Platy skroniowe - anatomia i organizacja funkcjonalna

Budowa i organizacja płatów skroniowych oraz konsekwencje ich udzkodzenia

1. PŁATY SKRONIOWE
ANATOMIA I ORGANIZACJA FUNKCJONALNA
Ilona Kotlewska-Waś, Katedra Kognitywistyki UMK, 26-04-2019

2. ORGANIZACJA FUNKCJONALNA
•Bardzo złożona
•Układy zmysłów węchu i słuchu
•Pierwszorzędowe okolice projekcyjne tych układów
•Integracja informacji wzrokowej (dopiero wtedy rozumiemy,
co widzimy!)
•Pamięć
•Najważniejsza funkcja: integracja informacji pochodzących
właściwie ze wszystkich układów sensorycznych

3. PERCEPCJA SŁUCHOWA
•Kora słuchowa:
•Pierwszorzędowe pola projekcyjne (rzutowe)
•Pola drugorzędowe (słuchowa kora kojarzeniowa -
asocjacyjna)
Fot. Binaural Hearing

4. UKŁAD SŁUCHOWY
•Informacje słuchowe przesyłane są drogami
słuchowymi z receptorów w ślimaku (narząd
Cortiego) do ucha wewnętrzenego.
•Po przejściu przez kilka stacji przekaźnikowych,
docierają do ciała kolankowatego
przyśrodkowego u podstawy podwzgórza.
•Skąd dalej przechodzą do pierwszorzędowego
pola projekcyjnego w zakręcie Heschla.

5. ORGANIZACJA TONOTOPOWA
•Włókna przewodzące
impulsy wywołane przez
dźwięki o wysokiej
częstotliwości docierają do
przyśrodkowych części kory
słuchowej
•Włókna przewodzące
pobudzenie wywołane przez
dźwięki o niskiej
częstotliwości mają
zakończenia na bocznej
powierzchni kory słuchowej.
Fot. University of Minnesota Duluth

6. NIERÓWNA REPREZENTACJA W
PÓŁKULACH
•Włókna z receptora (narządu Cortiego) z każdego ucha
docierają do pierwszorzędowej kory słuchowej w
obydwu półkulach.
•Reprezentacja ta nie jest równa - każde ucho ma
silniejszą reprezentację w półkuli przeciwległej.
•Np. jednostronne uszkodzenia pierwszorzędowych
okolic słuchowych w korze nie mają większego wpływu
na ostrość słuchu, ale badania wykrywają podwyższenie
progów słuchowych w uchu przeciwległym!

7. JAK BADAĆ PRÓG SŁUCHU?
I co to jest rywalizacja międzyuszna?
Badania nad słuchaniem rozdzielnousznym
Meaningful Sounds Identification Test
Meaningless Sounds Discrimination Test
Online Audiogram Hearing Test: https://www.audiocheck.net/
testtones_hearingtestaudiogram.php

8. ASOCJACYJNE POLA SŁUCHOWE
•Kora półkuli dominującej dla mowy zajmuje się
przede wszystkim analizą dźwięków mowy
•Półkula niedominująca w większym stopniu
zajmuje się analizą materiału niewerbalnego (w
tym muzyki)

9. PERCEPCJA WZROKOWA
•Płaty skroniowe nie zajmują
się odbiorem informacji
wzrokowych, ani ich
przetwarzaniem w całości.
•Zajmują się integracją
doznań wzrokowych z
wszelkiego rodzaju
informacjami
sensorycznymi -
umożliwiają rozumienie
świata.

10. •Płaty skroniowe obejmują część szlaków wzrokowych, które
wychodzą wprost z ciał kolankowatych bocznych i biegną
łukiem (zataczając pętlę) przez płaty skroniowe (nazywa się to
promienistością wzrokową).
•Dlatego uszkodzenia w płatach skroniowych wywołują
charakterystyczne ubytki w polu widzenia (górna część pola
widzenia).
•Związek z rozumieniem? Uszkodzenie prawej półkuli
powoduje deficyty w rozpoznawaniu nonsensów w obrazkach
oraz trudności w rozwiązywaniu skali Historyjek Wechslera.

11. FUNKCJE WĘCHOWE
•Wrażenia węchowe odbierane są w haku i przyległym do
niego obszarze zakrętu przyhipokampowego.
•Uszkodzenie tych okolic: anosmia!
•Halucynacje
węchowe (napady
hakowe) często
bywają sygnałem,
że w tej okolicy
znajduje się
ognisko
padaczkowe.
Występują jako
aura padaczkowa.

12. USZKODZENIA PŁATA SKRONIOWEGO
I ICH KONSEKWENCJE

13. HALUCYNACJE I ZŁUDZENIA PRZY
USZKODZENIACH SKRONIOWYCH
•Złudzenia wzrokowe i halucynacje
(omamy) są częścią
symptomatologii padaczkowej.
•Inne zaburzenia wzrokowe: obiekty
mogą wydawać się większe lub
mniejsze (makropsja, mikropsja).
•Często: poczucie oderwania od
własnego ciała ( depersonalizacja)
lub poczucie nierzeczywistości
przedmiotów (derealizacja) - oba
przy uszkodzeniach głębszych (w
bliskości wyspy)
•Występują też omamy węchowe!

14. PADACZKA SKRONIOWA
•Padaczka skroniowa z ogniskiem w półkuli dominującej
predysponuje do psychozy (schizofrenopodobnej).
•Uszkodzenia w półkuli niedominującej mają charakter
maniakalno-depresyjny.
•Skąd aż takie konsekwencje? Połączenia między korą
czuciową a układem limbicznym znajdują się w płatach
skroniowych. Układ limbiczny w dużej mierze
odpowiada za odczuwanie niepokoju, lęku oraz jest
bogaty w połączenia dopaminergiczne.

15. ELEKTROSTYMULACJA
•Drażnienie prądem okolic skroniowych może
wywoływać:
•lęk, niepokój
•omamy złożone i zmienioną percepcję
rzeczywistości z poczuciem deja vu
•amnezję

16. •Uszkodzenia pierwszorzędowych okolic
projekcyjnych i otaczających je okolic
asocjacyjnych powodują zaburzenia specyficzne
dla danej modalności (deficyty ograniczone tylko
do jednego układu sensorycznego)
•Lezje zakrętu nadbrzeżnego i kątowego niszczą
ślady pamięciowe (engramy), na których opiera się
rozumienie i interpretacja sygnałów
sensorycznych ze wszystkich modalności

17. USZKODZENIA SŁUCHU
•Uszkodzenie receptorów obwodowych lub nerwu słuchowego
powoduje głuchotę tylko po jednej stronie (po stronie
uszkodzenia).
•Uszkodzenie głównej drogi słuchowej w pniu mózgu prowadzi
do częściowej głuchoty, ponieważ obejmuje zarówno szlaki
skrzyżowane, jak i nieskrzyżowane.
•Z powodu obustronnej reprezentacji każdego narządu słuchu,
całkowita głuchota korowa czy mózgowa wymagałaby
obustronnego uszkodzenia zakrętów poprzecznych Heschla -
zdarza się niezwykle rzadko.

19. USZKODZENIA KORY
SŁUCHOWEJ
•Uszkodzenia asocjacyjnej kory słuchowej po
stronie lewej prowadzą do afazji czuciowej
(sensorycznej) - trudności powstają tylko wtedy, gdy
pacjent ma rozróżnić dźwięki mowy.
•Uszkodzenia w obrębie górnego zakrętu
skroniowego (w okolicy przylegającej do
pierwszorzędowej kory słuchowej lewej półkuli)
powodują zaburzenie słuchu fonematycznego
(nieumiejętność rozróżniania fonemów).

20. USZKODZENIA DALSZYCH
CZĘŚCI PŁATA SKRONIOWEGO
•Uszkodzenie zakrętu skroniowego środkowego
powoduje zaburzenia pamięci słuchowo-werbalnej -
afazja akustyczno-amnestyczna:
•np. niezdolność powtórzenia serii słów (pacjent jest w
stanie powtórzyć tylko jedno słowo na raz).
•Uszkodzenie tylnej części płata skroniowego
powoduje afazję nominacyjną - trudności w nazywaniu
przedmiotów (choć pacjent rozumie, czym są i do czego
służą).

21. USZKODZENIA DALSZYCH CZĘŚCI
PŁATA SKRONIOWEGO C.D.
•Uszkodzenie styku płata skroniowego i
potylicznego - zaburzenia koordynacji wzroku i
słuchu. Pacjent nie jest zdolny do narysowania
przedmiotów na polecenie słowne (np. „proszę
narysować zegar”).
•Uwaga: to nie to samo co zaburzenia planowania
(np. przy Figurze Reya) - pacjent będzie w stanie
odrysować zegar z pokazanego wzoru.

22. DEJA VU I JAMAIS VU -
ZŁUDZENIA INTERPRETACYJNE
•Deja vu - jeśli porównanie napływających informacji z
zapisem wcześniejszego doświadczenia wywołuje
reakcję zbieżności, to obecna sytuacja będzie się
wydawała znajoma, nawet jeśli w dotychczasowym
doświadczeniu badanego nie zdarzyło się nic
podobnego…
•Jamais vu - „nigdy nie widziane” - odczucie
nieznajomości bodźca, z którym mieliśmy już
styczność wiele razy.