การศึกษาเตรียมความพร้อม (Pre-Conditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ-คืนเงิน (Deposit-Return System: DRS) สำหรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียวในกรุงเทพมหานคร (Pre-Feasibility Study on Establishment of Deposit-Return System (DRS) in Bangkok City)

ผลการค้นพบหลัก:
อัตราการเก็บรวบรวมขวด PET เพื่อนำไปรีไซเคิลค่อนข้างสูงที่ 76% ขวด PET ที่เก็บรวบรวมโดยกลไกปัจจุบันถูกพิจารณาว่าสะอาดมากสำหรับผู้รีไซเคิล ภายใต้กฎหมายปัจจุบัน กรุงเทพมหานครไม่สามารถบังคับผู้ผลิตหรือผู้ค้าปลีกให้ดำเนินการตามระบบการคืนขวด (DRS) ได้ ตู้รับขวด (RVM) มีอยู่ในบางสถานที่ แต่ไม่ใช่ตามระบบ DRS ระบบ DRS มีการใช้งานในบางกรณีในประเทศไทย เช่น ขวดแก้วที่จำหน่ายในร้านอาหารและร้านสะดวกซื้อท้องถิ่น 66% ของผู้ตอบแบบสอบถามแยกขยะของตนเป็นประจำ 80% ของผู้ตอบแบบสอบถามสนใจที่จะได้รับเงินเมื่อคืนบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มผ่านระบบ DRS ในขณะที่มีเพียง 47% เท่านั้นที่สนใจในการใช้ตู้รับขวด (RVM)

Key Findings:
Rate of collection for recycling of PET bottles is quite high at 76%. PET bottles collected by existing mechanism are considered very clean for recyclers. Under existing laws, BMA cannot force producers or retailers to implement DRS. RVMs exist in a few locations, but they are not based on the DRS DRS exists in certain applications in Thailand such as glass bottle sold in restaurants and local convenience stores. 66% of survey respondents regularly segregate their waste. 80% of survey respondents are interested in obtaining money when returning beverage packaging through the DRS while only 47% are interested in using the RVMs.

2. 2
ImprintImprint
Published by:Published by:
Deutsche Gesellschaft für
Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH
Global Project
“Support of the Export Initiative Environmental Protection” (BMUV)
Köthener Str. 2
10963 Berlin / Germany
T [phone]
E [email protected]
Collaborative Action for Single-Use Plastic Prevention in Southeast Asia
(CAP-SEA)
193/63 Lake Rajada Office Complex, 16th Fl.
New Ratchadapisek Road, Klongtoey
Bangkok 10110 / Thailand
T [phone]
E [email protected]
More informationMore information
https://www.giz.de/en/worldwide/78869.html
www.exportinitiative-umweltschutz.de
Authors:Authors:
Patarapol Tularak
Choen Krainara
Layout:Layout:
Sirivemon Eiampoklarp
URL links:URL links:
Responsibility for the content of external websites linked in this
publication always lies with their respective publishers. GIZ expressly
dissociates itself from such content.
GIZ is responsible for the content of this publication
Bangkok, February 2025

3. 3
Table of Contents
Executive Summary
ภาพรวมของระบบมัดจำ�คืนเงิน (DRS)
1.1 ความเป็นมา
1.2 รูปแบบของระบบ DRS
1.3 องค์ประกอบหลักของระบบ DRS
สถานการณ์การจัดการขยะและบรรจุภัณฑ์
4.1 การจัดการขยะของกทม.
4.2 สถานการณ์การจัดการขวด PET
4.3 สถานการณ์การจัดการขวด HDPE
กรณีศึกษาการใช้ระบบ DRS ในระดับรัฐหรือภูมิภาค
2.1 รัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
2.1.1 กฎหมายที่เกี่ยวข้องและขอบเขต
2.1.2 โครงสร้างการบริหารและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
2.1.3 โครงสร้างพื้นฐานที่รองรับ (RVM, Waste Management)
2.1.4 ข้อมูลด้านการเงินและการไหลของวัสดุ
2.1.5 ผลการดำ�เนินงาน
2.2 รัฐบริติชโคลัมเบีย ประเทศแคนาดา
2.2.1 กฎหมายที่เกี่ยวข้องและขอบเขต
2.2.2 โครงสร้างการบริหารและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
2.2.3 โครงสร้างพื้นฐานที่รองรับ
2.2.4 ข้อมูลด้านการเงินและการไหลของวัสดุ
2.2.5 ผลการดำ�เนินงาน
กรณีศึกษาโครงการนำ�ร่องการใช้ระบบ DRS
3.1 ประเทศโปรตุเกส
3.1.1 กฎหมายที่เกี่ยวข้องและขอบเขต
3.1.2 โครงสร้างการบริหารและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
3.1.3 โครงสร้างพื้นฐานที่รองรับ
3.1.4 อัตราค่ามัดจำ�
3.1.5 ผลการดำ�เนินงาน
3.2 เมืองเบรคอน ประเทศเวลส์
3.2.1 กฎหมายที่เกี่ยวข้องและขอบเขต
3.2.2 โครงสร้างการบริหารและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
3.2.3 โครงสร้างพื้นฐานที่รองรับ
(ระบบการคืนและการจัดการวัสดุรีไซเคิล)
3.2.4 อัตราค่ามัดจำ�
3.2.5 ผลการดำ�เนินงาน
9
9
9
11
24
24
25
26
13
13
13
13
14
14
14
14
14
15
15
15
16
17
17
17
17
18
18
18
20
20
20
20
22
23
5
01
04
02
03

4. 4
Annex 1 ตารางเปรียบเทียบ 3 รูปแบบ
ของระบบมัดจำ�คืนเงินบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่ม
Annex 2 ตัวอย่างร่างกฎหมายการมัดจำ�คืนเงิน
Annex 3 ปริมาณมูลฝอยที่นำ�ไปกำ�จัดด้วยวิธีการต่าง ๆ
และสัดส่วนการกำ�จัด พ.ศ. 2560 - 2565
Annex 4 องค์ประกอบขยะของกทม. ในช่วง พ.ศ. 2563 - 2565
(หน่วย: %)
Annex 5 กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการออกใบอนุญาตร้านอาหาร
ซุปเปอร์มาร์เก็ต หรือ ร้านสะดวกซื้อในกทม.
49
49
53
53
54
ANNEX
28
28
35
37
38
38
38
43
43
45
47
การสำ�รวจ เก็บข้อมูล และทบทวนวรรณกรรม
5.1 การสำ�รวจการบริโภคและการทิ้งบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มของผู้บริโภค
5.2 การสัมภาษณ์ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในห่วงโซ่อุปทานของ DRS
5.3 การศึกษาข้อมูลจากแหล่งอื่น ๆ
บทวิเคราะห์
6.1 การทำ� Gap Analysis
6.2 การวิเคราะห์ผลกระทบจากการใช้ระบบ DRS
ระบบ DRS ที่นำ�เสนอ
7.1 กรณีมีกฎหมายระดับชาติรองรับ
7.2 กรณีไม่มีกฎหมายระดับชาติรองรับ
ข้อเสนออื่น ๆ
05
06
07
08

5. 5การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
Executive Summary
Rate of collection for recycling of PET bottles is quite high at 76%
PET bottles collected by existing mechanism are considered very clean for recyclers
Under existing laws, BMA cannot force producers or retailers to implement DRS
RVMs exist in a few locations, but they are not based on the DRS
DRS exists in certain applications in Thailand such as glass bottle sold in restaurants and local
convenience stores
66% of survey respondents regularly segregate their waste.
80% of survey respondents are interested in obtaining money when returning beverage packaging
through the DRS while only 47% are interested in using the RVMs.Key
findings:
The Study on pre-conditions for a Deposit Return System (DRS) based on reverse vending machines
in Bangkok project has the objectives to identify the requirements for a DRS system based on
reverse vending machines in Bangkok and provide recommendations for the Bangkok Metropolitan
Administration (BMA) about the required conditions under which such a system could be established.
The consultant has reviewed DRS cases and regulations from several countries to understand
the general concept, requirements and system implementation. Key success factors including scope
(type of beverage, type of material and size), labelling, return and redemption, target and system
administration were also reviewed. Situation of BMA waste management, waste composition of waste
collected from canals and rivers in BMA were studied and found that PET bottle is not a major fraction (2-
5%). BMA launched a Zero Waste policy to encourage waste generators from different sources to segregate
waste and a disposal policy to divert waste from being landfilled. However, the policy does not specifically
mention a DRS.
For literature review on material flow and value chain analysis by VGREEN, Kasetsart University,
it was found that collection rates for PET bottles and HDPE bottles are 76% and 69%, respectively.
Stakeholders along the supply chain and the material purchasing cost for each stakeholder were identified.
Questionnaire survey to understand consumers’ behaviors related to beverage consumption and
management of packaging waste was conducted. Results from 328 respondents (mostly older than 40
years old, female and graduate degree or higher) show that consumers mostly buy bottled drinking water
(277 responses), carbonated drinks (96 responses) and energy drinks (46 responses). Plastic (62%) is the
most popular type of beverage packaging followed by aluminum (17%) and convenient store is where
consumers buy beverage most often.
Most consumers (49%) pay for beverage by mobile phone (through internet banking or digital
wallet application), followed by cash (38%) and credit or debit card (13%). Average price of each purchase
is mostly in the range of THB 11-20, followed by more than THB 30. On waste segregation, 66% answered
that they segregate beverage containers regularly, while 34% do not segregate waste regularly.

6. 6
Most of the consumers who segregate answered that they segregate at home for selling to informal
collectors or junkshops.
When asked about awareness of RVM in Thailand (automatic bottle returning machine without
DRS in place), 50% answered that they have never seen any machine while 33% said that they have seen
it but never used it and 17% have seen it but barely use it. For those who do not use RVM, the main
reasons include lack of machine, complicated due to mobile application or user ID requirement, frequent
breakdown, not interest because they segregate at home.
For the rate of deposit or redemption to generate enough incentives to return beverage containers,
most consumers (34%) proposed THB 1.0, followed by THB 2.0 (26%), THB 0.0 (20%) (wanted to donate)
and THB 1.5 (5%). It is worth noting that a significant number of people do not need financial incentives
for waste segregation. This is in line with the answers when they were asked about what type of incentive
they expect from returning beverage bottles. Most of consumers prefer money transfer through mobile
banking (44%) while 28% did not expect any benefits and they want to help solve the waste problem,
followed by discount voucher (13%), point accumulation (12%) and lucky draw (3%).
The consultant interviewed stakeholders from various sectors along the supply chain such as brand owner/
producer, waste collector, technology provider, BMA and recycler. The key findings include:การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
Costs will be significantly increased if DRS is to be used with glass bottle.
HDPE collection rate is much lower than PET (for food grade), it should be included in the DRS.
For PET, DRS will not improve quality much as existing collection system can deliver clean PET.
DRS should also be used with beverage carton and plastic cups from coffee shops.
Thai-made RVM costs around THB 200k-300k (EUR 5409-8113).
Beverage carton collection cost by DRS is in the range of EUR 900-1500/ton while the EPR system
with commingled collection cost is in the range of EUR 400-500/ton.
Deposit and redeemed amount should be THB 1 for a bottle.
Redeemed methods should cover digital wallet platform, direct transfer, voucher (which can be
cashed but not direct cash).
QR and bar code can serve the same purpose. The code should be printed from the manufacturing
process to minimize cost.
For reusable containers, stickers may be better in terms of maintenance (easily replaced the
code due to scratch, abrasion, etc.).Scope
Cost
Deposit
and
redemption
Logo
and
bar code

7. 7
Gap analysis of regulation, infrastructure, and supporting mechanism were tabulated to show that
the major gap for DRS in Thailand, particularly Bangkok, is the lack of national law to mandate producers
and retailers and authorize BMA to enforce the DRS. Economic impacts and qualitative social impacts were
analyzed. It was found that it may be possible to make a return and profits from DRS if other higher valued
materials are co-collected and the RVMs are made in Thailand. However, the informal waste collectors
and traders may be significantly affected by the loss of revenue due to the competing DRS.การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
Investment in infrastructure (machine, system, location for installation), development fund,
communication to public.
Enact the law, control free riders and unlock the price cap.
Local governments should support collection and send to transfer station.
Control export of collected materials.Requested
supports
from the
government
The consultant proposes that, in case of a new DRS law exists, the system should contain the
followings:
Without new laws and regulations, BMA should consider to:
Other recommendations include:
Scope: Water; Carbonated drinks; Energy/Vitamin drinks; and Tea
Material Type: Plastics; Glass; and Beverage Carton
Size: 0.08-1.5 liter or start with only small size (0.08-0.15 liter)
Labelling: Bar code or QR code should be printed from production process; copyrighted logo is needed
Returning and redemption: consumers must be allowed to use both RVM and manual return; redemption
channels should be flexible - voucher, digital wallet, bank transfer
Deposit rate: THB 1
Work with small local shops in selected communities to test DRS system (e.g. used sticker for QR code on
certain bottle types).
Upgrading existing RVMs to increase the price of used PET bottles by diversifying revenue sources to include
advertisement or sponsorship. This is not a DRS but it may hopefully incentivize consumers to return more
bottles to the RVMs.
Based on BMA authority, food and beverage shops that open in buildings or public parks under BMA
jurisdiction can be indirectly mandated to use DRS for their beverage.
In addition to PET bottles, BMA may consider other problematic packaging materials such as containers for
food delivery or take-away beverage cups. The DRS may apply to both single-use and reusable containers.
Implement single-use plastic charge and allocated the collected charge to a government fund or non-profit
environmental organizations to help clean up plastic litters.

8. 8
to solve plastic littering, different instruments should be applied to different
stakeholders along the supply chain. For example, enforcement of existing regulations and introduction of
new laws will help BMA to have authority over business sectors (producers, retailers, etc.) and behavioral
change techniques will help BMA to promote desired behaviors of consumers on waste reduction and
segregation.
In conclusion,
Conduct more detailed study of waste composition found in canals and rivers in Bangkok. The number of
pieces, the (dry) weight of waste, and types of materials, especially plastics, should be recorded.
For the case of wine bottles which are normally rejected by waste collectors, DRS is financially possible due
to the change in selling price after the deposit is included will be minimal and does not affect the consumers.
Other measures should be considered to reduce PET bottles littering. For example, mandatory design for
recycling should be enforced to ensure that PVC sleeve cannot be used, HDPE cap cannot break away from
the PET bottle, colors cannot be added to PET bottles. Water refill stations should be expanded to cover
wider area of Bangkok to provide drinking water access to anyone.
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร

9. 9
ระบบมััดจำคืืนเงิิน หรืือที่่�เรีียกว่่า Deposit Return System (DRS) หรืือบางประเทศเรีียกว่่า Deposit Refund
Scheme เป็็นระบบที่่�มีีการใช้้กัันมามากกว่่าหนึ่่�งร้้อยปีีแล้้ว โดยในอดีีตจะพบได้้กัับการใช้้ขวดแก้้วไม่่ว่่าจะเป็็นน้้ำดื่่�ม นม
หรืือน้้ำอััดลม ที่่�ขายให้้ผู้้�บริิโภคโดยตรง ซึ่่�งมีีวััตถุุประสงค์์หลัักคืือเพื่่�อนำบรรจุุภััณฑ์์กลัับมาล้้างใช้้ซ้้ำ ในช่่วงแรกอาจไม่่ต้้อง
อาศััยการมััดจำเนื่่�องจากเป็็นธรรมเนีียมปฏิิบััติิที่่�ผู้้�บริิโภคจะวางคืืนให้้ผู้้�ขายมาเก็็บไป แต่่เมื่่�อผู้้�ผลิิตประสบปััญหาไม่่ได้้ขวดคืืน
หรืือขวดแตกบ่่อยจึึงเริ่่�มการใช้้วิิธีีการมััดจำขวด (โดยไม่่มีีกฎหมายบัังคัับ)
รููปแบบของระบบ DRS อาจแบ่่งได้้เป็็นสามรููปแบบหลัักตามขนาด ขอบเขต และผู้้�รัับผิิดชอบ
1
ดัังต่่อไปนี้้�

1) ระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�ดำเนิินการโดยร้้านค้้าเอง
ระบบนี้้�จะเป็็นการสร้้างความสั ัมพัันธ์์โดยตรงระหว่่างผู้้�บริ ิโภคกัับผู้้�ค้้าปลีีก ในรููปแบบนี้้� ผู้้�บริ ิโภคจะจ่่ายค่่ามั ัดจำเมื่่�อ
ซื้้�อเครื่่�องดื่่�มซึ่่�งจะถู ูกเพิ่่�มเข้้าไปในราคาซื้้�อปกติ ิ (เช่่น ราคาเครื่่�องดื่่�ม 10 บาท + ค่่ามั ัดจำ 1 บาท = 11 บาท) จุ ุดรัับคืืน
บรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�ใช้้แล้้วคืือร้้านค้้าที่่�ผู้้�บริ ิโภคซื้้�อสิินค้้าเท่่านั้้�น เมื่่�อผู้้�บริ ิโภคนำบรรจุ ุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มเปล่่าส่่งกลั ับคืืน ผู้้�
บริิโภคจะแสดงใบเสร็ ็จให้้ผู้้�ค้้าปลีีกดูู และผู้้�ค้้าปลี ีกจะคืืนเงิินหรืือบััตรกำนััลให้้แก่่ผู้้�บริิโภค ซึ่่�งมีีมููลค่่าเท่่ากัับค่่ามััดจำที่่�จ่่ายไป
หากบรรจุุภััณฑ์์ที่่�รัับคืืนเป็็นแบบที่่�ใช้้ครั้้�งเดีียว ผู้้�ค้้าปลีีกจะขายบรรจุ ุภััณฑ์์ให้้กัับผู้้�รีีไซเคิิล แต่่หากเป็็นขวดที่่�นำกลั ับมาใช้้ใหม่่
ได้้ จะส่่งให้้ผู้้�ผลิิตเครื่่�องดื่่�มเพื่่�อล้้างและเติิมใหม่่ ดัังรููปที่่� 1
1.1 ความเป็นมา
1.2 รูปแบบของระบบ DRS
ต่่อมาในช่่วงปีี ค.ศ. 1970s เริ่่�มมีีการใช้้ขวดพลาสติ ิกบรรจุุภััณฑ์์จุุเครื่่�องดื่่�มแทนขวดแก้้วเพื่่�อลดการใช้้พลัังงานจาก
การผลิิตและขนส่่ง แต่่กลั ับกลายเป็็นภาระองค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นและภาษี ีของประชาชนแทน ถึ ึงแม้้ขวดพลาสติ ิกส่่วน
ใหญ่่จะรีีไซเคิิลได้้ แต่่ยัังคงพบปััญหาความยุ่่�งยากและต้้นทุ ุนที่่�สููงของการเก็ ็บรวบรวม คััดแยก ราคาวั ัสดุุที่่�ขึ้้�นลงในช่่วงกว้้าง
ความไม่่สะอาดของขวด และยั ังคงพบในแหล่่งน้ ้ำหลายแหล่่ง โดยทั่่�วไป ในหลายประเทศจึ ึงเริ่่�มนำระบบ DRS มาใช้้กัับบรรจุุ
ภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มบางประเภท โดยมี ีรััฐบริิติิชโคลััมเบีีย ในประเทศแคนาดาเป็็นผู้้�บุ ุกเบิิกภายใต้้กฎหมาย Litter Act เมื่่�อปีี
ค.ศ. 1970 บั ังคัับให้้มีีการเก็็บค่่ามััดจำกระป๋๋องและขวดสำหรั ับเบีียร์์และน้้ำอััดลม หลัังจากนั้้�นก็็มีีประเทศต่่างๆ หั ันมาใช้้
ระบบ DRS เพิ่่�มขึ้้�นเรื่่�อยๆ จนมีีมากกว่่า 50 ประเทศหรื ือเขตการปกครอง ณ ปีี ค.ศ. 2022 ความนิ ิยมที่่�เพิ่่�มขึ้้�นของ DRS
นอกจากการบั ังคัับทางกฎหมายให้้ต้้องมี ีระบบแล้้ว ยัังมีีเรื่่�องของภาพลั ักษณ์์ผู้้�ผลิิตและการกำหนดให้้มี ีสััดส่่วนวััสดุุรีีไซเคิิล
ขั้้�นต่่ำในบรรจุุภััณฑ์์ เช่่น ต้้องมีีการใช้้ recycled PET (rPET) อย่่างน้้อย 30% ภายในปีี ค.ศ. 2030 เป็็นปััจจััยมาช่่วยเร่่ง
01
ภาพรวมของระบบมัดจำ�คืนเงิน
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
1 Prevent Waste Alliance 2020, EPR Tool Box Factsheet 10 |How can deposit refund systems be set up?

10. 10การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รูปที่ 1 ระบบมัดจำ�คืนเงินบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มแบบมีการปฏิสัมพันธ์โดยตรง
รูปที่ 2 ระบบมัดจำ�คืนเงินบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มที่ดำ�เนินการโดยผู้ผลิตและผู้บรรจุขวดเครื่องดื่ม
2) ระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�ดำเนิินการโดยผู้้�ผลิิตและผู้้�บรรจุุขวดเครื่่�องดื่่�ม
ในรููปแบบที่่�มีีขอบเขตและขนาดใหญ่่ขึ้้�นนี้้� ผู้้�ผลิิตและบรรจุุเครื่่�องดื่่�มในขวดหรืือบรรจุุภััณฑ์์ต่่างๆ ที่่�จะต้้องจำหน่่าย
ให้้กัับผู้้�บริิโภคและรวมถึึงผู้้�ค้้าปลีีกหลายราย จะเป็็นผู้้�กำหนดว่่าร้้านค้้าทุุกแห่่งที่่�ขายผลิิตภััณฑ์์ของบริิษััทต้้องเข้้าร่่วมในระบบ
มััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม ในรููปแบบนี้้� ผู้้�บริิโภคที่่�ซื้้�อสิินค้้าที่่�มีีค่่ามััดจำจากร้้านหนึ่่�ง (ร้้าน ก) สามารถนำไปคืืนและรัับ
ค่่ามััดจำคืืนจากร้้านอื่่�น (ร้้าน ข) ที่่�ร่่วมในระบบได้้ โดยที่่�ร้้าน ข ต้้องขายสิินค้้าของผู้้�ผลิิตเครื่่�องดื่่�มชนิิดนั้้�นด้้วย ผู้้�ค้้าปลีีกจะ
รายงานให้้บริิษััทผู้้�ผลิิตและผู้้�บรรจุุขวดทราบว่่าพวกเขาขายเครื่่�องดื่่�มไปแล้้วกี่่�ขวดและมีีขวดที่่�ถููกส่่งคืืนมาเท่่าไร เพื่่�อคำนวณ
ยอดขายสุุทธิิและยอดการคืืน รายละเอีียดดัังรููปที่่� 2
3) ระบบการมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�มีีองค์์กรกลางดููแลการจััดการเงิินมััดจำ (Clearing)
ในรู ูปแบบที่่�ใหญ่่และเป็็นที่่�นิ ิยมที่่�สุุดนี้้� ผู้้�บริิโภคจะจ่่ายเงิ ินมััดจำเป็็นส่่วนหนึ่่�งของราคาซื้้�อเครื่่�องดื่่�มโดยผู้้�บริ ิโภคไม่่
จำเป็็นต้้องคื ืนบรรจุุภััณฑ์์ที่่�จุุดขายเดิิม หรืือที่่�ร้้านค้้าอื่่�นที่่�ขายสิ ินค้้าจากผู้้�ผลิ ิตหรืือบรรจุุขวดยี่่�ห้้อเดี ียวกััน แต่่สามารถคื ืน
บรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มใช้้แล้้วที่่�ร้้านค้้าหลายแห่่งที่่�อยู่่�ในระบบ ซึ่่�งจะคืืนเงิินมััดจำให้้กัับผู้้�บริิโภคโดยไม่่คำนึึงถึึงยี่่�ห้้อของผู้้�ผลิิต ผู้้�
ค้้าปลีีกที่่�นำสิินค้้าที่่�มีีมััดจำจากผู้้�ผลิ ิตมาจำหน่่ายจะต้้องจ่่ายมั ัดจำให้้กัับผู้้�ผลิิตฯ และผู้้�ผลิ ิตฯ จะต้้องจ่่ายมู ูลค่่ามััดจำของขวด
ที่่�วางจำหน่่ายให้้กั ับองค์์กรกลาง (clearing) ซึ่่�งมี ีหน้้าที่่�ในการชดเชยให้้กั ับผู้้�ค้้าปลีีกที่่�ขายสิินค้้าเครื่่�องดื่่�มได้้น้้อยกว่่าจำนวน
ขวดที่่�รัับคืืนมา (รายละเอีียดดัังรููปที่่� 3) การทำระบบมััดจำคืืนเงิินรููปแบบนี้้�จำเป็็นต้้องมีี:
การติดฉลากหรือรหัสบาร์โค้ดเฉพาะบรรจุภัณฑ์ที่มีการมัดจำ�
การลงทุนในการจัดตั้งองค์กรกลางและโครงสร้างพื้นฐานสำ�หรับการคืน เช่น เครื่องรับคืนบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่ม
ระบบการจัดการและบริหารที่ครอบคลุมผลิตภัณฑ์หลากหลายในระดับประเทศ
ความพร้อมทางกฎหมาย

11. 11
รูปที่ 3 ระบบมัดจำ�คืนเงินบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มที่ดำ�เนินการโดยองค์กรกลาง
จากทั้้�งสามรููปแบบของระบบมั ัดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�เสนอข้้างต้้น สามารถสรุ ุปจุุดเด่่นของแต่่ละรู ูปแบบได้้
ดัังตารางใน Annex 1
Reloop
2
ได้้แนะนำว่่าการจะทำระบบ DRS ให้้มีีประสิิทธิิภาพและประสบความสำเร็็จจะต้้องอาศััยปััจจััยหลััก 10
ประการประกอบไปด้้วย 1) การกำหนดเป้้าหมายและบทลงโทษให้้เหมาะสม 2) จุุดรัับคืืน 3) การปฏิิบััติิให้้สอดคล้้องตามข้้อ
กำหนดและการรายงานผล 4) การกำกัับดููแลและบัังคัับใช้้กฎหมาย 5) การออกแบบ ทำสััญลัักษณ์์ และการขึ้้�นทะเบีียนของ
บรรจุุภััณฑ์์ 6) การเก็ ็บรวบรวม 7) โครงสร้้างพื้้�นฐานสำหรั ับการรัับคืืนในปริิมาณมาก 8) การจั ัดการระบบโลจิ ิสติิกส์์
9) การจััดการวััสดุุและค่่าบริิการ 10) การจััดการการไหลของวััสดุุและข้้อมููลทางการเงิิน ซึ่่�งที่่�ปรึึกษาได้้สรุุปองค์์ประกอบหลััก
ของระบบ DRS ดัังต่่อไปนี้้�
1.3 องค์ประกอบหลักของระบบ DRS
2 A Guide to Modern Deposit Return Systems: 10 Essential Practices Executive Summary - Reloop Platform
1) ขอบเขต (Scope)
โดยทั่่�วไปการกำหนดขอบเขตจะพิิจารณาในเรื่่�อง 1) ประเภทของวััสดุุบรรจุุภััณฑ์์ เช่่น พลาสติิก แก้้ว โลหะ หรืือวััสดุุ
ผสม (กล่่องเครื่่�องดื่่�มที่่�ทำจากกระดาษผสมอลููมิิเนีียมและพลาสติิก) 2) ขนาดของบรรจุุภััณฑ์์ มัักจะอยู่่�ในช่่วงประมาณ 100
มล. จนถึึงประมาณ 3 ลิิตร และ 3) ประเภทของเครื่่�องดื่่�ม เช่่น น้้ำเปล่่า น้้ำอััดลม น้้ำผลไม้้ เบีียร์์ โดยส่่วนใหญ่่จะมีีการยกเว้้น
กลุ่่�มนมและไวน์์
2) ผู้้�รัับผิิดชอบในการดำเนิินการของระบบ
ระบบ DRS จะมี ีหน่่วยงานของรั ัฐดููแลระบบ (Scheme Administrator: SA) ให้้เป็็นไปตามกฎหมายเพื่่�อดู ูแลการ
จััดการในภาพรวม และจะมี ีการมอบหมายหรื ือจััดตั้้�งผู้้�เดิินระบบ (System Operator) ซึ่่�งส่่วนใหญ่่จะเป็็นองค์์กรไม่่แสวงหา
กำไรที่่�เกิิดจากการรวมกลุ่่�มของผู้้�ผลิ ิตและผู้้�ค้้าปลี ีก ทำหน้้าที่่�ในการจั ัดการทุุกอย่่างที่่�เกี่่�ยวข้้องทั้้�งเรื่่�องการจััดทำข้้อมููล รายงาน
การจััดการเงิินมััดจำ ระบบรัับคืืน และอาจรวมถึึงการจััดการบรรจุุภััณฑ์์ที่่�เก็็บรวบรวมได้้
3) รููปแบบการคืืนบรรจุุภััณฑ์์และการคืืนเงิินมััดจำ
จากการทบทวนวรรณกรรมพบว่่ารููปแบบการคืืนบรรจุุภััณฑ์์และการคืืนเงิินมััดจำมีี 2 รููปแบบหลัักๆ ได้้แก่่การคืืนที่่�ตู้้�
รัับคืืนอััตโนมััติิ (Reverse Vending Machine: RVM) และการคืืนกัับพนัักงานของร้้านค้้า และทั้้�งสองรููปแบบจะอาศััยการ
สแกน bar code ที่่�ขวด อย่่างไรก็ ็ตามยัังพบการทดลองในประเทศไอร์์แลนด์์ที่่�ให้้ผู้้�บริ ิโภคสแกนด้้วยโทรศั ัพท์์เคลื่่�อนที่่�
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร

12. 12
แล้้วทิ้้�งบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ถัังขยะรีีไซเคิิลหน้้าบ้้านได้้เอง นอกจากนี้้� ในประเทศไทยยัังพบการมััดจำขวดแก้้วระหว่่างผู้้�ผลิิตเครื่่�องดื่่�ม
กัับร้้านขายของชำหรืือร้้านอาหารที่่�ซื้้�อขายแบบยกลััง ซึ่่�งมีีบางกรณีีที่่�ร้้านค้้ากำหนดค่่ามััดจำเองส่่งผ่่านไปยัังลููกค้้าแต่่ละราย
ที่่�อยู่่�ในชุุมชนรอบๆ ร้้านค้้านั้้�นเพื่่�อให้้เกิิดการนำมาส่่งคืืนการศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
4) ต้้นทุุนและรายได้้
รายจ่่ายและรายได้้ของระบบ DRS โดยทั่่�วไปจะประกอบด้้วย 1) ค่่ามััดจำที่่�ผู้้�บริิโภคจ่่าย 2) ค่่าบริิหารจััดการระบบ
3) ค่่าจััดการของร้้านค้้า (ค่่าตั้้�งตู้้� RVM หรืือค่่าจ้้างพนัักงานสำหรัับ OTC) 4) เงิินคืืนผู้้�บริิโภค 5) เงิินเหลืือจากการที่่�ผู้้�บริิโภค
ไม่่นำบรรจุุภััณฑ์์มาแลกคืืน 6) รายได้้จากการขายวััสดุุรีีไซเคิิล
5) โครงสร้้างกฎหมาย
โดยทั่่�วไปกฎหมายที่่�เกี่่�ยวกัับระบบ DRS ควรประกอบไปด้้วยหััวข้้อหรืือบทบััญญััติิดัังต่่อไปนี้้� (โดยมีีรายละเอีียดใน
Annex 2) 1) นิ ิยามและขอบเขต; 2) ผู้้�มี ีอำนาจตามกฎหมายและองค์์กรที่่�เกี่่�ยวข้้องในระบบ; 3) หน้้าที่่�ของผู้้�ผลิ ิตและ
ผู้้�จำหน่่าย; 4) การกำหนดเป้้าหมาย; 5) มููลค่่าของเงิินมััดจำ ค่่าธรรมเนีียม และการบริิหารจััดการเรื่่�องการเงิิน; 6) การติิด
ฉลากหรืือทำเครื่่�องหมาย; 7) การจััดการกัับเงิินมััดจำที่่�ไม่่มีีผู้้�รัับคืืน; 8) การขึ้้�นทะเบีียนหรืือการขออนุุญาต; 9) ศููนย์์รัับคืืน
หรืือจุุดคืืนบรรจุุภััณฑ์์และคืืนเงิิน; 10) การจััดการบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ได้้รัับคืืนจากระบบ; 11) การรายงานข้้อมููล; 12) ข้้อยกเว้้น
และ 13) บทลงโทษ

13. 13
2.1 รัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
02
กรณีศึกษาการใช้ระบบ DRS
ในระดับรัฐหรือภูมิภาค
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
ที่่�ปรึึกษาได้้ทบทวนระบบ DRS จากหลายประเทศหรืือรััฐต่่างๆ เนื่่�องจากระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�มีี
การใช้้งานจริิงส่่วนใหญ่่จะเป็็นการบั ังคัับใช้้ในระดัับประเทศ การใช้้ระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�ไม่่ใช่่ระดัับ
ประเทศจะพบได้ ้ในสหรััฐอเมริิกาและประเทศแคนาดาในระดั ับรััฐซึ่่�งมีีขนาดใหญ่่มากและมีีอำนาจในการออกกฎหมายของ
ตััวเอง และเนื่่�องจากรััฐแคลิิฟอร์์เนีียและจัังหวััดบริิติิชโคลััมเบีียที่่�เลืือกมานั้้�นมีีประชากรเชื้้�อสายเอเซีียอาศััยอยู่่�จำนวนมากจึึง
เลืือกสองกรณีีนี้้�มาเป็็นตััวอย่่างของกรณีีศึึกษา
สหรั ัฐอเมริิกามีี 10 รััฐที่่�มีีระบบมััดจำคืืนเงิินซึ่่�งมีีอััตราการรีีไซเคิิลบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มสู ูงกว่่ารััฐที่่�ไม่่มีีระบบมััดจำ
คืืนเงิิน รััฐแคลิิฟอร์์เนีียตั้้�งอยู่่�ทางตะวั ันตกของประเทศสหรั ัฐอเมริิกาทอดยาวจากชายแดนประเทศเม็ ็กซิิโกไปตามมหาสมุ ุทร
แปซิิฟิิกเป็็นระยะทางเกื ือบ 900 ไมล์์ มี ีประชากร 39.5 ล้้านคน มี ีเมืืองที่่�สำคััญ ได้้แก่่ นครลอสแองเจลลิ ิส มีีประชากร 3.8
ล้้านคน และเมืืองซานดิิเอโก้้ มีีประชากร 1.4 ล้้านคน
1) กฎหมายที่่�เกี่่�ยวข้้องและขอบเขต
กรอบกฎหมาย
2) โครงสร้้างการบริิหารและผู้้�มีีส่่วนได้้ส่่วนเสีีย
ขอบเขต
เป้้าหมาย
กฎหมายการรีีไซเคิิลบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มและการลดขยะในแคลิิฟอร์์เนีียปีี ค.ศ 1986 บัังคัับใช้้เมื่่�อปีี
ค.ศ 1987 มีีการปรัับปรุุงหลายครั้้�ง เช่่น ปีี ค.ศ. 2000 2012 และ 2024 ซึ่่�งขยายให้้ครอบคลุุมบรรจุุ
ภััณฑ์์ของไวน์์และสุุรา ให้้ขวดเปล่่าของไวน์์และสุุรามีีมููลค่่าขวดละ 10 เซ็็นต์์ ซึ่่�งคาดว่่าจะช่่วยเพิ่่�มอััตรา
การรีีไซเคิิลแก้้วเครื่่�องดื่่�มของรััฐแคลิิฟอร์์เนีีย
วััสดุุ: พลาสติิก โลหะ (อลููมิิเนีียม โลหะผสม (bi-metal)) แก้้ว
ประเภทเครื่่�องดื่่�ม: เบีียร์์และเครื่่�องดื่่�มมอลต์์ ไวน์์คููลเลอร์์ สุุรา เครื่่�องดื่่�มไม่่มีีแอลกอฮอล์์ทั้้�งหมด
(เครื่่�องดื่่�มผลไม้้แบบอััดลมและไม่่อััดลม)/น้้ำ/น้้ำอััดลม เครื่่�องดื่่�มกาแฟและชา น้้ำผลไม้้ 100% โดยไม่่
รวม นม นมผงสำหรัับทารก ไวน์์ สุุรา น้้ำผลไม้้ 100 % > 16 ออนซ์์
อััตราการรวบรวม 80% (รวมบรรจุ ุภััณฑ์์ที่่�เก็็บหน้้าบ้้านและที่่�ได้้จากศู ูนย์์คััดแยกวััสดุุ (Material
Recovery Facility: MRF))
กรมการรีีไซเคิิลและนำกลั ับคืืนทรััพยากรแห่่งรั ัฐแคลิิฟอร์์เนีีย (California’s
Department of Resources Recycling and Recovery)
CalRecycle (ดำเนิินการโดยรััฐบาล)
สถานที่่�รัับคืืนวััสดุุรีีไซเคิิล (ศููนย์์รีีไซเคิิล) และผู้้�เก็็บขนขยะตามบ้้านและจุุดต่่าง ๆ
หน่่วยงานรัับผิิดชอบ
ผู้้�ดำเนิินการระบบและผู้้�ดููแลระบบ
เจ้้าของวััสดุุ

14. 14การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
3) โครงสร้้างพื้้�นฐานที่่�รองรัับ (RVM, waste management)
มีีศููนย์์รีีไซเคิิลที่่�ได้้รัับการรัับรองจากรััฐประมาณ 1,253 แห่่ง ซึ่่�งรวมถึึงศููนย์์รัับคืืนบรรจุุภััณฑ์์ที่่�มีีค่่ามััดจำ (จุุดรัับคืืน
ในซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ต ศููนย์์รัับคืืนในชนบท และศููนย์์รีีไซเคิิลที่่�ไม่่แสวงหากำไร) และผู้้�ค้้าปลีีก ผู้้�ค้้าปลีีกที่่�มีีรายได้้มากกว่่า 2 ล้้าน
เหรีียญสหรััฐต่่อปีีมีีหน้้าที่่�ต้้องช่่วยจััดตั้้�งศููนย์์รีีไซเคิิลในพื้้�นที่่�ที่่�เรีียกว่่า เขตอำนวยความสะดวก (Convenience zone: CZ)
ผู้้�ค้้าปลีีกในเขต CZ ที่่�ไม่่มีีศููนย์์รีีไซเคิิลมีีหน้้าที่่�ต้้องรัับบรรจุุภััณฑ์์ใช้้แล้้ว หรืือไม่่เช่่นนั้้�นต้้องจ่่ายค่่าธรรมเนีียมวัันละ USD 100
ให้้กัับโครงการคััดแยกขยะ ผู้้�บริิโภคสามารถบริิจาคที่่�จุุดรัับคืืนหรืือแยกทิ้้�งหน้้าบ้้านได้้
4) ข้้อมููลด้้านการเงิินและการไหลของวััสดุุ
มููลค่่าของเงิินคืืน (ปีี ค.ศ 2020) สำหรัับบรรจุุภััณฑ์์ขนาดต่่ำกว่่า 24 ออนซ์์ (0.19 แกลลอน) คืือ USD 0.05 และ
บรรจุุภััณฑ์์ขนาดตั้้�งแต่่ 24 ออนซ์์ (0.19 แกลลอน) ขึ้้�นไปอยู่่�ที่่� USD 0.10 โดยเงิินมััดจำที่่�ไม่่ได้้แลกคืืนจะถููกนำเข้้ากองทุุน
รีีไซเคิิลบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม
ผู้้�ผลิิตหรืือผู้้�นำเข้้าเครื่่�องดื่่�มจะต้้องชำระค่่าบริิหารจััดการให้้ CalRecycle เป็็นจำนวนตั้้�งแต่่ USD 0.00066-0.13610
โดย CalRecycle จะจ่่ายเงิินชดเชย 0.07662 ถึึง 1.06438 USD/lb ให้้กัับศููนย์์รีีไซเคิิลทุุกแห่่งเมื่่�อต้้นทุุนการรีีไซเคิิลสููงกว่่า
มููลค่่าวััสดุุที่่�ขายได้้
5) ผลการดำเนิินงาน
อััตราการเก็็บกลัับคืืนของระบบมััดจำคืืนเงิิน ณ ปีี ค.ศ. 2019 แบ่่งตามประเภทบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มได้้ดัังนี้้�
อลูมิเนียม 74%
แก้ว 45%
ขวด PET 65%
ขวด HDPE 47%
2.2 รัฐบริติชโคลัมเบีย ประเทศแคนาดา
บริิติิชโคลััมเบีียเป็็นรััฐที่่�อยู่่�ทางตะวัันตกสุุดของแคนาดา มีีประชากร 5.1 ล้้านคน เป็็นรััฐที่่�มีีประชากรมากเป็็นอัันดัับ
3 ของแคนาดา เมืืองหลวงของบริิติิชโคลััมเบีียคืือวิิกตอเรีีย ในขณะที่่�เมืืองที่่�ใหญ่่ที่่�สุุดคืือแวนคููเวอร์์ โดยแวนคููเวอร์์และ
ชานเมืืองรวมกัันเป็็นเขตมหานครที่่�ใหญ่่เป็็นอัันดัับ 3 ในแคนาดา จากการสำรวจสำมะโนประชากรปีี ค.ศ. 2021 เขตเมโทร
แวนคููเวอร์์มีีประชากร 2.6 ล้้านคน จัังหวััดบริิติิชโคลััมเบีียมีีการใช้้ระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มแบบใช้้ครั้้�งเดีียว
เป็็นแห่่งแรกเมื่่�อปีี ค.ศ. 1970
1) กฎหมายที่่�เกี่่�ยวข้้องและขอบเขต
กรอบกฎหมาย
ขอบเขต
กฎหมายการรีีไซเคิิลเรื่่�องความรัับผิิดชอบบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม (พระราชบััญญััติิการทิ้้�งขยะ) ประกาศ
ใช้้เมื่่�อ ปีี ค.ศ 1970 บัังคัับใช้้เมื่่�อ ปีี ค.ศ 1970 และปรัับปรุุงล่่าสุุดเมื่่�อ ปีี ค.ศ 2019 (การมััดจำเพิ่่�มขึ้้�น)
เอ็็นคอร์์ป แปซิิฟิิค (แคนาดา) (ENCORP Pacific) (Canada) ซึ่่�งเป็็นบริิษััทของรััฐบาลกลางที่่�ไม่่
แสวงหาผลกำไรทำหน้้าที่่�ดููแลโดยการจััดการบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�ใช้้แล้้ว และมีีการกำหนดเป้้าหมาย
การเก็็บกลัับคืืนภายในปีี 2022 ดัังนี้้� 81.5 % สำหรัับอลููมิิเนีียม 88.5 % สำหรัับแก้้ว และ 72.3 %
สำหรัับพลาสติิก)
วััสดุุ: พลาสติิก โลหะ (อลููมิิเนีียม โลหะ 2 ชนิิด (bi-metal) ขวดแก้้วแบบใช้้ครั้้�งเดีียว บรรจุุภััณฑ์์กล่่อง
รููปทรงจั่่�ว (Gable Top) เต็็ดตรา แพ้้ค (Tetra Pak) ถุุงเล็็ก ถุุงในกล่่อง
ประเภทของเครื่่�องดื่่�ม: เครื่่�องดื่่�มพร้้อมดื่่�มแบบปิิดผนึึกทั้้�งหมด รวมถึึงเครื่่�องดื่่�มไม่่มีีแอลกอฮอล์์ ไวน์์
สุุรา และเบีียร์์ ≤ 1 ลิิตร (0.26 แกลลอน) ไม่่รวมผลิิตภััณฑ์์นม อย่่างไรก็็ตาม ตั้้�งแต่่วัันที่่� 1 กุุมภาพัันธ์์
ปีี พ.ศ. 2565 ระบบขยายให้้ครอบคลุุมบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มสำหรัับนม นมทดแทน นมข้้าว นมถั่่�ว
เหลืือง นมปรุุงแต่่ง นมผงสำหรัับทารก อาหารทดแทน และอาหารเสริิม

15. 15การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
2) โครงสร้้างการบริิหารและผู้้�มีีส่่วนได้้ส่่วนเสีีย
กระทรวงสิ่่�งแวดล้้อม โดยมี ีจัังหวััดบริิติิชโคลััมเบีียเป็็นผู้้�จััดทำแผนปฏิิบั ัติิการการลดขยะพลาสติ ิก
ผู้้�ผลิิตเครื่่�องดื่่�ม/ผู้้�จััดจำหน่่ายเครื่่�องดื่่�ม/ผู้้�นำเข้้าเครื่่�องดื่่�ม
ENCORP Pacific (Canada) เป็็นตั ัวแทนของเจ้้าของแบรนด์์เครื่่�องดื่่�มไม่่มี ีแอลกอฮอล์์
ไวน์์ สุุรา น้้ำผลไม้้ใช้้เป็็นเครื่่�องดื่่�มบางชนิ ิด คููลเลอร์์ รวมถึ ึงผู้้�ผลิิตเบีียร์์นำเข้้าบางราย
และ Brewers Distributors Limited (BDL) เป็็นตั ัวแทนของเจ้้าของแบรนด์์คู ูลเลอร์์
ภายในประเทศ เบี ียร์์และผลไม้้ใช้้เป็็นเครื่่�องดื่่�มบางชนิ ิด และรวบรวมบรรจุ ุภััณฑ์์เครื่่�อง
ดื่่�มของทั้้�งผู้้�จััดจำหน่่ายภายในประเทศและผู้้�จััดจำหน่่ายที่่�นำเข้้าจากต่่างประเทศ
การส่่งคืืนไปยัังร้้านค้้าปลีีก/การส่่งคืืนไปยัังคลัังสิินค้้า รวมสถานที่่�ส่่งคื ืนมากกว่่า 1,315 แห่่ง
ENCORP Pacific (Canada) และ Brewers Distributors Limited เป็็นผู้้�รั ับเงิินมััดจำ
ที่่�ตกค้้าง
หน่่วยงานรัับผิิดชอบ
ผู้้�มััดจำ
ผู้้�ดำเนิินการระบบและผู้้�ดููแลระบบ
ระบบการแลกคืืน
เจ้้าของวััสดุุ
ENCORP Pacific (Canada) มีคลังสินค้าอิสระ 170 แห่ง และร้านค้าปลีกหลายร้อยแห่ง
Brewers Distributors Limited (BDL) ให้บริการรับคืนบรรจุภัณฑ์ ณ ร้านขายปลีกรวม 1,145 แห่ง ได้แก่ คลังที่ได้รับอนุญาตของ
BDL จำ�นวน 73 แห่ง ร้านค้าปลีกที่ได้รับอนุญาตจำ�นวน 649 แห่ง ร้านขายเหล้าของรัฐบาลจำ�นวน 200 แห่ง และหน่วยงานใน
ชนบทจำ�นวน 223 แห่ง
3) โครงสร้้างพื้้�นฐานที่่�รองรัับ
คลังเก็บขวด (Bottle Depot)
คลังสินค้าอิสระ (Independent Depot)
คลังสินค้าที่ได้รับอนุญาต
เครื่องรับคืนบรรจุภัณฑ์อัตโนมัติ (Reverse Vending Machine: RVM)
ไม่มีแอลกอฮอล์ ≤ 1 ลิตร (0.26 แกลลอน): CAD 0.10 (USD 0.07)
ไม่มีแอลกอฮอล์ > 1 ลิตร (0.26 แกลลอน): CAD 0.20 (USD 0.15)
ไวน์และสุรา ≤ 1 ลิตร (0.26 แกลลอน): CAD 0.10 (USD 0.07)
ไวน์และสุรา > 1 ลิตร (0.26 แกลลอน): CAD 0.20 (USD 0.15)
เบียร์กระป๋อง ≤ 1 ลิตร (0.26 แกลลอน): CAD 0.10 (USD 0.07)
4) ข้้อมููลด้้านการเงิินและการไหลของวััสดุุ
รายได้้มาจากการขายวััสดุุรีีไซเคิิล เงิินมััดจำที่่�ไม่่ได้้แลกคืืน ค่่าธรรมเนีียมการรีีไซเคิิลบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มมููลค่่ามััดจำ
ในเดืือนมิิถุุนายน ปีี ค.ศ. 2020 รััฐบาลบริิติิชโคลััมเบีียได้้แก้้ไขกฏหมายการรีีไซเคิิล จาก
ก่่อนหน้้านี้้�กำหนดให้้ต้้องวางเงิ ินมััดจำ CAD 0.20 สำหรั ับบรรจุุภััณฑ์์ขนาดใหญ่่ (>1
ลิิตร) มาเป็็น จำนวน CAD 0.10 เพี ียงอััตราเดีียวสำหรัับบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มทั้้�งหมด
โดยไม่่คำนึึงถึึงขนาด ตั้้�งแต่่วัันที่่� 1 ตุุลาคม ปีี ค.ศ. 2020 เป็็นต้้นไป
เป็็นความลัับ-คลัังเก็็บขวดจะเจรจาค่่าธรรมเนี ียมการจััดการโดยตรงกั ับอุุตสาหกรรม
เบีียร์์อย่่างอิิสระ ค่่าธรรมเนี ียมฯ มีีความผัันผวนขึ้้�นอยู่่�กัับต้้นทุุนในการรวบรวมและ
ดำเนิินการตามแต่่ละประเภทของบรรจุ ุภััณฑ์์ ค่่าธรรมเนี ียมการรีีไซเคิิลบรรจุุภััณฑ์์
เครื่่�องดื่่�ม (ปีี ค.ศ 2020): CAD 0.00-0.17 (คำนวณเป็็นรายปีีและอิิงตามต้้นทุุนสุุทธิิใน
การรวบรวมและการรีีไซเคิิลของบรรจุุภััณฑ์์แต่่ละประเภท)
หมายเหตุุ
ค่่าธรรมเนีียมการจััดการ

16. 16การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
อลูมิเนียม 86.3%
ขวดแก้วแบบใช้ครั้งเดียว 91.6%
พลาสติก PET 74.6%
พลาสติกอื่นๆ 74.6%
โลหะผสม 84.0%
บรรจุภัณฑ์กล่องรูปทรงจั่ว/เต็ดตรา แพ้ค 56.2%
5) ผลการดำเนิินงาน
ผลการเก็็บกลัับคืืนของระบบมััดจำคืืนเงิิน ณ ปีี ค.ศ. 2019 แบ่่งตามประเภทบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มได้้ดัังนี้้�

17. 17การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
03
กรณีศึกษา
โครงการนำ�ร่องการใช้ระบบ DRS
กรณีีศึึกษาโครงการนำร่่องของระบบ DRS ที่่�ไม่่ได้้มีีกฎหมายบัังคัับใช้้มีีไม่่มาก และจากการทบทวนวรรณกรรมพบว่่า
โครงการที่่�มีีรายละเอีียดในการดำเนิินงานเพีียงพอที่่�น่่าสนใจประกอบไปด้้วยกรณีีของประเทศโปรตุุเกสซึ่่�งเป็็นการทดลองใน
ระดัับประเทศ และกรณีีของเมืืองเบรคอน ในประเทศเวลส์์ ซึ่่�งเป็็นการทดลองในระดัับเมืือง ที่่�ปรึึกษาจึึงเลืือกสองกรณีีดััง
กล่่าวมาศึึกษา โดยในอนาคตหากมีีข้้อมููลเมืืองอื่่�นเพิ่่�มเติิมจะนำเสนอในรายงานฉบัับถััดไป

1) กฎหมายที่่�เกี่่�ยวข้้องและขอบเขต
จากการที่่�สหภาพยุุโรปได้้จััดทำยุุทธศาสตร์์สำหรัับการจััดการพลาสติิกในเศรษฐกิิจหมุุนเวีียนเมื่่�อปีี ค.ศ. 2018 ซึ่่�ง
ระบุุให้้มีีการเพิ่่�มการคััดแยกและรีีไซเคิิล และในปีีเดีียวกัันได้้ออกระเบีียบ EU Directive 2018/852 ซึ่่�งระบุุให้้ประเทศ
สมาชิิกต้้องส่่งเสริิมการรีีไซเคิิลขยะบรรจุุภััณฑ์์แบบคุุณภาพสููงให้้ได้้ตามมาตรฐานที่่�กำหนดโดยอุุตสาหกรรมรีีไซเคิิล และตั้้�ง
เป้้าหมายการรีีไซเคิิลบรรจุุภััณฑ์์พลาสติิกให้้ได้้ 50% ภายในปีี ค.ศ. 2025 และเพิ่่�มเป็็น 55% ภายในปีี ค.ศ. 2030 กฎหมาย
ที่่�สำคััญคืือ Directive 2019/904 ระบุุให้้ประเทศสมาชิิกต้้องส่่งเสริิมการเก็็บรวบรวมและรีีไซเคิิลแบบแยกประเภทด้้วยการ
ใช้้ระบบมััดจำคืืนเงิิน หรืือที่่�เรีียกว่่า Deposit and Refund Systems (DRS) และให้้เก็็บรวมรวมรีีไซเคิิลบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม
ให้้ได้้ 77% ภายในปีี ค.ศ. 2025 และเพิ่่�มเป็็น 90% ภายในปีี ค.ศ. 2029 นอกจากนี้้�ยัังระบุุว่่าตั้้�งแต่่ปีี ค.ศ. 2025 ขวดเครื่่�อง
ดื่่�มที่่�ทำจาก PET ต้้องมีีส่่วนผสมของพลาสติิกที่่�ผ่่านการรีีไซเคิิลไม่่น้้อยกว่่า 25% และให้้เพิ่่�มเป็็น 30% ภายในปีี ค.ศ. 2030
เนื่่�องจากการรี ีไซเคิิลบรรจุุภััณฑ์์พลาสติิกในประเทศโปรตุ ุเกสในปีี ค.ศ. 2020 มี ีอััตราเพีียง 33.9% จึึงต้้องเพิ่่�มการ
เก็็บกลัับเข้้าระบบเพื่่�อรี ีไซเคิิลให้้ได้้มากขึ้้�น และประเทศโปรตุ ุเกสมีีความจำเป็็นที่่�จะต้้องใช้้วััสดุุรีีไซเคิิลคุุณภาพดีีเพีียงพอต่่อ
การนำกลัับไปผสมในบรรจุ ุภััณฑ์์สััมผััสอาหารได้้อี ีก รััฐบาลโปรตุ ุเกสต้้องออกกฎหมายในประเทศให้้สอดคล้้องกั ับ EU
Directive และได้้ออกกฎหมาย Law No.69/2018 กำหนดให้้มี ีการใช้้ DRS ภายในเดื ือนมกราคม ปีี ค.ศ. 2022 สำหรั ับ
บรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�ทำจากพลาสติ ิก แก้้ว เหล็็ก และอลููมิิเนีียม รััฐบาลจึึงได้้ดำเนิินโครงการนำร่่องในการใช้้ตู้้�รัับคืืนบรรจุุ
ภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มอั ัตโนมััติิ (Reverse Vending Machines: RVM) เพื่่�อรั ับคืืนขวด PET สำหรั ับน้้ำ น้้ำผลไม้้ น้้ำหวาน น้้ำอััดลม
และเครื่่�องดื่่�มที่่�มีีแอลกอฮอล์์ (ไม่่รวมเครื่่�องดื่่�มจำพวกนม) ขนาด 0.1 – 2 ลิิตร ในซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ต 23 แห่่งทั่่�วประเทศ โดยมีี
วััตถุุประสงค์์ของโครงการได้้แก่่ การศึ ึกษาตััวชี้้�วััดการดำเนิินงานของเครื่่�อง RVM และการวิ ิเคราะห์์คุุณลัักษณะและคุ ุณภาพ
ของบรรจุุภััณฑ์์ที่่�เรีียกคืืนได้้จากตู้้�
3.1 ประเทศโปรตุเกส
2) โครงสร้้างการบริิหารและผู้้�มีีส่่วนได้้ส่่วนเสีีย
โครงการนำร่่องเริ่่�มดำเนิินการในช่่วงเดืือน มีีนาคม ปีี ค.ศ. 2020 และสิ้้�นสุุดในเดืือนธัันวาคม ปีี ค.ศ. 2022 โดยมีีผู้้�
เกี่่�ยวข้้องดัังนี้้�

18. 18การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
2.1) กิิจการค้้าร่่วม (Consortium) ประกอบไปด้้วยสมาคมต่่างๆ ได้้แก่่ the Portuguese Association of Natural
and Spring Water Industries (APIAM), the Portuguese Association of Non-Alcoholic Drinks (PROBEB), and the
Portuguese Association of Distribution Companies (APED) รัับผิิดชอบในการดำเนิินงานทั้้�งหมด
2.2) กองทุุนสิ่่�งแวดล้้อม (Environmental Fund) ของกระทรวงสิ่่�งแวดล้้อมและการรัับมืือภููมิิอากาศ (Ministry for
the Environment and Climate Action: MAAC) รัับผิิดชอบในการสนัับสนุุนงบประมาณ
2.1) NOVA School of Science and Technology - NOVA University Lisbon (FCT NOVA) รัับผิิดชอบในการ
ติิดตามประเมิินผลการดำเนิินโครงการ
3) โครงสร้้างพื้้�นฐานที่่�รองรัับ
RVM ที่่�ใช้้มีีขนาด 0.6 เมตร x 0.8 เมตร x 1.0 เมตร และภายในมีีถัังเก็็บจำนวน 2 ถััง ถัังละ 0.48 ลบ.ม. ซึ่่�งมีีถุุง
พลาสติิกปููรองเพื่่�อความสะดวกในการเก็็บรวบรวมและกัันของเหลวหกเลอะเครื่่�อง การตรวจจัับขวดที่่�ใส่่เครื่่�องสามารถตรวจ
ได้้ทุุกทิิศทางที่่�ป้้อนขวด 360 องศา โดยอ่่านได้้ทั้้�ง bar code และสััญลัักษณ์์ความปลอดภััย (security mark) ช่่วยให้้ทำงาน
ได้้เร็็วและต่่อเนื่่�อง ตู้้� RVM ทุุกเครื่่�องเชื่่�อมต่่อกัับอิินเตอร์์เน็็ตแบบผ่่านสายหรืือแบบไร้้สาย เพื่่�อให้้ผู้้�ดููแลระบบสามารถติิดตาม
ข้้อมููลการทำงานได้้จากระยะไกล และอััพเดทซอฟต์์แวร์์ รวมถึึงให้้บริิการซ่่อมแซมเครื่่�อง
5) ผลการดำเนิินงาน
มีีการเก็็บข้้อมููลในช่่วงเดืือนมีีนาคมถึึงกัันยายน ปีี ค.ศ. 2020 เพื่่�อศึึกษาผลการดำเนิินงาน และในเดืือนกัันยายน ปีี
ค.ศ. 2020 มีีการสุ่่�มเก็็บตััวอย่่างจากตู้้� RVM จำนวน 46 ถุุง (23 เครื่่�อง เครื่่�องละ 2 ถุุง) เพื่่�อศึึกษาองค์์ประกอบและคุุณภาพ
ของบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ส่่งคืืน นอกจากนี้้� ในช่่วงดัังกล่่าวจะมีีการเฝ้้าสัังเกตที่่�ตู้้�เพื่่�อศึึกษากรณีีบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ตู้้�ไม่่รัับว่่ามีีสาเหตุุเกิิด
จากผู้้�บริิโภคหรืือตััวเครื่่�อง ผลการเก็็บข้้อมููลและการวิิเคราะห์์มีีรายละเอีียดดัังนี้้�
4) อััตราค่่ามััดจำ
เนื่่�องจากเป็็นโครงการนำร่่อง โครงการนี้้�จึ ึงไม่่ได้้เก็็บค่่ามััดจำจากผู้้�ซื้้�อ แต่่รั ัฐบาลเป็็นผู้้�สนั ับสนุุนเงิินคืืนให้้แทน
สำหรัับขวดขนาดตั้้�งแต่่ 0.1 – 0.5 ลิิตร อยู่่�ที่่� EUR 0.02 และขวดที่่�ขนาดใหญ่่กว่่า 0.5 จนถึึง 2 ลิิตร จะอยู่่�ที่่� EUR 0.05
5.1) ปริิมาณบรรจุุภััณฑ์์
จากระยะเวลาที่่�ศึึกษาในช่่วง 7 เดืือน สามารถเก็็บขวด PET ได้้ทั้้�งหมด 5,949,423 ขวด หรืือเทีียบเท่่า 151,285
กิิโลกรััม หรืือคิิดเป็็น 29,453 ขวดต่่อวััน หรืือ 1,281 ขวดต่่อตู้้�ต่่อวััน (32.6 กิิโลกรััมต่่อตู้้�ต่่อวััน) จำนวนบรรจุุภััณฑ์์ที่่�นำมาคืืน
จะเพิ่่�มสููงในวัันเสาร์์ อาทิิตย์์ และวัันจัันทร์์ ซึ่่�งสอดคล้้องกัับวัันที่่�ซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ตมีีลููกค้้าจำนวนมาก ข้้อมููลดัังกล่่าวมีีความ
จำเป็็นสำหรัับการวางแผนการเปลี่่�ยนถุุงในตู้้�ให้้รองรัับปริิมาณบรรจุุภััณฑ์์ได้้เพีียงพอ
นอกจากนี้้� ลููกค้้าจะนำขวดมาคืืนโดยเฉลี่่�ย 21 ขวดต่่อครั้้�งต่่อคน และเวลาที่่�ใช้้ในการคืืนคืือ 1 นาทีี 29 วิินาทีี ต่่อครั้้�ง
อััตราการไม่่รัับขวดโดยตู้้�คืือ 16% ซึ่่�งจะมีีถัังวางไว้้ข้้างตู้้�ให้้ผู้้�บริิโภคทิ้้�งได้้ ดัังรููปที่่� 4 และตารางที่่� 1
รูปที่ 4 จำ�นวนบรรจุภัณฑ์ที่เก็บรวมรวบได้โดยเฉลี่ยต่อตู้จาก RVM ทั้ง 23 เครื่อง ในแต่ละเดือน

19. 19การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
ตารางที่ 1 ดัชนีวัดผลการดำ�เนินงานของโครงการโดยรวม
ตารางที่ 2 จำ�นวนและร้อยละของบรรจุภัณฑ์ตามชนิดของเครื่องดื่ม
ตารางที่่� 3 ร้้อยละของบรรจุุภััณฑ์์ตามขนาด (ตามน้้ำหนััก)
ตารางที่่� 4 ร้้อยละของบรรจุุภััณฑ์์ตามสีี (ตามจำนวนชิ้้�นและตามน้้ำหนััก)
5.2) คุุณลัักษณะและสััดส่่วนขององค์์ประกอบ
ขวดที่่�เก็็บตััวอย่่างจากถุุง 46 ใบ ถููกนำมาแยกตามชนิิดของเครื่่�องดื่่�ม ขนาด และสีี และพบว่่าน้้ำดื่่�มมีีสััดส่่วนสููงที่่�สุุด
ทั้้�งในแง่่จำนวนขวดและน้้ำหนััก ขวดขนาด 1.5 ลิิตร พบมากที่่�สุุด และขวดสีีใสมีีสััดส่่วนสููงที่่�สุุดทั้้�งในแง่่จำนวนขวดและ
น้้ำหนัักเช่่นเดีียวกััน ดัังตารางที่่� 2-4
5.3) คุุณภาพ
สาเหตุุของการที่่�ตู้้� RVM ปฏิิเสธไม่่รัับขวดจากผู้้�บริิโภคส่่วนใหญ่่พบว่่าเกิิดจาก สภาพของฉลากไม่่สมบููรณ์์หรืือหาย
ไป สภาพขวด (เช่่นบี้้�แบน) ขวดเก่่าที่่�มีีมาก่่อนโครงการ ขวดที่่�ไม่่ได้้ร่่วมในโครงการ เช่่น ขวดน้้ำมัันพืืช น้้ำยาซัักผ้้า หรืือขวด
จากต่่างประเทศ และขวดที่่�มีีขนาดนอกเหนืือจากขนาดที่่�กำหนดในโครงการ มีีเพีียงส่่วนหนึ่่�งที่่�เกิิดจากการทำงานของเครื่่�อง
ในส่่วนของคุุณภาพเมื่่�อนำขวดที่่�เก็็บรวบรวมได้้ให้้บริิษััทที่่�รัับรีีไซเคิิลขวดจำนวนสองแห่่งประเมิินคุุณภาพของขวด พบว่่าขวด
มีีคุุณภาพดีีมีีความสะอาดเป็็นส่่วนใหญ่่
Standard deviation
1,035
6.0
16 s
2
8
1,835
0.4
55
0.8
Indicator
Number of packages deposited, per RVM and per day (packages/RVM.day)
Number of packages, per transaction (packages/transaction)
Average time, per transaction
Percentage of rejects, per RVM (%)
Availability of the RVM (%)
Average number of bag changes, per month (bag/month)
Packaging weight, per bag (kg/bag)
Number of packages, per bag (packages/bag)
Specific weight of packages in RVM bags (kg/m
3
)
Volumetry (1)
0.20
0.25
0.33
0.50
0.75
1.00
1.25
1.50
1.75
2.00
Minimum
0.0
0.0
0.0
1.9
0.0
0.0
0.0
22.3
0.0
0.0
Maximum
1.2
4.9
47.9
57.4
5.7
25.6
3.2
80.3
14.0
23.8
Mean
0.0
0.2
7.8
15.0
0.6
5.4
0.8
52.3
4.6
8.6
Median
0.0
0.0
4.1
12.3
0.1
3.9
0.5
53.5
4.4
9.0
SD
0.2
0.8
9.7
11.7
1.2
4.7
0.9
14.5
3.4
5.4
Delta
0.0
0.0
0.8
1.5
0.1
0.5
0.1
5.2
0.5
0.9
N (95%)
13,812
5,157
592
234
1,476
285
526
29
210
153
N (90%)
9,729
3,633
417
165
1,039
201
370
21
148
108
Beverage group
Water
Soft drinks
Alcoholic beverages
Fruit juices
Total
Colour of packages
Transparent blue
Non-coloured
Transparent green
Other (transparent purple)
Total
Percentage, by number (%)
69.9
22.3
7.5
0.3
100
Percentage, by weight (%)
58.4
30.9
10.4
0.3
100
Total number of packages (n.
o
)
14,385
3,045
139
108
17,677
Percentage, by number (%)
81.4
17.2
0.8
0.6
100
Percentage, by weight (%)
68.7
29.1
1.2
1.0
100
Average
1,281
21.1
1 min 29 s
16
88
2,512
9.9
395
20.6
Minimum
60
5.3
40 s
12
39
228
9.4
366
19.7
Maximum
2,869
24.1
2 min 15 s
23
99
5,402
10.4
534
21.7
Legend: SD - sample standard deviation; Delta - precision; N - sample size (number of RVM filled bags).
Statistical data (%, by weight)

20. 20

1) กฎหมายที่่�เกี่่�ยวข้้องและขอบเขต
รััฐบาลเวลส์์ต้้องการนำระบบ DRS มาใช้้ ตามนโยบายของสหราชอาณาจั ักร และแผนยุุทธศาสตร์์ Beyond
Recycling ของเวลส์์ที่่�จั ัดทำเมื่่�อปีี ค.ศ. 2021 แต่่เนื่่�องจากมี ีการเรีียกร้้องจากภาคอุ ุตสาหกรรมให้้ทั้้�ง 4 ชาติ ิของ
สหราชอาณาจัักรได้้แก่่ อัังกฤษ สกอตแลนด์์ ไอร์์แลนด์์เหนืือ และเวลส์์ พััฒนาระบบให้้เป็็นมาตรฐานเดีียวกััน จึึงยัังไม่่มีีการ
ออกกฎหมายบัังคัับใช้้และทั้้�งสี่่�ชาติิตกลงที่่�จะเลื่่�อนการออกกฎหมายไปถึึงกลางปีี ค.ศ. 2025 และเลื่่�อนการบัังคัับใช้้ออกไป
จนถึึงเดืือนตุุลาคม ปีี ค.ศ. 2027
3
รััฐบาลเวลส์์เองได้้มุ่่�งเป้้าบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�มีีขนาดตั้้�งแต่่ 50 มล. จนถึึง 3 ลิิตร ที่่�ทำจากแก้้ว PET เหล็็ก และ
อลููมิิเนีียม โดยเลืือกใช้้ระบบที่่�เรีียกว่่า Digital DRS (DDRS) ซึ่่�งให้้ทางเลืือกมากกว่่าการใช้้ RVM เพีียงอย่่างเดีียว เนื่่�องจาก
สามารถใช้้รููปแบบการคืืนบรรจุุภััณฑ์์ได้้ทั้้�งตู้้�อััตโนมััติิ คืืนที่่�พนัักงานซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ต คืืนที่่�จุุดทิ้้�งขยะรีีไซเคิิลรวมของชุุมชน
หรืือแม้้แต่่การแยกทิ้้�งหน้้าบ้้าน โดยใช้้โทรศััพท์์สแกนบาร์์โค้้ด หรืือหากไม่่มีีโทรศััพท์์ก็็ให้้คืืนที่่�ตู้้� RVM หรืือพนัักงานที่่�
ซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ตได้้เช่่นกััน
โครงการนำร่่องที่่�เรีียกว่่า Scan | Recycle | Reward DDRS นี้้�ครอบคลุุมบ้้านเรืือน 4300 หลัังคาเรืือน ประชากร
ประมาณ 8,200 คน ร้้านค้้าปลีีก 24 แห่่ง และคู่่�ค้้าต่่างๆ อีีก 50 ราย ในเมืืองเบรคอน ดำเนิินโครงการตั้้�งแต่่วัันที่่� 13 เดืือน
กรกฎาคม ถึึงวัันที่่� 2 เดืือนพฤศจิิกายน ปีี ค.ศ. 2023
ภายใต้้แผนการใช้้ DRS ของประเทศเวลส์์ในปััจจุุบัันจะครอบคลุุมบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มขนาดตั้้�งแต่่ 50 มล. ถึึง 3 ลิิตร
ที่่�ทำจากพลาสติิก PET เหล็็ก อลููมิิเนีียม และแก้้ว ประเภทของบรรจุุภััณฑ์์ที่่�อยู่่�ในขอบเขตของโครงการนำร่่อง Scan |
Recycle | Reward มีีดัังนี้้�
3.2 เมืองเบรคอน ประเทศเวลส์
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
3 https://wrapcymru.org.uk/sites/default/files/2024-04/WRAP-Cymru-DDRS-Trial-Report-ENGLISH-V2.pdf
4 https://www.gov.wales/results-worlds-first-full-town-digital-deposit-return-scheme-trial-are
ขวด PET ที่มีขนาดระหว่าง 50 มล. ถึง 2 ลิตร ไม่รวมบรรจุภัณฑ์ที่มีบรรจุภัณฑ์ย่อยหลายชิ้น เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์และขวดที่
ใช้หลายครั้ง
กระป๋องอลูมิเนียมหรือเหล็กที่มีขนาดระหว่าง 50 มล. ถึง 2 ลิตร ไม่รวมบรรจุภัณฑ์ที่มีบรรจุภัณฑ์ย่อยหลายชิ้น เครื่องดื่มที่มี
แอลกอฮอล์ และบรรจุภัณฑ์แบบที่ใช้หลายครั้ง
ขวดแก้วที่มีขนาดระหว่าง 50 มล. ถึง 2 ลิตร ไม่รวมบรรจุภัณฑ์ที่มีบรรจุภัณฑ์ย่อยหลายชิ้น เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ และ
บรรจุภัณฑ์แบบที่ใช้หลายครั้ง

2) โครงสร้้างการบริิหารและผู้้�มีีส่่วนได้้ส่่วนเสีีย

3) โครงสร้้างพื้้�นฐานที่่�รองรัับ (ระบบการคืืนและการจััดการวััสดุุรีีไซเคิิล)
วิิธีีการรัับคืืนแบบต่่างๆ ได้้รัับการออกแบบมาให้้เหมาะกัับผู้้�บริิโภคทั้้�งที่่�ไม่่มีี smartphone และที่่�ชื่่�นชอบเทคโนโลยีี
วิิธีีการต่่างๆ เหล่่านี้้�ประกอบด้้วย
4
Cutting Edge Marketing - พัฒนาแผนการสื่อสารและเอกสารคู่มือต่างๆ ที่ใช้สนับสนุนโครงการนำ�ร่อง
DJS Research Limited - ประสานกับบ้านเรือนที่เข้าร่วมโครงการฯ และรวบรวมและประเมินความเห็น
โครงการได้รับการสนับสนุนทางการเงินโดย the DDRS Alliance รัฐบาลเวลส์ The Waste and Resources Action Programme
(WRAP) และพันธมิตร ประกอบด้วย 1) ACE UK 2) Aldi 3) Biffa 4) Co-op 5) Danone 6) Morrisons 7) Nestle Waters
8) Tetra Pak
Valpak ซึ่งเป็นสมาชิกของ DDRS Alliance สนับสนุนการประเมินผลของโครงการนี้และจัดทำ�รายงานสำ�หรับร้านค้าที่ร่วมโครงการ

21. 21การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
การทิ้้�งหน้้าบ้้าน
ใช้้ประโยชน์์จากบริิการเก็็บขยะรีีไซเคิิลจากหน้้าบ้้านที่่�มีีอยู่่�แล้้วทุุกสััปดาห์์ สแกนสติิกเกอร์์ที่่�บรรจุุภััณฑ์์แล้้วรัับเงิิน
คืืนทางบััญชีีออนไลน์์ (ต้้องใช้้ smartphone) ดัังรููปที่่� 5 โดยต้้องแยกทิ้้�งชนิิดบรรจุุภััณฑ์์ตามถัังแต่่ละสีีที่่�เทศบาลจััดไว้้ให้้ คืือ
ขวดพลาสติิก กล่่องหรืือถาดพลาสติิก กระป๋๋องโลหะ และกล่่องเครื่่�องดื่่�มให้้ใส่่ถัังสีีแดง กระดาษและลัังกระดาษใส่่ถัังสีีน้้ำเงิิน
และบรรจุุภััณฑ์์แก้้วให้้ทิ้้�งในถัังสีีฟ้้า ดัังรููปที่่� 6 และสแกน QR Code ที่่�แปะบนถัังสีีฟ้้าเมื่่�อจะทิ้้�งคืืนขวดแก้้ว และที่่�แปะบนถััง
สีีแดงเมื่่�อจะคืืนขวดพลาสติิกและกระป๋๋องโลหะที่่�ร่่วมโครงการ ดัังรููปที่่� 7
การคืืนที่่�ตู้้�อััตโนมััติิ (Automated Return Point หรืือ ARP)
มีีลัักษณะคล้้ายกั ับ RVM ทั่่�วไป แต่่ทำงานง่่ายกว่่าเนื่่�องจากสแกนเนอร์์ติ ิดอยู่่�หน้้าตู้้�ทำให้้ผู้้�บริ ิโภคสามารถสแกน
บรรจุุภััณฑ์์ที่่�บุุบได้้เองและไม่่มี ีระบบที่่�ต้้องตรวจสอบรู ูปทรงของขวดหรื ือน้้ำหนััก รวมทั้้�งไม่่มี ีสายพานภายในเครื่่�อง จึ ึงทำให้้
ARP มีีราคาเพีียงร้้อยละ 25 ของเครื่่�อง RVM ทั่่�วไป โดยยัังมีีระบบการบดย่่อยเพื่่�อให้้ประหยััดพื้้�นที่่�จััดเก็็บ แต่่ไม่่รัับขวดแก้้ว
ดัังรููปที่่� 8 ผู้้�บริิโภคสามารถเลืือกเงิินคืืนให้้เข้้าบััญชีีออนไลน์์ หรืือพิิมพ์์เป็็นคููปองเงิินสดก็็ได้้ (ไม่่ต้้องมีี smartphone)
5 https://www.bbc.com/news/articles/cx03gny5we9o
รูปที่ 5 ผู้บริโภคสามารถสแกนกระป๋องเองที่บ้านและ
ทิ้งหน้าบ้านตามวันเก็บขยะรีไซเคิล
5
รูปที่ 7 QR Code ที่แปะบนถังสีต่างๆ ตามประเภทวัสดุ
(ที่มา: WRAP Cymru 2024)
รูปที่ 6 ถังสีต่างๆ ตามประเภทขยะรีไซเคิลและรถที่มา
เก็บหน้าบ้าน (ที่มา: WRAP Cymru 2024)

22. 22การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รูปที่ 8 ARP ที่ตั้งอยู่ภายในอาคารตรงทางเข้าซุปเปอร์มาร์เก็ตแห่งหนึ่ง
(ที่มา: WRAP Cymru 2024)
รูปที่ 10 การคืนขวดกับพนักงานที่ซุปเปอร์มาร์เก็ตแห่งหนึ่ง (ที่มา: WRAP Cymru 2024)
รูปที่ 9 ตู้รับคืนบรรจุภัณฑ์ที่ตั้งในชุมชนภายนอกอาคาร
6
การทิ้้�งที่่�ตู้้�รัับที่่�ตั้้�งในชุุมชน
ภายนอกอาคาร รัับเงิินคืืนทางบััญชีีออนไลน์์ (ต้้องใช้้ smartphone) ดัังรููปที่่� 9
บรรจุุภััณฑ์์ที่่�รวบรวมได้้ในโครงการจะถููกส่่งไปรีีไซเคิิลยัังโรงงานต่่างๆ ดัังนี้้�
การคืืนกัับพนัักงานที่่�ร้้าน (Over the Counter Return หรืือ OTC)
ผู้้�บริิโภคส่่งคืืนบรรจุุภััณฑ์์ให้้พนัักงานในร้้านซึ่่�งจะใช้้ smartphone สแกนขวด และรัับเงิินคืืนเป็็นเงิินสด (ผู้้�บริิโภค
ไม่่ต้้องใช้้ smartphone) โดยมีีเงื่่�อนไขไม่่รัับขวดแก้้ว ดัังรููปที่่� 10
ขวดพลาสติกถูกส่งไปยัง Biffa Polymers Ltd ในประเทศอังกฤษ และไปยัง Roydon Polymers ในประเทศเวลส์
กระป๋องโลหะถูกส่งไปยัง European Metal Recycling ในประเทศอังกฤษ
ขวดแก้วถูกส่งไปยัง Recresco Ltd ในประเทศเวลส์
4) อััตราค่่ามััดจำ
ค่่ามััดจำในโครงการนำร่่องคื ือ 10p (ประมาณ 4.67 บาท) โดยใช้้สติิกเกอร์์ที่่�มีีบาร์์โค้้ดแปะลงบนขวดที่่�ร่่วมในโครงการ
ดัังรููปที่่� 11
6 https://www.bbc.com/news/articles/cx03gny5we9o

23. 23การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รูปที่ 11 ตัวอย่างสติ๊กเกอร์ของโครงการ Scan | Recycle | Reward (ที่มา: WRAP Cymru 2024)
5) ผลการดำเนิินงาน
ในช่่วงระยะเวลาที่่�ดำเนิินโครงการนำร่่อง Scan | Recycle | Reward ได้้มีีการรัับเงิินคืืนจำนวน 18,794 ครั้้�ง โดยมีี
การทิ้้�งที่่�หน้้าบ้้านเป็็นวิิธีีที่่�นิิยมและสะดวกมากที่่�สุุด (ร้้อยละ 58) และผู้้�บริิโภคที่่�ทิ้้�งแบบนี้้�เกืือบทั้้�งหมดปฏิิบััติิตามกฎได้้อย่่าง
ถููกต้้อง (ร้้อยละ 97.6) วิิธีีการคืืนบรรจุุภััณฑ์์รููปแบบอื่่�นๆ มีีสััดส่่วนดัังรููปที่่� 12
ผลการวิ ิเคราะห์์พบว่่าบรรจุ ุภััณฑ์์ที่่�ได้้รัับคืืนมีีคุุณภาพและความสะอาดดี ีมาก เมื่่�อแบ่่งตามประเภทวั ัสดุุของบรรจุุภััณฑ์์
พบว่่าสััดส่่วนของขวด PET สู ูงที่่�สุุดอยู่่�ที่่�ประมาณ 63% ตามด้้วยกระป๋๋องอลู ูมิิเนีียมที่่� 29% กล่่องเครื่่�องดื่่�มประมาณ 7-8%
และขวดแก้้วไม่่ถึึง 1% ดัังรููปที่่� 13
รูปที่ 12 สัดส่วนของรูปแบบการคืนบรรจุภัณฑ์
(ที่มา: WRAP Cymru 2024)
7
รูปที่ 13 สัดส่วนของบรรจุภัณฑ์ตามประเภทวัสดุของบรรจุภัณฑ์
(ที่มา: WRAP Cymru 2024)
7 https://www.gov.wales/results-worlds-first-full-town-digital-deposit-return-scheme-trial-are

24. 24
ในช่่วงปีี พ.ศ. 2558-2562 ปริิมาณขยะในกรุุงเทพมหานคร (กทม.) เฉลี่่�ยมากกว่่า 10,000 ตัันต่่อวััน แต่่ในปีี พ.ศ.
2566 ปริิมาณขยะลดลงเหลืือประมาณ 8,900 ตัันต่่อวััน
8
ซึ่่�งเมื่่�อเปรีียบเทีียบระหว่่างเดืือนพฤษภาคม ปีี พ.ศ. 2566 กัับปีี
พ.ศ. 2565 พบว่่าปริิมาณขยะลดลงถึึงวัันละ 700 ตััน และมีีแนวโน้้มลดลงอย่่างต่่อเนื่่�องในปีี พ.ศ. 2566 อย่่างไรก็็ตาม ขยะที่่�
เกิิดขึ้้�นดัังกล่่าวยัังคงถููกนำไปกำจััดเป็็นหลััก ด้้วยวิิธีีการฝัังกลบ หมัักปุ๋๋�ย และเผา โดยมีีรายละเอีียดใน Annex 3 และถึึงแม้้จะ
มีีการใช้้วิิธีีผสมผสานในช่่วงปีี พ.ศ. 2566-2567 1,000 ตััน/วััน ที่่�อำเภอห้้วยกระเจา จัังหวััดกาญจนบุุรีี แต่่ส่่วนใหญ่่จะเป็็นปุ๋๋�ย
และเชื้้�อเพลิิงทดแทน (Refuse Derived Fuel: RDF) มีีการรีีไซเคิิลทางวััสดุุน้้อยมาก การจััดการขยะมููลฝอยชุุมชนใน
กรุุงเทพมหานครจำเป็็นต้้องลดปริิมาณขยะให้้มากที่่�สุุด เนื่่�องจากประมาณร้้อยละ 50 เป็็นขยะอิินทรีีย์์ องค์์ประกอบของขยะ
ในช่่วง ปีี พ.ศ. 2563-2565 มีีสััดส่่วนพลาสติิกที่่�รีีไซเคิิลได้้ในช่่วงร้้อยละ 1.76–4.94 และรีีไซเคิิลไม่่ได้้อยู่่�ที่่�ร้้อยละ 16.3-19.36
โดยมีีรายละเอีียดดัังตารางในภาคผนวกที่่� 3 ส่่วนที่่�เหลืือสามารถนำไปจััดการด้้วยเทคโนโลยีีต่่างๆ เช่่น การเผาขยะในเตาเผา
ขยะ หรืือการทำปุ๋๋�ยหมััก เป็็นต้้น ดัังนั้้�นจึึงจำเป็็นที่่�ประชาชนจะต้้องแยกขยะเปีียกและขยะแห้้งจากต้้นทาง เพื่่�อให้้สามารถนำ
ไปใช้้ประโยชน์์ต่่อไป
กทม. กำหนดเป้้าหมายลดปริิมาณขยะมููลฝอยจาก 8,900 ตััน เหลืือ 8,000 ตัันภายในปีี พ.ศ. 2569 โดยมีีแผนการ
จััดการขยะมููลฝอยด้้วยโครงการต่่างๆ เช่่น 1) แคมเปญ “ไม่่เทรวม” โดยแยกขยะเศษอาหารออกจากขยะมููลฝอยชุุมชนทั่่�วไป
2) โครงการ “มืือวิิเศษ กรุุงเทพ” สำหรัับรองรัับขยะรีีไซเคิิล 3) โครงการ “ลดและคััดแยกขยะที่่�แหล่่งกำเนิิด” โดยมีีการแบ่่ง
ประเภทแหล่่งกำเนิิดขยะและส่่งเสริิมให้้เกิิดการคััดแยกขยะในพื้้�นที่่�ต่่างๆ ได้้แก่่ ชุุมชน สถานศึึกษา อาคาร ตลาด วััด และ
ศาสนสถาน รวมถึึงงานกิิจกรรมหรืือเทศกาล ซึ่่�งมีีองค์์กร/ชุุมชน/สถานประกอบการเข้้าร่่วมโครงการจำนวน ทั้้�งสิ้้�น 998 แห่่ง
4) โครงการวน เพื่่�อรวบรวมและรีีไซเคิิลพลาสติิกยืืด และ 5) โครงการ Smart recycling hub สำหรัับการจััดการวััสดุุรีีไซเคิิล
ตั้้�งแต่่แหล่่งกำเนิิด การเก็็บรวบรวม จนถึึงการรีีไซเคิิลและใช้้ประโยชน์์
องค์์ประกอบของขยะมููลฝอยที่่�เข้้าสู่่�ระบบการกำจััดของกทม. สามารถจำแนกออกได้้เป็็น 4 กลุ่่�มหลัักได้้แก่่: 1) ขยะ
อิินทรีีย์์ มีีสััดส่่วนร้้อยละ 52 ส่่วนใหญ่่เป็็นเศษอาหารซึ่่�งมีีสััดส่่วนสููงถึึงร้้อยละ 46 และไม้้และใบไม้้มีีสััดส่่วนร้้อยละ 6; 2) วััสดุุ
รีีไซเคิิลได้้ มีีสััดส่่วนร้้อยละ 8 ประกอบด้้วย กระดาษสภาพดีีมีีสััดส่่วนร้้อยละ 3 แก้้วมีีสััดส่่วนร้้อยละ 2 พลาสติิกสภาพดีีมีี
สััดส่่วนร้้อยละ 2 และโลหะมีีสััดส่่วนร้้อยละ 1; 3) ขยะเผาไหม้้ได้้ มีีสััดส่่วนร้้อยละ 38 ประกอบด้้วย พลาสติิกรีีไซเคิิลไม่่ได้้มีี
สััดส่่วนร้้อยละ 19 กระดาษรีีไซเคิิลไม่่ได้้มีีสััดส่่วนร้้อยละ 10 ผ้้าและสิ่่�งทอมีีสััดส่่วนร้้อยละ 6 หนัังและยางมีีสััดส่่วน ร้้อยละ 1
และผ้้าอ้้อมมีีสััดส่่วนร้้อยละ 1; 4) ขยะเผาไหม้้ไม่่ได้้ มีีสััดส่่วนร้้อยละ 2 ประกอบด้้วย โฟมมีีสััดส่่วนร้้อยละ 1 และกระดููกและ
เปลืือกหอยมีีสััดส่่วนร้้อยละ 1 ดัังรายละเอีียดใน Annex 4
ที่่�ปรึึกษาได้้สำรวจข้้อมู ูลเกี่่�ยวกัับองค์์ประกอบของขยะที่่�พบในแหล่่งน้ ้ำ เพื่่�อพิิจารณาความจำเป็็นในการปรั ับปรุุง
ระบบเก็็บกลัับคืืน โดยใช้้ DRS หากขยะที่่�พบมากในแหล่่งน้ ้ำเป็็นบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม โดยเฉพาะขวด PET โดยพบข้้อมู ูลดัังนี้้�
4.1 การจัดการขยะของกทม.
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
04
สถานการณ์
การจัดการขยะและบรรจุภัณฑ์
8 https://www.thaipost.net/news-update/423155/

25. 25การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
1) ข้้อมููลจากสำนัักสิ่่�งแวดล้้อม กทม. พบองค์์ประกอบดัังตารางที่่� 5
ตารางที่่� 5 องค์์ประกอบมููลฝอยทางน้้ำ ประจำปีีงบประมาณ 2566
2) จากการสอบถามพููดคุุยอย่่างไม่่เป็็นทางการกัับ The Ocean Cleanup ซึ่่�งดำเนิินการเก็็บขยะในแม่่น้้ำเจ้้าพระยา
เมื่่�อวัันที่่� 20 เดืือนกัันยายน พ.ศ. 2567 พบว่่าขยะที่่�เก็็บได้้จากแม่่น้้ำเจ้้าพระยาเป็็นขวดเครื่่�องดื่่�มประมาณไม่่เกิิน
ร้้อยละ 5 เท่่านั้้�น
จะเห็็นได้้ว่่าองค์์ประกอบหลัักของขยะมููลฝอยใน กทม. และขยะที่่�พบในแหล่่งน้้ำ ยัังคงเป็็นขยะอิินทรีีย์์และวััสดุุอื่่�นๆ
ที่่�รีีไซเคิิลได้้ยาก ถึึงแม้้จะพบพลาสติิกที่่�รีีไซเคิิลได้้อยู่่�บ้้าง แต่่เป็็นสััดส่่วนที่่�ต่่ำมาก จากนโยบายและโครงการต่่างๆ ที่่� กทม.
ดำเนิินงานจะเห็็นว่่ายัังไม่่มีีนโยบายที่่�เกี่่�ยวกัับ DRS โดยตรง ถึึงแม้้จะมีีการลดและคััดแยกขยะ แต่่ไม่่ได้้มุ่่�งเน้้นที่่�การใช้้ระบบ
DRS แต่่อย่่างใด
1) การไหลของวััสดุุ
จากการศึึกษาการไหลของวั ัสดุุภายใต้้โครงการวิ ิจััยการประเมิ ินการไหลของวั ัสดุุ การวิิเคราะห์์มููลค่่าทางเศรษฐศาสตร์์
และการประเมิ ินวััฏจัักรชีีวิิต เพื่่�อเสนอแนวทางเชิิงปฏิิบััติิในการขยายความรั ับผิิดชอบของผู้้�ผลิ ิต (กรณีีศึึกษาบรรจุุภััณฑ์์ขวด
พลาสติิกโพลีีเอทิิลีีนเทเรฟทาเลต ขวดโพลี ีเอทิิลีีนความหนาแน่่นสู ูง และถุุงพลาสติิกหลายชั้้�น) โดย VGREEN คณะสิ่่�งแวดล้้อม
มหาวิิทยาลััยเกษตรศาสตร์์ ด้้วยทุ ุนอุุดหนุุนจากหน่่วยบริ ิหารและจััดการทุุนด้้านการเพิ่่�มความสามารถในการแข่่งขัันของ
ประเทศ (บพข.) พบว่่าอั ัตราการเก็็บรวบรวมเพื่่�อรี ีไซเคิิลของขวดเครื่่�องดื่่�ม PET อยู่่�ที่่�ประมาณ 76% ดั ังรููปที่่� 14 โดยอาศั ัย
ข้้อมููลปีี พ.ศ. 2564 ในการศึึกษาดัังกล่่าว
4.2 สถานการณ์การจัดการขวด PET
ประเภทของมู ูลฝอย
ผัักตบชวาและวั ัชพืืชน้้ำ
ไม้้
หนัังและยาง
แก้้ว
กล่่องเครื่่�องดื่่�ม
กระดาษทุุกชนิิด
ผ้้า
พลาสติิกรีีไซเคิิล
พลาสติิกใช้้ครั้้�งเดีียว
พลาสติิกที่่�ไม่่สามารถระบุ ุประเภทได้้
มููลฝอยอัันตราย
โลหะ
อื่่�นๆ
รวม
ร้้อยละ
74.30
16.00
1.59
0.86
0.29
0.00
0.05
2.05
4.21
0.45
0.05
0.15
0.00
100.00

26. 26การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รููปที่่� 14 แผนภาพการไหลของขวด PET
รููปที่่� 15 ราคารัับซื้้�อและขายขวด PET
Note: C = 50% Labor cost + 30% Utility cost + 20% Others *Based on survey on June-December 2022, VA = Value Added
2) ราคารัับซื้้�อและต้้นทุุนที่่�เกี่่�ยวข้้อง รายละเอีียดดัังรููปที่่� 15
1) การไหลของวััสดุุ
จากการศึึกษาการไหลของวั ัสดุุภายใต้้โครงการวิ ิจััยการประเมิ ินการไหลของวั ัสดุุ การวิิเคราะห์์มููลค่่าทางเศรษฐศาสตร์์
และการประเมิ ินวััฏจัักรชีีวิิต เพื่่�อเสนอแนวทางเชิิงปฏิิบััติิในการขยายความรั ับผิิดชอบของผู้้�ผลิ ิต (กรณีีศึึกษาบรรจุุภััณฑ์์ขวด
พลาสติิกโพลีีเอทิิลีีนเทเรฟทาเลต ขวดโพลี ีเอทิิลีีนความหนาแน่่นสู ูง และถุุงพลาสติิกหลายชั้้�น) โดย VGREEN คณะสิ่่�งแวดล้้อม
มหาวิิทยาลััยเกษตรศาสตร์์ ด้้วยทุ ุนอุุดหนุุนจากหน่่วยบริ ิหารและจััดการทุุนด้้านการเพิ่่�มความสามารถในการแข่่งขัันของ
ประเทศ (บพข.) พบว่่าอั ัตราการเก็็บรวบรวมเพื่่�อรี ีไซเคิิลของขวดเครื่่�องดื่่�ม HDPE อยู่่�ที่่� 69% ดั ังรููปที่่� 16 โดยอาศั ัยข้้อมููลปีี
พ.ศ. 2564 ในการศึึกษา
4.3 สถานการณ์การจัดการขวด HDPE

27. 27การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รููปที่่� 16 แผนภาพการไหลของขวด HDPE
2) ราคารัับซื้้�อและต้้นทุุนที่่�เกี่่�ยวข้้อง
ถึึงแม้้ราคารัับซื้้�อขวด HDPE ที่่�หน้้าโรงงานจะสู ูงกว่่า PET แต่่อั ัตราการเก็็บกลัับคืืนของ HDPE ต่ ่ำกว่่า ซึ่่�งอาจเกิ ิด
จากการที่่�ขวด HDPE ส่่วนใหญ่่ใช้้บรรจุุผลิิตภััณฑ์์นมทำให้้ผู้้�บริ ิโภคส่่วนหนึ่่�งไม่่อยากเก็ ็บรอจนเหม็ ็นและไม่่อยากล้้างจึ ึงทิ้้�ง
รวมไปกัับขยะทั่่�วไป หรื ือร้้านรัับซื้้�อเองก็็อาจจะไม่่อยากได้้วั ัสดุุปนเปื้้�อนจึึงไม่่ได้้ให้้ราคาสู ูง รวมถึึงปััจจุุบัันการรีีไซเคิิล HDPE
จะทำได้้เพีียงการ downcycling เนื่่�องจากไม่่สามารถใช้้ในบรรจุุภััณฑ์์สััมผััสอาหารหรืือใช้้ผลิิตสิินค้้าที่่�เป็็นที่่�ต้้องการของ
ตลาด (เทีียบกัับเส้้นใยสิ่่�งทอที่่�ผลิิตจาก PET) ทำให้้มีีอุุปสงค์์ต่่ำกว่่า
รููปที่่� 17 ราคารัับซื้้�อและขายขวด HDPE
Note: C = 50% Labor cost + 30% Utility cost + 20% Others *Based on survey on June-December 2022, VA = Value Added
1. ใช้้ข้้อมููลจากสถาบัันพลาสติิกสำหรัับการผลิิตขวด
2. จากร้้านรัับซื้้�อไปศููนย์์รวบรวม, กิิจกรรมรวบรวมไปศููนย์์รวบรวม และจาก
ศููนย์์รวบรวมไปโรงงานรีีไซเคิิล ไม่่มีีการเกิิดการสููญเสีีย (จากการสััมภาษณ์์)
3. กิิจกรรมรวบรวมข้้อมููลจาก Platform ในเขต กทม.
4. TPIPL และ GPSC (Rayong) รัับขยะจากฝัังกลบมาใช้้เป็็น RDF
5. อบจ. ภููเก็็ต เผาเพื่่�อเป็็นพลัังงาน
หมายเหตุุ
- ในการศึึกษานี้้� เฉพาะขวด HDPE สำหรั ับนมพาสเจอไรส์์ และ PC, BC ไม่่รวมขวดสารเคมี ี
กระป๋๋องน้้ำมััน และ HC ที่่�เป็็นวััตถุุอัันตราย
- ขวด HDPE ที่่�เก็ ็บกลัับจากที่่�กำจั ัดขยะถููกนำไปขายยั ังร้้านรีีไซเคิิล ตั้้�งอยู่่�หน้้าหลุ ุม จึึงถููกรวมอยู่่�ใน
กลุ่่�มร้้านรีีไซเคิิลแล้้วและไม่่มีีระยะทางในการขนส่่ง
- โรงงานรีีไซเคิิลบางแห่่งทำหน้้าที่่�เป็็นศู ูนย์์รวบรวมเอง เนื่่�องจากไม่่มั่่�นใจเศษที่่�จะเข้้าสู่่�โรงงานว่่ามา
จากผลิิตภััณฑ์์อะไร
- การผลิิตขวด HDPE ไปถึึงผู้้�ผลิิตสิินค้้า ได้้มีีการหัักการนำเข้้าและส่่งออก (จากการสััมภาษณ์์)

28. 28
5.1 การสำ�รวจการบริโภคและการทิ้งบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มของผู้บริโภค
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
05
การสำ�รวจ เก็บข้อมูล
และทบทวนวรรณกรรม
1)
ที่่�ปรึึกษาได้้สุ่่�มสำรวจข้้อมู ูลชนิิด ขนาด และราคาโดยเฉลี่่�ยของเครื่่�องดื่่�มชนิ ิดต่่างๆ ในร้้านสะดวกซื้้�อในช่่วงเดื ือน
สิิงหาคม ปีี พ.ศ. 2567 เพื่่�อศึ ึกษาข้้อมููลพื้้�นฐานของราคาเครื่่�องดื่่�มโดยเฉลี่่�ยสำหรั ับใช้้ประกอบการพิ ิจารณาอััตราค่่ามััดจำ
เมื่่�อเทีียบกัับราคาเครื่่�องดื่่�ม โดยผลการรวบรวมข้้อมููลสามารถสรุุปได้้ดัังตารางที่่� 6
ตารางที่่� 6 ราคาเฉลี่่�ยเครื่่�องดื่่�มชนิิดต่่าง ๆ ตามประเภทวััสดุุ
2)
ผลการสำรวจพฤติ ิกรรมการซื้้�อและการทิ้้�งบรรจุ ุภััณฑ์์ของผู้้�บริ ิโภคจำนวน 328 ราย ทางออนไลน์์ ในช่่วงเดื ือน
สิิงหาคม - ตุุลาคม ปีี พ.ศ. 2567 เพื่่�อศึ ึกษาชนิิดและช่่องทางการซื้้�อเครื่่�องดื่่�มและพฤติ ิกรรมการทิ้้�งบรรจุ ุภััณฑ์์ของผู้้�บริ ิโภค
พบข้้อมููลดัังนี้้�
2.1) ข้้อมููลประชากร
กลุ่่�มผู้้�ตอบส่่วนใหญ่่อายุุ 50-59 ปีี ตามด้้วย 40-49 ปีี ส่่วนใหญ่่เป็็นผู้้�หญิิง มีีเพีียง 1 ท่่านที่่�เป็็น LGBT+ และส่่วนใหญ่่
การศึึกษาสููงกว่่าปริิญญาตรีี ดัังรููปที่่� 18
ชนิิดเครื่่�องดื่่�ม
น้้ำดื่่�ม
เกลืือแร่่/ชููกำลััง
น้้ำอััดลม
ชา กาแฟ
เบีียร์์
ขนาด (ลิิตร)
< 0.4
0.4 - < 1
1.5
< 0.4
0.4 - < 1
< 0.4
0.4 - < 1
1.5
< 0.4
0.4 - < 1
< 0.4
0.4 - < 1
PET
6
7.33
14.2
23.75
20.55
31
อลููมิิเนีียม
19
17.71
22
39.15
65.71
แก้้ว
12.92
11
41.58
64.22
ราคาเฉลี่่�ย (บาท)

29. 29การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รููปที่่� 18 ข้้อมููลประชากรของกลุ่่�มตััวอย่่าง
2.2) ข้้อมููลการซื้้�อ
ผู้้�ที่่�ตอบส่่วนใหญ่่มีีความถี่่�ในการซื้้�อเครื่่�องดื่่�มสััปดาห์์ละ 3 ครั้้�ง หรืือมากกว่่า น้้ำดื่่�มเป็็นเครื่่�องดื่่�มที่่�มีีการซื้้�อมากที่่�สุุด
รองลงมาคืือน้้ำอััดลม และเครื่่�องดื่่�มเกลืือแร่่หรืือชููกำลัังหรืือน้้ำผสมวิิตามิิน บรรจุุภััณฑ์์ที่่�ใช้้มากที่่�สุุดคืือพลาสติิก ตามมาด้้วย
กระป๋๋องอลููมิิเนีียม ขวดแก้้ว และกล่่องเครื่่�องดื่่�ม ตามลำดัับ สำหรัับสถานที่่�ซื้้�อส่่วนใหญ่่จะเป็็นร้้านสะดวกซื้้�อหรืือร้้านขาย
ของชำ ตามมาด้้วยห้้างสรรพสิินค้้าหรืือซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ตขนาดใหญ่่ ร้้านค้้าในสถานบริิการน้้ำมัันและโรงอาหารหรืือตลาดนััด
ดัังรููปที่่� 19
18-1 อายุุของผู้้�ตอบแบบสำรวจ 18-2 เพศของผู้้�ตอบแบบสำรวจ 18-3 ระดัับการศึึกษาของผู้้�ตอบแบบสำรวจ
19-1 ความถี่่�ในการซื้้�อ 19-3 ชนิิดของวััสดุุบรรจุุภััณฑ์์

30. 30การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
19-5 รููปแบบการชำระเงิิน
19-4 สถานที่่�ซื้้�อเครื่่�องดื่่�ม
19-2 ชนิิดเครื่่�องดื่่�มที่่�ซื้้�อ
19-6 ราคาเฉลี่่�ยที่่�ซื้้�อต่่อครั้้�ง
รููปที่่� 19 ข้้อมููลการซื้้�อเครื่่�องดื่่�ม

31. 31การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
2.3) ข้้อมููลการทิ้้�ง
ผู้้�ตอบแบบสอบถามร้้อยละ 66 มีีการแยกขยะเป็็นประจำ ร้้อยละ 29 แยกเป็็นครั้้�งคราว โดยส่่วนใหญ่่ผู้้�ที่่�แยกจะแยก
ที่่�บ้้านเพื่่�อขายหรืือเพื่่�อบริิจาค แยกที่่�ทำงาน แยกตามถัังขยะซึ่่�งตั้้�งในที่่�สาธารณะ ดัังรููปที่่� 20
รููปที่่� 20 ข้้อมููลการทิ้้�งบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม
2.4)
เกี่่�ยวกัับเครื่่�อง RVM ถึึงแม้้ประเทศไทยจะยัังไม่่มีีกฎหมายเรื่่�อง DRS แต่่มีีการใช้้กลไกตลาดมารัับคืืนบรรจุุภััณฑ์์
เครื่่�องดื่่�มด้้วยตู้้�รัับคืืนอััตโนมััติิ ตามห้้างสรรพสิินค้้าบางแห่่งในกทม. ผลการสอบถามพบว่่าส่่วนใหญ่่ไม่่เคยเห็็น หรืือเคยเห็็น
แต่่ไม่่เคยใช้้ ซึ่่�งสอดคล้้องกัับเหตุุผลหลัักที่่�ไม่่ใช้้ว่่าเครื่่�องมีีจำนวนน้้อย เหตุุผลอื่่�นๆ ที่่�ไม่่ใช้้เครื่่�องได้้แก่่ ความยุ่่�งยากในการต้้อง
ลง application และเครื่่�องเสีียบ่่อย ดัังรููปที่่� 21
20-1 สััดส่่วนผู้้�ที่่�แยกขยะ
21-1 การรัับรู้้�ถึึงตู้้� RVM
20-2 การแยกขยะและการส่่งต่่อ

32. 32การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รููปที่่� 21 ข้้อมููลเกี่่�ยวกัับ RVM ในประเทศไทย
2.5)
เกี่่�ยวกัับการการคืืนบรรจุุภััณฑ์์ ร้้านสะดวกซื้้�อเป็็นทั้้�งที่่�ที่่�มีีการซื้้�อและความต้้องการให้้เป็็นที่่�รัับคืืนสููงที่่�สุุด ตามมา
ด้้วยสถานที่่�ทำงานและห้้างสรรพสิินค้้า และอื่่�นๆ ที่่�ผู้้�ตอบแบบสำรวจต้้องการให้้เป็็นที่่�รัับคืืน ส่่วนใหญ่่เห็็นว่่าการคืืนผ่่าน
RVM เป็็นรููปแบบที่่�ต้้องการ ตามมาด้้วยการแยกทิ้้�งหน้้าบ้้านและการคืืนกัับพนัักงาน ส่่วนของเงิินคืืนส่่วนใหญ่่เห็็นว่่าควรเข้้า
บััญชีีธนาคารซึ่่�งมีีอยู่่�แล้้ว (44%) แต่่ประเด็็นที่่�น่่าสนใจคืือมีีผู้้�ที่่�ไม่่หวัังเงิินตอบแทนเป็็นสััดส่่วนที่่�สููง (28%) สำหรัับกรณีีที่่�มีี
การมััดจำ อััตราเงิินมััดจำที่่�จะสร้้างแรงจููงใจได้้เหมาะสมมากที่่�สุุดอยู่่�ที่่� 1 บาทต่่อชิ้้�นบรรจุุภััณฑ์์ ดัังรููปที่่� 22
21-2 สาเหตุุของการไม่่ได้้ใช้้ตู้้� RVM
22-1 สถานที่่�ที่่�ต้้องการให้้เป็็นที่่�รัับคืืน

33. 33การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รููปที่่� 22 ข้้อมููลเกี่่�ยวกัับการคืืนบรรจุุภััณฑ์์
ข้้อเสนอแนะอื่่�นๆ ที่่�น่่าสนใจจากแบบสำรวจมีีดัังนี้้�
1. ต้้องเน้้นการสื่่�อสารประชาสััมพัันธ์์ เพราะผู้้�บริิโภคจะสัับสนได้้ง่่าย เช่่น ต้้องล้้างขวดหรืือดื่่�มให้้หมดก่่อนทิ้้�งหรืือไม่่
2. ควรนำเงิินที่่�ไม่่มีีผู้้�รัับคืืนมาใช้้ในการฟื้้�นฟููเก็็บขยะ
3. ควรมีี application หรืือ website บอกตำแหน่่งที่่�ตั้้�งของตู้้� RVM
4. การคืืนเงิินควรใช้้ platform ที่่�มีีอยู่่�แล้้ว เช่่น rabbit หรืือ true money
5. ควรมีีตู้้�ประจำคอนโดมิิเนีียมขนาดใหญ่่
6. ตู้้�อาจไม่่จำเป็็นหาก กทม. มีีการเก็็บขยะแบบแยกประเภทจริิงจััง
22-2 รููปแบบการคืืนที่่�ต้้องการ 22-3 สิ่่�งจููงใจที่่�ต้้องการ 22-4 อััตราเงิินมััดจำ-เงิินคืืนที่่�เห็็นว่่าเหมาะสม

34. 34การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รููปที่่� 23 ข้้อมููลการบริิโภคเครื่่�องดื่่�มของประเทศไทย ปีี พ.ศ. 2563
3) ข้้อมููลการบริิโภคเครื่่�องดื่่�ม
ข้้อมููลจากวิิจััยกรุุงศรีี
9
พบว่่าการบริิโภคเครื่่�องดื่่�มในปีี พ.ศ. 2563 ของประเทศไทย สรุุปได้้ดัังรููปที่่� 23
ภาพรวมของตลาดโดยมููลค่่าและโดยปริิมาตร
by Value by Volume Alcoholic Drinks Non-alcoholic Drinks
ส่่วนแบ่่งตลาดแบ่่งตามประเภทเครื่่�องดื่่�มโดยปริิมาตร
9 https://www.krungsri.com/th/research/industry/industry-outlook/food-beverage/beverage/io/io-beverage-2022

35. 35
5.2 การสัมภาษณ์ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในห่วงโซ่อุปทานของ DRS
ที่่�ปรึึกษาได้้ดำเนิินการสััมภาษณ์์ผู้้�มีีส่่วนได้้ส่่วนเสีียตลอดห่่วงโซ่่อุุปทานของระบบ DRS ตั้้�งแต่่ผู้้�ผลิิต ร้้านค้้า ผู้้�เก็็บ
รวบรวม ผู้้�รีีไซเคิิล และผู้้�ให้้บริิการเทคโนโลยีีที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับ DRS มีีรายละเอีียดตาม Annex 5 โดยสรุุปสาระสำคััญของความ
เห็็นได้้ดัังนี้้�
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
1) ส่่วนที่่�เกี่่�ยวกัับขอบเขต
1. หากมีีการใช้้ระบบ DRS กัับขวดแก้้ว จะทำให้้ต้้นทุุนสููงมากเนื่่�องจากค่่าขนส่่งสููง
2. กรณี ีที่่�จะใช้้ DRS กัับบรรจุุภััณฑ์์เพื่่�อใช้้ซ้้ำ (reuse หรื ือ refill) จะเหมาะกั ับขวดแก้้ว แต่่เนื่่�องจากขวดแก้้วขนาด
ใหญ่่มีีระบบเก็็บกลัับคืืนที่่�ดีีอยู่่�แล้้ว จึึงอาจไม่่จำเป็็น ในขณะที่่�ขวดขนาดเล็ ็ก เช่่นไม่่เกิิน 150 ml. จะไม่่สามารถล้้างใช้้ซ้้ำได้้
3. ระบบ DRS อาจจะช่่วยเรื่่�องคุุณภาพหรืือความสะอาดได้้หากใช้้กัับกลุ่่�ม HDPE เนื่่�องจากปััจจุ ุบัันมีีการปนเปื้้�อนสู ูง
ในขณะที่่�ระบบซาเล้้งและร้้านซื้้�อของเก่่าสามารถส่่งมอบขวด PET ใช้้แล้้วที่่�สะอาดคุุณภาพดีีได้้อยู่่�แล้้ว
4. บรรจุุภััณฑ์์ที่่�เหมาะกัับ DRS ในไทยควรจะเป็็นบรรจุุภััณฑ์์ที่่�อััตราการรีีไซเคิิลต่่ำ เช่่น กล่่องนม หรืือ ถ้้วยกาแฟ
2) ส่่วนที่่�เกี่่�ยวกัับการทำสััญลัักษณ์์
1. ส่่วนใหญ่่เห็ ็นว่่าการทำ bar code หรื ือ QR code ควรจะพิ ิมพ์์จากโรงงานที่่�มีีการผลิิตฉลากบนบรรจุ ุภััณฑ์์
เนื่่�องจากต้้นทุ ุนต่่อหน่่วยจะต่ ่ำกว่่าการแปะสติ ิกเกอร์์ทีีหลััง ซึ่่�งการที่่�จะทำให้้มี ีการพิิมพ์์จากโรงงานได้้จะต้้องมี ีการบัังคัับใช้้
ตามกฎหมาย
2. สำหรั ับกรณีีบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ใช้้ซ้้ำได้้ ควรใช้้การแปะสติ ิกเกอร์์ดีีกว่่าการพิิมพ์์ code จากโรงงาน เนื่่�องจากซ่่อมแซม
ง่่ายกว่่าหาก code หลุุดลอกจากการใช้้งาน
3) ส่่วนที่่�เกี่่�ยวกัับเงิินมััดจำและเงิินคืืน
1. การคืืนเงิินควรให้้มีีทางเลืือก ทั้้�งการโอนเข้้าบััญชีี การให้้เป็็นส่่วนลดทั้้�งแบบดิ ิจิิตอลและเป็็นคู ูปองกระดาษ
ซึ่่�งเป็็นประโยชน์์กั ับร้้านค้้าที่่�จะเพิ่่�มยอดขาย แต่่ไม่่ควรให้้เป็็นเงิ ินสด เพราะจะมี ีปััญหาในการบริ ิหารจััดการและมี ีโอกาส
ฉ้้อโกงสููงกว่่า
2. กรณี ี DRS ขวดแก้้วสำหรั ับร้้านค้้าร้้านอาหารที่่�มี ีอยู่่�ในปััจจุุบััน เป็็นการทำธุ ุรกิิจแบบ B2B ใช้้สำหรัับยกลััง 24 ขวด
ค่่ามััดจำประมาณ 200 บาท
3. DRS ควรจะทำให้้มู ูลค่่าขยะเพิ่่�มขึ้้�นสู ูงพอที่่�จะทำให้้เกิ ิดแรงจููงใจในการส่่งคื ืน เช่่น มููลค่่าของขวดพลาสติ ิก = 0.1 บาท
ต่่อใบ หากคิิดตามน้้ำหนััก ควรจะต้้องเก็็บค่่ามััดจำอย่่างน้้อย 1 บาทต่่อขวด
4) ส่่วนที่่�เกี่่�ยวกัับต้้นทุุน
1. จากการศึ ึกษาต้้นทุุนและรููปแบบการเก็ ็บบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ใช้้แล้้วในหลายประเทศทั้้�งประเทศที่่�พั ัฒนาแล้้วและ
ประเทศกำลั ังพััฒนา พบว่่าต้้นทุ ุนการใช้้ระบบ DRS สู ูงถึึง EUR 900-1500 ต่่อตั ัน ในขณะที่่�ระบบ EPR ที่่�เก็ ็บวััสดุุรีีไซเคิิล
หลายชนิิดรวมกัันจะมีีต้้นทุุนอยู่่�ประมาณ EUR 400-500 ต่่อตััน
2. ต้้นทุุนแบบประมาณคร่่าวๆ หากคิ ิดค่่าเครื่่�องราคาไทย 200,000 - 300,000 บาท ค่่าเสื่่�อม 10 ปีี เที ียบเท่่า
เดืือนละ 2,000 - 3,000 บาท ค่่าไฟฟ้้าอี ีกประมาณ 1,000 บาท ค่่าเก็ ็บรวบรวมขนส่่งน่่าจะสู ูงเนื่่�องจากปริ ิมาณไม่่ได้้มาก
พอที่่�จะใช้้รถบรรทุุกใหญ่่ คาดว่่ารวมแล้้วสููงกว่่ารายได้้จากการขายวััสดุุรีีไซเคิิลค่่อนข้้างมาก
3. ราคาเครื่่�อง RVM ของต่่างประเทศ เริ่่�มต้้นประมาณเครื่่�องละ 2,000,000 บาท
5) ส่่วนที่่�เกี่่�ยวกัับรููปแบบของระบบการคืืนบรรจุุภััณฑ์์
1. การติิดตั้้�งเครื่่�อง RVM อาจจะไม่่ต้้องขออนุ ุญาตจาก กทม. และวั ัสดุุรีีไซเคิิลที่่�เก็็บรวบรวมได้้ไม่่น่่าจะเข้้าข่่าย
ว่่าเป็็นขยะตามกฎหมาย

36. 36การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
2. Business model มี ีทั้้�งขายเครื่่�องและให้้เช่่า (บริิการ) มีีเจ้้าหน้้าที่่�คอยดู ูแลแก้้ไขปััญหา โดยให้้บริ ิการตั้้�งแต่่
การวางแผนออกแบบ ทั้้�งระบบในเรื่่�อง logistics รวมถึึงการประเมิินผลกระทบทั้้�งทางบวกและลบจากการนำ RVM มาใช้้
3. DRS มุ่่�งเน้้นระบบการคื ืนให้้กัับกลุ่่�มทุุนบางกลุ่่�มเพี ียงอย่่างเดีียว เช่่น คืืนได้้ที่่�ตู้้�รัับคืืนในห้้างเท่่านั้้�น จะทำให้้
บรรจุุภััณฑ์์ย้้ายระบบ supply chain เดิ ิม ไปสู่่�กลุ่่�มทุ ุนบางกลุ่่�ม ในขณะเดี ียวกััน ถ้้ามีีการเปิิดกว้้างให้้ธุ ุรกิิจรีีไซเคิิลเดิิม
สามารถเป็็นศู ูนย์์รัับคืืนได้้ ก็็จะเป็็นประโยชน์์อย่่างมาก โดยกลุ่่�มคนที่่�จะเป็็นประโยชน์์มากที่่�สุ ุดคืือ ซาเล้้งระดั ับล่่างที่่�จะมี ี
กำไรต่่อหน่่วยเพิ่่�มขึ้้�น เห็็นได้้จากโมเดลธุ ุรกิิจที่่�ต่่างประเทศที่่�มีีระบบ DRS มีีธุุรกิิจใหม่่จำนวนมากที่่�รัับเก็็บบรรจุุภััณฑ์์ตาม
บ้้านไปคืืนที่่�จุุดรัับคืืน
6) ส่่วนที่่�เกี่่�ยวกัับการสนัับสนุุนที่่�ต้้องการจากภาครััฐ
1. ต้้องการให้้ภาครััฐสนัับสนุุนในการวางระบบ โครงสร้้างพื้้�นฐาน สถานที่่�ตั้้�งตู้้� เงิินทุุนพััฒนาเครื่่�อง และการสื่่�อสาร
ประชาสััมพัันธ์์
2. ออกกฎหมาย หากมี ีกฎหมายระดั ับประเทศให้้อำนาจองค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�น กทม. จะสามารถออก
ข้้อบััญญััติิท้้องถิ่่�นเพิ่่�มเติ ิมจากกฎหมายได้้ ต้้องกำหนดการจั ัดสรรเงิินให้้ชััดเจน และต้้องกำกั ับดููแลไม่่ให้้มีี free riders และ
ต้้องคำนึึงเรื่่�องการกำหนดเพดานราคาสิินค้้าควบคุุม
3. ให้้องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นเป็็นผู้้�รวบรวมจากทุ ุกจุุดในพื้้�นที่่�ของตนเอง เพื่่�อให้้บริ ิษััทฯ ไปรัับบรรจุุภััณฑ์์คืืน
จากจุุดเดีียว
4. หากเป็็นไปได้้ควรบัังคัับให้้บรรจุุภััณฑ์์ที่่�เก็็บได้้จากระบบ DRS ต้้องถููกหมุุนเวีียนใช้้ในประเทศ ห้้ามส่่งออก
7) เรื่่�องอื่่�นๆ
1. การทดลองนำระบบ DRS มาใช้้ในพื้้�นที่่�ของ กทม. เอง เช่่น สวนสาธารณะ มี ีความเป็็นไปได้้ เนื่่�องจากอยู่่�ใน
อำนาจที่่� กทม. ควบคุุมได้้ และเป็็นนโยบายของผู้้�บริิหารกทม. โดยการระบุุเป็็นเงื่่�อนไขในสััญญาเช่่าที่่�ร้้านค้้าร้้านเครื่่�องดื่่�มทำ
กัับกทม.
2. ปััจจััยความสำเร็็จประกอบด้้วย 1) ต้้องมี ีกฎหมาย 2) ต้้องมี ีการแข่่งขัันที่่�เป็็นธรรม 3) ต้้องตั้้�งเป้้าหมายความสำเร็็จ
ในการเก็็บกลัับบรรจุุภััณฑ์์ให้้สููงพอ และ 4) ต้้องมีีความสะดวกให้้แก่่ผู้้�บริิโภค (ทั้้�งจำนวนจุุดรัับคืืนและเวลาที่่�ใช้้ในการรัับคืืน)
ระบบ DRS อาจจะช่วยปรับปรุงคุณภาพหรือความสะอาดกับบรรจุภัณฑ์กลุ่ม HDPE เนื่องจากปัจจุบันมีการปนเปื้อนสูง ในขณะที่
ขวด PET ใช้แล้ว ที่ถูกเก็บรวบรวมในปัจจุบันมีความสะอาดคุณภาพดีอยู่แล้ว
บรรจุภัณฑ์ที่เหมาะกับ DRS ในไทยควรเป็นกลุ่มที่อัตราการรีไซเคิลต่ำ� เช่น กล่องเครื่องดื่มหรือถ้วยกาแฟ
ต้นทุนการดำ�เนินงานของ DRS ในหลายประเทศจะสูงกว่าการใช้ระบบ EPR
การคืนเงิน ควรให้มีทางเลือก ทั้งการโอนเข้าบัญชี การให้เป็นส่วนลดทั้งแบบดิจิตอลและเป็นคูปองกระดาษ แต่ไม่ควรให้เป็นเงินสด
เพื่อลดปัญหาการทุจริต
ภาครัฐควรสนับสนุนในการวางระบบ โครงสร้างพื้นฐาน สถานที่ตั้งตู้ เงินทุนพัฒนาเครื่อง และการสื่อสารประชาสัมพันธ์ รวมทั้ง
ควบคุมไม่ให้มี free riders
วัสดุที่เก็บรวบรวมได้ควรบังคับให้หมุนเวียนใช้ในประเทศมากเท่าที่เป็นไปได้
ประเด็นที่น่าสนใจจากการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย

37. 37การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
5.3 การศึกษาข้อมูลจากแหล่งอื่นๆ
1) ข้้อมููลเกี่่�ยวกัับอััตราค่่ามััดจำในต่่างประเทศ
จากการศึึกษาค่่ามััดจำจากประเทศต่่างๆ พบว่่า อั ัตราค่่ามััดจำจะขึ้้�นกัับขนาดและชนิ ิดของวััสดุุของบรรจุุภััณฑ์์ ไม่่ได้้
ขึ้้�นกัับประเภทของเครื่่�องดื่่�ม (ตารางที่่� 3) เช่่นในประเทศเดนมาร์์ก
10
ขวดแก้้วขนาดไม่่เกิ ิน 0.5 ลิิตร และที่่�ใหญ่่กว่่า 0.5 ลิ ิตร
มีีค่่ามััดจำ (เงิินคืืน) DKK 1.0 และ 3.0 ตามลำดั ับ สำหรัับขวดพลาสติ ิกขนาดไม่่เกิ ิน 1 ลิิตร และที่่�ใหญ่่กว่่า 1 ลิ ิตร มีีค่่ามััดจำ
(เงิินคืืน) DKK 1.5 และ 3.0 ตามลำดั ับ (DKK 1 มีีค่่าประมาณ 4.92 บาท ณ วั ันที่่� 8 พ.ย. ปีี พ.ศ. 2567) สำหรั ับราคาน้้ำ
เปล่่าขวดขนาด 0.5 ลิ ิตรอยู่่�ที่่�ประมาณ DKK 9 ราคาเฉลี่่�ยของน้ ้ำดื่่�มอยู่่�ที่่�ประมาณ DKK 20
11
ค่่ามััดจำ DKK 1 จึ ึงคิิดเป็็น
ประมาณร้้อยละ 5 ของราคาสิินค้้า
สำหรั ับค่่ามััดจำและเงิินคืืนในประเทศเยอรมนี ีมีีรายละเอีียดดัังนี้้�
12
บรรจุุภััณฑ์์ที่่�ใช้้ครั้้�งเดีียวไม่่ว่่าจะเป็็นพลาสติ ิก
โลหะ หรืือแก้้ว และไม่่ว่่าจะมี ีขนาดเท่่าใดก็ ็ตาม จะถููกเก็็บค่่ามััดจำ EUR 0.25 ตามกฎหมาย ซึ่่�งกฎหมายอนุ ุญาตให้้เก็็บค่่า
มััดจำ สููงกว่่านี้้�ได้้ แต่่เนื่่�องจากอั ัตราการเก็็บกลัับคืืนสููงมากอยู่่�แล้้วจึ ึงไม่่จำเป็็นต้้องเพิ่่�ม สำหรั ับบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ใช้้ซ้้ำได้้
(refillable) ไม่่ได้้ถู ูกบัังคัับโดยกฎหมาย แต่่ในทางปฏิิบั ัติิผู้้�ผลิิตร่่วมทำระบบ DRS เองโดยสมั ัครใจ โดยมี ีอััตราตั้้�งแต่่ EUR
0.08 - EUR 0.15 เช่่น เบีียร์์และน้้ำมะนาวในขวดแก้้วขนาด 0.33 ลิ ิตรจะมีีค่่ามััดจำ EUR 0.08
13
ราคากลางของน้ ้ำดื่่�มอยู่่�ที่่�
ประมาณ EUR 1 ค่่ามััดจำ EUR 0.25 (ตารางที่่� 7) จึึงคิิดเป็็นประมาณร้้อยละ 25 ของราคาสิินค้้า
10 จากการดูงานที่กรุงโคเปนเฮเกน เมื่อวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2567
11 https://worldpopulationreview.com/country-rankings/bottled-water-cost-by-country
12 https://www.tomra.com/en/reverse-vending/media-center/feature-articles/germany-deposit-return-scheme#:~:text=Country%20
population%3A%2084.4%20million%20(February,98%25%20(single%2Duse%20containers
13 จากการประชุมร่วมกับ Clara Löw เมื่อวันที่ 11 กันยายน พ.ศ. 2567
ตารางที่่� 7 ราคาเครื่่�องดื่่�มและอััตราค่่ามััดจำในประเทศเดนมาร์์กและเยอรมนีี
2) ข้้อมููลเกี่่�ยวกัับกฎหมายและระเบีียบที่่�เกี่่�ยวข้้อง
1. จากการศึ ึกษากฎหมายต่่างๆ ที่่� กทม. มี ีอำนาจในการอนุ ุญาตการประกอบกิ ิจการร้้านค้้าร้้านอาหาร พบว่่า ไม่่มี ี
บทบััญญััติิใดที่่�จะนำมาใช้้ในการบัังคัับให้้มีีการทำระบบมั ัดจำคืืนเงิินได้้ เนื้้�อหาของกฎหมายแต่่ละฉบั ับสรุุปไว้้ใน Annex 6
2. จากการทบทวนร่่าง พระราชบั ัญญััติิการจััดการบรรจุุภััณฑ์์อย่่างยั่่�งยื ืน พ.ศ. .... ฉบั ับวัันที่่� 24 กัันยายน ปีี พ.ศ.
2567 พบว่่าไม่่มี ีเนื้้�อหาที่่�เกี่่�ยวข้้องกั ับระบบ DRS ที่่�จะให้้อำนาจกรมควบคุ ุมมลพิิษในการเลืือกใช้้ระบบ DRS เป็็นเครื่่�องมื ือ
ในการจััดการบรรจุุภััณฑ์์
3. จากการศึ ึกษาประกาศกระทรวงสาธารณสุ ุข (ฉบัับที่่� 435) พ.ศ. 2565 เรื่่�อง กำหนดคุ ุณภาพหรืือมาตรฐานของ
ภาชนะบรรจุ ุที่่�ทำจากพลาสติ ิก พบว่่ามีีสาระสำคััญเกี่่�ยวข้้องกั ับการกำหนดคุ ุณภาพและมาตรฐานของภาชนะบรรจุ ุอาหาร
ที่่�ทำจากพลาสติ ิก โดยอนุุญาตให้้สามารถใช้้พลาสติิกที่่�ผ่่านกระบวนการรี ีไซเคิิล ซึ่่�งต้้องได้้รั ับการตรวจสอบและรั ับรองว่่า
ไม่่มีีสารเคมีีหรืือสิ่่�งแปลกปลอมที่่�อาจปนเปื้้�อนในกระบวนการรี ีไซเคิิล โดยยอมให้้ใช้้พลาสติิกชนิิด PET ที่่�ผ่่านการรี ีไซเคิิล
ด้้วยวิิธีีทางกลได้้ แต่่สำหรัับ HDPE ยัังต้้องผ่่านกระบวนการรีีไซเคิิลทางเคมีีจึึงจะใช้้ในภาชนะสััมผััสอาหารได้้
ประเทศ
เดนมาร์์ก
เยอรมนีี
วััสดุุ/ชนิิดบรรจุุภััณฑ์์
แก้้ว
พลาสติิก
แบบใช้้ครั้้�งเดีียว (ทุุกวััสดุุ)
ขวดเบีียร์์แบบใช้้ซ้้ำ
ขวดน้้ำแร่่แบบใช้้ซ้้ำ
ขวดน้้ำผลไม้้หรืือน้้ำอััดลม
ขนาด (ลิิตร)
ไม่่เกิิน 0.5
ใหญ่่กว่่า 0.5
ไม่่เกิิน 1
ใหญ่่กว่่า 1
ทุุกขนาด
ค่่ามััดจำ
DKK 1.0
DKK 3.0
DKK 1.5
DKK 3.0
EUR 0.25
EUR 0.08
EUR 0.15
EUR 0.15
ราคาเครื่่�องดื่่�มโดยประมาณ
เบีียร์์ DKK 13 - 25
DKK 9
DKK 9 - 20
น้้ำเปล่่า EUR 0.2 - 2
EUR 0.8 - 1.5

38. 38การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
ในการศึ ึกษาความพร้้อมของ กทม. ในเรื่่�องการจััดทำระบบ DRS ที่่�ปรึ ึกษาได้้สรุุปความพร้้อมที่่�มีีเทีียบกัับปััจจััย
ที่่�จำเป็็นต่่อการดำเนิินการระบบ DRS ดัังตารางที่่� 8
6.1 การทำ� Gap Analysis
06
บทวิเคราะห์
ตารางที่่� 8 เปรีียบเทีียบปััจจััยที่่�จำเป็็นต่่อระบบ DRS กัับความพร้้อมของ กทม. (benchmarking matrix)
จากการศึ ึกษาพฤติิกรรมผู้้�บริิโภคและรายงานการศึ ึกษาการไหลของวั ัสดุุ โดยเฉพาะพลาสติ ิก PET และ HDPE
สามารถประเมิ ินผลกระทบเบื้้�องต้้นของการใช้้ระบบ DRS กั ับขวดพลาสติ ิกได้้ โดยการใช้้สมมติิฐานว่่าผู้้�ที่่�ไม่่ได้้แยกขยะเป็็น
ประจำจะมีีส่่วนหนึ่่�งหัันมาใช้้ระบบ DRS และทำให้้ขวดพลาสติิกจำนวนนี้้�เข้้าสู่่�ระบบรีีไซเคิิลมากขึ้้�น ช่่วยลดค่่ากำจััดขยะของ
กทม. ได้้ และลดการปล่่อยคาร์์บอนลง
สมมติิฐานหลัักคืือ สััดส่่วนผู้้�ที่่�ไม่่ได้้แยกขยะเป็็นประจำรวมกัันร้้อยละ 34 (แยกเพื่่�อรีีไซเคิิลร้้อยละ 66) แต่่การทิ้้�งรวม
ไม่่ได้้หมายความว่่าขวด PET จะถููกทิ้้�งโดยไม่่ได้้รัับการรีีไซเคิิลตามสััดส่่วนนี้้� เนื่่�องจากจะมีีการคััดแยกท้้ายรถและมีีผู้้�คุ้้�ยขยะ
ไปขาย โดยสมมติิว่่าอััตราการนำกลัับคืืนในส่่วนนี้้�เท่่ากัับร้้อยละ 10 เพื่่�อให้้รวมอััตรา collection for recycling ของประเทศ
ได้้เป็็นร้้อยละ 76 ที่่�ผ่่านระบบซาเล้้งและร้้านรั ับซื้้�อของเก่่า ทำให้้โอกาสที่่�ขวดจะถู ูกทิ้้�งโดยไม่่ได้้ถู ูกรีีไซเคิิลเป็็นร้้อยละ 24
ดัังรููปที่่� 24
6.2 การวิเคราะห์ผลกระทบจากการใช้ระบบ DRS
ประเด็็นปััจจััยที่่�จำเป็็นต่่อระบบ DRS
กฎหมายที่่�ให้้อำนาจรััฐในการทำระบบ
องค์์กรกำกัับดููแล
ความพร้้อมของผู้้�ผลิิต
เทคโนโลยีี เรื่่�องการติิดเครื่่�องหมายและ
bar code/QR code และ
การรัับคืืนบรรจุุภััณฑ์์
ระบบคืืนเงิิน
จุุดตั้้�งตู้้�รัับคืืน
การขนส่่งและการจััดการบรรจุุภััณฑ์์
ที่่�เก็็บคืืนเข้้าระบบ
ระดัับประเทศ
ไม่่มีี
ไม่่มีี (ถ้้ามีีนโยบายจากรััฐบาล
อาจให้้กรมควบคุุมมลพิิษกำกัับดููแล)
พร้้อม หากมีีกฎหมายบัังคัับ
อย่่างยุุติิธรรม
พร้้อม บริิษััทไทย
มีีความสามารถเพีียงพอ
พร้้อม มีีกลไก e-bankin
digital wallet ต่่างๆ
พร้้อม หากมีีกฎหมายบัังคัับ
และแบ่่งผลประโยชน์์กัับ
ค่่าใช้้จ่่ายอย่่างยุุติิธรรม
พร้้อม มีีเส้้นทางการขนส่่งและ
โรงงานปลายทางรองรัับ
กทม.
ไม่่มีี
ไม่่มีี (ถ้้ามีีกฎหมาย อาจมอบอำนาจให้้
อปท. ดููแลร้้านค้้า)
ไม่่เกี่่�ยวข้้อง
ไม่่เกี่่�ยวข้้อง
ไม่่เกี่่�ยวข้้อง
พร้้อม หากมีีกฎหมายให้้อำนาจ
รถเก็็บขนและสถานีีขนถ่่ายของกทม.
อาจใช้้ประโยชน์์ได้้

39. 39การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รููปที่่� 24 สถานการณ์์การคั ัดแยกขวด PET ในปััจจุ ุบัันในกทม. (ที่่�มา: ประเมิ ินจากผลการสำรวจพฤติ ิกรรมการทิ้้�งในการศึึกษานี้้�และอััตราการ
รีีไซเคิิลที่่�ได้้จากการศึึกษาของ VGREEN)
รููปที่่� 25 สถานการณ์์การคััดแยกขวด PET ในกทม. เมื่่�อมีี DRS โดยคืืนผ่่านทางร้้านสะดวกซื้้�อ
เมื่่�อมี ีระบบ DRS เกิ ิดขึ้้�น สััดส่่วนผู้้�ที่่�สนใจจะได้้เงิ ินคืืนจากค่่ามััดจำไม่่ว่่าจะเป็็นการคื ืนผ่่านเครื่่�อง RVM หรื ือการคืืน
กัับพนัักงาน มีีสััดส่่วนร้้อยละ 80 (จากรู ูปที่่� 22-4 ซึ่่�งมี ีผู้้�ไม่่ต้้องการเงิ ินร้้อยละ 20) ดั ังนั้้�นจึึงประเมิินได้้ว่่าระบบ DRS อาจ
ช่่วยให้้อััตราการเก็็บขวดเข้้าระบบเพื่่�อรีีไซเคิิลเพิ่่�มขึ้้�นจากร้้อยละ 76 เป็็น 80
ฉากทััศน์์ที่่� 1 การใช้้ระบบ DRS ที่่�คืืนขวดผ่่านพนั ักงานร้้าน
สมมติิฐานการคำนวณ:
1. ให้้คิ ิดว่่าการคืืนขวดทั้้�งหมดดำเนิ ินการโดยพนั ักงานของร้้านสะดวกซื้้�อในกทม. และคิ ิดว่่าร้้อยละ 80 ของขวด
ที่่�ผ่่านการบริิโภคจะถููกส่่งคืืนด้้วยระบบ DRS
2. หากคิ ิดจากจำนวนประชากรที่่�รวมประชากรแฝงใน กทม. จำนวน 11,234,000 คน
14
ใน ปีี พ.ศ. 2567 จะได้้
จำนวนคนที่่�จะหั ันมาใช้้ระบบ DRS (80%) ประมาณ 8,987,200 คน ในจำนวนนี้้� หากคิ ิดที่่�การซื้้�อน้ ้ำคนละ 0.52 ขวดต่่อวั ัน
(คำนวณจากสััดส่่วนในรููปที่่� 2-1 และสมมติิว่่าผู้้�ตอบแบบสำรวจมีีการซื้้�อครั้้�งละ 1 ขวด โดยมีีสััดส่่วนขวด PET ประมาณร้้อย
ละ 62 ของบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม) เท่่ากัับว่่าจะมีีจำนวนขวดเครื่่�องดื่่�มที่่�ผ่่านการบริิโภคเข้้าสู่่�ระบบการรีีไซเคิิลได้้ปีีละประมาณ
1,057,577,747 ขวด หรืือประมาณ 21,152 ตััน (คิิดที่่�น้้ำหนัักขวดละ 20 กรััม)
14 https://www.macrotrends.net/globalmetrics/cities/22617/bangkok/population#:~:text=United%20Nations%20population%20pro
jections%20are,a%201.56%25%20increase%20from%202022.retrieved on 12 December 2024

40. 40การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
หากคิ ิดเฉพาะผลประโยชน์์ทางเศรษฐกิ ิจของร้้านค้้าที่่�จะต้้องรั ับผิิดชอบในการรั ับคืืนและขายวั ัสดุุให้้แก่่ผู้้�รวบรวม
ซึ่่�งรัับซื้้�อที่่�กิิโลกรััมละ 5 บาท จะเท่่ากั ับมีีรายได้้ 105,757,775 บาท ในขณะที่่�ผลกระทบทางเศรษฐกิ ิจเชิิงบวกที่่�เพิ่่�มขึ้้�น
สามารถคำนวณได้้โดยคิ ิดจากปริิมาณขวด PET ที่่�เข้้าระบบได้้เพิ่่�มขึ้้�นจากร้้อยละ 76 เป็็น 80 (77,231,007 ขวดหรื ือ
1,544.62 ตััน) มููลค่่าพลาสติิกที่่�โรงงานรีีไซเคิิลปลายทางรั ับซื้้�อกิิโลกรััมละ 23 บาท จะเท่่ากั ับมีีการเพิ่่�มมููลค่่า 35,526,263 บาท
ที่่�เข้้ามาหมุุนเวีียนในระบบเศรษฐกิ ิจ สำหรัับผลประโยชน์์ทางตรงของ กทม. จะคิ ิดจากการลดค่่าใช้้จ่่ายในการเก็ ็บขนและ
กำจััดขยะส่่วนที่่�เป็็นขวด PET จากเดิ ิม ร้้อยละ 24 เหลื ือร้้อยละ 20 หรื ือลดลงลงปีีละ 1,544.62 ตั ัน x 2,300 บาทต่่อตั ัน
= 3,552,626 บาท (ค่่าเก็็บขนและกำจััดอยู่่�ที่่� 2300 บาทต่่อตััน
15
)
อย่่างไรก็ ็ตามหากมีีการรัับคืืนกระป๋๋องอลู ูมิิเนีียมร่่วมด้้วย (ที่่�อััตราการเข้้าร่่วมคืืนผ่่าน DRS ร้้อยละ 80) จะประเมิินได้้
จากสััดส่่วนการซื้้�อเครื่่�องดื่่�มที่่�เป็็นกระป๋๋องอลู ูมิิเนีียมร้้อยละ 17 หรื ือเทีียบเท่่ากระป๋๋อง 289,980,995 ใบต่่อปีี หรื ือ 4,349.71 ตั ัน
หากคิิดน้้ำหนัักกระป๋๋องใบละ 15 กรั ัม ราคาที่่�ร้้านค้้าขายได้้ประมาณ 45 บาทต่่อกิ ิโลกรััม จะมีีรายได้้ปีีละประมาณ 195.74
ล้้านบาท
จะเห็็นได้้ว่่าร้้านสะดวกซื้้�อที่่�เข้้าร่่วมจะมีีรายจ่่ายอย่่างน้้อยปีีละไม่่ต่่ำกว่่า 175 ล้้านบาท ในขณะที่่�รายได้้จากการขาย
วััสดุุรีีไซเคิิลอยู่่�ที่่� 105 ล้้านบาทต่่อปีีเท่่านั้้�น ถึึงแม้้จะรวมกระป๋๋องอลููมิิเนีียมไว้้ในระบบ DRS ด้้วยก็็อาจจะไม่่คุ้้�มกัับค่่าใช้้จ่่ายที่่�
สููงมากได้้ รวมทั้้�ง กทม. เองจะสามารถลดค่่าใช้้จ่่ายได้้เพีียงประมาณ 3.55 ล้้านบาทต่่อปีีเท่่านั้้�น
ในส่่วนของต้้นทุุนและผลกระทบทางเศรษฐกิิจเชิิงลบเที่่�อาจเกิิดขึ้้�น สามารถประเมิินได้้โดยใช้้สมมติิฐานดัังนี้้�
1. หากมีีการใช้้ระบบ DRS จะต้้องใช้้กัับทุุกขวด ไม่่สามารถเลื ือกใช้้กัับเฉพาะจำนวนขวดที่่�ยั ังไม่่เข้้าระบบรีีไซเคิิล
(ร้้อยละ 24) ได้้ ดัังนั้้�นการตั้้�งจุุดรัับคืืนจึึงต้้องครอบคลุุมสำหรัับทุุกขวดที่่�จะถููกบริิโภคในพื้้�นที่่� กทม.
2. การเลืือกจุุดรัับคืืนให้้สมมติิว่่าร้้านสะดวกซื้้�อในกทม. ทั้้�งหมดเป็็นจุ ุดรัับคืืน ข้้อมููลจำนวนเซเว่่น-อีีเลฟเว่่น (7-11)
ปีี พ.ศ. 2564 ในกทม. อยู่่�ที่่� 6,132 สาขา
16
ซึ่่�งในปััจจุุบัันคาดว่่าจะมี ีจำนวนมากกว่่านี้้� และเนื่่�องจาก 7-11 มี ีสััดส่่วนทาง
ตลาดอยู่่�ที่่�ร้้อยละ 64
17
จึึงประเมิินได้้ว่่าทั้้�งกทม. จะมีีร้้านสะดวกซื้้�อประมาณ 9,581 แห่่ง
3. หากคิิดค่่าแรงที่่�ต้้องให้้พนั ักงานทำงานเพิ่่�มเป็็นครึ่่�งหนึ่่�งของค่่าแรงรายวั ันคืือที่่� 200 บาทต่่อวั ัน ค่่าใช้้จ่่ายที่่�เพิ่่�มขึ้้�น
คืือ 200 x 365 x 9,581 = 699,413,000 บาทต่่อปีี ถึ ึงแม้้จะลดค่่าแรงที่่�ต้้องจ่่ายเพิ่่�มให้้เหลื ือ 100 บาทต่่อวั ัน ต้้นทุุนส่่วนนี้้�
ก็็ยัังคงสููงถึึงประมาณ 350 ล้้านบาท
4. ในสถานการณ์์เดิ ิม ขวดจำนวนร้้อยละ 76 ถู ูกนำกลัับเข้้าสู่่�กระบวนการรี ีไซเคิิลผ่่านทางกลไกซาเล้้งและร้้าน
รัับซื้้�อของเก่่า การใช้้ DRS จะตั ัดตอนซาเล้้ง โดยดึ ึงขวดร้้อยละ 80 ไปเข้้าสู่่�ระบบใหม่่ โดยยั ังคงใช้้ร้้านรัับซื้้�อหรืือผู้้�ค้้าวััสดุุ
รีีไซเคิิลอยู่่� จึึงทำให้้ซาเล้้งเหลื ือโอกาสในการเก็ ็บรวบรวมขวดไม่่เกิ ินร้้อยละ 20 เท่่ากั ับรายได้้หายไปอย่่างน้้อยร้้อยละ 56
หรืือเท่่ากัับ 740,304,423 ขวดต่่อปีี หรื ือ 14,806 ตัันต่่อปีี หากคิ ิดกำไรที่่�เคยได้้ 2 บาทต่่อกิ ิโลกรััม เท่่ากัับสููญเสีียรายได้้
ประมาณ 29,612,177 บาทต่่อปีี กรณีีกระป๋๋องอลููมิิเนีียมอััตราการเก็็บรวบรวมเข้้าสู่่�กระบวนการรีีไซเคิิลผ่่านทางกลไกซาเล้้ง
และร้้านรัับซื้้�อของเก่่าเดิิมอยู่่�ที่่�ประมาณร้้อยละ 90 อยู่่�แล้้ว การเปลี่่�ยนมาใช้้ DRS จึึงไม่่เกิิดประโยชน์์เท่่าใดนััก
15 https://www.thaipbs.or.th/news/content/345821
16 https://www.bangkokbiznews.com/business/business/1093218
17 https://www.brandcase.co/37041
ฉากทััศน์์ที่่� 2 การใช้้ระบบ DRS โดยคื ืนผ่่านเครื่่�อง RVM เท่่านั้้�น

41. 41การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
รููปที่่� 26 สถานการณ์์การคััดแยกขวด PET ในกทม. เมื่่�อมีี DRS โดยคืืนผ่่านทาง RVM
สมมติิฐานการคำนวณ:
1. จำนวนผู้้�ที่่�สนใจจะใช้้เครื่่�อง RVM ร้้อยละ 47 ที่่�เหลื ือยัังมีีการใช้้ระบบซาเล้้งเช่่นเดิิม สถานที่่�ตั้้�ง RVM จะเป็็น
ซุุปเปอร์์มาร์์เก็ ็ตที่่�มีีพื้้�นที่่�มากกว่่า 500 ตร.ม. ขึ้้�นไป (ไม่่มี ีข้้อมููลของ กทม. แต่่จากการประเมิ ินจาก website ของ Lotus,
Big C และ Tops พบว่่าในพื้้�นที่่�กทม. มีีรวมกัันประมาณ 400 แห่่ง)
2. หากคิ ิดจากจำนวนประชากรที่่�รวมประชากรแฝงใน กทม. จำนวน 11,234,000 คน
18
ใน ปีี พ.ศ. 2567 จะได้้
จำนวนคนที่่�จะหั ันมาใช้้ระบบ RVM (47%) ประมาณ 5,279,980 คน ในจำนวนนี้้� หากคิ ิดที่่�การซื้้�อน้ ้ำคนละ 0.52 ขวดต่่อวั ัน
(คำนวณจากสั ัดส่่วนในรููปที่่� 2-1 และสมมติ ิว่่าผู้้�ตอบแบบสำรวจมี ีการซื้้�อครั้้�งละ 1 ขวด โดยมี ีสััดส่่วนขวด PET ประมาณร้้อยละ
62 ของบรรจุ ุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม) เท่่ากั ับว่่าจะมีีจำนวนขวดเครื่่�องดื่่�มที่่�ผ่่านการบริ ิโภคเข้้าสู่่�ระบบการรี ีไซเคิิลผ่่านทาง RVM ได้้ปีีละ
ประมาณ 621,326,926 ขวด หรืือประมาณ 12,426.54 ตััน (คิิดที่่�น้้ำหนัักขวดละ 20 กรััม)
18 https://www.macrotrends.net/globalmetrics/cities/22617/bangkok/population#:~:text=United%20Nations%20population%20pro
jections%20are,a%201.56%25%20increase%20from%202022.retrieved on 12 December 2024
19 https://www.mdpi.com/2313-4321/8/5/76
หากคิ ิดเฉพาะผลประโยชน์์ทางเศรษฐกิ ิจของร้้านค้้าที่่�จะต้้องรั ับผิิดชอบในการรั ับคืืนและขายวั ัสดุุให้้แก่่ผู้้�รวบรวม
ซึ่่�งรัับซื้้�อที่่�กิิโลกรััมละ 5 บาท จะเท่่ากั ับมีีรายได้้ 62,132,693 บาท ในขณะที่่�ผลกระทบทางเศรษฐกิ ิจเชิิงบวกจากการใช้้
RVM ยัังไม่่มีีความชััดเจน เนื่่�องจากผู้้�บริ ิโภคส่่วนใหญ่่ยั ังไม่่มีีความสนใจอยากใช้้เครื่่�องด้้วยเหตุ ุผลด้้านความไม่่สะดวกต่่างๆ
ตามผลการสำรวจ สำหรั ับผลประโยชน์์ทางตรงของ กทม. จะคิ ิดจากการลดค่่าใช้้จ่่ายในการเก็ ็บขนและกำจั ัดขยะส่่วนที่่�เป็็น
ขวด PET ก็็ไม่่สามารถประเมิินการลดลงของขวด PET ในขยะทั่่�วไปที่่�ถููกส่่งไปกำจััดเช่่นเดีียวกััน
หากมี ีการรัับคืืนกระป๋๋องอลู ูมิิเนีียมร่่วมด้้วย (ที่่�อััตราการเข้้าร่่วมคืืนผ่่าน RVM ร้้อยละ 47) จะเที ียบเท่่ากระป๋๋อง
170,363,834.68 ใบต่่อปีี หรืือ 2,555.46 ตััน หากคิิดน้้ำหนัักกระป๋๋องใบละ 15 กรััม ราคาที่่�ร้้านค้้าขายได้้ประมาณ 45 บาท
ต่่อกิิโลกรััม จะมีีรายได้้ปีีละประมาณ 114.99 ล้้านบาท
ในส่่วนของต้้นทุุนและผลกระทบทางเศรษฐกิิจเชิิงลบเที่่�อาจเกิิดขึ้้�น สามารถประเมิินได้้โดยใช้้สมมติิฐานดัังนี้้�
1. หากมีีการใช้้ระบบ DRS จะต้้องใช้้กัับทุุกขวด ไม่่สามารถเลืือกใช้้กัับเฉพาะจำนวนขวดที่่�ยัังไม่่เข้้าระบบรีีไซเคิิลได้้
ดัังนั้้�นการตั้้�งจุุดรัับคืืนจึึงต้้องครอบคลุุมสำหรัับทุุกขวดที่่�จะถููกบริิโภคในพื้้�นที่่� กทม.
2. การเลืือกจุุดรัับคืืนสำหรัับการตั้้�งตู้้� RVM ให้้คิ ิดจากศัักยภาพของเครื่่�องที่่�สามารถรองรั ับได้้ 3,000 ขวดต่่อวั ัน
19

จากจำนวนประชากร 11,234,000 คนซื้้�อเครื่่�องดื่่�มเฉลี่่�ยวั ันละ 0.52 ขวด และเป็็น PET ประมาณร้้อยละ 62 เที ียบเท่่ากัับ
การบริิโภค 3,621,842 ขวดต่่อวั ัน หรืือเท่่ากัับต้้องใช้้ RVM จำนวน 1,207 เครื่่�อง แต่่เนื่่�องจากซุ ุปเปอร์์มาร์์เก็ ็ตที่่�มีีพื้้�นที่่�
มากกว่่า 500 ตร.ม. มีีเพีียงประมาณ 400 แห่่ง จึึงตั้้�งได้้เพีียง 400 เครื่่�อง

42. 42
20 https://www.mdpi.com/2313-4321/8/5/76
21 https://www.krungsri.com/th/research/industry/industry-outlook/real-estate/commercial-buildings-in-bmr/io/industry-outlook-re
tail-space-2022
22 https://www.mdpi.com/2313-4321/8/5/76
3. ราคาเครื่่�อง RVM อยู่่�ในช่่วง GBP 4,500-30,000
20
ให้้เลืือกค่่ากลางๆ คืือที่่� GBP 15,000 หรืือประมาณ 640,000
บาท (ราคาเครื่่�องของประเทศไทยประมาณ 300,000 บาท และเครื่่�องของ TOMRA ประมาณ 2,000,000 บาท) จึึงต้้องมีีการ
ลงทุุน 400 x 640,000 = 256,000,000 บาท
4. พื้้�นที่่�ค้้าปลีีกในกทม. มีีต้้นทุุนอยู่่�ที่่�ประมาณ 1,000-6,000 บาทต่่อตารางเมตรต่่อเดืือน
21
การที่่�ต้้องมีีตู้้� RVM มา
ตั้้�งทำให้้เกิิดการเสีียโอกาส จึึงประเมิินเป็็นค่่าเสีียโอกาสโดยคิิดที่่�อััตราต่่ำสุุดคืือ 1,000 บาทต่่อเดืือนต่่อ ตร.ม.และใช้้พื้้�นที่่� 5
ตร.ม.
22
หรืือเทีียบเท่่ากัับ 60,000 บาทต่่อปีี ค่่าไฟฟ้้าประมาณ 1,000 บาทต่่อเดืือน (จากการสััมภาษณ์์คุุณนภดล) เท่่ากัับค่่า
ใช้้จ่่ายดำเนิินการประมาณ 72,000 บาทต่่อเครื่่�องต่่อปีี เป็็นอย่่างน้้อย ต้้นทุุนต่่อปีีจึึงอยู่่�ที่่�ประมาณ 400 x 72,000 =
28,800,000 บาท
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
จะเห็็นได้้ว่่าซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ตที่่�เป็็นจุุดตั้้�งจะมีีค่่าลงทุุนเครื่่�อง RVM 256,000,000 บาท (หากคิิดค่่าเสื่่�อมราคาอย่่าง
ง่่ายที่่� 20 ปีี จะเป็็นต้้นทุุนปีีละ 12,800,000 บาท) และรายจ่่ายค่่าไฟฟ้้าและค่่าเช่่าที่่�อีีกปีีละ 28,800,000 ล้้านบาท ในขณะที่่�
รายได้้จากการขายวััสดุุรีีไซเคิิลอยู่่�ที่่� 62,000,000 บาทต่่อปีีเท่่านั้้�น อย่่างไรก็็ตามหากคิิดพื้้�นที่่�การตั้้�ง RVM (รวมพื้้�นที่่�จััดเก็็บ)
น้้อยกว่่า 5 ตร.ม. และการรัับกระป๋๋องอลููมิิเนีียมเข้้าระบบด้้วย ก็็จะช่่วยให้้มีีกำไรสููงขึ้้�นและลดระยะเวลาคืืนทุุนได้้เร็็วขึ้้�น
สำหรั ับทั้้�งสองฉากทั ัศน์์ ผลกระทบต่่อความเสี่่�ยงด้้านสุ ุขภาพหรืือความปลอดภั ัยของซาเล้้งและร้้านรั ับซื้้�อของเก่่า
อาจประเมิินได้้ว่่าไม่่มีีการเปลี่่�ยนแปลงมากนั ัก เนื่่�องจากระบบซาเล้้งและร้้านรั ับซื้้�อของเก่่าในประเทศไทยค่่อนข้้างปลอดภั ัย
อยู่่�แล้้ว เมื่่�อเที ียบกัับประเทศกำลั ังพััฒนาอื่่�นๆ โดยเฉพาะในกรณี ีของ กทม. เนื่่�องจากไม่่มี ีการคุ้้�ยขยะในบ่่อฝัังกลบ และใน
ส่่วนของคุุณภาพของวั ัสดุุรีีไซเคิิลก็็ไม่่ได้้ช่่วยให้้สะอาดขึ้้�น เนื่่�องจากระบบซาเล้้งและร้้านรั ับซื้้�อของเก่่ามี ีการคััดแยกที่่�สะอาด
ก่่อนถึึงโรงงานปลายทางอยู่่�แล้้ว ยกเว้้นกรณีี HDPE ที่่�อาจจะช่่วยในเรื่่�องความสะอาดเพิ่่�มขึ้้�นได้้
การใช้้ระบบ DRS สำหรั ับขวด PET ไม่่ว่่าจะอาศั ัยการคืืนบรรจุุภััณฑ์์ผ่่านทางพนั ักงานร้้านค้้าหรื ือทางตู้้� RVM จึ ึง
อาจจะไม่่ได้้เกิ ิดประโยชน์์มากนั ักทั้้�งต่่อสิ่่�งแวดล้้อม เศรษฐกิ ิจ และสัังคม เนื่่�องจากประเทศไทยมี ีระบบการรั ับซื้้�อคืืนที่่�
ค่่อนข้้างครอบคลุ ุมและสามารถรวบรวมขวดที่่�สะอาดเพี ียงพอได้้อยู่่�แล้้ว การใช้้ระบบ DRS จึ ึงอาจเหมาะกั ับบรรจุุภััณฑ์์หรืือ
ผลิิตภััณฑ์์ชนิิดอื่่�นที่่�ยัังเป็็นปััญหาซึ่่�งต้้องศึึกษาเพิ่่�มเติิมในโอกาสต่่อไป

43. 43การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
จากการทบทวนวรรณกรรม การรวบรวมข้้อมู ูล การสััมภาษณ์์ และการวิ ิเคราะห์์ข้้อมู ูลทั้้�งหมด หาก กทม. ยั ัง
ต้้องการที่่�จะพั ัฒนาระบบ DRS ต้้องมี ีการตััดสิินใจหลายประการก่่อนที่่�จะเลื ือกใช้้ระบบ DRS โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งควรต้้อง
ตอบคำถามต่่อไปนี้้�ก่่อน:
ที่่�ปรึึกษาขอเสนอระบบ DRS ที่่�พอจะเป็็นไปได้้ภายใต้้สมมติ ิฐานว่่ามีีกฎหมายระดั ับชาติิ และ กทม. อาจต้้องร่่วมรั ับ
ผิิดชอบค่่าใช้้จ่่ายในการลงทุุนระบบ ดัังนี้้�
7.1 กรณีมีกฎหมายระดับชาติรองรับ
07
ระบบ DRS ที่นำ�เสนอ
บรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มในระบบ DRS ควรครอบคลุมวัสดุชนิดใดบ้างและควรครอบคลุมบรรจุภัณฑ์ขนาดเท่าใด
จุดรับคืนและสถานที่เก็บรวบรวมควรเป็นที่ใด
ควรมีการติดฉลากและระบุชนิดของผลิตภัณฑ์ที่ครอบคลุมอย่างไร
ควรมีการจัดการและการบริหารงานในรูปแบบใด
ระบบ DRS ควรมีการบริหารทางการเงินอย่างไร
จำ�นวนเงินที่ควรเก็บเป็นค่ามัดจำ�เพื่อสร้างแรงจูงใจให้แก่ผู้บริโภคควรเป็นเท่าใด
1) ขอบเขต
1.1) ชนิิดของเครื่่�องดื่่�ม
จากข้้อมู ูลของวิิจััยกรุุงศรีีพบว่่าในกลุ่่�มที่่�ไม่่ใช่่เครื่่�องดื่่�มที่่�มีีแอลกอฮอล์์ น้ ้ำดื่่�มมีีการบริิโภคสููงสุุด (60.3%) ตามมา
ด้้วยน้้ำอััดลม (24.7%) เครื่่�องดื่่�มเกลื ือแร่่และชููกำลััง (5.5%) ชา (4.2%) น้ ้ำผลไม้้ (3.3%) กาแฟ (1.9%) และอื่่�นๆ (0.1)
ตามลำดัับ ขอบเขตที่่�เสนอจึ ึงควรครอบคลุ ุมน้้ำดื่่�ม น้้ำอััดลม เครื่่�องดื่่�มเกลื ือแร่่และชููกำลััง และชา ในระยะแรก โดยอาจเพิ่่�ม
น้้ำผลไม้้และกาแฟในภายหลััง
ในส่่วนของเครื่่�องดื่่�มที่่�มี ีแอลกอฮอล์์ จะเป็็นเบี ียร์์และเหล้้าเกื ือบทั้้�งหมด ส่่วนใหญ่่จะใช้้แก้้วเป็็นบรรจุ ุภััณฑ์์และมีี
กระป๋๋องอลููมิิเนีียมบ้้างสำหรั ับเบีียร์์ ซึ่่�งกลไกการรั ับคืืนขวดเบีียร์์ในปััจจุุบัันค่่อนข้้างให้้ผลดี ีอยู่่�แล้้ว เนื่่�องจากการคื ืนยกลัังจะ
ได้้ราคาดีี ส่่วนอลิิเนีียมมีีราคาสููงมากจึึงแทบไม่่พบการทิ้้�งสู่่�สิ่่�งแวดลอ้้ม เครื่่�องดื่่�มที่่�มี ีแอลกอฮอล์์จึ ึงอาจยัังไม่่จำเป็็นต้้องใช้้
ระบบ DRS
1.2) ชนิิดของวััสดุุบรรจุุภััณฑ์์
จากข้้อมู ูลองค์์ประกอบของขยะในแม่่น้ ้ำลำคลองพบว่่าหากไม่่นั ับกลุ่่�มขยะอิ ินทรีีย์์แล้้ว วััสดุุที่่�พบมากได้้แก่่พลาสติ ิก
แก้้ว และกล่่องเครื่่�องดื่่�ม จึ ึงเสนอให้้ระบบครอบคลุ ุมพลาสติิก แก้้ว และกล่่องเครื่่�องดื่่�ม โดยพลาสติ ิกควรให้้ครอบคลุ ุม
พลาสติิกทุุกชนิิดเพื่่�อป้้องกัันการเปลี่่�ยนไปใช้้พลาสติิกอื่่�นแทน PET นอกจากนี้้�การเก็ ็บรวบรวมบรรจุ ุภััณฑ์์ HDPE ผ่่านทาง
DRS จะทำให้้ได้้วั ัสดุุที่่�สะอาดเพีียงพอและจะช่่วยสนั ับสนุุนให้้ อย. ผ่่อนคลายในการนำ HDPE หมุ ุนเวีียนกลัับมาเป็็นภาชนะ
สััมผััสอาหาร (food-grade recycled HDPE) อย่่างไรก็ ็ตาม กทม. ควรศึ ึกษาองค์์ประกอบของขยะในแหล่่งน้ ้ำอย่่างละเอี ียด
เพิ่่�มเติิม โดยเลืือกเฉพาะบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มมาวััดปริิมาณทั้้�งในแง่่น้้ำหนัักและจำนวนชิ้้�น เนื่่�องจากวััสดุุบางอย่่างจะเบาแต่่มีี
จำนวนชิ้้�นมาก และเลืือกเก็็บจากก้้นแม่่น้้ำลำคลองด้้วยเพื่่�อให้้ได้้ตััวอย่่างขวดแก้้ว

44. 44การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
หากมี ีการออกกฎหมายการจั ัดการบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ยั่่�งยืืน (Packaging EPR) จะต้้องไม่่กำหนดชนิ ิดของบรรจุุภััณฑ์์ให้้
ทัับซ้้อนกัับที่่�ครอบคลุ ุมในกฎหมาย EPR นอกจากนี้้�สำหรั ับบรรจุุภััณฑ์์ขวดแก้้วที่่�เป็็น refillable ในประเทศไทยส่่วนใหญ่่มี ี
การเก็็บกลัับคืืนในอััตราที่่�สููงอยู่่�แล้้วและบางชนิ ิดใช้้ระบบมััดจำอยู่่�แล้้ว ขอบเขตจึ ึงอาจเน้้นที่่�บรรจุ ุภััณฑ์์แบบใช้้ครั้้�งเดีียว
(single-use)
1.3) ขนาด
จากขนาดของบรรจุ ุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�วางจำหน่่ายในประเทศส่่วนใหญ่่อยู่่�ในช่่วง 0.08-1.5 ลิ ิตร และมีีขวดน้้ำเปล่่า
ขนาดใหญ่่ประมาณ 5-6 ลิ ิตร แต่่ขวดขนาดเล็ ็กมีีโอกาสหลุุดรอดสู่่�สิ่่�งแวดล้้อมมากกว่่า รวมทั้้�งขนาดที่่�ใหญ่่เกิ ิน 5 ลิิตร อาจ
จะเป็็นข้้อจำกั ัดของเครื่่�อง RVM และอาจสร้้างภาระให้้ร้้านค้้าในเรื่่�องพื้้�นที่่�จััดเก็็บ ที่่�ปรึึกษาจึึงเสนอให้้ขอบเขตของขนาดอยู่่�
ในช่่วง 0.08-1.5 ลิิตร อย่่างไรก็็ตามหากต้้องการลดขอบเขตลงให้้เริ่่�มระยะแรกด้้วย 0.08-0.15 ลิิตร
2) การติิดฉลาก
ระบบที่่�นำเสนอจะเป็็นการบั ังคัับใช้้ทั่่�วประเทศ ไม่่ใช่่เพีียงพื้้�นที่่�ของกทม. ดั ังนั้้�นการทำ bar code หรื ือ QR code
จะเป็็นการบัังคัับให้้ผู้้�ผลิิตและผู้้�นำเข้้าต้้องทำฉลากให้้สแกนได้้ตั้้�งแต่่โรงงานผลิิต เพื่่�อควบคุุมไม่่ให้้ต้้นทุุนสููงเกิินไป
ในส่่วนของการทำตราสััญลัักษณ์์ (logo) อาจมีีความจำเป็็นในสองกรณีีคืือการสื่่�อสารกัับผู้้�บริิโภค และการใช้้ป้้องกััน
การไม่่เข้้าร่่วมในระบบของผู้้�ผลิ ิตที่่�เข้้าข่่าย (free riders) เนื่่�องจากกฎหมายจะบั ังคัับให้้แสดงตราสั ัญลัักษณ์์และมีีลิิขสิิทธิ์์�
หากผู้้�ผลิิตจะลัักลอบใช้้ตราสััญลัักษณ์์จะมีีความผิิดทางกฎหมาย
4) อััตราค่่ามััดจำ
จากการสััมภาษณ์์ผู้้�รัับซื้้�อของเก่่ารายหนึ่่�งพบว่่าค่่ามั ัดจำขวด PET ขวดละ 1 บาท เป็็นตั ัวเลขที่่�เหมาะสม ซึ่่�งสอดคล้้อง
กัับผลการสอบถามผู้้�บริ ิโภคจำนวน 328 รายที่่�เสนออั ัตรา 1 บาท เช่่นเดีียวกััน สำหรัับขวดแก้้วขนาดเล็ ็ก (ไม่่เกิิน 150 มล.)
ควรจะใช้้อััตราเดีียวกััน หากคิิดราคาเฉลี่่�ยน้ ้ำดื่่�มกัับน้้ำอััดลมที่่�ยอดขายสู ูงสุุดขนาด 0.5 ลิ ิตร จะอยู่่�ที่่�ประมาณ 14 บาท
การเก็็บค่่ามััดจำ 1 บาท จะเท่่ากั ับประมาณร้้อยละ 7 ของราคาสิ ินค้้า ซึ่่�งอยู่่�ในช่่วง 5-10% ที่่�พบในกรณี ีของประเทศ
เดนมาร์์กและเยอรมนีี ทำให้้เป็็นอััตราที่่�เหมาะสม
5) การกำหนดเป้้าหมาย
หน่่วยงานผู้้�มีีอำนาจตามกฎหมายที่่�จะออกใหม่่ จะต้้องเป็็นผู้้�กำหนดเป้้าหมายการเก็ ็บรวบรวม โดยอาจพิ ิจารณาร่่วมกั ัน
กัับผู้้�มีีส่่วนได้้ส่่วนเสี ียผ่่านคณะกรรมการหรื ือคณะทำงาน โดยต้้องมี ีการศึึกษาข้้อมููลพื้้�นฐานที่่�เชื่่�อถืือได้้ก่่อนว่่าอั ัตราการเก็็บ
รวบรวมในปััจจุุบัันเป็็นเท่่าใด (baseline data) เพื่่�อให้้กำหนดเป้้าที่่�สููงขึ้้�นไป แต่่ยัังอยู่่�ในค่่าที่่�มีีความเป็็นไปได้้ในทางปฏิิบััติิ
6) การจััดการทางการเงิิน
จะต้้องระบุุในกฎหมายไว้้อย่่างชััดเจนว่่าเงิินค่่ามััดจำจะถููกเก็็บโดยใครและต้้องเก็ ็บรัักษาโดยใคร อย่่างไร เป็็นระยะเวลา
เท่่าใด รวมถึึงการใช้้เงิินมััดจำกรณีีที่่�ไม่่มีีผู้้�รัับคืืน
3) การคืืนบรรจุุภััณฑ์์และการคืืนเงิินมััดจำ
ระบบจะต้้องกำหนดให้้เป็็นหน้้าที่่�ของร้้านค้้าที่่�จำหน่่ายเครื่่�องดื่่�มที่่�อยู่่�ในขอบเขตให้้เป็็นผู้้�รั ับผิิดชอบในการรั ับคืืน
โดยกำหนดพื้้�นที่่�ขั้้�นต่ ่ำเพื่่�อไม่่ให้้เป็็นภาระกั ับร้้านขนาดเล็ ็กมาก ต้้องกำหนดการรองรั ับการคืืนบรรจุุภััณฑ์์ทั้้�งโดยเครื่่�อง RVM
และโดยพนั ักงานร้้านค้้า ซึ่่�งจะเป็็นการสแกน bar code หรื ือ QR code ที่่�ใช้้สแกนได้้ครั้้�งเดี ียวป้้องกัันการนำบรรจุ ุภััณฑ์์มา
รัับเงิินซ้้ำ เครื่่�อง RVM จะต้้องมี ีจำนวนเพีียงพอและตั้้�งอยู่่�ในจุ ุดที่่�สะดวก ควรมี ีจุุดที่่�สามารถคื ืนได้้ตลอดเวลา ไม่่ต้้องรอร้้าน
เปิิด แต่่ต้้องอยู่่�ในพื้้�นที่่�ที่่�ไม่่โดนแดดโดนฝนและมีีระบบไฟฟ้้า จึึงต้้องมีีการศึึกษาความเหมาะสมจุุดรัับคืืนเพิ่่�มเติิม
การคืืนเงิินจะต้้องระบุุในกฎหมายให้้ครอบคลุุมรููปแบบต่่างๆ ทั้้�งคููปองหรืือโอนเงิินเข้้าบััญชีีอิิเล็็กทรอนิิกส์์ต่่างๆ และ
ให้้สามารถนำคููปองมาแลกเป็็นเงิินสดได้้ ที่่�สำคััญคืือ กทม. ต้้องจััดทำฐานข้้อมููลร้้านค้้าปลีีกและซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ตให้้สอดคล้้อง
กัับการดำเนิินธุุรกิิจในปััจจุุบััน เนื่่�องจากฐานข้้อมู ูลธุุรกิิจค้้าปลีีกของ กทม. ไม่่สามารถบ่่งชี้้�ได้้เลยว่่ามี ีร้้านสะดวกซื้้�อจำนวน
เท่่าใด

45. 45
7) การดููแลระบบและความรัับผิิดชอบ
ให้้มีีการจััดตั้้�งองค์์กรกลางที่่�มัักเรีียกว่่า Central Deposit Management Organization (CDMO) ทำหน้้าที่่�หลั ัก
คืือการจััดการให้้บรรลุ ุเป้้าหมายการรวบรวม (target rate) การตั้้�งค่่าวงเงิ ินมััดจำสููงสุุด และตรวจสอบการปฏิิบั ัติิตามข้้อ
กำหนดและการบัังคัับใช้้ โดย CDMO ต้้องไม่่เป็็นองค์์ที่่�แสวงหาผลกำไร
8) การจััดการกัับบรรจุุภััณฑ์์ที่่�รวบรวมได้้
โดยทั่่�วไปให้้กำหนดเป็็นหน้้าที่่�ของผู้้�ขายเครื่่�องดื่่�มที่่�เป็็นผู้้�รั ับคืืนที่่�จะต้้องส่่งบรรจุ ุภััณฑ์์ที่่�ได้้คืืนมาจากผู้้�บริ ิโภคไปยััง
โรงงานรีีไซเคิิลและส่่งข้้อมููลปริิมาณให้้แก่่ CDMO หรืือศููนย์์ข้้อมููลกลาง (ถ้้ามีี)การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
ขอบเขตให้้ครอบคลุ ุมวััสดุุพลาสติิก แก้้ว และกล่่องเครื่่�องดื่่�ม โดยพลาสติ ิกควรให้้ครอบคลุ ุมพลาสติิกทุุกชนิิด เพื่่�อป้้องกั ันการเปลี่่�ยน
ไปใช้้พลาสติิกอื่่�นแทน PET ขนาดอยู่่�ในช่่วง 0.08-1.5 ลิ ิตร และครอบคลุ ุมน้้ำดื่่�ม น้้ำอััดลม เครื่่�องดื่่�มเกลื ือแร่่และชููกำลัังและชา
ในระยะแรกโดยอาจเพิ่่�มน้้ำผลไม้้และกาแฟในภายหลััง
การกำหนดให้้เป็็นหน้้าที่่�ของร้้านค้้าที่่�จำหน่่ายเครื่่�องดื่่�มที่่�อยู่่�ในขอบเขตให้้เป็็นผู้้�รั ับผิิดชอบในการรั ับคืืน ให้้รัับการคืืนทั้้�งโดยเครื่่�อง
RVM และโดยพนัักงานของร้้านค้้า
อััตราค่่ามััดจำอยู่่�ที่่� 1 บาท ต่่อชิ้้�น
การกำ�หนดเป้าหมายการเก็บรวบรวมเพื่อรีไซเคิลและบทลงโทษ
กรณีที่ต้องการผลักดันให้เกิด DRS องค์ประกอบหลักที่ควรมีในระบบ ได้แก่
เนื่่�องจากในปััจจุ ุบัันประเทศไทยและ กทม. ยั ังไม่่มีีกฎหมายเรื่่�อง DRS การจะดำเนิ ินโครงการเรื่่�องนี้้�จึึงต้้องอาศััย
การขอความร่่วมมื ือซึ่่�งเป็็นไปได้้ยาก อาจต้้องอาศั ัยรููปแบบโครงการภาคสมั ัครใจของภาคเอกชน หรื ือกลไกที่่� กทม. มี ีอยู่่�แล้้ว
ในเรื่่�องการทำสั ัญญากัับร้้านค้้าร้้านเครื่่�องดื่่�มที่่�เช่่าพื้้�นที่่�ของ กทม. เช่่น สวนสาธารณะหรื ือโรงอาหารของหน่่วยงานต่่างๆ ใน
สัังกััด กทม. โดยอาจดำเนิินการได้้ดัังนี้้�
7.2 กรณีไม่มีมีกฎหมายระดับชาติรองรับ
1) กรณีีโครงการภาคสมััครใจ
อาจพิิจารณา 1) ร้้านขายของชำในชุ ุมชนที่่�ยัังมีีหลงเหลืืออยู่่�บ้้าง ซึ่่�งบางแห่่งมี ีการใช้้ระบบมััดจำกัับขวดแก้้วอยู่่�แล้้ว
ให้้ขยายชนิิดบรรจุุภััณฑ์์ให้้ครอบคลุุมขวดพลาสติิกเป้้าหมายเพิ่่�มขึ้้�น โดย กทม. ต้้องไปสำรวจพููดคุุยเพื่่�อศึึกษาปััญหาอุุปสรรค
และการสนัับสนุุนที่่�ต้้องการ เช่่น การแปะสติ ิกเกอร์์ที่่�ขวดหรื ือการรัับประกัันการรัับซื้้�อบรรจุุภััณฑ์์กลัับ หรืือ 2) ระบบ RVM
ของเอกชนที่่�เพิ่่�มมู ูลค่่าบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มให้้สู ูงกว่่าราคาวั ัสดุุที่่�ซาเล้้งหรืือร้้านรัับซื้้�อของเก่่าให้้ราคา เช่่น จากเดิิมขวดละ
ประมาณ 15 สตางค์์จากราคา PET กิิโลกรััมละ 8 บาท ให้้ผู้้�นำขวดมาคื ืนได้้ขวดละ 50 สตางค์์แทน เพื่่�อให้้เกิิดแรงจููงใจและ
ความคุ้้�มค่่าในการนำบรรจุ ุภััณฑ์์มาคืืนที่่�ตู้้� โดยอาศั ัยรููปแบบทางธุ ุรกิิจใหม่่ที่่�ช่่วยเพิ่่�มรายได้้นอกเหนื ือไปจากราคาวั ัสดุุ เช่่น
การติิดตั้้�งจอโฆษณาบนตู้้�หรื ือการโฆษณาผ่่าน application ของผู้้�พั ัฒนาตู้้� RVM ของบริ ิษััทบางราย อย่่างไรก็ ็ตาม ระบบนี้้�
จะไม่่เข้้าข่่ายเป็็น DRS เนื่่�องจากไม่่มี ีการมััดจำและมีีความเสี่่�ยงที่่�จะขาดทุ ุนจนต้้องเลิิกกิิจการ หากมี ีผู้้�นำขวดจากแหล่่งใหญ่่
มาคืืนที่่�ตู้้�แทนที่่�จะเป็็นผู้้�บริิโภครายย่่อย
2) กรณีีอาศััยกลไกของ กทม.
อาจทดลองนำร่่องกั ับสวนสาธารณะที่่�มีีการให้้สััมปทานร้้านขายเครื่่�องดื่่�ม ซึ่่�งสามารถเพิ่่�มเติ ิมเงื่่�อนไขในสั ัญญาให้้นำ
DRS มาใช้้ ทั้้�งนี้้�ร้้านจะต้้องรั ับผิิดชอบในการทำสั ัญลัักษณ์์ที่่�ขวดว่่าซื้้�อมาจากร้้านในสวน เพื่่�อไม่่ให้้มี ีการนำบรรจุ ุภััณฑ์์จากที่่�
อื่่�นมารัับเงิิน การบริิหารจััดการเงิินมััดจำ และการนำบรรจุ ุภััณฑ์์ที่่�เก็็บรวบรวมได้้กลั ับไปหมุุนเวีียนใช้้ประโยชน์์ ก่่อนเริ่่�ม
โครงการนำร่่อง กทม. จะต้้องศึ ึกษายอดขายโดยเฉลี่่�ยของบรรจุ ุภััณฑ์์ชนิิดต่่างๆ ก่่อน และศึ ึกษาพฤติิกรรมลููกค้้าว่่าซื้้�อเพื่่�อ
บริิโภคภายในสวนเป็็นหลัักหรืือนำออกไปนอกสวน หากเป็็นสวนขนาดใหญ่่จะต้้องพิิจารณาจััดให้้มีีจุุดรัับคืืนเพิ่่�มเติิมหรืือถ้้ามีี

46. 46
ร้้านค้้ามากกว่่า 1 ร้้าน ต้้องให้้ทุ ุกร้้านเป็็นจุุดขายซึ่่�งเก็็บเงิินมััดจำและรัับคืืนในอััตราเดีียวกััน โดยให้้ลงบั ัญชีีกลางร่่วมกัันเพื่่�อ
ชดเชยฝ่่ายที่่�ได้้บรรจุ ุภััณฑ์์คืืนมากกว่่าจำนวนที่่�ขายไป กรณี ีที่่�เป็็นไปได้้ง่่ายกว่่าคื ือการทดลองใช้้กัับร้้านขายเครื่่�องดื่่�มในศู ูนย์์
อาหารของสำนั ักงานของ กทม. ไม่่ว่่าจะเป็็นส่่วนกลางที่่�ดิ ินแดง เสาชิิงช้้า หรืือสำนัักงานเขตต่่างๆ ที่่�มีีโรงอาหาร ทั้้�งนี้้�จะต้้อง
ดำเนิินการสำรวจข้้อมู ูลเบื้้�องต้้นก่่อนว่่าพบปััญหาการทิ้้�งไม่่ถู ูกถัังหรืือการวางบรรจุ ุภััณฑ์์ที่่�ดื่่�มแล้้วไว้้ตามที่่�ต่่างๆ ไม่่ทิ้้�งลงถั ัง
ขยะหรืือไม่่การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
ทั้้�งนี้้� กรณีีของประเทศไทยอาจไม่่จำเป็็นต้้องใช้้ DRS หากระบบ EPR ที่่�จะเกิ ิดขึ้้�นสามารถช่่วยให้้บรรลุ ุเป้้าหมายใน
เรื่่�องการเก็็บกลัับคืืนเข้้าสู่่�กระบวนการรีีไซเคิิลได้้ดีีพอ

47. 47การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
08
ข้อเสนออื่นๆ
นอกเหนื ือจากการให้้ความสำคั ัญกัับขวด PET กทม. อาจศึ ึกษาความเป็็นไปได้้ในการใช้้ระบบมััดจำกัับกลุ่่�มพลาสติ ิก
บรรจุุอาหารและเครื่่�องดื่่�มสำหรั ับสั่่�งกลัับบ้้าน เช่่น ถ้้วยกาแฟและฝา หรื ือกล่่องใส่่อาหาร ทั้้�งแบบที่่�ใช้้ครั้้�งเดีียวและแบบที่่�
ล้้างใช้้ซ้้ำได้้ อาจพิิจารณาใช้้เงิินลงทุุนไปกัับการสร้้างกระบวนการรี ีไซเคิิลถ้้วยเครื่่�องดื่่�มที่่�ทำจาก PET ซึ่่�งปััจจุ ุบัันยัังไม่่มีีการ
รีีไซเคิิลจริิง และพััฒนาเครื่่�อง RVM สำหรัับรัับคืืนถ้้วยเหล่่านี้้�แทน นอกจากนี้้�อาจพิ ิจารณาใช้้ระบบมััดจำกัับกลุ่่�มวััสดุุบรรจุุภััณฑ์์
ที่่�ไม่่มีีมููลค่่ารัับซื้้�อหรืือราคาต่่ำในปััจจุุบััน เพื่่�อไม่่ให้้กระทบกัับซาเล้้งหรืือร้้านรัับซื้้�อของเก่่าในการประกอบอาชีีพ
พิิจารณาการใช้้ระบบเก็็บเป็็นเงิินแบบภาษีีฟุ่่�มเฟืือยหรื ือค่่าธรรมเนี ียมโดยไม่่ต้้องคื ืนเงิินให้้ลููกค้้าและนำเงิ ินเข้้า
กองทุุนหรืือมููลนิิธิิเพื่่�อนำไปใช้้แก้้ไขปััญหาขยะตกค้้างในสิ่่�งแวดล้้อม เช่่น การบัังคัับให้้ร้้านค้้าต้้องเลิ ิกแจก single use
plastics และเก็ ็บเงิินจากลููกค้้าหากไม่่นำภาชนะส่่วนตั ัวมาเอง ร้้านค้้าต้้องส่่งเงิ ินหลัังหัักค่่าใช้้จ่่ายเข้้ากองทุุนหรืือมููลนิิธิิ
โดยไม่่ต้้องส่่งให้้ กทม. เพื่่�อช่่วยจััดการขยะที่่�ตกค้้างในสิ่่�งแวดล้้อม
ควรมี ีการศึึกษาองค์์ประกอบของขยะในแหล่่งน้ ้ำอย่่างละเอี ียดเพิ่่�มเติิม โดยเลืือกเฉพาะบรรจุ ุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มมาวั ัด
ปริิมาณทั้้�งในแง่่น้ ้ำหนัักและจำนวนชิ้้�น โดยตากให้้แห้้งพอประมาณก่่อน เนื่่�องจากวั ัสดุุบางอย่่างจะเบาแต่่มี ีจำนวนชิ้้�นมาก
และเลืือกเก็็บจากก้้นแม่่น้้ำลำคลองด้้วยเพื่่�อให้้ได้้ตััวอย่่างขวดแก้้วหรืือกระป๋๋องโลหะที่่�จม
กรณี ีขวดไวน์์ที่่�มีีสีีเข้้มและรีีไซเคิิลได้้ยากเนื่่�องจากไม่่เป็็นที่่�ต้้องการ อาจเก็ ็บเงิินมััดจำในอััตราที่่�สููงได้้เนื่่�องจากราคา
ไวน์์หนึ่่�งขวดมี ีราคาสููงกว่่าน้้ำดื่่�มในขวด PET เป็็นร้้อยเท่่า หากเก็ ็บเงิินมััดจำขวดละ 20 บาท (ไม่่ถึ ึง 5% ของราคาไวน์์
ธรรมดา) จะทำให้้มีีการเก็็บรวบรวมขวดไวน์์ได้้อย่่างมากมาย และอาจทำให้้เกิิดความคุ้้�มค่่าในการรีีไซเคิิลได้้
การแก้้ปััญหาขยะขวดและฝาพลาสติ ิกตกค้้างในสิ่่�งแวดล้้อมอาจใช้้มาตรการอื่่�นๆ ได้้ นอกเหนื ือไปจากการใช้้ระบบ
DRS เช่่น การกำหนดการออกแบบขวดเครื่่�องดื่่�มให้้เก็ ็บรวบรวมและรี ีไซเคิิลได้้ง่่ายให้้เป็็นมาตรฐานบั ังคัับ เช่่น การบัังคัับให้้
ฝาขวดต้้องไม่่สามารถแยกออกจากตั ัวขวดได้้ (เนื่่�องจากเป็็นขยะพลาสติ ิกที่่�พบการตกค้้างในสิ่่�งแวดล้้อมค่่อนข้้างมาก)
การห้้ามใช้้ขวดสกรีีนสีี ขวดเติิมสีี หรืือการห้้ามใช้้ฉลาก PVC เป็็นต้้น และการส่่งเสริิมระบบ Reuse หรืือ Refill เช่่น ติิดตั้้�งตู้้�
เติิมน้้ำให้้ครอบคลุ ุมพื้้�นที่่�ทั่่�วกทม. หรื ือการสร้้างความมั่่�นใจในคุ ุณภาพของน้ ้ำประปา หากเป็็นน้ ้ำอััดลมให้้มีีบริิการนำขวดมา
กดซื้้�อได้้ตามปริิมาตร หรืือใช้้ขวดพลาสติิกแบบหนาที่่�ล้้างใช้้ซ้้ำได้้แบบในกรณีีของบางประเทศในลาติินอเมริิกา
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5

48. 48การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
อย่่างไรก็ ็ตาม การที่่�จะแก้้ปััญหาที่่�ต้้นเหตุ ุได้้จะต้้องให้้ความสำคั ัญกัับสองส่่วนคื ือ 1) การบัังคัับฝั่่�งผู้้�ประกอบการใน
ห่่วงโซ่่อุุปทาน โดยต้้องมี ีกฎหมายที่่�เกี่่�ยวกั ับเศรษฐกิิจหมุุนเวีียน เพื่่�อให้้องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นสามารถกำหนดหลั ักเกณฑ์์
เพิ่่�มเติิมประกอบการให้้อนุ ุญาตได้้ เช่่น การบัังคัับร้้านอาหารและเครื่่�องดื่่�มไม่่ให้้ใช้้บรรจุุภััณฑ์์ที่่�ใช้้ครั้้�งเดีียวสำหรัับลููกค้้าที่่�นั่่�ง
ในร้้าน การบั ังคัับให้้ร้้านต้้องคิ ิดเงิินค่่าถ้้วย หลอด และถุ ุงพลาสติิก การบัังคัับให้้ห้้างค้้าปลี ีกและร้้านสะดวกซื้้�อต้้องจั ัดเตรีียม
พื้้�นที่่�สำหรัับรองรัับการแยกบรรจุ ุภััณฑ์์ที่่�ใช้้แล้้ว และ 2) การเลื ือกใช้้มาตรการในการเปลี่่�ยนพฤติ ิกรรมให้้เหมาะสมกั ับผู้้�
บริิโภคที่่�มีีความหลากหลาย ซึ่่�งจะต้้องมีีทั้้�งการบัังคัับ เช่่น จัับปรัับผู้้�ทิ้้�งขยะลงแหล่่งน้้ำหรืือในที่่�สาธารณะอย่่างจริิงจัังและต่่อ
เนื่่�อง ซึ่่�งจะส่่งสั ัญญาณให้้ผู้้�ที่่�มีีแนวโน้้มจะทำผิ ิดเกิิดการยัังยั้้�งชั่่�งใจ และการใช้้มาตรการทางเศรษฐศาสตร์์ เช่่น การเก็็บค่่า
ธรรมเนีียมการจััดการมููลฝอยตามปริ ิมาณที่่�ทิ้้�ง รวมทั้้�งการให้้ความรู้้�ความเข้้าใจเกี่่�ยวกั ับผลกระทบจากการใช้้บรรจุุภััณฑ์์
อย่่างฟุ่่�มเฟืือย ไม่่ใช่่สอนแต่่การแยกขยะ หรืือเน้้นแต่่รณรงค์์ขอความร่่วมมืือโดยไม่่สามารถเปลี่่�ยนความเชื่่�อหรืือทััศนคติิและ
พฤติิกรรมได้้

49. 49
Annex
Annex 1 ตารางเปรีียบเทีียบ 3 รููปแบบของระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
Annex 2 ตััวอย่่างร่่างกฎหมายการมััดจำคืืนเงิิน
เนื้้�อหาต่่อไปนี้้�มี ีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อช่่วยสนั ับสนุุนผู้้�ที่่�อยู่่�ระหว่่างการเตรี ียมการพััฒนากฎหมายสำหรั ับระบบการมั ัดจำ
คืืนเงิินที่่�จะมีีผลบัังคัับใช้้ภายในประเทศหรืือในรััฐของตน โดยมีีประเด็็นที่่�สำคััญดัังนี้้�
หลัักเกณฑ์์
ด้้านการจััดการและ
ความเป็็นไปได้้
ในการดำเนิินการ
การตรวจสอบ/
การกำกัับดููแล
ระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์
เครื่่�องดื่่�มแบบมีีการปฏิิสััมพัันธ์์
โดยตรง
สามารถเริ่่�มต้้นได้้บนพื้้�นฐานของ
ความสมััครใจ โดยมี ีภาระด้้าน
การจััดการและการบริ ิหารที่่�ไม่่มาก
ผู้้�บริิโภคสามารถคื ืนบรรจุุภััณฑ์์ที่่�
มีีมััดจำได้้ที่่�จุุดขายเดิิมเท่่านั้้�นและ
ต้้องการแสดงใบเสร็ ็จเพื่่�อขอเงิิน
มััดจำคืืน
การกำกัับดููแลโดยร้้านค้้าปลี ีกที่่�
จััดตั้้�งระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์
เครื่่�องดื่่�ม
ระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์
เครื่่�องดื่่�มที่่�จััดตั้้�งโดย
บริิษััทผู้้�ผลิิตฯ
สามารถเริ่่�มต้้นได้้บนพื้้�นฐานของ
ความสมััครใจ โดยผู้้�บรรจุ ุขวด/
ผู้้�ผลิิตบรรจุุภััณฑ์์ โดยต้้องทราบ
อย่่างชััดเจนว่่าร้้านค้้าปลีีกใดบ้้าง
ที่่�จำหน่่ายสิ ินค้้าเครื่่�องดื่่�มที่่�อยู่่�
ภายใต้้โครงการนี้้�
ใช้้ความพยายามด้้านการจั ัดการ
และการบริิหารในระดัับที่่�ไม่่สููงนััก
มีีความยืืดหยุ่่�นมากกว่่าสำหรั ับ
ผู้้�บริิโภค เมื่่�อเที ียบกัับระบบ
ปฏิิสััมพัันธ์์ โดยตรง การใช้้บาร์์โค้้ด
และป้้ายกำกัับสามารถขจััดความ
จำเป็็นในการแสดงใบเสร็ ็จ หาก
ผู้้�บรรจุุขวด/ผู้้�ผลิิตหลายรายจััดตั้้�ง
ระบบของตนเอง จะทำให้้เกิ ิด
ความซัับซ้้อนสำหรั ับร้้านค้้าปลี ีก
และอาจจำเป็็นต้้องมี ีองค์์กร
เคลีียร์์ริ่่�ง เพื่่�อประสานงานระบบที่่�
แตกต่่างกัันเหล่่านั้้�น
การกำกัับดููแลโดยผู้้�ผลิ ิตหรืือ
ผู้้�บรรจุุขวดที่่�จััดตั้้�งระบบมััดจำคืืน
เงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม
ระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์
เครื่่�องดื่่�มแบบมีีองค์์กรกลาง
องค์์กรเคลีียร์์ริ่่�งเป็็นองค์์ประกอบ
หลัักในระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์
เครื่่�องดื่่�มและมี ีหน้้าที่่�รัับผิิดชอบ
ในการบริิหารจััดการและจััดระเบีียบ
ทุุกด้้านของโครงการ
ระบบมััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์
เครื่่�องดื่่�มแบบมี ีการเคลีียร์์ริ่่�ง ไม่่
สามารถทำงานได้้ หากไม่่มีีการติิด
ป้้ายกำกัับหรืือบาร์์โค้้ดหมายความ
ว่่าไม่่มีีความจำเป็็นต้้องเก็ ็บใบเสร็็จ
ระบบนี้้�ได้้รั ับการกำกัับดููแลโดย
องค์์กรเคลีียร์์ริ่่�ง ซึ่่�งองค์์กรเคลี ียร์์ริ่่�ง
จะได้้รัับการตรวจสอบจากองค์์กร
ภายนอก
ด้้านการเงิิน การลงทุุนที่่�ต่่ำมากสำหรัับร้้านค้้า
ปลีีกหรืือองค์์กรอื่่�นๆ ที่่�จััดตั้้�งระบบ
มััดจำคืืนเงิินบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม
แบบมีีการปฏิิสััมพัันธ์์โดยตรง
การลงทุุนที่่�ค่่อนข้้างต่ ่ำสำหรัับ
ผู้้�ผลิิตและผู้้�บรรจุุขวด
ต้้องการการลงทุ ุนเริ่่�มต้้นที่่�สำคั ัญ
ในการจััดตั้้�งองค์์กรเคลี ียร์์ริ่่�งและ
โครงสร้้างพื้้�นฐานสำหรั ับการคืืน
สิินค้้า เช่่น การติิดตั้้�งเครื่่�องรัับคืืน
บรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม

50. 50การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
ระบบการมัดจำ�คืนเงินมีองค์ประกอบหลัก 10 เรื่อง ที่สามารถปรับเปลี่ยนได้ตามความต้องการในพื้นที่ กฎหมาย เป้าหมายการรีไซเคิล
โครงสร้างประชากร โครงสร้างอุตสาหกรรม ข้อกำ�หนดที่มีอยู่แล้ว เป็นต้น
หน่วยงานกำ�กับดูแลมีอิทธิพลอย่างมากต่อความมีประสิทธิภาพและความสามารถในการทำ�งานของระบบที่เกิดขึ้นจะขึ้นอยู่กับกฎหมาย
และระดับของความร่วมมือ/การแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับภาคอุตสาหกรรม
ไม่มีระบบการคืนเงินมัดจำ�ใดที่เหมือนกันทั้งหมด วัฒนธรรมท้องถิ่น โครงสร้างอุตสาหกรรม และวัตถุประสงค์ทางการเมืองเป็น
ตัวกำ�หนดระบบ
ระบบที่ออกแบบอย่างดีทั้งหมดสามารถบรรลุอัตราการเก็บรวบรวมอยู่ในช่วง 80-95%
กฎหมายการมััดจำสำหรัับบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มทั่่�วไป
มาตรา 1. ขอบเขตการนำไปใช้้
มาตรา 2. คำจำกััดความ
กฎหมายนี้้�มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อให้้ใช้้ได้้กัับบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มทั้้�งหมดที่่�มี ีการขายในเขตแดนของประเทศ (ชื่่�อประเทศ) โดยไม่่
คำนึึงถึึงว่่ามาจากอุ ุตสาหกรรม การค้้าปลี ีก การบริิหารธุุรกิิจ ภาคบริิการ บ้้านเรืือน หรืือที่่�อื่่�นหลัังจากการบริ ิโภคแล้้ว
กฎหมายนี้้�ไม่่ใช้้กัับบรรจุุภััณฑ์์ที่่�มีีการขายให้้แก่่ผู้้�บริิโภคสุุดท้้ายที่่�อยู่่�ภายนอกขอบเขตเขตแดนของกฎหมายนี้้�
บรรจุุภััณฑ์์ของเครื่่�องดื่่�ม: ผลิ ิตภััณฑ์์ทั้้�งหมดที่่�ผลิ ิตจากวััสดุุประเภทใดก็ ็ตาม ซึ่่�งใช้้ในการบรรจุ ุเครื่่�องดื่่�มที่่�ตั้้�งใจจะให้้แก่่
ผู้้�บริิโภคสุุดท้้าย
การนำกลัับมาใช้้ซ้้ำ: การดำเนิ ินการใดๆ ที่่�ทำให้้บรรจุ ุภััณฑ์์หนึ่่�งถููกออกแบบและคิ ิดค้้นให้้ใช้้ซ้้ำได้้สำหรัับจำนวนขั้้�นต่ ่ำของ
วงจร การหมุุน หรืือการใช้้งานตลอดช่่วงชีีวิิตของมััน ถููกเติิมหรืือใช้้ซ้้ำสำหรัับวััตถุุประสงค์์เดีียวกัับที่่�มัันถููกออกแบบมา ไม่่ว่่า
จะใช้้หรืือไม่่ใช้้ผลิิตภััณฑ์์เสริิมที่่�มีีจำหน่่ายในตลาดซึ่่�งอำนวยความสะดวกในการเติิมบรรจุุภััณฑ์์นั้้�น
บรรจุุภััณฑ์์ใช้้ครั้้�งเดีียว: บรรจุุภััณฑ์์ใช้้ครั้้�งเดีียวคืือบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ไม่่สามารถใช้้ซ้้ำได้้
ผู้้�ผลิิตบรรจุุภััณฑ์์: ผู้้�ผลิิตบรรจุุภััณฑ์์คืือฝ่่ายทางเศรษฐกิ ิจหรืือเอเย่่นต์์ที่่�มุ่่�งเน้้นทั้้�งการผลิ ิตบรรจุุภััณฑ์์เปล่่าและการนำเข้้า
หรืือซื้้�อบรรจุุภััณฑ์์เปล่่าที่่�ผลิิตเสร็็จแล้้ว
ผู้้�บรรจุุ: ผู้้�บรรจุุคืือฝ่่ายทางเศรษฐกิ ิจหรืือเอเย่่นต์์ที่่�มุ่่�งเน้้นทั้้�งการบรรจุ ุเครื่่�องดื่่�มลงในบรรจุ ุภััณฑ์์และการนำเข้้าหรืือซื้้�อ
บรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�บรรจุุแล้้วเพื่่�อวางจำหน่่ายในตลาด
ผู้้�ค้้าและผู้้�จััดจำหน่่าย: ผู้้�ค้้าและผู้้�จััดจำหน่่ายคืือเอเย่่นต์์ทางเศรษฐกิิจที่่�มีีส่่วนเกี่่�ยวข้้องในธุุรกิิจการจััดจำหน่่าย ขายส่่ง หรืือ
ขายปลีีกสำหรัับบรรจุุภััณฑ์์หรืือผลิิตภััณฑ์์ที่่�บรรจุุแล้้ว
ผู้้�บริิโภคสุุดท้้าย: ผู้้�บริิโภคสุุดท้้ายคืือบุุคคลที่่�ไม่่ขายต่่อสิินค้้าที่่�ได้้รัับในรููปแบบที่่�ได้้รัับ
มาตรา 3. ข้้อกำหนดในการเรีียกเก็็บเงิินมััดจำและการรัับคืืนบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มใช้้ครั้้�งเดีียว
ในเขตพื้้�นที่่�ของ… รััฐบาลกำหนดข้้อกำหนดในการเรีียกเก็็บเงิินมััดจำและการรัับคืืนบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�ไม่่สามารถ
ใช้้ซ้้ำได้้ โดยตามระเบีียบดัังต่่อไปนี้้�:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
ขอบเขต (ประเภทเครื่่�องดื่่�ม ชนิิดของบรรจุุภััณฑ์์ และขนาด)
เป้้าหมายและบทลงโทษ
มููลค่่าของเงิินมััดจำ
การทำเครื่่�องหมายบรรจุุภััณฑ์์
จุุดคืืนเงิิน
ความสมบููรณ์์และความปลอดภััยของระบบ
องค์์กร
การเงิิน
ค่่าธรรมเนีียมการจััดการ
การขนส่่งและการจััดการ

51. 51การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
3.1) ในเขตพื้้�นที่่�ของ… ผู้้�บรรจุ ุ ผู้้�ค้้า และผู้้�จััดจำหน่่ายที่่�จำหน่่ายเครื่่�องดื่่�มในบรรจุ ุภััณฑ์์ใช้้ครั้้�งเดีียวที่่�มีีปริิมาตรการ
บรรจุุระหว่่าง 0.1 ถึ ึง 3 ลิิตร จะต้้องเรีียกเก็็บเงิินมััดจำจากผู้้�ซื้้�ออย่่างน้้อย X€ (รวม VAT หรื ือไม่่รวม VAT เป็็นคำถามว่่า
รััฐบาลต้้องการอะไร เพราะทั้้�งสองแบบมีีอยู่่�ในโลก)
3.2) เงิ ินมััดจำจะต้้องถู ูกเรีียกเก็็บโดยผู้้�จััดจำหน่่ายแต่่ละรายในแต่่ละระดั ับการจััดจำหน่่ายจนกระทั่่�งการโอนให้้แก่่
ผู้้�บริิโภคสุุดท้้าย
3.3) ผู้้�บรรจุ ุ ผู้้�ค้้า และผู้้�จััดจำหน่่ายที่่�จำหน่่ายให้้กั ับผู้้�บริิโภคสุุดท้้ายจะต้้องแจ้้งให้้ผู้้�บริิโภคสุุดท้้ายทราบเกี่่�ยวกั ับเงิิน
มััดจำ X € โดยชั ัดเจนและเห็ ็นได้้ง่่ายในสถานประกอบการหรื ือร้้านค้้าของพวกเขา ป้้ายข้้อมู ูลที่่�ระบุุราคาแต่่ละผลิ ิตภััณฑ์์จะ
ต้้องระบุุจำนวนเงิินมััดจำแยกต่่างหากพร้้อมกัับข้้อมููล “X€ เงิินมััดจำที่่�สามารถขอคืืนได้้”
3.4) เงิ ินมััดจำจะต้้องคื ืนเต็็มจำนวนและเป็็นเงิ ินสดให้้กัับผู้้�บริิโภคสุุดท้้ายเมื่่�อรัับคืืนบรรจุุภััณฑ์์ที่่�ส่่งคืืนโดยไม่่มีีค่่าใช้้จ่่าย
ณ จุุดขาย เงิินมััดจำจะไม่่คืืนหากไม่่มีีการคืืนบรรจุุภััณฑ์์ ผู้้�จััดจำหน่่ายสุ ุดท้้ายจะต้้องแจ้้งให้้ลููกค้้าทราบถึ ึงความเป็็นไปได้้ใน
การคืืนบรรจุุภััณฑ์์ของเครื่่�องดื่่�มและการขอคื ืนเงิินมััดจำ โดยการใช้้การแจ้้งเตืือนที่่�ชััดเจนและอ่่านออกได้้ ข้้อกำหนดในการ
รัับคืืนบรรจุุภััณฑ์์ดัังกล่่าวจะถููกจำกััดไว้้ที่่�บรรจุุภััณฑ์์ประเภทที่่�ได้้ทำการจำหน่่ายโดยผู้้�จั ัดจำหน่่ายที่่�เกี่่�ยวข้้อง (แก้้ว โลหะ
กล่่องเครื่่�องดื่่�ม พลาสติิก รวมถึึงบรรจุุภััณฑ์์ผสมที่่�มีีวััสดุุหลัักเหล่่านี้้�) สำหรัับการขายจากตู้้�จำหน่่ายอััตโนมััติิ ผู้้�จััดจำหน่่ายจะ
ต้้องจััดเตรีียมระบบที่่�เหมาะสมในการรั ับคืืนบรรจุุภััณฑ์์และดำเนิ ินการคืืนเงิินมััดจำที่่�ระยะทางที่่�เหมาะสมจากตู้้�จำหน่่าย
อััตโนมััติิที่่�กล่่าวถึึงข้้างต้้น
3.5) ในกรณี ีของผู้้�จััดจำหน่่ายที่่�มีีพื้้�นที่่�ขายน้้อยกว่่า 200 ตารางเมตร ข้้อกำหนดในการรั ับคืืนบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�ม
จะถููกจำกััดไว้้ที่่�บรรจุุภััณฑ์์ของแบรนด์์ที่่�ทำการหมุุนเวีียนโดยผู้้�จััดจำหน่่ายที่่�เกี่่�ยวข้้อง
3.6) ข้้อกำหนดที่่�กล่่าวถึึงข้้างต้้นใช้้กัับบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�มีีเครื่่�องดื่่�มต่่อไปนี้้�:
1. เบีียร์์ (รวมถึึงเบีียร์์ปราศจากแอลกอฮอล์์) และเครื่่�องดื่่�มผสมที่่�มีีเบีียร์์
2. น้้ำแร่่ น้้ำแหล่่ง น้้ำดื่่�ม และน้้ำบำบััด รวมถึึงน้้ำดื่่�มประเภทอื่่�นๆ
3. เครื่่�องดื่่�มอััดลมและไม่่อััดลม (เช่่น น้้ำมะนาว รวมถึึงน้้ำโคล่่า เครื่่�องดื่่�มที่่�เป็็นฟอง เครื่่�องดื่่�มขม และน้้ำชาเย็็น)
4. น้้ำผลไม้้ น้้ำหวานผลไม้้ น้้ำผััก หรืือน้้ำหวานผััก
5. เครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์ผสมที่่�มีีแอลกอฮอล์์ไม่่เกิิน 15% และ
6. เครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์ผสมที่่�มีีไวน์์หรืือผลิิตภััณฑ์์ที่่�คล้้ายไวน์์น้้อยกว่่า 50%
3.7) ไวน์์ เหล้้าที่่�มี ีแอลกอฮอล์์มากกว่่า 15% และเครื่่�องดื่่�มที่่�มี ีนมหรืือผลิิตภััณฑ์์ที่่�ได้้จากนมไม่่น้้อยกว่่า 50% รวมถึ ึง
การผสมเครื่่�องดื่่�มเหล่่านี้้�ไม่่ได้้เป็็นส่่วนหนึ่่�งของระบบเงิินมััดจำ บรรจุุภััณฑ์์ที่่�ใช้้ซ้้ำได้้ก็็ไม่่ได้้เป็็นส่่วนหนึ่่�งของข้้อกำหนดเหล่่านี้้�
เช่่นกััน
3.8) บรรจุ ุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มใช้้ครั้้�งเดีียวที่่�มีีเงิินมััดจำที่่�ส่่งคืืนจะต้้องถููกส่่งไปรีีไซเคิิล โดยต้้องปฏิิบั ัติิตามอััตราการ
รีีไซเคิิลที่่�กำหนดโดยกฎหมายขยะบรรจุุภััณฑ์์แห่่งชาติิ
มาตรา 4. ผู้้�ดำเนิินการระบบเงิินมััดจำ เป้้าหมายการรีีไซเคิิล
4.1) รั ัฐบาลของ… จะทำการแต่่งตั้้�งบุ ุคคลหรืือบริิษััทเอกชนที่่�จััดตั้้�งขึ้้�นในรููปแบบไม่่แสวงหาผลกำไรให้้เป็็นผู้้�ดำเนิ ิน
การระบบเงิ ินมััดจำส่่วนกลาง ผู้้�ดำเนิ ินการนี้้�จะต้้องรั ับผิิดชอบรวมถึ ึง (แต่่ไม่่จำกั ัดเพีียง)-และโดยเฉพาะ-การจั ัดการทาง
การเงิินของเงิินมััดจำระหว่่างผู้้�มีีส่่วนเกี่่�ยวข้้องทั้้�งหมด การเก็ ็บค่่าธรรมเนี ียมการบริิหาร (ต่่อหน่่วยบรรจุ ุภััณฑ์์ที่่�ขาย) จาก
ผู้้�จััดจำหน่่ายแรกในเขตพื้้�นที่่�ของ… การจ่่ายค่่าธรรมเนี ียมการจััดการให้้กัับผู้้�ค้้าปลีีกหรืือผู้้�ให้้บริิการภายนอกที่่�รัับคืืนบรรจุุภััณฑ์์
มััดจำ ณ จุุดขาย การเก็ ็บบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�ส่่งคื ืนจากจุุดขายที่่�ลงทะเบี ียนในระบบ การส่่งต่่อวั ัสดุุเหล่่านี้้�ไปยัังการรีีไซเคิิล
และการแสดงผลลััพธ์์การรีีไซเคิิลประจำปีีให้้กัับรััฐบาลของ…
4.2) รั ัฐบาลของ… จะกำหนดค่่าธรรมเนี ียมการบริิหารและค่่าธรรมเนี ียมการจััดการในเอกสารการอนุ ุมััติิของผู้้�ดำเนิิน
การระบบเงิ ินมััดจำ (ซึ่่�งอาจถู ูกกำหนดให้้ผู้้�ดำเนิ ินการระบบต้้องดำเนิ ินการตามนี้้�ด้้วย) ค่่าธรรมเนี ียมเหล่่านี้้�จะถู ูกตรวจสอบ
และแก้้ไขหากจำเป็็นโดยรััฐบาลเป็็นระยะ
4.3) รั ัฐบาลของ… จะอนุ ุมััติิผู้้�ดำเนิินการระบบเงิ ินมััดจำที่่�จััดตั้้�งโดยผู้้�บรรจุ ุ ผู้้�ค้้า และผู้้�จััดจำหน่่ายที่่�มีีข้้อผููกพัันตาม
ข้้อกำหนดที่่�กล่่าวถึึงข้้างต้้น หากไม่่มีีการยื่่�นคำขอที่่�ถููกต้้อง รััฐบาลสามารถอนุุมััติิบริิษััทที่่�ไม่่แสวงหาผลกำไรอื่่�น

52. 52การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
4.4) อย่่างน้้อยสี่่�สั ัปดาห์์ก่่อนการขาย (การตลาด) ครั้้�งแรกของบรรจุ ุภััณฑ์์ที่่�อยู่่�ภายใต้้ข้้อกำหนดเหล่่านี้้�ในเขตพื้้�นที่่�
ของ… ผู้้�จััดจำหน่่าย/ผู้้�ค้้า หรื ือผู้้�บรรจุุที่่�เกี่่�ยวข้้องจะต้้องลงนามในข้้อตกลงการลงทะเบี ียนที่่�เป็็นมาตรฐานกั ับผู้้�ดำเนิินการ
ระบบเงิินมััดจำที่่�ได้้รัับการอนุุมััติิและต้้องปฏิิบััติิตามข้้อผููกพัันตามสััญญาที่่�เกี่่�ยวข้้อง
4.5) ผู้้�ดำเนิ ินการระบบเงิ ินมััดจำจะต้้องจ่่ายค่่าธรรมเนี ียมการจััดการให้้กัับสถานที่่�คืืน (จุุดขาย) ที่่�ลงทะเบี ียนเป็็น
สถานที่่�คืืนกัับผู้้�ดำเนิินการระบบเงิินมััดจำตามข้้อกำหนดและเงื่่�อนไขของผู้้�ดำเนิินการระบบ
4.6) ผู้้�ดำเนิ ินการระบบจะต้้องแสดงให้้เห็ ็นเป็็นประจำทุ ุกปีี (วัันที่่� 1 พฤษภาคมในปีีถั ัดไป) การบรรลุ ุเป้้าหมายการ
รีีไซเคิิลอย่่างน้้อยดัังต่่อไปนี้้� โดยอิิงจากจำนวนบรรจุุภััณฑ์์เครื่่�องดื่่�มที่่�มีีเงิินมััดจำที่่�นำออกสู่่�ตลาดใน… :
พลาสติก: 2019: 80% -> 2020: 85% -> 2021: 90%
โลหะ: 2019: 80% -> 2020: 85% -> 2021: 90%
แก้ว: 2019: 80% -> 2020: 85% -> 2021: 90%
บรรจุภัณฑ์กล่องเครื่องดื่ม: 2019: 80% -> 2020: 85% -> 2021: 90%
มาตรา 5. ความผิิดทางการบริิหาร
มาตรา 6. การมีีผลบัังคัับใช้้
เพื่่�อวั ัตถุุประสงค์์ของกฎหมายเกี่่�ยวกั ับขยะของ… และโดยไม่่กระทบต่่อการบั ังคัับใช้้กฎหมายของรั ัฐตามที่่�จำเป็็น
การไม่่ปฏิิบััติิตามข้้อผููกพัันดัังต่่อไปนี้้�จะถืือเป็็นการละเมิิดข้้อกำหนดทางกฎหมายอย่่างร้้ายแรง:
5.1) การเรีียกเก็็บเงิินมััดจำตามเงื่่�อนไขและข้้อกำหนดที่่�กำหนดในข้้อบัังคัับนี้้�
5.2) การจััดให้้มีีความเป็็นไปได้้ในการคืืนบรรจุุภััณฑ์์เปล่่าที่่�มีีเงิินมััดจำ ณ จุุดขาย
5.3) การคืืนเงิินมััดจำเต็็มจำนวนให้้กัับผู้้�บริิโภคสุุดท้้ายเมื่่�อเขาทำการคืืนบรรจุุภััณฑ์์
5.4) การคืืนเงิินมััดจำเฉพาะเมื่่�อมีีการคืืนบรรจุุภััณฑ์์ที่่�มีีเงิินมััดจำ
5.5) การแจ้้งข้้อมููลให้้กัับผู้้�บริิโภคสุุดท้้ายเกี่่�ยวกั ับการเรีียกเก็็บเงิินมััดจำรวมถึึงความเป็็นไปได้้ในการขอคื ืนเงิิน
มััดจำเมื่่�อคืืนบรรจุุภััณฑ์์เปล่่า
5.6) การเข้้าร่่วมระบบเงิ ินมััดจำโดยการทำข้้อตกลงการลงทะเบี ียนตามมาตรฐานกั ับผู้้�ดำเนิินการระบบเงิ ินมััดจำที่่�
ได้้รัับการอนุุมััติิ
5.7) การให้้ข้้อมููลที่่�ถููกต้้องและเป็็นจริิงต่่อผู้้�ดำเนิินการระบบเงิินมััดจำส่่วนกลางเกี่่�ยวกัับข้้อมููลบรรจุุภััณฑ์์ทั่่�วไปและ
ปริิมาณของบรรจุุภััณฑ์์ที่่�กระจายออกไป ตามข้้อกำหนดและเงื่่�อนไขที่่�กำหนดโดยข้้อบัังคัับนี้้�
เพื่่�อรั ับประกัันว่่าผู้้�มีีส่่วนเกี่่�ยวข้้องทางเศรษฐกิ ิจสามารถเตรี ียมตััวและมีีส่่วนร่่วมได้้อย่่างมี ีประสิิทธิิภาพในระบบการ
มััดจำและการคืืนที่่�จะมาถึึง ข้้อบัังคัับนี้้�จะมีีผลบัังคัับใช้้สิิบสองเดืือนหลัังจากการเผยแพร่่

53. 53
Annex 3 ปริิมาณมููลฝอยที่่�นำไปกำจััดด้้วยวิิธีีการต่่างๆ และสััดส่่วนการกำจััด พ.ศ. 2560-2565
การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
23 การประชุมรับฟังความคิดเห็นต่อการจัดการมูลฝอยของกรุงเทพมหานคร “เปิดโลกขยะ กทม.” วันศุกร์ที่ 10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2566
ที่่�มาองค์์ประกอบ
23
ขยะของกทม.
Annex 4 องค์์ประกอบขยะของกทม. ในช่่วง พ.ศ. 2563-2565 (หน่่วย: %)
ปีี
งบประมาณ
2565
2564
2563
2562
2561
2560
นำไป
ฝัังกลบ
6,354.84
6,197.32
7,107.43
9,236.72
9,537.56
9,111.68
นำไป
ฝัังกลบ
70.8
71.4
74.7
87.4
89.1
86.6
เตา
เผาขยะ
423.70
465.86
450.31
436.52
493.90
406.34
เตา
เผาขยะ
4.7
5.4
4.7
4.1
4.6
3.9
ปุ๋๋�ยหมััก
1,497.47
1,383.47
1,592.17
897.23
674.36
1,008.90
ปุ๋๋�ยหมััก
16.7
15.9
16.7
8.5
6.3
9.6
MBT
367.46
628.08
369.90
-
-
-
MBT
4.1
7.2
3.9
0.0
0.0
0.0
ระบบใหม่่
335.89
-
-
-
-
-
ระบบใหม่่
3.7
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
รวมมููลฝอย
(ตััน/วััน)
8,979.36
8,674.73
9,519.81
10,570.47
10,705.82
10,526.92
วิิธีีการกำจััด (ตััน/วััน)สััดส่่วนการกำจััด (ร้้อยละ)
ที่่�
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
องค์์ประกอบของขยะ
เศษอาหาร
ไม้้และใบไม้้
กระดาษรีีไซเคิิลได้้
พลาสติิกที่่�รีีไซเคิิลได้้
โลหะ
กระดาษที่่�ไม่่สามารถรีีไซเคิิลได้้
พลาสติิกที่่�ไม่่สามารถรีีไซเคิิลได้้
โฟม
แก้้ว
หนัังและยาง
ผ้้าและสิ่่�งทอ
หิินและเซรามิิก
กระดููกและเปลืือกหอย
ผ้้าอ้้อมสำเร็็จรููป
2563
45.41
5.76
2.71
4.94
1.38
11.31
16.30
1.34
2.30
1.05
4.15
0.25
1.10
2.00
100
2564
46.21
6.36
2.43
2.15
1.18
9.63
19.36
1.38
1.92
1.00
5.49
0.46
1.20
1.23
100
2565
49.04
5.02
2.30
1.76
1.60
9.30
17.70
1.51
1.52
1.57
5.08
1.09
1.68
0.83
100
ขยะอิินทรีีย์์
ขยะรีีไซเคิิล
ขยะรีีไซเคิิลได้้ยากหรืือรีีไซเคิิลไม่่ได้้
รวม

54. 54
Annex 5 กฎหมายที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการออกใบอนุุญาตร้้านอาหาร ซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ต หรืือร้้านสะดวกซื้้�อในกทม.การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
มีีกฎหมายและระเบีียบที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการออกใบอนุุญาตให้้เปิิดธุุรกิิจให้้บริิการร้้านอาหาร ซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ต หรืือร้้าน
สะดวกซื้้�อในกทม. จำนวน 6 ฉบัับ ดัังนี้้�
1. พระราชบััญญััติิการควบคุุมอาคาร พ.ศ. 2522
หน่่วยงานที่่�ดููแล: สำนัักงานคณะกรรมการกำกั ับและตรวจสอบการประกอบกิ ิจการอาคาร (กทม.) สำนั ักงานเขต
กรุุงเทพมหานคร
สาระสำคััญ: ร้้านอาหาร ซุ ุปเปอร์์มาร์์เก็ ็ต และร้้านสะดวกซื้้�อ ต้้องขออนุ ุญาตการก่่อสร้้างหรื ือปรัับปรุุงอาคารจาก
สำนัักงานเขตกรุ ุงเทพมหานคร หรื ือหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้องในพื้้�นที่่�นั้้�น ๆ เพื่่�อให้้สถานที่่�ที่่�ใช้้ในการประกอบกิ ิจการมีีความ
ปลอดภััยตามมาตรฐานการก่่อสร้้าง เช่่น ระบบไฟฟ้้า, ระบบระบายอากาศ, และการป้้องกั ันอััคคีีภััย การขออนุ ุญาตจะต้้อง
ผ่่านการตรวจสอบจากหน่่วยงานที่่�ดู ูแลในพื้้�นที่่�เพื่่�อตรวจสอบว่่าการก่่อสร้้างหรื ือการปรัับปรุุงอาคารนั้้�น ๆ เป็็นไปตาม
กฎหมายและมาตรฐานที่่�กำหนด
2. พระราชบััญญััติิสุุขาภิิบาลอาหาร พ.ศ. 2522
หน่่วยงานที่่�ดููแล: กรมอนามััย, กระทรวงสาธารณสุุข สำนัักงานสาธารณสุุขจัังหวััด
สาระสำคััญ: ร้้านอาหาร หรื ือร้้านที่่�จำหน่่ายอาหาร เช่่น ร้้านสะดวกซื้้�อที่่�ขายอาหารพร้้อมทาน ต้้องปฏิิบั ัติิตาม
มาตรฐานด้้านสุ ุขาภิิบาลอาหารที่่�กำหนดโดย กรมอนามั ัย เพื่่�อให้้แน่่ใจว่่ามี ีการรัักษาความสะอาดของสถานที่่� และการเก็ ็บ
รัักษาอาหารให้้อยู่่�ในสภาพที่่�ปลอดภั ัยต่่อผู้้�บริิโภค การขอใบอนุ ุญาตจะต้้องผ่่านการตรวจสอบของ สำนั ักงานสาธารณสุ ุข
ในพื้้�นที่่� เพื่่�อให้้มั่่�นใจว่่าสถานที่่�จำหน่่ายอาหารนั้้�น ๆ ปลอดภััยจากการปนเปื้้�อนและการติิดเชื้้�อ
3. พระราชบััญญััติิการควบคุุมการขายเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์ พ.ศ. 2551
หน่่วยงานที่่�ดููแล: กรมสรรพสามิิต, กระทรวงการคลััง สำนัักงานสรรพสามิิตพื้้�นที่่�
วััตถุุประสงค์์: เพื่่�อควบคุุมและกำหนดเงื่่�อนไขการขายเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์ในสถานที่่�ต่่าง ๆ การขายแอลกอฮอล์์ใน
ร้้านอาหาร ซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ต และร้้านสะดวกซื้้�อจะต้้องได้้รัับอนุุญาตจากหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้อง เช่่น กรมสรรพสามิิต และต้้อง
ปฏิิบััติิตามข้้อบัังคัับเกี่่�ยวกัับเวลาในการขาย อายุุของผู้้�ซื้้�อ และพื้้�นที่่�ที่่�อนุุญาตให้้ขาย
สาระสำคััญของกฎหมายนี้้�:
การจำกััดเวลาขาย: การขายเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์จะต้้องทำในช่่วงเวลาที่่�กำหนด เช่่น ไม่่สามารถขายในช่่วงเวลา
กลางคืืนหรืือในวัันหยุุดที่่�กฎหมายห้้ามขาย
ข้้อกำหนดเกี่่�ยวกัับสถานที่่�: การขายเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์จะต้้องปฏิิบััติิตามข้้อกำหนดเกี่่�ยวกัับสถานที่่� เช่่น ห้้ามขาย
เครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์ในสถานที่่�ใกล้้โรงเรีียน วััด หรืือสถานที่่�ที่่�มีีความเสี่่�ยงต่่อการกระทำผิิดกฎหมาย
การอนุ ุญาต: เจ้้าของกิิจการที่่�ต้้องการจำหน่่ายเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์ต้้องขอใบอนุ ุญาตจากกรมสรรพสามิ ิต และจะ
ต้้องมีีการตรวจสอบจากเจ้้าหน้้าที่่�เพื่่�อให้้แน่่ใจว่่าไม่่ได้้ละเมิิดข้้อบัังคัับ
สรุุป: ร้้านอาหารหรื ือซุุปเปอร์์มาร์์เก็ ็ตที่่�มีีการจำหน่่ายเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์จะต้้องได้้รั ับใบอนุุญาตจากกรมสรรพสามิ ิต
การขอใบอนุ ุญาตต้้องทำผ่่านสำนั ักงานสรรพสามิ ิตในพื้้�นที่่� ที่่�รัับผิิดชอบในการควบคุ ุมและกำกัับดููแลการจำหน่่ายเครื่่�องดื่่�ม
แอลกอฮอล์์ รวมถึ ึงการปฏิิบััติิตามข้้อกำหนดต่่าง ๆ เช่่น การจำกั ัดเวลาในการขาย และการควบคุ ุมการขายให้้แก่่บุ ุคคลที่่�
มีีอายุุไม่่ถึึงเกณฑ์์
4. ระเบีียบของกรุุงเทพมหานคร (กทม.)
1) ระเบีียบกรุุงเทพมหานครว่่าด้้วยการออกใบอนุ ุญาตการประกอบกิ ิจการ พ.ศ. 2555
สาระสำคั ัญ: ระเบีียบนี้้�เป็็นระเบี ียบหลัักที่่�ควบคุุมการขอใบอนุ ุญาตการเปิิดกิ ิจการในกรุุงเทพมหานคร เช่่น ร้้านค้้า
ร้้านอาหาร ซุุปเปอร์์มาร์์เก็ ็ต และร้้านสะดวกซื้้�อ ซึ่่�งเจ้้าของกิิจการต้้องยื่่�นคำขอใบอนุ ุญาตจาก สำนั ักงานเขตกรุ ุงเทพมหานคร
ที่่�ตั้้�งของกิิจการ โดยต้้องปฏิิบั ัติิตามข้้อกำหนดและระเบี ียบต่่าง ๆ เช่่น การจััดการพื้้�นที่่� การมี ีที่่�จอดรถ การปฏิิบั ัติิตามข้้อ
บัังคัับด้้านความปลอดภััย สิ่่�งแวดล้้อม และการรัักษาความสะอาดของพื้้�นที่่�

55. 55
2) ระเบีียบกรุุงเทพมหานครว่่าด้้วยการใช้้พื้้�นที่่�สำหรั ับร้้านค้้าและสถานประกอบการ พ.ศ 2546 (มี ีการปรัับปรุุง
แก้้ไขเป็็นครั้้�งคราว)
สาระสำคั ัญ: ระเบีียบนี้้�ครอบคลุ ุมข้้อกำหนดในการใช้้พื้้�นที่่�ในกรุ ุงเทพฯ สำหรั ับร้้านค้้าหรื ือสถานประกอบการใน
เชิิงพาณิิชย์์ เช่่น ร้้านอาหารและร้้านสะดวกซื้้�อ ซึ่่�งต้้องมี ีการจััดการพื้้�นที่่�อย่่างเหมาะสม ไม่่ก่่อให้้เกิ ิดความเดืือดร้้อนหรืือ
ผลกระทบต่่อชุุมชนและสิ่่�งแวดล้้อม รวมถึึงข้้อกำหนดเกี่่�ยวกัับการจอดรถ การระบายอากาศ และระบบจััดการน้้ำเสีีย
ทั้้�งระเบีียบ 4.1 และ ระเบีียบ 4.2 การตรวจสอบและการขออนุุญาตจากสำนัักงานเขต การขออนุุญาตจะต้้องดำเนิิน
การผ่่านสำนั ักงานเขตกรุ ุงเทพมหานคร ในแต่่ละเขต ซึ่่�งเจ้้าของกิิจการต้้องยื่่�นคำขอพร้้อมกั ับข้้อมููลที่่�เกี่่�ยวข้้อง เช่่น แบบ
แปลนอาคาร รายละเอีียดกิิจการ และแผนการใช้้พื้้�นที่่�ร้้านการศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร
5. พระราชบััญญััติิการจััดตั้้�งตลาด พ.ศ. 2559
หน่่วยงานที่่�ดููแล: กระทรวงมหาดไทย สำนั ักงานเขตกรุ ุงเทพมหานคร
สาระสำคััญ: หากร้้านสะดวกซื้้�อหรื ือซุุปเปอร์์มาร์์เก็ ็ตตั้้�งอยู่่�ในตลาดหรื ือมีีลัักษณะคล้้ายตลาด จะต้้องปฏิิบั ัติิตาม
พระราชบััญญััติิการจััดตั้้�งตลาด ซึ่่�งได้้รั ับการกำกัับดููแลโดยกระทรวงมหาดไทย โดยสำนั ักงานเขตกรุ ุงเทพมหานครจะเป็็น
หน่่วยงานที่่�ออกใบอนุ ุญาตและตรวจสอบการจั ัดตั้้�งตลาดในพื้้�นที่่�นั้้�น ๆ การจั ัดระเบีียบสถานที่่�ขายสิ ินค้้าให้้สะอาดและ
การควบคุุมสิ่่�งแวดล้้อมในพื้้�นที่่�ตลาดเป็็นสิ่่�งที่่�ต้้องคำนึึงถึึงในทุุกขั้้�นตอนของการจััดตั้้�งและการดำเนิินการ
สรุุป
พระราชบััญญััติิการควบคุุมอาคาร: ต้้องขออนุุญาตจาก สำนัักงานเขตกรุุงเทพมหานคร
พระราชบััญญััติิสุุขาภิิบาลอาหาร: ต้้องขออนุุญาตจาก กรมอนามััย และ สำนัักงานสาธารณสุุขจัังหวััด
กฎหมายควบคุุมการขายเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์: ต้้องขออนุุญาตจาก กรมสรรพสามิิต และ สำนัักงานสรรพสามิิตพื้้�นที่่�
ระเบีียบของกรุุงเทพมหานคร: ต้้องปฏิิบััติิตามข้้อกำหนดของ กรุุงเทพมหานคร และ สำนัักงานเขตกรุุงเทพมหานคร
พระราชบััญญััติิการจััดตั้้�งตลาด: ต้้องขออนุุญาตจาก กระทรวงมหาดไทย และ สำนัักงานเขตกรุุงเทพมหานคร
เจ้้าของกิิจการร้้านอาหาร ซุ ุปเปอร์์มาร์์เก็ ็ต และร้้านสะดวกซื้้�อจำเป็็นต้้องปฏิิบั ัติิตามกฎหมายและขออนุ ุญาต
จากหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้องตามแต่่ละข้้อกำหนดเพื่่�อให้้การดำเนิินกิิจการเป็็นไปอย่่างถููกต้้องตามกฎหมาย
เอกสารอ้้างอิิง
- พระราชบััญญััติิการควบคุุมอาคาร พ.ศ. 2522
- กรมโยธาธิิการและผัังเมืือง, www.dpt.go.th
- พระราชบััญญััติิสุุขาภิิบาลอาหาร พ.ศ. 2522
- กรมอนามััย, กระทรวงสาธารณสุุข, www.anamai.moph.go.th
- กฎหมายควบคุุมการขายเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์
- กรมสรรพสามิิต, กระทรวงการคลััง, www.excise.go.th
- ระเบีียบของกรุุงเทพมหานคร (กทม.)
- กรุุงเทพมหานคร (กทม.), www.bangkok.go.th
- พระราชบััญญััติิการจััดตั้้�งตลาด พ.ศ. 2559
- กระทรวงมหาดไทย, www.moi.go.th
- สำนัักงานเขตกรุุงเทพมหานคร, www.bangkok.go.th

56. 56การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร

57. 57การศึกษาเตรียมความพร้อม (preconditions) ในการจัดตั้งระบบมัดจำ� - คืนเงิน (Deposit Return System - DRS) สำ�หรับบรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียว ในกรุงเทพมหานคร