Kinyarwanda - The Story of Ahikar the Grand Vizier of Assyria.pdf

adrian1baldovino 20 views 13 slides Oct 07, 2024
Slide 1
Slide 1 of 13
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13

About This Presentation

The Story of Ahikar, folktale of Babylonian or Persian origin, about a wise and moral man who supposedly served as one of the chief counselors of Sennacherib, king of Assyria (704–681 bc). Like the biblical Job, Ahikar was a prototype of the just man whose righteousness was sorely tested and ultim...


Slide Content

INKURUYAAHIKAR
IRIBURIRO
DufitemuNkuruyaAhikarimwemumasokoyakera
y'ibitekerezon'ubwenge.Ingarukazayozishobora
gukurikiranwan'imiganiy'abantubenshi,harimona
Korowani,n'IsezeranoryaKeran'IsezeranoRishya.
MozayikeibonekamuriTreves,muBudage,ishushanya
mubanyabwengeb'isiimicoyaAhikar.Doreimiganiye
y'amabara.
Itarikiyiyinkuruyabayeikiganirogishimishije.Intiti
zarangijekubishyiramukinyejanacyambereubwo
byagaragayekobibeshyeninkuruyumwimerere
yahindutsepapirusiyicyarameyiyomuri500mbereya
YesumumatongoyaNzovu.
Biragaragarakoinkuruariibihimbanontabwoari
amateka.Mubyukuriumusomyiarashoborakumenyera
mumapajiyinyongerayaArabiyaNijoro.Byanditswe
neza,kandiinkuruyuzuyeibikorwa,amacenga,hamwe
noguhungabigufibyitakubanyuma.Umudendezowo
gutekerezanicyokintucyizacyanecyumwanditsi.
Inyandikoyigabanyijemoibicebine:(1)Ibivugwa;(2)
Inyigisho(urukurikiranerudasanzwerw'Imigani);(3)
UrugendorwomuriEgiputa;(4)Ibigereranyocyangwa
imigani(hamwenaAhikararangizaamashuriya
mwishywawewibeshye).
UMUTWEWA1
Ahikar,VizierMukuruwaAshuri,afiteabagore60
arikobyateganijwekontamwanaafite.Nicyo
cyatumyeareramwishywawe.Aramusunikayuzuye
ubwengen'ubumenyikurutaumugatin'amazi.
1InkuruyaHaiqârUmunyabwenge,Vizierwa
SenakeribuUmwami,naNadan,umuhunguwamushiki
waHaiqârUmunyabwenge.
2Mugihecy'UmwamiSenakeribu,mweneSarhadum,
umwamiwaAshurinaNineve,umunyabwengewitwaga
Haiqâr,kandiyariVizierw'umwamiSenakeribu.
3Yariafiteibintubyiza,umutungon'ibintubyinshi,
kandiyariumuhanga,umunyabwenge,umuhangamu
byafilozofiya,mubumenyi,mubitekerezonomuri
guverinoma,kandiyariyarashakanyen'abagoremirongo
itandatu,kandiyubakiraburiwesemuribo.
4Arikohamwenahamwe,ntamwanayariafite.muri
abobagore,bashoborakubasamuragwa.
5Yababayecyanekuberaibyo,umunsiumweakoranya
abaragurishainyenyeri,abizen'abapfumu,abasobanurira
ukoamezen'ikibazocy'ubugumbabwe.
6Baramubwirabati:'Genda,utambireimanakandi
ubingingangobaguheumuhungu.'
7Akoraibyobamubwiye,atambiraibigirwamana
ibigirwamana,arabinginga,abinginga,abinginga.
8Ntibamusubizan'ijambonarimwe.Agendaababaye
kandiyihebye,agendaafiteububabarekumutima.
9Hanyumaaragaruka,yingingaImanaIsumbabyose,
arizera,amwingingayakaumuriromumutimawe,ati:
'ManaIsumbabyose,Muremyiw'ijurun'isi,waMuremyi
w'ibyaremwebyose!
10Ndagusabangoumpeumuhungu,kugirango
mpumurizwenawekugirangoabeahari,kugirango
ahumureamaso,anshyingure.'
11Hanyumahazaijwirimubwirariti:'Kuberako
wabanjekwishingikirizamberenamberekumashusho
abajwe,ukabatambaibitambo,kuberaiyompamvu
uzakomezakutagiraumwanaubuzimabwawebwose.
12ArikofataNadanumuhunguwamushikiwawe,
umwigireumwanawawekandiumwigisheimyigire
yawen'ubworozibwawebwiza,nurupfurwawe
azagushyingura.'
13AcaafataNadanumuhunguwamushikiwe,yonsa
gato.Amuhaabaforomoumunanibatose,kugirango
bamwonsabamureze.
14Bamureraibiryobyiza,imyitozoyoroheje
n'imyambaroyasilikani,umutukun'umutuku.Kandi
yariyicayekuntebez'ubudodo.
15Nadanamazegukuranokugenda,arasank'amasederi
maremare,amwigishaimicomyiza,kwandika,siyanse
nafilozofiya.
16Nyumay'iminsimyinshi,UmwamiSenakeribu
yitegerezaHaikâr,abonakoashajecyane,nuko
aramubwira.
17'Yemwenshutiyanjyeyubahwa,abahanga,abizerwa,
abanyabwenge,guverineri,umunyamabangawanjye,
vizierwanjye,umuyoboziwanjyen’umuyobozi;
mubyukuriurashajecyanekandiufiteuburemere
bwimyaka;kandikuvamuriiyisibigombakubahafi.
18Mbwirauzagiraumwanyamumurimowanjyenyuma
yawe.'Haiqâraramubwiraati:'Databuja,umutwewawe
ubehoiteka!Hanohariumuhunguwamushikiwa
Nadan,namugizeumwanawanjye.
19Namureze,ndamwigishaubwengebwanjye
n'ubumenyibwanjye.'
20Umwamiaramubwiraati'yeweHaiqâr!Muzane
imbereyanjye,kugirangondebe,kandinibambonako
abikwiriye,umushyiremumwanyawawe;kandi
uzagendainzirayawe,uruhukekandiubehoubuzima
bwawebwoseusigayeutuje.'
21HanyumaHaiqâraragenda,ahaumuhunguwa
mushikiwaNadan.Kandiaramwubahakandi
amwifurizaimbaragan'icyubahiro.
22Aramwitegereza,aramwishimira,aramwishimira,
abwiraHaiqârati:'Uyuniumuhunguwawe,Haiqâr?
NdasengangoImanaimurinde.Nkukowankoreyena
dataSarhadum,nikouyumwanawaweazankorera
kandiasohozeibyonshinzwe,ibyonkeneye,ndetse
n'ubucuruzibwanjye,kugirangondamwubahekandi
nkomerekubwawe.'
23Haqâryunamaumwamiaramubwiraati:'Databuja,
mwami,umutwewaweubehoitekaryose!Ndagushakira
kugirangowihanganen'umuhunguwanjyeNadankandi
ubabarireamakosayekugirangoagukorereukobikwiye.
'

INKURUYAAHIKAR
24Umwamiaramurahirakoazamugiramukurumubyo
akunda,kandiakabaumunyambaragamunshutize,
kandikoazabananawemucyubahironomucyubahiro.
Amusomaamabokoaramusezera.
25AfataNadan.umuhunguwamushikiwearikumwe
nawemazeamwicaramurisalle,atangirakumwigisha
ijoron'umurangokugezaubwoyamwuzuyemoubwenge
n'ubumenyikurutaumugatin'amazi.
UMUTWEWA2
"Almanacw'umukeneRichard"womubihebyakera.
Amategekoadapfayimyitwarireyumuntuyerekeye
amafaranga,abagore,imyambarire,ubucuruzi,inshuti.
By'umwiharikoimiganiishimishijetuyisangaku
murongowa12,17,23,37,45,47.Gereranyaumurongo
wa63nabamwemubasebanyab'ikigihe.
1Ngukoukoyamwigishije,agiraati:'Mwanawanjye!
umvaimvugoyanjyekandiukurikizeinamazanjye
kandiwibukeibyomvuga.
2Mwanawanjye!nibawunviseijambo,rekabipfe
mumutimawawe,kandintukabihishurireundi,
kugirangobitabaamakaramazimabigatwikaururimi
kandibigateraububabaremumubiriwawe,ukabona
igitutsi,ukagiraisoniimbereyImanakandiumuntu.
3Mwanawanjye!nibawarigezewumvaraporo,
ntukwirakwize;kandinibahariicyowabonye,
ntukabibwire.
4Mwanawanjye!koraimvugoyaweyoroshyekubumva,
kandintukihutiregusubizaigisubizo.
5Mwanawanjye!iyohariicyowumvise,ntukabihishe.
6Mwanawanjye!ntukurehoipfundorifunze,cyangwa
ngouhambure,kandintugashyirehoipfundoryabohowe.
7Mwanawanjye!ntukifuzeubwizabwohanze,kuko
burashirakandibugashira,arikokwibukaicyubahiro
kumaraaye.
8Mwanawanjye!ntukemerekoumugoreutagira
ubwengeagushukaakoreshejeimvugoye,kugirango
utazapfacyane,kandiakakwizirikamurushundura
kugezaigiheuzabaumutego.
9Mwanawanjye!ntukifuzeumugoreuryamyeyambaye
imyendan'amavuta,usuzuguritsekandiutagiraubwenge
mubugingobwe.Uzabonaishyanonibaumuhayeikintu
icyoaricyocyosecyawe,cyangwaukamwiyegurira
ibirimukubokokwaweakagushukashuka,kandiImana
ikurakarire.
10Mwanawanjye!ntukabenk'igiticyaalmande,kuko
cyeraamababiimberey'ibitibyose,n'imbutoziribwa
nyumayabyobyose,arikoumerenk'igiticyitwatuteri,
cyeraimbutoziribwaimberey'ibitibyose,kandi
kigasiganyumayacyo.
11Mwanawanjye!yunamisheumutwehasi,woroshye
ijwiryawe,kandiugireikinyabupfura,kandiugendemu
nziraigororotse,kandintukabeumuswa.Kandi
ntuzamureijwiryaweiyousekanibaariijwiryinshi
ryubatsweinzu,indogobeyubakaamazumenshiburi
munsi;kandinibaariimbaraganyinshiisuka
yatwarwaga,isukantizigeraikurwamunsiyigitugu
cyingamiya.
12Mwanawanjye!gukurahoamabuyenumunyabwenge
nibyizakurutakunywavinonumuntuubabaye.
13Mwanawanjye!sukavinoyawekumva
z'abakiranutsi,kandintunywen'abantubataziubwenge,
basuzuguritse.
14Mwanawanjye!komerakubanyabwengebatinya
Imanakandibamezenkabo,kandintukegereinjiji,
kugirangoutazamerankaweukigainzirazayo.
15Mwanawanjye!iyoubonyemugenziwawecyangwa
inshuti,gerageza,hanyumaumugireinshutininshuti;
kandintukamushimirentakigeragezo;kandintukonone
imvugoyawenumuntuudafiteubwenge.
16Mwanawanjye!mugiheinkwetoigumyekukirenge
cyawe,ugendanenayokumahwa,kandiuhindure
umuhandaumuhunguwawe,n'urugorwawendetse
n'abanabawe,kandiutumeubwatobwawebutitwara
mbereyokujyakunyanjan'imirabayayoikarohama
kandintashobora.yakijijwe.
17Mwanawanjye!nibaumukirearyainzoka,baravuga
bati:-"Bitewen'ubwengebwe,"kandinibaumukene
ariye,abantubaravugabati:"Kuberainzara."
18Mwanawanjye!anyurwan'umugatiwawewaburi
munsin'ibicuruzwabyawe,kandintiyifuzaicy'undi.
19Mwanawanjye!Ntukabeumuturanyiw'igicucu,
kandintukaryeumugati,kandintukishimireibyago
by'abaturanyibawe.Nibaumwanziwaweagukoshereje,
umwerekeineza.
20Mwanawanjye!umuntuutinyaImanauramutinya
kandiukamwubaha.
21Mwanawanjye!umuntuutaziubwengearagwa
aratsitara,kandiumunyabwenge,niyoyasitara,
ntahungabana,kandiniyoyagwaarabyukavuba,kandi
nibaarwaye,ashoborakwitakubuzimabwe.Ariko
kubijyanyenumuntuutaziubwenge,injiji,kubwindwara
yentabiyobyabwenge.
22Mwanawanjye!nihagiraumuntuwegeraurimunsi
yawe,jyaimberekumusanganira,ugumeuhagaze,kandi
nibaadashoborakukwishura,Umwamiwe
azakwishyura.
23Mwanawanjye!ntugakubiteumuhunguwawe,kuko
gusweraumuhunguwawenink'ifumbiremubusitani,
kandinkoguhambiraumunwaw'isakoshi,noguhambira
inyamaswa,nogukingaurugi.
24Mwanawanjye!irindeumuhunguwaweububi,kandi
umwigisheimyitwarirembereyukoakwigomekaho
kandiagusuzuguramubantukandiumanikeumutwemu
mihandanomuiteraniromazeuhanwekuberaibibi
by'ibikorwabyebibi.
25Mwanawanjye!shakaikimasakibyibushyegifite
uruhu,n'indogobeniniifiteibinonobyayo,kandi
ntukagireimpfiziifiteamahembemanini,cyangwango
ugireinshutinumuntuwamayeri,cyangwangoubone
imbataitongana,cyangwaumujawumujura,kubyo
ukorabyose.Kuribobazabatsemba.
26Mwanawanjye!ababyeyibawentibakuvume,kandi
Uwitekaabishimire;kukoharavuzwengo:"Usuzugura
secyangwanyinarekaapfeurupfu(ndavugaurupfu
rw'icyaha);kandiwubahaababyeyibeazongereraiminsi
n'ubuzimabwekandiazabonaibyizabyose."

INKURUYAAHIKAR
27Mwanawanjye!Ntugendemumuhandaudafite
intwaro,kukoutaziigiheumwanziashoboraguhura
nawe,kugirangoumwitegure.
28Mwanawanjye!ntukabenk'igiticyambayeubusa,
kitagiraamababikidakura,ahubwoubenk'igiti
gitwikiriyeamababin'amashamiyacyo;eregaumugabo
udafiteumugorecyangwaabanayateweisonikwisi
kandiyangwanabo,nkigitikitagiraamababikandi
kitagiraimbuto.
29Mwanawanjye!mumerenk'igiticyerakumuhanda,
imbutozacyoziribwanabahanyuzebose,kandi
inyamaswazomubutayuziruhukiramunsiyigitutu
cyazozikaryaamababiyacyo.
30Mwanawanjye!intamazosezizereramunzirazazo
nabagenzibayozibaibiryoby'impyisi.
31Mwanawanjye!ntukavugengo:"Databujani
umuswakandindiumunyabwenge,"kandintugahuze
imvugoy'ubujijin'ubuswa,kugirangoudasuzugura.
32Mwanawanjye!ntukabeumwemuriabobagaragu,
bashebujababwirabati:"Gendaiwacu,"arikoube
umwemubobabwirabati:"Nimwiyegereze."
33Mwanawanjye!ntukitekumugaraguwaweimbere
yamugenziwe,kukoutazin'umwemuribouzabaufite
agacirogakomeyeamaherezoyawe.
34Mwanawanjye!ntutinyeUmwamiwaweyakuremye,
kugirangoatakwicecekera.
35Mwanawanjye!koraimvugoyawenezakandi
uryoshyeururimirwawe;kandintukemerekomugenzi
waweakandagiraikirenge,kugirangoatakandagira
ikindigihekuibere.
36Mwanawanjye!uramutseukubiseumunyabwenge
nijamboryubwenge,bizamuhishamumabereyenko
kumvaisonizoroshye;arikonunywainjijiinkoni
ntazumvacyangwangoyumve.
37Mwanawanjye!Nibawoherejeumunyabwenge
kubyoukeneye,ntukamuheamategekomenshi,kuko
azakoraibikorwabyaweukoubishaka:kandiniba
woherejeumuswa,ntumutegeke,ahubwogendaukore
ubucuruzibwawe,kukonibaubikora.tegeka,ntazakora
ibyoushaka.Nibabakoherejemubucuruzi,ihute
kubisohozavuba.
38Mwanawanjye!ntukabeumwanziw'umuntu
ukomeyekukurusha,kukoazafataurugerorwawe,kandi
akwihorere.
39Mwanawanjye!geragezaumuhunguwawe
n'umugaraguwawe,mbereyukoubagaburiraibintu
byawe,kugirangobatabatwara.kukoufiteikiganza
cyuzuyeyitwaumunyabwenge,kaboneniyoyabaari
igicucun'ubujiji,kandiufiteikiganzacyubusayitwa
umukene,injiji,kaboneniyoyabaumutware
w'abanyabwenge.
40Mwanawanjye!Nariyecolocynth,ndumiraalo,
kandintakindinasanzekirenzeubukenen'ubuke.
41Mwanawanjye!wigisheumuhunguwawe
ubushishozininzara,kugirangoakorenezamubuyobozi
bwurugorwe.
42Mwanawanjye!ntukigisheinjijiururimi
rwabanyabwenge,kukobizamuberaumutwaro.
43Mwanawanjye!Ntugaragarizeinshutiyaweuko
umeze,kugirangoudasuzugura.
44Mwanawanjye!ubuhumyibwumutimaburababaje
kurutaguhumaamaso,kukoubuhumyibwamaso
bushoborakuyoborwabuhorobuhoro,arikoubuhumyi
bwumutimantibuyoborwa,kandibuvamunzira
igororotse,bukagendabugoramyeinzira.
45Mwanawanjye!gutsitarak'umugaboukugurukwe
birutagutsitarak'ururimirwe.
46Mwanawanjye!inshutiirihafiirutaumuvandimwe
mwizacyaneurikure.
47Mwanawanjye!ubwizaburashiraarikokwiga
biramba,kandiisiiragabanukakandiibaimpfabusa,
arikoizinaryizantiribaimpfabusacyangwangoribe.
48Mwanawanjye!umuntuutaruhuka,urupfurwe
rwarutagaubuzimabwe;kandiijwiryokurirarirutaijwi
ryokuririmba;kuberakointimbanokurira,nibagutinya
Imanabibarimo,birutaijwiryokuririmbanokwishima.
49Mwanawanjye!ikiberocy'igikerimuntokizawe
kirutaingagiirimunkonoyamugenziwawe;n'intama
hafiyaweirutaikimasakirikure;n'ikijurimuntokizawe
kirutaibishwiigihumbibiguruka;n'ubukenebukusanya
nibyizakurutagutatanyaibintubyinshi;kandiingunzu
nzimairutaintareyapfuye;n'ikirocy'ubwoyakiruta
ikirocy'ubutunzi,ndavugazahabunafeza;kukozahabu
nafezabyihishekandibitwikiriyeisi,kandi
ntibigaragara;arikoubwoyabugumakumasokokandi
buragaragara,kandiniubwizakubambaye.
50Mwanawanjye!amahirwemakearutaamahirwe
atatanye.
51Mwanawanjye!imbwanzimairutaumukene
wapfuye.
52Mwanawanjye!umukeneukoraibyizaarutaumukire
wapfuyemubyaha.
53Mwanawanjye!gumanaijambomumutimawawe,
kandibizakuberabyinshi,kandiwirindekowazimiye
uhishuraibangary'inshutiyawe.
54Mwanawanjye!ntukagireijamborivamukanwa
kawekugezaigiheuzagirainaman'umutimawawe.
Kandintuhagararehagatiy'abantubatongana,kuko
bivuyekuijamboribihavamointonganya,kandimu
ntonganyahavamointambara,kandimuntambarahaza
intambara,kandiuzahatirwaguhamya;arikowirukeuva
ahohanyumauruhuke.
55Mwanawanjye!ntukihanganireumuntuukomeye
kukurusha,ahubwoaguheumwukawihangana,
kwihangananimyitwarireiboneye,kukontakintucyiza
kirutaibyo.
56Mwanawanjye!ntukangeinshutiyaweyambere,
kukoiyakabirintishoborakumara.
57Mwanawanjye!suraabakenemumibabaroye,
umubwireimbereyaSultan,kandiukoreumwetewawe
kugirangoumukizemukanwak'intare.
58Mwanawanjye!Ntukishimemurupfurw'umwanzi
wawe,kukonyumay'akanyagatouzabaumuturanyiwe,
kandiuwagusebyaurubahakandiwubahekandiube
imbereyemukuramutsa.
59Mwanawanjye!nibaamaziyahagararamwijuru,
igikonacyiraburakikabacyera,namirabikameraneza

INKURUYAAHIKAR
nkubuki,nonehoabantubataziubwengenabapfu
barashoborakubyumvanokubaabanyabwenge.
60Mwanawanjye!nibaushakakubaumunyabwenge,
irindeururimirwawekubeshya,ukubokokwawekwiba,
n'amasoyawengourebeikibi;icyogiheuzitwa
abanyabwenge.
61Mwanawanjye!rekaumunyabwengeagukubite
inkoni,arikoumupfayongontagusigeamavutasalve
nziza.Wicishebugufimubutobwawekandiuzubahwa
mubusazabwawe.
62Mwanawanjye!Ntukihanganireumuntumuminsi
yububashabwe,cyangwauruzimuminsiyumwuzure.
63Mwanawanjye!ntukihutiremubukwebw'umugore,
kukonibiramukabigenzeneza,azavugaati:'Databuja,
ngaburira';nibiramukabigaragayekoarwaye,
azagereranyanindewabiteye.
64Mwanawanjye!umuntuweseufiteuburangamu
myambarireye,nikimwemumvugoye;kandiufite
isuraigaragaramumyambarireye,naweniumwemu
mvugoye.
65Mwanawanjye!nibawarakozeubujura,
ubimenyesheSultan,kandiumuheumugabanewabyo,
kugirangoukurwe,kukobitabayeibyo,uzihanganira
umururazi.
66Mwanawanjye!shakainshutiyumugaboufite
ikiganzacyuzuyekandicyuzuye,kandintukagireinshuti
yumugaboukubokogufunzekandiashonje.
67Harihoibintubineumwamicyangwaingaboze
badashoborakugiraumutekano:gukandamizwana
vizier,n'ubutegetsibubi,nokugorekaubushake,
n'igitugukuriiyongingo;n'ibintubinebidashobora
guhishwa:abanyabwenge,abapfu,abakire,n'abakene.'
UMUTWEWA3
Ahikarasezeyemukugirauruharerugaragaramubibazo
byaleta.Yahinduyeibyoatunzemwishywawe
wahemutse.Doreinkuruitangajeyukuntuprofligate
idashimaihindukakwibagirwa.Umugambimubishawo
guhishaAhikarbimuviramogucirwahoiteka.
IkigaragaranukoiherezoryaAhikar.
1NgukoukoHaiqâryavuze,mazearangijeaya
mabwirizan'imiganikuriNadan,umuhunguwamushiki
we,atekerezakoazabikomezabyose,kandintiyariazi
koahokugirangoamwerekeumunaniro,agasuzuguro
nogushinyagurira.
2Nyumayaho,Haiqâryicaramunzuye,ashyikiriza
Nadaniibintubyebyose,imbata,abaja,amafarasi,
amatungo,n'ibindibyoseyariatunzekandiyungutse;
n'imbaragazogupiganiranokubuzabyagumyemu
kubokokwaNadan.
3Haikâryicaramurugorwe,aruhuka,burigiheHaikâr
aragendayubahaumwami,asubiramurugo.
4Nadanamazekubonakoimbaragazogupiganirano
kubuzazirimukubokokwe,asuzuguraumwanyawa
Haiqâraramusebya,atangirakumushinjaigihecyose
yabonaga,avugaati:'NyirarumeHaiqârarimukazuke,
kandintakintunakimweaziubu.'
5Atangiragukubitaimbatan'abaja,agurishaamafarasi
n'ingamiya,kandiatwaraibintubyosenyirarumeHaiqâr
yariatunze.
6Haqârabonyekoatagiriyeimpuhweabagaragube
cyangwaurugorwe,arahagurukaaramwirukanamunzu
ye,mazeyoherezakumenyeshaumwamikoyari
yaranyanyagiyeibyoyariatunzebyose.
7Umwamiarahaguruka,ahamagaraNadaniaramubwira
ati:'MugiheHaiqârakirimuzima,ntamuntuuzategeka
ibicuruzwabye,cyangwaurugorwe,cyangwaibyo
atunze.'
8UkubokokwaNadanigukurwakwanyirarumeHaiqâr
nomubintubyebyose,hagatiahontiyinjiracyangwa
ngoasohoke,cyangwangoamusuhuze.
9HaiqâramwihanakuberaimirimoyakoranyenaNadan
umuhunguwamushikiwe,akomezakubabaracyane.
10NadanagiramurumunawewitwagaBenuzârdân,
nukoHaiqâramujyanaiwemucyimbocyaNadan,
aramurerakandiamwubahacyane.Amuhaibyoyari
atunzebyose,amugiraumuyoboziw'urugorwe.
11Nadaniabonyeibyabaye,afatwan'ishyarin'ishyari,
atangirakwitotomberaumuntuwesewamubazaga,no
gushinyaguranyirarumeHaiqâr,agiraati:'Datawacu
yanyirukanyemunzuye,kandiarabikora.yahisemo
murumunawanjye,arikonibaImanaIsumbabyose
yampayeimbaraga,nzamuzaniraibyagobyokwicwa.'
12Nadanakomezagutekerezakugutsitaraashobora
kumutekereza.Hashizeakanya,Nadanayihinduramu
mutwe,yandikiraAkishimweneShahUmunyabwenge,
umwamiw'Ubuperesi,agiraati:
13'Amahoro,ubuzima,imbaragan'icyubahirobivakuri
SenakeribuumwamiwaAshurinaNineve,nokurivizi
wen'umunyamabangaweHaiqârkuriwewe,mwami
ukomeye!Rekahabeimpuhwehagatiyawenanjye.
14Kandiiyobaruwaniyakugeraho,nibauzahaguruka
ukajyavubamukibayacyaNisirine,nomuriAshurina
Nineve,nzakuzaniraubwamintantambarakandinta
ntambara.'
15YandikirakandiurundirwandikomuizinaryaHaqâr
yandikiraFarawoumwamiwaEgiputa.'Namwe
amahorohagatiyawenanjye,mwamiukomeye!
16Nibaiyibaruwaniyakugeraho,uzahagurukaukajya
muriAshurinaNinevemukibayacyaNisirin,
nzakuzaniraubwamintantambarakandintantambara.'
17KandiibyanditswenaNadanbyaribimeze
nk'ibyanditswenanyirarumeHaiqâr.
18Hanyumaazingaayomabaruwayombi,ayashyiraho
kasheyanyirarumeHaiqâr;arikobarimungoro
y'umwami.
19Hanyumaaragenda,yandikiranyirarumeHaiqâr
ibaruwank'ukoumwamiyandikiyeati:'Amahoro
n'ubuzimakuriVizier,umunyamabangawanjye,
umuyoboziwanjye,Haiqâr.
20YeweHaiqâr,iyobaruwaniyakugeraho,koranya
abasirikarebosebarikumwenawe,nibabebatunganye
mumyambaronomumubare,ubanzanirekumunsiwa
gatanumukibayacyaNisrîn.
21Kandiuzambonangahongusanga,wihute,utume
ingabozandwanyank'umwanziuzarwanananjye,kuko

INKURUYAAHIKAR
ndikumwen'intumwazaFarawoumwamiwaEgiputa,
kugirangobaboneimbaragazacu.ngabokandi
zishoborakudutinya,kukoariabanzibacukandi
baratwanga.'
22Hanyumaashyiraikidodokuriiyobaruwa,ayijyanai
Haqârn'umwemubagaragub'umwami.Afataindi
baruwayariyanditseayisasaimberey'umwami,
aramusomera,amwerekakashe.
23Umwamiyumviseibirimuriiyobaruwa,arumirwa
cyane,ararakaracyane,ararakaraati:'Ah,nerekanye
ubwengebwanjye!NakoreyeikiHaiqârkoyandikiye
abanzibanjyeayamabaruwa?Ikinicyogihembo
cyanjyekuriwekuberainyunguzanjyekuriwe?'
24Nadanaramubwiraati:'Ntubabare,mwami!
ntukarakare,arikorekatujyemukibayacyaNisrîn
turebenibainkuruariukuricyangwaatariyo.'
25Nadaniarahagurukakumunsiwagatanu,afata
umwamin'abasirikarenavizier,bajyamubutayukugera
mukibayacyaNisrîn.Umwamiarareba,dore!Haiqâr
n'ingabobaribiteguye.
26Haiqârabonyekoumwamiahari,aregera,abwira
ingabokwimukankomuntambaranokurwanaumwami
nk'ukobyaribigaragaramuriiyobaruwa,ataziicyo
cyoboNadanyacukuye.we.
27UmwamiabonyeigikorwacyaHaiqâr,afatwa
n'amaganya,ubwoba,ubwobabwinshi,ararakaracyane.
28Nadanaramubwiraati:'Wabonye,databuja,mwami!
ikiuyumubiarakoze?arikontukarakarentukababare
cyangwangoubabare,ahubwojyaiwawewicareku
ntebeyawey'ubwami,nanjyenzakuzaniraHaiqâr
uboheshejweiminyururun'iminyururu,kandi
nzakwirukanaumwanziwawemuriwowentamananiza.
'
29Umwamiasubirakuntebeyey'ubwami,arakarira
Haikâr,arikontacyoamukorera.NadanajyaiHaiqâr
aramubwiraati:'W'allah,marume!Umwamirwose
arakwishimiracyanekandiaragushimirakowakoze
ibyoyagutegetse.
30Nonehoyanyoherejekuriwewekugirangowirukane
abobasirikarekumirimoyabo,mazeuzeahouri,
amabokoyaweaboshyeinyuma,ibirengebyawe
biboheshejweiminyururu,kugirangointumwaza
Farawozibibone,kandiumwamiabeho.batinyanabo
n'umwamiwabo.'
31HanyumaasubizaHaiqârati:'Kumvaniukumvira.'
Acaarahaguruka,amuboheshaamabokoinyuma,
amuboheshaibirenge.
32Nadaniaramujyana,ajyananawekumwami.Haiqâr
yinjiyeimberey'umwami,yunamaimbereye,yifuriza
umwamiimbaragan'ubugingobuhoraho.
33Umwamiati:'YeweHaiqâr,umunyamabangawanjye,
guverineriw’ibikorwabyanjye,umuyoboziwanjye,
umutwarew’igihugucyanjye,mbwiraikibinakugiriye
kowampayeikigikorwakibi.'
34Hanyumabamwerekaamabaruwayanditsehamwena
kasheye.Haiqârabibonye,amaguruyearahinda
umushyitsiururimirweicyarimwe,ntiyabashakuvuga
ijambokuberaubwoba;arikoamanikaumutweyerekeza
kuisikandiyariikiragi.
35Umwamiabibonye,yumvaadashidikanyakoikintu
ariicyamuturutseho,ahitaarahaguruka,abategekakwica
Haqâr,nogukubitaijosiinkotahanzey'umujyi.
36Nadanaratakaati:'Yoo,Haiqâr,mwirabura!
Gutekerezakwawecyangwaimbaragazawebigukorera
ikiumwami?'
37Ukunikouwatanzeinkuru.Kandiinkotayitwaga
AbuSamîk.Umwamiaramubwiraati:'Yeweinkota!
haguruka,genda,uceijosiryaHaiqârkumuryango
w'inzuye,mazeutereumutwemumubiriweuburebure
bw'imikonoijana.'
38Haikârapfukamaimberey'umwami,ati:'Databuja,
umwamiabehoiteka!kandinibaushakakunyica,
icyifuzocyawekibeimpamo;kandinzikontacyaha
ncumuye,arikoumuntumubibaskugirangoabareububi
bwe;Arikodatabuja,mwami!Ndagusabyekandi
ubucutibwawe,emerainkotaihaumubiriwanjyeimbata
zanjye,kugirangozimpishe,kandiumugaraguwawe
abeigitambocyawe.'
39Umwamiarahaguruka,ategekainkotakumukorera
nk'ukoabishaka.
40AkokanyaategekaabagaragubegufataHaqâr
n'inkotabakajyanabambayeubusakugirangobamwice.
41Haqâramazekumenyanezakoagombakwicwa,
yohererezaumugorewe,aramubwiraati:'Sohoka,
duhure,mazetubanenaweinkumiigihumbi,maze
ubambikeamakanzuy'umuhengerinasilikekugirango
baririremberey'urupfurwanjye.
42Teguraamezakunkotan'abagaragube.Kandivanga
vinonyinshi,kugirangobanywe.'
43Akoraibyoyamutegetsebyose.Kandiyari
umunyabwengecyane,umunyabwenge,n'ubushishozi.
Kandiyahujijeibishobokabyoseubupfuranokwiga.
44Ingaboz'umwamin'inkotabagezeyobasangaameza
yatunganijwe,vinonavinonzizacyane,batangirakurya
nokunywakugezaigihebasinzekandibasinze.
45Hanyuma,Haiqârakurainkotakuruhande,maze
aravugaati'yeweAbuSamîk,ntuzikoigiheumwami
Sarhadum,sewaSenakeribuyashakagakukwica,
nagutwayenkaguhishaahanturunakakugezaigihe?
uburakaribw'umwamibwaragabanutsearagusaba?
46Igihenakuzanagaimbereye,yishimiyemuriwewe,
nonewibukeinezanakugiriye.
47Kandinzikoumwamiazamwihanakubwanjye,
kandiazarakariracyaneumujinyawanjye.
48Kukontacumuye,kandinibwouzanshikirizaimbere
yemungoroye,uzahuran'amahirwemenshi,kandi
umenyekoumuhunguwamushikiwanjyeNadan
yanshutse,ankoreraikigikorwakibi,kandiumwami
azicuzakubayaranyishe;nonemfiteseliremubusitani
bw'inzuyanjye,kandintaweubizi.
49Unyihishemuribwo,nziubumenyibw'umugore
wanjye.Kandimfiteimbatamurigerezaikwiriye
kwicwa.
50Mumusohoremumwambareimyenda,mutegeke
abagaragunibasindakumwica.Ntibazamenyauwoari
bobica.
51Ujugunyeumutwewemumibiriijanamumubiriwe,
umuramboweuhaabagaragubanjyekugirango

INKURUYAAHIKAR
awushyingure.Kandiuzanshyirahamweubutunzi
bukomeye.
52Hanyumainkotaikorank'ukoHaikariyari
yamutegetse,yegeraumwamiaramubwiraati:'Umutwe
waweubehoiteka!'
53UmugorewaHaiqâramurekeraahoyihisheburi
cyumweruicyamuhagije,kandintawundiwariubizi
uretsewewenyine.
54Iyonkuruiravugwa,isubirwamokandiikwirakwira
mumahangaahantuhoseuburyoHaiqâr
Umunyabwengeyiciwekandiakabayarapfuye,abantu
bosebomuriuwomujyibaramuririra.
55Bararirabaravugabati:'Ndagowe,Haiqâr!nokwiga
kwawen'ubupfurabwawe!Mbegaagahindakuriwewe
nokubumenyibwawe!Nindeushoborakubonekaundi
nkawe?kandinihehashoborakubahoumuntuufite
ubwenge,wize,ufiteubuhangabwogutegekankawe
kugirangoyuzuzeumwanyawawe?'
56ArikoumwamiyihanakuriHaiqâr,kandikwihana
kwentacyobyamumariye.
57HanyumaahamagaraNadanaramubwiraati:'Genda
ujyaneinshutizawe,uririrekandiuririrenyirarume
Haiqâr,kandiamuririrank'ukobisanzwe,wubahe
urwibutso.'
58ArikoigiheNadan,umupfapfa,injiji,ufiteimitima
ikaze,yagiyekwanyirarume,ntiyariracyangwango
ababare,arikoaraboroga,arikoakoranyaabantubadafite
umutimakandibasenyamazeatangirakuryanokunywa.
59Nadaniatangiragufataabajan'abajabaHaiqâr,
arabahambira,arabicaurubozo,abanywainzoganyinshi.
60Ntiyubahaumugorewanyirarume,wariwamureze
nk'umuhunguwebwite,ahubwoyashakagakoagwamu
cyaha.
61ArikoHaiqâryariyaciweahoyariyihishe,yumva
amariray'abagaraguben'abaturanyibebarira,asingiza
ImanaIsumbabyose,Nyirimpuhwe,arabashimira,kandi
burigiheyasengagakandiatakambiraImana
Isumbabyose..
62Umuntuw'inkotaakajyarimwenarimweagerakuri
Haiqârigiheyarihagatimubwihisho,Haikariaraza
aramwinginga.Kandiaramuhumurizakandiamwifuriza
gutabarwa.
63Igiheinkuruyavuzwemubindibihuguivugako
HaiqârUmunyabwengeyiciwe,abamibosebarababara
kandibasuzuguraumwamiSenakeribu,mazebaririra
Haiqâruwakemuyeibisobanuro.
UMUTWEWA4
"IbisobanurobyaSphinx."IbyabayekuriAhikar.
Kugarukakwe.
1UmwamiwaEgiputaamazekumenyanezakoHaiqâr
yiciwe,yahiseahaguruka,yandikiraumwami
Senakeribuibaruwa,amwibutsamuriyo'amahoro,
ubuzima,imbaragan'icyubahirotwifurizacyane,
murumunawanjyenkunda,umwamiSenakeribu.
2Nifuzagakubakaigihomehagatiy'ijurun'isi,kandi
ndashakakounyohererezaumuntuw'umunyabwenge,
uziubwengekuvamuriwowekugirangounyubakire,
kandiansubizeibibazobyanjyebyose,kugirango
mboneUwiteka.imisoron'amahorogakondoyaAshuri
mumyakaitatu.'
3Hanyumaashyirakashekuriiyobaruwa,yoherereza
Senakeribu.
4Arayifata,arayisoma,ayihabavizibe
n'abanyacyubahirobomubwamibwe,baratangarakandi
bakorwan'isoni,ararakaracyane,mazeatangazwan'uko
agombagukora.
5Hanyumaakoranyaabasazan'abanyabwenge,
abanyabwengen'abahangamubyafilozofiya,abapfumu
n'abaragurishainyenyeri,n'abarimugihugucyebose,
abasomaibaruwaarababwiraati'Nindemurimwe
uzabishaka.jyakwaFarawoumwamiwaEgiputa
umusubizeibibazobye?'
6Baramubwirabati:'Yewedatabuja,mwami!menyako
mubwamibwawentawundiuziibibibazousibye
Haiqâr,vizierwawen'umunyamabangawawe.
7Arikokuritwe,ntabuhangadufitemuriibi,keretse
nibaariNadan,umuhunguwamushikiwe,kuko
yamwigishijeubwengebwebwose,ubumenyi
n'ubumenyi.Hamagarakuriwewe,birashobokako
ashoboragupfundurairipfundorikomeye.'
8UmwamiahamagaraNadaniaramubwiraati:'Rebaiyi
baruwa,wumveibiyirimo.'Nadanamazekuyisoma,
aravugaati:'Databuja!Nindeushoboyekubakaigihome
hagatiy'ijurun'isi?'
9UmwamiyumviseijamboryaNadani,ababaracyane
kandiababaracyane,avakuntebeyey'ubwami,yicara
muivu,atangirakuriranokuborogaHaikâr.
10Bati:'Yemweagahindakanjye!YeweHaiqâr,utari
uziamabangan'ibisakuzo!mbegaishyanokuriwewe,
yeweHaiqâr!Mwigishaw'igihugucyanjyen'umutegetsi
w'ubwamibwanjye,nzakurahenkawe?YeweHaiqâr,
mwarimuwigihugucyanjye,nzaguhindukirirahe?
ndagowe!Nakurimbuyente!kandinumviseikiganiro
cyumuhunguwigicucu,injijintabumenyi,ntadini,nta
bugabo.
11Ah!nanoneAhkubwanjye!Nindeushoborakuguha
rimwegusa,cyangwaakanzaniraijambokoHaiqârari
muzima?kandinamuhakimwecyakabiricyubwami
bwanjye.
12Ibibivahe?Ah,Haiqâr!kugirangonkubonerimwe
gusa,kugirangonuzureibyonkureba,kandi
nkwishimire.
13Ah!Eweagahindakanjyekuriweweibihebyose!
YeweHaiqâr,nakwishente!kandisinatinzemurubanza
rwawekugezaahomboneyeikibazokirangiye.'
14Umwamiakomezakuriraamanywan'ijoro.Noneho
inkotaibonyeuburakaribw'umwamin'agahindakekuri
Haiqâr,umutimaweworoshyekuriwe,,nukoyegera
imbereyearamubwiraati:
15'Databuja!tegekaabagaragubawebacaumutwe.'
Umwamiaramubwiraati:'Uragowe,AbuSamîk,ufite
ikosaki?'
16Inkotairamubwiraiti:'Databuja!umugaraguwese
ukoraibinyuranyen'ijamboryashebujaaricwa,kandi
nakozeibinyuranyen'itegekoryawe.'

INKURUYAAHIKAR
17Umwamiaramubwiraati:'Uragowe,yeweAbu
Samîk,niikiwakozekinyuranyijen'itegekoryanjye?'
18Inkotairamubwiraiti:'Databuja!wantegetsekwica
Haiqâr,kandinarinzikouzaguhanakuriwe,kandiko
yarenganijwe,nkamuhishaahanturunaka,nkicaumwe
mubagaragube,noneubuafiteumutekanomuiriba,
kandiniwantegekanzamuzanira.'
19Umwamiaramubwiraati:'Uragowe,yeweAbu
Samîk!wansebejekandindishobuja.'
20Inkotairamubwiraiti:'Oya,arikoubuzima
bw'umutwewawe,databuja!Haiqârifiteumutekano
kandinimuzima.'
21Umwamiamazekumvaayomagambo,yumvaneza
icyokibazo,umutweweuroga,acikaintegekubera
umunezero,abategekakuzanaHaqâr.
22Abwirainkotaati:'Yewemugaraguwizerwa!Niba
imvugoyaweariimpamo,nakunanirakugutungisha,no
gushyiraicyubahirocyawehejuruy'incutizawezose.'
23InkotaikomezakwishimakugezaagezekwaHaqqar.
Afunguraumuryangow'ahantuhihishe,aramanuka
asangaHaiqâryicaye,asingizaImana,kandiamushimira.
24Aramutontomera,aramubwiraati'yeweHaiqâr,
nzanyeumunezeromwinshi,umunezeron'ibyishimo!'
25Haiqâraramubazaati'yeweAbuSamîk,niayahe
makuru?'AmubwiraibyaFarawokuvamuntangiriro
kugezakuiherezo.Aramujyana,ajyakumwami.
26Umwamiamwitegereje,amubonaafiteubukene,
kandiumusatsiweumazegukurank'inyamaswazomu
gasozi,imisumariyeimezenk'imigoziyakagoma,kandi
umubiriwewanduyeumukungugu,ibararyomumaso
yeyariyarahindutseirashiranoneyariimivu.
27Umwamiamubonyearamubabaza,ahitaahaguruka,
aramuhobera,aramusoma,aramuririraati:'Imana
ishimwe!Nindewagaruyeiwanjye.'
28Hanyumaaramuhumuriza,aramuhumuriza.
Yiyamburaumwitero,awwambikainkota,amugirira
nezacyane,amuhaubutunzibwinshi,atuzaHaiqâr
kuruhuka.
29Haikârabwiraumwamiati:'Databuja,umwami
abehoiteka!Ibinibikorwabyabanabisi.Narerezeigiti
cy'umukindokugirangonshoborekucyishingikirizaho,
kandicyunamyekuruhande,kirantererahasi.
30Ariko,Mwamiwanjye!kuvankubonekeraimbere,
ntukitehokugukandamiza!Umwamiaramubwiraati:
'Imanaishimwe,yakugiriyeimbabazi,ikamenyako
warenganijwe,ikagukizaikakurokorakwicwa.
31Arikojyamubwogerobushyushye,wogoshe
umusatsi,wogosheimisumari,uhindureimyenda,kandi
wishimishemugihecy'iminsimirongoine,kugirango
ugirirenezawoweubwawekandiutezimbereubuzima
bwawen'ibarary'isurayawe.irashoborakugarukakuri
wewe.'
32Umwamiyiyamburaikanzuyeihenze,ayishyirakuri
Haiqâr,HaiqârashimiraImanakandiyunamaumwami,
asubiramurugorweyishimyekandiyishimye,asingiza
ImanaIsumbabyose.
33Abantubomurugorwebaramwishimira,inshutize
n'abumvabosekoarimuzimabarishima.
UMUTWEWA5
Ibaruwaya"ibisakuzo"yeretsweAhikar.Abahungukuri
kagoma.Kugenda"indege"yambere.KujyamuMisiri.
Ahikar,kubaumuntuwubwengenabyobifiteurwenya.
(Umurongowa27).
1Akorank'ukoumwamiyamutegetse,aruhukaiminsi
mirongoine.
2Hanyumayambaraumwambarowew'abahujeibitsina,
ajyakumwami,n'abagaragubebamuriinyumanawe,
barishimakandibarishima.
3ArikoumuhunguwamushikiwaNadanabonye
ibibaye,ubwobabumufatan'iterabwoba,arumirwa,atazi
icyogukora.
4Haikariabibonyeyinjiraimberey'umwami
aramuramutsa,asubizaindamutso,amwicarairuhande
rwe,aramubwiraati:
'YewemukunziwanjyeHaiqâr!rebaayomabaruwa
umwamiwaEgiputayatwoherereje,amazekumvako
wishwe.
5Baradushavujekandibaradutsinda,kandibenshimu
baturageb'igihugucyacubahungiyemuMisirikubera
gutinyaimisoroumwamiwaEgiputayoherejekudusaba.
6HanyumaHaiqârafataibaruwaarayisoma,
asobanukirwan'ibirimo.
7Abwiraumwami.Databuja,ntukarakare.Nzajyamuri
Egiputa,nsubizeFarawoibisubizo,kandinzamwereka
iyibaruwa,kandinzamusubizaibyerekeyeimisoro,
kandinzasubizaabantubosebahunze;kandinzatera
isoniabanzibawembifashijwemon'ImanaIsumbabyose,
n'ibyishimoby'ubwamibwawe.'
8UmwamiyumviseayamagamboavuyekuriHaiqâr,
arishimacyane,umutimaweuraguka,amugiriraneza.
9Haiqârabwiraumwamiati:'Mpagutindaiminsi
mirongoinekugirangonsuzumeikikibazo
ndagikemura.'Umwamiarabyemera.
10Haikariajyaahoyariatuye,ategekaabahigi
kumufatainkonaebyirizikirinto,barazifatabarazizana,
mazeategekaababoshyib'imigozikumuboheshaimigozi
ibiriy'ipamba,umwewesemuribo.uburebure
bw'ibihumbibibiri,nukoazanaababajiabategeka
gukoraudusandukutubiri,barabikora.
11Hanyumaafataabasorebabiri,amaraiminsiyose
atambaabanab'intama,agaburirakagoman'abahungu,
atumaabahungubagendakumugongowakagoma,
arabahambiraipfundorikomeye,aboheshaumugozi
ibirenge.yakagoma,ikarekaikazamukahejurubuhoro
buhoroburimunsi,kugezakunteray'imikonoicumi,
kugezabamenyereyekandibarayize;nukobazamura
ubureburebw'umugozikugezabagezemukirere;
abahungubarimumugongo.Hanyumaarabakwegera.
12Haiqârabonyekoicyifuzocyecyujujwe,ategeka
abahungukoigihebazamurwamukirerebagomba
gutaka,bati:
13'Muzaneibumban'amabuye,kugirangotwubake
igihomecy'umwamiFarawo,kukoturiubusa.'
14KandiHaiqârntiyigezeakorwakubatozanokubitoza
kugezabagezeahobishoboka(ubuhanga).

INKURUYAAHIKAR
15Acaasiga,ajakumwami,aramubwiraati:'Databuja!
umurimourangiyeukurikijeicyifuzocyawe.Haguruka
nanjyekugirangonkwerekeigitangaza.'
16Umwamiarahaguruka,yicarananaHaiqâr,ajya
ahantuhanini,yoherezakuzanainkonan'abahungu,
mazeHaiqârarabahambira,abirekuramukirere
ubureburebw'umugozi,batangiragusakuzabavuga.yari
yarabigishije.Hanyumaarabakwegera,abashyiramu
mwanyawabo.
17Umwamin'abarikumwenawebaratangaracyane,
mazeumwamiasomaHaqârhagatiy'amasoye,
aramubwiraati'gendaamahoro,mukunziwanjye!
Ishemary'ubwamibwanjye!muriEgiputanogusubiza
ibibazobyaFarawonokumutsindan'imbaragaz'Imana
Isumbabyose.'
18Hanyumaaramusezera,afataingabozen'ingaboze,
abasorenakagoma,berekezamunzuyaMisiri;
Agezeyo,ahindukiriraigihugucy'umwami.
19AbanyamisiribamenyekoSenakeribuyohereje
umuntuwomuNamaNkuruyekugirangoavuganena
Farawokandiasubizeibibazobye,babagezakumwami
Farawo,mazeyoherezaitsindary'abajyanamabe
b'Ibangakugirangobamuzaneimbereye..
20ArazayinjiraimbereyaFarawo,aramwunamira
nk'ukobikwiyekugiriraabami.
21Aramubwiraati:'Databuja,mwami!Senakeribu
umwamiaragushimiraamahoron'imbaraganyinshi,
n'icyubahiro.
22Kandiyantumye,umwemubagaragube,kugirango
ngusubizeibibazobyawe,kandingerekubyowifuza
byose,kukowatumyegushakadatabujaumwami
umuntuuzakubakiraigihomehagatiy'Uwiteka.ijuru
n'isi.
23Nanjyembifashijwemon'ImanaIsumbabyose,
ubutonibwawebuhebujen'imbaragazadatabuja
umwaminzakwubakiraukoubishaka.
24Ariko,databuja,mwami!ibyowavuzemuriyo
kubyerekeyeimisoroyomuriEgiputaimyakaitatu-ubu
umutekanowubwaminiubutaberabukomeye,kandi
nibautsinzekandiukubokokwanjyekutagiraubuhanga
bwokugusubiza,databujaumwamiazagutumaho.
imisorowavuze.
25Nibakandinagusubijemubibazobyawe,
bizagumahokoherezaibyowabwiyedatabujaumwami.'
26Farawoyumviseiryojambo,aratangara,atangazwa
n'ubwisanzurebw'ururimirwenokunezezaimvugoye.
27UmwamiFarawoaramubwiraati:'Yewemuntu!
witwande?'Naweati:'UmugaraguwaweniAbiqâm,
nanjyendiikimonyogitocy'ibimonyoby'umwami
Senakeribu.'
28Farawoaramubazaati:'Databuja,ntamuntun'umwe
wariufiteicyubahirocyokukuruta,koyanyoherereje
ikimonyogitongoansubize,kandituvugane?'
29Haikâraramubwiraati:'Databuja,mwami!Ndashaka
ImanaIsumbabyosekugirangonsohozeibirimu
bitekerezobyawe,kukoImanairikumwen'integenke
kugirangoishoborekwitiranyaabakomeye.'
30FarawoategekakobategurainzuyaAbiqâmu
bakamuhaibyokurya,inyaman'ibinyobwa,n'ibyoyari
akeneyebyose.
31Bimazekurangira,nyumay'iminsiitatuFarawo
yambaraimyenday'umuhengerin'umutuku,yicaraku
ntebeyey'ubwami,kandiabamutwarebebosehamwe
nabashebujabomubwamibwebaribahagazeamaboko
yabo,ibirengebyegeranye,imitweirunama.
32FarawoyoherezakuzanaAbiqamu,amushyikiriza,
arunamaimbereye,asomahasiimbereye.
33UmwamiFarawoaramubazaati'Abiqamu,ndinde?
n'abanyacyubahirobomubwamibwanjye,bamezebate?
'
34Haikâraramubwiraati:'Databuja,benewacu,umeze
nk'ikigirwamanaBel,kandiabanyacyubahirobomu
bwamibwawebamezenk'abagaragube.'
35Aramubwiraati:'Genda,garukahanoejo.'Haqârrero
agendank'ukoumwamiFarawoyariyamutegetse.
36Bukeye,HaqâryinjirakwaFarawo,arunama,
ahagararaimberey'umwami.Farawoyariyambayeibara
ry'umutuku,abanyacyubahirobaribambayeumweru.
37Farawoaramubazaati'Abiqâmu,ndinde?
n'abanyacyubahirobomubwamibwanjye,bamezebate?
'
38Abiqamuaramubwiraati:'Databuja!umezenk'izuba,
abagaragubawebamezenk'ibitibyayo.'Farawo
aramubwiraati:'Gendaahoutuye,uzehanoejo.'
39FarawoategekaUrukikorwekwambaraumweru
wera,Farawoyambarankaboyicarakuntebeye
y'ubwami,abategekakuzanaHaqâr.Arinjira,yicara
imbereye.
40Farawoaramubazaati'yeweAbiqâmu,ndinde?
Banyacyubahirobanjye,bamezebate?'
41Abiqamuaramubwiraati:'Databuja!umeze
nk'ukwezi,abanyacyubahirobawebamezenk'imibumbe
n'inyenyeri.'Farawoaramubwiraati:'Genda,ejouzaba
hano.'
42Farawoategekaabagaragubekwambaraimyenda
y'amabaraatandukanye,Farawoyambaraumwenda
utukurawaveleti,yicarakuntebeyey'ubwami,
abategekakuzanaAbiqamu.Arinjira,arunamaimbere
ye.
43Naweati:'YeweAbiqâm,ndinde?n'ingabozanjye,
bamezebate?'Naweati:'Databuja!umezenk'ukwezi
kwaMata,kandiingabozawezimezenk'indabyozayo.'
44Umwamiabyumvisearishimacyane,aravugaati
'yewe Abiqâm! ubwambere wangereranije
nikigirwamanaBel,nabanyacyubahirobanjyenabakozi
be.
45Kandiubugirakabiriwangereranijen'izuba,
abanyacyubahirobanjyen'izuba.
46Kandiubugiragatatuwangereranijeukwezi,
abanyacyubahirobanjyen'imibumben'inyenyeri.
47KunshuroyakanewangereranijeukwezikwaMata,
abanyacyubahirobanjyen'indabyozacyo.Arikononeho,
Abiqâm!mbwiradatabuja,mwamiSenakeribu,ameze
nde?n'abanyacyubahirobe,bamezebate?'
48Haiqârarangururaijwin'ijwirirengaati:'Ntirikure
yanjyekuvugaibyadatabujaumwami,kandiwicayeku

INKURUYAAHIKAR
ntebeyawey'ubwami.Arikohaguruka,kugirango
nkubwiredatabujaumwamiamezen'abo
abanyacyubahirobameze.'
49Farawoyatangajwen'ubwisanzurebw'ururimirwe
n'ubutinyutsibwemugusubiza.Farawoarahagurukaava
kuntebeyey'ubwami,ahagararaimbereyaHaqâr,
aramubwiraati:'Nonehombwira,kugirangomenye
databujaumwamiameze,n'abanyacyubahirobe,abo
bameze.'
50Haiqâraramubwiraati:'DatabujaniImanayomu
ijuru,abanyacyubahirobeniumurabyon'inkuba,kandi
iyoashakaumuyagauhuhan'imvuraigwa.
51Ategekainkuba,imurikan'imvura,ifataizuba,ariko
ntiritangaumucyowaryo,ukwezin'inyenyeri,kandi
ntibizunguruka.
52Ategekainkubiy'umuyaga,irahuha,imvuraigwa,
ikandagiramuriMataigasenyaindabyon'amazuyayo.'
53Farawoyumviseiryojambo,arumirwacyane,
ararakaracyane,aramubwiraati:'Yewemuntu!mbwira
ukuri,kandiumenyesheuwouriwe.'
54Amubwiraukuri.'NdiumwanditsiwaHaiqâr,
ukomeyemubajyanamabaPrivyb'umwamiSenakeribu,
kandindivizierwenaguverineriw'ubwamibwe,na
Chancellor.'
55Aramubwiraati:'Wavuzeukurimuriirijambo.Ariko
twumviseibyaHaiqâr,koumwamiSenakeribu
yamwishe,nyamaraurasanahourimuzimakandineza.'
56Haikariaramubwiraati:'Nibyo,nikobyagenze,
arikoImanaishimeuziibyihishe,kukodatabuja
umwamiyantegetsekonicwa,kandiyizeraijambo
ry'abantubafiteubupfura,arikoUwitekaaratanga.
njyewe,kandihahirwauwamwiringira.'
57FarawoabwiraHaqârati:'Genda,ejoejouzabehano,
umbwireijambontigezenumvamubanyacyubahiro
banjye,cyangwamubantubomubwamibwanjyeno
mugihugucyanjye.'
UMUTWEWA6
Amayeriaratsinda.Ahikariasubizaburikibazocya
Farawo.Abahungukurikagomaniindunduroyumunsi.
Bwenge,nigakecyanedusangamuByanditswebya
kera,bigaragaramumurongowa34-45.
1Haiqârajyaahoyariatuye,yandikaibaruwa,
ayivugahokuriububwenge:
2KuvakuriSenakeribuumwamiwaAshuri.naNineve
kwaFarawoumwamiwaEgiputa.
3'Mugenziwanjye,amahoro!kandiicyotubamenyesha
niukoumuvandimweakeneyemurumunawe,n'abami
bamugenziwe,kandiibyiringirobyanjyekuriweweni
ukouzampaimpanomaganacyendazazahabu,kuko
nkeneyekodutsinda.bamwemubasirikare,kugirango,
nshoborakubakoresha.Kandinyumayigihegito
nzagutumaho.'
4Hanyumaazingaibaruwa,ayishyikirizaejobundi
Farawo.
5Abibonye,arumirwa,aramubwiraati:'Niukuri,nta
muntun'umwenigezenumvaibintunk'ibyo.'
6Haikâraramubwiraati:'Muby'ukuri,iyiniumwenda
ufitiyedatabujaumwami.'
7Farawoarabyemera,aravugaati'yeweHaiqâr,ni
nkawe,uriinyangamugayomumurimow'abami.
8HahirwaImanayakugizeintunganemubwenge
ikakurimbishafilozofiyan'ubumenyi.
9Noneho,Haiqâr,haracyariibyotwifuzakuriwewe,
kugirangowubakenk'igihomekirihagatiy'ijurun'isi.'
10HanyumaHaiqârati:'Kumvaniukumvira.
Nzakubakaigihomenkurikijeibyifuzobyawe;ariko,
databuja,ndaduteguriralime,amabuye,ibumba
n'abakozi,kandimfiteabubatsibabahangabazakwubaka
nkukoubishaka.'
11Umwamiamuteguriraibyobyose,bajyaahantu
hanini;Haiqârn'abahungubebarazaaho,ajyanainkona
n'abasore;Umwamin'abanyacyubahirobebose
baragenda,umujyiwoseuraterana,kugirangobabone
icyoHaiqâryakora.
12HanyumaHaiqârasohorainkonamudusanduku,
ahambiraabasoremumugongo,ahambiraimigoziku
birengebyakagoma,arabirekuramukirere.Barazamuka,
kugezabagumyehagatiy'ijurun'isi.
13Abahungubatangiragusakuzabati:'Zanaamatafari,
uzaneibumba,kugirangotwubakeikigocy'umwami,
kukoduhagazeubusa!'
14Rubandabaratangarakandibarumirwa,baribaza.
Umwamin'abanyacyubahirobebaribaza.
15Haiqirn'abagaragubebatangiragukubitaabobakozi,
basakuzaingaboz'umwami,barababwirabati:'Zana
abakozib'abahangaibyobashakakandintubabuzeakazi
kabo.'
16Umwamiaramubwiraati:'Urasaze;Nindeushobora
kuzanaikintucyosekuriiyontera?'
17Haiqâraramubwiraati:'Databuja!Nigutetuzubaka
igihomemukirere?kandidatabujaumwamiyarihano,
yarikubayubatseibigobyinshikumunsiumwe.'
18Farawoaramubwiraati:'Genda,Haikâr,ujyeaho
utuye,uruhuke,kukotwaretsekubakaikigo,ejobuzaza
ahondi.'
19Haikuryagiyemunzuye,bukeyeyitabaFarawo.
Farawoaramubazaati'yeweHaiqâr,niayahemakuru
y'ifarashiyashobuja?kukoiyoaturanyemugihugucya
AshurinaNineve,n'abagorebacubakumvaijwirye,
bajugunyaibyanabyabo.'
20Haiqâryumviseiryojambo,aragenda,afatainjangwe,
aramuboha,atangirakumukubitainkonikugezaubwo
Abanyamisiribabyumvise,baragendababibwira
umwami.
21FarawoatumakuzanaHaqâr,aramubwiraati'yewe,
Haiqâr,niikigitumyeukubitautyoukubitaiyo
nyamasway'ikiragi?'
22Haikuraramubwiraati:Databuja,mwami!
mubyukuriyangiriyeigikorwakibi,kandiyariakwiriye
ukugusweranogukubitwa,kukodatabujaumwami
Senakeribuyariyarampayeisakenziza,kandiyariafite
ijwiryukuririkomeyekandiyariaziamasahayumunsi
nijoro.

INKURUYAAHIKAR
23Injangweirabyukamuriirijoronyine,icaumutwe
iragenda,kandikuberaicyogikorwanamukoreshejekuri
ububusinzi.'
24Farawoaramubwiraati'yeweHaiqâr,ndabonamuri
ibyobyosekousazakandiukabaurimuridotageyawe,
kukohagatiyaEgiputanaNineveharimoparasangs
mirongoitandatun'umunani,kandiyagiyeatemuriiri
joronyinearaca?umutwew'inkokoyaweukagaruka?'
25Haiqararamubwiraati:'Databuja!Nibahariinterairi
hagatiyaEgiputanaNineve,maresyaweyumviseite
igihedatabujaifarashiy'umwamiyatontomye
ikajugunyaibyanabyabo?kandiniguteijwiry'ifarashi
ryageramuriEgiputa?'
26Farawoabyumvise,amenyakoHaikariyashubije
ibibazobye.
27Farawoaramubazaati'yeweHaiqâr,ndashakako
umpinduraimigoziy'umusenyiwomunyanja.'
28Haiqâraramubwiraati:"Databuja,mwami,bategetse
kunzaniraumugozimububikokugirangonkoreumwe."
29Hanyuma,Haiqârasubirainyumay'urugo,arambira
umwobomunkombez'inyanja,afataumucangamu
ntoki,umusenyiwomunyanja,izubarirashe,ryinjira
mumwobo,arakwira.umucangamwizubakugeza
bihindutsenkahobikozwenkumugozi.
30Haiqârati:'Tegekaabagaragubawegufataiyo
migozi,kandiigihecyoseubishakiye,nzakuboha
bamwenkabo.'
31Farawoaramubazaati'yeweHaiqâr,dufiteibuye
ry'urusyohanokandiryaravunitsekandindashakako
ubidoda.'
32Haikârarayitegereza,abonairindibuye.
33AbwiraFarawoati:'Databuja!Ndiumunyamahanga:
kandintagikoreshomfitecyokudoda.
34Arikondashakakoutegekaabakorainkwetozawe
b'indahemukagutemaamabuyekuriiribuye,kugirango
nshoborekudodaurworusyo.'
35Farawon'abanyacyubahirobebosebarabaseka.Na
weati:'HahirwaImanaIsumbabyose,yaguhayeubwo
bwengen'ubumenyi.'
36FarawoabonyekoHaqâryamutsinze,amusubiza
ibisubizobye,ahitaarishima,abategekakumwishyurira
imisoroy'imyakaitatu,nokubazanaiHaqâr.
37YiyamburaimyendayeayishyirakuriHaqâr,
n'abasirikareben'abagaragube,amuhaamafaranga
y'urugendorwe.
38Aramubwiraati:'Gendaamahoro,mbaragaza
shebujan'ubwibonebw'Abagangabe!ufiteumwe
mubasultaninkawe?ndakuramutsashobujaumwami
Senakeribu,umubwireukotwamutumyehoimpano,
kukoabamibanyurwanabike.'
39Haikariarahaguruka,asomaamabokoy'umwami
Farawo,asomahasiimbereye,amwifurizaimbaraga,
gukomeza,n'ubwinshimuisandukuye,aramubwiraati:
'Databuja!Nkwifurijekontan'umwemubaturagebacu
wagumamuMisiri.'
40Farawoarahaguruka,yoherezaabamamajigutangaza
mumihandayaEgiputakontan'umwemubaturageba
AshuricyangwaNinevewagumyemugihugucya
Egiputa,ahubwokobagombakujyananaHaqâr.
41Haikuraragenda,asezereraumwamiFarawo,
aragenda,ashakaigihugucyaAshurinaNineve;kandi
yariafiteubutunzinubutunzibwinshi.
42AmazekugerakumwamiSenakeribuavugako
Haiqâraje,arasohokaamusanganira,amwishimiracyane
yishimyecyane,aramuhobera,aramusoma,aramubwira
ati:'Urakazanezamurugo:Mwenedata!murumuna
wanjyeHaiqâr,imbaragazubwamibwanjye,nubwibone
bwubwamibwanjye.
43Bazaicyowifuzakurinjye,kaboneniyowaba
ushakakimwecyakabiricy'ubwamibwanjyen'ibyo
ntunze.'
44Haikuraramubwiraati:'Databuja,mwami,ubeho
itekaryose!Mugaragarizeubutoni,databujaumwami!
kuriAbuSamîkmucyimbocyanjye,kukoubuzima
bwanjyebwarimumabokoy'Imananomubye.'
45Hanyuma,Senakeribuumwamiati:'Icyubahirokibe,
yewemukunziwanjyeHaiqâr!NzakorasitasiyoyaAbu
SamîkinkotairutaabajyanamabanjyebosebaPrivy
kandinkunda.'
46UmwamiatangirakumubazaukoyabanyenaFarawo
kuvayahagerabwamberekugezaigiheyariavuye
imbereye,n'uburyoyashubijeibibazobyebyose,
n'uburyoyakiriyeimisoro,n'impinduka.y'imyenda
n'impano.
47Senakeribuumwamiyishimacyane,abwiraHaqârati:
'Fataibyowifuzakugirakuriiyimisoro,kukobyosebiri
mukubokokwawe.'
48Haiqârhagatiati:'Umwamiabehoiteka!Ntakindi
nifuzausibyeumutekanowadatabujaumwamino
gukomezaubukurubwe.
49Databuja!nikinakoramubutunzinibindibisa?ariko
nibaushakakunyereka,mpaNadan,umuhunguwa
mushikiwanjye,kugirangondamwishyureibyo
yankoreye,umpeamarasoyekandintamushinjaicyaha.'
50Senakeribuumwamiaramubazaati'fata,ndaguhaye.'
HaiqârafataNadan,umuhunguwamushikiwe,
amuboheshaiminyururuy'icyuma,amujyanaahoyari
atuye,amushyiraingoyiiremereyekubirenge,
arayihambiraipfundorikomeye,amazekumubohesha
bityoaramuta.mucyumbacyijimye,iruhanderw'ahantu
hasezeye,mazeashyirahoNebu-halnk'umutwarewo
kumuhaumugatin'amazimakeburimunsi.
UMUTWEWA7
UmuganiwaAhikarahoarangirizaabishywabe.
Ibishushanyobitangaje.Ahikaryitaumuhunguamazina
meza.HanoharangirainkuruyaAhikar.
1IgihecyoseHaiqâryinjiragacyangwaasohokayatutse
Nadan,umuhunguwamushikiwe,amubwiranezaati:
2'YeweNadan,mwanawanjye!Nagukoreyeibyiza
byosekandibyizakandiwampayeibihembokubwibyo
bibinibibinokwica.
3'Mwanawanjye!havugwamumiganingo:Utumva
n'amatwiye,bazamutegaamatwiakoreshejeijosi.'
4Nadanaramubazaati'Niikigitumyeundakarira?'
5Haiqararamubwiraati:'Kuberakonakuzamuye,
nkakwigisha,nkaguhaicyubahiron'icyubahiro,

INKURUYAAHIKAR
nkagukomera,nkakureranezacyane,kandinkakwicara
mumwanyawanjyekugirangouzabesamuragwa
wanjye.mw'isi,kandiwangiriyenabiukanyicakandi
ukanyishuraamatongoyanje.
6ArikoUwitekayariazikonarenganijwe,ankizamu
bikoreshowangeneye,kukoUwitekaakizaimitima
imenetsekandiakabuzaishyarin'ubwibone.
7Mwanawanjye!wambereyenkasikorupiyoiyo
ikubiseumuringa,ikacumita.
8Mwanawanjye!umezenkagazelyariyeimizi
yumusazi,kandibiranyongererauyumunsin'ejo
bazahishabazihishamumiziyanjye."
9Mwanawanjye!wabayeuwabonyemugenziwe
yambayeubusamugihecyubukonjebwimbeho;afata
amaziakonjearamusukaho.
10Mwanawanjye!wambereyenk'umuntuwafashe
ibuye,akajugunyamuijurukugirangoatereUmwami
weamabuye.Kandiibuyentiryakubise,kandintirigera
hejurubihagije,arikoryabayenyirabayazanaw'icyaha
n'icyaha.
11Mwanawanjye!Iyouzakubawaranyubaha
ukanyubahakandiukumvaamagamboyanjyewarikuba
samuragwawanjyekandiukabawaraganjekubutegetsi
bwanjye.
12Mwanawanjye!menyakonibaumurizowimbwa
cyangwaingurubeufiteubureburebwameteroicumi
ntibyarikwegeraagacirokifarashiniyoyabaimeze
nkubudodo.
13Mwanawanjye!Natekerejekowarikubaumuragwa
wanjyeigihenapfaga;kandikuberaishyariryawe
n'ubugomebwawewifuzagakunyica.ArikoUhoraho
yankijijeamayeriyawe.
14Mwanawanjye!wambereyenk'umutegowashyizwe
kumase,hazaigishwiugasangaumutegowashizweho.
Igishwikibwiraumutego,"Urakoraikihano?"Umutego
ati:"NdasengeraImanahano."
15Ikinyonikirabazakiti:"Ufiteigitiki?"Umutegoati:
"Ngiyoigitigitocyitwaigitinishingikirizahomugihe
cyogusenga."
16Acecekagatoati:"Kandinikihekintukirimukanwa
kawe?"Umutegoati:"Ngiyoumutsiman'ibiryonitwaza
abashonjebosen'abakenebanyegera."
17Ikibatsikiti:"Nonehononehondashoborakuza
imberenkarya,kukonshonje?"Umutegouramubwirauti:
"Ngwinoimbere."Akaragokegereyekogashobora
kurya.
18Arikoumutegourahaguruka,ufataurumurimuijosi.
19Ikinyonikirasubizakibwiraumutego,"Nibaari
umugatiwawekubashonjeImanantiyemeraimfashanyo
zawen'ibikorwabyawebyiza.
20Nibakandiibyoaribyokwiyirizaubusakwawe
n'amasengeshoyawe,Imanantikwemeraigisibocyawe
cyangwaamasengeshoyawe,kandiImana
ntizatunganyaicyakuberacyiza."
21Mwanawanjye!wambereyeintare(as)inshutiigira
inshutin'indogobe,indogobeikomezakugendaimbere
y'intareigiherunaka;umunsiumweintareirukaku
ndogobeirarya.
22Mwanawanjye!Wambereyenk'icyatsikibisimu
ngano,kukontakintunakimwekigiriraakamaro,
ahubwocyangizainganokiragisya.
23Mwanawanjye!wabayenk'umuntuwabibyeingano
icumiz'ingano,kandiigihecyogusarura,arahaguruka
arasarura,aragihinga,aragisya,araruhirahejurucyane,
mazebigaragarakoariicumiingero,shebujaarabibwira
ati:"Yemwekintucy'umunebwe!Ntiwakuzekandi
ntiwigezeugabanuka."
24Mwanawanjye!Wambereyenk'igishishwa
cyajugunywemurushundura,arikontiyashobora
kwikiza,arikoahamagaraamashyamba,kugirango
abajugunyewenyinemurushundura.
25Mwanawanjye!wambereyenk'imbwayariikonje
kandiyinjiramunzuy'umubumbyikugirango
ashyushye.
26Bumazegushyuha,butangirakubatontomera,
barabirukanabarabakubita,kugirangobutabaruma.
27Mwanawanjye!wambereyenk'ingurubeyagiyemu
bwogerobushyushyehamwen'abantubafiteireme,
kandiiyoivuyemubwogerobushyushye,ibona
umwobowanduyeiramanukairamwinjizamo.
28Mwanawanjye!wambereyenk'iheneyifatanijena
bagenzibayomunziraiganakugitambo,kandi
ntiyashoboyekwikiza.
29Mwanawanjye!imbwaitagaburiweguhigaibaibiryo
by'isazi.
30Mwanawanjye!ukubokokudakoranoguhingakandi
(aribyo)umururumbanuburiganyabizacibwakurutugu.
31Mwanawanjye!ijishoritagaragaraurumuri,ibikona
bizabitoragurabikuremo.
32Mwanawanjye!Wambereyenk'igitiamashami
yatemye,irababwiraiti:"Nibahariikintucyanjyekitari
mumabokoyawe,rwosentushoborakuntema."
33Mwanawanjye!umezenk'injangwebabwiyebati:
"Rekakurekurakugezaigihetuzagukoreraurunigirwa
zahabukanditukakugaburiraisukarinaalmonde."
34Naweati:"Sinibagiweibihanganobyadatana
mama."
35Mwanawanjye!wabayenk'inzokaigenderaku
gihurucy'amahwaigiheyarimuruzi,impyisiirababona
iravugaiti:"Ibibikumakosa,kandiurekeuwabamubi
kurushaukoabayoborabombi."
36Inzokaibwiraimpyisiiti:"Abanab'intama,ihene
n'intamawariyeubuzimabwawebwose,uzabasubiza
kuribasenokubabyeyibabocyangwaoya?"
37Impyisiiti:"Oya."Inzokairamubwiraiti:"Ntekereza
konyumayanjyeurimubimuritwe."
38Mwanawanjye!Nakugaburiyeibiryobyizakandi
ntabwowampayeimigatiyumye.
39Mwanawanjye!Naguhayeamaziyisukari.unywena
sirupenziza,kandintabwowampayeamaziyokuiriba
ngonywe.
40Mwanawanjye!Nakwigishije,ndakuzamura,kandi
wancukuyeahonihishe,uranyihisha.
41Mwanawanjye!Nakuzanyeuburerebwizakandi
ndagutozank'amasederimaremare;kandiwampinduye
ukunama.

INKURUYAAHIKAR
42Mwanawanjye!Nariibyiringirobyanjyekuriwewe
kouzanyubakiraigihomegikomeye,kugirangompishe
abanzibanjyemuricyo,mazeumberank'umuntu
ushyinguyemunsiy'isi;arikoUhorahoyangiriye
impuhweankizaamayeriyawe.
43Mwanawanjye!Nkwifurijeibyiza,kandiwampaye
ingesombin'inzangano,nonendakuburaamasoyawe,
nkakugaburiraimbwa,nkagucaururimi,nkagukuraho
umutweukoreshejeinkota,kandiazaguhembaibikorwa
byawebiteyeishozi.'
44NadanamazekumvairijambonyirarumeHaiqâr,
avugaati:'Yewemarume!unkorerenkurikijeubumenyi
bwawe,umbabarireibyahabyanjye,kukoninde
uwacumuyenkanjye,cyangwanindeubabarirankawe?
45Emera,marume!Nonehonzakoreramunzuyawe,
ntegureamafarasiyawe,nkurehoamasey'inkazawe,
kandingaburireintamazawe,kukondimubikandiuri
umukiranutsi:Ndiumunyabyahakandiniimbabazi.'
46Haiqâraramubwiraati:'Mwanawanjye!umeze
nk'igitikitagiraimbutoiruhanderw'amazi,kandi
shebujayariafiteubwobabwokugitema,aramubwiraati:
"Unkureahandi,kandinibantabyayeimbuto,unkate."
47Shebujaarabibwiraati:"Nturihafiy'amazi,ntiwigeze
weraimbuto,niguteuzeraimbutoigiheuzabauri
ahandi?"
48Mwanawanjye!ubusazabwakagomairuta
urubyirukorwikona.
49Mwanawanjye!babwiraimpyisiiti:"Irindeintama
kugirangoumukunguguwaweutakugiriranabi."
Impyisiiti:"Amatay'intamanimezakumasoyanjye."
50Mwanawanjye!batumyeimpyisiijyamwishuri
kugirangoyigegusomabaramubwirabati:"VugaA,B."
Ati:"Ntaman'ihenemunzogerayanjye"
51Mwanawanjye!bashiraindogobekumezaaragwa,
atangirakwikubitamumukunguguumweati:"Reka
yikubite,kukoarikamereye,ntazahinduka.
52Mwanawanjye!imvugoyemejweigiraiti:"Niba
ubyayeumuhungu,umwiteumuhunguwawe,kandiniba
ureraumuhungu,umwiteumugaraguwawe."
53Mwanawanjye!ukoraibyizaazahuranibyiza;kandi
ukoraibibiazahuran'ibibi,kukoUwitekaasabaumuntu
akurikijeurugerorw'imirimoye.
54Mwanawanjye!Nakubwiraikikurutaayamagambo?
kukoUwitekaaziibyihishe,kandiaziamabanga
n'amabanga.
55Azagusubiza,azaciraurubanza,hagatiyanjyenawe,
kandiazaguhembank'ukoubutayubwawe.',
56Nadanamazekumvairyojambokwanyirarume
Haiqâr,yahiseyihuta,ahindukank'uruhagorwashize.
57Amaguruyearabyimba,amaguru,ibirenge
n'uruhanderwe,arashwanyuka,indayeiraturikakandi
amarayearatatana,arapfa,arapfa.
58Iherezoryeryanyumaryarimbutse,ajyaikuzimu.
Kukoucukuriraumuvandimweweurwoboazagwamo;
nuwashizehoimitegoazafatwamuribo.
59Ibinibyobyabayekandi(niki)twasanzekubyerekeye
umuganiwaHaiqâr,kandiImanaishimweitekaryose.
Amen,n'amahoro.
60Iyinkuruyarangiyeibifashijwemon'Imana,
niyishyizwehejuru!Amen,Amen,Amen.
Tags