Museum Voorlinden

1. 24
CULTUUR Museum Voorlinden Wassenaar
Museum Voorlinden
Wassenaar
CULTUUR
Kraaijvanger Architects maakte van Museum Voorlinden een gebouw, waarin alle aandacht
naar de kunst gaat. Wie door de smetteloos gedetailleerde zalen wandelt, voelt zich
tegelijkertijd verbonden met de rondom zichtbare natuur van het landgoed.
Perfect samenspel
van kunst en natuur
PIP006_Voorlinden.indd 24 15-12-16 15:13

2. 25
Architect Kraaijvanger Architects, Rotterdam
Interieurarchitect Andrea Milani, Siena (bibliotheek,
museumwinkel)
Interieurbouw Barth, Bressanone
Museumtuin Piet Oudolf, Hummelo
Aannemers Cordeel, Zwijndrecht; De Nijs, Warmenhuizen
(kelder); Dura Vermeer, Rotterdam (bouwkuip)
Installaties Kuipers, De Meern
Staalconstructie De Kok, Heerle
Gevelbouw TGM, Asten
Glas puien en glasdak AGC Nederland, Tiel
Lichtdak VDL, Helmond
Ledverlichting dak Proliad LED Lighting, Nieuwegein
Kunstlicht Viabizzuno, Antwerpen
Natuursteen Arredo di Pietra, Rapolano Terme
Glas Swimming Pool, Leandro Erlich Glasimpex, Schiedam
Schuifdak Skyspace, James Turrell Sunshine Nederland, Terborg
Velumplafonds Polyned, Steenwijk
Constructeur Pieters bouwtechniek, Delft
Installatie adviseur/bouwfysica Arup, Amsterdam/London
Bouwdirectie Eigen beheer Museum Voorlinden, Wassenaar
TEKST Eva Vroom
FOTOGRAFIE Ronald Tilleman
CULTUUR
Museum Voorlinden
Wassenaar
DECEMBER 2016 - JANUARI 2017 | #6 | JAARGANG 27
Bij aankomst op landgoed Voorlinden is het nieuwe muse-
umgebouw al van een afstand te zien. Het strakke paviljoen
met zijn ranke kolommen contrasteert in alle opzichten met
het naburige landhuis, een rijksmonument uit 1912 van de
Britse architect R.J Johnston. Toch lijkt het museum op geheel
natuurlijke wijze te zijn neergestreken in het door Springer
ontworpen landschap.
FOTO LINKS
Museumzaal met het cortenstalen doolhof van Richard Serra,
onderdeel van de permanente collectie.
FOTO BOVEN
Het museumgebouw heeft een overkapping zo groot als een
voetbalveld, bestaande uit 115.000 schuin afgesneden buisjes
die het daglicht op een subtiele manier binnenlaten.
FOTO ONDER
Het licht dat via het dak het museum binnenvalt, is het door
kunstenaars gewaardeerde ‘Dutch Light’ van de Noordzeekust.
Bekroning
Ondanks het niet geringe vloeroppervlak heeft het gebouw
iets bescheidens, iets dienstbaars. Dat was ook exact de bedoe-
ling, vertelt architect Dirk Jan Postel: “Als het om museum-
gebouwen gaat, heb je de keuze tussen een iconisch gebouw,
zoals het Mercedes Benz-museum van UNStudio – hoewel
daar de vorm en het programma ook deels samenvallen – en
PIP006_Voorlinden.indd 25 15-12-16 15:13

3. 26
Museum Voorlinden
Wassenaar
CULTUUR
de ‘white cube’ die geheel in dienst staat van de getoonde
collectie. Wij wilden geen icoon neerzetten, maar een gebouw
ontwerpen waarin alle aandacht zou gaan naar de tentoonge-
stelde kunstwerken. Het gebouw van Museum Voorlinden is
eigenlijk een verbasterde versie van de white cube. Voorlinden
is een klassiek beeldende kunst-museum met voornamelijk
vlak werk, een paar sculpturen en een paar werken die op de
grond moeten liggen.” De opdrachtgever voor het project, Joop
van Caldenborgh, verzamelde in zo’n vijftig jaar de grootste
privécollectie hedendaagse kunst in Nederland. “Hij koestert
zijn collectie, na zijn kinderen is deze het belangrijkste wat hij
nalaat. Het museum is een bekroning op zijn werk als kunst-
verzamelaar.” Binnenin het gebouw zijn de regels van de white
cube tot in het extreme doorgevoerd: nergens is sprake van
visuele vervuiling in de vorm van zichtbare stopcontacten of
brandmelders, niets leidt af van de kunst. “Daar hebben we heel
veel aandacht aan besteed.”
Daglicht
Het licht dat via het dak het museum binnenvalt, is het door
kunstenaars gewaardeerde ‘Dutch Light’, dat je alleen vindt aan
de Noordzeekust. De manier waarop in het museum gebruik
wordt gemaakt van het daglicht is nog niet eerder vertoond,
aldus Postel. “De opdrachtgever ging in eerste instantie niet
uit van daglicht, hij wilde aanvankelijk een strak plafond met
FOTO BOVEN
De brede zichtassen in het gebouw zorgen voor
oriëntatie op de omgeving.
FOTO ONDER
Werk van Roni Horn, foto Antoine van Kaam.
PIP006_Voorlinden.indd 26 15-12-16 15:13

4. 27
CULTUUR
Museum Voorlinden
Wassenaar
DECEMBER 2016 - JANUARI 2017 | #6 | JAARGANG 27
daarachter kunstlicht. Later zag hij in, dat het daglicht op een
min of meer terloopse manier aanwezig kan zijn. Musea maken
altijd gebruik van licht uit het noorden, dat licht is koel en
saai. Wij hebben ervoor gekozen om in Voorlinden zuiderlicht
binnen te laten, dat leeft en verandert gedurende de dag qua
intensiteit. Dat licht vonden we beter passen bij een privé-
collectie, thuis heb je ook licht uit het zuiden.”
Postel liet zich bij het ontwerpen van het dak inspireren door
FOTO BOVEN
De tuin rondom het
museumgebouw
is ontworpen door
landschapsarchitect Piet
Oudolf.
MIDDEN
Plattegrond van het
museum.
FOTO ONDER
Het interieur van de
bibliotheek is ontworpen
door Andrea Milani.
(Foto: Pietro Savorelli)
het dak van Renzo Piano voor het gebouw van The Menil
Collection in Houston. “Ik heb daar ooit een artikel over
geschreven voor Archis. Om het daglicht indirect de ruimte
in te laten kaatsen, zijn daar 291 prefab lichtschalen van fiber
versterkt beton aan het dak gehangen.” Bij Voorlinden kon dit
uitgangspunt nog veel verder worden uitgewerkt, dankzij de
nieuwe mogelijkheden van led-technologie. Boven de glazen
zadeldaken van het museumgebouw strekt zich een overkap-
ping uit met de afmetingen van een voetbalveld, bestaande uit
115.000 schuin afgesneden elliptische cilinders die het daglicht
op een hele subtiele manier binnenlaten. “Deze panelen met
ieder 15.000 buisjes zijn gemaakt door Van der Leegte. Zij heb-
ben daar nog een variant bij gemaakt die er als een soort van
diafragma overheen schuift.” Kraaijvanger voegde hier nog een
belangrijke aanvulling aan toe: “We hebben 60 watt led-lampjes
geïntegreerd in de afdeklijst van het glas. Deze uplights zijn
PIP006_Voorlinden.indd 27 15-12-16 15:13

5. 28
Museum Voorlinden
Wassenaar
CULTUUR
FOTO BOVEN
Andrea Milani was ook
verantwoordelijk voor
het ontwerp van de
museumwinkel.
FOTO ONDER
Het auditorium.
(Foto AGC Nederland)
gericht op de glazen buisjes, zodat je het daglicht kunt mengen
met led-licht. Qua lichtsterkte gingen we aanvankelijk uit van
500 tot 700 lux, maar in de museumwereld geldt een maximum
van 200 lux in verband met regelgeving.”
Zwembad
Het museumgebouw bestaat uit een langgerekte rechthoek,
met de entree in het midden. Rechts van de ruime entree-
hal bevinden zich de zalen voor de vaste museumcollectie,
daarnaast zalen zonder daglicht voor lichtgevoelige kunst. Wie
linksaf gaat, komt bij de zalen voor de wisseltentoonstellingen
en de permanente werken, zoals het zwembad van Leandro
Erlich en het cortenstalen doolhof van Richard Serra. Het
gebouw herbergt ook een auditorium, een werkplaats, een
bibliotheek en een museumwinkel. Het interieur is ontwor-
pen door Andrea Milani uit Siena, die in de bibliotheek en de
museumwinkel veel eikenhout toepaste. De interieurbouw
werd met veel aandacht voor detail uitgevoerd door de firma
Barth uit Bressanone, een familiebedrijf dat zich al een halve
eeuw heeft kunnen bekwamen in de houtbewerking.
Helder labyrint
De brede zichtassen in het gebouw zorgen voor oriëntatie op
de omgeving. Zo kun je al direct vanuit de entreehal dwars
door het gebouw naar buiten kijken. “De zichtassen maken
dat je weet waar je bent, terwijl het gebouw tegelijkertijd nog
veel verrassingen biedt. Er bestaat wel een vaste route langs de
collectie, want de opdrachtgever wil deze natuurlijk op een
specifieke manier aan de bezoekers laten zien. Maar je kunt
ook door het gebouw dwalen. In die zin bevindt het muse-
umconcept zich ergens tussen de opgerolde gang – waarin
alles op strikte volgorde wordt getoond – en de grote kunst-
hal in. Het is een helder labyrint, net zoals Museum More
van Hans van Heeswijk.” Net als in More heeft de bezoeker
van Voorlinden vrijwel overal contact met de buitenwereld.
De gevel, waarin natuursteen en glazen puien elkaar afwis-
selen, staat op een podium van travertijn en biedt dankzij zijn
open structuur ruim zicht op het landgoed. De omringende
tuinen, ontworpen door Piet Oudolf, vormen de overgang
tussen gebouw en bosrand. Natuur en cultuur vloeien zo in
elkaar over met de ogenschijnlijke eenvoud, die het kenmerk
is van perfectie.
www.kraaijvanger.nl
PIP006_Voorlinden.indd 28 15-12-16 15:14