Jins nima ? Jins - bu organizmning jinsiy ko'payishini ta'minlaydigan genetik , morfologik va fiziologik xususiyatlar to'plami .
Odamlarda jins tushunchasi Bu shaxsni erkak ( o'g'il ) yoki ayol ( qiz ) sifatida belgilaydigan fiziologik , xulq-atvor va ijtimoiy xususiyatlar majmuasidir .
Gregor Mendel (1822-1884)
Amerikalik embriolog , genetik . Nobel mukofoti sovrindori , 1933 yil . Meva pashshasi Drozofila ustida tadqiqot olib bordi . Tomas Xant Morgan (1866-1945)
Kariotip ( grekcha . karyon - yadro ) – xromosomalar to'plami somatik hujayra ( xromosomalarning soni , hajmi va shakli )
Drozofila yoki meva pashshaning kariotipi
Inson kariotipi
Jinsni xromosoma asosida aniqlash autosoma jinsiy Gomogamet jins Geterogamet jins
Jinsiy xromosomalar XX XY
Mosliklarni toping : Kariotip Jinsiy xromosomalar Autosomalar Geterogamet jins Gomogamet jins Erkak va ayollarda bir xil bo'lmagan turli xil xromosomalar juftligi 2. Bir xil gametalarni ishlab chiqaradigan jins 3. Xromosomalarning umumiy soni , hajmi va shakli Jinsiy hujayralar turli xil gametalarni hosil qiladi 5. Organizmlar hujayralarida tashqi ko'rinishi bir xil xromosomalar
Kelajakdagi naslning jinsini kim belgilaydi – gomogamet yoki geterogamet jinsdagi shaxs ? XY Y XY ХХ X XX X X P F 1 Gametalar
Odamlarda jinsni aniqlash
Jinsni genetik aniqlash turlari Organizmlar guruhlari ♀ ♂ Sutemizuvchilar ( jumladan , odamlar ), ko'pchilik baliqlar , hasharotlarning ba'zi turkumlari ( chivinlar ), ko'pchilik o'simliklar ХХ ХУ Qushlar , sudralib yuruvchilar , kapalaklar ХУ ХХ Hasharotlarning ayrim turlari ( kuyalar ) ХО ХХ Hasharotlarning ayrim turlari ( chigirtkalar ) ХХ ХО
Odamning jinsi urug'lanish paytida aniqlanadi
Agar zigotada ikkita X xromosoma bo'lsa , natijada qiz tug'iladi . Agar siz onangizdan X xromosoma va otangizdan Y xromosoma olsangiz , siz o'g'il bola olasiz . ХХ XY
Rivojlanishning birinchi oylarida embrionlar ikki jinslidir . Rivojlanishning yettinchi haftasida , agar genotipda Y xromosomasi mavjud bo'lsa , u holda erkak gormonlari ishlab chiqarila boshlaydi va tana erkak yo'li bo'ylab rivojlanadi . Rudimentar ayol organlari yo'qoladi . 6 недель 8 недель
Gormonlarning jinsni aniqlashga ta'siri .
Androgenlar erkak gormonlari to'plamidir Estrogenlar ayol gormonlari to'plamidir Х- xromosoma У- xromosoma Androgen retseptorlari androgenlar ХУ ( o’g’il ) ХУ
Jinsni aniqlash mexanizmlari Jinsiy xromosomalarning kombinatsiyasi Jinsiy gormonlarning ta'siri Jamiyatda sotsializatsiya
Jinsga bog'liq irsiylanish - bu o'rganilayotgan belgilarning barcha genlari jinsiy xromosomalarda joylashgan irsiylanish turi . Х Х Х У Х У
Jinsiy xromosomalar
Fenotipdagi belgining namoyon bo'lishi
Genotip Belgi Х А Х а Х А Y Х А Х а Х а Х а Х а Y Х А Х А Fenotipda belgining namoyon bo'lishi
Fenotipda belgining namoyon bo'lishi Genotip Belgi Х А Х а Х А Y + + Х А Х а + - Х а Х а - + Х а Y + + Х А Х А + -
Y- xromosomaga bog'langan irsiylanish Ota o’g’il XY Х Y
Ixtioz
Quloq gipertrikozi
Daltonizm . Gemofiliya .
X- xromosoma bilan bog'liq kasalliklar
X- xromosomaga bog'langan irsiylanish « Dadamning qizi onamning o'g'li »
Gemofiliya uchun irsiy variantlar : Genotip Fenotip X H X H Sog’lom ayol X H X h Sog’lom ayol ( tashuvchi ) X H Y Sog’lom erkak X h Y Gemofilik erkak X h X h Gomozigotli holatda gemofiliya geni o'limga olib keladi .
Romanovlar sulolasining fojiasi
Gemofiliyaning irsiylanishi X Y X O X X X X o X X Y o X Y P Sog’lom erkak Tashuvchi ayol F 1 Sog’lom ayol Tashuvchi ayol Sog’lom erkak Gemofilik erkak
Muammoni hal qiling Daltonikning qizi boshqa Daltonikning o'g'liga turmushga chiqadi va kelin va kuyov odatdagidek ranglarni ajrata oladi . Bolalarning ko'rish qobiliyati qanday bo'ladi ? Ma'lumki , Daltonik geni X xromosomasi bilan bog'langan retsessiv xususiyat sifatida irsiylanadi .
Daltonizm Обозначения: Х D – normal X d – daltonizm