 ‘Ü`o
‘°{Q®>H$Z§Va àWoà‘mUo Á`w{ZAa Am{U
{g{ZAa H$m°boOMo {ejU Ë`m§Zr OoB©Eg
H$m°bo‘YyZ nyU© Ho$bo Am{U 1972 ‘Ü`o Vo
~r. Eññgr. Pmbo. {~PZog H$aÊ`mMr
Vrd« BÀN>m ‘ZmV AgĂ«`m‘wio
Ë`mgmR>rMo Am¡nMm[aH$ {ejU
nyU© H$aÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo
Am{U S>r. ~r. E‘. gmR>r
31
BboƠQ®>m°{ZH$ ‘°Z
{dO`Hw$‘ma am‘bmb AJ«dmb
~m`mobm°OrV ~rEñgr Pmbobo
{dO`Hw$‘ma AJ«dmb àË`j
Am`wü`mV ‘mÌ BboƠQ®>m°{ZƠgMo
nwañH$V} am{hbo ! OmbÝ`mÀ`m
H$mÐm~mX‘Ü`o AgoĂ«`m AmnĂ«`m
`w{ZQ>‘YyZ Vo gÜ`m OmbZm
{OëÞmVrb ~hĂŸg§»` Jmdm§‘Ü`o
BÝìhQ>©a - `ynrEg nwadVmV.
"aí‘r' hm ~«±S> OmbZm {OëÞmV
{dĂ­dmgmh©Vm H$‘mdboĂ«`m
~«±S>‘Yrb daÀ`m
H«$‘m§H$mMm ~«±S> Amho.
OmbÝ`mVM Amnbo CËnmXZ V`ma
H$ĂȘ$Z ~mOmanoR> {‘i{dUmĂš`m
{dO`Hw$‘ma AJ«dmb
`m§À`m{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 201
‘w§~B© JmR>br.
OmbÝ`mV naVĂ«`mZ§Va na§namJV AmS>V ĂŹ`dgm`mV CVaÊ`mMr Va Ë`m§Zm BÀN>m
ZĂŹhVr. Ë`m§Mm AmoT>m {dkmZmH$S>o hmoVm. Ë`m Ñï>rZo {ejU g§ñWm§‘YyZ bmJUmar dÂĄkm{ZH$
CnH$aUo Am{U Ă `moJemioV bmJUmar agm`Zo `m§À`m {dH«$sMm ĂŹ`dgm` Ë`m§Zr 1974
‘Ü`oM gwĂȘ$ Ho$bm Am{U bdH$aM gmĂš`m ‘amR>dmS>m^amV hm ĂŹ`dgm` {dñVmabm. Vo
ñdV
 àË`oH$ {R>H$mUr OmV Am{U Am°S>©a KoV. nU `m‘Ü`o H$mhr AS>MUr `oÊ`mg gwadmV
Pmbr. Ë`mM doir Ă m. gwaoe bmhmoQ>r `m§À`mer Ë`m§Mr MMm© Pmbr Am{U Ë`m§Zr H$mhr Zdo
g§X^© {Xbo. VoWyZ {dO`Hw$‘ma AJ«dmb `m§Mr {Xem ~Xbbr. Vmo H$mi hmoVm 1979 Mm.
Ë`m H$mimV Ë`m§Zr eÂĄj{UH$ g§ñWm§Zm bmJUmĂš`m BbopĆ QÂŽ>H$b gm{hË`mÀ`m nwadR>çmg
gwadmV Ho$bobr hmoVr. nm°da gßbm`, Am°pñgboQ>g© AmXtMm nwadR>m Vo H$arV. `mM H$mimV
Ë`m§Zr Q>rĂŹhr Am{U {’«$OgmR>r bmJUmao ĂŹhmoĂ«Q>oO ñQ>°~obm`Pg© ~ZdyZ {dH$Ê`mg gwadmV
Ho$br hmoVr. `m H$m‘m~Ôb 1986 ‘Ü`o amÁ` emgZmV’}$ Ë`m§Zm {OĂ«hm CÚmoJ H|$ÐmMm
Ă W‘ nwañH$mahr Ă XmZ H$aÊ`mV Ambm. hm ĂŹ`dgm` Ë`m§Zr nwT>o OdiOdi 12 df} {Zð>oZo
Mmb{dbm. `m‘Ü`o Q>rĂŹhrgmR>r 150 d°Q> Am{U ’«$rOgmR>r 400 d°Q>Mm ñQ>°~obm`Oa
bmJV Ago. ho XmoÝhr ‘m°S>ob Ë`m§À`mH$S>o V`ma hmoV. nU H$mimà‘mUo ~Xb hmoV hmoVo Am{U
Ë`mVyZ Ë`m§Zm Zdm ĂŹ`dgm` gwMbm BÝìhQ>©a - `ynrEgMm.
Vo gmYmaU 1999 Mo df© hmoVo. ~mOmanoR>oV hiyhiy H$mÂ°Ă„ĂŸ`yQ>aMm ~Ăš`mnÂĄH$s Ă ^md
OmUdy bmJbm hmoVm. {dOoMm dmnahr dmT>bobm hmoVm nU {Z{‘©Vr H$‘r hmoV AgĂ«`m‘wio

OmbZm Am`H$m°Ýg / 202
drO OmÊ`mMr doi AZoH$Xm `oV Ago. Aem pñWVrV H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>abm YmoH$m {Z‘m©U hmoD$
bmJbm. drO OmD$Z H$mÂ°Ă„ĂŸ`yQ>a ~§X nS>bo Va hmS>© {S>ñH$ OmÊ`mMr ^rVr AgVo. Am{U
bmB©Q> Jobo Va H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a MmbUma H$go? Ë`mVyZ H$mÂ°Ă„ĂŸ`yQ>a Mmby amhÊ`mgmR>r "`ynrEg'
(AZB§Q>aßQ>oS> nm°da gßbm`) Am{U drO I§{S>V Pmbr Var Vo MmbV amhmdoV Ă„hUyZ
"BÝìhQ>©a' ~mOmanoR>oV AmUÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo. ‘mH}$Q>‘Ü`o AmVm Mm§Jbo Zmd Pmbobo
hmoVoM Am{U H$ÀMm ‘mb H$moR>o {‘iob `mMr ‘m{hVrhr hmoVr. Ë`mà‘mUo IaoXrMr {Xem
~Xbbr Am{U "aí‘r'Mo `ynrEg Am{U BÝìhQ>©a ~mOmamV `oD$ bmJbo.
`mgmR>r Amdí`H$ AgVmV "nrgr~r', "S>m`moS>', "Am`gr', "H°$n°{gQ>g©' Am{U
"QÂŽ>mÝg’$m°‘©g©'. `mVrb QÂŽ>mÝg’$m°‘©g© Vo ñdV
 AmnĂ«`m `w{ZQ>‘Ü`o V`ma H$aVmV. Ë`m
gmR>r bmJUmar gd© `§ÌUm Am{U ‘ZwĂź`~i Ë`m§À`mH$S>o CnbĂŁY Amho. V`ma Ho$boĂ«`m
QÂŽ>mÝg’$m°‘©g©Mr ~mhoĂȘ$Z AmUboĂ«`m gmYZm§~amo~a `mo1⁄2` OwidUr Ho$br, H$s hr `§Ìo V`ma
hmoVmV. Ë`m§À`mH$S>o gÜ`m 400, 625, 800 Am{U 1450 "ĂŹhrE'Mo BÝìhQ>©g© V`ma
hmoVmV. Ë`mVrb n{hĂ«`m VrZ gmR>r EH$ ~°Q>ar nwaoer AgVo Va 1450 "ĂŹhrE'da XmoZ
~°Q>ar MmO© hmoD$ eH$VmV. bmJUmĂš`m `m ~°Q>arO ‘mÌ Vo Zm‘d§V H§$nÝ`m§H$Sy>Z KoD$Z
J«mhH$m§Zm CnbĂŁY H$ĂȘ$Z XoVmV.
‘amR>dmS>m^a ‘mH}$qQ>JgmR>r Ë`m§Zr ~aoM à`ËZ Ho$bo nU àË`oH$ doir H$mhr Var
AS>MUr `oV JoĂ«`m. gÜ`m Ë`m§À`mH$S>o BÝìhQ>©a Am{U ñQ>°~obm`Oa hr XmoÝhr CnH$aUo
~ZyZ {dH$br OmVmV. ‘wimV BboƠQ®>m°{ZƠg {df`mH$S>o Agbobm Ë`m§Mm AmoT>m Ë`m§Zm `m
ĂŹ`dgm`mn`ÂȘV KoD$Z Ambm. AmnĂ«`m N>§Xm§ZmM Amnbm ĂŹ`dgm` ~Z{dĂ«`mZ§Va Ë`mMm
bm^ {H$Vr hmoVmo, ho nmhm`Mo Agob Va Ë`m§À`mH$S>o nmhVm `oB©b. OgOgo `m ĂŹ`dgm`mV
Vo A{YH$ Imobda {eaV, Vgo H$mhr Zdo XadmOo Ë`m§Zm {XgV. nydu Vo gmam ‘mb ‘w§~B©VyZ
IaoXr H$arV AmVm H$mhr ‘mb ‘w§~B©VyZ Va H$mhr {X„rVyZ IaoXr hmoVmo.
nwT>rb {nT>rVrb VĂ©Um§~Ôb Ë`m§Zm ‘‘Ëd Amho. Ë`m§Zm ñdV
bm VrZ ‘wbr AmhoV.
g‘mOmVrb AZoH$ hmoVH$ĂȘ$ VĂ©U VĂ©UtZm Aem ĂŹ`dgm`mV H$m‘ H$amd`mMo AgVo.
Ë`mVrb H$moUr hr H$mÂĄeĂ«`o {eHy$ BpÀN>V Agob Va Vo Ë`mbm {eH$dVmVhr. Aem hmoVH$Ă©
VĂ©Um§Zm ‘mo’$V {ejU XoÊ`mg Vo V`ma AmhoV. H$mhr OUm§Zm Ë`m§Zr Ă {e{jVhr Ho$bo Amho.
Vr ‘wbo AmO ñdV
À`m nm`mda C^r AmhoV. g‘mOmbm AgboĂ«`m JaOm nyU© H$aUmam
Amnbm ì`dgm` Agob Am{U H$mimZwgma AmnU Ë`mV ~Xb Ho$bm, Va Amnbm ì`dgm`
H$gm C^m H$aVm `oVmo, ho {dO`Hw$‘ma AJ«dmb `m§À`mH$S>o nmhĂżZ H$iVo.
...............
lr. {dO`Hw$‘ma AJadmb, aí‘r BboƠQ®>m°{ZƠg, H$mÐmdmX, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 203
OmbÝ`mÀ`m CÚmoJOJVmV Voìhm EH$
M‘ËH$ma hmoD$ KmVbm hmoVm. Xhm VĂ©U
EH$Ì `oD$Z EH$m CÚmoJg‘yhmMr ‘whyV©‘oT>
amodV hmoVo. OmbÝ`mV ‘mÌ doJĂč`mM
Jmoï>rMr MMm© a§Jbr hmoVr. `m Ï`dgm`mV
{OWo XmoZ nmQ>©Za H$Yr EH$Ì amhĂż eH$bo
ZmhrV {VWo 10 OUm§Mo H$m` hmoUma? hr
nmQ>©Za{en H$Yr VwQ>ob, `mH$S>oM gmÚ`m§Mo
bj hmoVo Am{U AmO 15 dfmÂȘnmgyZ
Ë`m§Mr "Anojm' nyU© ĂŹhmdr Aer EH$hr
KQ>Zm `m J«wn‘Ü`o KS>br Zmhr. JodamB©V
OÝ‘bobo Am{U Am¡a§Jm~mXoVyZ ‘oH°${ZH$b
B§{O{ZAa Pmbobo S>r. ~r. gmoZr ho `m Xhm
OUm§Mo "’$ñQ>© A‘§J BÂč$b' `m ZmË`mZo
à‘wI AmhoV. gmoZrOr Ă„hUVmV, "bmoH$m§Mo
Am‘À`m~ÔbMo ‘V AmĂ„hmbm ‘m{hVr
hmoVo. Ë`m‘wio AmXr AmĂ„hr `mM
Jmoï>rda bj H|${ÐV
Ho$bo. AJXr Y§Xm ~wS>mbm Var Mmbob nU nmQ>©Za{en VwQy>
Úm`Mr Zmhr `mda gdmÂȘMo EH$‘V hmoVo.
`m {OÔr‘wio nmQ>©Za{en {Q>H$br Am{U
Y§Xm Va ~wS>mbm ZmhrM, nU
EH$mÀ`m Mma H§$nÝ`m PmĂ«`m
Am{U AmVm 2011À`m
AIoan`ÂȘV nmMdr H§$nZr
gwĂȘ$ hmoVo Amho.
S>r. ~r. gmoZr,
g§Vmof ‘w§XS>m, Amerf
^mbm, HÂĄ$bmg bmo`m,
32
Q>r‘ ßboAa
ÛmaH$màgmX {^¾w$bmb gmoZr
ñQ>rb B§S>ñQŽ>rV n¥em§Mr AmdH$-
OmdH$ BVƠ`m àM§S> à‘mUmV
AgVo, H$s `m ĂŹ`dgm`mVrb
bmoH$m§Mo S>moio {’$aVmV Am{U
{Z`Vhr ~XbVo ! Ë`m‘wio `m
Ï`dgm`mV nmQ>©Za{en {Q>H$V
Zmhr, Ago ÄhQ>bo OmVo. "amOwar
ñQ>rb' `m ZmdmZo Ă {gÕ
AgboĂ«`m nmM H§$nÝ`m§À`m
CÚmoJg‘yhmV EH§$Xa 10 nmQ>©Za
AmhoV. 1996 nmgyZ ho gd© 10
OU EH$Ì AmhoV. OmbÝ`mÀ`m
CÚmoJOJVmVrb hm M‘ËH$maM. hm
M‘ËH$ma KS>{dUmù`m "Q>r‘'~Ôb
Am{U "’$ñQ>© A‘§J BÂč$b' ~ZyZ
Ë`m§Mo ZoV„Ëd H$aUmĂš`m S>r. ~r.
gmoZr `m§À`m~Ôb...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 204
{edaVZ ‘w§XS>m, g§O` amR>r, {XZoe amR>r, nwĂ©fmoÎm‘ VmoĂźUrdmb, {edHw$‘ma bmo`m Am{U
a‘oe ‘w§XS>m hr `m CÚmoJmÀ`m XmoZ hmVm§Mr Xhm ~moQ>o. àË`oH$ ~moQ> gmaIoM ‘hËdmMo Am{U
JaOoZwgma `m Xhm ~moQ>m§À`m XmoZ X‘Xma ‘wR>r V`ma hmoVmV Am{U {dnarV n[apñWVrer
gm‘Zm H$aVmV. `mVrb EH$mMrhr nmĂ­d©^y‘r ñQ>rbÀ`m ĂŹ`dgm`mVrb ZĂŹhVr. CXmhaU
Úm`Mo Va {XZoe amR>r `m§Mm na§namJV H$mnS>mMm ì`dgm`. Vo `m ì`dgm`mV gh^mJr
Pmbo. Ë`m§À`mVrb JwU Ă„hUOo Ë`m§Zm ‘mUgm§Mr nmaI CÎm‘. `m Ë`m§À`m JwUmMm Cn`moJ
Ï`dgm` dmT>rV Pmbm. Ï`dgm`mMm {dñVma H$aVmZm Mm§Jbo S>rba - {S>pñQŽ>ã`yQ>a emoYUo,
Ë`m§Zm AmnĂ«`m CËnmXZm{df`r AmĂ­dñV H$aUo Am{U VoWo CÎm‘ ĂŹ`dgm` {dH${gV H$aUo
hr ‘hËdmMr ^y{‘H$m Vo ~OmdVmV. Amerf ^mbm `m§Mm ñd^md AË`§V {MH$mQ>rMm.
Aem {MH$mQ>rMr JaO AgVo H$ÀÀ`m ‘mbmÀ`m IaoXr‘Ü`o. ZdZdo nwadR>mXma emoYUo,
Ë`m§À`mer Xam~Ôb MMm©, CÎm‘ XOm©H$S>o H$mQ>oH$moanUo bj `m gmĂš`m JmoĂŻ>r H§$nZrÀ`m
^a^amQ>rgmR>r ‘hËdmÀ`m R>aĂ«`m. ñdV
 S>r. ~r. gmoZr `m§Mm "em°n ĂąbmoAa'Mm VJS>m
AZw^d. Ă m°S>Ć eZMr Q>r‘ H$er C^r H$am`Mr, Q>r‘^mdZm H$er {Z‘m©U H$am`Mr, Q>r‘Mr
j‘Vm H$er dmT>dm`Mr, Ă {V‘m {Z{‘©VrgmR>r H$m` Ă `ËZ H$am`Mo Am{U "JwS> {~PZog
‘m°S>ob' H$go {Z‘m©U H$am`Mo, hr Ë`m§Mr Imgr`V ! Aem Ă H$maÀ`m 10 OUm§À`m
gm‘wXm{`H$ Ă `ËZm§VyZ hm CÚmoJg‘yh C^m am{hbm Am{U KmoS>XmÂĄS> H$Ă© bmJbm. JodamB©V
4 OwbÂĄ 1968 amoOr OÝ‘bobo lr. gmoZr B§{O{ZAa PmĂ«`mZ§Va {d{dY ZmoH$Ăš`m H$arV
ì`dgm`mÀ`m AmoT>rZo 1996 ‘Ü`o OmbÝ`mV nmohmoMbo Am{U OmbZoH$aM hmoD$Z Jobo.
ÛmaH$mĂ gmX `m§À`m d[S>bm§Mo JodamB©V {H$amUm XwH$mZ hmoVo. ho Hw$Qw>§~ ‘yiMo amOñWmZr
nU AmVm 125 dfmÂȘnmgyZ ‘hmamĂŻÂŽ>merM EH$ĂȘ$n Pmbo. JodamB©À`m {OĂ«hm n[afX
emioVyZ 10 dr CÎmrU© PmĂ«`mZ§Va ~rS>À`m ~b^r‘ ‘hm{dÚmb`mVyZ Ë`m§Zr 12drMr
narjm {Xbr Am{U 1984 ‘Ü`o Am¡a§Jm~mXÀ`m emgH$s` A{^`m§{ÌH$s ‘hm{dÚmb`mV
Ë`m§Zr ‘oH°${ZH$b B§{O{ZA[ašJgmR>r Ă doe KoVbm. AmnU AJXr "A°ÏhaoO ñQw>S>§Q>' hmoVmo,
ho Vo {Z
g§H$moMnUo gm§JVmV. 10 dr n`ÂȘV JwUm§Mr ’$maer AmoT> Zgm`Mr nU emioV
AgVmZmnmgyZM gm`H$b, ‘moQ>magm`H$b XwéñVrMo AZoH$ AZw^d Ë`m§Zr KoVbobo hmoVo.
AmR>drV AgVmZmM Vo d[S>bm§Mr ‘moQ>magm`H$b Ë`m§Mm S>moim MwH$dyZ Mmbdm`Mo. ho
"‘oH°${ZH$s' AmH$f©U Ë`m§Zm B§{O{ZA[ašJn`ÂȘV KoD$Z Ambo. ‘oH°${ZH$bÀ`m Ă doe `mXrVhr
Ë`m§Mm H«$‘m§H$ AJXr eodQ>Mm hmoVm. nU Ë`m§À`mV EH$ JmoĂŻ> Iyn doJir hmoVr. Ë`m§Mo
B§J«Or Ë`m H$mimV Iyn Mm§Jbo hmoVo. Ë`mMo H$maUhr ‘moR>o ‘Ooera hmoVo. emioV AmR>ĂŹ`m
dJm©V {eH$VmZm Ë`m§À`m B§J«OrÀ`m {ejH$m§Zr AmnĂ«`m {dÚmÏ`mÂȘda ñdV
H$S>o Q>çyeZgmR>r
`oÊ`mMr AKmo{fV gÂș$s Ho$br. ‘mÌ ÛmaH$mĂ gmX `m§À`m d[S>bm§Mm {eH$dUrbm {damoY.
Ë`m‘wio {ejH$m§Mm Ë`m§À`mda "{deof' bmo^. Vo XaamoO 10 eãXm§Mo nmR>m§Va KoV. CÎmao
MwH$br H$s Ë`m§Zm ~gUmar N>S>r Oam OmñVM OmoamMr Ago. Ë`m‘wio Ë`m§Zr `m nmR>m§VamH$S>o

OmbZm Am`H$m°Ýg / 205
OmñV bj XoÊ`mg gwadmV Ho$br Am{U Ë`mM ~amo~a XaamoO "Q>mBĂ„g Am°’$ B§{S>`m'
dmMÊ`mMr gd`hr bmdyZ KoVbr. VoĂŹhm JodamB©gma»`m Jmdr Q>mBĂ„gMm A§H$ XmoZ - VrZ
{Xdg C{eam nmohmoMm`Mm. `mVyZ Ë`m§Mr B§J«OrMr AmdS> dmT>br Am{U Ë`mMm ^{dĂź`mV
Iyn Cn`moJ Pmbm.
B§{O{ZA[ašJÀ`m XwgĂš`m dfm©bm {eH$V AgVmZm ‘w§~B©V PmboĂ«`m "B‘Q>oĆ g'
(B§{S>`Z ‘[eZ Qy>Ă«g EpĆ P{~eZ) `m Ă Xe©Zmbm Ë`m§Zr ^oQ> {Xbr Am{U VoWyZ Am¡Úo{JH$
joÌmV H$mhr Var H$aÊ`mMr AmoT> Ë`m§Zm bmJbr. 1988 ‘Ü`o "{S>pñQ>§ƠeZ' {‘idyZ
Vo B§[O{ZAa Pmbo Am{U AmÂĄa§Jm~mXÀ`m "~OmO Am°Q>mo'À`m W«r ĂŹhrba {S>pĂŹhOZ‘Ü`o
QÂŽ>oZr B§{O{ZAa Ă„hUyZ Ë`m§Mr ZmoH$ar gwĂȘ$ Pmbr. Ë`m§Mo H$m‘ ‘w»`Ëdo em°n ĂąbmoAada
Ago. {VWo Or. Eg. jragmJa ZmdmMo ‘°ZoOa hmoVo. ho J„hñW ’$Ć V 10dr nmg ! nU
ñdV
Mr ‘ohZV Am{U JwUdÎmm `m§À`m Omoamda Vo `m nXmn`ÂȘV nmohmoMbo hmoVo. Ë`m H$mir
"~OmO'À`m ‘°ZoOaMm Ă©~m~ S>oß`wQ>r H$boĆ Q>agmaIm Ago. ‘ohZVrZo Amnbo bĂș` gmÜ`
H$aÊ`mMo Vo ‘y[V©‘§V CXmhaU hmoVo. Ë`m§À`mnmgyZ ÛmaH$mĂ gmX `m§Zm Ă oaUm {‘imbr, nU
df©^amVM em°n ĂąbmoAaMm Ë`m§Zm H§$Q>mim `oD$ bmJbm. `m ZmoH$arbm H$gbohr "H$‘{e©`b
S>m`‘oÝeZ' ZìhVo. Ë`m§Mr AmoT> `m {df`mH$S>o A{YH$ hmoVr. Ë`mÑï>rZo Ë`m§Zr "nM}g'
{d^mJmV ~Xbr ‘m{JVbr nU Vr ZmH$maÊ`mV Ambr. Ë`m§Zr "~OmO' gmoSy>Z 1989 ‘Ü`o
{MH$bR>mÊ`mVrb "EnrAm`' nM}g B§{O{ZAa `m nXmda Om°B©Z Ho$br. BW§ gmYmaU gĂŹdmXmoZ
dfmÂȘÀ`m ZmoH$arZ§Va 1992 ‘Ü`o "pĂŹh{S>AmoH$m°Z' H§$nZrV Vo "{g{Z`a B§{O{ZAa - nM}g'
`m nXmda Ă©Oy Pmbo. df©^a Vo `m H§$nZrV hmoVo. hmM Ë`m§À`m Am`wĂź`mMr {Xem ~XbÊ`mMm
H$mi R>abm. Ë`m§Mo ^mD$Or - ~{hUrMo `O‘mZ - Ah‘Xm~mXoV CÚmoJ H$arV. Ë`m§Zr
ñQ>rbÀ`m h§S>çm§Mo Am{U Q>mĆ `m§Mo CËnmXZ gwĂȘ$ Ho$bo hmoVo. Ë`mÀ`m ‘mH}$qQ>JgmR>r doi
hdm Ă„hUyZ Ë`m§Zr "pĂŹh{S>AmoH$m°Z' gmoS>bo Am{U Mž$ E‘Am`Q>r H$m°boO‘Ü`o Ă mÜ`mnH$s
ñdrH$mabr. 1993 Vo 1996 `m H$mimV Vo VoWo ‘°ZoO‘|Q>Mo {df` {eH$dm`Mo. `oWohr
Ë`m§Zr AmnĂ«`m "H$‘{e©`b' AZw^dmMm ’$m`Xm {dÚmÏ`mÂȘZm H$ĂȘ$Z {Xbm.
‘oĂŹhÊ`m§gmR>r ‘mH}$qQ>J H$aVm H$aVm Amnbm ñdV
Mm H$mhr ĂŹ`dgm` Agmdm, Aer
H$Ă«nZm Ë`m§À`m ‘ZmV S>moH$mdy bmJbr. Ë`m Ñï>rZo Ë`m§Mo EH$ {‘Ì AemoH$ WmoamV `m§À`mer
nmQ>©Za{en‘Ü`o EImXo `w{ZQ> gwĂȘ$ H$aÊ`mMr Ë`m§Mr H$Ă«nZm hmoVr. hm gmYmaU 1996
À`m gwadmVrMm H$mi hmoVm. `mM XaĂ„`mZ OmbÝ`mV EH$m J«wnMm H$mhr Var ĂŹ`dgm` gwĂȘ$
H$aÊ`mMm {dMma gwĂȘ$ hmoVm Am{U Ë`m§Mo dS>rb `m ĂŹ`dgm`mV H$mhr nÂĄgm Jw§Vdy BpÀN>V
hmoVo. Ë`m§Zr {dMmaUm Ho$br - "AmÂĄa§Jm~mXoV ĂŹ`dgm` gwĂȘ$ H$aÊ`mMm {dMma H$aVmo Amhog,
Ë`m EodOr OmbÝ`mV Omerb H$m?' Ë`m§Zr hmoH$ma {Xbm Am{U 1 E{àb 1996 amoOr Vo
OmbÝ`mV XmIb Pmbo.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 206
Vmoda Zo‘H$m H$moUVm ĂŹ`dgm` H$am`Mm, `m {df`r `m J«wn‘Ü`o ñnĂŻ>Vm ZĂŹhVr.
’${Q>©bm`PaMo `w{ZQ> gwĂȘ$ H$aÊ`mH$S>o `m gdmÂȘMm H$b hmoVm. nU Ë`m§À`m gr.E.Zr
gwM{dbo - "`m ĂŹ`dgm`mda gaH$mar {Z`§ÌUo Iyn AgVmV. Ë`mV Z’$m gwĂȘ$ ĂŹhm`bmhr
H$mhr H$mi OmD$ Úmdm bmJVmo. Ë`mEodOr ñQ>rbMm {~PZog gwĂȘ$ H$am. Ë`mda H$moUVrhr
{Z`§ÌUo ZmhrV. Vo AmonZ ‘mH}$Q> Amho.' hm g„m `m J«wnZo ‘mZbm Am{U Ë`mÑï>rZo V`mar
gwĂȘ$ Pmbr. OmbÝ`mV gwĂȘ$ Agbobr "‘mD$br ñQ>rb' ZmdmMr EH$ H§$nZr {dH$V KoÊ`mMm
{ZU©` Ë`m§Zr KoVbm Am{U A§‘bmV AmUbm. `m H§$nZrV "B§JQ>' V`ma hmoV. n{hĂ«`mM
{XdernmgyZ H§$nZrV AnojoZwgma Z’$m gwĂȘ$ Pmbm. `mZ§Va `m J«wnZo ‘mJo diyZ nm{hbo Zmhr.
1999 ‘Ü`o amOwar ñQ>rb Ă m. {b., 2003 ‘Ü`o ‘oQ>mamoĂ«g A±S> H$‘mo{S>Q>rO Ă m. {b.,
2006 ‘Ü`o bĂș‘r H$m°Q>pñnZ {b., 2008 ‘Ü`o gĂĄl„§Jr ñQ>rĂ«g A°±S> A°bm°B©O Ă m.
{b. `m H§$nÝ`m gwĂȘ$ PmĂ«`m Am{U 2010 nmgyZ M§Ðnya‘Ü`o amOwar$ A°bm°B©O Ă m. {b. Mr
C^maUr gwĂȘ$ Amho. 2011 AIoan`ÂȘV `oWrb CËnmXZhr gwĂȘ$ hmoB©b.
`m gmĂš`m Ă dmgmV XmoZ doim ‘moR>çm AS>MUr AmĂ«`m. nU EH$OwQ>rÀ`m VmH$XrZo
gdmÂȘZm VmĂȘ$Z Zobo. 1997 ‘Ü`o H§$nZr ZdrZM AgVmZm drO MmoarMm JwÝhm XmIb
H$aÊ`mV Ambm hmoVm. OmbÝ`mVrb gd©M H§$nÝ`m§da hm JwÝhm XmIb Pmbm hmoVm Am{U
`m H$mimV gmYmaU XrS> ‘{hZm H§$nZrMo CËnmXZM R>ßn hmoVo. hm H$mi AË`§V H$gmoQ>rMm
hmoVm. nwT>o Vo `mVyZ {ZXm}f gwQ>bo. H$mimÀ`m Ă dmhmV J«wn‘Ü`o gwYmaUm hmoV hmoË`m. 2004
‘Ü`o ZĂŹ`m ’$Z}gMr ñWmnZm Pmbr Am{U H§$nZrMo CËnmXZ XaamoO 50 Q>Zm§dĂȘ$Z 250
Q>Zm§da Jobo. 2005 ‘Ü`o J«wnZo AmnĂ«`m {eanoMmV ‘mZmMm EH$ Zdm Vwam Imodbm. amOwar
ñQ>rb Ă m. {b. Zo ‘hmamĂŻÂŽ>mVrb gdm©V AÚ`mdV `§ÌUm C^r H$arV "Q>rE‘Q>r' gi`m§Mo
CËnmXZ gwĂȘ$ Ho$bo. W‘}Ć g V§ÌkmZ ‘hmamĂŻÂŽ>mV AmUUmar Vr n{hbr H§$nZr R>abr. Ë`mZ§Va
AmOdaÀ`m ghm dfmÂȘV H§$nZrV 25 nQ>tMr dmT> Pmbr. Iao Va ho AmĂŹhmZ AdKS> hmoVo.
26 OmZodmar 2002 À`m ^yH§$nmZo "Q>rE‘Q>r'da ~arM Q>rH$m Pmbr hmoVr. Q>rE‘Q>r‘wio
Ă mUhmZr dmT>Ă«`mMm Amamon VoĂŹhm H$aÊ`mV `oV hmoVm. gmÜ`m V§ÌkmZmÀ`m gi`m A{Ve`
H$S>H$ AgV Am{U Q>rE‘Q>r gi`m ~mhoĂȘ$Z H$S>H$ nU AmVyZ bd{MH$ AgV. `m
bd{MH$nUm‘wio B‘maVr H$mogiĂ«`m Aer hdm Ë`m doir H$aÊ`mV Ambr, nU nwT>o JwOamV
gaH$maZo Ho$boĂ«`m g§emoYZm§Vr "Q>rE‘Q>r' gi`m§Mm dmna PmboĂ«`m B‘maVr VwbZoV A{YH$
gwa{jV am{hĂ«`mMm {ZĂźH$f© H$mT>Ê`mV Ambm Am{U Ë`m {ZĂźH$fm©Mm bm^ KoV "amOwar'À`m
Q>r‘Zo OdiOdi 75 eham§V OZOmJ„Vr ‘mohr‘ am~{dbr. ‘oimdo KoVbo. bmoH$m§À`m ‘ZmV
"Q>rE‘Q>r'{df`r {dĂ­dmg {Z‘m©U Ho$bm.
~mOmanoR>oVrb `m {dĂ­dmgm‘wio J«wnMmhr {dĂ­dmg dmT>V hmoVm. nU EH$ ~m~ WmoS>rgr
"[añH$r' dmQ>V hmoVr. ñQ>rbMm Ï`dgm` A{Ve` ~o^ademMm. BW§ n¥gm AZno{jV doJmZo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 207
`oVmo Am{U ’$Q>H$m ~gbm Va Ë`mhÿZ A{YH$ doJmZo {ZKyZhr OmVmo. Ë`m‘wio emídV
CËnÞmMo H$mhr gmYZ Agmdo, `m CÔoemZo J«wnZo {ZU©` KoVbm Am{U 2006 ‘Ü`o "bĂș‘r
H$m°Q>-pñnZ'Mr ñWmnZm Pmbr. hr ‘amR>dmS>çmVrb n{hbr ImgJr gyV{JaUr. J«wnÀ`m
"nmobmXr' Ă JVrV AS>Wio AmboM, Va EH$ gwajm H$dM Ă„hUyZ hm CÚmoJ H$m‘ H$aVmo.
EdT>çm ‘moR>çm à‘mUmda CÚmoJ dmT>V AgVmZm AZoH$m§Mm AZw^d doJim AgVmo.
Aem doir J«wnbm VS>o OmD$ eH$VmV. BWo gdmÂȘZr {‘iyZ H$mhr {ZU©` KoVbobo hmoVo.
Ë`mVrb n{hbm {ZU©` hm, H$s àË`oH$mZo `m J«wn{edm` BVaÌ Jw§VdUyH$ H$aÊ`mg haH$V
Zmhr, nU H$moUrhr "ñQ>rb' Am{U "H$m°Q>Z'‘Ü`o Jw§VdUyH$ H$am`Mr Zmhr. hm {Z`‘ gdmÂȘZr
nmibm. ÛmaH$màgmX gmoZr ho "A^` H$moQ>oƠg'Mo EH$ à‘moQ>a ~Zbo nU Vmo ì`dgm`
`m gyV{JaUrnojm Iyn doJim hmoVm. AerM Jw§VdUyH$ BVam§Zr BVa Ï`dgm`m§V Ho$br.
Ë`m‘wio `m ì`dgm`mdarb {Zð>m H$m`‘ am{hbr. Xwgam {Z`‘ hm, H$s ì`dhmamV AË`§V
nmaXe©H$Vm nmim`Mr. H§$nZrgmR>rMo IM© H§$nZrÀ`m {VOmoarVyZ H$am`Mo, nU dÂĄ`{Âș$H$
emÂĄH$ ñdV
À`m {IemVyZ ^mJdm`Mo !
ÛmaH$mĂ gmX gmoZr Ă„hUVmV, ""AmO XoemV OmbÝ`mMo ñQ>rb gdm©{YH$ XamZo {dH$Vo
Am{U OmbÝ`mÀ`m ñQ>rb‘Ü`o "amOwar'Mm Xa gdm©{YH$ AgVmo. hm {dĂ­dmg AmĂ„hr
J«mhH$m§À`m ‘ZmV {Z‘m©U H$ĂȘ$ eH$bmo. hr H§$nZr gdmÂȘMr Amho hm {dĂ­dmg AmĂ„hr
H§$nZrVrb àË`oH$mÀ`m ‘mV {Z‘m©U H$ĂȘ$ eH$bmo. "ñQ>r’$Z H$moE'À`m "goĂŹhZ h°{~Q> Am°’$
gĆ gog' Am{U "EQÂČ>W h°{~Q>' `m nwñVH$m§Mm `m dmQ>MmbrV Iyn Cn`moJ Pmbm. AmnĂ«`m
CÚmoJmV AmnĂ«`m ^modVr AmnU "brS>a' C^o H$ĂȘ$ eH$bmo, Va AmnĂ«`m Ă JVrMm AĂ­d
H$moUrhr amoIy eH$Uma Zmhr.''
""EH$M ‘mUyg H$m` H$m` H$ĂȘ$ eHo$b? Ë`m‘wio BWo àË`oH$mMr O~m~Xmar {d^mJbobr
Amho. gd© nmQ>©Zahr Amnmnbr joÌo ñdV§ÌnUo hmVmiVmV. àË`oH$ "ñQ>oH$ hmoĂ«S>a'bm
Am‘À`mH$S>o "ĂŹhmB©g' Amho. àË`oH$OU Amnbr ^y{‘H$m {Z{^©S>nUo ‘m§Sy> eH$Vmo. Ë`m‘wioM
hr EH$s {Q>Hy$Z Amho. nwT>À`m H$mimVhr Vr VerM amhUma Amho, H$maU J«wn AmUIr ‘moR>m
hmoUma Amho,'' Ago Vo AË`§V AmË‘{dídmgmZo gm§JVmV. Ë`m§À`m `m AmË‘{dídmgmVyZ
Ë`m§À`m "Q>r‘'MrM VmH$X namd{V©V hmoVmZm {XgV AgVo...!
...............
lr. ÛmaH$mĂ gmX gmoZr, amOwar ñQ>rb Ă m. {b., E’$-12, A°{S>eZb E‘Am`S>rgr,
goH§$S> ’o$S>, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 208
‘Ü` Ă XoemVrb am`nya‘Ü`o OÝ‘boĂ«`m
H$Ă«nZm ‘hoe emh 12 OwbÂĄ 1989 amoOr
{ddmh H$ĂȘ$Z OmbÝ`mV AmĂ«`m VoĂŹhm `m
ehamV AmnU nwT>o "Ho$Q>[ašJ'Mm Ï`dgm`
H$aUma AmhmoV, `mMr Ë`m§Zr H$Ă«nZmM
Ho$br ZĂŹhVr. AmnU, Amnbo nVr Am{U
Amnbm EHw$bVm EH$ ‘wbJm Aem {ÌH$moUr
g§gmamV Ë`m a‘‘mU PmboĂ«`m hmoË`m. nU
Am`wĂź`mV H$mhr AS>MUr `oVM AgVmV.
AemM EH$m H$R>rU diUmda Ë`m§Zr {ZU©`
KoVbm Am{U Ë`m§À`mVrb "AÝZnyUm©'
OmbÝ`mVrb gâ€˜Ă±V ‘{hbmdJm©À`m
àe§gobm nmÌ R>abr.
lr. ‘hoe emh Voìhm OmbÝ`mVrb
EH$m H§$nZrV H$m‘ H$arV. ‘moXr Ho$qgJ ho
Ë`m H§$nZrMo Zmd. VoWo Vo àm°S>ƠeZ ‘°ZoOa
hmoVo. Ë`m§À`m OdiÀ`mM ZmVodmBH$m§Mr Vr H§$nZr hmoVr.
XwX£dmZo Ë`m ZmVodmBH$mÀ`m {ZYZmZ§Va 2004 ‘Ü`o
H§$nZrMo H$m‘H$mO ~§X nS>bo Am{U emh Hw$Qw>§~mda
Xw
ImMr Hw$ùhmS>M nS>br. ‘hoe emh `m§Zr H$mhr
à`ËZ Ho$bo nU Ë`m§Zm ’$mago `e `oV ZìhVo.
Aem g§H$Q>mÀ`m doir Ë`m§À`m AYmÂȘ{JZr
H$Ă«nZm emh `m§Zr Ë`m§Zm {dĂ­dmgmV
KoD$Z AmnĂ«`m ‘ZmVrb H$Ă«nZm
gm§{JVbr. doJdoJĂč`m {Z{‘ÎmmZo
Ë`m§À`m ‘¡{ÌUtÀ`m [^er nmQ>u
hmoVM AgV. Ë`mV Ë`m§Mm
33
AÞ ho
nyU©~«÷...
gmÂĄ. H$Ă«nZm ‘hoe emh
gd©gmYmaUnUo H$moUË`mhr KamV
nwĂ©fmbm "H$Vm© ‘mUyg' Ă„hQ>bo
OmVo. Aem H$Ë`m© ĂŹ`Âș$sdahr
H$mhr doim g§H$Q>o MmbyZ `oV
AgVmV. Aem doir J{bVJmÌ
Z hmoVm Ë`m KamVrb "bĂș‘r'
{OÔrZo C^r amhVo Am{U Amnbr
O~m~Xmar nyU© nmS>Vo. "{‘Zr
Ho$Q>[ašJ'Mm Ï`dgm` H$aUmÚ`m
H$Ă«nZm ‘hoe emh `m§Zr AmnĂ«`m
KamV Aer ^y{‘H$m ~OmdVmZm
Amnë`m nVramOm§Zm gmW
{Xbr. J«mhH$m§~amo~aM Amnë`m
KamgmR>rhr Ë`m "AÞnyUm©'
R>aë`m...!

OmbZm Am`H$m°Ýg / 209
gh^mJ Agm`Mm. Aem nmQ>çm© VoĂŹhm hm°Q>ob‘Ü`o hmoV. hm°Q>obMm IM© Q>miyZ KarM `m
nmQ>çm© H$amĂŹ`mV Ago R>abo Am{U ‘J KamVrb nmQ>çmÂȘZm bmJUmao ’$amimMo nXmW© H$Ă«nZm
emh `m§À`mH$Sy>Z OmD$ bmJbo. Ë`m§À`m gd© ‘¡{ÌUtZm emh `m§À`m KamVrb noMĂ g§JmMr
‘m{hVr hmoVrM. `m gdmÂȘZrM Iyn ghH$m`© Ho$bo Am{U g§gmamMr JmS>r Ă©imdĂȘ$Z Mm§JĂ«`m
Ă H$mao Ymdy bmJbr.
gwadmV Va JaOonmoQ>r Am{U hm¡goZo Pmbr hmoVr. nU AmVm Ë`mV {Z`[‘VVm Am{U
Zo‘Ho$nUm `oUo AmdĂ­`H$ hmoVo. `moJm`moJmZo Ë`m§À`m ‘mhoargwÕm Ë`m§Zm MdXma nXmW©
H$ĂȘ$Z BVam§Zm ImD$ KmbÊ`mMr hmÂĄg hmoVrM. Ë`m‘wio Ë`m§À`m hmVmbm EH$ AmJirM Md
hmoVr. ho {‘Zr Ho$Q>[ašJ gm§^miVmZm Ë`m§Zm AmnĂ«`m OwÝ`m AZw^dmMm Iyn ‘moR>m ’$m`Xm
Pmbm. ‘Z qOH$Ê`mMm ‘mJ© nmoQ>mVyZ OmVmo, Ago Ă„hUVmV. {‘imboĂ«`m àË`oH$ Am°S>©a‘Ü`o
Aem Ag§»` "gIt'Mr ‘Zo qOH$V Ë`m§Zr Amnbo ñWmZ {Z‘m©U H$aÊ`mg Ă ma§^ Ho$bm.
{ddmhmZ§VaMr 15 df} Ï`dgm` ÄhUyZ H$Yrhr H$mhrhr H$amdo Z bmJboë`m H$ënZm emh
`m§Zr hr O~m~Xmar ‘mÌ g‘W©nUo nobbr.
Ë`m§Mo nVr ‘hoe emh Ă„hUVmV, "‘mPr ZmoH$ar g§nĂ«`m‘wio H$mhr Var H$ĂȘ$Z nÂĄgm
H$‘mdUo AmdĂ­`H$ hmoVoM. ‘wbmMo {ejU gwĂȘ$ hmoVo. Zdm {~PZog gwĂȘ$ H$am`Mm, Va
VodT>m nÂĄgm Odi ZĂŹhVm. Ë`m‘wio nËZrZo g‘moa R>odbobm àñVmd ‘r ‘mÝ` Ho$bm Am{U
JaOoà‘mUo eĆ ` VodT>r ‘XVhr H$arV Jobmo. gdmÂȘZmM {VÀ`m hmVMr Md AmdS>Vo. Ë`m‘wio
à{VgmX Mm§Jbm {‘iV Jobm.'
AJXr Ama§^r V„år emh Am{U ñdmVr amR>r `m§Zr H$Ă«nZm emh `m§Zm ‘XV H$aÊ`mgmR>r
nwT>mH$ma KoVbm. Iao Va `m ĂŹ`dgm`mMr H$Ă«nZm Ë`m§ZrM {Xbr. Ë`m Ă„hUm`À`m - "KamV
20-25 OUm§Mm ñd`§nmH$ H$ĂȘ$Z Oody KmbVM AgVog, VmoM AZw^d Ho$Q>[ašJ‘Ü`o
dmnam`Mm.' Ë`m§À`mH$S>rb {^er nmQ>uV T>moH$Ăč`mMr n{hbr Am°S>©a Ë`m§ZrM {Xbr Am{U
Ë`m§À`m nmH$H$boMm n[aM` gdmÂȘZm hmoD$ bmJbm. OmbÝ`mV ‘{hbm§Mm EH$ "gIr J«wn'
Amho. H$mhr ‘{hbm§Zr EH$Ì `oD$Z Mmb{dboĂ«`m `m J«wnZo Ë`m§Zm Mm§Jbo ghH$m`© Ho$bo.
J«wnÀ`m {‘qQ>JÀ`m doir bmJUmĂš`m ñZ°ƠgÀ`m Am°S>©a H$Ă«nZm emh `m§ZmM {‘iy bmJĂ«`m.
Xadoir doJim nXmW© Ë`m XoV AgV. `m nXmWmÂȘMr Md AmdS>UmĂš`m ‘{hbm§H$Sy>Z nwT>rb
dmT>rd Am°S>©a {‘iV JoĂ«`m Am{U nañnam§À`m MM}VyZ H$Ă«nZm emh `m§Mm hm ĂŹ`dgm`
dmT>V Mmbbm. AmVm nmQ>çmÂȘ~amo~aM Odinmg OmUmĂš`m N>moQ>çm - N>moQ>çm ghbtgmR>r
ImÚnXmW© nwa{dÊ`mghr Ë`m§Zr gwadmV Ho$br. ho gd© nXmW© Ë`m KarM V`ma H$arV. Oo
nXmW© Ja‘Ja‘ dmT>Uo AmdĂ­`H$ Ago Vo g§~§{YV {R>H$mUr Ja‘ V`ma H$ĂȘ$Z dmT>bo OmV.
H$m‘mMm ĂŹ`mn dmT>Ă«`m‘wio Ë`m§Zr AmVm AmnĂ«`m ghH$m`m©gmR>r H$mhr ‘{hbm§Zm V`ma
Ho$bo. Ë`m§À`m ‘XVrZo Ë`m Aem Am°S>©a ñdrH$mĂȘ$ bmJĂ«`m. Ë`m§À`m gmgy~mB© gwerbm~oZ

OmbZm Am`H$m°Ýg / 210
(d` 65) Vem OwÝ`m {dMmamÀ`m. {ó`m§Zr eƠ`Vmo Kam~mhoa nSy> Z`o Aem {dMmamÀ`m.
nU n[apñWVrZwĂȘ$n Ë`m§Zrhr hm ~Xb ñdrH$mabm Am{U Ë`mhr H$Ă«nZmOtZm Ë`m§À`m H$m‘mV
‘XV H$ĂȘ$ bmJĂ«`m.
AmVm OmbÝ`mVrb àË`oH$ ’$Z ’o$Aa‘Ü`o Ë`m§Mm ñQ>m°b AgVmo. J«wn {nH${ZH$gmR>rÀ`m
Am°S>©a Ë`m ñdrH$maVmV. EH$Xm AerM EH$ Am°S>©a ñdrH$mabr. ehamnmgyZ gmYmaU 2
Vmg A§Vamdarb hr {nH${ZH$ hmoVr. {VWo nmohmoMĂ«`mZ§Va Ë`m§À`m bjmV Ambo H$s EH$
nXmW© KarM {dgabm Amho. Ë`m jUr H$mhrh H$aUo eĆ ` ZĂŹhVo. VoĂŹhmnmgyZ Ë`m§Zr EH$
{gpñQ>‘ ñdrH$mabr. Am°S>©a AmĂ«`mZ§Va Ë`m nXmWmÂȘMr `mXr H$aVmV. Ë`m `mXrZwgma nXmW©
~ZdyZ KoVmV Am{U Ë`mMo n°qH$J H$aVmV. MwHy$Zhr EImXm nXmW© {dgĂȘ$ Z`o, `mgmR>r
Ë`m OmJĂȘ$H$ AgVmV. Vgm Ă g§J Z§Va Ë`m§À`mda H$Yrhr Ambm Zmhr. gÜ`m Ë`m Aem
Ă H$maÀ`m ‘{hbm§À`m nmQ>çm©, ghbr AmXtÀ`m Am°S>©g© KoVmV. AmVm ‘hmamĂŻÂŽ>mVhr gdÂ©ĂŒ
‘moR>çm CËgmhmV gmOĂš`m hmoV AgboĂ«`m Xm§{S>`mgma»`m ZdamÌrVrb H$m`©H«$‘mV Ë`m gd©
àH$maMo JwOamVr S®>og nwadVmV. `m S®>ogZm Iyn ‘mJUr AgVo. `m{edm`, "R>onbm'gmaIo
H$mhr Img JwOamVr nXmW© hr Ë`m§Mr Imgr`V Amho. AZoH$ OU naXoemV OmVmZ
Ë`m§À`mH$Sy>Z ho nXmW© AmdOy©Z V`ma H$ĂȘ$Z ZoVmV. ^{dĂź`mV Ho$Q>[ašJMm hm ĂŹ`dgm`
dmT>{dÊ`mMm Ë`m§Mm {ZYm©a Amho. Ë`m§Mo nVr AmVm "emh ~oH$g©' ZmdmZo ~oH$arMm ĂŹ`dgm`
H$aVmV Am{U Ë`m§Zm `m ĂŹ`dgm`mVhr ‘XV H$aVmV. AmnĂ«`m nËZr{df`r A{Ve` Ă o‘mZo
Am{U A{^‘mZmZo Vo Ă„hUVmV, "OoĂŹhm n[apñWVr Iyn H$R>rU hmoVr VoĂŹhm ‘mÂ`m nËZrZo
IĂš`m AWm©Zo AYmÂȘ{JZrMr ^y{‘H$m ~Omdbr. A{Ve` H$R>rU pñWVrV {VZo nwT>mH$ma KoVbm
Am{U AmĂ„hr gwI-Xw
Io dmQy>Z KoVbr. ‘bm {VMm A{^‘mZ dmQ>Vmo.' `m H$mÂĄVwH$mÀ`m doir
H$Ă«nZm emh `m§Mm Moham g‘mYmZmZo ’w$bbobm AgVmo.
...............
lr‘Vr H$Ă«nZm ehm, A{‘V AnmQ>©‘|Q>, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 211
"Vo {Xdg Iyn AdKS> hmoVo.
d{S>bm§À`m BÀN>o‘wio S>m°ƠQ>a Va Pmbmo,
nU hmo{‘Amon°Wrbm à{VgmX ZìhVm. ‘r
hmo{‘Amon°Wrgmo~VM A°bmon°WrMrhr à°ƠQ>rg
H$amdr Agm d{S>bm§Mm AmJ«h hmoVm. nU
‘mPr Ë`mbm V`mar ZìhVr. EH$ doi
Aer Ambr, H$s Ë`m§Zr ‘bm dmirV
Q>mH$Ă«`mgmaIo Ho$bo. Odi nÂĄgm Zmhr.
à°ƠQ>rg MmbV Zmhr. noe§Q> ZmhrV. H$m`
H$amdo H$iV ZìhVo. nU H$ï>mbm ’$i
Ambo. AmO gmao H$mhr Ï`dpñWV Mmby
Amho....' S>m°. gVre ‘moao ‘ZmnmgyZ ~mobV
hmoVo. Amanr amoS>darb Ë`m§À`m pƠb{ZH$‘Ü`o
Ë`m§Mr AmonrS>r Xwnmar 3 n`ÂȘV MmbVo. gmao
noe§Q> g§nĂ«`mZ§Va Ë`m§À`mer ^oQ> Pmbr.
Ë`m§Zr ‘moH$ionUmZo gm§{JVbo, "ho noe§Q> ~mhoaJmdhÿZ `oVmV.
Z§~a bmdyZ ~gVmV. Ë`m§Zm AmYr VnmgU§ Amdí`H$ AgV§. B V a
MMm© Z§Va Ho$ë`m Var MmbVmV...!'
S>m°. gVre ‘yiMo ‘§R>m VmbwƠ`mVrb XodR>mÊ`mMo.
10 ZmoĂŹh|~a 1964 ‘Ü`o OÝ‘boĂ«`m gVre
`m§À`m KaMr n[apñWVr Ver Mm§Jbr hmoVr.
Ë`m doiMr 50 EH$a eoVr. Ë`mVrb {ZĂ„â€˜r
nmÊ`mImbr. Aem Hw$Qw>§~mV OÝ‘boĂ«`m
gVre `m§Mo gmVdrn`ÂȘVMo {ejU
XodR>mÊ`mV {OĂ«hm n[afXoÀ`m
hm`ñHy$b‘Ü`o Pmbo.
nwT>Mr gmo` {VWo
34
gmoeb
hmo{‘Amon°W
S>m°. gVre {H$eZamd ‘moao
hmo{‘Amon°Wr `m d¡ÚH$s`
emIoH$S>o AmO ~aoMgo Jm§^r`m©Zo
nm{hbo OmVo nU EH$ H$mi Agm
hmoVm, H$s "`m gm~wXmÊ`mÀ`m
JmoĂč`m amoJ H$em ~Ăš`m H$aUma?'
Agm àíZ Hw$pËgVnUo {dMmabm
OmV Ago. Aem {Xdgm§‘Ü`o S>m°.
‘moao `m§§Zr "à°pĆ Q>g' gwĂȘ$ Ho$br.
Ë`mAmYr H$mhr OUm§Zr Agm
A`eñdr Ă `ËZ Ho$bm hmoVm. nU
S>m°. ‘moao {Q>H$bo. AmO Vo gdm©V
{~Pr "hmo{‘Amon°W' AmhoV. EH$
S>m°ƠQ>a Am{U Ë`mV XS>bobm
EH$ g‘mOgodH$ Aem `m Xwhoar
^y{‘Ho$~Ôb...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 212
ZĂŹhVr, Ă„hUyZ OdiÀ`m bmoUma‘Ü`o {edmOr hm`ñHy$b Am{U H${Zð> ‘hm{dÚmb`mV
12drn`ÂȘVMo {ejU Ë`m§Zr nyU© Ho$bo. 1979 ‘Ü`o Vo 10dr Am{U 1981 ‘Ü`o 12dr
CÎmrU© Pmbo. Ë`m§Zr S>m°ƠQ>a ĂŹhmdo hr Ë`m§À`m d{S>bm§Mr Vrd« BÀN>m. ‘mH©$ H$‘r nS>bo
Am{U AIoarg "S>rEME‘Eg' H$am`Mo R>abo. `dV‘miÀ`m hmo{‘Amon°Wr ‘hm{dÚmb`mV
Ë`m§Zm Ă doe {‘imbm. 1985 ‘Ü`o hmo{‘AmonWr S>m°ƠQ>a Ă„hUyZ Vo ~mhoa nS>bo. Ë`m§À`m
"hmo{‘Amon°W' ~ZÊ`mbm AmUIr EH$ àoaUm hmoVr. hr Jmoï> Ë`m§À`m ~mbnUMr Amho.
Ë`m§À`m ‘moR>çm ^mdmbm nmoQ>XwIrMm ^`§H$a Ìmg hmoVm. AZoH$ S>m°ƠQ>a Pmbo nU JwU Ambm
Zmhr. EH$Xm `dV‘miÀ`m S>m°. Zm§XyaH$a `m§À`mH$S>o Ë`mbm XmI{dbo. Ë`m§Zr EH$XmM
AmÂĄfY {Xbo. Ë`mZ§Va Ë`mMo nmoQ> H$Yrhr XwIbo Zmhr. `m KQ>ZoMm Ë`m§À`m ‘Zmda O~aXñV
n[aUm‘ Pmbm. `m emĂłm{df`r Ë`m§À`m ‘ZmV AmoT> {Z‘m©U Pmbr, Am{U ho emĂł {eH$m`Mo
`m~Ôb Ë`m§À`m ‘ZmZo {ZYm©ahr Ho$bm. Ë`m§Zr hmo{‘Amon°WrgmR>r Ă doe KoVbm, VoĂŹhm hoM S>m°.
Zm§XyaH$a VoWo àmMm`© hmoVo!
S>m°ƠQ>a hmoD$Z Vo OmbÝ`mV Ambo. BWo à°pĆ Q>g gwĂȘ$ H$aÊ`mgmR>r Ë`m§Zr ^mS>çmZo
EH$ Imobrhr nmhĂżZ R>odbr hmoVr. nU d{S>bm§Mm Ë`m§Zm Vrd« {damoY hmoVm. Ë`m§Zr
hmo{‘AmonWr~amo~aM A°bmonWrMr à°pƠQ>g H$amdr, hmo{‘AmonWrbm H$moUrhr {dMmaV Zmhr,
^mS>çmMo n¥gohr ^aVm `oUma ZmhrV,
Agm Ë`m§Mm Xmdm hmoVm. Vo Iaohr
hmoVo. XdmImÝ`mV noe§Q> {’$aH$V
ZgV. Ë`m ImobrMo ^mS>o 600
Ă©n`o hmoVo. ho nÂĄgohr H$‘mdVm `oV
ZgV. d[S>bm§H$Sy>Z n¡go {‘iUo
AeƠ` Ago. AZoH$Xm AmB©
KamVrb YmÝ` {dHy$Z Ë`m§Zm WmoS>o
nÂĄgo XoB© Am{U Vmo ‘{hZm nwT>o aoQ>bm
OmB©. nU Ago H$go MmbUma? Vo
H§$Q>mibo Am{U gai `dV‘mibm
naV Jobo. VoWo S>m°. Jw. Zm. C‘aoS>H$a
`m§Mr à°pƠQ>g Mmbm`Mr. Vo S>m°.
g{Vf `m§Mo ‘o{S>H$bMo àmÜ`mnH$.
Vo Zm‘d§V hmo{‘Amon°W hmoVo. VoWo
Xa‘hm 300 Ă©n`o nJmamda Ë`m§Zr
1986 Vo 87 XaÄ`mZ ZmoH$ar
Ho$br. nwÝhm Ë`m§Zm ì`dgm`mMr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 213
AmoT> bmJbr, Vo OmbÝ`mV Ambo Am{U XmoZ VrZ ‘{hÝ`m§VM {Zame hmoD$Z naV S>m°.
C‘aoS>H$am§H$S>o ZmoH$argmR>r OmÊ`mMr V`mar gwĂȘ$ Ho$br. nU `m doir C‘aoS>H$am§Zr Ë`m§Zm
{damoY Ho$bm. Vo Ă„hUmbo, "Vy Ambmg Va ‘mPr haH$V Zmhr. nU ‘J Vwbm nwT>o H$Yrhr
ñdV
Mr à°pĆ Q>g gwĂȘ$ H$aUo O‘Uma Zmhr. {VWoM Wm§~. {Q>Hy$Z amhm. gJio ĂŹ`dpñWV
hmoB©b.' `mM H$mimV qZ~miH$a ZmdmÀ`m EH$m J„hñWm§er Ë`m§Mr ^oQ> Pmbr. Vo hr Ă„hUmbo,
"ghm ‘{hZo dmQ> nmhm. gmao ĂŹ`dpñWV hmoB©b'. VgoM Pmbo. 1987 ‘Ü`o noe§Q> `oÊ`mg
gwadmV Pmbr Am{U df©^amVM n[apñWVr ~Xbbr.
hmo{‘Amon°Wr hr doJir {M{H$ËgmnÕVr Amho. àË`oH$ noe§Q>À`m earaaMZoZwgma Am{U
ñd^mdmZwgma `oWo Am¥fY ~XbV AgVo. EH$mM Ï`mYrdarb EH$M Am¥fY XmoKm§Zm bmJy
hmoV ZgVo. ho "~m`moHo${‘H$b' emó Amho. hr A{Ve` gwa{jV n°Wr Amho. ì`mYrMo {ZXmZ
`mo1⁄2` Ă H$mao Pmbo Am{U AmÂĄfYr ĂŹ`dpñWV {Xbr Jobr Va `m‘Ü`o gmB©S> B’o$Ć Q> ZgVmV.
àË`oH$ noe§Q>Mr Ho$g {hñQÂŽ>r AmYr g‘OyZ Âż`mdr bmJVo. Ë`mZwgma AmÂĄfY V`ma H$aVm `oVo.
{deofV
 Q>m`’$m°B©S>, ‘bo[a`m, S>moio `oUo Aem AmOmam§À`m qH$dm gmWtÀ`m Ă {V~§YmË‘H$
Cnm`m§~m~V ho emó A{Ve` à^mdr Amho. A°bmon°Wrà‘mUo BWo Jmoir KoVmM JwU `oV Zmhr.
JwU `oÊ`mgmR>r Ă Vrjm H$amdr bmJVo Am{U nÏ`ohr nmimdr bmJVmV. H$moUË`m pñWVrV
H$moUVo AmÂĄfY {H$Vr H$mi Âż`m`Mo, ho R>a{dUo `m emĂłmV AmdĂ­`H$ AgVo.
hm gmam {df` g‘OmdyZ gm§Jm`Mm Va noe§Q>n`ÂȘV nmohmoMbo nm{hOo. Ë`m‘wio Ë`m§Zr
`dV‘miÀ`m YVuda OmbZm {OëÞmV {R>H${R>H$mUr OmD$Z {e{~ao KoÊ`mg gwadmV Ho$br.
OmbZm ehamVhr {R>H${R>H$mUr {e{~ao KoVbr. Ë`m§Mm ’$m`Xm Pmbm Am{U noe§Q> AmdOy©Z
hmo{‘Amon°WrH$S>o diy bmJbo. noe§Q>Mm am~Vm dmTy> bmJbm Am{U S>m°. gVre `m§Mr H$Yr
H$Yr narjoMr doi `oD$ bmJbr. H$mhr noe§Q> A{Ve` Jw§VmJw§VrMo AgV. Aem noe§Q>Zm Vo
nwÝhm XwgĂš`m {Xder ~mobmdV. Vmoda Ë`m {df`rMm AĂ€`mg H$arV Am{U ‘JM AmÂĄfY
XoV. `m nÕVr‘wio AMyH$ AmÂĄfYr XoUo eĆ ` hmoD$ bmJbo Am{U JwU {XgV AgĂ«`m‘wio
noe§Q>Mm {dídmghr dmTy> bmJbm. gÜ`m Vo OmbÝ`mVrb "br[S>§J hmo{‘Amon°W à°pƠQ>eZa'
AmhoV. {d{dY gm‘m{OH$ g§ñWm§‘Ü`o Ë`m§Mm gh^mJ Amho. ‘hmbĂș‘r ZmJar ghH$mar
~±Ho$Mo ‘mJrb 5 dfmÂȘnmgyZ Vo AÜ`jhr AmhoV.
ĂŹ`dgm`m~amo~aM gm‘m{OH$ Om{UdoVyZhr Ë`m§Zr H$m‘o Ho$br. {deofV
 VUmd‘wÂș$s
Am{U ĂŹ`gZ‘wÂș$sgmR>r Vo Ă `ËZerb AgVmV. 10dr - 12drÀ`m ‘wbm§‘Ü`o
AmË‘{dĂ­dmg OmJ„V H$aÊ`mgmR>r Am{U emĂłmoÂș$ nÕVrZo Ë`m§Mr Ă±â€˜aUeÂș$s
gwYmaÊ`mgmR>r Vo {d{dY g§ñWm§‘YyZ {e{~ao ^adVmV. Ă±â€˜aUeÂș$s dmT>{dÊ`mgmR>r H$mhr
emĂ±ĂŒr` nÕVrhr Ë`m§Zr {dH${gV Ho$Ă«`m AmhoV. AZoH$ nmo{bg R>mÊ`m§Vhr Ë`m§Zr Aer
{e{~ao KoVbr AmhoV.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 214
`m H$m‘m§~amo~aM ~«÷Hw$‘mar {dĂ­d{dÚmb`mÀ`m H$m`m©Vhr Vo gh^mJr hmoV AgVmV.
AmnĂ«`m AmB© gañdVr~mBÂȘMm C„oI Vo AmdOy©Z H$aVmV. Ë`m§À`m Ă oaUo‘wio Am{U
{XboĂ«`m Yram‘wioM AmnU {Q>Hy$Z am{hbmo Ago Vo gm§JVmV. nËZr ^maVr `m§Mr gmW
Iyn ‘mobmMr am{hĂ«`mMohr Vo Z‘yX H$aVmV. "MÂĄVÝ` hmo{‘Amo [agM© g|Q>a' Am{U "lÕm
hmo{‘Amo pĆ b{ZH$' `m XmoZ g§ñWm§gh Vo {d{dY H$m`mÂȘV gh^mJr AgVmV. ^{dĂź`mV gd©
ñWm{ZH$ hmo{‘Amon°WZm EH$Ì AmUyZ EH$ "ñnoeb hmo{‘Amo hm°pñnQ>b' C^maÊ`mgmR>r AmVm
Vo Ă `ËZerb AmhoV. gÜ`m OmbÝ`mV 8 Vo 10 hmo{‘Amon°W H$m`©aV AmhoV. Ë`m§Zm EH$Ì
AmUyZ ho H$m‘ S>m°. gVre C^o H$ĂȘ$ BpÀN>VmV.
Vo Ă„hUVmV, "nÂĄgm ‘hËdmMm Amho nU nÂĄgm gd© H$mhr Zmhr. OJÊ`mgmR>r nÂĄgm
bmJVmo Var {H$Vr? ‘mÌ ñnY}V {Q>H$m`Mo Va ‘ohZVrbm n`m©` Zmhr. Oo H$m‘ AmnU
H$aVmo Ë`mÀ`mer àm‘m{UH$ am{hbo nm{hOo. ‘r hmo{‘Amon°Wr {eH$bmo Am{U Ë`mM emómer
Ă m‘m{UH$ am{hbmo. ‘mÂ`m `emMm ‘mJ© VoWyZM Iwbm Pmbm.'
...............
S>m°. g{Vf ‘moao, lÕm hmo{‘Amo pƠb{ZH$, S>m°. Ama. nr. amoS>, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 215
"amD§$S> Q>o~b' hm eĂŁX ~hĂŸVoH$m§Zr
gd©àW‘ dmMbm - EoH$bm Agob Vmo
‘hmË‘m Jm§Yr gh^mJr PmboĂ«`m "amC§S>
Q>o~b H$m°Ý’$aÝg' AWm©V "Jmob‘oO
n[afXo'À`m g§X^m©V. ñdmV§Í`nyd© H$mimV
{~«{Q>em§er MM}gmR>r Ë`m§Zm ho {Z‘§ÌU
{‘imbobo hmoVo. "amC§S> Q>o~b'‘mJMr H$Ă«nZm
CXmÎm Amho. H$moUrhr ‘moR>m Zmhr - H$moUr
YmH$Q>m Zmhr. àË`oH$ OU EH$g‘mZ
nmVirda Amho. àË`oH$mÀ`m ^y{‘Ho$bm
gmaIoM ‘hËd Amho. `mM ^mdZoVyZ
‘§R>çmÀ`m amhwb ~Ýgb `m§Zr AmnĂ«`m
‘ZmVrb ì`dgm`mbm Zmd {Xbo - amC§S>
Q>o~b H°$Ă„n - "AmaQ>rH°$Ă„n'. nwÊ`mÀ`m
H$moaoJmd nmH©$gma»`m Cƒ^«y dgmhVrV
AgboĂ«`m Ë`m§À`m H$m`m©b`mV Ë`m§À`m
g‘doV 30 B§{O{ZAa {‘Ì H$m`©aV AmhoV.
OJ^a ngaboĂ«`m AmnĂ«`m Ć bm`§Q>Zm Vo do~ {S>Pm`qZJ‘Yrb godm XoVmV. bmI^a
Ă©n`m§À`m nJmamMr ZmoH$ar ZmH$mĂȘ$Z Ë`m§Zr 2009 ‘Ü`o Ă©O{dbobo amonQ>o
AmVm Mm§JboM Vamabo Amho.
amhwb `m§Mo Jmd ‘§R>m. Ë`m§Mo dS>rb amOoeHw$‘ma ~Ýgb
`m§Mm ‘§R>çmV H$mnS> ì`dgm` MmbV Ago. nwT>o Ë`m§Zr
[aAb BñQ>oQ>‘Ü`o ag KoVbm Am{U A§~S> amoS>darb
bĂș‘r H$m°Q>pñnZ‘Ü`ohr Ë`m§Mr
^mJrXmar Amho. d`mÀ`m
14 ĂŹ`m dfu Vo
h[a`mZmVyZ ‘§R>çmV
EH$m ZmVodmBH$mH$S>o
ZmoH$argmR>r Ambo
35
amC§S> Q>o~b H°$Än
amhwb amOoeHw$‘ma ~Ýgb
"gm°ùQ>doAa' hm ZÏ`m `wJmVrb
H$irMm eãX Amho. AZoH$m§Zr
AZoH$ àH$mao `m ‘mÜ`‘mVyZ Amnbm
{dH$mg KS>{dbm. ‘§R>çmÀ`m amhwb
~Ýgb `m§Zrhr Amnbr doJir
dmQ> ~Z{dbr. Amnë`m {dMmam§er
R>m‘ amhÿZ AmË‘{dídmgmZo
Ë`m§Zr {ZU©` KoVbo. Ë`m§À`m
d{S>bm§Zrhr Ë`m§À`mda {dídmg
Q>mH$bm Am{U AmO OdiOdi
30 B§{O{ZAg©g‘doV Ë`m§Zr
"AmaQ>rH°$Ă„n'Mr dmQ>Mmb gwĂȘ$
R>odbr Amho. hm "H°$Än' `mnwT>ohr
{dñVmaV OmUma Amho. doJĂč`m
g§H$ënZoVyZ H$m`©aV Agboë`m
amhĂŸb ~Ýgb `m§À`m{df`r...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 216
Am{U nwT>o ‘§R>çmVM ñWm[`H$ Pmbo. amOoeHw$‘ma Am{U AZrVm ~Ýgb `m XmĂ„nË`mÀ`m
nmoQ>r 28 OyZ 1983 amoOr amhwb `m§Mm OÝ‘ Pmbm. 1999 ‘Ü`o 82 Q>¾o$ JwU
{‘idyZ Vo ‘§R>çmVyZM ‘°{Q®>H$ Pmbo Am{U Am¡a§Jm~mXÀ`m Eg~r H$m°boO‘Ü`o 11drgmR>r
Ă doe KoVbm. 12drÀ`m narjoAmYr AnKmV PmĂ«`m‘wio Ë`m§Mo Vo df© dm`m Jobo. Vo df©^a
KamVyZM AĂ€`mg H$ĂȘ$Z Ë`m§Zr 2002 ‘Ü`o 12 drMr narjm {Xbr. Ë`mV Ë`m§Zm 85
Q>žo$ JwU {‘imbo. {deof Ă„hUOo 10dr Am{U 12drV Vo Ë`m§À`m VmbwĆ `mVyZ Ă W‘ hmoVo.
nwÊ`mÀ`m "EAm`EgEgE‘gr'‘Ü`o (Am°b B§{S>`m lr {edmOr ‘o‘mo[a`b H$m°boO) Ë`m§Zr
H$mÂ°Ă„ĂŸ`yQ>a gm`Ýgbm Ă doe KoVbm. hm AĂ€`mgH«$‘ Ë`m§Zr ‘Z bmdyZ nyU© Ho$bm. 2006
‘Ü`o Vo B§{O{ZAa Pmbo. `m dfu PmboĂ«`m "OrAmaB©' narjoV {‘imboĂ«`m Am°b B§{S>`m
590 ĂŹ`m a±H$‘wio Ë`m§Zm nwÊ`mÀ`m Ă {V{ð>V "H$m°boO Am°’$ B§{O{ZA[ašJ'‘Ü`o E‘. Q>oH$.
gmR>r ghO Ă doe {‘imbm. Ë`m§À`m "E‘. Q>oH$.'À`m AĂ€`mgH«$‘mV EH$ df© H$m°boOMm
AĂ€`mg hmoVm, Va nwT>À`m dfm©V WoQ> H§$nZrVrb EÝQ>Z©{en Ago. EÝQ>Z©{engmR>r Ë`m§Zr
"{Q>ãH$mo' hr H§$nZr {ZdS>br.
~r. B©. hmoV AgVmZmM Ë`m§À`m ‘ZmV ~aoM {dMma KmoiV hmoVo. naXoemV OmÊ`mMr
g§Yr Ë`m§Zr ZmH$mabr hmoVr. hmVmV ’$mago H$mhr H$m‘ ZĂŹhVo. Ë`mXaĂ„`mZM "S>oĂŹhrĂ«g
dH©$em°n' ZmdmMr EH$ do~gmB©Q> Ë`m§Zr V`ma Ho$br hmoVr. AmnĂ«`m B§{O{ZA[ašJÀ`m
kmZmVrb ~Ăš`mM JmoĂŻ>r Vo gmB©Q>da Q>mH$V AgV. B§{O{ZA[ašJ Am{U H$mÂ°Ă„ĂŸ`yQ>aer g§~§{YV
AZoH$ {Q>ßg Am{U AĂ€`mgnyU© boIZ `m gmB©Q>da Ago.
OyZ 2006 ‘Ü`o Ë`m§Zr "{Q>ĂŁH$mo'‘Ü`o H$m‘mbm gwadmV Ho$br hmoVr. BVa {dÚmÏ`mÂȘÀ`m
VwbZoV Ë`m§Zr BWo doJirM ‘mJUr Ho$br. ‘w§~B©À`m "Am`Am`Q>r'gmR>r EH$ Ă moOoĆ Q> {S>PmB©Z
H$amd`mMm hmoVm. hm Ă moOoĆ Q> H$aÊ`mMr g§Yr Ë`m§Zr ‘m{JVbr. Ë`mMm Vgm H$‘{e©`b
’$m`Xm ZĂŹhVm. nU df©^a Ă©Q>rZ ZmoH$ar H$aÊ`mEodOr hm Ă moOoĆ Q> H$aÊ`mMo AmĂŹhmZ
ñdrH$maÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo hmoVo. VrZ {Xdgm§V `m Ă moOoĆ Q>{df`rMo Ă oP|Q>oeZ XoD$Z Ë`m§Zr
hm Ă moOoĆ Q> {‘i{dbm. Ë`mdarb H$m‘ gwĂȘ$ Pmbo. EĂŹhmZm Ë`m§Zm Am{W©H$ gwI AZw^dVm
`oD$ bmJbo hmoVo. B§{O{ZA[ašJ nyU© hmoB©n`ÂȘV KamVyZ {‘iUmĂš`m nÂĄemda Vo nwÊ`mV dmñVĂŹ`
H$arV. AmVm "{Q>ĂŁH$mo'‘Yrb nJma, "grAmoB©nr'H$Sy>Z {‘iUmao {dÚmdoVZ `m§À`m OmoS>rbm
"S>opĂŹhĂ«g dH©$em°n'À`m gmB©Q>da "JwJb'H$Sy>Z {‘i{dboĂ«`m Om{hamVtMm Am{W©H$ bm^hr
gwĂȘ$ Pmbm hmoVm. Aem Ă H$mao Xa‘hm gmYmaU 20 hOma Ă©n`o {‘idy bmJĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr
OyZ 2007 nmgyZ KamVyZ nÂĄgo KoUo ~§X Ho$bo. nwT>À`m df©^amV EÝQ>Z©{en g§nbr. {ZH$mb
bmJbm, VoĂŹhm E‘. Q>oH$.bm Vo "grAmoB©nr'V Q>m°na Ambo hmoVo ! Ë`m§À`mg‘moa H$[aAaMo gmao
n`m©` Iwbo hmoVo. E‘. Eg. gmR>r gd© IMm©gh {ejUmMr EH$ Am°’$a hmoVr. A‘o[aHo$V
ZmoH$arÀ`m Am°’$a Va hmoË`mM nU ^maVmVhr dm{f©H$ 14-15 bmIm§À`m AZoH$ Am°’$a

OmbZm Am`H$m°Ýg / 217
Ë`m§À`mg‘moa CĂ€`m hmoË`m. Ë`m§Zr ho gmao ZmH$mabo. A‘o[aHo$V Om`Mo Zmhr Am{U ZmoH$arhr
H$am`Mr Zmhr, ho Ë`m§Mo {dMma nžo$ hmoVo. Ë`m§Mo AZoH$ dJ©{‘Ì ^maVmVM hmoVo. Ë`m§Zm
A‘o[aHo$V OmÊ`mMr g§Yr {‘imbr ZĂŹhVr. AZoH$ OU Va Mm§JĂ«`m H$m‘m§À`m emoYmV
hmoVo. `m gdmÂȘZm nmhĂżZ Ë`m§Zr R>adbo, BWoM amhm`Mo Am{U `m gdmÂȘÀ`m gmo~V H$mhr Var
H$am`Mo. hm {ZU©` gmonm ZĂŹhVm, nU Ë`m§À`m d{S>bm§Zr {dĂ­dmg XmI{dbm Am{U {ZU©`
nž$m Pmbm.
Ë`m§Mo dS>rb amOoeHw$‘ma ~Ýgb `m§Zr Amnbo ñdV
Mo Am`wĂź` A{Ve` {h‘VrZo
KS>{dbo. amhwb Am{U amOoeHw$‘ma `m {nVm nwÌm§Mo g§~§Y A{Ve` ‘¡ÌrnyU©. amhwb AmnĂ«`m
‘ZmVrb gmao H$mhr AmnĂ«`m {nË`mOdi ĂŹ`Âș$ H$arV Am{U Ë`m§Mm g„m ‘mJV. Ë`m§Mo
dS>rbhr d{S>bH$sÀ`m gëë`mEodOr Ë`m§À`m nmVirda OmD$Z {dMma H$arV Am{U amhwb
`m§À`m {ZU©`mMm AmXa H$arV Ë`m§Zm nmqR>~m XoV. Xa‘hm bmI^a Ă©n`m§nojm A{YH$
nJmamMr ZmoH$ar ZmH$maVmZmhr amhwb `m§Zr amOoeHw$‘ma `m§À`mer MMm© Ho$br. `m {nVm
nwÌm§V MMm© Pmbr, Vr "`m bmI^amÀ`m ZmoH$arMr AmnĂ«`mbm IaoM JaO Amho H$m', `m
{df`mda. nÂĄemgmR>r ‘Z ‘mamdo Aer Ë`m§Mr n[apñWVr H$Yrhr ZĂŹhVr. Ë`m§Zr ‘ZmMm H$mÂĄb
‘mZbm Am{U gmao XadmOo ~§X H$ĂȘ$Z ĂŹ`dgm`mV CVaÊ`mMo R>a{dbo. nU AmVm noM Agm
hmoVm, H$s "grAmoB©nr'Mo {dÚmdoVZ Am{U "{Q>ĂŁH$mo'Mm nJma ~§X hmoUma hmoVm. "S>opĂŹhĂ«g
dH©$em°n' do~gmB©Q>bm bmImo {hQÂČ>g {‘iV AgĂ«`m‘wio "JwJb'H$Sy>Z `oUmĂš`m ‘mZYZmV
dmT> Pmbr hmoVr nU Xa‘hm nmM-ghm hOmamMr až$‘ nwÊ`mV dmñVĂŹ`mgmR>r nwaUo AdKS>
hmoVo. Vgo nmhVm amhĂżb `m§Mr "bmB©’$ñQ>mB©b' A{Ve` gmYr hmoVr Am{U gÜ`mhr Amho. H$ma
dJ¡aoMr JaO Ë`m§Zm H$Yrhr ‘mZbr Zmhr. amhUohr ’$ma "hm`’$m`' ZìhVo. Ë`m‘wio 8-10
hOmamV nwÊ`mÀ`m H$moaoJmd nmH©$gma»`m ^mJmV amhĂżZhr IM© ^mJV Ago.
AIoa {ZU©` Pmbm Am{U OyZ 2008 nmgyZ ñdV
gmR>r H$m‘ H$aÊ`mg Ë`m§Zr
gwadmV Ho$br. ‘{hZm^amVM Ë`m§Zr ĂŹ`dgm`mV ñWÂĄ`© {‘i{dbo. gßQ>|~a‘Ü`o Va H$m‘m§Mm
doJ Ă M§S> dmT>bm Am{U Am°ƠQ>mo~a‘Ü`o H§$nZrÀ`m a{OñQÂŽ>oeZgmR>r AO© H$aÊ`mV Ambm.
H§$nZrMo Zmd R>abo - "AmaQ>rH°$Ă„n' AWm©V "amD§$S> Q>o~b H°$Ă„n'. BWo àË`oH$ OU g‘mZ
Amho. amhĂżb `m§À`mnmgyZ àË`oH$mMr AmgZĂŹ`dñWm Am{U IwÀ`m©hr EH$gma»`mM AmhoV.
AmnU gmao EH$g‘mZ AmhmoV hr amhÿb `m§À`m ‘ZmVrb YmaUm n¾$s Amho.
Am°ƠQ>mo~a 2008 ‘Ü`o Ë`m§Zr H$m‘mbm àË`jmV gwadmV Ho$br Voìhm Ë`m§À`mgmo~V
{ddoH$ OÂĄZ hmoVo. `mM H$mimV Ë`m§Zr H§$nZr a{OñQÂŽ>oeZgmR>r AO© Ho$bm. a{OñQÂŽ>oeZgmR>r
^anya AS>MUr `oV hmoË`m. nwT>Mo {MÌ AOyZhr ñnĂŻ> hmoV ZĂŹhVo. Ë`m‘wio OmZodmar
2009 ‘Ü`o Ë`m§Zr {ddoH$ O¡Z `m§Zm VmËnwaVr Xwgar ZmoH$ar nmhÊ`mg gm§{JVbo. ~ù`mM
à`ËZm§Vr, Ë`m§Mo ~mb{‘Ì AgUmao "grE' g‘ra nmQ>rb `m§À`m à`ËZm§‘wio AIoa 12

OmbZm Am`H$m°Ýg / 218
‘mM© 2009 amoOr H§$nZr a{OñQ>a Pmbr Am{U Ë`mM amÌr amhwb `m§Zr gd© {‘Ìn[admamV
AmnĂ«`m ZĂŹ`m H§$nZrÀ`m ew^ma§^mMm B©-‘ob nmR>{dbm. Ë`mbm n{hbm Ă {VgmX {‘imbm Vmo
amYmH„$ĂźUZ ‘wX{b`ma `m§Mm. 13 ‘mM© 2009 amoOr gH$mirM Ë`m§Mm ’$moZ Ambm Am{U
Ë`m§Zr H§$nZrV gh^mJr hmoÊ`mMr BÀN>m Ă X{e©V Ho$br. Vo amhwb `m§Mo OwZo ĂȘ$‘ nmQ>©Za!
"AmaQ>rH°$Ă„n'Mo Vo n{hbo gXñ` ~Zbo. H$mhr {Xdgm§VM Ë`m§Zr g§Vmof H$m§~io `m§Zmhr
H§$nZrV AmUbo. ‘o - OyZ 2009 n`ÂȘV Ă JVrMm AmboI dmT>V hmoVm. `mM H$mimV
amhwb `m§Zr {ddoH$ O¡Z `m§Zm naV ~mobmdyZ KoVbo. Ë`m§À`m gmo~VM Amerf qghhr `oD$Z
XmIb Pmbo. OyZÀ`m AIoaÀ`m AmR>dS>çmV Am°{’$ggmR>r Zdr OmJm {ZpíMV Pmbr. 9
OwbÂĄbm H${nb Jmo§Jo H§$nZrV gh^mJr Pmbo. {deof Ă„hUOo H${nb Ë`m§À`m Mmby ZmoH$arVrb
à‘moeZMo noT>o KoD$Z Ambo hmoVo. ho gd© {‘Ì EH$Ì `oV AmhoV ho nmgyZ Ë`m§Zr 25-30
hOmamMr ZmoH$ar gmoS>br Am{U 10 hOmam§da "AmaQ>rH°$Ă„n' Om°B©Z Ho$bm ! nwT>o {‘Ìm§Mo Omio
dmT>V Jobo. EH§$Xa 6 OUm§À`m CnpñWVrV 25 Am°JñQ> 2009 amoOr ZĂŹ`m Am°{’$g‘Ü`o
Ă doe H$ĂȘ$Z H$m‘mbm gwadmV Pmbr. AmYr H$moaoJmd nmH©$À`m AmnĂ«`m dZ ~oS>Ă©â€˜Ă€`m
Ăąb°Q>‘Ü`oM amhwb `m§Zr Am°{’$g WmQ>bo hmoVo. AmVm g§»`m dmT>Ă«`m‘wio Vo `m ZĂŹ`m
{R>H$mUr {eĂąQ> Pmbo Amho. gmYmaU XmoZ dfmÂȘÀ`m dmQ>MmbrZ§Va 12 ‘mM© 2011 amoOr `m
"H°$Ă„n'‘Ü`o gmYmaU 30 hĂżZ A{YH$ OU H$m`©aV AmhoV. `m gdm©‘Yrb EH$ g‘mZ YmJm
Ă„hUOo ho gmao OU nwUo {dÚmnrR>mMo B§{O{ZAa AmhoV !
H$m‘ ^anya dmT>boo, Ë`m‘wio AmR> ZdrZ ghH$mar KoÊ`mMo amhyb `m§Zr R>a{dboo.
gmYmaU E{Ă b 2011 nmgyZ Vo Amnbr H§$nZr XmoZ {eĂąQ>‘Ü`o MmbdrV AmhoV. `m gd©
ghH$mĂš`m§Mo XwnmaMo ^moOZ H§$nZrVM AgVo. {H$MZ‘Ü`o ñd`§nmH$ V`ma AgVmo, gdmÂȘZr
Amnmnë`m doioZwgma `oD$Z OodU H$am`Mo Agm BWbm àKmV. H$moaoJmd nmH©$gma»`m ^mJmV
XaamoO ~mhoa OodU ¿`m`Mo, Va BWë`m nJmamV nadS>V Zgo. Amnë`m ghH$mÚ`m§Mr hr
JÂĄagmo` amhwb `m§À`m bjmV Ambr. Ë`mVyZ H§$nZrV’}$M gdmÂȘMo ^moOZ XoÊ`mMr H$aÊ`mMr
H$Ă«nZm g‘moa Ambr. "ghZmddVw ghZmÂĄ^wZÂș w'Mr ^maVr` g§ñH„$VrVrb g§H$Ă«nZm BWo
àË`jmV CVabr. gd© OU EH$g‘mZ AmhoV hm ‘§Ì XoV AgVmZmM ghH$mĂš`m§Mo nañna
"eoA[ašJ' dmT>bo. ~mhoa OmD$Z `oÊ`mMm doi dmMbm. OodVmZmÀ`m Jßnm§‘Ü`o AmnmnĂ«`m
AS>MUtMrhr MMm© hmoD$ bmJbr Am{U nañna g‘Ýd`mVyZ ‘mJ©hr {ZKV Jobo. `m gmĂš`mMm
’$m`Xm AIoa H§$nZrbmM Pmbm. hm ’$m`Xm nÂĄemV ‘moOVm `oUmam Zmhr, Ă„hUyZM H§$nZrV’}$
XoÊ`mV `oUmĂš`m `m ^moOZmMo nÂĄgo H$moUmÀ`mhr nJmamVyZ H$mnbo OmV ZmhrV. OodU ~mhoĂȘ$Z
‘mJ{dbo OmVo. hr ĂŹ`dñWm H§$nZrÀ`m {ZYrVyZ Ho$br OmVo !
BWo Zo‘Ho$ H$m‘ H$m` MmbVo? Ë`mMr ‘wiohr "S>opĂŹhĂ«g dH©$em°n'‘Ü`o Ă©Obobr
AmhoV. B§{O{ZA[ašJÀ`m eodQ>À`m dfm©V {eH$VmZm amhwb `m§Zr hr do~gmB©Q> ~Z{dbobr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 219
hmoVr. Ë`m gmR>r Ë`m§Zr "dS>© Ă og' hm ßb°Q>’$m°‘© dmnabm hmoVm. "nrEMnr' `m Ă moJ«mq‘J
b°1⁄2doO‘Ü`o ho H$m‘ MmbVo. `m AmYmamda do~gmB©Q> ~Z{dĂ«`m OmVmV. "dS>© Ă og' hr
amhwb `m§Mr ñnoem{bQ>r. `m {df`mV Am{U "nrEMnr' `m b°1⁄2doO‘Ü`o Vo "‘mñQ>a' AmhoV.
`m ßb°Q>’$m°‘©Mm Cn`moJ AmYr ’$magm H$moUr Ho$bm ZĂŹhVm. Vmo amhwb `m§Zr Ho$bm. AmnU
Omo ĂŹ`dgm` H$aVmo, Ë`mda Amnbr ‘mñQ>ar hdr. Ë`m‘wio ghH$mĂš`m§À`m ‘ZmV - Amnbm
H°$ßQ>Z AmnĂ«`mbm H$moUË`mhr gâ€˜Ă±`oVyZ ~mhoa H$mT>ob - hm AmË‘{dĂ­dmg {Z‘m©U hmoVmo,
Ago amhwb Ă„hUVmV. gÜ`m H§$nZrH$S>o 500 hĂżZ A{YH$ Ć bm`§Q> AmhoV. Ë`mVrb 60
Vo 70 Q>žo$ Ć bm`§Q> A‘o[aH$m, `wamon Am{U Am°ñQÂŽ>o{b`mVrb AmhoV. ^maVmVrb Ć bm`§Q>
‘mÌ A{Ve` H$‘r AmhoV.
Vem AWm©Zo nm{hbo Va amhwb `m§Zr Ho$bobm AmOdaMm hm Ă dmg Oo‘Vo‘ VrZ dfmÂȘMm
Amho. nU `m Ă dmgmbm doioÀ`m ‘`m©XoV ‘moOUo `mo1⁄2` R>aUma Zmhr. `m H$mimV Ë`m§Zr
KoVbobo {ZU©` Am{U Ë`m§À`m A§‘b~OmdUrZ§Va hmVr Ambobo {ZĂźH$f© `m§Mr VwbZm H$aVm
Vo {ZU©` `mo1⁄2`M R>aĂ«`mMr nmdVr {‘iVo. Vo Ă„hUVmV, ""‘mB§S> H§$QÂŽ>mob ‘hËdmMm. 12-15
bmIm§Mr ZmoH$arMr Am°’$a ZmH$maVmZm EH$Q>o dS>rb gmoS>bo Va àË`oH$ OU {damoYmV hmoVm.
‘mÂ`m d`mnojm OmñV AZw^d AgUmar ‘mUgo ‘mÂ`mda Q>rH$m H$arV hmoVr. nU ‘mPm
{ZYm©a nž$m hmoVm Am{U d{S>bm§Zr Yra {Xbm. Vgo nm{hbo Va ‘mÂ`m d{S>bm§Mo {ejU
H$‘r Amho nU EImÚm S>m°ƠQ>aoQ>bmhr bmOdob EdT>r dÂĄMm[aH$ n[anÂč$Vm Ë`m§À`mV Amho.
n[apñWVrMo AmH$bZ Ë`m§Zm Iyn bdH$a hmoVo. Ë`m§Zr ‘mÂ`mda {dĂ­dmg Q>mH$bm. Ë`m§Mo
EH$M Ă„hUUo hmoVo - Vwbm Oo nQ>V§ Ë`m gmR>r C^§ amhm`M§ YmS>g VwÂ`mV Amho, ho ‘hËdmMo
Amho. hm {dídmg Iyn ‘hËdmMm Amho.''
AmnĂ«`m Am`wĂź`mMo Ü`o` nÂĄgm H$‘mdUo ho Agy eH$V Zmhr, Ago Vo Ă m‘m{UH$nUo
gm§JVmV. {dÚmÏ`mÂȘZr Amnbm H$[aAa ßb°Z R>a{dbm nm{hOo. hm H$[aAa ßb°Z `eñdr
H$aÊ`mÀ`m ‘mJm©V nÂĄgm ho gmYZ Agy eH$Vo, gmÜ` ZĂŹho Ago Vo AmJ«hmZo gm§JVmV.
Vo Ă„hUVmV, ""Am`wĂź`mV H$mhr ‘hËdmMo H$m‘ H$aÊ`mMo bĂș` R>odm. ho bĂș` gmÜ`
H$aÊ`mgmR>r nyU© VmH$Xr{Zer Ă `ËZ H$am. ho bĂș` nyU© Ho$bo H$s VwĂ„hmbm nwaogm R>aob EdT>m
nÂĄgm {ZpĂ­MVM {‘iob. nÂĄem‘mJo Ymdy ZH$m. Vmo AmnmoAmnM Vw‘À`mH$S>o `oB©b.''
d`mMr {Verhr AOyZ Z JmR>boĂ«`m, AÚmnhr A{ddm{hV AgboĂ«`m VĂ©UmÀ`m Vm|Sy>Z
àH$Q> hmoUmao ho VËdkmZ IamoIaM W¾$ H$aUmao Amho...!
...............
lr. amhĂŸb ~Ýgb, AmaQ>rH°$Ă„n, Or-{bÝS> {~pĂ«S>šJ, n{hbm ‘Obm,
{nPm hQ>g‘moa, H$moaoJmd nmH©$, nwUo.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 220
"Q>oĂ„nmo QÂŽ>°Ơg'Mo QÂŽ>m`b ‘m°S>ob gd©àW‘
H$moUË`m añË`mda Ymdbo, Vo ‘m{hVr
Amho? hm ‘mJ© hmoVm AmÂĄa§Jm~mX - OmbZm.
gmYmaU 1984-85 `m H$mimV hm añVm
A{Ve` Iam~ hmoVm. ^anya ImMIiJo,
AZoH$ {R>H$mUr CIS>bobm. Aem ‘mJm©da
hr JmS>r àdmgr dmhVwH$sÀ`m MmMUrgmR>r
gdm©V Ă W‘ añË`mda AmUbr Jobr. VoĂŹhm
SÂŽ>m`ĂŹhg©Zm gyMZm hmoË`m - ^anya n°g|Oa
^am. {H$Vrhr ISÂČ>S>çm§VyZ Mmbdm. Zoh‘r
Oer Mmb{dVm Ver qH$dm Ë`mnojmhr
H$R>moanUo Mmbdm. Ë`mVyZM `m ‘m°S>obMm
H$g bmJob. AemM MmMÊ`m XoemV
AmUIr XmoZ {R>H$mUr Mmby hmoË`m. gd©
MmMÊ`m df©^amV g§nĂ«`m. Ë`m§À`m
{ZĂźH$fm©dĂȘ$Z H$mhr
~Xb H$aÊ`mV Ambo Am{U 1986 bm "Q>oĂ„nmo QÂŽ>°Ơg' IwĂ«`m
36
"Q>oÄnmo QŽ>°Ơg',
"{‘{ZS>moa'Mm OZH$
{dZ` ‘mohZbmb ‘w§XS>m
"[agM© A±S> S>oĂŹhbn‘|Q>' AWm©V
"Ama A±S> S>r' hm eãX AmOH$mb
àË`oH$ CÚmoJmV A{Ve` ‘hËdmMm
Pmbm Amho. H§$nZrÀ`m àJVrÀ`m
ZĂŹ`m {Xem emoYUmam hm {d^mJ
EHo$H$mir ’$magm
‘hËdmMm ZìhVm ! Ë`m H$mimV
{dZ` ‘w§XS>m `m§Zr "~OmO
Q>oĂ„nmo'À`m CÚmoJOJVmV Ă doe
Ho$bm.
EImÚm ‘moR>çm CÚmoJmVrb
‘mobmMo `moJXmZ ñdV
 CÚmoOH$
~ZÊ`mEdT>oM ‘mobmMo AgVo, hm
g§Xoe XoUmù`m {dZ` ‘w§XS>m `m§Mm
hm n[aM`...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 221
~mOmamV {dH«$sgmR>r S>mÂĄbmZo XmIb Pmbr. Ă ma§^r gmĂš`m Ă dmgr dmhVwH$s‘Ü`o Am{U
AbrH$S>o {deofËdmZo J«m‘rU ^mJmVrb Ă dmgr dmhVwH$sV ho ‘m°S>ob Ă ma§^mnmgyZM
AmKmS>rda Amho. ho AmKmS>rMo ‘m°S>ob {dH${gV H$aUmù`m V§ÌkmMo Zmd - lr. {dZ`
‘mohZbmb ‘w§XS>m. Jmd - OmbZm !
hmo`, "’$mog©' `m ~«±S>Zo‘Zo Ă {gÕ AgboĂ«`m "~OmO Q>oĂ„nmo / ’$mog© ‘moQ>g©'À`m
OdiOdi gd© Ă dmgr dmhZm§Mo {S>PmB©Z {dZ` ‘w§XS>m `m§À`m ZoV„Ëd Am{U ‘mJ©Xe©ZmImbr
~Zdbobo Amho. 1973 nmgyZ `m H§$nZrÀ`m godoV AgUmù`m lr. ‘w§XS>m `m§Mo ho `moJXmZ
OmbZm {OëÞmgmR>r AË`§V A{^‘mZmñnX R>amdo. H$maU Vo ‘yiMo OmbÝ`mMo. OmbÝ`mV
~S>r gS>H$ ZmdmZo AmoiIĂ«`m OmUmĂš`m amO|Ð Ă gmX ‘mJm©darb Y‘©emiog‘moa AgboĂ«`m
KamV 5 OwbÂĄ 1948 amoOr Ë`m§Mm OÝ‘ Pmbm. Ë`m doir KaMr n[apñWVr Oo‘Vo‘M hmoVr.
KaMo {H$amUm - AmS>V XwH$mZ hmoVo. AmOmo~m§Mo Ë`m ì`dgm`mV bj Ago. nU ì`dgm`mV
Z `oVm Mm§Jbo {ejU Âż`m Am{U H$mhrVar doJio H$am, Agm Ë`m§À`m KaMm AmJ«h hmoVm.
OmbÝ`mÀ`m amĂŻÂŽ>r` qhXr {dÚmb`mVyZ ‘°{QÂŽ>H$ PmĂ«`mZ§Va Ë`m doiÀ`m nr`ygr - nrnrgr
(AmVmMr 11dr 12dr) AĂ€`mgH«$‘ nyU© H$ĂȘ$Z Ë`m§Zm AmÂĄa§Jm~mXÀ`m emgH$s`
A{^`m§{ÌH$s ‘hm{dÚmb`mV àdoe {‘imbm. 1967 ‘Ü`o Vo B§{O{ZAa Pmbo Voìhm
Ë`m§À`m A»»`m Hw$Qw>§~mVrb Vo n{hbo nXdrYa R>abo!
Vo B§{O{ZAa hmoD$Z ~mhoa nS>bo Zo‘H$m Vmo H$mi ‘§XrMm hmoVm. 1967 À`m
gßQ>|~a‘Ü`o Ë`m§Zr hÂĄXam~mX JmR>bo Am{U {VWĂ«`m EH$m H§$nZrV Xa‘hm 401 Ă©n`m§da
ZmoH$ar gwĂȘ$ Ho$br. `m H$mimV {d{dY {R>H$mUr ZmoH$argmR>r Am{U Cƒ {ejUmgmR>r AO©
nmR>{dÊ`mMm Ë`m§Mm H«$‘ gwĂȘ$M hmoVm. gmYmaU ghm ‘{hÝ`m§Z§Va - OwbÂĄ 1968 ‘Ü`o
- B§1⁄2b§S>‘Yrb brìhanyb {dÚmnrR>mMo EH$ nÌ Ë`m§Zm {‘imbo. Ë`m§Zr lr. ‘w§XS>m `m§Zm
E‘.B©. gmR>r ñH$m°ba{en XoD$ Ho$br hmoVr. hr ñH$m°ba{en {ejU Am{U dmñVĂŹ`mgmR>rMr
hmoVr. Ă dmg Am{U ^moOZmMm IM© ñdV
bmM H$amdm bmJUma hmoVm. ‘§XrÀ`m Ë`m H$mimV
ñdV
Mr JwUdÎmm dmT>{dÊ`mMr hr g§Yr ñdrH$maÊ`mMm {ZU©` Ë`m§Zr KoVbm Am{U B§1⁄2b§S>
JmR>bo. Ă doembm Cera Pmbobm hmoVm. Oo‘Vo‘ XrS> dfmÂȘVM g§nyU© AĂ€`mg ^ĂȘ$Z H$mTy>Z
Ë`m§Zr "E‘.B©'Mr nXdr {‘i{dbr Am{U ^maVmV naVÊ`mMm {ZU©` KoVbm. brĂŹhanybÀ`m
dmñVĂŹ`mXaĂ„`mZ Ë`m§Zm A‘o[aHo$VM dmñVĂŹ`mg Agbobo Ë`m§Mo MwbVgmgao (HÂĄ$.)
gË`Zmam`UOr gmo‘mUr `m§Mm Ë`m doir AmYma Am{U ‘mJ©Xe©Z {‘imbo. (qhJmobrVrb
Vwigm~mB© gmo‘mUr {ejU g§ñWm Ë`m§ZrM C^r Ho$bobr Amho. lr. ‘w§XS>m `m g§ñWoMo
{dídñV AmhoV.ƞ)
`mXaĂ„`mZ, B§1⁄2b§S>‘Ü`o {ejU KoVm KoVmM Ë`m§Zr {VWĂ«`m "J«rĂŹhOÂČ' ZmdmÀ`m H§$nZrV
H$m‘hr {‘i{dbo hmoVo. Ë`m H$‘mB©VyZ Ë`m§Mm B§1⁄2b§S>‘Yrb IM© MmbV Ago. AWm©V hr

OmbZm Am`H$m°Ýg / 222
H$‘mB© Oo‘Vo‘M hmoVr. Ë`m‘wio ^maVmV naVbo VoĂŹhm Ë`m§Mo hmV ‘moH$ioM hmoVo. ’$Âș$
EH$M ~m~ Mm§Jbr hmoVr, Vr Ă„hUOo nwÊ`mV Ë`m H§$nZrMr EH$ emIm hmoVr. VoWo Ë`m§Zm
"S>oĂŹhbn‘|Q> B§{O{ZAa'Mr ZmoH$ar {‘imbr. EH$ df©^amVrb B§1⁄2b§S>‘Yrb Cƒ {ejUmMm
n[aUm‘ Ă„hUyZ hÂĄXam~mXÀ`m ZmoH$arnojm Ë`m§Zm nJmadmT> {‘imbr - 100 Ă©n`m§Mr !
"J«rĂŹhO'‘Yrb 501 Ă©n`m§À`m doVZmda Ë`m§À`m nwÊ`mVrb dmñVĂŹ`mg gwadmV Pmbr
hmoVr. B§1⁄2b§S>‘Ü`o OmÊ`mAmYrM Ë`m§Mm {ddmh qhJmobrÀ`m ~ÝgrbmbOr gmo‘mUr `m§À`m
Hw$Qw>§~mVrb aOZr `m§À`mer Pmbm hmoVm. Ë`m gwÕm Ë`m§À`m Hw$Qw>§~mVrb n{hĂ«`m nXdrYa.
Ë`m§Mo {ejU hmoVo ~r. Eñgr. ~r. ES>. lr. ‘w§XS>m `m§À`m EH$Q>çmÀ`m nJmamV ^mJV ZĂŹhVo
Ă„hUyZ Ë`m§Zrhr ZmoH$ar H$aÊ`mMm {ZU©` KoVbm Am{U Ë`m {e{jH$m Ă„hUyZ ZmoH$ar H$ĂȘ$
bmJĂ«`m. Ë`mdoir Am{W©H$ AS>MU IynM hmoVr. d{S>bm§Mo {ZYZ PmĂ«`m‘wio 2 ^mD$
Am{U 2 ~{hUtMr O~m~Xmarhr Ë`m§À`mdaM Ambr hmoVr. Ë`m§Mo H$mH$m (H¡$.) {H$aUM§XOr
‘w§XS>m `m§À`m gmhmé`mZo hr O~m~Xmar YramoXmÎmnUo gm§^miV lr. ‘w§XS>m `m§Mr dmQ>Mmb
gwĂȘ$ hmoVr.
"J«rĂŹhO'‘Ü`o H$m‘ H$arV AgVmZmM Ë`m§Mo doJdoJio Ă `moJ gwĂȘ$ Agm`Mo. Ë`mM
H$mimV H$mhrVar ĂŹ`dgm` gwĂȘ$ H$aÊ`mMrhr Ë`m§Mr YS>nS> gwĂȘ$ hmoVr. AJXr {nR>mÀ`m
{JaUrn`ÂȘVMmhr {dMma H$ĂȘ$Z Pmbm hmoVm. nU `mM H$mimV "~OmO Q>oĂ„nmo'Mo lr. EM.
Ho$. {’$amo{X`m `m§À`mer Ë`m§Mm g§nH©$ Ambm Am{U Ë`m§À`m nargñnem©Zo lr. ‘w§XS>m `m§Mo
Am`wĂź`M ~XbyZ Jobo. 1973 ‘Ü`o Ë`m§Zr "~OmO Q>oĂ„nmo'V Ă doe Ho$bm. Vo Ă©Oy Pmbo,
VoĂŹhm "Ama A±S> S>r' {d^mJmVrb Vr n{hbr {Z`wÂș$s hmoVr. 2007 ‘Ü`o `m H§$nZrVyZ Vo
{Zd„Îm Pmbo VoĂŹhm Ë`m§À`m hmVmImbr 400 B§{O{ZAg©Mm ñQ>m’$ hmoVm. `m 35 dfmÂȘV `m
{d^mJmMm Am{U H§$nZrMmhr Moham‘moham ~XbyZ Jobm.
lr. EM. Ho$. {’$amo{X`m `m§Zr AmnĂ«`mbm "’«$s h±S>' {Xbm, Ë`m‘wioM AmnU H$mhr
H$ĂȘ$Z XmIdy eH$bmo, ho lr. ‘w§XS>m AmOhr {dZ‘«nUo gm§JVmV. 1973 ‘Ü`o Vo Ă©Oy Pmbo
Am{U df©^amV Ë`m§À`mda n{hbr O~m~Xmar gmon{dÊ`mV Ambr, Vr A°Ä~°[gS>a H$maMo
noQ®>mob B§{OZ ~XbyZ {S>Pob B§{OZ ~g{dÊ`mMr. AmOÀ`m H$mimV noQ®>mob qH$dm {S>Pob
dmhZmbm "J°g {H$Q>' ~g{dÊ`mgmaImM Vmo àH$ma hmoVm. Ë`mMo H$maUhr Iyn ‘hËdmMo hmoVo.
gZ 1973 ‘Ü`o noQÂŽ>mob 1 Ă©n`m 55 nÂĄgo Ă {V{bQ>a XamZo [dH$bo OmV hmoVo. {S>PobMm
Xa hmoVm 55 n¡go à{V {bQ>a. gZ 1974 ‘Ü`o Aa~ Xoem§V "AmonoH$'Mr (Vob CËnmXZ
H$aUmĂš`m Xoem§Mr g§KQ>Zm) ñWmnZm Pmbr Am{U OmJ{VH$ ~mOmanoR>oV H$ÀÀ`m Vobm§Mo
^md dmT>bo. Ë`m‘wio ^maVmV noQÂŽ>mobMm Xa XwnQ>rnojm A{YH$ dmT>yZ 3 Ă©n`o 71 nÂĄem§da
Jobm. {S>Pobhr 80 n¡go à{V {bQ>ada nmohmoMbo. hr XadmT> "àM§S>' hmoVr. dmhZ CÚmoJmV
Ë`m‘wio ‘moR>rM VUmdmMr pñWVr {Z‘m©U Pmbr. Ë`m H$mir gd© MmaMmH$s ImgJr dmhZo

OmbZm Am`H$m°Ýg / 223
noQ®>mobdaM YmdV. Voìhm H$ma AWdm Orn `m dmhZm§Mo ‘mH}$Q> Mm§Jbo hmoVo. ^maVmVrb
n[apñWVrZwgma AmVm {S>Pob dmna gmo`rMm R>aUma hmoVm. lr. ‘w§XS>m `m§À`m ZoV„ËdmImbr
A°Ä~°[gS>a H$mabm {S>Pob B§{OZ ~g{dÊ`mMm Ă `ËZ gwĂȘ$ Pmbm Am{U Ë`mbm `e Ambo.
`m Z§Va H§$nZrZo {S>Pob B§{OZ ~Z{dÊ`mMm gnmQ>m bmdbm. H§$nZr Xa‘hm 500 B§{OZ
~mOmamV AmUV Ago. AĂ«nmdYrVM {OH$S>o{VH$S>o {S>Pob B§{OZ ~g{dÊ`mÀ`m ‘mH}$Q>bm
VoOr Ambr. {dZmoXmZo Ago Ă„hQ>bo OmVo, H$s A»Ir H$ma {dHy$Z "qhÝXwñWmZ ‘moQ>g©'Zo
OodT>m Z’$m H$‘mdbm Zgob, VodT>m Z’$m "~OmO Q>oĂ„nmo'Zo {S>Pob B§{OZ ~gdyZ {‘i{dbm.
hmM Ă `moJ Ë`mZ§Va VrZ MmH$s Q>oĂ„nmoV H$aÊ`mV Ambm. J«rĂŹhO Am{U BQ>brVrb
bmoĂ„~m{S>©Zr H§$nZr Ë`m§Mo B§{OZ ~ZdyZ XoB©. `mgmR>rM AmÂĄa§Jm~mXoV "J«rĂŹhO - bmoĂ„~m{S>©Zr'
H§$nZr gwĂȘ$ Pmbr hmoVr. H$ma, [ajm, Orn `m gmĂš`m§À`m B§{OZm§‘Ü`o noQÂŽ>mobEodOr {S>Pob
B§{OZ ~g{dÊ`mMr hr ‘mohr‘ gmYmaU 6 Vo 7 df} gwĂȘ$ hmoVr. lr. ‘w§XS>m `m§Mm VrZ
MmH$s [ajmVrb {S>Pob B§{OZ ~g{dÊ`mMm Ă `moJ `eñdr PmĂ«`mZ§Va VrZMmH$s {S>Pob
dmhZm§À`m {Z{‘©VrMo nd© gwĂȘ$ Pmbo.
Ë`m Z§Va lr. {’$amo{X`m `m§Zr lr. ‘w§XS>m `m§À`mda O~m~Xmar Q>mH$br, Vr Zdr
Orn {S>PmB©Z H$aÊ`mMr. Vmoda ^maVmV V`ma hmoUmĂš`m Am{U {dH$Ă«`m OmUmĂš`m Orn
A‘o[aH$s {S>PmB©ZÀ`m AgV. H$‘r AmgZj‘Vm hm Ë`mVrb EH$ ‘hËdmMm ^mJ hmoVmM
nU `m Orn‘Yrb Ă dmg nwaogm Amam‘Xm`rhr ZĂŹhVm. ^maVr` añË`m§da CÎm‘ H$m‘{Jar
~OmdÊ`mMr j‘Vm Agbobo dmhZ {dH${gV H$aUo ho ‘moR>oM AmìhmZ hmoVo. Vo lr.
‘w§XS>m `m§Zr g‘W©nUo nobbo Am{U 1986 ‘Ü`o "Q>oĂ„nmo QÂŽ>°Ơg' añË`mda CVabr. hr JmS>r
àdmem§Zm BVH$s AmdS>br, H$s gw‘mao XeH$^a `m JmS>rZo Ajae
 "amÁ`' Ho$bo. gmYmaU
1999 ‘Ü`o Ë`m§Zr "H«y$Pa' {S>PmB©Z H$ĂȘ$Z añË`mda AmUbr. `m 13 AmgZr dmhZmZo
Va J«m‘rU dmhVwH$sV H«$m§VrM Ho$br Am{U Ag§»` ~oamoOJmam§Zm amoOJma {‘idyZ {Xbm.
{deofËdmZo J«m‘rU Am{U AY©ZmJar ^mJmVrb ZmJ[aH$m§gmR>r Ă dmgr dmhZm§Mr
{Z{‘©Vr ho "~OmO Q>oĂ„nmo'Mo C{Ôï> am{hbo. Ë`mZwgma Orn, {‘{ZS>moa, ‘oQ>°S>moa, QÂŽ>°ƠQ>a Aem
dmhZm§Mr {dH$mgĂ {H«$`m lr. ‘w§XS>m `m§Zr nma nmS>br. `m Ă dmgmV gZ 2002 ‘Ü`o
Ë`m§Zr {dH${gV Ho$boĂ«`m "{‘Zr ’$moa' `m dmhZm~Ôb Ë`m§Zm {deof A{^‘mZ Amho. ‘Ü`‘
j‘VoÀ`m dmhVwH$rgmR>r Ë`m§Zr {dH${gV Ho$bobo ho Mma MmH$s ‘m°S>ob Ë`m doir {X„rÀ`m
"EƠñnmo'‘Ü`o R>odÊ`mV Ambo hmoVo. `m Ă Xe©Zmbm aVZ Q>mQ>m `m§Zr ^oQ> {Xbr hmoVr. `m
dmhZmOdi Vo OdiOdi AYm© Vmg a|Jmibo. Ë`m§Zr ~maH$mB©Zo {ZarjU Ho$bo. AmnĂ«`m
B§{O{ZAg©Zmhr Ë`m§Zr ~mobmdyZ KoVbo Am{U AĂ«nmdYrVM Ë`m§Mr `mM nÕVrMr "Q>mQ>m
Eg' hr JmS>r ~mOmanoR>oV Ambr. "’$mog© ‘moQ>g©'Zo ho ‘m°S>ob C{eamZo ~mOmanoR>oV AmUbo !
nydu ^maVmV dmhZ CÚmoJm§V bm`gÝg amO hmoVo. Ë`m‘wio CËnmXZ dmT>{dÊ`mda ‘`m©Xm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 224
`oV. naXoer V§ÌkmZ ghH$m`© KoVm `oV Zgo. Ë`m H$mimV gmo`rñH$a Ă dmgr dmhZm§À`m
{Z{‘©VrV "~OmO Q>oĂ„nmo', "Q>mQ>m ‘moQ>g©' Am{U "‘{hÝÐm A±S> ‘{hÝÐm' `m VrZM H§$nÝ`m
H$m`©aV hmoË`m. ‘wÂș$ AW©Ï`dñWo‘wio 1991 nmgyZ naXoer Jw§VdUwH$sMo dmao dmhĂż bmJbo.
nU "ñWm{ZH$ ‘mUgm§gmR>r ñWm{ZH$ V§ÌkmZ' `m VËdmda lr. ‘w§XS>m R>m‘ hmoVo. "~OmO
Q>oĂ„nmo'‘Ü`o Ë`m§Zr gw‘mao Mmirg dfmÂȘÀ`m H$m`©H$mimV gmV à‘wI goĆ Q>ada H$m‘ Ho$bo.
1) A°Ä~°[gS>a H$ma Am{U ‘{h§Ðm Ornda {S>Pob B§{OZ ~g{dÊ`mMm Ă `moJ, 2) W«r ĂŹhrba
dmhZm§Zm {S>Pob B§{OZ ~g{dÊ`mMm Ă `moJ, 3) ‘oQ>°S>moa a|O‘Ü`o ZdZdr ‘m°S>oĂ«g AmUUo,
4) Q>oĂ„nmo QÂŽ>°ƠgMr {Z{‘©Vr, 5) ‘{g©{S>PÀ`m "QÂŽ>°Ïhba' JmS>rÀ`m {‘imboĂ«`m V§ÌkmZmMm
Cn`moJ H$ĂȘ$Z BVa ‘m°S>oĂ«gMr {Z{‘©Vr, 6) {‘ZrS>moa - W«r ĂŹhrba {S>Pob [ajmMr {Z{‘©Vr
Am{U 7) QÂŽ>°ƠQ>aMr {Z{‘©Vr. `mM XaĂ„`mZ Ă XyfU{df`H$ ~§YZm§‘wio Ë`m§Zm AmnĂ«`mH$S>rb
B§{OZm§‘Ü`o Iyn ‘moR>çm à‘mUmda ~Xb H$amdo bmJbo. Vo Ë`m§Zr `eñdrnUo Ho$bo.
`m Ă dmgmXaĂ„`mZ Ë`m§Zr 1999 Vo 2001 hr VrZ df} "~OmO Q>oĂ„nmo'‘YyZ gwQ>r
KoVbr hmoVr. hr VrZ df} Vo B§S>moZo{e`mV OH$mVm© `oWo hmoVo. VoWrb EH$m dmhZ CÚmoJmbm
AmVmÀ`m "ĂŹhmoĂ«dmo' dmhZm§à‘mUo Agbobo "hodr H$‘{e©`b ĂŹhoB©H$b' Ë`m§Zr {dH${gV
H$ĂȘ$Z {Xbo. Ë`mMo CËnmXZ gwĂȘ$ hmoB©n`ÂȘV Vo VoWoM am{hbo. VoWyZ naVĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr Amnbr
OwZrM ZmoH$ar naV gwĂȘ$ Ho$br. {Zd„Îm hmoB©n`ÂȘV Vo `mM H§$nZrV am{hbo. {Zd„ÎmrZ§Vahr Ë`m§Zr
AmnĂ«`m B§{O{ZA[ašJ‘Yrb kmZmMm dmna H$ĂȘ$Z "bmB©Q> ĂŹhoB©H$Ă«g'À`m gñnoÝeZ‘Ü`o
H$mhr Zdo Ă `moJ Ho$bo AmhoV. Ë`m§Mm dmna AmVm gwĂȘ$ Pmbm Amho.
aÂș$mÀ`m H$UmH$UmV "‘oH°$[ZH$b B§{O{ZA[ašJ' Agbobo lr. ‘w§XS>m AmVm ñdV
bm
Zì`m {nT>rÀ`m à{ejUmV PmoHy$Z XoV AmhoV. {d{dY B§{O{ZA[a¹J H$m°boO‘Ü`o OmD$Z
Vo {dÚmÏ`mÂȘZm B§{O{ZA[ašJ~amo~aM H$[aAa{df`rhr ‘mJ©Xe©Z H$aVmV. ‘hm{dÚmb`rZ
{dÚmÏ`mÂȘÀ`m "`§ÌJwUm§Zm' dmd XoÊ`mgmR>r Am`mo{OV H$aÊ`mV `oUmĂš`m "~mhm' Am{U
"gwĂ m' `m amĂŻÂŽ>r` nmVirdarb dmhZ {Z{‘©Vr ñnY}Mo Vo ‘w»` Vm§{ÌH$ g„mJma Am{U
‘w»` narjH$ AmhoV. `m{edm` Xoe^amV {d{dY ‘hm{dÚmb`m§‘Ü`o MmbUmĂš`m A{^Zd
CnH«$‘m§‘Ü`o Vo ‘mJ©Xe©Z H$arV AgVmV.
Amnbo AmOmo~m lr. bĂș‘rZmam`UOr ‘w§XS>m `m§À`m‘wioM AmnU B§{O{ZAa ~Zy
eH$bmo, Aer H„$Vk AmR>dU Vo gm§JVmV. "~OmO Q>oĂ„nmo'‘Ü`o lr. EM. Ho$. {’$amo{X`m
`m§Mo ‘mJ©Xe©Z Am{U Ë`m§Mm {dĂ­dmg Am{U Ë`mZ§Va lr. A^` {’$amo{X`m `m§Mo Ă moËgmhZ
`m‘wioM `m CÚmoJmV AmnU ^maVmgmR>r H$mhr `moJXmZ XoD$ eH$bmo, ho Vo H„$VknUo ĂŹ`Âș$
H$aVmV. OmbÝ`mVrb gd© Ă H$maÀ`m ‘`m©Xm§‘wioM AmnU ~mhoa nS>bmo Am{U Ë`mVyZM
ZĂŹ`m {Xem emoYÊ`mMr Ă oaUm {‘imĂ«`mMo gm§JVmZm Vo Ă„hUVmV, "ZĂŹ`m {Xem emoYV
AgVmZmhr AmnĂ«`m {Zð>m Am{U OrdZ‘yĂ«`m§Mr OnUyH$ AmnU Ho$br nm{hOo. Am`wĂź`

OmbZm Am`H$m°Ýg / 225
g‘mYmZH$maH$nUo OJÊ`mnwaVm nÂĄgm nwaogm AgVmo. OmñV nÂĄgm Ambm Va nwT>Mr {nT>r
{~KS>Ê`mMr eĆ `Vm OmñV AgVo. Ë`m‘wio nÂĄemÀ`m ‘mJo Z YmdVm ‘ZmÀ`m g‘mYmZmMm
emoY KoVbm nm{hOo.'
ZĂŹ`m {nT>rgmR>r Vo H$mhr "{Q>ßg' XoVmV. Vo gm§JVmV, ñdV
bm BVam§nojm A{O~mV
H$‘r boIy ZH$m. 1) {dZ‘«Vm, 2) ‘yb^yV ‘wXÂČ>Úm§{df`rMr ñnĂŻ>Vm, 3) H$R>moa ‘ohZV
Am{U {Z`[‘VnUm, 4) kmZbmbgm, 5) ñdV
da {dĂ­dmg, 6) ~m§{YbH$s d AmñWm
Am{U 7) EH$OwQ>rZo H$m‘ H$aÊ`mMm {dĂ­dmg `m JwUm§Zr VwĂ„hr Amnbr `mo1⁄2`Vm {gÕ H$ĂȘ$
eH$Vm. àË`oH$mbm EH$ JwĂȘ$ qH$dm ‘mJ©Xe©H$ hdmM, Agm Ë`m§Mm AmJ«h AgVmo. Aem
ĂŹ`Âș$s{edm`hr AmnU Am`wĂź`mV ~aoM H$mhr gmÜ` H$ĂȘ$ eH$Vmo, nU Ë`mgmR>r AH$maU
A{YH$ eÂș$s IM© H$amdr bmJVo. Agm JwĂȘ$ qH$dm ‘mJ©Xe©H$ {‘imbm Va Ë`m§À`m
Amerdm©XmZo VodT>çmM doimV AmnU Iyn H$mhr {‘idy eH$Vmo, Ago Vo gm§JVmV. MwH$m
Am{U An`em‘wio IMyZ OmD$ ZH$m, Va Ë`m§ZmM AmnĂ«`m `eñdr dmQ>MmbrMr n{hbr
nm`ar ~Zdm hm JwĂ©â€˜Â§ĂŒ ‘mÌ Vo àË`oH$mbm XoVmV. `mM gyÌm§VyZ AmnU `eñdr Pmbmo,
Ë`m‘wio hm `emMm ‘§Ì {gÕ Pmbobm Amho, Ago Vo AmdOy©Z gm§JVmV.
Aem Ă H$mao dmhZCÚmoJmV {d{dYm§Jr AmKmS>çm§da ‘hËdnyU© H$m‘{Jar ~OmdUmĂš`m
lr. ‘w§XS>m `m§Zm "EgEB© (B§{S>`m)' V’}$ "Am°Q>mo‘mo~mB©b B§{O{ZAa Am°’$ X BAa 1993'
`m nwañH$mamZo gÝ‘m{ZV H$aÊ`mV Ambo. AmnĂ«`m Ă M§S> ĂŹ`mnmÀ`m ZmoH$arV H$m`©aV
AgVmZmhr Ë`m§Mr kmZbmbgm OmJ„V hmoVr. "S>r~rE‘', "EAm`grS>ĂŁbyE' `m nXĂŹ`m Ë`m§Zr
H$m`©aV AgVmZm {‘i{dĂ«`m. `m{edm` OmJ{VH$ nmVĂč`m§darb AZoH$ n[afXm§‘Ü`o Ë`m§Zr
Amnbo AĂ€`mgnyU© emoY{Z~§Yhr gmXa Ho$bo. AmO gZ 2011 ‘Ü`o d`mÀ`m 63 ĂŹ`m
dfuhr EImÚm 25 - 30 dfu` VĂ©UmÀ`m VS>’o$Zo H$m`©aV AgboĂ«`m lr. {dZ` ‘w§XS>m
`m§Zm nmhĂżZ d` Am{U H$m`©j‘Vm `m§À`mer g§~§{YV gd© J„hrVHo$ JiyZ nS>VmV Am{U
Ë`m§À`m g{H«$`Vog‘moa AmnU ZVâ€˜Ă±VH$ hmoVmo.
...............
lr. {dZ`Hw$‘ma ‘w§XS>m, AmHw$S>u, nwUo.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 226
OmbÝ`mÀ`m H„${f{dkmZ H|$Ðmbm gZ
2006 Mm CËH„$ĂŻ> H$m‘mgmR>rMm amĂŻÂŽ>r`
nwañH$ma {‘imbm. Ho$di gd©gmYmaU
H$m‘{Jar bjmV KoD$Z hm nwañH$ma
Omhra Pmbobm ZĂŹhVm, Va EH$ {d{eĂŻ>
H$m`©H«$‘ R>adyZ Ë`mMr A§‘b~OmdUr
n[aUm‘H$maH$nUo H$aUmĂš`m g§ñWm§‘YyZ
"Ho$ÏhrHo$'bm amïŽ>r` nmVirdarb VÁk
g{‘VrH$Sy>Z {ZdS>Ê`mV Ambo hmooVo !
gdmÂȘgmR>rM hr ‘moR>r AmZ§XmMr ~m~ hmoVr. `m
{ZdS>rMo VrZ {ZH$f hmoVo. 1) Obg§YmaU,
2) H„${f{dkmZ ‘§S>i Am{U 3) EH$mpË‘H$
H$sS> Ï`dñWmnZ. Obg§YmaUmVrb
‘mJrb VrZ XeH$m§Mm A{^‘mZmñnX
dmagm gm§JVmZmM H„${f{dkmZ ‘§S>imÀ`m
‘mÜ`‘mVyZ 1997 nmgyZ "Ho$ìhrHo$'Zo
eoVH$ù`m§À`mM gh^mJmVyZ eoVH$ù`m§À`m {hVmgmR>r ho g§dmX ‘§S>i
`eñdrarË`m Mmb{dbobo Amho. EH$mpË‘H$ H$sS> ĂŹ`dñWmnZmÛmao
H$nmerdarb [H$S>rÀ`m {Z`§ÌUm~m~V ‘mJrb ghm dfmÂȘV
"Ho$ĂŹhrHo$'Zo Ho$bobo Ă `ËZ C„oIZr` AmhoV. `m gdmÂȘMm
n[aUm‘ Ă„hUyZ
"Ho$ĂŹhrHo$'bm amĂŻÂŽ>r`
nmVirdarb àW‘
nwañH$ma {‘imbm!
‘amR>dmS>m eoVr
gmhmé` ‘§S>imÀ`m
‘mÜ`‘mVyZ "Ho$ìhrHo$'
Mmb{dbr OmVo. lr.
37
‘mVrV
a‘bobm ‘mUyg
{dO`AÊUm g§nVamd ~moamS>o
OmbÝ`mMo H„${f {dkmZ H|$Ð
Ă„hUOo {dO`AÊUm ~moamS>o `m§À`m
AZoH$ ñdßZm§nÂĄH$s EH$m ñdßZmMr
nyV©Vm. {dO`AÊUm§Mr AmOdaMr
dmQ>Mmb nm{hbr Va Ago dmQ>Vo,
H$s hm ‘mUyg `mM H$m‘mgmR>r
OÝ‘mbm Ambm Amho. ‘mJMr
gmYmaUnUo VrZ XeHo$ ‘„Xg§YmaU
Am{U ObĂŹ`dñWmnZmV a‘boĂ«`m,
gVV eoVrÀ`m {dH$mgmMm
{dMma H$aUmù`m {dO`AÊUm§Mr
AmOdaMr dmQ>Mmb "‘mVrV
a‘bobm ‘mUyg' AerM dUm©dr
bmJob. `m ‘mUgm~Ôb...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 227
{dO`AÊUm `m ‘§S>imMo Ă H$Ă«n g§MmbH$ AmhoV. nU {dĂ­dñV ‘§S>imVrb EH$ gXñ`
EdT>rM Ë`m§Mr ^y{‘H$m ‘`m©{XV Zmhr. IĂš`m AWm©Zo Vo `m ‘§S>imMo "g§MmbZ' H$aVmV.
{dO`AÊUm Vgo ‘yiMo AmÂĄa§Jm~mX {OëÞmVrb. nU "Ho$ĂŹhrHo$'À`m {Z{‘ÎmmZo XmoZ
XeH$m§nmgyZ AmVm Vo hr "OmbZoH$a' Pmbo AmhoV. (Am{U 1982 ‘Ü`o OmbZm {OĂ«hm
ñdV§Ì hmoB©n`ÂȘV hm ^mJgwÕm Vgm AmÂĄa§Jm~mX {OëÞmVM `oV hmoVm !) 6 ‘o 1946 amoOr
Am¡a§Jm~mX VmbwƠ`mVrb qnnar amOm `oWo Ë`m§À`m AmOmoir Ë`m§Mm OÝ‘ Pmbm. Vgo Ë`m§Mo
AmB©-dS>rb na^Ur {OëÞmVrb nmQ>moXm `m Ë`m§À`m ‘yi Jmdr amhV. nU AmOmoiMm
bim bmJbm Am{U {dO`AÊUm AmOmo~m§H$S>oM a‘bo. Ë`m§Mo dS>rb g§nVamd ~moamS>o
Ă„hUOo na^Ur {OëÞmVrb Ë`m doiMo "qH$J‘oH$a' Am{U AmOmo~m Ă„hUOo AmÂĄa§Jm~mX
{OĂ«hm n[afXoMo n{hbo AÜ`j "nÙlr' gImam‘n§V nmQ>rb. qnnar amOmV ‘°{QÂŽ>H$n`ÂȘVMo
{ejU KoD$Z {dO`AÊUm AmÂĄa§Jm~mXoV gañdVr ^wdZ ‘hm{dÚmb`mV ~r. E. H$aÊ`mgmR>r
Ambo Am{U 1966 À`m gw‘mamg Vo AmOmo~m§H$S>oM naVbo. AmnU AĂ€`mgmV H$Yrhr
hĂŸema dJÂĄao ZĂŹhVmo, CbQ> XhmdrÀ`m narjoV am{hbobm J{UVmMm {df` CÎmrU© hmoÊ`mgmR>r
AmnĂ«`mbm Am°ƠQ>mo~a Am{U ‘mM© Aem XmoÝhr doiobm narjm Úmdr bmJĂ«`mMo Vo AmdOy©Z
gm§JVmV. Ë`m§À`m gm§JÊ`mMm hoVy hm, H$s AĂ€`mgmV hĂŸemar Agob VaM Am`wĂź`mV H$mhr
H$aVm `oVo Ago Zmhr, Ogo hĂŸema ‘wbm§Mo ^{dĂź` C‚db AgVo VgoM VwbZoV H$‘r
hĂŸemam§Zmhr Mm§Jbo ^{dĂź` Agy eH$Vo !
Ë`m§Mo dmñVĂŹ` gmVË`mZo qnnar amOm `oWoM AgĂ«`m‘wio gmh{OH$M Ë`m§À`m AmOmo~m§Mo
g§ñH$ma Ë`m§À`mda Pmbo. Ë`m§Mo AmOmo~m amOH$maUmV g[H«$` hmoVo. Vo, ~m~yH$mH$m Omoer hr
‘§S>ir JmdmVrb gm‘m{OH$ dmVmdaU {ZamoJr R>odÊ`mV AJ«oga hmoVr. Xadfu nmS>ĂŹ`mbm Vo
gdmÂȘZm Kar OmD$Z ^oQ>V. Ë`mV Om[VY‘m©Mm ^oX Zgo. Ë`m ‘wio B©Xbm ‘wpñb‘ Ë`m§À`mH$S>o
`oV. gm‘m{OH$ gmÂĄhmX© ho `m JmdMo dÂĄ{eĂźQ>ç. {dO`AÊUm Ă„hUVmV - `m JmdmV H$Yr
OmVr` X§Jo KS>Ă«`mMo AmR>dV Zmhr. JmdmVrb dS>rbYmar ‘§S>ir {dMmanyd©H$ nmdbo
CMbrV Am{U Jmdmbm àJ[VnWmda KoD$Z OmV. Ë`m H$mir qnnar amOm, JmobQ>Jmd Am{U
AÝdm `oWrb eoVr Cd©[aV {OëÞmMm {dMma H$aVm Zoh‘rM Ă JV hmoVr. dg§Vamd ZmB©H$
`m§À`m ZoV„ËdmImbr 1960 À`m XeH$mV Ambobr h[aV H«$m§VrMr n{hbr g§Yr `m JmdmZoM
CMbbr. g§H$[aV {nH$m§Mo n{hbo à`moJ `oWoM Pmbo. Amboë`m n{hë`m g§H$[aV {nH$mbm
VoĂŹhmMo ‘w»`‘§Ìr lr. dg§Vamd ZmB©H$ `m§Zr Ă {VqÂč$Q>b 500 Ă©n`m§Zr Xa dmT>dyZ {Xbm
Am{U `m Jmdm§gmR>r Vr Am{W©H$ pñWË`§VamMr Zm§Xr R>abr. Vmoda Ë`m§Mo AmOmo~m AmÂĄa§Jm~mX
{OĂ«hm n[afXoMo n{hbo AÜ`j ~Zbo hmoVo. VoĂŹhm {OĂ«hm n[afXm§À`m H$m‘m§Mm ‘w»` PmoV
eoVrda Agm`Mm. {Oëhm n[afXoMo H„$fr A{YH$mar hoM VoÏhm OmñV H$m`©aV Am{U MM}V
AgV.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 228
eoVr Am{U gm‘m{OH$ gmÂĄhmXm©Mo AàË`j g§ñH$ma KoV {dO`AÊUm§Mr dmQ>Mmb gwĂȘ$
hmoVr. nXdrZ§Va 1966 À`m gw‘mamg Jmdr naVĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr eoVrV bj KmbÊ`mg
gwadmV Ho$br. Ë`mM H$mimV "{gqbJ'Mm H$m`Xm bmJy hmoV hmoVm. AmOmo~m§À`m Zmdo
~arM O‘rZ hmoVr. `m H$m`Úm‘wio Ë`m§Zr {dO`AÊUm§À`m Zmdo 18 EH$a O‘rZ H$ĂȘ$Z
{Xbr. ho Ho$di H$mJXmonÌr Pmbo Zmhr. ñdIMm©Zo a{OñQÂŽ>r H$ĂȘ$Z hr O‘rZ H$m`â€˜Ă±dĂȘ$nr
{Xbr Am{U Ë`m§Zm H$gm`bmhr ^mJ nmS>bo ! nw§S>{bH$ ~mOramd Wmbo ho Ë`m§Mo OdiMo
ZmVodmB©H$. Vo hr AmOmo~m§H$S>oM amhmV. Ë`m§Zmhr AmOmo~m§Zr 10 EH$a O‘rZ {Xbr. O‘rZ
ñdV§ÌnUo Zmdmda H$ĂȘ$Z {Xbr Agbr, Var Vo AmOmo~m§MoM eoV H$gV AgV. H$mhr df}
dmQ> nmhĂżZ AmOmo~m§Zr O~aXñVrZo Ë`m§Zm ñdV§ÌnUo eoVr H$aÊ`mg ^mJ nmS>bo Am{U Vo
nyU©doi eoVH$ar ~Zbo. AmOmo~m§H$Sy>Z O‘rZ ñdrH$maÊ`mÀ`m Ë`m§À`m H„$Vrbm Ë`m§À`m
d{S>bm§Mm ‘mÌ {damoY hmoVm. qH$~hĂŸZm, {dO`AÊUm `m§Zr AmnĂ«`m Jmdr naVmdo, Ago
Ë`m§Zm dmQ>V hmoVo. nU Vo àË`jmV H$Yr Pmbo Zmhr.
AmnĂ«`m JmdmVrb OwÝ`m {nT>r~Ôb ~mobVmZm, Ë`m§Zr Ho$boĂ«`m AàË`j g§ñH$mam§~Ôb
~mobVmZm AÊUm Ë`m nydÂ©Ă±â€˜Â„VrV a§JyZ OmVmV. JmdmV Ë`m H$mimVhr ‘V^oX hmoVoM,
nU Vo VmpËdH$ ‘V^oX Agm`Mo nU ‘yi ^y{‘H$m g‘Ýd`mMr Agm`Mr. AmOmo~m
~mbnUmnmgyZM Ë`m§Zm ñdV
gmo~V Ý`m`Mo. hr gwÕm JmdMr Ă WmM Ă„hUm`bm hdr.
`mVyZM AàË`jnUo g§ñH$ma hmoV Jobo. "‘wbm§da g§ñH$ma H$aÊ`mMm CÎm‘ ‘mJ© Ă„hUOo
AmnĂ«`m dV©ZmVyZ Ë`m§Mo Ă mË`{jH$ KS>dm' `m gw{dMmamMm Am{dĂźH$ma VoWo hmoV Ago. `m
g§ñH$mam§V Ë`m§Mr O~m~XmarMr OmU {dH$[gV hmoV Jobr.
AmOmo~m§À`m {ZYZmZ§Va Ë`m§Zr A{ZÀN>oZoM J«m‘ n§Mm`VrMr, {d{dY H$m`©H$mar
gmogm`Q>rMr {ZdS>UyH$ bT>{dbr. nU `m {ZdS>UwH$m§Vhr {damoYH$m§er g‘Ýd` gmYÊ`mda
Ë`m§Mm ^a Ago. `m {ZdS>UwH$m {~Z{damoY H$em hmoVrb, `m gmR>r Ë`m§Zr ‘ZmnmgyZ à`ËZ
Ho$bo Am{U XaĂ„`mZ Ë`mV Vo `eñdrhr R>abo. dmñV{dH$ `m H$mimV Vo eoVrV Mm§Jbo
a‘bo hmoVo. JmdmVrb gm‘m{OH$ CnH«$‘m§‘Ü`ohr Ë`m§Mm gh^mJ Ago. `m pñWVrV Ë`m§Zr
`m XmoÝhr {ZdS>UwH$m H$mhrem A{ZÀN>oZoM bT>{dĂ«`m. `m nmĂ­d©^y‘rda 1980 ‘Ü`o `oD$
KmVboĂ«`m {OĂ«hm ~±Ho$À`m {ZdS>UwH$sV VoĂŹhm AmÂĄa§Jm~mXMo Ă {V{Z[YËd H$aUmao ^r‘amd
~H$mb nmQ>rb `m§À`m{déÕ ~arM ZmamOr hmoVr. Ë`m§Zm nam^yV H$aÊ`mgmR>r {dO`AÊUm§Zm
{ZdS>UwH$sg C^o amhÊ`mMm AmJ«h Pmbm. hr {ZdS>UyH$hr Ë`m§Zr A{ZÀN>oZoM bT>{dbr. `m
doir "H$moUË`mhr pñWVrV ‘mKma KoUma Zmhr' `m AQ>rda Ë`m§Zr {ZdS>UwH$sÀ`m [ašJUmV
CVaÊ`mMo R>a{dbo. ‘Ü`§Var {VgĂš`m C‘oXdmam‘wio X~md AmĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr AmnĂ«`m
eĂŁXmMr AmR>dU H$ĂȘ$Z {Xbr. Vo Ă„hUVmV, "hr {ZdS>UyH$ qOH$m`MrM ho ‘r R>a{dbo
hmoVo. Ë`m gmR>r {‘Ìm§À`m gmhmĂŠ`mZo ñdV
Mr `§ÌUm C^r Ho$br. ZoVo Am{U H$m`©H$V}

OmbZm Am`H$m°Ýg / 229
`m {ZdS>UwH$sV VmH$XrZo CVabo hmoVo. `m doir {OëÞmV n{hë`m§XmM EH$m An§anamJV
nÕVrMm OÝ‘ Pmbm. ‘r AZoH$ gmogm`Q>çm§À`m AÜ`jm§Zm M¾$ ghbrda Zobo Am{U
‘VXmam§Zr ‘bm ^aKmog ‘Vm§Zr {ZdSy>Z {Xbo.' gZ 1980 Vo 85 XaĂ„`mZ nmM df} ~±Ho$Mo
CnmÜ`j am{hbo, nU Ë`mM doir àË`j H$m‘ H$aVmZm Ë`m§À`m AZw^dmg ho `oV Jobo,
H$s ho joÌ Amnbo Zmhr. nU Vmoda Am`wü`mVrb C‘oXrMo OdiOdi EH$ Vo XrS> XeH$
`m‘Ü`o Jobo hmoVo.
nwT>o H$m` hm Ă Ă­Z Ambm VoĂŹhm eoVrMo CÎma V`ma hmoVoM. nU Ë`mM doir nyU©doi
g‘mOgodm hm AmUIr EH$ n`m©` Ë`m§À`mg‘moa CnbĂŁY hmoVm. `mMXaĂ„`mZ Vo AmÂĄa§Jm~mXoV
{eñQ> Pmbo hmoVo. "{gS>H$mo'À`m `moOZoV EZ-1 ^mJmV Ë`m§Zr EH$ ßbm°Q> KoVbm hmoVm Am{U
{gS>H$moÀ`mM Kao ~m§YyZ XoÊ`mÀ`m `moOZoV ’$Âș$ 75 hOmam§V Vo ßbm°Q>gh nmM ImoĂ«`m§À`m
KamMo ‘mbH$hr ~Zbo hmoVo. `mM H$mimV ‘amR>dmS>m eoVr gmhmé` ‘§S>imÀ`m àË`j
H$m‘mer Ë`m§Mm g§~§Y `oD$ bmJbm. hrM Ë`m§À`m ZĂŹ`m H$m`m©Mr gwadmV R>abr.
‘amR>dmS>m eoVr gmhmĂŠ` ‘§S>i hr EH$ {dĂ­dñV g§ñWm Amho. (AmOÀ`m ^mfoV
EZOrAmo !) nU gÜ`m "EZOrAm|'~Ôb AmnU Oo H$mhr EoH$Vmo Ë`m nojm `m g§ñWoMr
AmoiI IynM {Zamir Amho. ‘m{UH$XmXm AÝdrH$a, ~°[añQ>a Odmhabmb Jm§Yr,
~ÐrZmam`U ~madmbo, S>m°. ‘moPog, {Zd„Îmr nmQ>rb gmiw§Ho$, Hw$‘ma AÝdrH$a, OZmX©Z
gmiw§Ho$ AmXr ‘mÝ`dam§À`m nwT>mH$mamZo `m QÂŽ>ñQ>Mr ñWmnZm 1960 À`m XeH$mV Pmbr.
"dm°a A±S> dm°ÝQ>' hm {‘eZar QÂŽ>ñQ> Ë`m H$mimV Ë`m§Zr OgmÀ`m Vgm `m nyU©V
 Y‘©{Zanoj
g§ñWoÀ`m hmVr gmon{dbm. `m g§ñWoMo H$m‘ OmbZm {OëÞmV MmbV Ago. ~ÐrZmam`UOr
~madmbo d ~°. Jm§Yr `m§À`m nwT>mH$mamZo VoWo hr H$m‘o hmoV. XoemV n{hbr "ghm B§Mr
~moAadob' ImoXÊ`mMr ‘erZ AmUÊ`mMm ‘mZ `mM g§ñWoMm ! Ë`m H$mimV Va hr g§ñWm
EH$ g§ñWmZM hmoVo. OdiOdi 350 OUm§Mm ñQ>m’$. VrZ b±S>amoĂŹha JmS>çm. "’w$S> ’$m°a
dH©$' `m AmOÀ`m amoOJma h‘r `moOZogmaIr H$m‘o `m g§ñWo‘m’©$V hmoV. O‘rZ OmñVrV
OmñV Amo[bVmImbr `mdr `m gmR>r {R>H${R>H$mUr {d{har ImoXÊ`mgmR>r H$O© {‘idyZ
XoÊ`mMo d {d{har ImoXÊ`mgmR>r ‘XV H$aÊ`mMo H$m‘ hr g§ñWm H$arV Ago. `mM~amo~a
eoVr ‘emJVrgmR>r Q®>°ƠQ>a, H°$[a¹J `w{ZQ>, ZdrZ IVo, ~r-{~`mUo `m§À`mgmR>rhr ‘XV Ho$br
OmV Ago. Ë`m doiÀ`m Ă KmVmà‘mUo g§ñWm ~±Ho$H$S>yZ bm^YmaH$m§Zm H$O© CnbĂŁY H$ĂȘ$Z
XoV Ago. nU nwT>o naV’o$S>rMm Ă Ă­Z Ambm. bm^YmaH$m§Zr hmV da Ho$bo Am{U ~±H$m§Zr `m
g§ñWobm O~m~Xma Yabo. Ë`m H$mimV `m KQ>ZoMm Ìmg ~amM Pmbm Am{U g§ñWoZo Ë`mZ§Va
’$Âș$ AZwXmZm§da AmYm[aV A§‘b~OmdUr `§ÌUm Ă„hUyZ H$m‘ H$aÊ`mMm {ZU©` KoVbm.
nwT>À`m H$mimV {dO`AÊUmgwÕm `mM g§ñWoMm A{d^mÁ` ^mJ ~Zbo. gÜ`m
~ÐrZmam`UOr ~madmbo `m g§ñWoMo AÜ`j AmhoV, Va ~°. Odmhabmb Jm§Yr g{Md.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 230
{dO`AÊUm g§ñWoMo Ă H$Ă«n g§MmbH$ AmhoV. nU g§ñWoMo gmao ĂŹ`dñWmnZ VoM
gm§^miVmV. AmÂĄa§Jm~mXoVrb AXmbV amoS>da ~°. Jm§Yr `m§Zr {dZm‘yĂ«` dmnaÊ`mg {XboĂ«`m
XmoZ ImoĂ«`m§À`m OmJoV g§ñWoMo H$m‘H$mO MmbVo. `m g§ñWoÀ`m g§nH$m©V `oÊ`mMo H$maU
Ë`m§À`m AmOmo~m§Mo ~°. Jm§Yr `m§À`mer Agbobo g§~§Y ho hmoVo. ~°. Jm§Yr ho hr gm‘m{OH$
Om{Udm Ă JĂ«^ Agbobo ĂŹ`{Âș$‘Ëd. ĂŹ`dgm` H$aVmZmhr Vo dÂĄ`{Âș$H$ g§~§Ym§Mr
OmonmgZm H$arV. ’$1⁄2`©wgZ QÂŽ>°ƠQ>aMr Ë`m§Mr OwZr EOÝgr Amho. Ë`m§À`mer g§~§Ym§VyZ
{dO`AÊUm g§ñWoÀ`m g§nH$m©V Ambo. ~°. Jm§Yr `m§Zr hiyhiy Ë`m§Zm `m H$m‘mV gh^mJr
H$aÊ`mg gwadmV Ho$br. Ë`m§Zmhr ho H$m‘ AmdSy> bmJbo Am{U Aem Ă H$mao `m g§ñWoMr
àË`j H$m‘H$mOmMr Ywam Ë`m§À`m Im§Úmda Ambr. hr O~m~Xmar Ë`m§À`mda gmon{dÊ`mMo
H$m‘ H$iV-ZH$iV ~°. Jm§Yr `m§Zr Ho$bo. Ë`m§Mo ĂŹ`{Âș$‘Ëd A’$bmVyZ Ă„hUmdo Ago
Amho. AmOÀ`m H$mimV AmnĂ«`m H$ma^mamMm hž$ dS>rbYmar ‘§S>ir gmoS>V ZmhrV
Am{U gmoS>bmM Va AmĂĄ-ñdH$s`mnbrH$S>o Hw$Umbm XoV ZmhrV nU BWo ‘mÌ Ý`mgmMr nyU©
O~m~Xmar Ë`m§Zr {dídmgmZo {dO`AÊUm§H$S>o gmon{dbr.
A§‘b~OmdUr `§ÌUm Ă„hUyZ H$m‘mMm {ZU©` PmĂ«`mZ§Va 1981 ‘Ü`o pñdg
S>oìhbn‘|Q> H$m°nm}aoeZMm Xod qnniJmdgmR>r {ZYr Ambm. ho H$m‘ H$am`Mo H$s Zmhr, `mda
{dMma Mmby hmoVm. ho H$m‘ H$aVmZm ~°. Jm§Yr `m§Zr {dO`AÊUm§gma»`m AmUIr 2-3
VĂ©Um§Zm gh^mJr Ho$bo hmoVo. Ë`m doir {g‘|Q> ~§Ymao, d„jbmJdS>rgmaIr H$m‘o, grgrQ>r,
nmPa Vbmd, Cngm ObqgMZ `m gma»`m `moOZm am~{dë`m OmV. ho à`moJ VoÏhm ZdoM
hmoVo. AZoH$ nmhĂŸĂŠ`m§Zm, eoVH$Ăš`m§Zm AmUyZ hr H$m‘o XmI{dbr Om`Mr. `mM H$mimV
AmS>Jmder g§nH©$ `oD$ bmJbm. Ho$boĂ«`m H$m‘m§dahr {dMma‘§WZ gwĂȘ$ Pmbo Am{U Ho$di
nmUr AS>{dÊ`mnojm ‘„Xg§YmaU AWm©V ‘mVrÀ`m WamMo g§ajU H$aÊ`mMr AmdĂ­`H$Vmhr
g‘moa `oD$ bmJbr. ^yJ^m©Vrb nmÊ`mMr nmVir OoĂŹhm Mm§Jbr hmoVr VoĂŹhm Ama§^r {d{har
IUÊ`mMr H$m‘o `m g§ñWoZo Ho$br hmoVr. ~moAadob AmĂ«`mZ§Va nmÊ`mÀ`m Cnembm doJ
Ambm. nU nwZ^©aU ZĂŹhVo. n[apñWVr Aer {Z‘m©U Pmbr H$s Imobda OmD$Zhr nmUr
{‘ioZm. `m pñWVrV nmÊ`mÀ`m "EĆ Ă±ĂŸbm°`Q>oeZ' EodOr Ë`mMo "H§$Pd}eZ' AmdĂ­`H$
Agë`mMo bjmV Ambo. AmS>JmdmV nmUbmoQ>mMm à`moJ Pmbm. Vmo Iyn ZmdmObm Jobm.
Ë`mbm EdT>r Ă {gÕr {‘imbr, H$s Ë`m Ă dmhmV WmoS>ogo dmhĂżZ JoĂ«`mgmaIo Pmbo. nU
doirM ^mZmda `oD$Z nwT>Mm ‘oJmàmoOoƠQ> AmIÊ`mV Ambm. hm hmoVm OS>Jmdgh Mma
Jmdm§Zm g‘mdyZ KoUmĂš`m "‘oJm dm°Q>aeoS> Ă moOoĆ Q>'gmR>r B©PoS>B© Am{U B§S>mo-O‘©ZMm {ZYr
"Zm~mS>©'À`m g‘Ýd`mVyZ CnbĂŁY Pmbm. amÁ`mVrb nWXeu Ă H$Ă«nm§nÂĄH$s hm EH$ Ă H$Ă«n
R>abm. AmS>JmdÀ`m Ă H$Ă«nmMo `e Ă„hUyZ ’$mXa ~mH$a `m§Zr `m Ă H$Ă«nmbm nmqR>~m {Xbm
Am{U `m‘wio O‘©Z {ZYr CnbĂŁY hmoD$ eH$bm. BWo Ë`m§Zm ‘ZgmoÂș$ H$m‘ H$aVm Ambo.
CÎm‘ H$m‘ Ho$Ă«`mMo g‘mYmZhr {‘imbo. `mMmM Xwgam ^mJ Ă„hUyZ OmbZm {OëÞmVrb

OmbZm Am`H$m°Ýg / 231
AgaIoS>m - H$S>d§Mr `oWo H$m‘ gwĂȘ$ Pmbo. `m H$m‘mMo dÂĄ{eĂźQ>ç ho Amho H$s A§Xm{OV
IMm©nojm BWo gmS>o~mam bmI Ă©n`m§Mm IM© dmM{dÊ`mV Ambm. hm IM© dmM{dVmZm H$m‘o
‘mÌ àË`jmV R>aĂ«`mnojm A{YH$ j‘VoMr H$aÊ`mV Ambr ! hm M‘ËH$ma bmoH$ gh^mJmMm
hmoVm. {g‘|Q> ~§YmĂš`m§nojm ‘„Xg§YmaUmZo nmÊ`mMr ^yJ^m©Vrb nmVir dmT>Vo, ho g‘mOmbm
XmIdyZ XoUmam hm Ă H$Ă«n hmoVm. Ho$boĂ«`m dmT>rd H$m‘m§da AZwXmZ XoUmĂš`m g§ñWoZo Amjon
KoVbo. nU gmS>o~mam bmIm§Mr ~MV Ho$Ă«`mMm C„oI `oVmM AS>dbobo AZwXmZ jUmYm©V
‘moH$io Pmbo. {Zð>oZo Ho$boĂ«`m H$m‘mMm hm n[aUm‘ hmoVm.
hr H$m‘o gwĂȘ$ AgVmZmM H|$Ð gaH$maV’}$ àË`oH$ {OëÞm§V ImgJr VËdmda
H„${f{dkmZ H|$Ðm§À`m {Z{‘©Vrg Ă ma§^ Pmbm hmoVm. nydu {OĂ«hm{Zhm` H|$Ð Q>ßß`mQ>ßß`mZo H|$Ð
emgZmÀ`m H„${fg§b3⁄4 g§ñWm AWdm H„$fr {dÚmnrR>m§À`m Ûmao Ë`m§Mr {Z{‘©Vr hmoV Ago.
AmnĂ«`m g§ñWoV’}$hr ho H|$Ð gwĂȘ$ ĂŹhmdo Aer {dO`AÊUm§Mr BÀN>m hmoVr. Ë`m Ñï>rZo Ë`m§Zr
H|$ÐmH$S>o àñVmd nmR>{dbm. Am¥a§Jm~mXoV Va Aem àH$maMo H|$Ð AmYrnmgyZM H$m`©aV hmoVo
nU OmbZm {OëÞmV Ago H|$Ð ZĂŹhVo. Ë`m‘wio Ë`m§Zr OmbÝ`mMr {ZdS> Ho$br. 1992
‘Ü`o ho H|$Ð g§ñWobm {‘imbo. lr. eaX ndma VoĂŹhm H|$ÐmV g§ajU‘§Ìr hmoVo Va lr.
~bam‘ OmIS> VoĂŹhm H„${f‘§Ìr hmoVo. lr. eaX ndma `m§Zr AmñWodmB©H$nUo bj KmbyZ ho
H|$Ð g§ñWobm {‘idyZ {Xbo. Ë`mVyZ g§ñWoÀ`m gm‘m{OH$ H$m`mÂȘZm EH$ Zdr {Xem {‘imbr.
g‘mOmZo ho H$m‘ CMbyZ Yabo. H$jm é§XmdĂ«`m Am{U `m pñWVrV Ë`m§Zr Ă `ËZnyd©H$
Amnbo nm` O{‘ZrdaM R>odbo. OmbÝ`mÀ`m IanwS>r ^mJmV C^r am{hbobr hr g§ñWm AmO
gd© amOH$s` nj Am{U g‘mOmÀ`m gd© ñVam§Vrb bmoH$m§Zm Amnbr dmQ>Vo. `mMo H$maU
{dO`AÊUm§da PmboĂ«`m gd©g‘mdoeH$VoÀ`m g§ñH$mamV Amho. eaX ndma `m§Zr ho H|$Ð
‘amR>dmS>m eoVr gmhmĂŠ` ‘§S>img {dĂ­dmgmZo {Xbo AgĂ«`mMr OmUrd Ë`m§À`m ‘ZmV gXÂĄd
AgVo. Ë`mVyZM eoVrVrb g§emoYZ Am{U àË`j eoVH$ar `m§À`mVrb Xwdm Ă„hUyZ ho H|$Ð
{dH${gV hmoD$ bmJbo. EH$m AmJĂč`m ~m§{YbH$sZo `m H|$ÐmMo H$m‘ MmbVo. "Ho$ĂŹhrHo$'Vrb
àË`oH$ OU {d{dY CnH«$‘m§V ĂŹ`ñV AgĂ«`mMo Vo A{^‘mZmZo gm§JVmV. hm ~moOm Hw$Umda
bmXbobm Zmhr Va àË`oH$ OU nwT>mH$ma KoD$Z `mV `moJXmZ XoVmo, Ago Vo gm§JVmV. Aem
‘mZ{gH$VoVyZ H$m‘o hmoV AgĂ«`m‘wioM g§ñWoH$S>o nwañH$ma MmbV `oVmV, Agohr Vo Z‘yX
H$aVmV.
gdm}ËH„$ĂŻ> g§ñWm Ă„hUyZ JmÂĄa{dÊ`mV AmboĂ«`m "Ho$ĂŹhrHo$'À`m Ë`m nwañH$maĂ mĂĄ
CnH«$‘m§{df`r ‘m{hVr XoVmZm Vo gm§JVmV - "eoVH$Ăš`m§À`mM gh^mJmVyZ ‘mJrb gmV
dfmÂȘnmgyZ Xa ‘{hÝ`mÀ`m 5 VmaIog EH$ CnH«$‘ Am`mo{OV H$aÊ`mV `oVmo. àË`oH$
‘{hÝ`mVrb H„${f{df`H$ ‘mJ©Xe©ZmMm {df` eoVH$arM {ZdS>VmV. àË`oH$ H$m`©H«$‘mV
AmYrÀ`m H$m`©H«$‘mda AmYm[aV gmV Ă Ă­Z {dMmabo OmVmV. gmVhr Ă Ă­Zm§Mr AMyH$ CÎmao

OmbZm Am`H$m°Ýg / 232
XoUmĂš`m 3 eoVH$Ăš`m§Zm Mm§XrMr ZmUr XoÊ`mV `oVmV. hr ZmUr Am{U H$m`©H«$‘mMm IM©
eoVH$arM CMbVmV. `m CnH«$‘mMm bm^ gd© eoVH$Ăš`m§Zm ‘moR>çm à‘mUmda hmoVmo. Xwgam
CnH«$‘ "dm°Q>a eoS> ‘°ZoO‘|Q>'Mm. `m {df`mMm {dO`AÊUm§Zm amñV A{^‘mZ Amho. `m
{df`mVhr Ë`m§Zr doJdoJio Ă `moJ Ho$bo. {Vgam CnH«$‘ Amho "EH$mpË‘H$ H$sS> {Z`§ÌUm'Mm.
H$sS> nS>Ă«`mZ§Va H$sQ>H$ZmeH$ ’$dmaUo hm EH$ ‘mJ© Pmbm. nU [H$S>rMo {Z`§ÌU AmYrM
Pmbo Va? CXmhaUmW© H$nmerda nS>Umar H$sS> {Z`§ÌUmV AmUÊ`mgmR>r "Am`nrE‘'
nÕVrMm dmna H$ĂȘ$Z H$nmerÀ`m ‘YyZ MdirMr noaUr H$aÊ`mMm ‘mJ© dmnaÊ`mV Ambm.
H$nmernojm Mdir JmoS> AgĂ«`mZo H$nmerdarb ‘mdm Mdirda ñWbm§V[aV hmoVmo Am{U
"nm§T>ao gmoZo' ÄhQ>bo OmUmao H$nmerMo nrH$ ~MmdVo. AemM àH$mao ~m|S>AirMm àmXw^m©d
amoIÊ`mgmR>r H$nmerÀ`m am§Jm§‘Ü`o P|Sy>Mr bmJdS> Ho$br, Va {ndĂč`m a§JmMo AmH$f©U
Agbobr ‘mXr Amnbr A§S>r H$nmerdarb ’w$bm§‘Ü`o Z KmbVm P|Sy>da KmbVo. ZdOmV
AĂč`m P|Sy>À`m ’w$bm§V AS>H$VmV. `m Cnm``moOZm§Z§Vahr [H$S>rMr bmJU PmbrM, Va
Ë`mMm Ă mXw^m©d H$‘r à‘mUmV AgVmo Am{U H$sS>ZmeH$m§À`m gmhmĂŠ`mZo Vmo AmQ>moĆ `mV
AmUUo gmonohr OmVo. hr Am{U Aer AZoH$ H$m‘o H|$ÐmV’}$ Mmb{dbr OmVmV.
Xa dfu YyidS>rÀ`m {Xder H|$Ðmda EH$ H$m`©H«$‘ AgVmo. `m {Xder `oWo a§Jm§Mr
Zmhr, Va {dMmam§Mr XodmUKodmU hmoVo. hm {Xdg ‘wÂș$ ĂŹ`mgnrR>mgmaIm AgVmo. bmoH$
{Xdg^a Amnbo AZw^d `oWo ‘m§S>VmV Am{U e§H$m g‘mYmZ H$ĂȘ$Z KoVmV. `m {Xder
‘{hbm§Mr CnpñWVr Zgm`Mr. Ă„hUyZ Ë`m gmR>r H$moOm{JarÀ`m amÌrhr Aem H$m`©H«$‘mMo
Am`moOZ hmoVo. Ë`m {Xder gm`§H$mir gdm©Zw‘Vo {df`mMr {ZdS> hmoVo Am{U MMm©
a§JVo. amÌr Xw1⁄2YnmZmZo H$m`©H«$‘ g§nVmo. ho XmoÝhr CnH«$‘ H|$Ðm{df`r gdmÂȘÀ`m ‘ZmV
AgboĂ«`m AmË‘r`VoMo n[aM` XoVmV. `mM H|$ÐmV’}$ AmVm AmUIr VrZ CnH«$‘ gwĂȘ$
AmhoV. eoVrVrb {S>ßbmo‘m XoUmao EH$ H|$Ð VgoM `ed§Vamd MĂŹhmU ‘wÂș$ {dÚmnrR>mÀ`m
ghH$m`m©Zo Agbobo H„${f {df`H$ AĂ€`mgH«$‘ `oWo gwĂȘ$ AmhoV. eoVremĂ±ĂŒmVrb nXdr
XoUmao ‘hm{dÚmb` ‘mJrb VrZ dfmÂȘnmgyZ gwĂȘ$ Amho Am{U gm‘mÝ`m§Zm Ponob Aem
ewĂ«H$m‘Ü`o "Am‘Mr emim' hr {Zdmgr emim `oWo Mmb{dÊ`mV `oVo. "gÜ`m Va ho CnH«$‘
Am{W©H$ AS>MUrV Mmby AmhoV. H$moUr Var XmVm {‘imdm Aer Am‘Mr BÀN>m Amho, H$maU
hr emim {dZmAZwXm{ZV Amho' Ago Vo gm§JVmV.
EH$m N>moQ>çm JmdmVyZ OwÝ`m {nT>rÀ`m g§ñH$mamV dmT>boĂ«`m {dO`AÊUm§Mr hr dmQ>Mmb
gdmÂȘZmM AmĂ­M`©M{H$V H$aUmar Amho. C‘oXrÀ`m H$mimV amOH$maU Am{U WH$Ă«`mZ§Va
g‘mOH$maU H$aÊ`mMo {Xdg AgboĂ«`m `m H$mimV EoZ C‘oXrV Ë`m§Zr ñdV
bm
amOH$maUmnmgyZ Xya R>odÊ`mMm {ZU©` {dMmanyd©H$ KoVbm Am{U Vmo A‘bmVhr AmUbm.
Ë`mdoirhr OdiÀ`m {‘Ì‘§S>itMm H$m‘mg {damoY hmoVm, AWm©V Vmo hr AmnwbH$snmoQ>rM !

OmbZm Am`H$m°Ýg / 233
Ë`mV H$m`‘ gh‘Vr XoUmao ~m~wamdOr H$X‘, d (H¡$.) ‘mYdamd nmQ>rb ho AndmX hmoVo.
Amnbm {ZU©` `mo1⁄2` AgĂ«`mMo {dO`AÊUm§Zr H$mbm§VamZo {gÕ Ho$bo. Ë`m§Zm nwañH$ma {‘iy
bmJbo Vgm A{^Z§XZm§Mm dfm©d gwĂȘ$ Pmbm. gÜ`m Vo AZoH$ emgH$s`-AemgH$s` nXm§da
H$m`©aV AmhoV. ‘hmamĂŻÂŽ> amÁ` Obg§YmaU g„mJma n[afXoÀ`m CnmÜ`j nXmda Vo H$m`©aV
AmhoV. `m nXmbm amÁ`mÀ`m H°${~ZoQ> ‘§Í`m§Mm XOm© Amho. `m{edm` na^UrMo H„$fr {dÚmnrR>,
S>m°. ~m~mgmho~ Am§~oS>H$a ‘amR>dmS>m {dÚmnrR> amÁ`nmb {Z`wÂș$ {gZoQ> gXñ` - dg§Vamd
ZmB©H$ Ă {Vð>mZ ‘w§~B©, {‘Ìm (~m`’$) Zm{eH$Mo {dĂ­dñV, H|$Ð emgZmÀ`m H«$sS>m g{‘Vrda
VgoM S>ohamSy>ZÀ`m ‘„Xg§YmaU g§ñWoda Vo AemgH$s` gXñ` Ă„hUyZ H$m`©aV AmhoV.
O{‘ZrMm H$g H$‘r hmoV AgĂ«`m~Ôb Ë`m§Zm qMVm dmQ>Vo. emĂłmZwgma O{‘ZrV
{H$‘mZ 1 g|[Ð` H$~© Agmdm Ago Ano{jV AgVmZm ho à‘mU .3 Q>Ć Ć `m§n`ÂȘV Kgabo
Amho. Ë`m AWm©Zo O‘rZ ‘„V Pmbr Amho. "gm°B©b H§$Pd}eZ'À`m ‘mÜ`‘mVyZ ‘mVrbm
OrdXmZ Úm`bm hdo, Ago Amnbo ‘V Vo nmoQ>{VS>H$sZo ‘m§S>VmV. Ë`mM doir AmOH$mb
"g‘mOgodr g§ñWm§'Mr OmJm "EZOrAm|'Zr KoVĂ«`mMo Ë`m§Zm Xw
Ihr hmoVo. hr EH$m Ă m‘m{UH$
H$m`©H$Ë`m©Mr doXZm AgVo. AmOH$mbÀ`m g§ñWm H$m‘m§nojm Ă {gÕrVM A{YH$ aâ€˜Ă«`m
AgĂ«`mMr I§V Vo ĂŹ`Âș$ H$aVmV.
XaĂ„`mZÀ`m H$mimV amOH$maUmnmgyZ ñdV
bm OmUrdnyd©H$ Xya R>odUmĂš`m
{dO`AÊUm§da ‘Ü`§Var EH$ Ă g§J JwXabm hmoVm ! Ë`m doir ZĂŹ`mZoM ñWmnZ PmboĂ«`m
amĂŻÂŽ>dmXr H$m±J«ogV’}$ Ë`m§Zr OmbZm bmoH$g^m ‘VXmag§KmVyZ {ZdS>UyH$ bT>dmdr, Agm lr.
eaX ndma `m§Mm {ZU©` hmoVm. AË`§V ZmBbmOmZo Ë`m§Zr hr {ZdS>UyH$ bT>{dÊ`mMm {ZU©`
KoVbm. nU hm {ZU©` KoV AgVmZmhr AmnĂ«`mdarb njr` "{eĆ Ć `m'‘wio IanwS>rÀ`m
H|$Ðmda H$mhr n[aUm‘ hmoUma Zmhr Zm, `mMr Ë`m§Zm A{YH$ qMVm hmoVr. Vo {ZdS>UyH$ qOHy$
eH$bo ZmhrV, nU Vo Ă„hUVmV, "qOH$bmo AgVmo Var EH$ Mm§Jbm ImgXma H$m` H$ĂȘ$
eH$Vmo `mMo Ă mË`{jH$ ‘r XmI{dbo AgVo. EH$ doJim ImgXma gdmÂȘZm nmhm`bm {‘imbm
AgVm.' `m {ZdS>UwH$sV Ë`m§Zr A‘bmV AmUbobr EH$ ~m~ ‘mÌ bjUr` hmoVr. Ë`m§À`m
àË`oH$ àMmanÌmÀ`m ‘mJrb ~mOyg eoVr{df`rMr ‘m{hVr àH$m{eV Pmbobr Ago. "EH$
C‘oXdma Ă„hUyZ ‘bm ñdrH$mabo OmB©b H$s Zmhr, Vo ‘m{hVr Zmhr nU EH$ eoVH$ar Ă„hUyZ
bmoH$ ‘bm Zž$s ñdrH$maVrb' hm Ë`m§Mm doJionUm gdmÂȘZmM ^mdUmam R>abm. Vo gdmÂȘZm
EH$M gm§JVmV - "H$moUVohr H$m‘ H$am nU Vo aMZmË‘H$ Agy Úm. gd©g‘mdoeH$ Agy Úm.
gdmÂȘZm gmo~V KoD$Z OmÊ`mMr j‘VmM Zdm ^maV KS>dy eH$Vo.'
...............
lr. {dO`AÊUm ~moamS>o, H„${f{dkmZ H|$Ð, IanwS>r, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 234
Oo‘Vo‘ 33 dfmÂȘM§ VĂ©U d`... ‘ZmV
{OÔ Am{U gigiVm CËgmh... H$mhr
Var H$ĂȘ$Z XmI{dÊ`mMr Y‘H$... gÜ`m
Am¡a§Jm~mXÀ`m "E‘EEZ {S>Pob' `m H§$nZrV
àmoOoƠQ> H$mo-Am°{S>©ZoQ>a `m nXmda H$m`©aV
AgboĂ«`m HÂĄ$bme ‘mbmoXo `m§Mr H$Wm
gm‘mÝ` - ‘Ü`‘‘mJu VĂ©UmMr H$Wm Amho.
OmbÝ`mVrb EH$m gm‘mÝ` ì`mnmar Hw$Qw>§~mV
OÝ‘mbm AmboĂ«`m HÂĄ$bme `m§Zm H$gĂ«`mhr
Ă H$maMm "H$[aAa JmB©S>Ýg' {‘imbm Zmhr.
ñdV
Mr dmQ> ñdV
M V`ma H$arV Ë`m§Mm
Ă dmg gwĂȘ$ Pmbm. dmQ>oV ^oQ>boĂ«`m Mm§JĂ«`m
‘mUgm§MrM Ë`m§Zm ‘XV Pmbr Am{U gÜ`m
Vo `m ~hĂŸamĂŻÂŽ>r` H§$nZrV H$m`©aV AmhoV.
ñdV
bm {dH${gV
H$aÊ`mgmR>r Ë`m§À`mg‘moa A»Io Am`wĂź` nS>bo
Amho.
OmbÝ`mÀ`m H$mÐm~mX n[agamVrb nmagr
J„rV lr. kmZoída ‘mbmoXo VobmMo XwH$mZ MmbdrV.
Ë`m§À`m KamV 1 OmZodmar 1978 amoOr H¡$bme `m§Mm
OÝ‘ Pmbm. ho Vgo gm‘mÝ` Hw$Qw>§~. H¡$bme `m§Zm XmoZ
^mD$ Am{U XmoZ ~{hUr. ‘hmamĂŻÂŽ> hm`ñHy$b‘Ü`o
Vo 10dr n`ÂȘV {eH$bo. nwT>o {‘Ìm§À`m
gm§JÊ`mdĂȘ$Z OoB©Eg H$m°boO‘Ü`o Ë`m§Zr
{dkmZ emIoV Ă doe KoVbm. 10dr Am{U
12drÀ`m narjm§‘Ü`o Ë`m§Zr ’$ñQ>© Ć bmg
{‘i{dbm. 12drZ§Va Ë`m§Mo H$mhr {‘Ì
38
AmË‘{dídmg
H¡$bme ‘mbmoXo
H$mhr H$ĂȘ$Z XmI{dÊ`mMr {OÔ
‘ZmV Agob, Va Ë`mÀ`m Omoamda
ñdV
M ‘mJ© H$mT>V nwT>o OmVm
`oVo, ho gm§JUmar H¡$bme ‘mbmoXo
`m§Mr hr H$Wm.
‘oH°${ZH$b B§{O{ZA[a¹JMm gmYm
{S>ßbmo‘m {‘i{dboĂ«`m HÂĄ$bme
`m§Zr ñdV
Mm ‘mJ© ñdV
M
emoYV nwT>Mo {ejU KoVbo Am{U
AmO{‘Vrbm EH$m ~hĂŸamĂŻÂŽ>r`
H§$nZrV Vo Ă H$Ă«n g‘Ýd`H$
Ă„hUyZ H$m`©aV AmhoV. ‘mÌ `m
Ă dmgmdahr
Vo g‘mYmZr ZmhrV.
nwT>o H$mhr ‘moR>o H$m‘ H$ĂȘ$Z
XmI{dÊ`mMr Ë`m§Mr {OÔ Amho...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 235
B§{O{ZA[ašJbm Jobo, nU H$mhr OUm§Mm Z§~a {VWo bmJbm Zmhr. Aem Caboë`m 5-6
OUm§V H¡$bme `m§Mmhr g‘mdoe hmoVm. `m {‘Ìm§Zr EH$ Jmoï> R>a{dbr hmoVr, Vr H$moUË`mhr
pñWVrV "~r.Eñgr.' H$am`Mo Zmhr. ‘J Cabobm n`m©` hmoVm "nm°{bQ>opĆ ZH$'Mm. hm {S>ßbmo‘m
{‘idm`Mm Am{U Ë`m AmYmamda nwT>o B§{O{ZA[a¹JgmR>r à`ËZ H$am`Mm, Ago Ë`m§Zr
R>a{dbo. BWo nwÝhm àíZ Ambm Vmo H$moUVr emIm {ZdS>m`Mr? ‘oH°${ZH$b Am{U {gpìhb
Ago XmoZ n`m©` Ë`m§À`mg‘moa hmoVo. Ë`m§À`m ‘ZmZo H$mÂĄb {Xbm Vmo ‘oH°${ZH$b emIoMm.
Ë`mZwgma Ë`m§Zr {ZU©` KoVbm Am{U nm°{bQ>opĆ ZH$À`m ‘oH°${ZH$b emIoV Ă doe KoVbm
Am{U 1998 ‘Ü`o Vo {S>ßbmo‘m B§{O{ZAa Ă„hUyZ ~mhoa nS>bo. AIoaÀ`m dfu Ë`m§Mo
XwX£d AmS> Ambo. EoZ narjoÀ`m {Xder Vo AmOmar nS>bo. hm AmOma Mma {Xdg am{hbm.
CaboĂ«`m VrZ {Xdgm§Vrb nona XoÊ`mMrhr Ë`m§Mr BÀN>m Cabr Zmhr. AIoa ghm ‘{hZo
Wm§~yZ Am°ƠQ>mo~a‘Ü`o Ë`m§Zr hr narjm {Xbr. Ë`mMm ’$Q>H$m ~gbm Am{U Anojonojm Iyn
H$‘r ‘mH©$ nS>bo. Ë`m‘wio nwT>o B§{O{ZA[ašJbm OmÊ`mMr eĆ `VmM Cabr Zmhr.
{S>ßbmo‘m PmĂ«`mZ§Va nwT>o H$m` hm Ă Ă­Z nwÝhm EH$Xm Am dmgyZ g‘moa C^m R>mH$bm.
ZmoH$argmR>r AZoH$ Ă `ËZ Ho$bo nU Ë`m§Mm Cn`moJ hmoV ZĂŹhVm. Ë`m§Zm ZÂĄamĂ­`mZo J«mgÊ`mg
gwadmV Ho$br. `mM H$mimV d{S>bm§Zr eoOmarM AmUIr EH$ VobmMo XwH$mZ gwĂȘ$ Ho$bo
Am{U Vo XwH$mZ gm§^miÊ`mg HÂĄ$bme `m§Zm gm§{JVbo. ZÂĄamĂ­`mÀ`m pñWVrV Ë`m§Zr
1-2 ‘{hZo Vo XwH$mZhr Mmb{dbo nU Ë`m§Mo ‘Z Ë`m§Zm ñdñW ~gy XoB©Zm. OmbÝ`mVrb
"EZAma~r'‘Ü`o Ë`m§Zr AO© Ho$bm hmoVm. Ë`mMm nmR>nwamdm Ë`m§Zr gwĂȘ$ Ho$bm. {VWo `e
Ambo Am{U Vo H§$nZrV Ă©Oy Pmbo. nU {VWbr {gpñQ>‘ Aer Mmby hmoVr H$s HÂĄ$bme `m§Zm
H$m‘mMr g§Yr {‘iV ZĂŹhVr. Oo H$m‘ g‘moa `oB© Vo Am°naoQ>aÀ`m XOm©Mo Ago. AJXr Ă ma§^r
Ag|ãbr em°n‘Ü`o Am{U Z§Va ‘oH°${ZH$b {d^mJmV Ë`m§Mr ~Xbr Pmbr. nU {S>ßbmo‘m
B§{O{ZAaÀ`m kmZmMm Cn`moJ hmoÊ`mMr g§Yr {‘iV ZgĂ«`mZo Vo AñdñW hmoVo. `mM
‘Z
pñWVrV 1999 À`m AIoarg Ë`m§Zr hr ZmoH$ar gmoS>Ê`mMm {ZU©` KoVbm. nwT>o H$m`
H$am`Mo, ho {ZpíMV ZìhVo. Ë`m§Mo EH$ {‘Ì g§Vmof nmQ>rb Am¡a§Jm~mXoV "Am°Q>mo H°$S>'Mm
H$mog© H$arV AgĂ«`mMr ‘m{hVr Ë`m§Zm {‘imbr. g§Vmof `m§À`mer MMm© H$ĂȘ$Z Ë`m§Zrhr
Am°Q>mo H°$S> {eH$Ê`mMm {ZU©` KoVbm. Ë`m§Mo AmUIr EH$ {‘Ì kmZoĂ­da ~wOmS>o ho hr
Ë`m§À`m gmo~V Ambo. AmÂĄa§Jm~mXÀ`m nX‘nwam ^mJmVrb EH$m g§ñWoV gH$mir 9.30
Vo Xwnmar 3.30 `m doioV Ë`m§Zr ho H$mÂĄeĂ«` {eH$Ê`mg Ă ma§^ Ho$bm. gZ 2000 À`m
Ă ma§^rMr hr JmoĂŻ>. gmYmaU 3 ‘{hÝ`m§V hm AĂ€`mgH«$‘ g§nbm Am{U nwÝhm EH$Xm OwZmM
Ă Ă­Z ZĂŹ`mZo g‘moa `oD$Z C^m R>mH$bm - nwT>o H$m`? hm Zdm AĂ€`mgH«$‘ {eH$Ê`mAmYr
Ë`m§Zm R>mD$H$ Zgbobr Am{U {eH$Ă«`mZ§Va H$ibobr JmoĂŻ> hr hmoVr H$s "H°$S> H°$‘'Mm
Vo {eH$bobm AĂ€`mgH«$‘ "Qy> S>r' Ă„hUOoM Qy> S>m`‘oÝeZb - {Û{‘Vr` hmoVm. EĂŹhmZm
O‘mZm ~Xbbm hmoVm Am{U "W«r S>r' Mo Ă„hUOoM W«r S>m`‘oÝeZMo {Xdg Ambo hmoVo.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 236
AmVm `m gmR>r ZĂŹ`mZo H$mog© H$aÊ`mMr JaO {Z‘m©U Pmbr. hm H$mog© hmoVm "Ă mo-B§{O{ZAa'
ho gm°ùQ>doAa {eH$Ê`mMm. "H°$S> Q>oH$'Mo adtÐ dm`H$moio `m§À`m g§ñWoV hm H$mog© CnbĂŁY
hmoVm nU Ë`mgmR>r bmJUmĂš`m ewĂ«H$mMo nÂĄgo HÂĄ$bme `m§À`mH$S>o ZĂŹhVo. KamVyZ nÂĄgo
‘mJÊ`mMr Ë`m§Zm bmOhr dmQy> bmJbr hmoVr. AIoa {‘ÌmÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ Ë`m§Zr dm`H$moio
`m§À`mg‘moa "AmÎmm {ejU KoVmo - ZmoH$ar bmJĂ«`mda nÂĄgo XoVmo' Agm àñVmd R>odbm Am{U
dm`H$moio `m§Zrhr Vmo ‘mÝ` Ho$bm. gmYmaU 3 ‘{hÝ`m§Mm hm AĂ€`mgH«$‘ nyU© hmoVmhmoVmM
OmbÝ`mVyZ lr. gwZrb am`R>Ç>m `m§Mm adtÐ dm`H$moio `m§Zm EH$ ’$moZ H$m°b Ambm. lr.
am`R>Ç>m `m§Zm "àmo-B§{O{ZAa' {eH$Ê`mMr BÀN>m hmoVr Am{U ho gm°ñQ>doAa OmbÝ`mV `oD$Z
Ë`m§Zr {eH$dmdo, Ago Ë`m§Mo Ă„hUUo hmoVo. HÂĄ$bme ho OmbÝ`mMoM. Ë`m‘wio lr. dm`H$moio
`m§Zr Ë`m§ZmM lr. am`R>Ç>m `m§À`mH$S>o OmD$Z gm°ùQ>doAa {eH${dÊ`mMm àñVmd R>odbm. hm
HÂĄ$bme `m§À`m Am`wĂź`mVrb Q>{ZÂȘJ nm°B§Q> R>abm.
lr. am`R>Ç>m `m§Zm {eH$dVmZm Ë`m§ZrM HÂĄ$bmeg‘moa AmnĂ«`m H§$nZrV Ă©Oy hmoÊ`mMr
Am°’$a {Xbr. lr. dm`H$moio `m§À`mer MMm© H$ĂȘ$Z HÂĄ$bme `m§Zr Vr ñdrH$mabr Am{U
2002 ‘Ü`o Ë`m§Zr "{dZmoXam`'‘Ü`o ZmoH$ar gwĂȘ$ Ho$br. VoWo Ă ma§^r "Q>y S>r'‘Ü`o H$m‘
Mmbo. lr. ~mJyb VoWrb H$m‘ nmhm`Mo. hoM H$m‘ HÂĄ$bme `m§À`mH$S>o "W«r S>r'gmR>r Ambo.
ho H$m‘ gwĂȘ$ AgVmZm Ë`m§Zr doJdoJio Ă `moJ Ho$bo. J«mhH$m§g‘moa A{YH$ n[aUm‘H$maH$
nÕVrZo gmXarH$aU H$aÊ`mgmR>r `m kmZmMm Ë`m§Zm Cn`moJ Pmbm. Ă m°S>Ć Q> {S>PmB©ZnmgyZ
H§$Q>oZa n°qH$Jn`ÂȘV {d{dY Ă H$maMo Ă `moJ Ë`m§Zr `oWo Ho$bo. gmYmaU 2005 n`ÂȘV
`oWo H$m‘ Ho$Ă«`mZ§Va HÂĄ$bme `m§À`m ‘ZmV "~r. Q>oH$' H$aÊ`mMm {dMma Kmoiy bmJbm.
nU ZmoH$ar H$arV ho H$aUo gmo`rMo ZìhVo. Ë`m§Zr nwÝhm EH$Xm A{ZpíMVVoÀ`m ’o$ù`mV
ñdV
bm T>H$byZ XoV ZmoH$ar gmoS>br. Ë`mM doir lr. am`R>Ç>m `m§Zr Ë`m§Zm AĂ€`mgmgmR>r
aOm XoÊ`mMrhr V`mar XmI{dbr hmoVr. nU H¡$bme `m§Zr ZH$ma {Xbm. 6 ‘{hÝ`m§À`m
AĂ€`mgmZ§Va Vr narjmhr {Xbr. nwÝhm EH$Xm ~oH$mar g‘moa Ambr. lr. am`R>Ç>m `m§À`mH$S>o
Ë`m§Zm naV Omdogohr dmQ>oZm. Á`m ‘mUgmZo namonarZo g‘OmdyZ gm§JyZhr AmnU ZmoH$ar
gmoS>br {VWo naV OmUo Ë`m§Zm `mo1⁄2` dmQ>oZm. Vo Am¡a§Jm~mXoV lr. dm`H$moio `m§À`mH$S>o naV
Ambo. {VWo Ë`m§À`m Q®>o{Z§J g|Q>a‘Ü`o Ë`m§Zr H$m‘mbm gwadmVhr Ho$br. nU ‘Z a‘oZm. Zì`m
ZmoH$arMm emoY gwĂȘ$M hmoVm. `mM H$mimV "E‘EEZ {S>Pob' `m H§$nZrV Ë`m§Zr Ho$boĂ«`m
AOm©da {dMma hmoD$Z Ë`m§Zm ~mobmdUo Ambo hmooVo. hr g§Yr ñdrH$maÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo
Am{U E{àb 2007 ‘Ü`o Zì`m H§$nZrV nmD$b R>odbo.
n{hbo H$mhr ‘{hZo H$m‘ Am{U H§$nZr g‘OmdyZ KoÊ`mVM Jobo. `m H§$nZrV ‘w»`Ëdo
{S>Pob B§{OZda H$m‘ MmbVo. O‘©ZrVrb Ă„`w{ZMnmgyZ 200 {H$bmo‘rQ>a A§Vamda
AgboĂ«`m Am°[Ć P~J© `m ehamV `m H§$nZrMr ‘w»` emIm Amho. VoWo ~hĂŸVoH$ gmao

OmbZm Am`H$m°Ýg / 237
‘hËdmMo H$m‘ Ho$bo OmVo Am{U H$mhr H$m‘ Am¡a§Jm~mXÀ`m `w{ZQ>H$S>o gmon{dbo OmVo. hr
àM§S> j‘VoMo {S>Pob B§{OZ V`ma H$aUmar H§$nZr Amho. 1300 Ho$ìhr j‘VoMo B§{OZhr
`oWo V`ma hmoVo. Ă m‘w»`mZo "’$moa ñQÂŽ>moH$' nÕVrMo B§{OZ `oWo {S>PmB©Z hmoVmV Am{U
~Z{dÊ`mV `oVmV.
gmYmaU ‘o - OyZ ‘Ü`o H§$nZrVyZ H$mhr OUm§Zm O‘©ZrV ghm ‘{hÝ`m§gmR>r nmR>{dÊ`mMm
{dMma gwĂȘ$ Pmbm Am{U H§$nZrZo gdmÂȘH$S>o Ë`m ~Ôb {dMmaUm Ho$br. Zdo H$mhr H$aÊ`mMr
hr g§Yr hmoVr. hr g§Yr ñdrH$maÊ`mMm {ZU©` HÂĄ$bme `m§Zr KoVbm Am{U O‘©ZrV OmÊ`mMr
ñdV
Mr V`mar XmI{dbr. Am°ƠQ>mo~a Vo {S>g|~a 2007 `m H$mimV Vo O‘©ZrV hmoVo. hm
Xm¡am Ë`m§À`mgmR>r Iyn ‘hËdmMm R>abm. `m VrZ ‘{hÝ`m§V Ë`m§Mr H$m‘mMr hmVmoQ>r Am{U
‘ZwĂź`~i hmVmiÊ`mMo H$mÂĄeĂ«` ‘w»`mb`mVrb A{YH$mĂš`m§Zr hoabo Am{U ^maVmV
naVĂ«`mZ§Va "H°$S> {S>Pm`Za' dĂȘ$Z WoQ> "Ă moOoĆ Q> H$mo-Am°{S>©ZoQ>a' nXmda ~T>VrMm àñVmd
Ë`m§À`mg‘moa R>odbm. H¡$bme `m§À`mgmR>r hr ~m~ AZno{jV hmoVr. Ho$di ghm ‘{hÝ`m§À`m
ZmoH$arVM hmoV Agbobr hr nXmoÞVr Ë`m§À`mdarb O~m~Xmar dmT>{dUmar hmoVr. Vo WmoS>o
g§^«{‘V Pmbo. AZno{jV O~m~XmarVyZ ‘moH$io hmoÊ`mMm Ă `ËZhr Ë`m§Zr Ho$bm nU d[að>m§Zr
Ë`m§À`mda {dĂ­dmg XmI{dbm, Yra {Xbm Am{U ghm OUm§À`m "Q>r‘'bm "H$moAm°{S>©ZoQ>'
H$aÊ`mMr Ë`m§Mr V`mar gwĂȘ$ Pmbr. ‘mJrb VrZ - Mma dfmÂȘÀ`m `m dmQ>MmbrV AmVm Vo
10 OUm§Mr "Q>r‘' hmVmiVmV. `m gmĂš`m Ă dmgmV AmnĂ«`m Hw$Qw>§~m~mhoarb XmoKm ĂŹ`Âș$sšZm
Vo AmnĂ«`m dmQ>MmbrMo lo` XoVmV. "{dZmoXam`'Mo lr. gwZrb am`R>Ç>m Am{U "H°$S> Q>oH$'Mo
lr. adtÐ dm`H$moio ho Vo XmoZ OU. `m XmoKm§Zr AmnĂ«`m ‘ZmV AmË‘{dƓmg {Z‘m©U
Ho$ë`mMo Vo AmdOw©Z gm§JVmV.
HÂĄ$bme gm§JVmV, AmOdaÀ`m `m dmQ>MmbrV gJio ‘hËdmMo {ZU©` ñdV
M KoVbo.
Zdo H$mhr {eH$Ê`mMm {ZU©` Agmo H$s ZmoH$ar gmoS>Ê`mMm... XoemV amhÊ`mMm H$s naXoemV
OmÊ`mMm... àË`oH$ {ZU©` Ë`m§Zr ñdV
À`m {dĂ­dmgmda KoVbm Am{U ñdV
MmM {dĂ­dmg
Ë`m§Zr gmW© R>a{dbm. àË`oH$mZo ñdV
da {dĂ­dmg R>odbm nm{hOo Am{U gmVË`mZo Ă JVrH$S>o
dmQ>Mmb Ho$br nm{hOo, Agm Ë`m§Mm AmJ«h Amho. Oo‘Vo‘ 33-34 dfmÂȘÀ`m AmnĂ«`m
Am`wü`mV Ë`m§Zr AmOda Omo n„m JmR>bm Amho, Ë`mnojm Iyn nwT>o OmÊ`mMr {OÔ
Ë`m§À`mV Amho... H$maU Ë`m§Mm Ë`m§À`m ñdV
da Anma {dĂ­dmg Amho.
...............
lr. HÂĄ$bme ‘mbmoXo, Ă moOoĆ Q> H$moAm°{S>©ZoQ>a,
E‘EEZ {S>Pob, dmiwO E‘Am`S>rgr, Am¡a§Jm~mX.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 238
g„OZerbVm R>adyZ OÝ‘mbm `oV ZgVo.
VoWohr n[al‘ Amdí`H$ AgVmVM, nU ho
n[al‘ OmoS> Ă„hUyZ dmnaVm `oVmV. A§J^yV
g„OZerbVobm n[al‘mMr OmoS> {‘imbr,
Va gm{hË`g„OZ A{YH$ gâ€˜Â„Ă• R>aVo.
OmbÝ`mV amhĂżZ amÁ`^amV nmohmoMboĂ«`m
aoIm ~¥Ob `m§Mm boIZàdmghr AgmM
Amho. A§J^yV JwUdÎmobm àma§^r ‘mhoaÀ`m
AmÜ`mpË‘H$VoMr Am{U dmMZg§nÞVoMr
OmoS> {‘imbr Am{U {ddmhmoÎma Am`wü`mV
nVr Am{U gmgaÀ`m ‘§S>itÀ`m
àmoËgmhZm~amo~aM {d{dY boIH$m§À`m
gm{hË`H„$VtVyZ {Panbobo g§ñH$ma Am{U
n[agamVrb KQ>Zm-KS>m‘moS>tÀ`m ‘Zmda
C‘Q>boĂ«`m IwUm AZw^d{dĂ­d gâ€˜Â„Ă•
H$ĂȘ$Z JoĂ«`m. `m§VyZM ZwH$Ë`mM na^UrV
PmboĂ«`m ‘{hbm gm{hË` g§‘obZmÀ`m
AÜ`jnXmn`ÂȘVMm Ë`m§Mm Ă dmg nma nS>bm.
AmOÀ`m aoIm {edHw$‘ma ~¡Ob ‘mhoaÀ`m aoIm {XJ§~aamd gào.
‘Ü`‘dJu` ~«mĂ·U Hw$Qw>§~mV OÝ‘boĂ«`m
aoImVmBÂȘda ~mbnUr Pmbobo g§ñH$ma
‘w»`V
 d{S>bm§H$Sy>ZM Ambo. lr.
{XJ§~aamd gĂ o Ë`m H$mir - Ă„hUOo
1950-60 À`m XeH$mV "ãbm°H$
S>oìhbn‘|Q> Am°{’$ga' (~rS>rAmo)
hmoVo. aoImVmBÂȘMm OÝ‘ 6 OwbÂĄ
1952 Mm. d{S>bm§À`m
ZmoH$ar‘wio Xa XmoZ dfmÂȘZr
Ë`m§Mo {~ùhmS> hbV
39
"g„OZerb'
aoIm {edHw$‘ma ~¡Ob
{MÌH$ma {MÌ H$m H$mT>Vmo?
ZV©H$ Z„Ë` H$m H$aVmo? boIH$
H$m {b{hVmo? àË`oH$ OUM ho
H$m H$ĂȘ$ eH$V ZmhrV? Aem
àíZm§Mr CÎma§ emoYU§ AeƠ`
AgV§. g„OZerbVm Aer R>adyZ
OÝ‘mbm `oV ZgVo, Ë`m‘wio Vr
ĂŹ`m»`oVhr Jw§’$Vm `oV Zmhr Am{U
H„$Vr‘Ü`o ~m§YVm `oV Zmhr. H$dr
- boIH$ gwMV§ ÄhUyZ {b{hVmo.
`m boIZmMr A§V
àoaUm H$moRy>Z
`oVo, ho eãXm§V gm§JVm `oV ZgV§. Vo
’$Âș$ AZw^dVm `oV§. OmbÝ`mMr
gm{hpË`H$ AmoiI AgboĂ«`m
bo{IH$m aoIm ~¡Ob `m§À`m `m
AZw^d{dídmM§ gma...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 239
Ago. gmo`Jmd, JodamB©, C‘aJm Agm Ă dmg H$arV Ë`m§Mr ‘°{QÂŽ>H$Mr narjm gmobmnwamVyZ Pmbr.
aoImVmB© KamV gdm©V ‘moR>çm. Ë`m§Zm EH$ ~hrU Am{U EH$ ^mD$. dS>rb ~rS>rAmo Agbo Var
Ë`m§Mo AmÜ`mpË‘H$ dmMZ Mm§Jbo hmoVo. {Zd„ÎmrZ§Va Vo ^JdXÂČJrVoda {bhrVhr AgV. Aem
KamV Ë`m dmT>Ă«`m. d`mÀ`m ghmĂŹ`m dfuM Im§S>oH$am§Mr "``mVr' Ë`m§Zr dmMyZ H$mT>br.
Ë`mMr AmR>dU gm§JVmZm Ë`m Ă„hUVmV, "AmB©Zo ZH$mo Ă„hQ>bo H$s Vo H$am`Mo, hr d„Îmr. AmB©Zo
gm§{JVbo hmoVo- `m nwñVH$mbm hmV bmdy ZH$mo. ‘J ‘wÔm‘hĂżZ Vo nwñVH$ dmMyZM H$mT>bo.
Ë`mVyZM gm{hË`mMr JmoS>r bmJbr.' AerM JmoS>r Ë`m§Zm g§JrV {df`mVhr hmoVr. emim-
H$m°boO‘Ü`o Ë`m H$mimV JmOboĂ«`m {MÌnQ>JrVm§Mr ’$‘m©B©e Ë`m§Zm Zž$sM ĂŹhm`Mr Am{U
KamVhr JmUo Mmbm`Mo. emór` g§JrVmMo arVga {ejUhr Ë`m§Zr KoVbo Am{U Jm`ZmVrb
"{demaX' hr nXdrhr {‘i{dbr. nwT>o ‘mÌ JmÊ`mMm hm àdmg ’$ma dmTy> eH$bm Zmhr.
`mM XaĂ„`mZ, d{S>bm§À`m ~XĂ«`m§‘wio OmbÝ`mV `oUo Pmbo. `oWoM ~r.E.Mm AĂ€`mg
gwĂȘ$ Pmbm Am{U H$m°boOmVrb dmVmdaUmVyZ {edHw$‘ma ~ÂĄOb `m§À`mer Ë`m§Mo ‘ZmMo ZmVo
Owibo. 1970À`m XeH$mV hr ‘moR>r A^yVnyd© JmoĂŻ> hmoVr. EH$ Va Ă o‘mMo Ă H$aU, Ë`mV
XmoKm§Mr g§ñH„$Vr nyU©V
 {^Þ! aoImVmB© ~«mĂ·U Am{U {edHw$‘ma ~ÂĄOb n§Om~r Hw$Qw>§~mVrb.
Varhr XmoKm§Zr {‘iyZ {ddmhmMm {ZU©` KoVbm. aoImVmBÂȘÀ`m d{S>bm§Zr A{Ve` ñdmJVmh©
^y{‘H$m KoV Ë`m§Zm nmqR>~m {Xbm, nU ~¡Ob Hw$Qw>§~ WmoS>ogo OwÝ`m diUmMo... {deofV

Ë`m§À`m gmgy~mBÂȘZr Ă ma§^r ~amM {damoY Ho$bm nU {edHw$‘ma `m§Zr g‘OyV H$mT>br
Am{U 8 ’o$~«wdmar 1973 amoOr "aoIm {XJ§~aamd gĂ o' ho Zmd "aoIm {edHw$‘ma ~ÂĄOb'
Ago ~Xbbo. Ë`m H$mimV ~ÂĄObm§À`m KaMm ñd`§nmH$ Mwbrda ĂŹhm`Mm. 20 ‘mUgm§Mm
ñd`§nmH$, Vmohr Mwbrda! gmgy~mB© OmVnmV ‘mZUmĂš`m hmoË`m. KamÀ`m ‘mZ‘`m©Xm gwZoZo
nmiĂ«`m nm{hOoV, Agm Ë`m§Mm H$Q>mj Ago. S>moĆ `mdaMm nXa T>ibm Zmhr nm{hOo, Agm
Ë`m§Mm AmJ«h Ago. H$mbmÂĄKmV AmnĂ«`m ñd^mdmVrb H$mÂĄeĂ«`mZo aoImVmBÂȘZr gdmÂȘZmM
qOH$bo. nU Vmo H$mi ‘moR>m H$gmoQ>rMm hmoVm. AmnĂ«`m gwZoZo KaH$m‘ H$amdo, ‘wbm§Zm
gm§^mimdo, {dUH$m‘-^aVH$m‘ H$amdo. ho {b{hÊ`m-{~{hÊ`mMo àH$ma H$emgmR>r? Agm
àíZ {dMmaUmÚ`m gmgy~mB© nwT>o Amnë`m gyZ~mB© ZdrZ H$m` {b{hVmhoV, `mMr Mm¥H$erhr
H$ĂȘ$ bmJĂ«`m. AWm©V ho KS>Ê`mgmR>r ~amM H$mbmdYr Omdm bmJbm. `m H$mimV nVr
{edHw$‘ma `m§Zr {Xbobr gmW Iyn ‘hËdmMr hmoVr, Ago Ë`m AmdOy©Z gm§JVmV.
boIZmMr gwadmV Iyn AmYrM Pmbr hmoVr. nU bo{IH$m ÄhUyZ MmaMm¥KmV
{‘giÊ`mg KamVrb dmVmdaU AZwHy$b ZìhV§. nU boIZ à{gÕrgmR>r OmV hmoVo.
{d{dY {Z`VH$m{bH$m§‘YyZ Vo àH$m{eVhr hmoD$ bmJbo hmoVo. gmYmaU Mma-nmM df} Agm
H«$‘ Mmbbm. Ë`mZ§Va EH$Xm AmÂĄa§Jm~mX `oWrb EH$m H$m`©H«$‘mV gh^mJr hmoÊ`mMr g§Yr
Ë`m§Zm {‘imbr, VoĂŹhm "aoIm ~ÂĄOb' `m§Zm àË`j nmhÊ`mMm `moJ gdmÂȘZm Ambm. Vmoda

OmbZm Am`H$m°Ýg / 240
AZoH$m§Zm "aoIm ~¥Ob' `m Q>monUZmdmZo Hw$Ur nwéfM boIZ H$aVmo Amho, Aer e§H$m `oV
hmoVr. ‘amR>r gm{hË`{dídmV Ë`m H$mimV Ago àH$ma KS>m`Mo. Amnbo boIZ à{gÕ ìhmdo
Ă„hUyZ boIH$ ‘§S>ir {Ăł`m§Mr Zmdo KoD$Z Q>monUZmdmZo {bhrV. Ë`m‘wio aoIm ~ÂĄOb `m
Zmdm~Ôbhr gdmÂȘÀ`m ‘ZmV e§H$m hmoË`m. `m H$m`©H«$‘mV ‘mÌ aoIm ~ÂĄOb `m ĂłrM AmhoV,
`mda {ež$m‘moV©~ Pmbo.
Ë`m nwĂ©f AgmĂŹ`mV, Ago gm{hpË`H$ dVw©imV qH$dm dmMH$m§‘Ü`o dmQ>Ê`mMohr EH$
g~i H$maU hmoVo. Ë`m Ă±ĂŒr AgĂ«`m, Var ĂȘ$T> AWm©Zo Ë`m§Mo gm{hË` "Ăłr gm{hË`' ZĂŹhVo.
Ë`m§À`mVrb ór Ë`m§À`m gm{hË`mVyZ H$moR>ohr S>moH$mdV Zgo. boIZmMr YmQ>Ur "~m`H$s'
ZĂŹhVr. Ăłr Ă„hUyZ OJV AgboĂ«`m dÂĄ`{Âș$H$ OrdZmZw^dmVyZ Ë`m§Mo gm{hË` H$Yrhr
’w$bbo Zmhr. Ë`m Ă„hUVmV, "‘r Oo Am`wĂź` àË`jmV OJbo, Vo Ë`m AWm©Zo ~moAa hmoVo.
Ë`mda H$m` {b{hUma? Ă„hUyZ doJir ñdßZo nmhV Jobo Am{U Vr H$WmZHo$ a§JdrV Jobo.
‘mPo boIZ Ë`mVyZ CVabo.' hoM Ë`m§À`m gm{hË`mMo ~bñWmZ R>abo. boIZhr R>adyZ
gwĂȘ$ Pmbo Zmhr. ghO ñ’w$aV Jobo Am{U boIZmMm lrJUoem Pmbm. Ë`m Ă„hUVmV, "Ka
‘bm - Vy Ăłr Amhog - ho R>mgyZ gm§Jm`M§. {bImUmV - ‘r Ă±ĂŒr Amho - ho OmUrdnyd©H$
{dgam`Mo.' Ë`m‘wio Ë`m§À`m boIZmV ĂȘ$T> AWm©Zo ĂłrdmX S>moH$mdV Zmhr. H$mÂĄQw>§{~H$Vmhr
Ë`m§À`m boIZmV H$‘r Amho. Ë`m Ă m§OinUo gm§JVmV - ""‘mÂ`m boIZmV dU©ZnaVm H$‘r
Amho. IynXm g§dmXmÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ {bImU nwT>o gaH$V§. Ë`m‘wio {bImUmV ZmQ>ç Amho.
IynXm dmQ>V§, A‘wH$ {R>H$mUr WmoS>§ dU©Z hd§ hmoV§. nU ‘bm Vo O‘V Zmhr. ..."{VZ§ hbHo$M
Amnbm nm` Xw‘S>bm, A§JR>m amodbm, PmoƠ`mbm JVr {Xbr...' Ag§ Va ‘wirM Zmhr!''
AmnĂ«`mVrb gm{hpË`H$ KS>Ê`mÀ`m Ă {H«$`oda Ë`m Iyn IwbyZ ~mobVmV. Or. E.
Hw$bH$Uu `m§À`m gm{hË`mMm AmnĂ«`mda Ă ^md AgĂ«`mMo Ë`m gm§JVmV. "OrE' ‘w»`Ëdo
ĂȘ$nH$H$Wm ‘m§S>VmV. `m H$Wm Ë`m‘wio emĂ­dV - {ÌH$mbm~m{YV gË`mda AmYmaboĂ«`m
AmhoV, Ago Ë`m Ă„hUVmV. Ë`m gm{hË`mbm VËdkmZmMm ñne© Amho. VËdkmZ H$Yrhr
g§nV Zmhr. Vo eodQ>r JyT>dmXmH$S>o OmVo Ë`m‘wioM ho gm{hË` JyT> AgĂ«`mMo Ë`m Ă„hUVmV.
nU Ë`mM doir "J«og' `m§Mm JyT>dmX AJĂ„`VoH$S>o OmUmam AgĂ«`mMohr Ë`m Z‘yX H$ĂȘ$Z
OmVmV! AĂ€`mgH«$‘mMm ^mJ Ă„hUyZ Hw$gw‘mJ«O, ~m~yamd ~mJyb, J§JmYa JmS>Jri, nw.
^m. ^mdo dmMbo. d. nw. H$mio, AXd§V, Jmo. {Z. Xm§S>oH$a, àm. {edmOramd ^mogbo, am‘
eodmiH$a, Í`§. {d. gaXoe‘wI `m§Mm ñZoh {‘imbm. BVahr AZoH$ gm{hpË`H$ dmMÊ`mV
Ambo. Ë`m§Zr Ho$bobo g§ñH$ma ‘hËdmMo R>abo. Ă m‘w»`mZo J«m‘rU ^mJmV hm H$mi JoĂ«`m‘wio
Ă ma§^r B§J«Or dmMZ ’$mago Pmbo Zmhr. Ë`m‘wio nwT>ohr Ë`mgmR>r H$Yr Ă `ËZ Ho$bo ZmhrV.
pĂ±ĂŒ`m {b{hË`m PmĂ«`m Am{U Ë`m§À`m boIZmVyZ {Ăł`m§Mo Am`wĂź` OJmg‘moa ‘m§S>bo
Jobo. `m Am`wü`mVrb Xw
Io, doXZm, I§Vr `m§À`m~amo~aM Ë`m§À`m Am`wü`mVrb gmoZoar

OmbZm Am`H$m°Ýg / 241
{Xdgm§Mo Vnerbhr Ë`mVyZ `md`mg bmJbo. ĂȘ$T> AWm©Zo `m gm{hË` Ă H$mamg "Ăłr
gm{hË`' Ă„hQ>bo Jobo. `m AWm©Zo aoImVmB© H$Yrhr "Ăłr gm{hpË`H$' R>aĂ«`m ZmhrV. Ë`m§Mm
boIZmMm Ame` Zoho‘rM MmH$moar~mhoaMm am{hbm. hr MmH$moar ’$Âș$ "Ăłr dmXmMr'M ZĂŹhVr
Va ĂȘ$T> AWm©Zo g§nyU© gm{hË`{dĂ­dmÀ`m Ñï>rZohr ho boIZ MmH$moar gmoS>UmaoM hmoVo. Ë`m§À`m
boIZmV dÂĄ`{Âș$H$ AZw^dhr S>moH$mdbo, nU Ë`m§Mo g§X^© ~Xbbobo hmoVo. "â€˜Â„Ă‹`y OJbobm
‘mUyg'‘Ü`o Ë`m§Zr â€˜Â„Ă‹`yMr MMm© Ho$br Amho. ho AZw^d Ogo Ë`m§Zr ñdV
À`m Am`wĂź`mV
KoVbo VgoM ‘¡{ÌUrÀ`m gmgy~mBÂȘZr KoVboĂ«`m g§Wmam d«VmÛmao XohË`mJmMr KQ>Zmhr Ë`m§À`m
‘Zmda H$moabr Jobr. ho AZw^d g§X^© ~XbyZ `m H$WmZH$mV Ambo. "A{3⁄4nwĂźn' hr H$pĂ«nV
H$Wm {VgĂš`m ‘hm`wÕmda Amho Va ObndÂ©â€˜Ăœ`o nmÊ`mÀ`m {df`mMm doY KoVbobm Amho.
{dkmZH$Wm§‘Ü`ohr Ë`m§Zr AZoH$ Ă `moJ Ho$bo. gd© AWm©Zo gd©ñneu Ago Ë`m§Mo boIZ
Amho. Ë`mV AmUIrhr EH$ n¡by Amho Vmo AmÜ`mpË‘H$VoMm. bhmZnUmnmgyZM AmÜ`mpË‘H$
OmUrd nmogbr Jobr. Á`m‘wio ĂȘ$T>r, na§nam, OmVnmV `m ‘mZd{Z{‘©V H„${Ì‘ ^oXm§n{bH$S>o
Ë`m§Zm OmVm Ambo. Ë`m§À`m boIZmVhr hr dÂĄMm[aH$Vm {XgyZ `oVo. g§nyU© {dĂ­dmV, {ZgJm©V
na‘oƓa Amho `mda Ë`m§Mm {dƓmg Amho. OrdZmda H$moUË`mhr Y‘m©Mr OmUrd AmoT>bobr
Agbr, Var OrdZ Ë`m n{bH$S>o dmT>V AgV§ Ă„hUyZ Ë`m§Mm OrdZmda {dƓmg Amho.
H$mhr JmoĂŻ>r ‘mÌ Ë`m§Zm IwnV AgVmV. gm{hË`{dĂ­dmV H$moUVohr dÂĄ`{Âș$H$ ‘V^oX
Agy Z`oV, gdmÂȘZr EH$Ì `oD$Z MMm© H$amdr Am{U gm{hË`mMo Ă m§JU ’w$bdmdo, Ago Ë`m§Zm
dmQ>Vo. gm{hpË`H$m§À`m joÌmVrb H§$nw{Jar Ë`m§Zm A{O~mV AmdS>V Zmhr. ‘{hbm Ă„hUyZ
AmnĂ«`mbm Xya gmabo OmVoM nU OÝ‘mZo "~«mĂ·U' Ă„hUyZhr AmnĂ«`mda AKmo{fV ~{hĂźH$ma
AgVmo, `m~Ôb Ë`m I§V ĂŹ`Âș$ H$aVmV. gm{hpË`H$mMo ‘yĂ«`‘mnZ gm{hË`mda ĂŹhmdo,
Ë`mÀ`m OmVtda qH$dm {dMmam§da ZH$mo, Agm Ë`m§Mm AmJ«h AgVmo. "ĂłrdmXm'~Ôb Ë`m Iyn
‘moH$ionUmZo ~mobVmV. "Ăłr‘wÂș$s - ĂłrñdmV§Í` hm H$m` Ă H$ma Amho? `m {dMmam§À`m AmSy>Z
Ăłr {ZgJm©bm ZmH$maVo Amho H$m?' Agm Ë`m§Mm Ă Ă­Z AgVmo. AmnU Amnbo nmĂ­MmË`rH$aU
{H$Vr H$aUma? nwĂ©fm§M§ AZwH$aU Ă„hUOo Ăłr ‘wÂș$s H$m? {ZgJ©XÎm ‘ZmoY‘m©bm Vr ZmH$mĂȘ$
eH$Uma Zmhr. Amnbr g§ñH„$Vr OnUma H$s Zmhr? Ago Ă Ă­Z Ë`m {dMmaVmV, Ë`mM doir
ĂłrÀ`m H$ĂŻ>m§Mr XIb nwĂ©f dJm©Zo KoVbr nm{hOo, KaH$m‘ H$aUmĂš`m J„{hUrÀ`mhr H$ĂźQ>mMo
‘mob J„hrV Yabo nm{hOo, Aer AmJ«hr ^y{‘H$mhr Ë`m ‘m§S>VmV. pĂ±ĂŒ`m§Zr AmnĂ«`mVrb
Ý`yZJ§S> Xya H$amdm Agm Ë`m§Mm AmJ«h AgVmo. hm Ý`yZJ§S> Ë`m§Zr Ă W‘nmgyZM ñdV
nmgyZ
Xya R>odbm Amho. {ddmhmZ§Va Ë`m§Mo Zmd "{J[aOm' Ago ~XbÊ`mV Ambo hmoVo. ‘mÌ Amnbr
AmOdaMr AmoiI H$er {‘Q>dUma? Am{U ‘hËdmMo Ă„hUOo Vr H$m {‘Q>dm`Mr? `m
AmJ«hmnmoQ>r Ë`m§Zr Amnbo "aoIm' hoM Zmd {ddmhmZ§Vahr H$m`‘ R>odbo. AJXr AmJ«hmZo !
"Xodd«V', "A{3⁄4nwĂźn' "`wJmdV©', "V„åm', "Obnd©', "àñWmZ' Am{U "â€˜Â„Ă‹`y OJbobm

OmbZm Am`H$m°Ýg / 242
‘mUyg' `m 7 nyU©V
 {^Þ {df`m§da {b{hboĂ«`m H$mX§~Ăš`m, "Ă H$memMr ’w$bo' hr
~mbH$mX§~ar, "‘mZg', "Vnñ`m', "{dkmZH$Wm', "{H$S>Z°qnJ', "A§V[ajmVrb eoOmar',
"Am[X‘', "ñdßZñW', "ñn§XZ', "njr Om` {XJ§Vam', "{ZgQ>Vo {H$Zmao', "Ć bmoZ', "AeĂŁX'
ho 12 H$Wmg§J«h Am{U `m{edm` "AmH$meAmoT>' Am{U "q^V H$mMoMr' (ZmQ>H$),
"Am[X‘' Am{U "â€˜Ă„â€˜r amo~mo' (EH$m§{H$H$m), "Ă H$me ebmH$m' Am{U "ZjÌ' (b{bV)
EdT>r Ë`m§Mr J«§Wg§nXm. Ë`m§Zm AmOda {d{dY nwañH$mam§Zrhr JmÂĄa{dÊ`mV Ambo Amho. ghm
doim amÁ` nwañH$ma Am{U `m{edm` Zaha Hw$é§XH$a nwañH$ma, ~m. gr. ‘T>}H$a nwañH$ma,
nwUo ‘amR>r J«§Wmb` nwañH$ma, Hw$gw‘VmB© MĂŹhmU nwañH$ma Aem {d{dY nwañH$mam§À`m Ë`m
‘mZH$ar R>aĂ«`m AmhoV. ‘mJrb df©^amV Ë`m§Zr qhXr gm{hË`{Z{‘©VrVhr nXmn©U Ho$bo
Amho. Vgo "q^V H$mMoMr' `m ZmQ>H$mMo qhXr ^mfm§Va "H$m§M H$s Xrdma' `m ZmdmZo nyduM
Ă {gÕ Pmbo, nU ZwH$Ë`mM Ë`m§Zr {b{hboĂ«`m qhXr H${dVm§Mm g§J«h "A~ Vmo {O`m OmE'
Ă H$m{eV Pmbm Amho. ZQ>loð> A{‘Vm^ ~ƒZ `m§Mr àñVmdZm `m H$mĂŹ`g§J«hmbm bm^br
Amho. Agm hm Ë`m§Mm AmOdaMm gm{hË`àdmg.
Am`wü`mÀ`m gmR>rMm C§~aR>m Amobm§S>Ê`mAmYr ‘mJo diyZ nmhVmZm ‘mÌ Ë`m§Zm "Vr'
Mma df} AmOhr ‘mobmMr dmQ>VmV. Mma dfmÂȘMo H$m°boOOrdZ IĂš`m AWm©Zo Ë`m§Mo {dĂ­d
g§nÞ H$aUmao R>abo. Ë`m H$mimVrb XmoZ JwĂȘ$ - OoB©EgMo ~Xm©nyaH$a ga Am{U ZJaÀ`m
‘amR>r {eH${dUmĂš`m brbm Jmo{dbH$a ‘°S>‘ hr XmoZ Zmdo Ë`m AmdOy©Z KoVmV. `m XmoKm§Zr
Ë`m§Mm AmË‘{dĂ­dmg dmT>{dbm. Am`wĂź`mH$S>o nmhÊ`mMr ñdV§Ì Ñï>r {Xbr. ĂŹ`{Âș$‘Ëd
g§nÞ H$aUmam hm Mma dfmÂȘMm H$mi hmoVm. Ë`m§À`mM eĂŁXm§V gm§Jm`M§ Va, ""nËZr, ^m^r,
~hĂż, ‘m± hr gd© ZmVr ‘bm {daKiyZ Q>mH$Uma hmoVr. nU ‘bm ñdV
bm ‘r Ă„hUyZ Onm`M§
hmoV§. "ñd'À`m AmoiIrgmR>r PJS>m`M§ hmoV§. KamV nXa S>moĆ `mda KoD$Z dmdam`M§
Agb§ Var ‘mZ ‘moSy> Úm`Mr ZìhVr. Ë`mgmR>r Amdí`H$ hmoV§ àM§S> ‘mZ{gH$ ~i Am{U
AmË‘{dĂ­dmg. H$m°boOÀ`m Am{U VméÊ`mÀ`m Mma dfmÂȘZr Omo AmË‘{dĂ­dmg Am{U ~i
{Xb§ hmoV§, Vo KoD$Z ‘r d¡dm{hH$ OrdZmV àdoe Ho$bm Am{U nmdb§ Q>mHy$ bmJbo, Q>mH$Vo
Amho. nU AmOhr n§Yam Vo drg dfmÂȘVbr hr AmnbrM ĂȘ$n§ S>moĂč`m§g‘moa `oVmV. OrdZmÀ`m
XwX©Ä` BÀN>oZo ^abobr, AmZ§X Am{U CËgmh Amog§Sy>Z OmUmar. nmdb§ nwZ
 ^yVH$mimV
OmD$ eH$V ZmhrV ho ‘m{hVr AgyZhr dmQ>V§, na‘oídambm {dZdmd§ Am{U nwZ
 Vr Mma df}
OJÊ`mgmR>r ‘mJyZ Âż`mdrV... AJXr CaboĂ«`m Am`wĂź`mÀ`m ~XĂ«`mV.''
...............
lr‘Vr aoIm ~¡Ob, BÝH$‘ Q>°Ơg H$m°bZr, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 243
gZ 1997 À`m ~mamdrÀ`m JwUdÎmm
`mXrV OmbÝ`mÀ`m amhwb gwaoe bmhmoQ>r `m
{dÚmÏ`m©Mo Zmd gd© d„ÎmnÌm§‘YyZ ’$moQ>mogh
R>iH$nUo PiH$V hmoVo. ‘amR>dmS>çmVyZ
gd©àW‘ Am{U amÁ`mV {ÛVr` H«$‘m§H$mda
AmboĂ«`m amhwb bmhmoQ>rÀ`m H$mÂĄVwH$mZo
OoB©Eg H$m°boOÀ`m n[agamV MÂĄVÝ`mMo
ZdoM dmao dmhV hmoVo. `mM H$m°boO‘Yrb
{’${OƠgMo àmÜ`mnH$ lr. gwaoe bmhmoQ>r
Am{U gm¡. à^m `m§Mo amhwb ho nwÌ.
Xhmdrn`ÂȘV g|Q> ‘oar hm`ñHy$b‘Ü`o
{eH$UmÚ`m amhwb `m§Mr VmodaMr JwUm§Mr
pñWVr Ver R>rH$ ÄhUOo 88 Q>žo$ Aer
hmoVr. ~mamdrbm {‘imboĂ«`m Mm§JĂ«`m
JwUm§‘wio Ë`m§Zm {nbmZr `oWrb "{~bm©
BpĂĂ±Q>Q>çyQ> Am°’$ Q>oĆ Zm°b°mOr' ({~QÂČ>g) `m
OJÝ‘mÝ` g§ñWoV H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a B§{O{ZA[ašJbm
àdoe {‘imbm. amhwb `m§À`m Am`wü`mbm
{‘imbobo ho n{hbo diU.
dmñV{dH$ Ë`m§Mm ñd^md ~mbnUmnmgyZM
A§V‘w©I. Hw$UmÀ`m ’$mago AÜ`mV-‘Ü`mV
Zmhr. AmnU, Amnbm AĂ€`mg `mVM
Vo A{YH$m{YH$ ‘3⁄4 AgV.
Ë`m‘wio {‘Ìm§Mo dVw©ihr ’$ma
‘moR>o Ago ZìhVo. {nbmZr‘Ü`o
Ë`m§Mm hm ñd^md-
ĂŹ`{Âș$‘Ëd doJĂč`m
VĂšhoZo n[anÂč$ hmoV Jobo.
"{~QÂČ>g-{nbmZr' Ă„hUOo
40
"n°{eZoQ>'
amhwb bmhmoQ>r
"W«r B{S>`Q' nm{hbm`? "‘oH$
`wda n°eZ - `wda àmo’o$eZ'
Agm g§Xoe XoUmam Am‘ra ImZMm
aUN>moS>Xmg Mm§MS> D$’©$ ’w$ÝgwH$
dm§JSy> gdmÂȘZmM ^mdbm. hm g§Xoe
AZoH$m§Zr `mAmYrM Amnë`m
Am`wĂź`mV AmUbobm hmoVm.
H$maU Aer "B{S>`Q>' ‘mUg§
g‘mOmV Iyn AgVmV. AgmM
EH$ VéU - amhwb gwaoe bmhmoQ>r.
A‘o[aHo$Vrb "‘m`H«$mogm°ùQ>'‘Yrb
Mm§Jbm n¥gm XoUmar ZmoH$ar gmoSy>Z
‘m{hVr {dĂ­bofU H$aUmĂš`m g§ñWoV
"[agM©a' Ă„hUyZ H$m‘ H$aUmĂš`m,
AmdS>rÀ`m H$m‘mgmR>r ^anya
n¡gm XoUmao joÌ gmoS>Umù`m amhwb
`m§À`m~Ôb...

OmbZm Am`H$m°Ýg / 244
Xoe^amVrb B§{O{ZAqaJ H$ĂȘ$ BpÀN>UmĂš`m {dÚmÏ`mÂȘMo A§{V‘ bĂș`! {nbmZrbm Z§~a
bmJUo Ă„hUOo `m {dÚmÏ`mÂȘMr B{VH$V©Ï`Vm. amhwb gm§JVmV, Xoe^amVrb OdiOdi
àË`oH$ amÁ`mVyZ "{~QÂČ>g'‘Ü`o {dÚmWu `oV Am{U Ë`mVhr àË`oH$ ~moS>m©VyZ Ă W‘ Ambobo
{dÚmWu Va h‘Img VoWo {XgV. EH$Ă H$mao Vmo ~w{Õ‘mZ {dÚmÏ`mÂȘMmM "‘oim' hmoVm.
{VWbr {ejUnÕVrhr H$mhrer doJir hmoVr. amhwb gm§JVmV, "{VWo ’$Âș$ nwñVH$s
{H$S>çmnojm n[anyU© ĂŹ`{Âș$‘Ëd H$go KS>ob, `mH$S>o bj Agm`Mo. VoWrb eÂĄj{UH$
dmVmdaU EH$mM doir "[aJag' Am{U "ĂąbopĆ P~b' Agm`Mo.' {VWĂ«`m Ă mÜ`mnH$m§Mr
{eH${dÊ`mMr nÕVr doJir Agm`Mr. {deof Ă„hUOo {dÚmÏ`mÂȘMo "~o{gĆ g' nžo$
H$aÊ`mda Ë`m§Mm ^a Ago. df©^amV eÂĄj{UH$ Am{U {ejUnyaH$ Aem Ag§»`
CnH«$‘m§Mr ^a‘ma Agm`Mr. EH$doi Ć bmgogbm ~gbo Zmhr, Var MmbV Ago, nU
Aem {d{dY CnH«$‘m§VyZ {‘iUmam AZw^d A{YH$ g§nÞ H$aUmam Agm`Mm. gVV
H$moUË`m Z H$moUË`m narjm MmbyM Agm`À`m. Vem AWm©Zo ho XÂĄZ§{XZ OrdZ A{Ve`
YmdnirMo hmoVo. nU Xoe^amVrb "~«oZ' {VWo EH$Ì Ambobm AgVmZm Ë`m§Zm gdmÂȘJrU
kmZ XoÊ`mMm g§ñWoMm Ă `ËZ Agm`Mm. `m ‘hm{dÚmb`mMo hmoñQ>obhr {dñVrU© hmoVo.
{VWo ĂȘ$‘ nmQ>©Zagmo~V amhwb `m§Zm Iyn H$mhr {eH$m`bm, eoAa H$am`bm {‘iV Jobo.
amhĂżb gm§JVmV, "`m g§ñWoZo H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a gm`ÝgMo kmZ Am{U nXdr Va {XbrM, nU Ë`mM
~amo~a ‘mUyg Ă„hUyZhr KS>{dbo. ‘mUgo AmoiIÊ`mMr H$bm {eH${dbr, A{Ve` ‘moR>çm
à‘mUmVrb VmUVUmdmÀ`m dmVmdaUmV pñWa ~wÕrZo H$m‘ H$go H$am`Mo, Vo {eH${dbo.
{ZU©` KoÊ`mgmR>rMr ‘mZ{gH$ {gÕVm H$ĂȘ$Z {Xbr. Ë`mVyZ EH$ n[anyU© ĂŹ`{Âș$‘Ëd KS>V
Jobo.' "{~Q>ÂČg - {nbmZr'‘YyZ gZ 2001 ‘Ü`o amhĂżb H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a B§{O{ZAa Ă„hUyZ ~mhoa
nS>bo. "nwT>o H$m`' `m àíZmMo CÎma Ë`m§À`m ‘ZmV V`ma hmoVoM, Ë`mbm KaÀ`m§Zr nmqR>~m
{Xbm Am{U Ë`m§Zr `mM {df`mV ‘mñQ>g© {S>J«r {‘i{dÊ`mMo R>a{dbo.
‘mñQ>g© {S>J«rgmR>r Ë`m§Mr {ZdS> hmoVr A‘o[aHo$À`m g°Z {XEJmo `oWrb "`w{ZĂŹh{g©Q>r
Am°’$ H°${b’$mo{Z©`m'. g§emoYZna H$m‘ H$aÊ`mMr Ë`m§Mr ‘Zñdr BÀN>m Am{U AmdS>
hmoVr. "H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a {gĆ `w[aQ>r' `m {df`mV CÎm‘ {ejU XoUmao {dÚmnrR> `m Ñï>rZo
H°${b’$mo{Z©`m {dÚmnrR>mMm H«$‘ daMm hmoVm. Aem {dÚmnrR>mV {eH$Ê`mMm AZw^d Am{U
AmZ§X Ë`m§À`mgmR>r ‘hËdmMm R>abm. ‘mñQ>g© {S>J«r {‘i{dÊ`mMm hm XmoZ dfmÂȘMm H$mi
Ë`m§À`mgmR>r {ejUm~amo~aM BVahr ~aoM H$mhr {eH$Ê`mgmaIm hmoVm. OJ^amVrb gd©
Xoem§VyZ {dÚmWu `oWo {eH$Ê`mgmR>r Ambobo AgV. `oWohr AWm©VM gd© "~«oZ' Ambobo Ago.
Ë`m‘wio "Ć bmgĂȘ$‘ Q>rqMJ'~amo~aM `m gdmÂȘer AZw^dm§Mr XodmUKodmU Ë`m§À`mgmR>r
‘hËdmMr R>abr. VoWo JoĂ«`mZ§Va H$mhr ‘{hÝ`m§VM Ë`m§Zr "Q>rMa A{gñQ>§Q>{en'gmR>rMr
‘mÝ`Vm {‘i{dbr hmoVr. {eH$Vm {eH$Vm VoWrb Ă mÜ`mnH$m§Zm ‘XV H$aÊ`mMm hm n`m©`

OmbZm Am`H$m°Ýg / 245
hmoVm. g§~§{YV Ă mÜ`mnH$m§Mm {df` {dÚmÏ`mÂȘZm g‘OmdyZ gm§JÊ`mg ‘XV H$aÊ`mMo ho
H$m‘ H$aVmZm Ë`m§Zm Am{W©H$ Ă mĂĄrhr hmoV hmoVr. ñdV
À`m nm`mda C^o amhÊ`mMm AmZ§X
Ë`m§Zm {‘iV hmoVm.
Aem àH$mao {eH$Vm {eH$Vm {eH${dÊ`mMm AZw^d Am{U AmZ§X KoV gZ 2003 ‘Ü`o
Ë`m§Zr ‘mñQ>g© {S>J«r {‘i{dbr VoĂŹhm OJmVrb gmĂš`m ~S>çm gm°ùQ>doAa H§$nÝ`m§Mr Xmao
Ë`m§À`mgmR>r Iwbr hmoVr. Ë`mVyZ Ë`m§Zr "‘m`H«$mogm°ùQ>'Mr {ZdS> Ho$br. 2003 Vo 2005
`m EH§$Xa 3 dfmÂȘÀ`m H$mimV Ë`m§Zr ‘m`H«$mogm°ùQ>À`m {gEQ>b `oWrb ‘w»`mb`mV H$m‘
Ho$bo. Ë`m H$mimV "{d§S>moO'Mr "pĂŹhñQ>m' hr Zdr Am°naoqQ>J Ă Umbr {dH${gV H$aÊ`mMo H$m‘
gwĂȘ$ hmoVo. Ë`mVrb "B§Q>aZoQ> H$Ă„`w{ZHo$eZ Ă moQ>moH$m°b' S>oĂŹhbn H$aÊ`mÀ`m {df`mV amhwb
`m§Zr `eñdrarË`m H$m‘ Ho$bo. ho H$m‘ AmdS>rMo hmoVo. Ë`mV nÂĄgmhr ~Ăš`mnÂĄH$s {‘iV hmoVm.
nU `mM H$mimV EH$ Zdr AmdS> Ë`m§À`m ‘ZmV {dH${gV hmoV hmoVr. "npãbH$ nm°{bgr
‘oqH$J' hm Vmo {df`. A§V‘w©I hmoD$Z H$m‘ H$arV ñdV
bm g§emoYZmV PmoHy$Z XoÊ`mMr
amhĂżb `m§Mr ‘yi Ă d„Îmr A{YH$ {dH${gV hmoÊ`mgmR>r hm Zdm {df` A{Ve` Cn`wÂș$
R>aUmam hmoVm. ‘m`H«$mogm°ùQ>‘Ü`o H$m`©aV AgVmZmM Ë`m§Zr "g§JVr' ZmdmÀ`m EH$m g§ñWoMr
ñWmnZm Ho$br hmoVr. "§g‘mZ erb ĂŹ`gZofw g»`‘ÂČ' `m Ý`m`mZo VoWo H$m`©aV AgboĂ«`m
Am{U Á`m§À`m gm‘m{OH$ Om{Udm OmJ„V AmhoV Aem VĂ©Um§Mm hm J«wn hmoVm. g‘mOmVrb
J[a~r, {df‘Vm, Xm[aXÂČ>ƒ`, gm‘m{OH$ CVa§S>r, Ë`m§Mo EH§$Xa g‘mOOrdZmda hmoUmao n[aUm‘
`m gd© nÂĄby§‘YyZ AĂ€`mg Am{U H„$Vr H$m`©H«$‘m§Mo {Z`moOZ hm J«wn H$am`Mm. 8 Vo 10
OUm§À`m `m J«wn‘Ü`o XmoZ - VrZ A‘o[aH$s, H°$Zo{S>`Z VĂ©Uhr hmoVo nU OmñVrV OmñV
g§»`m hmoVr ^maVr`m§Mr. {deofV
 nOÂ©Ă`Ob nwZ^©aU `m {df`mV Ë`m§Zr ~Ăš`mnÂĄH$s H$m‘
Ho$bo. Ă mMrZ H$mir ^maVmV AgboĂ«`m nmUrdmQ>nmÀ`m nÕVr, B§J«O AmĂ«`mZ§Va Ë`m§Zr
Ho$bobo H$m`Xo d Ë`m‘wio {dñH$irV Pmbobr nmUr ĂŹ`dñWm Am{U AmOMm nmUrĂ Ă­Z
Aem Ă XrK© {df`m§da Ë`m§Zr AĂ€`mg Ho$bm. npĂ­M‘ ~§Jmb‘Ü`o Ë`m§Zr EH$m J«wnbm ‘XVhr
Ho$br. OmJ{VH$ nmVirda {dMma H$aVm ^maVr` ‘{hbm§‘Ü`o Hw$nmofUmMo à‘mU A{YH$
AgĂ«`mMo H$mhr g§emoYZm§VyZ bjmV Ambo. "Amem ’$m°a EÁ`wHo$eZ' `m g§ñWogmo~V Ë`m§Zr
‘{hbm§À`m pñWVr~m~V {dMma Ho$bm. `m gmĂš`m AĂ€`mgm§‘YyZ Ë`m§Mr Aem {df`m§Vrb
Ă©Mr dmT>V Jobr. YmoaUo R>a{dÊ`mAmYr Agm AĂ€`mg Pmbm Va YmoaUm§Mr n[aUm‘H$maH$Vm
dmT>ob, Ago Ë`m§À`m {ZarjUmg Ambo Am{U n[aUmâ€˜Ă±dĂȘ$n Ë`m§Zr gÜ`mMr ZmoH$ar gmoSy>Z
2005 Vo 2007 `m H$mimV H$mob§{~`m {dÚmnrR>mV "‘mñQ>g© BZ npĂŁbH$ nm°{bgr' `m
{df`mMr nXĂŹ`wÎma nXdr {‘i{dbr. "‘m`H«$mogm°ùQ>' gmoS>VmZm O‘bobr WmoS>r’$ma ~MV
n{hĂ«`m Mma-ghm ‘{hÝ`m§VM g§nbr. BWo nwÝhm EH$Xm Ë`m§Zr "Q>rqMJ A{gñQ>§Q>'Mr g§Yr
{‘i{dbr Am{U hm n¡gm VoWrb {ejU d CnOr{dHo$gmR>r dmnabm.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 246
EĂŹhmZm H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a gm°ùQ>doAaÀ`m joÌmV naV Z OmÊ`mMo Ë`m§À`m ‘ZmV {ZpĂ­MV
Pmbo hmoVo. ‘J nwT>o H$m` H$am`Mo? {ejUmMm Cn`moJ Pmbm nm{hOo Am{U àma§{^H$
AZw^dhr {‘imbm nm{hOo. `m gmR>r Ë`m§Zr H°${b’$mo{Z©`mÀ`m "~H©$bo {dÚmnrR>m'V [agM©a
Ă„hUyZ H$m‘ H$aÊ`mMr g§Yr {‘i{dbr Am{U gZ 2008 À`m AIoan`ÂȘV Ë`m§Zr VoWo
H$m‘ Ho$bo. H$moUVohr YmoaU R>a{dÊ`mAmYr Ë`mMr Cn`wÂș$Vm nS>VmiyZ nmhUo AmdĂ­`H$
R>aVo. `m nÕVrMo H$m‘ Ë`m§Zm H$amd`mMo hmoVo. CXmhaUmW© Ë`m§Zr amOñWmZmVrb EH$
{ZarjU gm§{JVbo. - amOñWmZmVrb EH$m ^mJmV Ho$boĂ«`m Ă mW{‘H$ gd}jUmZwgma
VoWo {dÚmÏ`mÂȘMr emioVrb CnpñWVr A{Ve` H$‘r Ago Am{U VoWrb {ZH$mbhr H$‘r
bmJm`Mm. g§emoYZm§Vr VoWrb ^mÂĄJmo{bH$ pñWVr d ImÚnXmWmÂȘ‘wio Ë`m§À`mV nmoQ>XwIrMm
Ìmg AgĂ«`mMo bjmV Ambo Am{U O§Vm§Mo AmÂĄfY {XĂ«`mZo hr pñWVr gwYmĂȘ$ eHo$b,
Agm H$`mg hmoVm. `mgmR>r "g±nb' Ă„hUyZ EImÚm JmdmMr {ZdS> H$am`Mr, VoWrb emim
{ZdS>m`Mr, Ë`m emioVrb EH$m dJm©V Vr AmÂĄfYo Úm`Mr d Ë`m§Mr {ZarjUo Zmo|Xdm`Mr
Am{U XwgĂš`m dJm©V AmÂĄfYr Z XoVm {ZarjUo Zm|XdyZ AmÂĄfYm§Mm hmoUmam Cn`moJ d Ë`m§Mm
{ejUmda hmoUmam n[aUm‘ Vnmgm`Mm. hm n[aUm‘ gH$mamË‘H$ Agob, Va g§nyU© ~m{YV
n[agamV emim§‘YyZ Vr Cnm``moOZm A‘bmV AmUÊ`mMo YmoaU am~dm`Mo...!
AmnĂ«`m `m kmZmMm Cn`moJ ^maVmV ĂŹhmdm, Aer Ë`m§Mr Vrd« BÀN>m hmoVr. Ë`mMr
g§Yr Ë`m§À`mg‘moa 2009 ‘Ü`o Ambr. ~|JbmoaÀ`m B§{S>`Z BpĂĂ±Q>Q>çyQ> Am°’$ ‘°ZoO‘|Q>
(Am`Am`E‘-~|Jbmoa) `m {d»`mV g§ñWoVrb "g|Q>a ’$m°a npĂŁbH$ nm°{bgr' `m {d^mJmV
Ă©Oy hmoÊ`mMo Ë`m§Zr R>a{dbo Am{U "[agM©a' Ă„hUyZ VoWo Vo Ă©Oyhr Pmbo. AmnU ^maVmV
Oݑbmo-dmT>bmo AmhmoV, Amnë`m kmZmMm d H$m¥eë`mMm Cn`moJ ^maVmVM Ïhmdm, Aer
Ë`m§Mr BÀN>m hmoVr, Ë`m‘wio Ë`m§Zr ~|JbmoaMr {ZdS> Ho$br. ^maVmV H$m‘ H$aÊ`mgmR>r ^anya
g§Yr AmhoV Am{U g‘mOmÀ`m Cn`moJmgmR>r `oWo Iyn H$mhr H$aVm `oD$ eH$Vo, Agm Ë`m§Mm
{dĂ­dmg Amho.
gÜ`m Vo "O|S>a A°goQ> J°n' `m {df`mda H$m‘ H$arV AmhoV. ^maVmV Ă m‘w»`mZo
nwĂ©fgÎmmH$ g§ñH„$Vr Amho. `oWrb Hw$Qw>§~à‘wI Ă m‘w»`mZo nwĂ©f AgVmo d KamMr d g§~§{YV
gd© ‘mb‘Îmm - Ă m°nQ>uhr Ë`m§À`mM Zmdmda AgVo. `mMm Hw$Qw>§~ ĂŹ`dñWoda H$m` n[aUm‘
hmoVmo, hm Ë`m§À`m AĂ€`mgmMm {df` Amho. IamoIaM gd© Kam§‘Ü`o Ă m°nQ>u nwĂ©fm§À`mM
Zmdmda AmhoV H$m? OoWo ‘{hbm§À`m Zmdmda AmhoV VoWo Ë`m Hw$Qw>§~m§‘Ü`o {ZU©`Ă {H«$`oda
Ë`m§Mm n[aUm‘ hmoVmo H$m? ‘wimV Aer Xar g‘mOmV Amho H$m? ... Aem {df`mda
AmOda H$YrM H$m‘ Pmbobo Zmhr. `m {Z{‘ÎmmZo ho H$m‘ hmoVo Amho. ‘wbtZm àm°nQ>uV g‘mZ
h¾$ XoÊ`mMm H$m`Xm Va Pmbm, nU Ë`mMo nmbZ hmoVo H$m? Ë`mMm n[aUm‘ H$m` hmoVmo
Amho, ho gmao `m AĂ€`mgmVyZ g‘moa `oB©b. g‘mOmVrb Hw$nmofU, {ejUmMo à‘mU `m

OmbZm Am`H$m°Ýg / 247
{df`m§dahr Ë`m§Mm AĂ€`mg gwĂȘ$ Amho.
amhwb Ă„hUVmV -"OrS>rnr' hm eĂŁX amĂŻÂŽ>r` nmVirdarb MMo©V AZoH$Xm g‘moa `oVmo.
"J«m°g S>mo‘opñQ>H$ Ă m°S>Ć Q>' ho Ë`mMo ~„hVÂČ ĂȘ$n. hm OrS>rnr dmT>Ă«`mZ§Va qH$dm Ë`mMm Xa
MT>m am{hĂ«`mZ§Va Amnbo ZoVo Am{U "nm°{bgr ‘oH$g©' g‘mYmZ ĂŹ`Âș$ H$aVmV. nU IaoM
ho g‘mYmZ Cn`moJmMo Amho? hm OrS>rnr {H$Vr Q>¾o$ bmoH$m§À`m {ZarjUmVyZ H$mT>Ê`mV `oV
AgVmo? 20 Q>ƠƠ`m§Mm OrS>rnr dmT>Uo ÄhUOo XoemMm {dH$mg Zmhr. hm {dH$mgmMm Xa
hmoD$ eH$V Zmhr. Vmo Ë`m Ë`m joÌmÀ`m {dH$mgmMm Xa Agy eH$Vmo. eoVrÀ`m {dH$mgmMm
Xa dmT>bm Va Vmo 60-70 Q>¾o$ bmoH$m§À`m {dH$mgmMm Xa hmoD$ eH$Vmo, Vmo XoemÀ`m
{dH$mgmMm Xa Agy eH$Vmo.' Amnbo n§VàYmZ S>m°. ‘Z‘mohZqgJ `m§À`m Vm|S>r gÜ`m
"BÝƠbw{OĂŹh J«moW' hr g§H$Ă«nZm nwÝhm nwÝhm `oVo. amhwb J‘VrZo Ă„hUVmV, "`m g§H$Ă«nZoMm
AW© IwÔ Ë`m§Zm Var R>mdyH$ Agob H$m?'
Amnbr YmoaUo R>a{dUmao bmoH$ g‘mOmV {‘giV ZmhrV, hr Ë`m§À`m ‘ZmVrb I§V
Amho. YmoaU R>a{dÊ`mù`m§Zr Xoe^a {’$abo nm{hOo, Á`m§À`mgmR>r YmoaU R>adm`Mo Ë`m§À`mV
{‘gibo nm{hOo, Ë`m§À`m ^mdZm-JaOm g‘OmdyZ KoVĂ«`m nm{hOoV. ‘{hÝ`mVyZ EImXm
AmR>dS>mhr ho bmoH$ g‘mOmV {‘gibo Va Ë`m§Zr ~Z{dbobr YmoaUo Z¾$sM g‘mOmbm
A{YH$ Cn`wÂș$ R>aVrb, Agm g„m Vo XoVmV. g‘mO ’$Âș$ AmH$S>odmarda MmbV
Zmhr. Ë`m‘wio AmH$S>çm§À`m IoimV ^bohr AmnU {dH$mgmMm AmboI MT>Vm XmIdy, nU
dmñVd gË` ‘mÌ doJioM Agy eH$Vo, Agm Bemamhr Vo XoVmV.
"gm‘m[OH$ emĂ±ĂŒ Am{U BVa H$moUVrhr emĂło `m§À`mV à‘wI ’$aH$ hm Amho,
H$s BVa emóm§‘Ü`o {Z`‘ {gÕ AmhoV. àË`oH$ àíZm§Mr {ZpíMV Aer CÎmao AmhoV.
gm‘m{OH$ emĂ±ĂŒm§‘Ü`o Ag§»` {ZH$f AgVmV, H$moUVmhr {Z`‘ gd©g‘mdoeH$ ZgVmo.
^m¡Jmo{bH$Vo~amo~aM g‘mO ~XbVmo. Ë`m§Mo {ZH$f, Ë`m§À`m ^y{‘H$m ~XbV OmVmV. `m
àË`oH$ {R>H$mUr MM}Mm Cn`moJ hmoVmo. Ë`mVyZ `mo1⁄2` YmoaU R>a{dVm `oVo,' Ago Vo AmdOy©Z
gm§JVmV.
AmnĂ«`m AmOdaÀ`m dmQ>MmbrV AmnĂ«`m AmB©-d{S>bm§Mo Iyn ‘moR>o ghH$m`©
bm^Ă«`mMo Vo AmdOy©Z gm§JVmV. {ejUmMr {Xem {ZdS>VmZm Am{U ~XbVmZmhr Ë`m§Zr
AmnĂ«`mbm Zoho‘r nmqR>~mM {Xbm, Ago gm§JVmZmM Vo AmnĂ«`m nËZrMohr - Vw{bH$m
- Am^ma ‘mZÊ`mg {dgaV ZmhrV. Ë`mhr H$mÂ°Ă„ĂŸ`wQ>a B§{O{ZAa AmhoV Am{U "{~Q>ÂČg-
{nbmZr'À`mM {dÚm{W©Zr AmhoV. "npĂŁbH$ nm°{bgr' hm {df` ^anya nÂĄgm {‘idyZ XoUmam
Zmhr, `mMr H$Ă«nZm AgyZhr nËZrÀ`m ghH$m`m©‘wioM AmnU `m AmdS>rÀ`m joÌmV H$m‘
H$ĂȘ$ eH$bmo, Ago gm§JVmZm Vo Ă„hUVmV, H$s nËZr A‘o[aHo$V "JwJb' H§$nZrV H$m`©aV amhĂżZ
Am{W©H$ AmKmS>r gm§^miVo Ă„hUyZ AmnU ho H$m‘ {ZpĂ­MšVnUo H$ĂȘ$ eH$V AmhmoV.

OmbZm Am`H$m°Ýg / 248
Amnë`mnmR>monmR> nwT>o `oV Agboë`m Amnë`m "Á`w{ZAg©'Zm Vo H$mhr Jmoï>r AmdOy©Z
gm§Jy BpÀN>VmV. Vo Ă„hUVmV, "Oo H$aVm Ë`mV VwĂ„hmbm AmdS> Amho H$m? Ë`mV ^bohr nÂĄgm
{‘iV Agob nU g‘mYmZ Zgob Va Vo H$m‘ H$embm H$aVm? Amnbr AmdS> - Amnbr
"n°eZ' AmoiIm Am{U Ë`mV H$m‘ H$aÊ`mgmR>r Ă `ËZ H$am. OJ doJmZo {dñVmaV Amho.
OdiOdi àË`oH$ joÌmV Ag§»` g§Yr {Z‘m©U hmoV AmhoV. S>m°ƠQ>a-B§{O{ZAa ~ZUo
Ă„hUOoM gd© H$mhr Zmhr. `m "‘oZñQÂŽ>r‘'~mhoahr Ă M§S> g§Yr AmhoV. VoWohr VwĂ„hr ^anya
nÂĄgm H$‘mdy eH$mb. H$miOrnyd©H$ {dMma H$am, g§Yr emoYm, Vr {‘idm Am{U `eñdr
ĂŹhm...!'
...............
lr. amhwb bmhmoQ>r, [agM©a, g|Q>a ’$m°a npĂŁbH$ nm°{bgr, Am`Am`E‘, ~|Jbmoa.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 249
41
{OJa~mO
‘ZmoO e{eH$m§V nQ>dmar
Amnbm g‘mO AmOhr An§Jm§er
ĂŹ`dhmam§À`m ~m~VrV n[anÂč$
dmQ>V Zmhr. An§Jm§H$S>o H$UdoZo
nm{hbo OmVo qH$dm hoQ>miUrZo. nU
Ë`m§À`mH$S>o gm‘mÝ` ‘mUgmgmaIoM
nm{hbo OmUo g‘mOmÀ`m Am{U Aem
ĂŹ`Âș$s¹À`m ~m~VrV ‘hËdmMo AgVo.
Ë`mVhr "‘yH$-~Yra' JQ>mVrb
An§Jm§H$S>o nmhÊ`mMm g‘mOmMm
Ñï>rH$moZ Va IynM g§Hw${MV Amho.
‘wimV ho An§JËd Vem AWm©Zo bmoH$
"An§JËdm'À`m ĂŹ`m»`oV J„{hV
YaV ZmhrV. gd©gm‘mÝ`m§gma»`mM
emar[aH$ Am{U ~m¡{ÕH$ j‘Vm
Agboë`m `m dJm©Mo AZoH$ hž$
‘mÌ AH$maU S>mdbbo OmVmV.
OmbÝ`mMo ‘ZmoO nQ>dmar AmnĂ«`m
An§JËdmda ‘mV H$arV AmnĂ«`m
g‘Xw
ItgmR>r bT>m C^maV AmhoV.
Ë`m {df`r...
"W«r Or'Mr gw{dYm Agbobm h±S>goQ>
g‘moa R>odyZ Vmo VĂ©U H$mhr hmVdmao H$arV
hmoVm. h±S>goQ>da ZOa Q>mH$br, Va Ë`m
ñH«$sZda Ë`m VĂ©UmMr N>~r EH$m MmÂĄH$moZmV
{XgV hmoVr Am{U Ë`mdarb Mm¡H$moZmV Xwgam
VéU VgoM hmVdmao H$arV Agbobm {XgV
hmoVm. jUmYm©V bjmV Ambo, hr Va ‘yH$-
~Yram§Mr gm§Ho${VH$ ^mfm. Xa a{ddmar Xwnmar
XyaXe©ZÀ`m amĂŻÂŽ>r` M°Zbda ‘yH$~{Yam§gmR>r
{deof ~mV‘rnÌ àgm[aV hmoV AgVo.
Ë`mVrb gm§Ho${VH$ ^mfoMr AmR>dU Ambr
Am{U A{YH$ ~maH$mB©Zo nm{hbo, Va
g§dmX gmYUmao ho XmoÝhr VĂ©U ĂȘ$T> AWm©Zo
‘yH$~Yra AgĂ«`mMo bjmV Ambo. Ë`mVrb
EH$ hmoVo OmbÝ`mVrb ‘ZmoO e{eH$m§V
nQ>dmar. OmbÝ`mVrb OwÝ`m {nT>rVrb EH$
nÌH$ma e{eH$m§V nQ>dmar `m§Mo ho ‘moR>o nwÌ.
28 OyZ 1971 amoOr OÝ‘boĂ«`m ‘ZmoO
`m§Zm OÝ‘V
M EoHy$ `oV Zmhr. {ZgJm©Zo
Ho$bobm hm AÝ`m` ‘ZmoO `m§Zr Am{U
nQ>dmar Hw$Qw>§{~`m§Zrhr ‘moR>çm {OÔrZo ghZ
Ho$bm Am{U Ë`mVyZ Vo AmVm dmQ> H$mT>V ‘mJ©H«$‘U H$arV AmhoV.
e{eH$m§V Am{U `‘wZmXodr `m§Mo ‘ZmoO ho gdm©V ‘moR>o nwÌ. `m{edm` amo{hV Am{U
`moJoe ho XmoKo ‘ZmoO `m§Mo ^mD$. ‘ZmoO `m§À`m AmOmo~m§Mm ‘§S>n H$m‘m§Mm ì`dgm` hmoVm.
Ë`m§À`mH$S>o H$m‘mbm AgboĂ«`m EH$m ĂŹ`Âș$sZo EHo$ {Xder VrZ-Mma dfu` ‘ZmoO `m§Zm
Ë`m§À`m Kar Zobo. `moJm`moJmZo ‘ZmoO ~gbo hmoVo Ë`m§À`m ‘mJoM EH$ ‘moR>o ^m§S>o Imbr nS>bo.
Ë`mMm ‘moR>m AmdmO Pmbm Am{U gmao Hw$Qw>§~ VoWo YmdV Ambo. ‘ZmoO ‘mÌ {Z{d©H$manUo
IoiV hmoVo. Ë`m ĂŹ`Âș$sZo AmOmo~m§À`m H$mZmda hr KQ>Zm KmVbr Am{U EoHy$ `oV Zgmdo,

OmbZm Am`H$m°Ýg / 250
Agm g§e` ĂŹ`Âș$ Ho$bm. Ë`mZ§Va AZoH$ MmMÊ`m nma nS>Ă«`m Am{U ‘ZmoO `m§Zm EoHy$ `oV
ZgÊ`mda {ež$m‘moV©~ Pmbo. {VWyZ `m Hw$Qw>§~mMr Ymdni gwĂȘ$ Pmbr. AmÂĄa§Jm~mX, nwUo,
‘w§~B©, ‘Ðmg Aem AZoH$ {R>H$mUr VnmgÊ`m PmĂ«`m nU `mda H$moUVmhr Cnm` ZgĂ«`mMo
ñnĂŻ> Pmbo. A§VH$Um©nmgyZ ‘|Xybm OmoS>Umar Am{U ÜdZrMo g§XoedhZ H$aUmar Or Zg
AgVo Vr ‘„V AgĂ«`m‘wio Vo H$Yrhr EoHy$ eH$Uma ZmhrV, ho gË` nM{dUo `m Hw$Qw>§~mbm
OS> Jobo.
`m H$mimV ‘ZmoO `m§Mr emim gwĂȘ$ hmoVr. OmbÝ`mV ‘yH$-~{Yam§gmR>r ñdV§Ì emioMr
gmo` ZìhVr Am{U gm‘mÝ` {ejU XoUmù`m emioV ‘ZmoO `m§Zm H$mhrM g‘OV Zgo.
Ë`m‘wio bmÂĄ{H$H$ {ejUmV Ë`m§Zm H$Yrhr JVr KoVm Ambr Zmhr. gmh{OH$M AĂ€`mgmV Vo
‘mJoM amhmV. AemVM Ë`m§Zr emim gmoS>br. ‘Ü`§Var Ë`m§Zr WoQ> XhmdrMr narjm XoÊ`mMo
R>a{dbo. nU Vo CÎmrU© hmoD$ eH$bo ZmhrV. hr JmoĂŻ> 1996 Mr. Vo XmoZ {df`m§V Zmnmg
Pmbo. Ë`mZ§Va H$mhr H$mi Ë`m§Zr narjm§Mm ZmX gmoS>bm. nU ‘YĂ«`m H$mimV Ë`m§Zm ‘wÂș$
{dÚmnrR>mÀ`m nXdr~m~V H$ibo Am{U {ejUmÀ`m Ë`m§À`mVrb Am§V[aH$ BÀN>oZo nwÝhm
CMb Im„r. gÜ`m Vo `ed§Vamd MĂŹhmU ‘wÂș$ {dÚmnrR>mÀ`m ‘mÜ`‘mVyZ "~r.E.'Mr
narjm XoV AmhoV. `m narjoVrb EH$ nona ~mH$s AgyZ `oË`m Am°ƠQ>mo~a‘Yrb narjoZ§Va
Vo "J«°Á`yEQ>' hmoVrb!
bmÂĄ{H$H$ AWm©Zo {ejU Pmbo Zgbo Var doJĂč`m AWm©Zo Ë`m§Zr ^anya {ejU KoVbobo
Amho. {ZgJ© OoĂŹhm EImXr ĂŹ`mYr XoVmo VoĂŹhm Ë`mda ‘mV H$aÊ`mMo H$mhr {deof H$mÂĄeĂ«`hr
Ë`mZo ~hmb Ho$bobo AgVo. ‘ZmoO `m§Mr J«hUeÂș$s IynM Mm§Jbr Amho. H$mZm§‘wio Pmbobo
ZwH$gmZ Vo S>moĂč`m§Zr ^ĂȘ$Z H$mT>VmV. EH$Xm nm{hbobr JmoĂŻ> Vo {~ZMwH$nUo AmË‘gmV
H$ĂȘ$ eH$VmV. AemM Ă H$mao Ë`m§Zr OZaoQ>aMr XwéñVr {eHy$Z KoVbr, dm`[ašJMo Ë`m§Zm
kmZ Amho, Ë`m§À`m d{S>bm§À`m qàqQ>J àog‘Ü`o Zdo Am°’$goQ> ‘erZ Ambo Voìhm Ë`mÀ`m
BĂĂ±Q>m°boeZÀ`m XaĂ„`mZM Ë`m§Zr `m ‘erZMo H$m‘ {eHy$Z KoVbo. Ë`mMr OwO~r XwéñVrhr
VoM H$aVmV. 1993‘Ü`o OoĂŹhm Ë`m§À`m XÂĄ{ZH$mÀ`m H$m`m©b`mV g§JUH$ Ambm, VoĂŹhm
S>rQ>rnrMo H$mÂĄeĂ«`hr Vo Am°naoQ>aMo H$m‘ nmhmV-nmhmVM {eH$bo. qĂ Q>aMr XwéñVr Am{U
H$mQ>®>}OMo [a{’$qbJ hr H$m‘ohr Vo AemM àH$mao {eH$bo. dS>bm§Mm qàqQ>J àog Am{U
X¡{ZH$mMo H$m‘, am°Ho$bMr EOÝgr, KamVrb XmoZ XwH$mZo `m§Mm ì`mn ho Hw$Qw>§~ gm§^miVo
Am{U ‘ZmoO Ë`m§Zm `m H$m‘m§V eƠ` VodT>r ‘XV H$aVmV. hr H$m‘o H$arV AgVmZmM Ë`m§Zr
ñdV
bm EH$m AmJĂč`mM H$m‘mgmR>r dmhĂżZ KoVbo Amho. Ë`m§À`m ĂŹ`{Âș$‘ËdmVrb hm ^mJ
Iyn ‘hËdmMm Amho.
AmnU H$U©~Yra AmhmoV, `mMm Ý`yZJ§S> Ë`m§Zr ~miJbm Zmhr. EoHy$ `oV ZgĂ«`mZo Aem
Ă H$maMr ĂŹ`mYr AgboĂ«`m ‘wbm§Zm ~mobVm `oV Zmhr. nU AmnĂ«`m {OÔrÀ`m Omoamda ‘ZmoO

OmbZm Am`H$m°Ýg / 251
H$mhr à‘mUmV ~mobyhr eH$VmV. emioV {eH$Vm Ambo Zmhr Var AjakmZmMr Ë`m§Mr AmoT>
OwZrM hmoVr. Ë`mVyZ Ë`m§Zr ~aoM dmMZ Ho$bo. Ë`m‘wio boIZmÛmao Vo AmnĂ«`m ^mdZm ĂŹ`Âș$
H$ĂȘ$ eH$VmV. AmnĂ«`mgmaIoM ĂŹ`§J AgboĂ«`m§~Ôb H$mhr H$aÊ`mMr Ë`m§Mr YS>nS>
AgVo. `mVyZM Ë`m§À`mVrb "gm‘m{OH$ H$m`©H$Vm©' OÝ‘mbm Ambm. gaH$mar ZmoH$Ăš`m§‘Ü`o
An§Jm§gmR>r 3 Q>žo$ OmJm amIrd AgVmV. Ë`mVrbhr 1 Q>ž$m H$U©~Yram§gmR>r amIrd
AgVmo. nU `m OmJm ^aÊ`mH$S>o H$moUr nmago bj XoV ZmhrV. Ë`m‘wio AZoH$ OU nmÌVm
AgyZhr amoOJmamnmgyZ d§{MV amhVmV. ‘mJrb H$mhr dfmÂȘnmgyZ ‘ZmoO `m§Zr `m gmR>r
ñdV
bm PmoHy$Z {Xbo Amho. OyZ 2010 ‘Ü`o Cƒ Ý`m`mb`mZo {XboĂ«`m AmXoemZwgma `m
VrZ Q>žo$ OmJm ^aUo emgZmbm ~§YZH$maH$ R>abo, nU Ë`mZwgma H$m`©dmhr PmbrM Zmhr.
`m {déÕ ‘ZmoO `m§Zr X§S> WmonQ>bo AmhoV. AÊUm hOmao `m§À`m Am§XmobZmVyZ {‘imboĂ«`m
"‘m{hVrÀ`m A{YH$mam'À`m ‘mÜ`‘mVyZ Ë`m§Zr Amnbm bT>m C^mabm Amho. `mVyZ H$moUË`m
H$m`m©b`mV {H$Vr OmJm [aÂș$ AmhoV, {H$Vr ^aboĂ«`m AmhoV, {H$Vr OmJr A`mo1⁄2`
C‘oXdmam§Zm ZmoH$ar ~hmb Ho$bobr Amho, ho ñnĂŻ> hmoVo Amho. Aem {R>H$mUr AmnĂ«`mgmaIo
ì`§J AgUmù`m C‘oXdmam§Zm ZmoH$ar {‘imdr, `m gmR>r AmVm Vo à`ËZerb AmhoV. `m
gmR>r Vo ‘yH$~{Yam§Mm ‘hmamï®> nmVirdarb ‘hmg§K ~Z{dÊ`mÀ`m V`marV AmhoV. ZwH$VrM
20-21 Am°JñQ> amoOr amÁ`^amVrb {d{dY ‘yH$~{Ya g§ñWm§À`m nXm{YH$mĂš`m§Mr EH$
~ÂĄR>H$ AmÂĄa§Jm~mXoV Am`mo{OV H$aÊ`mV Ambr hmoVr. AmnĂ«`m hž$m§gmR>rMr hr bT>mB©
AmVm ‘§Ìmb`mV bT>Ê`mMm Ë`m§Mm {ZYm©a Amho.
ho gmao CÚmoJ H$aVmZm Vo ñdV
gmR>r H$mhrM ‘mJV ZmhrV, ho Ë`m§Mo Img dÂĄ{eĂźQ>ç.
XÂĄd`moJmZo Ë`m§Mr KaMr n[apñWVr Mm§Jbr Amho. Ë`m‘wio Amnbo kmZ, eÂș$s, H$mÂĄeĂ«` Vo
An§Jm§À`m H$Ă«`mUmgmR>r dmnĂȘ$ BpÀN>VmV. `mM {OÔrVyZ Ë`m§Zr emgH$s` nmVirdarb
^mo§Ji H$ma^ma CKS>H$sg AmUÊ`mMm M§JM ~m§Ybm Amho. amÁ`mV An§Jm§gmR>r H$m`©aV
AgboĂ«`m 353 g§ñWm AmhoV, Ë`mVrb ’$Âș$ 3 g§ñWm emgH$s` AgyZ 350 g§ñWm
ImOJr AmhoV, ho Ë`m§Zr CKS>H$sg AmUbo. Im~w{JarMr hr Hw$aUo ~§X H$aÊ`mMr JaO
Ë`m§Zm dmQ>Vo. H$moUË`mhr `moOZoVyZ nÂĄgm ImÊ`mÀ`m "CnH«$‘m'~Ôb Ë`m§À`m ‘ZmV MrS>
Amho. g§O` Jm§Yr {ZamYma `moOZoÀ`m bm^mWv‘Ü`o ‘yH$~{Yam§Mmhr g‘mdoe ìhmdm, Agm
Ë`m§Mm AmJ«h Amho.
Aem {d{dY CnH«$‘m§V gh^mJr Agbobo ‘ZmoO {H«$Ho$Q>‘Ü`o ag KoVmV. ‘Ü`§Var
Vo ‘w§~B©V {H«$Ho$Q>À`m Ă {ejUmgmR>rhr XmIb Pmbo hmoVo. g{MZ V|Sw>bH$aMo JwĂ© a‘mH$m§V
AmMaoH$a `m§À`mM ‘mJ©Xe©ZmImbr {H«$Ho$Q>Mo YS>o {Ja{dÊ`mg Ë`m§Zr gwadmV Ho$br hmoVr.
nU ‘w§~B©À`m EHy$UM dmVmdaUmbm Vo H§$Q>mibo Am{U VoWyZ Vo naVbo. nU ‘yH$ ~{Yam§À`m
{H«$Ho$Q> g§KQ>Zoer Vo g§nH$m©V AgVmV. gßQ>|~a 2011 ‘Ü`o hmoV AgboĂ«`m amĂŻÂŽ>r`

OmbZm Am`H$m°Ýg / 252
nmVirdarb {H«$Ho$Q> ñnYo©V gh^mJr hmoÊ`mgmR>r Ë`m§Zm `m g§KQ>ZoMo {Z‘§ÌUhr Ambo Amho!
`m gmĂš`m ZĂŹ`m Ă dmhm§er Vo B§Q>aZoQ>À`m ‘mÜ`‘mVyZ g§nH$m©V AgVmV. B©-‘ob Vao Vo AZoH$
dfmÂȘnmgyZ dmnaV AmhoVM nU ‘mJrb H$mhr H$mimnmgyZ PnmQ>çmZo Ă gma hmoV AgboĂ«`m
"’o$g~wH$'dĂȘ$Zhr Ë`m§Zr Amnbo AZoH$ {‘Ì OmoS>bo AmhoV. ‘hmamĂŻÂŽ>m~amo~aM XoemV
Am{U naXoemVrbhr AZoH$ ‘yH$-~{Yam§er Vo `m ‘mÜ`‘mVyZ g§nH$m©V AgVmV. Ë`m§À`mV
‘m{hVrMr XodmUKodmU hmoVo Am{U àoaUm§Mrhr...!
AemM Ă oaUoVyZ Ë`m§Zr ‘yH$~{Yam§À`m hž$m§gmR>r bT>m nwH$maÊ`mMm {ZYm©a Ho$bm Amho.
ñdV
EodOr g‘mOmgmR>r bT>Ê`mV Ë`m§Zm ñdmañ` Amho. AmnĂ«`m ĂŹ`§JmMo Ă Xe©Z H$arV
ghmZw^yVr {‘i{dÊ`mEodOr Vo {OÔrZo C^o amhĂżZ AmnĂ«`m Am`wĂź`mV H$mhr aMZmË‘H$
H$ĂȘ$Z XmI{dÊ`mÀ`m Ă `ËZmV AmhoV. Ë`m§Mo Hw$Qw>§~ `m H$m‘m§V Ë`m§À`m nmR>rer ^ž$‘nUo
C^o Amho.
...............
lr. ‘ZmoO nQ>dmar, 1/7/31, amO|Ð àgmX amoS>, OmbZm.
lll

OmbZm Am`H$m°Ýg / 253
‘r H$Yrhr H$moUmerhr AaoamdrZo ~mobbmo Zmhr. CbQ> CÎma {Xbo Zmhr. H$Yr dmX
KmVbm Zmhr. MyH$ ZgVmZmhr MyH$ ‘mÝ` Ho$br. PwH$m`bm {eH$bmo Ă„hUyZ Iyn H$mhr
H$‘mdbo...
- a‘oe^mB© nQ>ob
ZmoH$Ăš`m {‘i{dÊ`mgmR>r 5 - 6 bmI IM© H$aÊ`mnojm ñdV
Mo CÚmoJ C^o H$am, Ë`mVyZ
nÂĄgm Va {‘iobM nU 15-20 OUm§Zm nmoQ>mnmÊ`mbmhr bmdVm `oB©b...
- grVm~mB© ‘mo{hVo
ñdV
bm BVam§nojm A{O~mV H$‘r boIy ZH$m. 1) {dZ‘«Vm, 2) ‘yb^yV ‘wXÂČ>Úm§{df`rMr
ñnĂŻ>Vm, 3) H$R>moa ‘ohZV Am{U {Z`[‘VnUm, 4) kmZbmbgm, 5) ñdV
da {dĂ­dmg,
6) ~m§{YbH$s d AmñWm Am{U 7) EH$OwQ>rZo H$m‘ H$aÊ`mMm {dĂ­dmg `m JwUm§Zr VwĂ„hr
Amnbr `mo1⁄2`Vm {gÕ H$ĂȘ$ eH$Vm.
- {dZ`Hw$‘ma ‘w§XS>m
Am`wĂź`mV H$moUVrhr JmoĂŻ> ñdßZ nm{hĂ«`m{edm` Am{U Ë`m ñdßZm§gmR>r H$ĂŻ>
Ho$Ă«`m{edm` {‘iV Zmhr...
- S>m°. g§O` amI
Xa‘hm {H$Vr H$‘mB© hmoB©b `m nojm AmnU AmnĂ«`m {df`mV {H$Vr à‘mUmV
"ñnoebmB©ÁS>' hmoD$ `mMm {dMma Ho$bm nm{hOo...
- S>m°. à‘moX ~OmO
Iao Va Mm§JĂ«`m gm‘m{OH$ H$m`m©gmR>r bmoH$ ‘XV H$am`bm V`maM AgVmV. Vo dmQ>M
nmhV AgVmV. ’$Âș$ Ë`m§À`mg‘moa ho H$m‘ CbJS>Ê`mMrM ~mH$s AgVo. ho Pmbo H$s
‘XVrMm AmoK dmhĂż bmJVmo. g‘mOmgmR>r CĂ€`m AgboĂ«`m g§ñWogmR>r g‘mO ^a^ĂȘ$Z
XoVmo...!
- S>m°. AZ§V n§T>ao
em°Q>©H$QÂČ>À`m ‘mJo bmJy ZH$m. n[al‘mbm n`m©` Zmhr. gmVË`nyU© Ă `ËZ H$am, H${‘Q>‘|Q>
R>odm, Ü`o` R>adm Am{U Mm§Jbm na’$mÂ°â€˜Â©Ăg Úm. Am`wĂź`mV VwĂ„hmbm ^anya g§Yr {‘iVrb.
VwĂ„hr Zž$sM ‘moR>o ĂŹhmb...
- H¥$bmg Pm§Par
Quotes

OmbZm Am`H$m°Ýg / 254
AmnU gm‘m{OH$, H$m¡Qw>§{~H$ Am{U ì`mdgm{`H$ AmKmS>çm§da H$m‘ H$arV AgVmo.
`m VrZhr AmKmS>çm EH$mM ĂŹ`Âș$sbm gm§^miUo AeĆ ` AgVo. Aem doir AmnU
ĂŹ`mdgm{`H$ AmKmS>rda nyU©V
 Am{U gm‘m{OH$ AmKmS>rda A§eV
 H$m‘ Ho$bo Va
Cabobr gm‘m{OH$ AmKmS>r Am{U H$mÂĄQw>§{~H$ AmKmS>rMr O~m~Xmar AmnĂ«`m AYmÂȘ{JZrZo
gm§^mibr VaM AmnU IÚ`m AWm©Zo `eñdr R>aVmo...
- Amerf ‘§§Ìr
AmnĂ«`m H$m‘mV H$moU ñdV
bm {H$Vr PmoHy$Z XoVmo, {dÚmÏ`mÂȘer H$gm g‘ag hmoVmo,
`mda {dÚmÏ`mÂȘMr Ă JVr R>aV AgVo. {ejH$ ‘hËdmMoM AgVmV, nU {ejH$m§Zm
OmoS> XoUmao `m Ă {H«$`oVrb ghmĂŠ`H$ OodT>o CËgmhr Am{U Ă `moJerb, VodT>r {dÚmWu
"KS>Ê`m'Mr Ă {H«$`m A{YH$ Ă ^mdr hmoVo...
- g§O` {Q>H$m[a`m
{dÚmÏ`mÂȘZr Ho$di Ă {gÕr Am{U nwañH$mam§gmR>r {eHy$ Z`o, Va g§JrVmVrb kmZmgmR>r
{eH$mdo. ^maVr` emĂłr` g§JrV Am{U H$bm AĂ«nmdYrV {eH$Vm `oV ZgVmV, Ë`mgmR>r
gmYZm bmJVo. g‘n©U ^mdZoZo g§`{‘VnUo AÜ``Z Ho$bo VaM `m H$boV nma§JV hmoVm
`oVo...
- {dÚm amd
It is not the strongest species that survive, nor the most intellegent, but the
one most responsive to change.
- naoe éUdmb
`emMr {ÌgyÌr - "KaÀ`m JmoĂŻ>r C§~Ăš`m~mhoa Om`bm ZH$moV. J«mhH$m§Zm CbQ> CÎma XoVm
H$m‘m Z`o.' "‘m± ~mn H$s godm - ~wOwJm]H$s godm `hr g~go ~S>m ĂŹ`mnma hÂĄ' AmÂĄa "^amogm
H$amo, eH$ H$m BbmO ZhtĆž&'
- `wgw’$ Ah‘X^mB©
ZdĂš`mbm OmUyZ Âż`m. KaIMm©À`m ~m~VrV Ë`mÀ`m Im§Úmbm Im§Xm bmdyZ CĂ€`m
amhm, ñdV
 Aem Ă H$maMo ĂŹ`dgm` H$ĂȘ$Z nÂĄgm H$‘dm, ñdmdb§~r ~Zm. ‘mZgÝ‘mZ
AmnmoAmnM {‘iob...
- {Ă `m Omoer
Quotes

OmbZm Am`H$m°Ýg / 255
VwĂ„hr EH$ doi ’$gdyZ WmoS>m ’$m`Xm {‘idy eH$mb, nU OmñV H$mi hr pñWVr amhV
Zmhr. VmËH$m[bH$ ’$m`Xm hmoVmo nU Agm ‘mUyg bdH$a ~mX hmoVmo...
- ‘Zrf amR>r
`emMr {ÌgyÌr - {hĂ„â€˜V, ‘ohZV AmÂĄa {Z`V...
- am‘oƓa g§XynQ>bm
Oo H$aVm Ë`mV VwĂ„hmbm AmdS> Amho H$m? Ë`mV ^bohr nÂĄgm {‘iV Agob nU g‘mYmZ
Zgob Va Vo H$m‘ H$embm H$aVm? Amnbr AmdS> - Amnbr "n°eZ' AmoiIm Am{U
Ë`mV H$m‘ H$aÊ`mgmR>r Ă `ËZ H$am. OJ doJmZo {dñVmaV Amho. OdiOdi àË`oH$
joÌmV Ag§»` g§Yr {Z‘m©U hmoV AmhoV. S>m°ƠQ>a-B§{O{ZAa ~ZUo Ă„hUOoM gd© H$mhr
Zmhr. `m "‘oZñQÂŽ>r‘'~mhoahr Ă M§S> g§Yr AmhoV. VoWohr VwĂ„hr ^anya nÂĄgm H$‘mdy eH$mb.
H$miOrnyd©H$ {dMma H$am, g§Yr emoYm, Vr {‘idm Am{U `eñdr ĂŹhm...!
- amhĂżb bmhmoQ>r
"nËZr, ^m^r, ~hĂż, ‘m± hr gd© ZmVr ‘bm {daKiyZ Q>mH$Uma hmoVr. nU ‘bm ñdV
bm
‘r Ă„hUyZ Onm`M§ hmoV§. "ñd'À`m AmoiIrgmR>r PJS>m`M§ hmoV§. KamV nXa S>moĆ `mda
KoD$Z dmdam`M§ Agb§ Var ‘mZ ‘moSy> Úm`Mr ZìhVr. Ë`mgmR>r Amdí`H$ AgV§ àM§S>
‘mZ{gH$ ~i Am{U AmË‘{dídmg...
- aoIm ~ÂĄOb
"H$moUVohr H$m‘ H$am nU Vo aMZmË‘H$ Agy Úm. gd©g‘mdoeH$ Agy Úm. gdmÂȘZm gmo~V
KoD$Z OmÊ`mMr j‘VmM Zdm ^maV KS>dy eH$Vo.'
- {dO`AÊUm ~moamS>o
EH$M ‘mUyg H$m` H$m` H$ĂȘ$ eHo$b? Ë`m‘wio BWo àË`oH$mMr O~m~Xmar {d^mJbobr
Amho. gd© nmQ>©Zahr Amnmnbr joÌo ñdV§ÌnUo hmVmiVmV. àË`oH$ "ñQ>oH$ hmoĂ«S>a'bm
Am‘À`mH$S>o "ĂŹhmB©g' Amho. àË`oH$OU Amnbr ^y{‘H$m {Z{^©S>nUo ‘m§Sy> eH$Vmo.
Ë`m‘wioM hr EH$s {Q>Hy$Z Amho. nwT>À`m H$mimVhr Vr VerM amhUma Amho, H$maU J«wn
AmUIr ‘moR>m hmoUma Amho...
- ÛmaH$màgmX gmoZr
Z[e~mda {dĂ­dmg OĂȘ$a R>odm nU Amnbo H$‘© H$arV amhm.
- ZamoÎm‘ h§gmoam>
Quotes

OmbZm Am`H$m°Ýg / 256
Am`wĂź`mV H$mhr ‘hËdmMo H$m‘ H$aÊ`mMo bĂș` R>odm. ho bĂș` gmÜ` H$aÊ`mgmR>r nyU©
VmH$Xr{Zer Ă `ËZ H$am. ho bĂș` nyU© Ho$bo H$s VwĂ„hmbm nwaogm R>aob EdT>m nÂĄgm {ZpĂ­MVM
{‘iob. nÂĄem‘mJo Ymdy ZH$m. Vmo AmnmoAmnM Vw‘À`mH$S>o `oB©b.
- amhĂŸb ~Ýgb
nÂĄgm ‘hËdmMm Amho nU nÂĄgm gd© H$mhr Zmhr. OJÊ`mgmR>r nÂĄgm bmJVmo Var {H$Vr? ‘mÌ
ñnY}V {Q>H$m`Mo Va ‘ohZVrbm n`m©` Zmhr. Oo H$m‘ AmnU H$aVmo Ë`mÀ`mer Ă m‘m{UH$
am{hbo nm{hOo. ‘r hmo{‘Amon°Wr {eH$bmo Am{U Ë`mM emómer àm‘m{UH$ am{hbmo. ‘mÂ`m
`emMm ‘mJ© VoWyZM Iwbm Pmbm.'
- S>m°. g{Vf ‘moao
Q>°Ơg ^aĂ«`m{edm` AmnU ‘moR>o hmoUma Zmhr. AmnĂ«`mbm 100 Ă©n`o H$‘dm`Mo AmhoV
Am{U 30 Ă©n`o Q>°Ơg ^amdm bmJUma Agob Va ‘wimVM 140 Ă©n`o H$‘dm.
- {XZoe N>mOoS
"AmnU ñdV
gmR>r H$m‘ H$aVmo, Ago Ă„hUUo MyH$ Amho. AmnU AmnĂ«`m g‘mOmgmR>r
H$m‘ H$aVmo, `m ^mdZoVyZ H$m‘ Ho$bo nm{hOo. n¡gm Va {‘iVM AgVmo, nU Ë`mMm
{d{Z`moJ H$gm H$am`Mm ho AmnUM R>adm`bm nm{hOo'
- {ZVrZ H$m~am
AmnĂ«`mbm Amnbr VËd {Ă ` AgmdrV nU BVam§da Vr H$m bmXm`Mr? Amnbo Ñ[ĂŻ>H$moZ
AmnĂ«`m nwT>À`m {nT>rda bmXĂ«`m‘wio ’$Âș$ A§VaM dmT>Vo, H$maU Anojm hoM Xw
ImMo
‘yi Amho. Vr Xya R>odm, OrdZ AmnmoAmn gwIr hmoB©b,
- Jmonr{H$eZ H$m~am
"CÎm‘ CËnmXZ Úm`Mo Va CÎm‘ XOm© amIbm Jobm nm{hOo. `mgmR>r CÎm‘moÎm‘ VÁk
g§emoYH$ H§$nZrV AmUUo ‘hËdmMo AgVoo. `m gmù`m Jmoï>tgmR>r n¡gm bmJVmo. Am‘Mr
EH$ YmaUm n¾$s hmoVr, H§$nZr Mm§Jbr Mmbm`Mr Agob Va Z’$mhr Mm§JbmM
Pmbm nm{hOo. g§emoYZ Am{U {dH$mgmgmR>r bmJUmam IM© ‘moR>m AgVmo. Ë`m‘wio
gwadmVrnmgyZM Am‘À`m {~`mÊ`m§Mm XOm© gdm}Îm‘ am{hbm Am{U Am‘À`m {~`mÊ`m§À`m
{H$‘Vr ~mOmanoR>onojm A{YH$M am{hĂ«`m.'
- ~ÐrZmam`U ~madmbo
Quotes
lll