Service Science and the Information Professional 1st Edition Grandbois

Service Science and the Information Professional
1st Edition Grandbois download
https://textbookfull.com/product/service-science-and-the-
information-professional-1st-edition-grandbois/
Download more ebook from https://textbookfull.com

We believe these products will be a great fit for you. Click
the link to download now, or visit textbookfull.com
to discover even more!
The Role of the Electronic Resources Librarian Chandos
Information Professional Series 1st Edition George
Stachokas
https://textbookfull.com/product/the-role-of-the-electronic-
resources-librarian-chandos-information-professional-series-1st-
edition-george-stachokas/
Information Technology Science 1st Edition Tatiana
Antipova
https://textbookfull.com/product/information-technology-
science-1st-edition-tatiana-antipova/
Smart Service Systems Operations Management and
Analytics Proceedings of the 2019 INFORMS International
Conference on Service Science Hui Yang
https://textbookfull.com/product/smart-service-systems-
operations-management-and-analytics-proceedings-of-
the-2019-informs-international-conference-on-service-science-hui-
yang/
The Guide to Assisting Students with Disabilities Equal
Access in Health Science and Professional Education
Equal Access in Health Science and Professional
Education Lisa M. Meeks
https://textbookfull.com/product/the-guide-to-assisting-students-
with-disabilities-equal-access-in-health-science-and-
professional-education-equal-access-in-health-science-and-
professional-education-lisa-m-meeks/

The Complete Color Harmony Pantone Edition Expert Color
Information for Professional Results Leatrice Eiseman
https://textbookfull.com/product/the-complete-color-harmony-
pantone-edition-expert-color-information-for-professional-
results-leatrice-eiseman/
The ICT Malaise A Diagnosis and Cure for the
Dysfunctional Information and Communication
Technologies Service Delivery Workflow 1st Edition
Nadine Fruin (Author)
https://textbookfull.com/product/the-ict-malaise-a-diagnosis-and-
cure-for-the-dysfunctional-information-and-communication-
technologies-service-delivery-workflow-1st-edition-nadine-fruin-
author/
Information Science and Applications ICISA 2016 1st
Edition Kuinam J. Kim
https://textbookfull.com/product/information-science-and-
applications-icisa-2016-1st-edition-kuinam-j-kim/
Information Science and Applications 2017: ICISA 2017
1st Edition Kuinam Kim
https://textbookfull.com/product/information-science-and-
applications-2017-icisa-2017-1st-edition-kuinam-kim/
Starting Your Own Practice The Independence Guide for
Investment Advisors Attorneys CPAs and Other
Professional Service Providers 2nd Edition Robert
Fragasso
https://textbookfull.com/product/starting-your-own-practice-the-
independence-guide-for-investment-advisors-attorneys-cpas-and-
other-professional-service-providers-2nd-edition-robert-fragasso/

ServiceScienceand
theInformation
Professional

CHANDOS
INFORMATIONPROFESSIONALSERIES
Series Editor: Ruth Rikowski
(email:[email protected])
Chandos’ new series of books is aimed at the busy information
professional. They have been specially commissioned to provide the
reader with an authoritative view of current thinking. They are designed
to provide easy-to-read and (most importantly) practical coverage of
topics that are of interest to librarians and other information professionals.
If you would like a full listing of current and forthcoming titles, please
visitwww.chandospublishing.com.
New authors:we are always pleased to receive ideas for new titles; if
you would like to write a book for Chandos, please contact Dr. Glyn Jones
[email protected] by telephone +44 (0) 1865 843000.

ServiceScienceand
theInformation
Professional
YVONNE DE GRANDBOIS
AMSTERDAM BOSTON HEIDELBERG LONDON
NEW YORK OXFORD PARIS SAN DIEGO
SAN FRANCISCO SINGAPORE SYDNEY TOKYO
Chandos Publishing is an imprint of Elsevier

Chandos Publishing is an imprint of Elsevier
225 Wyman Street, Waltham, MA 02451, USA
Langford Lane, Kidlington, OX5 1GB, UK
Copyrightr2016 by Y. de Grandbois. Published by Elsevier Ltd. All rights reserved.
No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any
means, electronic or mechanical, including photocopying, recording, or any information
storage and retrieval system, without permission in writing from the publisher. Details on
how to seek permission, further information about the Publisher’s permissions policies
and our arrangements with organizations such as the Copyright Clearance Center and
the Copyright Licensing Agency, can be found at our website:www.elsevier.com/
permissions.
This book and the individual contributions contained in it are protected under
copyright by the Publisher (other than as may be noted herein).
Notices
Knowledge and best practice in this field are constantly changing. As new research
and experience broaden our understanding, changes in research methods, professional
practices, or medical treatment may become necessary.
Practitioners and researchers must always rely on their own experience and knowledge in
evaluating and using any information, methods, compounds, or experiments described
herein. In using such information or methods they should be mindful of their own safety
and the safety of others, including parties for whom they have a professional responsibility.
To the fullest extent of the law, neither the Publisher nor the authors, contributors,
or editors, assume any liability for any injury and/or damage to persons or property
as a matter of products liability, negligence or otherwise, or from any use or operation
of any methods, products, instructions, or ideas contained in the material herein.
ISBN: 978-1-84334-649-4
British Library Cataloguing-in-Publication Data
A catalogue record for this book is available from the British Library.
Library of Congress Control Number: 2015944393
For Information on all Chandos Publishing publications
visit our website athttp://store.elsevier.com/

DEDICATION
To Julien, Julia, and Johan.

READERS INFO
Readers: In the e-version of the book, you are requested to refer to the
hyperlinked terms and websites with the running text (of each chapter),
which will in-turn direct you to the WebCite-enhanced reference which
contains—in addition to the original live URL—a link to an archived
copy of the material, exactly as it was when last accessed. This will enable
you to have permanent access to the cited material avoiding cases of the
site becoming inactive or content changes expected over a period of time.
xi

ACKNOWLEDGEMENTS
I am grateful to my colleagues and friends at the University of Western
Switzerland, Geneva, where I began to study Service Science and then was
caught up in the energy surrounding it. And I am grateful to the Montreux
Business University for their encouragement of this project.
I have never met Jim Spohrer in person, but I know him through his
work and his writings. Thank you, Jim, for your energy and passion not
only for Service Science, but for everything you so ably keep up with on
the leading edge and then tell us about in such an interesting way.
Many, many thanks to Paul Maglio, for all you have contributed to
and written about Service Science. The dynamic way in which you teach
this subject is an inspiration to me. Your immediate and generous
response to my request to use your syllabus in the book and for my teach-
ing was a model of service! Your help is gratefully acknowledged.
Thank you to Corrado Pettenati, former Head of the Scientific
Information Service of the CERN (European Organization for Nuclear
Research), who read the very first draft. Corrado is a scientist, a techie,
and an information specialist and I knew he would give straight feedback.
He did, and his enthusiastic endorsement was key in continuing the
project.
Thank you to Linda Stoddart, former Academic Director of the
Master of Science in Information and Knowledge Strategy, Columbia
University, who put the finger on what I was doing when I could go no
further. She told me I was bringing in new knowledge, describing new
paths. Linda gave me her copy of Prusak’sWorking Knowledge, and said—
“he did it for knowledge management, you’re doing it for Service
Science.” Something clicked. I finished the book.
Much appreciation for their expertise, patience, and encouragement
goes to George Knott, my Editor; Harriet Clayton, Managing Editor;
Omer Mukthar Moosa, Project Manager; and Hop Wechsler, Permissions
Help desk Manager; all from Elsevier. You are a great team, and Elsevier’s
authors are extremely fortunate to be able to work with you.
To all the amazing information professionals I have had the good
fortune to know—with a special mention to the LINK team at the World
Health Organization.
To my family, source of everything good, thank you.
xiii

PROLOGUE
I was having lunch with one of the top professors in the management fac-
ulty of a University in Switzerland. I was new at the school, and excited
about being able to share my experience with these young people who
had chosen the information profession. On the walk from the school to
the restaurant, the professor said something that was obvious to him but
shocking to me. He said that in his opinion the information professions
would go the way of the mail carrier and the travel agent—they would
soon be obsolete. He maintained that, too often, these professions gave
people services they thought they should have, and this was usually a
one-size fits all. However, the market was not responding to this. He was
very clear in his thought—giving me a readout that I found was fairly
common in his department. My own experience had me on a totally dif-
ferent wavelength. I had never paid attention to those negative articles
that would appear in the professional literature. The people I knew in the
information professions were smart, passionate, and committed and did
not have the time to ruminate about their profile. They mostly thought
they had the best jobs in the world and were enjoying a career where you
got paid for learning, growing, meeting interesting people, and staying on
the leading edge of knowledge and technology.
On the first day of classes at the post graduate School of Information
Studies I attended we were told by the director that upon graduating
from this school the world would be our oyster. The phrase seemed
absurd at the time. In retrospect however, it proved itself true, opening so
many doors in so many disciplines. I especially remember a professor that
inflamed and inspired us with her passion for knowledge and the
profession we would be entering. She would have us stand up and express
ourselves over and over until we learned to hold the audience in the palm
of our hands and stream our message with ease. We were simply not
allowed to be silent or timid, and this was taught in such an engaging and
humorous way that we would have followed her anywhere.
My career path led to working in just about every sector of the infor-
mation realm on two continents: public, private, academic, government,
regional, school, and three mandates in the international sector. Oyster
indeed! My longest international mandate was as Coordinator of the
World Health Organization’s Library and Information Networks for
xv

Knowledge (LINK). After that I began teaching at the bachelor and mas-
ter levels and was responsible for a new master’s program in the
Information Studies Department between two universities in Canada and
Switzerland. In coming to this university, I knew what I wanted to trans-
mit. I was armed with a thousand examples of real life experience, most
of which had been rich and stimulating and rewarding (especially in
retrospect!).
It was at this university, in a faculty other than mine, where I dis-
covered Service Science.
At the start of this move to academia, I was invited to give a class at
the university. The audience included the Dean, the head of the
Department of Information Studies, the head of the Research
Department, and two professors. The topic I was given wasService Science
and Its Relationship to Information Science.
At the time, I had not yet made a connection between Service
Science and Information Science. I thought surely there would be some-
thing written on this in the professional literature (this was 2009).
Wrong. Although there were articles about Service Science, very little
was related to the information professions. I spoke to many brilliant and
capable knowledge workers in the international sector, and they actually
had never heard of Service Science, but, like me, wanted to know more
about it. So I plunged into it and the more I studied Service Science, the
more I learned not only about its relationship to Information Science, but
its absolute relevance to our entire profession, and its place in the world.
Although a young discipline, Service Science has many proponents,
some in prestigious universities, and others in the private sector. As I
researched the topic, I became convinced that this was a theme that infor-
mation professionals needed to know about and to be involved in. If any
profession today was dealing with people, technology, organizations and
information, it was the knowledge worker in information. The growing
number of universities that taught Service Science taught it through facul-
ties not related to Information Science, with a few exceptions such as the
iSchools at the University of California at Berkeley and the University of
Toronto.
I began by using my bachelor-, and then master-level students as a
forum to test the water on this topic. I gave classes on Service Science in
my marketing and client relationship management courses and invited
guest speakers to explore and expand this concept. The students
responded positively to the classes. They considered it totally normal that
xviPrologue

they study Service Science. We had many fine discussions as to the place
of Service Science in the information economy and in their future work.
We looked at the importance of linking research and “real life,” and stay-
ing ahead of the game: interacting with and learning about different disci-
plines and professions, embracing change and innovation, moving
forward.
I presented a paper on Service Science at an Online Information
conference in London. This important annual conference is aimed at
information professionals, analysts, and researchers in all sectors; IT
professionals; publishers; and senior executives responsible for information
strategy. The paper was selected to be part of the theme, “Broadening
our horizons: fresh insights and opportunities to stay ahead.” I write this
book in this spirit by sharing a subject that I think is important and
necessary to our future.
When I began researching this fascinating story and writing this book,
I looked at Service Science from the point of view of a practitioner and
professor of information. The sectors I wanted to reach included informa-
tion professionals, students and professors in schools of information, and
iSchools. Service Science is something we as information professionals
should know and incorporate in our minds, our work, our research, and
our curricula. We give service within service systems, and deal with peo-
ple, technology, organization, and information. We are T-shaped profes-
sionals in that we have advanced degrees in specialized areas, with a wide
horizontal background including information, technology, communica-
tion, and the social sciences. We are curious to know about other disci-
plines in order to do a good job. We are team players. All of this leads to
a natural connection to Service Science.
As I kept researching and writing about Service Science, I found that
this material is also relevant and timely for management and business
schools, IT specialists, service industries, companies interested in the
economic value of information, and the curious individual wanting to
discover something new. My Swiss banker friends want to know all about
it! One thing is certain—this question always comes up: “Service
Science? What’s that?!” People genuinely want to know.
Many of the articles on Service Science are found in technical,
specialized literature, and I have kept the explanations as clear as possible,
distilled from the reams of material I studied. You may simply be interested
in learning something new, or you may want to investigate the topic further.
This book will give you the basics, and point the way to further study.
xviiPrologue

Here you will find a general overview of service, service systems, and
Service Science as it pertains to the information economy and the
information professions. This new discipline is very close to our goals and
our work, and contributes to our professional development and interest.
Service Science is not necessarily something we would have studied in
our post-graduate education, as it is still emerging. There is little written
on the topic in our theoretical, practical, and research literature. The
articles on Service Science in the engineering, technical, management,
and business arenas do not necessarily come across our desk every day.
This book is intended to inform you on the subject in an easy and
interesting way.
First we will briefly discuss service and its attributes. Then we will
look at service systems and how they operate. This leads to an introduc-
tion to the new discipline of Service Science and the fascinating story of
how it began. We will consider the relationship between Service Science
and Information Science, why it is important to us, why we are impor-
tant to it, and how it redefines the profile of the knowledge worker.
Finally, we will look at options and ideas as to how to incorporate
Service Science into our existing body of knowledge, citing some
examples that are already taking shape. We will describe some of
the future directions that Service Science is defining on a world scale.
We will see who the players in this field are, and what they are saying.
This fascinating new frontier that is determinedly making its mark in
the knowledge economy continues to be a learning process for me, even
beyond the completion of this book. The momentum of its growth and
development is extremely rapid, and it just keeps coming. I hope that it
will spark new thoughts and ideas for you, no matter what your
background.
In today’s wonderful, connected world, we are all information
specialists. And we are all knowledge workers. We prefer to stay on the
leading edge, where ideas are new, and where there is room to grow.
Enjoy reading this book—it is not often that we find ourselves at
the very start of a subject or movement that will have great impact in the
time to come.
xviiiPrologue

CHAPTER 1
Service, Systems, and Science
I slept and I dreamed that life is all joy. I woke and I saw that life is all
service. I served and I saw that service is joy.
Rabindranath Tagore
A SERVICE IS...
We use, receive or give services every single day without giving it a
thought. For example, we greet the mail carrier who puts the mail in our
mailbox, we go to the hairdresser to cut our hair, we get the car washed on
the way home, and we pay the student who walked the dog while we were
gone. We call our IT professional to set up our new computer, we have
lunch with a friend at the new Italian restaurant, we go the bank, we buy a
nice dessert to accompany dinner, and we decide on a film for the evening
after our Yoga class. All of these interactions involve a service.
Services exist on a larger scale as well. Local governments provide
public services such as police protection, firefighting, roads, electricity, gas,
water, phone lines, garbage removal, and a multitude of other infrastruc-
tures, and provide for their maintenance and repair. Transportation systems
provide the services of public utility vehicles, such as buses, trains, ships,
ferries and airlines. The people who do this work offer a tremendous array
of services that make our lives one of safety, comfort, and ease.
Healthcare and medical services are given in hospitals, clinics and
specialized care homes.
Education is a major service industry and takes a 10% share of the
GDP in the United States. Some would consider it one of the most
important service sectors, and a basic need of society. Public and private
schools offer educational services from preschool through university, and
specialized post-graduate institutions provide a platform for learning,
growth, and advancement opportunities.
The information, communications, and technology sectors provide
us with phones, computers, the Internet, television, radio, newspapers,
magazines, and other media.
1
Service Science and the Information Professional.
©2016 by Y. de Grandbois. Published by Elsevier Ltd. All rights reserved.

Professional services are rendered by our doctor, lawyer, accountant,
architect, librarian, teacher, engineer, consultant, musician, computer
programmer, reporter, and so on. Service jobs include those of a
waiter, receptionist, sales clerk, IT help desk, plumber, electrician,
carpenter, mason, repairman, office assistant, cashier, translator, tour guide,
caterer, cook, window cleaner, beauty salon operator—the list is long.
Then there are the retail and wholesale services that sell us their wares in
shopping malls, department stores, boutiques, grocery stores, and online.
Real estate agents give us the services that allow us to buy, rent, and sell
property. And food services offered by restaurants, cafeterias, fast food chains,
and stores give us pleasure and satisfaction in our work or leisure time.
Business services such as professional services, financial services, and
transportation exist to facilitate other businesses.
There are a myriad of hospitality and leisure services such as travel
services, hotels, restaurants, spas, ski resorts, sports clubs, fitness centers,
museums, parks, campgrounds, and cinemas. Leisure and recreational
services have grown into a multibillion dollar business worldwide as people
have more time and more means to enjoy time that is not spent at work.
And not to forget Nature, and the gifts that she provides, read this
little verse,To a Child,Written in Her Album,byWilliam Wordsworth:
“Small service is true service while it lasts:
Of humblest friends, bright Creature! scorn not one;
The Daisy, by the shadow that it casts,
Protects the lingering dew drop from the Sun.”
SERVICE DEFINED
There has been a revision of the standard definition of service in the last
20 years because different disciplines have given their own definitions,
including economics, marketing, operations, industrial and systems
engineering, and computer science.
Here are a few examples of definitions of service in the literature over
the years:
Activities, benefits, and satisfactions which are offered for sale or are provided in
connection with the sale of goods(The American Marketing Association,
1960).
A service is a change in the condition of a person, or a good belonging to some
economic entity, brought about as the result of the activity of some other
economic entity, with the approval of the first person or economic entity
(Hill, 1977).
2 Service Science and the Information Professional

All economic activity whose output is not a physical product or construction
(Baruch, Quinn, & Cushman Paquette, 1987).
An activity or series of activities...provided as solution to customer problems
(Gronroos, 1990).
Deeds, processes, performances(Zeithaml & Bitner, 1996).
Application of competences for the benefit of another entity(Vargo &
Lusch, 2004).
A time-perishable, intangible experience performed for a customer acting in the
role of co-producer(Fitzsimmons & Fitzsimmons, 2005).
Simply put, services are the application of knowledge for mutual benefit
between entities. This appears to be the definition today. In all cases,
service involves the deployment of knowledge, skills, and competencies
that one person or organization does for the benefit of another.
SERVICE DESCRIBED: THE IHIP PARADIGM
Going further, a service can be described (rather than defined) by several
main attributes. The IHIP paradigm (Lovelock & Gummesson, 2004)is
normally used to describe service activities.
For example, a service isintangible—it is a transaction rather than a physical
product. You can’t see it or hold it or smell it. Services are ideas and concepts
that are part of a process and the client typically relies on the service provider’s
reputation, knowledge, and skills to help predict quality and to make service
choices. A physician who visits a patient and prescribes a remedy provides an
intangible service. A motivational speaker who delivers a powerful speech to
inspire managers is another example of an intangible service.
Because service is based on a process of co-creation between the
provider and the client, it isheterogeneousbecause the interactions
between the provider and client are unique and different each time.
Personalization of services increases their heterogeneous nature, since the
service is modified for each client or each situation; for example, a
medical consultation, a haircut, or a visit to our accountant, tax assessor,
or ski instructor. No consultation with one of these services would ever
be identical to the one before. Each visit would be unique, even if the
service provider and the client are the same.
A service also has the attribute ofinseparability: the service provider and
the service consumer must be involved in the transaction. For example,
the service consumer must be in the restaurant as well as the cook and
waiter in order for a transaction to take place. The accountant calculates
a tax return with the information given to him or her by the client. The
3Service, Systems, and Science

plumber comes to the house to repair something at the request of
the owner. Quality control can be achieved only after consumption.
Finally, service benefits are created and consumed at the same time,
as in the example of medical care, and therefore they are considered
perishable. Services cannot be inventoried or stored and used another
time. Therefore, any service capacity that goes unused is lost, and thus it
is also a lost economic opportunity as well.
Two more attributes to the IHIP paradigm were later added, those of
client-based relationships and customer contact.
There has been a lively debate in the literature concerning the validity
of the IHIP paradigm. It is not our intention to go into that discussion,
but it is useful to know that it is taking place. A clear summary of this
debate can be found in the chapter by Sampson in theHandbook of Service
Science(Maglio, Kieliszewski, & Spohrer, 2010). Sampson presents a case
for using the Unified Service Theory (UST) paradigm instead. The UST
takes into account input components, customers, and production
processes. The main difference is that customer inputs are the defining
features of service as long as the customer is identified and the process
being analyzed is specified. It comes from a process perspective—that is,
services are composed of processes that transform inputs into outputs.
A recent study (Ostrom, Parasuraman, Bowen, Patricio, & Voss, 2015)
states that the IHIP paradigm was largely dismissed by the service-
dominant logic perspective. However, Ostrom’s study maintains that there
is support in their findings for the theoretical value of both perspectives,
that of the IHIP paradigm and service-dominant logic.
CLASSIFYING SERVICES
In marketing and economics a service is a nonmaterial equivalent of
a product or a good. It is an economic activity that does not result in
ownership. In national economic statistics, the service sector is often
defined as whatever isnotagriculture or manufacturing. The Economist
humorously describes services as products of economic activity that you
can’t drop on your foot! It then goes on to say,
In most countries, the share of economic activity accounted for by services rose
steadily during the twentieth century at the expense ofagricultureand
manufacturing. More than two-thirds ofoutputinOECDcountries, and up to
four-fifths of employment, is now in the services sector
(Economist; see References)
4 Service Science and the Information Professional

THE STANDARD INDUSTRIAL CLASSIFICATION
Services began to be classified by the United States Department of
Commerce Standard Industrial Classification codes established in the
1930s, when services appeared as a residual category. The Standard
Industrial Classification (SIC) is aUS governmentsystem for classifying
industriesin the principle segments of the economy by a four-digit
numerical code. The broad divisions such as agriculture, mining, construc-
tion, manufacturing, and such are then broken down according to the
major groups within the division, and from there divided according to
the products within the major groups. For example, under the division of
manufacturing is listed the major group of food and kindred products.
Then under this, the products are listed by industry group such as meat
products, followed by specific products such as bacon, and so on. In other
words, this is a huge classification system that lists what is produced,
bought, and sold, and provides a system for quantifying these transactions.
Isn’t this amazing? These statistics can be used as a reflection of how
the economy is operating in the different sectors. Since 1997 the SIC has
been replaced by the six-digitNorth American Industry Classification
System(NAICS code), which basically follows the same logic, but
includes Canadian and Mexicanindustriesas well.
Services were classed as a residual category when the SIC was
established because at that time the main economic sectors were
agriculture and manufacturing. Today services are the fastest growing
part of economic activity in advanced economies. Services have become
a major force and have a larger place in the world economy than
manufacturing. This has been further enabled by advancements in
technology, telecommunications, and of course the Internet, factors that
have allowed the trade of services on an international scale. The Internet
especially, as a dynamic platform, makes an exchange of services possible
on a worldwide scale, both on an individual and a corporate level. Never
before have people in almost any country been able to market their
services or products or ideas across borders with such ease.
The SIC example is given to illustrate how a national classification
system works. However, each nation has its own, and theUnited Nations
Department of Economic and Social Affairswebsite (http://www.
webcitation.org/6abBdN2us) publishes the national classifications of 154
countries by region: Africa, North America, South America, Asia,
Europe, and Oceania. This website includes 448 current classifications.
5Service, Systems, and Science

The general structure of most of these classifications resemble each other,
with national specificities added where needed.
TYPOLOGIES OF SERVICES
Bryson, Daniels, and Warf (2004)provide a typology of services that encom-
pass a list of service values based on core service experience, bringing the clas-
ses into an even finer level. The list includes values such as creative, enabling,
experiential, information, innovation, problem solving, quality of life, and
others. Other typologies have been described, using the term holistic, but
most of these are based on the Bryson model (Glu¨ckler & Hammer, 2011).
TRADE OF GOODS AND SERVICES
Yet, although services have become the major part of most economies,
within the context of trade of goods and services, services have received
much less attention than goods. What are the reasons for this? For one
thing, they are hard to measure. Trade in manufactured goods is fairly
straightforward. When a car that is made in Poland, or a Dior dress that
is cut in Paris, or crates of McIntosh apples from the Okanogan Valley
are exported and going through customs, they are easily recognized,
classified, and taxed. This type of measure is easily identified and compiled,
and becomes hard data for economists who analyze the statistics.
But how do you quantify the professional guidance a life coach gives
to his or her client? The amount of time spent? The results obtained? Not
obtained? How do you measure the time, knowledge, and value a doctor
or a lawyer provides to give you a diagnosis or advice? By the time these
professionals spent in school? By the number of people on their staff? By
the amount of their bill? What about call centers? How do you measure
the services that they render? Yet according toEd Black (2012), Tech
Association CEO, significantly more people work in theengineering services
sector in the United States than work in theproductionof cars and automo-
tive parts, and three times the number of people in the United States are
employed in the “computer systems design engineering” sector than in
the entire field of aerospace manufacturing.
Services often stay uncounted and therefore are not reported. It is
therefore indispensable to be clear as to what a service is, and how it is
defined in our economies. Since more than two-thirds of the world’s
economy is dealing with services, this is certainly worth looking at.
6 Service Science and the Information Professional

PRODUCTS AND SERVICES AND THEIR DIFFERENCES
The differentiation between goods and services was first articulated by
Adam Smith in his famous book,The Wealth of Nations, published
in Great Britain in 1776. He defined the results of what he considered
“productive” and “unproductive” labor. Productive labor produced goods
that could be stored after production as saleable goods and then
exchanged for money. Unproductive labor, such as that of the armed
forces, clergy, lawyers, physicians, “men of letters,” musicians, singers,
buffoons, or “menial servants,” which, “however honourable,...useful,
or...necessary...produce nothing for which an equal quantity of
service can afterwards be procured, these services perished at the time
of production...therefore did not contribute to wealth.” My, how times
have changed!Daniel Pink, in his bookThe Whole Mind, describes how
the MFA (Master of Fine Arts) is the new MBA, and that the arts and
music are one of the biggest money-makers in our society.
We can look at products and services from the client’s point of view.
When a client asks“what can you make for me?”they are asking about
products; when a client asks“what can you do for me?”they are asking about
services. Whereas a product is something that can be measured and counted, a
service is less concrete and is the result of the application of skills and expertise
toward an identified need. A product is something you can point at, whereas a
service, as The Economist defines it, is any activity“you can’t drop on your
foot,”although this definition doesn’t hold up when the products are digital in
form—weightless objects that have no mass or material definition aside from
the physical media on which they exist. Nonetheless, even in file-based
workflows, there is a distinction between a product being produced and a
service provided to fill a need.
(The US National Archives and Records Administration)
For example, digital file-based outputs can be digital files sent to a
network storage system, new prints of motion picture film elements,
prints for exhibit purposes, or reference copies on DVDs/CDs for reading
rooms in libraries.
THE PRODUCT-SERVICE CONTINUUM
Manufactured products today have a high service component. In the
management literature this is referred to as the servitization of products.
The old dichotomy between products and services is being replaced by a
service-product continuum. Products and services are becoming more
7Service, Systems, and Science

closely aligned and more and more products have a service element in
them.
Many products come with a package of services that provide more
continuous income than the sale of the product itself. GE’s jet engine
business sells the engines nearly at cost but bundles them with highly
profitable, multiyear service contracts.IBM, even though it still manufac-
tures computers, sees the manufacture of physical goods as a small part of
its industry, with services becoming a major part of their business.
Adam Smith’s comments on services being useless for the economy
are past history. Companies that have invested in services, such as IBM,
have shown that enormous profits are made as a result. IBM has been
considered the gold standard in the services sector, and we will examine
this further on.
A dramatic example of success coming from adding services is Boeing
Aeronautics. Boeing went through a massive transformation over the past
decade to become a dynamic services leader. Of course, Boeing still
builds airplanes. But it has also expanded into the services business and
operates with a global services-centric philosophy. So in addition to
selling airplanes, spare parts and technical data, Boeing offers technical
expertise and the rolling out of new platforms, supporting customers at
their sites.
PetSmart, the pet food manufacturer, initiated a whole series of
innovative services, including pet grooming, training, boarding, and other
services, which account for a major share of its profits.
An excellent product no longer guarantees market success. The global
marketplace has become highly competitive. Many businesses are shifting
from selling products to providing service solutions and establishing good
customer relationships.
Services have become—in their own way—“hot.” What is not so clear
is how to move an enterprise from a product-based to a service-oriented
entity. How do services actually work—how are they created, how are
they implemented, and how do they generate profits? Researchers
are attempting to create a model for services success to help companies
get started in this endeavor.
ORGANIZATIONAL MODELS
Service businesses have traditionally used organizational models from the
manufacturing sectors, incorporating notions such as hierarchy, task
8 Service Science and the Information Professional

repetition, and standardization of procedures (Fragnie`re & Junod, 2010).
The “Taylor model,” used in the industrial sector, has also been used in
the services sector. Fragnie`re and Junod maintain that this model has
reached its limits, and is not appropriate nor useful in the service sector.
Services use humans more than machines, so these production models
can lead to organizational risks in the services sector. The authors state
that analyzing knowledge-based services is more complex than the
mechanistic approach to producing tangible products. As stated earlier,
services are intangible and heterogeneous. The “production” of services is
based on human soft skills, a contractual agreement between the provider
and the client, and not assembly line procedures. The raw material is
knowledge, not physical things.
We can appreciate the challenge—how do we make a science out of
the intangible and the invisible? That is one reason that Service Science is
so interesting—it seeks to materialize that which remains an interaction
in a particular time, in a particular space, between two or more entities
for the benefit of both.
RISK FACTORS
Catenazzo and Fragnie`re (2011)have written about the risks taken in
managing the invisible. This invisible process, which is the exchange
between human beings, entails a risk factor. They give the example of a
waiter handling clients in a restaurant. One client is alone, stressed and in
a hurry to eat; the other is ordering the same pizza, but is accompanied
by a friend, is content to eat at a leisurely pace, and is happy to be there.
The manner in which the two clients are served would have to be quite
different. A good waiter (serveurin French) would size up the situation,
intuitively gauging the psychological and sociological factors, mood, and
disposition, and anticipating the clients’ needs.
Service providers have no choice but to interact positively with
clients in order to augment customer satisfaction and reduce the risk of
dissatisfaction. (We have all lived the exact opposite of this theory.)
Negative appraisals of service are more harmful for services than for
physical products. One solution to diminish the risk factor in services is
the necessity for knowledge sharing between experienced staff and
beginners in order to improve the quality of a service.
...successfully managing the risks involved in service provision mean always
“keeping your eye on the ball”during the process (e.g., during the conception,
9Service, Systems, and Science

during the production, and during the conclusion). Just like an artisan, the
delivery of the service uses equal parts expertise and experience to assure real-
time perfect execution. Knowledge acquired over time will permit increased
value-added in the eyes of the clients, and can reduce the inherent risks of
dissatisfaction and a bad reputation that are related to the delivery of an
“invisible”good.
Catenazzo and Fragnière (2011)
THE CONTACT FACTOR
A service engenders aclient-based relationship, a factor of prime importance.
We require our family doctor to be a person who cares, who listens, who
is of good counsel, and someone we like and trust. We have a relationship
with him or her that lasts for decades, and we miss his or her presence
when he or she retires. The same perhaps exists with other professionals
who provide us with their specialized services. We refer our family and
friends to these service providers who then maintain long-term satisfying
customer relationships. Normally people do not change their providers
specifically because of this special relationship, even when the service
could cost less elsewhere. The human factor, complex and beautiful as it
is, is an important, if not the most important element in the rendering of
a service that will survive over time. If you are selling a service, you are
also selling a relationship.
Customer contact is of prime importance in service operations. For
example, high customer contact services would include those received in
health centers, or from individuals with specialized knowledge, such as
the architect who designs your home with you, or the consultant who
designs a team-building seminar for your business, the lawyer who wins
your case or the pediatrician who treats your child.
We find lower customer contact in areas that provide services such as the
local branch of your post office, your bank, or the retail stores you frequent.
Further down, a customer who has purchased an online airline ticket has lit-
tle opportunity for involvement in the service delivery or communication
with the provider, though contact can be made if necessary.
SERVICE-DOMINANT VIEW
Vargo and Lusch (2004)have said that as the services sector has
become dominant in most developed countries, they propose a different
10 Service Science and the Information Professional

marketing logic that is focused on a “service dominant” view revolving
around three ideas. These notions are:
1.The co-creation of value, which maintains that the customer is the
co-producer of the value of the service exchange.
2.The relationship with the customer, which is of prime importance;
long-term relationships allow better adaptation of the service offerings
to the needs of the customer.
3.The ability to meet the changes in demand while retaining
service quality, and that the quality of service is determined by the
customer.
An organization that adopts a service-dominant logic will focus on
selling a flow of service. It would determine the optimal configuration
of goods for a level of service, the optimal organization needed to
maintain the service, and the optimal payment mechanism in exchange
for providing the service (Vargo & Lusch, 2004).
Another example could be an organization that has redefined its
business from a company that sells a product such as automobile insurance
to a service that is a “mediator of human trauma” (Henkoff, 1994).
Henkoff describes the process of what happens when an accident occurs.
Their team flies to the scene, gives support, and handles claims on the
spot. Contact is made with 80% of accident victims within 9 hours. This
approach has earned an automobile insurance company one of the highest
margins in the property and casualty insurance industry, one which has
notoriously low margins.
Social media is a game changer as far as the credibility of almost any
service is concerned. Whether it’s a pizzeria in Naples, a hotel in
St. Moritz, a car rental in Athens, a safari in South Africa, horseback
riding in Connemara, or a festival in Alaska, no service can afford to be
less than its customers desire it to be. Because we will know whether it is
good, and why, and whether it is bad, and why. And these reviews can
make a difference as to a business thriving or bailing out.
The Economist Intelligence Unit (2013)published a report, The rise
of the Customer-Led Economy, where they show that the customer is
king again, and it is technology that has empowered them.
This would be a good section to recount some humorous examples of
bad service; however, in the interests of space as well as upliftment, here
is one example of good service, and giving credit where credit is due and
the use of technology to make life easier:http://www.webcitation.org/
6abBrVjaP.
11Service, Systems, and Science

SELF-SERVICE
As advances in technology and a better understanding of how people
interact occur, the methodology of delivering a service can change.
The roles of the service provider and the customer and how they interact
in the service delivery process can be redefined and expanded. An
example is self-service. Activities that were once done by the service
provider can be more efficient when done by the customer, such as
checking in online, or eating at a self-service cafeteria, filling up at a
self-service gas station, withdrawing money from an automated teller
machine (ATM), going to a car wash, or buying books online.
Self-service grocery shopping is now so normal that we tend to believe it
was always so. However, in the years prior to 1916, customers had to hand a
list or talk to the clerk at the counter, who would fetch the items. The first
self-service grocery store, with the unusual name of Piggly-Wiggly, was
founded in Memphis, Tennessee in 1916. The concept of a store where cus-
tomers served themselves was patented in 1917 by Clarence Saunders, and
franchises sold to grocery chains. The first stores had turnstiles, check-out
stands, and a few hundred items on shelves, each labeled with its price. Its
success was tremendous, and other grocery chains caught onto the self-service
wave in the 1920s and 1930s. Approximately 600 independently owned
Piggly-Wiggly stores still exist in themidwestern and southern regions of the
United States. Why the Name Piggly-Wiggly? We will never know.
Saunders’ reason is a mystery and has not been documented anywhere.
SELF-SERVICE TECHNOLOGIES
Self-service technologies (SSTs) have changed the way a service provider
interacts with customers and have also augmented the range and number
of services offered.
Some examples of SSTs in use are:
ATM
Airline check-in
Hotel check-in/out
Car rental
Betting machines
Various vending services (food, drink, cameras, etc.)
Tax preparation software
Self-scanning at retail stores
Internet banking
Online auctions
12 Service Science and the Information Professional

Package tracking
Internet shopping (Amazon, Gap, etc.)
Internet information search
Distance learning/training
Self-service has become a way of life, saving resources and time, and
giving the client a sense of independence and freedom.
Originally, service was seen as a value coming from the service provider to
the customer, initiated by either one or the other. Classic providercustomer
relationships created value by exchanging services. Services have become
more complex and interdisciplinary with the increased growth and develop-
ment of the service sector. There is a co-creation with both the provider and
the customer, and this is an important part of service design. Value-in-use sees
services as “shared and dynamic problem-solving endeavors that create value
in multiple dimensions” (Wolfson, Tavor, & Shlomo, 2012).
New information, knowledge, and cutting edge technologies also
changed the relationship between provider and customer. So the
service boundary began shifting from a person-to-person service, to a
service that is fully operated by the customer (self-service), and this has
become generalized and common. This shift increases efficiency, because
resources, time, costs, and physical effort are reduced. The customer
enjoys greater access and flexibility, and gains more control, causing a shift
of some of the responsibility to the customer.
SUPER SERVICE
The shift can also go the other way—toward the provider—thus making
the service a super service. In this case, it is the provider that does the
activity normally done by the customer, such as personal shopping, or the
service of a chef cooking in your home for a dinner party, or the delivery
of a rental car to your home. There is a saving of time and effort for
both the provider and customer. Other examples include online ordering
of groceries and home delivery, banks that pay your bills, customer
pick-up by airlines, stock inventories that are supplied by a provider, or
hairdressers who come to your home. Cloud computing is the delivery of
computing as a service rather than a product, whereby shared resources,
software, and information are provided to computers and other devices as
a utility (like the electricity grid) over a network, typically the Internet.
Super service is known as an activity if not by its name. The appellation
of the concept is not as well known as that of service and self-service.
13Service, Systems, and Science

SUSTAINABILITY AND SERVICES
Wolfson et al. (2012)have well explained the necessity for the sustainabil-
ity of services, and how important it is to take this into account. They
have published new models in this regard and their work should be seri-
ously taken into consideration in any discussion of service provision.
They maintain that if the heart of each service is its value, a sustainable
service has two values: its core value and the super value, which is co-
created by the supplier and the customer. They cite as an example of a
sustainable combination of self-service and super service the offering of
free parking at the train station in order to encourage people to use their
cars only to get to the train station. In addition people could bring their
bicycles onto the train for use in the city center.
Redefining sustainability as a service—by definition an intangible
product—shifts the focus from an economic profit point of view to one
more concerned with environmental and social profits. It puts economics
in this context, as an integral part of sustainability together with its
environmental and social elements. Economics thereby dovetails with the
holistic philosophy of Service Science, which focuses on the whole
operation and not only on its economic aspects.
But services are not entities unto themselves. They need to fit into a
system or a function that is activated. They exist in systems that take on an
identity of their own from both a functional and cultural point of view.
Having looked at service and services from many different angles, we
now go to the next phase in this primer on Service Science—that of
service systems.
WHAT IS A SERVICE SYSTEM?
A service system is a dynamic configuration of resources: people, technology,
organizations and shared information that creates and delivers value between
the provider and the customer through service (IfM & IBM, 2008). Service
systems have to use these resources in different modes in order to co-create
value with customers. These resources are the building blocks of service sys-
tems, and the basic unit of analysis in Service Science is the service system.
This is where the notion of service systems provokes attention, for
though the components are basic—people, technology, organizations, and
information—the way they are put together, why, and how, impact daily
life as we know it today.
14 Service Science and the Information Professional

Every day we’re customers of about 40 different types of service systems in the
world: from the minute we wake up and turn on the lights, the electric service;
to when we drive or take the bus to work, transportation services; to when we
pick up our morning coffee, our retail service; there’s just a huge number of ser-
vice systems that we depend on for our quality of life these days.
Spohrer (2009a)
So what constitutes a service system? First of all, of course, people—
who are they; how many are involved; what do they think, talk about, do?
Second, the technology involved—what type is used, what processes
are engendered? What is the infrastructure of the technology? What
hardware and equipment are being used? What software? What mode is
being used in the buildings, their vehicles for transportation? What tools
are made available?
Third, the aspect of shared information—what is everyone expected to
know, have access to? What language, norms, beliefs, and attitudes are
expected? Which laws and regulations, policies and instructions are put in
place? What rules and procedures, plans and flowcharts are being followed?
Which software and applications are being used, for what purpose?
The fourth component, organizations, are nonphysical resources that
are formal, that is, legal entities that can contract and own property; for
example, businesses, government agencies, banks, insurance companies,
and suppliers. They can also be informal, such as temporary project
teams, working groups, or web communities.
Value propositions,—that is, what is being valued, what is the division of
labor, what is the risk factor, what safeguards are put in place—encompass
the entire system.
SYSTEMS AND FUNCTIONS
There are three broad categories of service systems, which then break
down into specific functions. There are certainly more than those listed,
but this gives the general idea, as listed in theIBM University Relations
Worldwide CommunityWiki.
The first broad category of service systems are the systems that focus
on the flow of services that people need to survive, basic needs such as:
Transportation
Water and waste recycling
Food and products manufacturing
Energy and electricity
15Service, Systems, and Science

Information and communication technology access
The second broad category are the systems that focus on human
activity and development:
Buildings and construction
Retail and hospitality
Banking and finance/Business and consulting
Health and family life
Education and work life
And the third broad category are the systems that focus on human
governance:
Cities and security for families and professions
States/regions and commercial development opportunities
Nations/NGO’s and citizen’s rights/rules/incentives/policies/law
The provision of the services found in these systems meets the routine
daily needs for society. Every day we interact with dozens of service
systems. A family or even an individual can be viewed as a service system,
as can a city, a country, a government, or a company. Universities are
designed service systems, so are hospitals. Service systems may be nested
inside of other service systems; for example, staff and an operating room
unit inside a hospital that is part of a nationwide health care provider net-
work. A service system can be likened to the big picture—with separate
distinct components, links, and connections to other service systems or to
other services. The picture of a cruise ship is a good example of a service
system—a literal floating city that provides for every basic, wellness, and
entertainment need of its temporary inhabitants.
The smallest service system is a singlepersonand the largest service
system is theworld economy. Service systems can be characterized by the
valuethat results from theinteractionbetween service systems, whether
the interactions are between people, businesses, or nations. The interac-
tion could take place between two technological systems and be
performed through web services. It could be that people in one system
are interacting with technology in another as in business-to-consumer
e-commerce. Finally, it could be that technology is mediating people-
to-people interactions such as when a researcher interacts through chat or
e-mail with a reference librarian to find information.
Of course, the language, norms, attitudes, and beliefs of the people
that make up a service system evolve and change over time. In this sense,
service systems are a type ofcomplex systemthat is partially designed and
partially evolving.
16 Service Science and the Information Professional

Service systems can be divided intofront officeandback office, also called
front stageandback stage, terms that are well known to the information
scientist. Thefront officeis about customer interaction, the service provider
giving the service to the customer, ensuring customer satisfaction.
Theback officeis about operational functions—the infrastructure in the
background that ensures all the elements are present for the efficient
running of the service. Service performance relies on bothfront officeand
back officecomponents. The customer’s participation as well as his feed-
back is an important part of the choreography.
HOLISTIC SERVICE SYSTEMS
A holistic service system is defined as “a service system that can support
the people within it, with some level of (1) completeness (quality of life
associated with whole service), (2) independence (from all external
service systems), and (3) extended duration (longer than a month if
necessary and in some cases indefinitely).” A holistic service system
can be a nation, state, city, university, hospital, cruise ship, family, or
household, which provides whole service to the people inside the holistic
service system (Spohrer, Fodell, & Murphy, 2012).
A great deal is known about luxury resort hotels within the Service
Science community, so this provides a good foundation for future
research on whole service and holistic service systems. Universities are
important types of holistic service systems in an accelerating knowledge
economy. Universities are mini-cities, and can become the laboratories
for much of the research on whole service.
A luxury cruise ship is another good example of a holistic service
system. Holistic service systems can remain viable for some period of
time, even if disconnected from all interactions with other external ser-
vice systems for an indefinite period of time.
SERVICE SYSTEMS EXPAND
Service systems form a growing proportion of the world economy and
are becoming central to the way businesses, governments, families,
and individuals work. Innovation, a term applied almost exclusively to
technologies in the past, is increasingly used in relation to service systems
(IfM & IBM, 2008). Just as computer scientists work with formal models
17Service, Systems, and Science

of algorithms and computation, service scientists are beginning to work
with formal models of service systems.
Sustainability is an intangible product that requires the integration of
a wide variety of knowledge, technologies, methods, and skills, and
thus readily lends itself to being defined as a service system within the
framework of Service Science. Considering sustainability as part of
Service Science will enable us to understand it from a novel, more
well-defined, practical point of view and will delineate its space of action
while generating a new tool box for operation (Wolfson et al., 2012).
These basic services and the systems in which they live, with which
we are all familiar, are the basis of new ways of thinking and analyzing,
and provide new frontiers for research and discovery.
A fair number of our interactions with specific service systems did not exist
twenty years ago, before internet and mobile wireless technology, even fewer of
those available today existed one hundred years ago before instantaneous
global communications and social-institutional changes such as women joining
the workforce in large numbers. We need to better understand how we got
here, and what opportunities exist for where we might be going. Social, techno-
logical, economic, environmental and political changes are all interdependent.
How can we get smarter simultaneously along all these dimensions?
Spohrer (2009b)
How can we get smarter, indeed? Service Science is pushing with
dynamic forward motion for a full view of a topic that consists of many
individual topics. It insists on bringing them together for a common goal.
SERVICE SYSTEMS IN INFORMATION WORK
Information centers in any discipline and libraries are the service system
base for the work of the information and knowledge professional.
In attempting to discuss Service Science with information professionals,
I found that most think that Service Science is about managing
information services! Needless to say, this further fueled my resolve to
write this book. It is not my intention to discuss the management
of information services, however the References section does include
references that are pertinent to this area.
In the 1998 edition of his now classic textbook,Foundations of Library and
Information Science, Richard Rubin wrote that service is the raison d’eˆtre of a
library. In the third edition of the book, published in2010,heexaminedthe
services that developed because of the impact of the Internet, the World
18 Service Science and the Information Professional

Discovering Diverse Content Through
Random Scribd Documents

twee eilanden; het eene, door de schepelingen Nieuw-Holland
genaamd, was gelegen van 60° tot 63° NB. (een gedeelte van
Groenlands oostkust?), het andere, Opdams-eiland, op 66° NB. en
20 mijlen ten oosten van IJsland
[659]
. Dit laatste, ook wel Enkhuizer-
eiland genoemd
[660]
, is ook op latere Nederlandsche kaarten onder
dien naam te vinden
[661]
; tegenwoordig is het echter daarvan
verdwenen en het kan dus bezwaarlijk als eene ontdekking
beschouwd worden. Het verlangde octrooi werd echter aan de
compagnie dadelijk verleend.
[657] Corte Deductie ende Remonstrantie der N. C. dd. 18 Sept. 1624, in:
Noordsche togten. 4. Loop. N. C. R.-A.
[658] Zie meer voor deze beide reizen in Hoofdstuk IX.
[659] R. S.-G. 28 Oct. 1617.
[660] Dezen naam draagt het eiland, zoover ik weet, het eerst op de kaart van
„Oudt-Groenlandt enz.” in Carolus’ Nieuw vermeerde Licht des Zeevaerts. p. 148.
Waarschijnlijk is de naam door Carolus veranderd en het eiland naar zijne
vaderstad benoemd. Wij zagen reeds boven (p. 169 Noot 2), dat Carolus zulk eene
verandering niet schuwde, wanneer daardoor zijn eigen aandeel aan de
ontdekking meer op den voorgrond gesteld werd.
[661] O. a. op de kaart van Groenland enz. in den atlas van Goos (1666) en zelfs
nog op de zeekaart van Van Keulen.
Het resultaat was zeker niet schitterend en de »jaerlycxe
ontdeckingen” zelve der Noordsche Compagnie toonden, dat zij
meer en meer de hoop opgaf om langs dien weg voordeel te
behalen. Wij zagen, dat reeds bij de laatste ontdekkingsreizen de
kosten gedragen werden door eenige kamers der compagnie, terwijl
de andere zonder twijfel den moed hadden laten zakken. Na 1617
zien wij nog wel ontdekkingsreizen ondernemen, maar niet de
kamers, slechts enkelen harer leden droegen daarvan de kosten.
Hoewel vreemden door hun kapitaal dat der ondernemers moesten
versterken, waren het toch steeds leden der geoctrooieerde
vereeniging, die de reizen schijnen ontworpen te hebben; steeds
worden zij in de eerste plaats genoemd. En daar het aandeel, dat
dien leden aan de eventueele ontdekkingen zou ingeruimd worden,

volgens de bepalingen door de kamers gemaakt steeds dadelijk aan
de generale compagnie ten goede moest komen zonder dat den
ontdekker zelfs voor de vier jaren van het »generael octroy”
afzonderlijke exploitatie werd gegund
[662]
, kunnen ook deze reizen,
hoewel slechts gedeeltelijk op kosten van enkele leden der
Noordsche Compagnie ondernomen, zeer wel onder de reizen der
vereeniging gerangschikt worden: het feit, dat geen enkele maal
zonder medewerking van hare leden gehandeld werd, bewijst
voldoende, dat zij het was, die aanleiding tot de tochten gaf. Reeds
dadelijk in 1618 vinden wij drie reizen vermeld.
[662] Contr. v. de N. C. met de Zeeuwen, art. 19, in: Noordsche togten. 4. Loop N.
C. R.-A.
Twee Hoornsche kooplieden, Jan Jansz. Molenwerff, bewindhebber
der aldaar gevestigde kamer der Noordsche Compagnie, en Otto
Reyners, hadden reeds in 1616, zoo men hun verhaal gelooven mag,
het schip »de vier Heemskinderen”, kapitein Pieter Jansz. stuurman
Laurens Broers, ter ontdekking van nieuwe plaatsen voor de
walvischvangst uitgezonden. Het resultaat der reis was de
ontdekking geweest van een eiland op 70
1⁄2° NB., 28 à 30 mijlen
westzuidwest van Jan Mayen-eiland. Het volgende jaar hadden zij
weder een schip daarheen uitgezonden om hunne ontdekking te
exploiteeren; men had de walvischvangst daar beproefd en met
uitnemend gevolg gevestigd. In 1618 werden nu weder twee
schepen met hetzelfde doel uitgezonden, maar het ijs belette de
schepelingen ditmaal het eiland te naderen en den 12 Augustus
vielen zij zonder eenige vangst te Hoorn binnen. Nu eindelijk werd er
aan gedacht, bij de Staten-Generaal octrooi voor de ontdekking aan
te vragen; de reeders lieten een proces-verbaal van hunne
vruchtelooze laatste reis opmaken en verzochten de Staten dit te
willen aannemen als rapport van hunne ontdekking. Maar het
verzoek was zeer bedenkelijk. Nog daargelaten, dat een eiland op de
aangeduide plaats niet bestaat en dus het geheele verhaal
onwaarschijnlijk is, konden de reizigers »geen perfect rapport doen
vande gelegentheyt vant voorszeide eylant by bewys van Caerte,
Streecken, opdoeninge ende aencomste by tselve, om daermede te

thoonen dat zy de vinders daervan alleene waren.” De Staten-
Generaal oordeelden dan ook het verzoek der reeders om eene akte
volgens het »generael octroy” ongegrond en wezen het van de
hand. (24 Augustus 1618.)
[663]
[663] R. S.-G. 24 Aug. 1618.
Gelukkiger waren weinige dagen later (30 Augustus) Cornelis Jansz.
Muis en Adriaen Dircxz. Leversteyn, de hardnekkige concurrent der
Noordsche Compagnie, op wier kosten kapitein Aert Adriaensz.
Havelaer
[664]
met het schip »de Hasenwint” op 67
1⁄2° tusschen
Groenland en IJsland, een eiland ontdekte (waarschijnlijk een
gedeelte van Groenlands oostkust), waar hij vele vogelen, vossen,
kabeljauwen en andere dieren ving. De schipper deed dadelijk na
zijne terugkomst op 17 Augustus rapport van zijn wedervaren en de
Staten-Generaal verleenden na overlegging der kaart de door de
reeders van de ontdekking verzochte akte volgens het »generael
octroy”
[665]
.
[664] Havelaer wordt in 1617 als ijverig contra-remonstrant genoemd bij: Brandt,
Hist. der Reform. II p. 461.
[665] R. S.-G. 30 Aug. 1618.
Allerbelangrijkst is het bericht, dat wij in de resolutiën der Staten-
Generaal van 8 Januari 1619 vinden omtrent de ontdekking van een
voor de walvischvangst geschikt land tusschen 76°3´ en 80°6´ NB.
door Logier Jaspersz. met een schip van Pieter Courten te
Middelburg, een der voornaamste leden van de Zeeuwsche
compagnie voor de walvischvangst. Dit land, door den ontdekker
Nieuw-Zeeland genaamd, moet gelegen hebben op de oost- of
westkust van Groenland
[666]
. Maar hoe dit ook zij, in ieder geval is
de reis, waarvan ons dit schrale bericht is overgebleven, een nieuw
bewijs van de verbazende volharding onzer zeelieden, die reeds in
de zeventiende eeuw in eene altijd bijna onbevaarbare zee
doordrongen tot eene hoogte, die zelfs de zooveel beter toegeruste
reizigers van onzen tijd daar niet of eerst in de allerlaatste jaren
bereikt hebben. En dat de ontdekking wèl gestaafd was, blijkt uit de

resolutiën der Staten-Generaal zelve: het verzochte octrooi voor vier
jaren werd dadelijk verleend
[667]
.
[666] Waarschijnlijk lag het land op de oostkust, want de ontdekkers kwamen van
Spitsbergen, waar zij nog in het begin van Juli 1618 trachtten walvisschen te
vangen in Sir Thomas Smiths bay. (Mémoire et Relation veritable, bij: Muller, Mare
Clausum. p. 374.—Vgl. hierna Hfdst. VI.)
[667] R. S.-G. 8 Jan. 1619.
Van eene andere reis, in 1619 op kosten eener Delftsche compagnie
van kooplieden ondernomen, zijn geene berichten over. Bruin
Willemsz. d’Edel en Bruin Dircxz. Van der Dusse kochten in het
voorjaar van dit jaar van de Noordsche Compagnie het schip de
»Waterhondt” van 180 last en zonden het 1 Mei naar Groenland. De
Staten-Generaal leenden den reeders op hun verzoek veertien
stukken geschut met de daarbij behoorende kogels, maar van den
uitslag der reis is niets bekend
[668]
.
[668] R. S.-G. 13 Apr. 1619.—Het is trouwens niet onwaarschijnlijk, dat deze reis
alleen gedaan werd om walvisschen te vangen. „Bruyn van der Dussen” toch
vertegenwoordigde in 1640 met Jacob Van der Graeff de N. C. Het is dus zeer wel
mogelijk, dat het schip eenvoudig voor rekening der kleine N. C., waartoe ook Van
der Graeff behoorde, op de visscherij zeilde naar Jan Mayen-eiland, dat dikwijls
„Groenlandt” genoemd wordt.
De verdere tochten, door de Nederlanders in de eerste jaren na
1619 ondernomen, schijnen niet tot de ontdekking van nieuwe
landen in het noorden geleid te hebben, ten minste de resolutiën der
Staten-Generaal zwijgen daarover. Trouwens wanneer men niet tot
het zoeken van den doortocht den steven verre naar het
noordwesten wendde, was er niet veel nieuw land meer in de IJszee
te vinden. De oostkust van Groenland was op enkele plaatsen
bereikt, de eilanden in de IJszee waren voor zoover ze nu bekend
zijn reeds allen ontdekt, ook Groenlands westkust was door
Nederlanders bevaren. Het is dan ook alleen van tochten tot het
zoeken van den doortocht ondernomen, dat wij nog enkele berichten
vinden.

Het jaar 1624 kwam en plotseling zien wij de Nederlanders het
zoeken van den noordelijken weg naar Oost-Indië weder met kracht
opnemen. Naar beide zijden werd dit jaar de nog steeds onbekende
doorgang gezocht. De Noordsche Compagnie zond een schip
oostwaarts; de koopman Leversteyn, dien wij reeds in 1618 als haar
mededinger leerden kennen, deed ditmaal eene uitrusting naar het
westen. Door de jaarlijksche tochten ter walvischvangst waren de
schippers der compagnie meer en meer bekend geworden met de
noordkust van Spitsbergen; zij hadden opgemerkt, dat die kust zich
meer en meer naar het oosten wendde. Tot 82° NB. waren zij in het
noorden doorgedrongen en een schipper van Enkhuizen had op die
hoogte zelfs »eenighe ghebroocken landekens” of eilanden meenen
te zien. De verkregen zekerheid, dat Spitsbergen niet zooals men
vroeger meende een gedeelte van Groenland was, maar dat zich ten
noorden van het eiland eene ijsvrije zee bevond, die zich ten minste
een eind ver naar het noorden uitstrekte, gaf nieuwe hoop op het
vinden van den doortocht en het omzeilen der ver in het noorden
uitstekende kaap Tabin. De Noordsche Compagnie besloot een
spiegelschip van 40 last, wel uitgerust en voor langen tijd van
proviand voorzien, uit te zenden om dien weg in te slaan. Den 3 Juni
1624 verliet dit schip onder bevel van Simon Willemsz.
[669]
, met
Jacob Jacobsz. van Edam als stuurman en acht personen als
bemanning, de reede van Texel. Het plan was noordelijk langs
Spitsbergens westkust naar de pool te zeilen,—de oude theorie van
de warmte onder de pool gaf daartoe den moed;—eerst echter zou
onderzocht worden of de noordkust van het eiland voortging zich
oostwaarts te wenden, om zekerheid te verkrijgen of langs den
voorgenomen weg kaap Tabin te bereiken was en of niet hoog in het
noorden misschien een onbekend land den reizigers den pas zou
afsnijden. In Nederland stelde men zich van den uitslag dezer reis
veel voor, maar de uitkomst beantwoordde geheel niet aan de
gekoesterde verwachting. Reeds op 83° NB. belette de ijsvlakte het
schip verder noordelijk te zeilen; men was genoodzaakt oostwaarts
den rand van het ijs te volgen. Nergens werd echter een doorgang
naar het noorden gevonden: het schip was genoodzaakt terug te
keeren. Zoo spoedig was de reis geëindigd, dat de schepelingen nog

vroeg genoeg in de Mauritius-baai aankwamen om aan de
walvischvangst van dit jaar deel te nemen
[670]
.
[669] Misschien de kapitein van het schip de Craen, dat in 1611 de reis met Jan
Cornelisz. May deed.
[670] Zie over deze reis: Wassenaer, Hist. verh. VII fol. 95, IX fol. 123.
Uitvoeriger berichten wist Leversteyn van zijn wedervaren te geven.
Reeds vroeger meende men de zekerheid verkregen te hebben, dat
Groenland ten noorden aan de westkust van straat Davis verbonden
was en dat dus deze zoogenaamde straat geene zeeëngte maar een
baai was. Toen Leversteyn dus in 1624 met Jan Jansz. Molenwerff,
bewindhebber van de kamer der Noordsche Compagnie te Hoorn, en
een ander koopman, Borch genaamd, een schip uitrustte om in het
noordwesten eenen doortocht naar Oost-Indië te zoeken, hoopte
men dien weg niet zoozeer hoog in het noorden als wel iets lager in
het verre westen te vinden. Het schip, waarop waarschijnlijk Marten
Arendsz. van Den Briel opperstuurman was
[671]
, zeilde dan ook
daarheen en vond werkelijk ten noorden van Hudsons-straat »een
passagie, daer ghemeent werdt een pas naer Oost-Indien te zijn:
daer was een open Zee, wel vierdehalf Mijl wijt, en al gebroocken
Lant, vol van volck, al met Pelterijen en Robbe-Vellen ghecleedt, seer
begerich naer Yser-werck, willende de Bouten uyt het Schip haelen:
seer diefachtig, alles nemende dat los is, rauw Vleesch en Visch
eetende, seer net op een parck schietende, met haer Flitsen daer sy
het Wildt mede treffen: daer was goede handelingh van Pelterijen,
dies men in ’t Schip alles vermangelt heeft dat het in hadde.”
[672]
Niettegenstaande den ophef van deze ontdekking gemaakt blijkt het
overtuigend, dat de reizigers eenvoudig straat Davis een eind weg
opgezeild zijn en wel niet verder dan tot 65° NB.
[673]
. De ontdekte
»passagie” is waarschijnlijk de Cumberlands-bay. Dat de doortocht
niet gevonden werd, spreekt van zelf; straat Davis overstekende
keerden de reizigers langs de oostkust terug. Leversteyn verhaalde
toch aan de Staten-Generaal, dat een door hem ontdekt land zich
van »de Oostcaep van Fretum Davis” (d. i. kaap Farewell)
[674]

uitstrekte tot 5° meer noordelijk, waar zich een zekere rivier bevond,
die zijn schip bezocht had
[675]
.
[671] Ik vermoed dit, omdat op eene kaart van de zuidwestkust van Groenland,
door La Pereyre in de bibliotheek van kardinaal Mazarin gevonden, aangeteekend
stond: „Haec delineatio facta est per Martinum filium Arnoldi natum in Hollandia,
Civitate dicta den Briel qui bis navigationem ad insulam dictam
antiquam Groenlandiam, instituit; tanquam supremus
Gubernator, ano 1624 & 1625.” (White, Spitzbergen and Greenland. p. 180.)
Van Leversteyn alleen weten wij, dat hij in beide jaren een schip naar straat
Davis uitzond. (Is misschien het vinden van deze kaart, die in het archief der
Staten-Generaal behoorde, op die plaats reeds vóor 1646 eene aanwijzing, dat
Leversteyn, wiens daden zulk eene verrassende overeenkomst met die van Le
Maire vertoonen, evenals deze den koning van Frankrijk voor zijne noordelijke
ontdekkingen heeft willen interesseeren, nadat de Staten-Generaal hem
teleurgesteld hadden?)—Op deze tocht was ook tegenwoordig de bekende Willem
Ys, de zegsman van Witsen en Zorgdrager. Dit blijkt uit zijn verhaal over de twee
naar Nederland overgebrachte Groenlanders bij: Witsen, Noord- en oost-Tartarye.
p. 928. Wassenaer verhaalt (Hist. verh. IX p. 43, 124), dat op dezen tocht de twee
Groenlanders herwaarts kwamen.
[672] Wassenaer, Hist. verhael. IX fol. 43.
[673] Ook de nauwkeurigheid der ontdekking liet te wenschen overig. Niet alleen
wist Leversteyn niet juist aan te duiden, waar de ontdekte landen gelegen waren
(R. S.-G. 27 Febr. 1625), maar de bevelhebber Marten Arendsz. verkeerde nog in
de oude dwaling, dat Groenlands zuidpunt uit twee eilanden bestond. (Zie de kaart
van Groenland, in: White, Spitzbergen and Greenland. p. 175, naar Arendsz.’ kaart
vervaardigd. Zie ald. p. 180.)
[674] Fretum Davids is namelijk in de zeventiende eeuw de naam niet alleen van
de zeestraat, maar bepaaldelijk ook van Groenlands westkust, terwijl de westkust
van straat Davis als het Westland bekend is. Groenlands oostkust heette
daarentegen West-Groenland, verdeeld in Oud-Groenland, het zuidelijke, en
Nieuw-Groenland, het noordelijke gedeelte der kust. Spitsbergen werd somtijds
Oost-Groenland genoemd.
[675] R. S.-G. 11 Nov. 1624.—De bereikte rivier is waarschijnlijk de op de kaarten
van Groenland van Carolus (1626. R.-A.) en Zorgdrager (Groenl. vissch. p. 71), ook
in de atlassen van Goos en Visscher, evenals op Danckers’ kaart van Amerika,
duidelijk aangewezen Baals-rivier op 64° NB. In den omtrek vindt men daar „Delfs
haven” en „Delfs punt.” (NB. Leversteyn woonde te Delft.)

Maar niet ongestoord zou Leversteyn de vruchten van zijne
gewaande ontdekking genieten. Ook een Brielsch koopman
Engelbert Pietersz. Van der Zee had dit jaar straat Davis doen
bezeilen en daar ontdekt een nieuw eiland, waar hij had »opgedaen
seeckere silvere ende goutmynen voor desen noyt bekent
[676]
.”
Zoodra Leversteyn zich nu tot de Staten-Generaal wendde met
verzoek om octrooi voor niet minder dan twintig jaar, opdat hij zijne
ontdekking met uitsluiting van alle andere Nederlanders zou kunnen
exploiteeren en ze tot 84° NB. voortzetten, verzette zich Van der Zee
tegen de inwilliging van dit verzoek. Van zijne zijde verzocht hij
octrooi om straat Davis gedurende twaalf jaren alleen te mogen
bevaren; hij bood aan zijne ontdekking te bewijzen en tegelijk aan te
toonen »de sub- ende obreptie” van Leversteyns verzoek.
[676] R. S.-G. 15 Febr. 1627.—Sporen van dezen tocht vindt men op de kaart van
Carolus van 1626 (R.-A.) en op Goos’, Visschers en Zorgdragers (Groenl. vissch. p.
71) kaarten van Groenland, in: „kaap-Briel” en de „Brielse haven” op 62° en 63°
NB. De „Brielse haven” komt ook op Danckers’ kaart van Amerika voor. Zij kunnen
echter ook hunnen naam ontleenen aan Marten Arendsz. van Den Briel,
waarschijnlijk de bevelhebber op Leversteyns schepen in 1624 en 25. (Zie hiervóor
p. 181 Noot 2.)—In ieder geval is het niet onwaarschijnlijk, dat de expeditie van
Van der Zee belangrijke ontdekkingen heeft gedaan, want terwijl Marten Arendsz.
nog spreekt van „insula dicta antiqua Groenlandia” (zie hiervóor p. 181 Noot 2),
verhaalt Wassenaer reeds in April 1625, dat „Groenlandt gheen Eylandt bevonden
is.” (Hist. verh. IX fol. 43.) Het is kwalijk denkbaar, dat deze kennis aan iemand
anders dan Van der Zee ontleend is, die blijkens zijne beweerde ontdekking van
mijnen in Groenland daar aan land geweest is.
Hoewel het zoeken van den doortocht opgegeven en eene
ontginning der walvischvangst in die streken niet bedoeld schijnt te
zijn, was echter de Noordsche Compagnie niet gezind zich het
monopolie van landbezit in de poolstreken, dat zij zoo langen tijd
bijna ongestoord bezeten had, te laten ontwringen. Zoo zij zelve zich
tot nog toe tot de walvischvangst bepaald had, hare beginselen
waren te exclusief dan dat zij het zou gedoogd hebben, dat anderen
zich zelfs tot het drijven van den pelterijhandel of het ontginnen der
reeds lang gezochte goudmijnen bij straat Davis in het noorden
vestigden. Dadelijk verzocht zij dan ook de Staten-Generaal, de

requesten van beide kooplieden, voordat daarover eene beslissing
genomen werd, in hare handen te doen stellen om ze nader te
onderzoeken. De Staten-Generaal wenschten echter de beslissing
aan zich te houden en besloten (11 November), de drie partijen voor
eene daartoe benoemde commissie nader te doen hooren
[677]
.
[677] R. S.-G. 11 Nov. 1624.
De beide requestranten schijnen daardoor in groote verlegenheid
gebracht te zijn: reeds den 21 November werden partijen gelast
tegen den 25 voor de commissarissen te verschijnen
[678]
, en toch
hadden de beide mededingers nog in Februari zoo weinig afdoende
bewijzen van hun recht ingeleverd, dat de Staten-Generaal op
verzoek der bewindhebbers van de Noordsche Compagnie besloten,
Leversteyn en Van der Zee te gelasten, dat zij toch »rechte
openinge” zouden doen van de ligging der door hen ontdekte landen
om te beslissen of die al dan niet onder het octrooi der Noordsche
Compagnie vielen, en zoo neen of zij door de schepen der
compagnie vroeger waren bevaren
[679]
. De zaak bleef slepen
[680]
:
het schijnt de taktiek der partijen geweest te zijn, de
beraadslagingen over deze zaak te rekken, totdat zij op nieuw het
bewuste land hadden bevaren en afdoende bewijzen voor hun recht
konden bijbrengen.
[678] R. S.-G. 21 Nov. 1624.
[679] R. S.-G. 27 Febr. 1625.
[680] Wassenaer (Hist. verh. IX fol. 44) verhaalt, dat Leversteyn c. s. „na lange
Oppositie” in April 1625 octrooi voor vier jaar gekregen hebben. De R. S.-G.
zwijgen daarover en het door Wassenaer zelven (l. c. IX fol. 124) verhaalde strijdt
er mede.
Het bleef dan ook niet bij vertoogen aan de Staten-Generaal.
Dadelijk zond de Amsterdamsche kamer der Noordsche Compagnie
in het volgende jaar (1625) een scheepje van 40 à 50 last naar het
noorden
[681]
. De bevelhebber dezer expeditie kreeg last om het
bewuste land te bezeilen en daarna straat Davis of Hudsons-straat
en de naar hem genoemde baai ( »syn ghevonden Zee,” zegt

Wassenaer) te onderzoeken, »met hoope om aldaer oock wat raers
of nieus t’ ontdecken.” De kapitein van het jacht was Jan Jansz.
[682]
,
de bemanning bestond uit vijftien koppen. Men wilde dit jaar de
kusten verkennen en in het najaar terugkeeren: het volgende jaar
zou de Noordsche Compagnie dan »met ernst daer op
equipperen
[683]
.” De schepelingen hielden zich allereerst bezig met
het onderzoeken der door Leversteyn gezochte »passagie” (door
Cumberlands-bay), maar vonden die »ghestopt met lant.” Iets meer
naar het zuiden kwamen zij aan eenen inham, reeds vroeger door
Europeanen bezocht (Frobisher-straat), maar dien een eind wegs
opzeilende, kwamen zij verder dan hunne voorgangers geweest
waren. De bewoners, even roofzuchtig als de Groenlanders, toonden
zich bereid tot ruilhandel; zij boden wapens, kleedingstukken,
schuitjes en al wat zij hadden ter ruil aan, maar de zooveel
belovende pelterijen, waarvan Leversteyn gesproken had, kregen de
Nederlanders niet te zien. Ontevreden keerden zij terug en na eene
rampspoedige reis, door nevel, storm en ijs gehinderd, kwamen zij in
het vaderland aan
[684]
. Voor de ontdekking van verschillende baaien,
rivieren, eilanden en volken tusschen 60° en 68
1⁄2° NB. verzochten
zij, aan hun systeem van uitsluiting getrouw, echter dadelijk aan de
Staten-Generaal octrooi
[685]
.
[681] Wassenaer (Hist. verh. IX fol. 43) zegt, dat de compagnie in dit voornemen
„is belet.” Zie echter Wassenaer (l. c. IX fol. 124) en de R. S.-G. 16 Dec. 1625.
[682] Jan Jarisz. bij Wassenaer (Hist. verh. IX fol. 124) is zeker een drukfout voor
Jan Jansz.
[683] Wassenaer, Hist. verh. IX fol. 124.
[684] Wassenaer, Hist. verh. XI fol. 58.
[685] R. S.-G. 16 Dec. 1625.
Maar ook Leversteyn had onderwijl niet stilgezeten. Hij had met zijne
deelgenooten in Mei 1625 niet minder dan drie schepen van 100 last
uitgezonden, waarschijnlijk weder onder bevel van Marten Arendsz.
van Den Briel als opperstuurman
[686]
, om op de ontdekte landen
handel te drijven en den doortocht nader te onderzoeken
[687]
. Zij

verkregen een gunstig resultaat en ontdekten in straat Davis
»seecker Lant bewoont met menschen, noyt voor dato vandien by
eenige ingesetenen der Vereenichde Nederlanden bevaren
[688]
.” De
beide mededingers verschenen dan ook op het laatst van 1625
weder voor de Staten-Generaal en verzochten octrooi voor hunne
ontdekkingen. De regeering stelde beide requesten in handen eener
commissie om partijen zoo mogelijk in der minne tot eene
overeenkomst te brengen
[689]
. De uitslag dezer bemoeiingen wordt
niet gemeld.—Eene poging van Van der Zee, om nog in 1627 den
naar het schijnt toen reeds bijna vergeten strijd over de
ontdekkingen op Groenlands westkust weder te verlevendigen door
nogmaals octrooi voor zijne beweerde ontdekking van 1624 te
vragen, schijnt even onbeslist gebleven te zijn
[690]
. Het blijkt echter,
dat ook in 1626 straat Davis door Nederlanders bevaren is
[691]
.
[686] Zie hiervóor p. 181 Noot 2.
[687] Wassenaer, Hist. verh. IX fol. 43, 44.
[688] R. S.-G. 10 Oct. 1625.
[689] R. S.-G. 10 Oct., 16 Dec. 1625.
[690] R. S.-G. 15 Febr., 6 Mrt. 1627.
[691] R. S.-G. 24 Dec. 1626, 24 Febr. 1627.—Het schip behoorde aan Joost
Adriaensz. Van Colster en Mr. Cornelis Musch, „Secretaris tot Rotterdam”. Het doel
der uitrusting wordt niet gemeld.
Ook het zoeken van den noordoostelijken doortocht naar Oost-Indië
was door de Noordsche Compagnie onderwijl weder opgevat. De
ongelukkige reis van schipper Simon Willemsz. had haar echter van
het volgen van de richting door het hooge noorden afgeschrikt en zij
keerde dus terug tot de oude plannen der zestiende eeuw, die bij de
onbekendheid van het hooge noorden met groote voorzichtigheid
aanrieden, op eenigszins primitieve wijze eenvoudig de lijn der kust
te volgen. Daartoe rustte de Amsterdamsche kamer der compagnie
nu een spiegelschip van 90 last, »de Cat” genaamd, uit voor eene
lange reis. Het werd bemand met 24 koppen, van proviand voorzien
voor 2
1⁄2 jaar en schipper Cornelis Teunisz. Bosman van Amsterdam

aan het hoofd der onderneming gesteld, terwijl Willem Joosten
Glimmer hem als commies vergezelde
[692]
. De algemeene aandacht
schijnt zich op deze onderneming gevestigd te hebben; er waren aan
de uitrusting geheimzinnige inrichtingen verbonden, die aan de reis
grootere kans van slagen verzekerden dan aan eenige vorige
[693]
. De
Noordsche Compagnie, als altijd zeer voorzichtig, waar zij met hare
Oost-Indische zuster in botsing dreigde te komen, verzocht evenals
in 1615 van de Staten-Generaal »opene patente, daerby alle
uytheemsche Coningen ende potentaten mitsgaders alle
gouverneurs ende bevelhebberen van wat conditie off qualiteyt die
souden mogen syn, versocht ende respective bevoelen wierden,” het
schip te laten heen- en teruggaan zonder eenige verhindering. (25
Maart 1625.) Het verzoek der compagnie werd dadelijk toegestaan
en haar tevens op haar verzoek afschrift verleend van de resolutie
van 1596, waarbij de premie van ƒ 25,000 door de Staten was
uitgeloofd
[694]
. Het schip schijnt nog eenigen tijd opgehouden te zijn
en vertrok eerst 24 Juni van Texel. Het plan der reis was geheel
hetzelfde als in 1594: men wilde langs de Russische kust de straat
van Nassau doorzeilen naar den Ob, kaap Tabin trachten te bereiken
en door straat Anian den weg naar Cathay, China en Japan zoeken,
om het volgende jaar langs denzelfden weg terug te keeren en
octrooi voor het vinden van den weg aan te vragen
[695]
. De uitslag
beantwoordde echter geheel niet aan de hooge verwachtingen, die
men van de onderneming koesterde. Eerst 24 Juli voorbij het eiland
Kolgojev gezeild, bereikte men 28 Juli Novaya-Zemlya op 70°55´ NB.
en werd reeds daar zoozeer door het drijfijs gehinderd, dat men
dagenlang in eene baai moest blijven liggen. Eerst 10 Augustus kon
de straat van Nassau ingezeild worden. Den 13 Augustus kwam het
schip ook behouden voor het Staten-eiland ten oosten van Vaigatsch
ten anker, maar nauwelijks was men 17 Augustus van daar
vertrokken of een harde vorst deed de zeilen stijf bevriezen, terwijl
de wind de ijsschotsen met zulk een geweld op het vaartuig
aandreef, dat men wel genoodzaakt was in straat Nassau terug te
keeren. Bosman was nog daar, toen een hevige storm hem onder
sneeuw en hagel van zijne ankers sloeg en hem tot den terugtocht
deed besluiten. De berichten van eenige Russische visschers, die hij

ontmoette, hadden de reeds ontmoedigde reizigers in hun
voornemen bevestigd. Zij verhaalden, dat straat Nassau slechts eens
om de twee of drie jaar open was en dat dan nog alleen laat in den
tijd het drijfijs den toegang vrijliet; zij, die gewoon waren jaarlijks
met drie of vier kleine scheepjes tusschen Pechora en Vaigatsch de
vischvangst te beproeven, waren dan ook dikwijls genoodzaakt zich
tot de ondiepten in de straat van Nassau zelve te bepalen
[696]
. Hoe
onmogelijk het dus voor de expeditie scheen verder te gaan, in het
vaderland was men, toen Bosman in het begin van September
onverrichter zake terugkwam, niet zeer tevreden over zijn beleid.
Men schijnt hem gebrek aan volharding en moed verweten te
hebben; men schijnt het hem ten kwade geduid te hebben, dat hij
reeds op het gezicht van het drijfijs teruggekeerd was zonder zich
daarin te wagen. »Het staet alsoo met de vaert door ’t Ys, naer
ghelegentheyt vande winden,” schrijft Wassenaer, die veel van de
reis gehoopt had, »d’eene wint dryft u al het Ys op ’tlijf dat ontrent u
is, die wint veranderende, drijft al ’t Ys van u of, en ghy hebt eenen
vryen pas; die wat ondersoecken wil, moet niet schroom en hem in
’t Ys te begheven, en daer eenighe daghen in te blyven legghen, en
dryven, en daer nae weder los werden; die soo niet doet sal niet
uytrechten, als desen voorghevallen is
[697]
.”
[692] Wassenaer, Hist. verh. IX fol. 123.—Gelijkheid van jaar en plan zouden reeds
voor het vereenzelvigen van de reizen van Teunis Cornelisz. (volgens Wassenaer)
en van Cornelis Bosman (volgens Witsen) pleiten. Van Dam (Gesch. der O.-I. C. R.-
A.) neemt echter allen twijfel weg door den schipper Cornelis Teunisz. Bosman
te noemen, daardoor bewijzende, dat Wassenaer bij vergissing Teunis Cornelisz.
voor Cornelis Teunisz. schreef.
[693] De schepelingen hadden behalve de proviand bij zich zekere „andere
nootdruftigheden, om redenen willen niet verhaelt.” Ook waren zij „met twee
stooven int Schip versien” en „op eenich renconter wel met Cruyt en Loot versien.”
(Wassenaer, Hist. verh. IX fol. 123, XI fol. 58.)
[694] R. S.-G. 25 Maart 1625.
[695] Wassenaer, Hist. verh. IX fol. 44, 123.—R. S.-G. 25 Maart 1625.
[696] Bizonderheden over deze reis vindt men bij: Van Dam, Gesch. der O.-I. C. I
cap. I 5. (MS. R.-A.), die een uittreksel uit het journaal van Bosman gebruikte.

Daarmede stemmen overeen Witsen (Noord- en oost-Tartarye. p. 906, 7) en
Berghaus. (Wat men van de aarde weet. I p. 229.) In bizonderheden wijkt deze
laatste echter van het verhaal der anderen af zonder zijne autoriteit te noemen.
[697] Wassenaer, Hist. verh. XI fol. 58.—Twee andere „wel-ghemonteerde”
schepen der N. C. zeilden dit jaar nog „op een ander noyt bevaeren plaets om yets
t’ ontdecken.” (Wassenaer l. c. IX fol. 124.)
Dit zijn de laatste berichten, die ons omtrent ontdekkingsreizen naar
het noorden, door of ten tijde van het bestaan der Noordsche
Compagnie door Nederlanders ondernomen, zijn overgebleven. De
ongelukkige uitslag schijnt van verdere pogingen te hebben
afgeschrikt en de Noordsche Compagnie heeft zich zeker meer en
meer op de walvischvangst toegelegd, die ook zonder de ontdekking
van nieuwe vaste uitgangspunten juist in deze jaren overvloedige
winsten afwierp
[698]
. Voordat wij echter over de ontdekkingen der
Noordsche Compagnie zwijgen, blijft ons over iets mede te deelen
omtrent de ontdekking van Jan Mayen-eiland, waarover zeer
verwarde verhalen in omloop zijn.
[Bijlage XIV]
[698] Gedurende het bestaan der Noordsche Compagnie bepaalde men zich verder
dan ook tot het onderzoeken der kusten van Spitsbergen. Men moet echter
voorzichtig zijn met het toeschrijven van ontdekkingen aldaar aan Nederlanders:
de Hollandsche namen zijn daarvan volstrekt geen bewijs, daar de Nederlanders
zich niet ontzagen de namen door Engelschen gegeven op hunne kaarten te
vertalen, b. v. Klok-baai, Kijk-uit enz. (Bell-sound, Look-out.) Toen de Noordsche
Compagnie in 1642 werd opgeheven, ondernamen natuurlijk nu en dan
Nederlandsche walvischvaarders tochten om nieuwe kusten te vinden, terwijl
Spitsbergen meer en meer verlaten werd. Maar toch niet dan zelden was dit het
geval: weldra werd de overtuiging algemeen, dat, zoo de walvisch uit de zee om
Spitsbergen langzamerhand verdween, andere wateren nog minder door die
begeerlijke prooi bezocht werden. Ook de berichten omtrent die tochten zijn
schaarsch en onsamenhangend. Over de reizen van Willem Vlaming en de beide
zonen van Jelmer Cock (in 1663 of 64, 1669 en 1688) vindt men een en ander bij:
Witsen, Noord- en oost-Tartarye. p. 900, 2, 3, 4, 23, 24, 25, 26, bij: Van Dam,
Gesch. der O.-I. C. I cap. I 5, bij: Valentijn, Ond en nieuw O. I. I p. 113, bij:
Zorgdrager, Groenl. vissch. p. 136, en bij: De Jonge, Nova-Zembla. p. 24-26,—over
de reis van Cornelis Pietersz. Snobbeger (1675), bij: Witsen l. c. p. 918,—van
Teunis Ys: ald. p. 901, 2, 4, 51, 52,—van Cornelis Roule: ald. p. 920,—over
ontdekkingsreizen door Nederlanders in 1664 en 66 ondernomen: ald. p. 907, 62,
—over de plannen van den commandeur ter walvischvangst Jan Pietersz. Haay

(1650), bij: Van Dam, Gesch. der O.-I. C. I cap. I 5 (cf. Zorgdrager, Groenl. vissch.
p. 320),—over de ontdekking van verschillende punten van Groenlands oostkust
(1654. Gale Hamkesland en baai op 73°-75° NB.—1655. Broer Ruysland ontdekt
door Gerrit Ruisch op 73°.—1655. Edamsland op 77° of 78° NB.—1665. Bontekoe’s
eiland op 73°30´ (?).—1670. Lambertsland op 78°30´): in de atlassen van Colom,
Goos en Doncker, en op de kaart van Van Keulen. (Vlg. Witsen l. c. p. 904 is
Groenlands oostkust in de 17
e
eeuw nooit bereikt.)—over de ontdekking van Gillis-
land op 80° NB. ten oosten van Spitsbergen door Cornelis Gillis: in den atlas van
Van Keulen;—over de ontdekking van het problematische Jelmersland: Witsen l. c.
p. 902, en van het niet bestaande Witsen-eiland: ald. p. 923.—De O.-I. C. schijnt
in het midden der 17
e
eeuw nog enkele reizen tot het zoeken van den N.-O.
doortocht van O.-I. uit te hebben doen ondernemen. Zie daarover: Philosophical
Transactions of the Royal Society. IX, X p. 197, 417.—Zorgdrager, Groenl. vissch. p.
137.—Scoresby, Account of the arctic regions. I App. p. 62.—Over plannen om
voor het zoeken van den N. doortocht nog in 1664 een monopolie te verkrijgen
vergelijke men: Van Dam, Gesch. der O.-I. C. I cap. I 5.
Jan Mayen-eiland is volgens de gewone overlevering ontdekt door
Jan Cornelisz. May op zijne reis naar het noorden in 1611. Dit
verhaal, reeds door Zorgdrager medegedeeld
[699]
, is na hem door
alle schrijvers, die het eiland vermelden, overgenomen
[700]
. Het is
niet moeielijk de redeneering na te gaan, die het heeft doen
ontstaan. Jan Mayen-eiland was natuurlijk ontdekt door Jan May, de
naam zelf reeds wees het aan; zekere Jan May was in 1611 naar het
noorden geweest, dus was hij de ontdekker. Toch mocht het
zonderling heeten, dat zulk eene belangrijke plaats in het octrooi der
Noordsche Compagnie van 1614 niet genoemd werd; toch berichtte
de heer De Jonge, dat in het zeer uitvoerige journaal van de reis van
Jan Cornelisz. May geene melding van het eiland gemaakt werd
[701]
.
Nasporingen op het Rijks-Archief en elders hebben mij nu in staat
gesteld, de ware geschiedenis der ontdekking uitvoerig te verhalen.
Dat zij ingewikkeld is blijkt reeds uit de feiten, dat niet minder dan
zevenmaal terecht of ten onrechte op de eer en het voordeel der
ontdekking van Jan Mayen-eiland als van een nieuw land is
aanspraak gemaakt,—dat over die ontdekking niet minder dan drie
processen door Nederlanders en vreemdelingen tegen de Noordsche

Compagnie gevoerd zijn,—dat het eiland onder twaalf verschillende
namen in de geschiedenis bekend is,—dat degene, die geacht wordt
zijn naam aan het eiland gegeven te hebben, zelfs van het bestaan
daarvan geheel onkundig was,—en dat de werkelijke naamgever de
eigenlijke ontdekker niet is. In de volgende bladen hoop ik al deze
vreemdklinkende beweringen te bewijzen: voorloopig zal ik mij
bepalen tot een kort verhaal der verschillende zoogenaamde
ontdekkingen.
[699] Zorgdrager, Groenl. vissch. p. 101.
[700] O. a. door den schrijver van: De walvischvangst (II p. 62), Moll (Zeetogten
der Nederl. p. 95), Bennet en Van Wijk (Nederl. ontdekk. p. 54), Asher (Hudson
the Navigator. p. 257), Berghaus (Wat men van de aarde weet. p. 335), Barrow
(Voyages into the arctic regions. p. 227.) Alleen Scoresby (Account of the arct. reg.
I p. 154) twijfelt, maar op zeer dwaze gronden.
[701] De Jonge, Opkomst. I p. 30.
»In the yeere 1608, ” dus verhaalt Edge in zijn »Northerne
Discoueries of the Muscouia Merchants,” »the said
fellowship set forth a Ship called the Hope-
well, whereof William Hudson was Master, to
discouer to the Pole, where it appeareth by his
Iournall, that hee came to the height of 81
degrees, where he gaue Names to certayne
places, vpon the Continent of Greenland
formerly discouered, which continue to this
day, namely, Whale Bay, and Hackluit Headland,
and being hindred with Ice, returned home
without any further vse made of the Countrey,
and in ranging homewards, hee discouered an
Iland lying in 71 degrees, which hee named
Hudsons Tutches.”
[702]
Asher
[703]
heeft m. i. overtuigend
bewezen, dat Hudsons Tutches niets anders is dan Jan Mayen-
eiland
[704]
, en dat dit laatste in Engeland nog in 1618 onder den
naam van »Hudson’s Touches” bekend was
[705]
. Het mag ons echter
van een scherpzinnig geleerde als Asher verwonderen, dat hij met

geen enkel woord de reden opgeeft, waarom hij den naam William
Hudson stoutweg in Henry Hudson veranderd heeft. Edge was
iemand, die volkomen op de hoogte der beschreven zaken zijn
kon
[706]
en dus niet lichtvaardig van vergissingen mag verdacht
worden. En er zijn in het verhaal van dien goed ingelichten schrijver
verschillende bezwaren tegen het identificeeren van de door hem
beschreven reis en den eersten tocht van den beroemden Henry
Hudson. 1
o. Het jaar van Hudsons eerste reis is 1607; hier wordt
gesproken van 1608. 2
o. Hudsons voornaam was, zooals bekend is,
Henry; Edge noemt zijnen reiziger William Hudson. 3
o. In de
verhalen, die van Hudsons eerste reis overig zijn (waaronder een
journaal, geheel aan dat van Hudson ontleend en misschien
gedeeltelijk door hem zelven geschreven) wordt van het geven van
de namen Whale-bay en Hakluyts Headland aan twee plaatsen der
kust niet gesproken. 4
o. Evenmin wordt daarin van de zoo
gewichtige ontdekking van een nieuw eiland op 71° gesproken. 5
o.
Jan Mayen-eiland lag volstrekt niet in Hudsons weg; ook Asher
maakt het niet duidelijk, hoe de reiziger daar kan gekomen zijn
[707]
.
—Op deze gronden geloof ik, dat Asher al te spoedig tot het
veranderen van den naam William Hudson in Henry Hudson is
overgegaan,—eene verandering, waarop in ieder geval de aandacht
had moeten gevestigd worden; of de bezwaren echter gewichtig
genoeg zijn, om tot het aannemen eener afzonderlijke van elders
niet bekende reis naar Spitsbergen door zekeren William Hudson in
1608 te doen besluiten, durf ik niet beslissen. Ik geef de verschillen
der verhalen voor wat ze zijn: een bevoegder beoordeelaar beslisse.
Ondertusschen zij opgemerkt, dat het niet onwaarschijnlijk is, dat de
Moscovische Compagnie een der zonen
[708]
of broeders
[709]
van den
verdienstelijken reiziger Hudson in dienst genomen heeft om den
noordelijken doortocht op nieuw te zoeken.
[702] Purchas, Pilgrimes. III p. 464.
[703] Asher, Hudson the Navigator. p. CXCI, CXCII, 146 Noot 1.
[704] In éene zaak echter geloof ik, dat Asher hier dwaalt. Hij vindt een bewijs
zijner stelling in den naam „Rudson’s point”, volgens hem eene verbastering van:
Hudsons point. Ik durf zeggen, dat de afleiding geheel verkeerd is. Op de mij

bekende kaarten heet de bedoelde plaats niet „Rudson’s point” maar eenvoudig
„Rudsen.” Met dezen naam worden dunkt mij de klippen bedoeld, die daar in zee
liggen. (Rudsen, rudzig, oud-Hollandsch voor: rotsen, rotsig.)
[705] Het stuk, waarop Asher doelde, is in eene Fransche vertaling afgedrukt bij:
Muller, Mare Clausum. p. 376.
[706] Asher, Hudson the Navigator. p. XIX.
[707] Asher, Hudson the Navigator. p. CXCIV en p. 20 Noot 1.
[708] Hudson had behalve den met hem omgekomen zoon John (dien Asher,
Hudson the Navigator, p. 122 Noot 2 verkeerdelijk niet voor eenen zoon houdt. Zie
ald. p. 142) verschillende kinderen (Murphy, Hudson in Holland. p. 10, 35), o. a.
een zoon, die in 1614 in dienst der Engelsche O.-I. C. voor het eerst uitvoer.
(Markham, Treshold of the Unknown Region. p. 39 Noot.)
[709] De naam William was in de familie Hudson niet ongewoon. (Read, Henry
Hudson. p. 46.)
»Jan Mayen Island,” zegt Scoresby
[710]
, »was also
discovered by the whalers of Hull about the
same time (i. e. 1611 of 12), and named Trinity
Island; in consequence of which, when the
Russia Company attempted to monopolize the
fishery of the whole of the Polar countries, this
island was granted by the King to the
Corporation of Hull, on their petition in the
year 1618, as a fishing station.” Hetzelfde zegt ook
Macpherson
[711]
, die het waarschijnlijk met alle andere berichten van
dien aard aan Purchas ontleend heeft. Waarom Scoresby echter
Trinity-island identificeert met Jan Mayen-eiland (terwijl Macpherson
dit niet doet) meldt hij ons niet; geen autoriteit wordt door hem
hiervoor opgegeven. Macpherson beschrijft het door de Hullers
ontdekte eiland als »the isle of Trinity, lying in the north sea towards
Spitzbergen.” Is dit juist, dan kan het bezwaarlijk Jan Mayen-eiland
zijn; wat ook daarom onwaarschijnlijk is, omdat de Moscovische
Compagnie in hetzelfde jaar 1618, toen koning Jakob I Trinity-island
aan de Hullers afstond op grond, dat zij het ontdekt en het eerst
daar gevischt hadden, zeer goed blijkt geweten te hebben, dat Jan
Mayen-eiland als Hudsons Touches door Hudson ontdekt was
[712]
.

Maar toch kan Trinity-island bijna niets anders dan Jan Mayen-eiland
zijn. Waarschijnlijk lag het toch niet dicht bij Spitsbergen, want het
was juist om twist tusschen de Moscovische Compagnie en de
Hullers te vermijden, dat Jakob I Trinity-island aan de laatsten
afstond. Ook was het waarschijnlijk eene plaats, waar de
walvischvangst zeer voordeelig was, daar de gift eene
schadevergoeding moest zijn voor het ontzeggen aan de Hullers van
het recht om bij Spitsbergen te visschen. Eene bevestiging dezer
meening vind ik op eene oude Nederlandsche kaart
[713]
, waarop
aangeteekend staat: »Lounges Forland ofte Trinitie Eylandt,
nu Ian Mayen Eylandt.” Zoo Trinity-island dus Jan Mayen-eiland is,
dan kan het o. a. ontdekt zijn door Thomas Marmaduke van Hull, die
volgens Poole in 1612 met het schip »the Hope-well” eene
ontdekkingsreis deed in het noorden en zelfs tot 82° NB. kwam
[714]
.
[710] Scoresby, Account of the arctic regions. I p. 154.
[711] Macpherson, Annals of commerce. II p. 292.
[712] Zie het bovenvermelde verhaal der Moscovische Compagnie bij: Muller, Mare
clausum. p. 376.
[713] Op de kaart van Groenland in den atlas van Goos. (1666.)—De naam
„Lounges Forland” is misschien eene verbastering van „Youngs Foreland,” evenals
„Rudsons point” volgens Asher van „Hudsons point;” beide namen worden door
Asher (Hudson the Navigator, p. CXCII) tot de ontdekking van 1608 teruggebracht.
—Vgl. ook: Wassenaer, Hist. verh. X fol. 106. („D’Engelschen noemden het
Trinite.”)
[714] Poole, Relation of a Voyage to Greenland in 1612, bij: Purchas, Pilgrimes. III
p. 714.—Zie eenige bizonderheden over deze reis by: Fotherby, A Voyage of
Discouerie to Greenland, in: Purchas l. c. III p. 724-26.
Jean Vrolicq, een Baskisch walvischvaarder, beweerde in 1629, dat
hij den 3 Juni 1612 op 71
1⁄2° NB. ontdekt had een eiland, Pico
genaamd. Hij zou dit »l’Isle de Richelieu” genoemd hebben en
verzocht nu op grond zijner ontdekking octrooi daarvoor van den
kardinaal de Richelieu. Deze ontdekking van Jan Mayen-eiland,
waarover ik in het achtste hoofdstuk uitvoeriger hoop te spreken, is
blijkbaar later verzonnen. Jean Vrolicq had langen tijd in dienst der

Noordsche Compagnie gevaren en was daarna waarschijnlijk kort
voor 1629 op Jan Mayen-eiland geweest, dat hij op zijne reizen met
de Nederlandsche walvischvaarders zal hebben leeren kennen
[715]
.
[715] Request der N. C. aan de Stn.-Gen. van 1633 of 34 en het daarbij gevoegde
octrooi van Richelieu, in: Noordsche togten. 4. Loop. N. C. R.-A.
Den 18 Juni 1614 ontdekte een schip van eene Duinkerksche
reederij, als wier vertegenwoordiger een Engelsch koopman John
Clarke optrad, Jan Mayen-eiland op nieuw
[716]
. Een proces, door
hem met de Noordsche Compagnie daarover gevoerd, eindigde met
de erkenning van zijn recht. Ik zal hierover later (hoofdstuk VIII)
uitvoeriger spreken.
[716] Zie o. a. R. S.-G. 8 Jan. 1619.—Het is niet onmogelijk, dat deze ontdekking
identiek is met de tweede hierboven vermelde: John Clarke kan zeer goed uit Hull
afkomstig geweest zijn. Dit wordt te waarschijnlijker daar de Engelsche gezant in
Den Haag in 1621, dus na het afstaan van Jan Mayen-eiland aan die van Hull door
Jakob I, voor Clarke bij de Staten-Generaal in de bres sprong. (R. S.-G. 4 Jan.
1621.)
»’t Eylant is in ’t jaer 1614 door de Hollanders,
onder welcke was Schipper Jan Jacobsz. May,
wiens naem het in ’t gemeen heeft, ontdeckt.”
Dus verhaalt ons Blaeu in zijn groote atlas als bijschrift van de kaart
van Jan Mayen-eiland. Reeds Tiele
[717]
vestigde de aandacht op deze
mededeeling. Ik ben in staat te zeggen, dat zij volkomen juist is
[718]
en hoop dit in het negende hoofdstuk nader te bewijzen. Eenige
bizonderheden omtrent de hier vermelde reis van Jan Jacobsz. May
deelde ik mede op p. 167-169.
[717] Tiele, Mém. s. l. journ. des navigat. Neerl. p. 70 Noot 2.
[718] Request der N. C. aan de Stn.-Gen. dd. 29 Aug. 1615, in: Noordsche togten.
3. Ontd. v. Jan Mayen-eiland. R.-A.
In hetzelfde jaar bereikte een ander schip der Noordsche
Compagnie, »het cleyne Swaentgen” van Delfshaven, kapitein Jan
Jansz. Kerckhoff, het eiland eveneens. Ditmaal werd het onderzocht
en het volgende jaar deed Kerckhoff een tweede reis daarheen voor

de zoogenaamde kleine Noordsche Compagnie. In 1615 beweerde
deze dan ook op 71
1⁄2° NB. gevonden te hebben een onbekend
eiland, dat zij als voor de walvischvangst geschikt in bezit genomen
en Mauritius genoemd had
[719]
. Dat dit Jan Mayen-eiland was, zal uit
het negende hoofdstuk blijken. De beweerde ontdekking was niets
anders dan eene reis, door kapitein Kerckhoff ter walvischvangst
naar het hem sinds het vorige jaar reeds bekende Jan Mayen-eiland
gedaan.
[719] Req. der kleine Noordsche Comp. aan de Stn.-Gen. dd. 2 Sept. 1621, in:
Noordsche togten. 2. Admiraliteit. R.-A.
In hetzelfde jaar 1615 ondernam Robert Fotherby met het schip
Richard op kosten der Moscovische Compagnie eene reis naar het
noorden. Omstreeks 20 Juli stuitte hij ten westen van Spitsbergen op
73°50´ NB. op eenen ijsdam. »We stood out againe”, dus verhaalt
hij verder, »and coasted the Ice still to the Westwards Southerly, but
could see no Land, as I expected to haue done, vntill wee came
vnder the latitude of 71 degrees thirtie minutes, and then we espyed
a snowie Hill very high in the cloudes, for this day was very cleere at
Sea, but the fogge was not yet cleered from the Land, so that we
could see no part of it, but only the top of a snowie Mountayne,
which appeared very high although wee were fourteene or fifteene
leagues distant from it, bearing off vs South-east and by South.—
Then I stood in for the shoare, supposing it had beene part of the
Mayne of Groynland: for the fogge lay on each side of this Mount, as
if there had beene a great Continent vnder it, but it proued
otherwise, for as we came neerer to it, the fogge dispersed more
and more, and when wee were fiue leagues distant, the Land
appeared in forme like an Iland.—When I came neerer the shore, I
could find no Harbor to anchor in. Notwithstanding, the weather
being faire and calme, I hoist out my Boat and went ashore with
three men more, and set vp the Kings Armes: then we searched a
sandie Beach, which was abundantly stored with drift wood, but
yeelded no other fruits, that we could find worth the taking vp, so I
returned aboord againe, and sent ashoare my Boat to fetch some
wood. But before the men had laid into her the little quantitie that

she was able to carrie, they came aboard againe, for the wind began
to blow hard, and the Sea to goe loftie, so that here was no place
for vs to abide any longer, otherwise I was purposed to haue
searched further alongst the shoare, but this gale of winds comming
Northerly I stood from hence to the Westwards, being desirous to
see more Land or finde a more open Sea.” Zuidwestelijk zeilde
Fotherby toen langs het ijs, maar werd door tegenwind genoodzaakt
naar Spitsbergen terug te keeren. Hij was van plan onderweg langs
de zuidoostelijke zijde van het nieuw ontdekte land te zeilen, om te
zoeken naar goede havens en naar eene gelegenheid om eenig
voordeel te maken. »I stood away,” dus verhaalt hij verder, »East
and by South, and being neere the foresaid Iland, the winde came to
the West and blew a very hard gale, where with I passed alongst the
South-east side of the Iland vnder a paire of courses, but without
that satisfaction which I expected: for the winde blowing so stormie,
and the Sea growne very great, I was forced to stand further from
the shoare then willingly I would haue done, and besides there was
a thicke fogge vpon the Land, whereby I could not be satisfied what
Harbours or Roads were about it, yet might we see three or foure
Capes, or Head-lands, as if there went in Bayes betwixt them. I
sayled about it, and then stood to the Northward againe, and being
now assured that it was an Iland, I named it Sir Thomas Smiths
Iland.—This Iland is about ten leagues in length, and stretcheth
North-east and South-west; it is high Land, and at the North end of
it there is a Mountayne of a wonderfull height and bignesse, all
couered with Snow, which I called Mount Hackluyt; the base or foot
of it on the East side is almost foure leagues long, it hath three such
sides the base lying out to the Sea, and from the fourth side doth
the rest of the Iland extend it selfe towards the South-west which is
also, as it were, a place fortified with Castles and Bulwarkes, for on
each side there bee three or foure high Rockes which stand out from
the Land, appearing like Towres and Forts, It lyes in the parallel of
71 degrees, where the Needle varieth from the true Meridian
Westwards eight degrees.
[720]
The land is generally so farre as I
haue seene, Rockie and very barren, and worse than the Land that I
haue seene in King James his New Land
[721]
, vnder eightie degrees,

for there is no grasse but mosse, and where I first landed vpon low
ground, all the stones were like vnto a Smiths sinders both in colour
and forme
[722]
, the sand is generally mixed with a corne like Amber;
the Beaches are abundantly stored with drift wood and many stones,
light like Pumis, which will swimme on the water. I saw many traces
of Foxes and the footing of Beares, but not any signe of Deere or
other liuing creatures, and very small store of Fowle.”
[723]
Dat het
ontdekte eiland geen ander dan Jan Mayen-eiland was, is na de
beschrijving, die Fotherby van de ligging en het voorkomen van het
land en vooral van den Beerenberg (Mount Hackluyt) geeft, niet in
het minst twijfelachtig. Het kwam mij belangrijk voor, deze uitvoerige
beschrijving van een nog geheel onbekend bezoek aan dit zelden
betreden eiland in zijn geheel op te nemen.
[720] Zie over deze wijze van lengtebepaling zeer uitvoerig: De Jonge, Opkomst. I
p. 86-88.
[721] Engelsche naam van Spitsbergen.
[722] Deze en de volgende verschijnselen laten zich zeer goed verklaren door de
ontdekking, dat de grond van Jan Mayen-eiland vulkanisch is. (Zie: Scoresby,
Account of the arctic regions. I p. 161, 66.—Vgl. ook: Wassenaer, Hist. verh. X fol.
106, XII fol. 8.)
[723] Fotherby, A voyage anno 1615 for Discouerie, bij: Purchas, Pilgrimes. III p.
729, 30.
Het eiland, zoo dikwijls ontdekt en zoo dikwijls door de ontdekkers
aan anderen betwist, heeft door al die lotwisselingen verschillende
namen gekregen. Behalve onder de bovenvermelde namen Hudsons
Touches, Trinity-island, Lounges Foreland, Pico, Isle de Richelieu, Jan
Mayen-eiland, Mauritius en Thomas Smiths island is het in de
geschiedenis bekend als »Mr. Ioris Eylant”
[724]
—naar Mr. Joris
Carolus, stuurman op een der schepen, die in 1614 het eiland
ontdekten,—als »het Eylant in questie”
[725]
—naar de geschillen
daarover tusschen de Noordsche Compagnie en hare mededingers,
de Nederlandsche ontdekkers van 1615, ontstaan;—en eindelijk als
»den Hoogen berg.”
[726]
In Nederland heette het eiland in de eerste
jaren na de ontdekking meestal »het Eylant in questie”, somtijds ook

Mauritius, een enkele maal in tegenoverstelling van Spitsbergen ook
Groenland
[727]
; in latere tijden werd de naam Jan Mayen-eiland
meer algemeen, een naam waaronder het eiland later ook door
geheel Europa bekend gebleven is.
[724] Carolus, Nieuw vermeerde Licht des Zeevaerts. p. 148. (Pascaerte van de
Custen van Oudt-Groenlandt enz.)
[725] R. S.-G. 24 Aug. 1618, ook o. a. 3 Oct. 1616.
[726] Bijschrift bij de kaart van Jan Mayen-eiland in Blaeu’s grooten atlas. Blaeu
schijnt blijkens het bijgevoegde „&c” nog meer namen van het eiland dan de door
hem opgenoemde gekend te hebben.
[727] Vander Brugge, Journael van Seven Matroosen. p. 3.—Sent. v. de H. R. in
zake Lampsius c. Clarcque dd. 31 Juli 1620.—N. Z. 15 Oct. 1616.
Dit is hetgene ik over de geschiedenis der ontdekking van Jan
Mayen-eiland heb kunnen opsporen; wij zullen later zien, dat het
eiland de twistappel bleef, waarover Nederlanders en vreemdelingen
voortdurend oneenig waren. Nog meer dan die van Spitsbergen is de
geschiedenis van Jan Mayen-eiland eene aaneenschakeling van
strijd. Spitsbergen werd alleen door Engelschen en Denen aan de
Nederlanders betwist; over Jan Mayen-eiland procedeerden niet
alleen Franschen en Zuid-Nederlanders met de inwoners der Zeven
Provinciën, ook dezen onderling streden hardnekkig om het bezit.

HOOFDSTUK VI.
ENGELSCHE MEDEDINGERS.
Wij hebben in het tweede hoofdstuk uitvoerig verhaald, hoe men er
toe kwam de IJszee in het begin der zeventiende eeuw op nieuw tot
ver in het noorden te bevaren,—hoe de walrusjacht aan Beeren-
eiland gedurende eenige jaren voor de Moscovische Compagnie een
bron van groote voordeelen was,—hoe daarna de groote uitbreiding,
die aan deze jacht gegeven werd, leidde tot de uitroeiing dezer
dieren op Beeren-eiland en het zoeken van nieuwe plaatsen tot de
vangst geschikt,—hoe de Engelschen daarop Spitsbergen
onderzochten en daar de walvischvangst vestigden, en hoe eindelijk
de groote voordeelen der Engelschen de Nederlanders aanlokten om
hun spoor te volgen. Ons blijft nu over, meer in bizonderheden
uiteen te zetten, hoe de Engelschen zich tegenover hunne
mededingers gedroegen.
Toen Poole en Russell den 3 Mei 1612 bij hunne aankomst op
Beeren-eiland het Nederlandsche schip ontmoet hadden, waarop de
Engelschman Allan Sallowes stuurman was
[728]
, werd er dadelijk
ernstig beraadslaagd om dit verraad, door een vroegeren dienaar
der Moscovische Compagnie aan zijn land gepleegd, te straffen door
hem gevangen naar Engeland over te brengen. Gelukkiger dan zijn
landsman Nicholas Woodcocke, die een Biscaaisch schip naar
Spitsbergen had geleid, ontkwam Sallowes dit lot. De redenen van
deze toegevendheid der Engelschen zijn ons onbekend. Toen
Sallowes echter daardoor moed vattende het waagde zijne
landslieden op hunnen tocht van Beeren-eiland naar Spitsbergen te
volgen en niettegenstaande alle wendingen van Poole daarin
volhardde, verdroot dit den Engelschen en zij verboden het

nadrukkelijk. De Nederlanders hielden af en vonden hunnen weg te
zamen met een Engelschen »interloper” zelven naar Spitsbergen.
Tweemaal ontmoetten zij daar de schepen der Moscovische
Compagnie en weder was de handelwijze der Engelschen weifelend.
Terwijl Poole de Nederlanders rustig liet visschen en zelfs Sallowes
aan zijn boord ontving, verbood Edge, de commies van het andere
schip, hem bepaaldelijk Spitsbergen te bezoeken
[729]
. Waarschijnlijk
hadden de Engelsche bevelhebbers geene machtiging
aanvallenderwijze te werk te gaan: ook het vorige jaar had de
Moscovische Compagnie met verlof van den Geheimen Raad haren
schippers bevolen, aan alle Engelsche »interlopers” het visschen
te verbieden, de vreemdelingen echter slechts te keer te gaan
wanneer zij aanvallers werden
[730]
.
[728] Zie hiervóor p. 72.
[729] Zie over deze reis: Poole, Relation of a Voyage to Greenland in 1612, en:
Edge, Dutch, Spanish, Danish disturbance, bij: Purchas, Pilgrimes. III p. 713,
466
[Bijlage XV]
.
[730] Comm. der Mosc. Comp. voor Edge 1611, bij: Purchas, Pilgrimes. III p. 710.
Toen nu echter in 1613 van alle zijden berichten van nieuwe groote
uitrustingen door Nederlanders, Franschen, Spanjaarden en
inwoners der Spaansch-Nederlandsche provinciën in Engeland
aankwamen, voelde de Moscovische Compagnie haren handel bij
eene mededinging op zoo groote schaal niet meer veilig. Zij reedde
ditmaal zeven schepen tot de walvischvangst uit en hiermede niet
tevreden verzocht zij van Jakob I een bewijs van haar uitsluitend
recht om op Spitsbergen te varen. Om te meer klem aan dit verzoek
bij te zetten verkondigde de compagnie nu voor het eerst de
onjuiste, in ieder geval onbewijsbare theorie, dat zij als ontdekster
van Spitsbergen recht had op den uitsluitenden eigendom daarvan.
De ontdekking van het eiland door Heemskerck en Rijp werd wel niet
bepaald ontkend, maar men beweerde, dat, lang voordat dezen er
aan gedacht hadden den steven noordwaarts te wenden, de
Engelschman Willoughby Spitsbergen gezien en aan de beschaafde
wereld bekend gemaakt had
[731]
. Volgens de toen in Engeland

heerschende begrippen was niet alleen met den eigendom van het
land het recht verbonden om de nabijgelegen zeeën voor ieder te
sluiten, maar gaf ook het bevaren der zee aanspraak op den
eigendom van den ruimen oceaan zelven. Koning Jakob, de ijverige
verdediger van deze rechten, aarzelde dan ook geen oogenblik en
verleende aan de compagnie een patent onder het groote zegel van
Engeland, waarbij zij gemachtigd werd alle schepen, vreemde of
Engelsche, die niet voor de Moscovische Compagnie voeren, van
Spitsbergen te verdrijven, en om tevens voor den koning in bezit te
houden en zelf te bevaren alle landen, ontdekt of onontdekt, die zich
in de IJszee omtrent Spitsbergen bevonden
[732]
. De compagnie
haastte zich van dit patent gebruik te maken; zij gaf aan Spitsbergen
den nieuwen naam van King James’ Newland en hield zich in de
eerstvolgende jaren gedurig bezig met het plaatsen van palen
voorzien van ’s konings wapen op de kusten van Spitsbergen en
andere eilanden, die zij langzamerhand ontdekte
[733]
.
[731] De onwaarschijnlijkheid dezer theorie blijkt reeds uit het feit, dat de
Engelschen zelven het niet eens schijnen geweest te zijn, wanneer Willoughby
Spitsbergen ontdekt zou hebben: Purchas zelf, de „insolent defender of this
erroneous idea,” is niet zeker. (cf. de beide hieronder aangehaalde
kantteekeningen.) Terwijl men vrij algemeen aannam, dat het dusgenaamde
Willoughby-land Spitsbergen zou zijn, iets wat bepaald onjuist is, teekent Purchas
aan, dat het door den reiziger eerst 23 Augustus 1553 ontdekte land
(hoogstwaarschijnlijk een gedeelte der Russische kust) het bewuste eiland is. (Vgl.
Rundall, Voyages towards the North-west. Introd. p. VII, VIII.) Het is dan ook
nagenoeg zeker, dat de theorie eerst omstreeks 1613 als wapen tegen de
Nederlanders is uitgevonden. (Ten minste in 1608 wist Hudson evenmin als de
Moscovische Compagnie er nog iets van. Zie: Asher, Hudson the Navigator. p. 40.
—Vgl. echter: Van Meteren, Comment. ofte memor. fol. CXXV, waar de schrijver
verhaalt (in 1608), dat Willoughby „verseylde in Groenlant, daer hy
vervroos.”) Asher (l. c. p. CLIX) wil zelfs bepaaldelijk het jaar 1612 aannemen en
houdt zekeren Samuel Daniel voor den uitvinder der theorie. Zijne gronden zijn
echter m. i. niet overtuigend; in ieder geval was niet de dichter Samuel Daniel,
maar een cartograaph John Daniel de bedoelde persoon. (Hist. du pays de
Spitsberghe. p. 12.) Dat Plancius in zijne „Repliques” ook niet op een Engelsch
boek, maar in het algemeen op de beweringen van sommige Engelschen
antwoordde, blijkt m. i. overtuigend uit de inleidende woorden van Hessel Gerritsz.
voor dat stuk: „Les propositions de leur Iustice ou preeminence,” zegt hij (Hist. de
Spitsb. p. 26), „sont celles cy. Qu’ils sont les premiers qui l’ont trouvée avec le

Chevallier Willoughby, l’An 1553 et que c’est Groenland, lequel vouloit estre soubs
la puissance de Noruegues, parquoy ils font annuellement recognoissance d’une
bonne somme de livres a la Majesté de Denemarcque. A l’encontre desquelles le
tresdocte Cosmographe D. P. Plancius a faict les repliques suivantes.” Het springt
dunkt mij in het oog dat de beide geheel tegenstrijdige beweringen, dat
Spitsbergen Groenland is, en dat het door Willoughby ontdekt zou zijn, niet in éen
boek vereenigd kunnen geweest zijn. Beide meeningen waren wel in Engeland
gangbaar; de Groenlandsche hypothese schijnt echter in Nederland ontstaan te
zijn.
[732] Edge, Dutch, Spanish, Danish disturbance, bij: Purchas, Pilgrimes. III p. 466.
—Detectio freti. ed. 1613 F. 3.—Vlg. de Histoire de Spitsberghe (p. 22) strekte het
patent zich uit over „tous Pays et terres desja trouvées, et celles qui se pourroyent
encore trouver, comprinses dans un rin de vent de Nordoest, et une de Nordest,
sortans d’un Compas mis en leur Carte au milieu d’entre Dronten et Islande.”
[733] De Moscovische Compagnie zond bijna jaarlijks een of meer schepen ter
ontdekking uit. De resultaten waren aanmerkelijk. Zoo ontdekte men in 1613
Hope-island en eenige omringende eilanden (Edge, Dutch disturbance, bij:
Purchas, Pilgrimes. p 466; de ontdekking wordt door velen ten onrechte aan de
Nederlanders toegeschreven); in 1614 werd de noordkust van Spitsbergen verkend
tot Sir Thomas Smiths-inlet (de Wijde Baai) (Fotherbye, Voyage of Discouerie, bij:
Purchas l. c. III p. 720-28); in 1615 ontdekking van Sir Thomas Smiths-island (Jan
Mayen-eiland) (Fotherby, Voyage anno 1615 for Discouerie, bij: Purchas l. c. p.
729), 1616 van Edges-island en 1617 van Witches-island, het onlangs
weergevonden König Karlsland. (Purchas l. c. III p. 732.—Vgl. hiermede de kaart
van Spitsbergen in: White, Spitzbergen and Greenland, p. 253.)
De mededingers der Moscovische Compagnie ondervonden dadelijk
de gevolgen van de vergunning van Jakob I. De vereeniging
gevoelde zich krachtig genoeg om van haar recht gebruik te maken.
Nadat de commandeur Joseph de visscherij geregeld had aan de
noordpunt van Prince Charles’ foreland, waar zich eene soort van
vestiging der Engelschen van het vorige jaar bevond, begaf hij zich
met eenige schepen langs de kust en overviel de in verschillende
havens verspreide schepen der vreemden. Terwijl Franschen en
Duinkerkers over het geheel met zekere toegevendheid behandeld
werden, verjoegen de Engelschen de Spanjaarden met
onverbiddelijke gestrengheid en vervolgden de Nederlanders, na hun
het visschen verboden te hebben, zelfs langs de kust. De
Nederlanders mochten zich met de Fransche schepen vereenigen en

ook met de Duinkerksche op goeden voet staan, de overmacht der
Engelschen was te groot, dan dat hunne verspreide en verdeelde
mededingers met goed gevolg hadden kunnen weerstand bieden en
de aanvallers behaalden dus overal eene gemakkelijke overwinning.
Wij zullen de lotgevallen der Nederlanders meer in bizonderheden
nagaan.
De commandeur Van Muyden, met zijne beide schepen den 27 Mei
op Spitsbergen aangekomen
[734]
, had zich bij de zuidpunt van Prince
Charles’ foreland gevestigd en was 13 Juni de walvischvangst in
Behouden-haven (de »Pooppy-Bay or Nickes Cove” der Engelschen)
begonnen. Bij hem bevonden zich drie Fransche schepen en aan de
tegenoverliggende zijde van Ice-sound waren twee schepen (een
van Duinkerken en een van St. Sebastiaan in Spanje) in
Greenharbour bezig met visschen. Nauwelijks had de Engelsche
commandeur Benjamin Joseph bericht van de aanwezigheid der
vreemden gekregen of hij begaf zich derwaarts en hield zich van 16
tot 19 Juni bezig met het door list en geweld verjagen zijner
vijanden. Van Muyden toonde den Engelschen zijne commissie van
graaf Maurits, die hem machtigde vrijelijk aan Spitsbergen te
visschen en zich tegen alle aanvallen te verdedigen, maar Joseph
beriep zich op den last, hem door de Moscovische Compagnie
gegeven, en gebood Van Muyden nadrukkelijk te vertrekken zonder
verder aan het eiland te visschen. De kapitein moest toegeven; de
opbrengst zijner vangst werd een prooi der Engelschen. De overige
schepen, die in Ice-sound waren, werden gedeeltelijk verjaagd,
gedeeltelijk tegen zeer hooge belasting tot de vischvangst
toegelaten.
[734] Zie over de uitrusting van dit en de andere schepen hiervóor p. 73, 74.
Van Muyden liet zich niet afschrikken; hij stevende dadelijk naar Bell-
sound (20 Juni), waar hij zich, vereenigd met een groot schip van St.
Jean de Luz in het uitsluitend bezit der visscherij wist te handhaven
tot 21 Juli
[735]
. Dien dag naderden hem echter drie Engelsche
schepen op nieuw, ditmaal geheel tot een gevecht uitgerust. Toen
het Biscaaische schip zich dadelijk overgaf bleef er voor de

Nederlanders geen keus: zij volgden het voorbeeld van hunnen
medgezel. Het schip van Boots, Van Muyden’s onderbevelhebber,
werd dadelijk van de vangst beroofd en naar huis gezonden; Van
Muyden hielden de Engelschen tot 28 Juli bij zich en lieten hem toen
met een klein geschenk in ruil voor de achttien hem ontnomen
walvisschen naar huis vertrekken. Tot 9 Augustus zwierf de
verjaagde kapitein nog op de kust rond; maar zonder eenig
aanmerkelijk voordeel moest hij toen de terugreis aannemen. De
schade zijner reeders bedroeg minstens ƒ 130,000
[736]
.
[735] Van Muyden trachtte eerst in Low-sound te visschen, waarom die baai nog
op de kaart van Spitsbergen in: Begin ende Voortgangh van de O.-I. C. p. 13 den
naam van „Willems van Muyden haven” draagt. Toen het hem daar mislukte
vertrok hij naar Bell-point, de Recherche-baai van latere kaarten.
[736] De begrooting der schade werd tot over de ƒ 200,000 opgedreven.—Zie de
verschillende opgaven bij: Muller, Mare Clausum. p. 120 Noot 4.—Vgl. ook het
rapport van Joachimi aan de Stn. v. Zeeland in: N. Z. 19 Mrt. 1614, en: Resol.
Adm. Amst. 23, 27 Aug. 1613. (De som van ƒ 100,000, daar door de reeders
opgegeven, is echter geen zuivere maatstaf: Van Muyden was toen met het
grootste schip nog niet binnen. Resol. Adm. Amst. 31 Aug. 1613.)
Den overigen Nederlanders was het niet beter gegaan. Van de twee
schepen, door de Zaandamsche reederij uitgerust, was wel is waar
het eene beladen met het spek van 200 in Bell-sound
[737]
gedoode
walrussen, die men uit vrees voor de Engelschen niet tot traan had
durven kooken, reeds 25 Juni naar huis gezonden; maar het andere
was in Bell-sound gebleven en deelde daar in de algemeene
plundering van 21 Juli. Het moest verder van zijne geheele vangst
beroofd de Engelschen dienen. Eerst in het begin van Augustus zond
commandeur Joseph het met een klein geschenk van spek naar huis.
[737] Waarschijnlijk heet daarnaar de later als Van Keulen-baai bekende inham op
de kaart in: Begin ende Voortgangh van de O.-I. C. p. 13: „Sardammer-riuier.”—In
het werkje „Detectio freti” (ed. 1613 F 3) verhaalt de schrijver, dat het schip
eenige „Hippopotami” zou gevangen hebben. De vergissing is zeker nog al
zonderling, maar niet onverklaarbaar: op sommige oude Nederlandsche platen
heeft de walrus werkelijk eenige overeenkomst met het nijlpaard.

Nog slechter was het Enkhuizer schip behandeld. Het had zich met
een Fransch schip vereenigd om gezamenlijk in Horn-sound te
visschen; drie Spaansche schepen oefenden daar ook de
walvischvangst, terwijl het Duinkerksche schip zich nadat het uit
Greenharbour verdreven was bij hen gevoegd had. Den 23 Juni
ondergingen ook deze schepen het algemeene lot. Op bevel van den
naderenden Engelschen commandeur kwamen alle kapiteins bij hem
aan boord en onderwierpen zich. Alleen Bonner, de kapitein van het
Enkhuizer schip, zelf een Engelschman en met eene bemanning,
waaronder zich twintig Engelschen bevonden, waagde het niet voor
Joseph te verschijnen en beproefde zich te verdedigen. Eenige
kanonschoten dwongen hem echter weldra zich over te geven, en
zooals hij verwacht had werd hij zwaarder gestraft dan zijne
metgezellen. Bonner en de Engelschen werden gevangen genomen,
de verdere bemanning van het schip over de Engelsche schepen
verdeeld, terwijl het Nederlandsche schip zelf met Engelschen onder
kapitein Marmaduke bemand, voor de overwinnaars in Fairhaven
visschen en ontdekkingsreizen ten zuiden van Spitsbergen doen
moest. Commandeur Joseph nam het volgeladen mede naar
Engeland, loste het daar en terwijl de lading in handen der
Moscovische Compagnie bleef, kon het schip ledig naar huis
keeren
[738]
.
[738] Zie de berichten van Bonners reisgenoot Symon Van der Does, den zoon van
den Amsterdamschen schout Willem Van der Does, in: Detectio freti, ed. 1613 F 3.
Ook de Nederlanders, die in vreemde dienst naar Spitsbergen
gekomen waren, kwamen er niet beter af. Het Hoornsche schip, dat
voor eene reederij te La Rochelle voer, moest reeds 19 Juni naar de
Noordkaap vertrekken; kapitein Claes Martensz. van Hoorn,
bevelhebber op de bij het Duinkerksche schip behoorende pinas,
mocht het als eene groote gunst beschouwen, dat hij op het groote
schip van Duinkerken vertrekken mocht en niet als zijne Engelsche
tochtgenooten gevangen gehouden werd
[739]
.
[739] Vgl. over deze reis: Baffin, Iournall of the Voyage to Greenland in 1618, bij:
Purchas, Pilgrimes. III p. 716.—Hist. du pays de Spitsb. p. 11, 20.—Edge, Dutch

disturbance, bij: Purchas l. c. p. 466.—Corte Deductie ende Remonstrantie der N.
C.
[Bijlage XVI]
, in: Noordsche togten. 4. Loop. N. C. R.-A.—Mémoire der N. C., bij:
Muller, Mare Clausum. p. 369.
De Engelschen waren over den uitslag hunner reis zeer voldaan. Wel
had de jacht op de vreemdelingen hun eigen voordeel doen vergeten
en was de reis voor ditmaal slecht geweest
[740]
, maar toch prees
men Joseph, »who without bloudshed disappointed those Strangers,
ready to reape that which others had sowne, and either had not at
all discouered, or wholly giuen over the businesse
[741]
.” Anders
dachten de Nederlanders over de zaak. De stemming der natie was
zeer oorlogzuchtig
[742]
: de reeders zelven, hoewel voorzichtiger,
toonden zich niet minder verontwaardigd. Reeds voordat Van
Muyden met zijn schip thuis was gekomen, klaagden de
Amsterdammers op de berichten, door Boots met het schip de
Fortuyne aangebracht, aan de Staten-Generaal. Zij beweerden, dat
Spitsbergen een onbeheerd en vrij land was, waarop de
Nederlanders als ontdekkers in ieder geval meer aanspraak hadden
dan de Engelschen; zij verdedigden de zeer juiste stelling, dat de
zee en de vaart daarover voor ieder vrij moesten geacht worden en
brachten die in praktijk door van alle »preferentie” uit kracht van
hunne ontdekking af te zien. Zij verklaarden, dat zij zich niet als
verschillende andere natiën hadden willen vernederen tot het
betalen eener belasting uit vrees voor het misnoegen der
regeering
[743]
en zij verzochten de Staten-Generaal op al deze
gronden te zorgen: 1
o. dat zij onverwijld vergoeding kregen van de
Engelschen, 2
o. dat hun voortaan de vaart op Spitsbergen
onverhinderd bleef openstaan, en 3
o. dat op de schepen van den
commandeur Joseph na zijne aankomst in Engeland beslag gelegd
werd
[744]
.
[740] Vlg. Edge (Dutch disturbance, bij: Purchas, Pilgrimes. III p. 467) bedroeg de
schade der reeders wel £ 3 à 4000.
[741] Purchas, Pilgrimage. p. 815.—Vgl. Detectio freti, ed. 1613 F 3.
[742] Hessel Gerritsz. durfde in het najaar van 1613 openlijk schrijven: „Fortasse
sequenti anno nostrates Mercatores periculum facient armis, an penes nostrates sit
ibi ius piscandi, qui primum deteximus, an penes Anglos, qui primum piscati sunt:

quod faxit Deus, in patriae nostrae commodum!” (Detectio freti. ed. 1613, F 3.) De
reeders waren echter met dergelijke openbare uittartingen minder ingenomen:
„satis acriter eum reprehenderunt,” en Gerritsz. was genoodzaakt hetgeen hij
gezegd had openlijk als „temere et inconsiderate” te brandmerken. Hij verklaarde
toen, dat de reeders met eerbied voor Jakob I niet anders verwachtten dan hunne
handhaving door Z. M. tegen zijne eigene onderdanen; gebeurde dit niet, dan
verklaarden zij toch nooit tot geweld hunne toevlucht te zullen nemen, hoewel hun
recht duidelijk was, zooals uit de daarbijgevoegde „refutatio” van Plancius bleek.
(Detectio freti. G.—Deze 4 bladzijden zijn in sommige exemplaren later
bijgevoegd.)
[743] De Staten-Generaal besloten reeds dadelijk, dat de Nederlanders geen licent
mochten betalen. Tweenhuysen c. s. hadden verklaard „te meenen, dat oock dese
natie by voorgaende versochte licentie ofte by avonture eenighe gedane recognitie
by den Koningh van Engelant ofte voorszeide Compagnie soude worden
geadmitteert, maer dat sy Supplianten niet en wisten ofte haere Groot-Mo: Ed:
aengenaem soude sijn te geschieden.” (Wassenaer, Hist. verh. VIII fol. 89.) De
Staten-Generaal bevalen dan ook Caron, bij het overhandigen van het request aan
Jakob I „vuyt te laten de presentatie die de Supplianten doen by denseluen
Requeste van eenige submissie ende erkentenisse aen zyne Ma
t
. te doen voor het
toelaten vande voirszeide visscherye, ouermits de zeer (?)
preiudiciabel consequentie voirden Staet van tlant
daerjnne gelegen.” (R. S.-G. 26 Aug. 1613.)
[744] Zie dit request afgedrukt bij: Wassenaer, Hist. verh. VIII fol. 88.
De Staten-Generaal besloten dadelijk aan het verzoek der
Amsterdammers te voldoen. Aan den Engelschen ambassadeur
Winwood en aan Caron, den gezant der Staten te Londen, beiden
werd opgedragen, om Jakob I »te verthoonen het ongelyck, dat niet
alleene de voirszeide Supplianten, maer oyck by consequentie dese
landen daerby is geschiet”, en om te bewerken, dat den klagers
»volgende het Jus gentium” hun goed werd teruggegeven
[745]
. Maar
te vergeefs! Winwood gaf wel goede hoop, dat niet alleen restitutie
gegeven, maar ook maatregelen genomen zouden worden om de
herhaling van zulke ergerlijke tooneelen te voorkomen; doch
niettegenstaande den aandrang van Caron kwam het daartoe
niet
[746]
. De Moscovische Compagnie had nadrukkelijk geprotesteerd
tegen het openstellen van Spitsbergen voor Nederlanders. Zij voelde
zich door hare beweerde ontdekking van 1553 tot zulk eene houding
gerechtigd, en al verklaarden de Staten-Generaal dan ook

herhaaldelijk, dat het hunne meening niet was de Engelschen door
het op den voorgrond stellen der reis van Heemskerck en Rijp van
de walvischvangst uit te sluiten, het laat zich begrijpen, dat de
compagnie op haar meer bekrompen standpunt niet met zulk een
aanbod tevreden was
[747]
.
[745] R. S.-G. 26, 31 Aug. 1613.
[746] R. S.-G. 25, 26 Oct., 2 Nov. 1613.
[747] Muller. Mare Clausum. p. 123 Noot 4, 5.
De Staten-Generaal besloten dan ook met de illiberale inzichten der
Moscovische Compagnie te rekenen; zij wenschten aan te toonen,
dat ook volgens deze beschouwing het recht der Engelschen allen
redelijken grondslag miste. De Amsterdamsche reeders werden
uitgenoodigd al hunne bewijsstukken naar Den Haag te zenden, ten
einde de redeneeringen der Moscovische Compagnie op meer
afdoende wijze te beantwoorden dan een diplomaat als Caron dat
doen kon
[748]
. Nauwelijks werd dit verlangen der Staten bekend, of
het regende stukken, die allen ten doel hadden de ongegrondheid
der Engelsche pretensiën te bewijzen. Ook de geleerde Plancius,
zeker de daartoe meest bevoegde persoon, zond eene wederlegging
van de geographische ketterijen der Engelschen naar Den Haag
[749]
.
Hij bewees daarin kort maar overtuigend: 1
o. dat het door de
Engelschen dusgenoemde Willoughby-land op de door de kaarten
aangewezene plaats niet bestond en dus elders gezocht moest
worden
[750]
,—dat, ook al kon men de juiste ligging van dit land
aanduiden, het volkomen zeker was, dat het volstrekt niet hetzelfde
was als het later ontdekte Spitsbergen,—dat, ook al ware dit zoo,
het door Willoughby geziene land niet door hem was in bezit
genomen,—en eindelijk dat Sir Hugh ook op zijne verdere reis na de
ontdekking van Willoughby-land Spitsbergen niet bereikt had. Met
een enkel woord werd daarop vermeld, dat de beweerde identiteit
van Groenland en Spitsbergen reeds voldoende wederlegd was
[751]
en daarop uit al het voorgaande de conclusie getrokken, dat
Heemskerck en de zijnen de ware ontdekkers van het eiland waren.
2
o. trachtte Plancius te bewijzen, dat de Engelschen ook als domini

maris geen recht hadden om de vaart naar Spitsbergen te verbieden.
Dit dominium maris toch, dat zich volgens de Engelschen ook over
de IJszee uitstrekte, gaf geen recht op Spitsbergen zelf, hetgeen
reeds daaruit bleek, dat dichter bij de Britsche eilanden gelegene
landen, als Groenland, IJsland enz. aan Denemarken behoorden
[752]
.
Maar ook al kwam Spitsbergen zelf aan Engeland toe, de regel van
het volkenrecht luidde, »dat ofschoon eenigh vast lant ofte Eylandt
yemanden toebehoorde dat nochtans de Zee-vaert ende visscheryen
na het algemeyne Recht van allen volcken eenen yegelijcken even
na is ende vry open staet
[753]
.”
[748] R. S.-G. 2 Nov. 1613.—Grotii Epistolae. p. 20. Ep. 59.
[749] Wassenaer, Hist. verh. VIII fol. 94.
[750] De ware ligging van Willoughby-land kende Plancius echter niet. Hij meende,
dat het identiek was met „de Willebordts eylanden” (eene verbastering van
Willoughby-eilanden?), waarmede hij schijnt te hebben willen aanduiden het op
oude Nederlandsche kaarten voorkomende „Matsyn id est plurimae insulae,” een
„Doppelgänger” van Mathys-land, zooals Willoughby-land was van de Ganzenkust
op Novaya-Zemlya.
[751] Het is mij niet gebleken, dat de Engelschen deze bewering in éen officiëel
stuk ter bekrachtiging van hun recht gebruikt hebben. Wel noemden zij
Spitsbergen Greenland, maar dat zij zeer goed wisten, dat het niet hetzelfde was
als het van ouds bekende Groenland, blijkt uit het feit, dat zij dit met den naam
Groneland of iets dergelijks aanduidden. (De bewering van den schrijver der
„Histoire de Spitsberghe” (p. 26), dat de Engelschen het recht om bij Spitsbergen
te visschen van Denemarken zouden gekocht hebben, schijnt mij geheel onjuist.)
—Terwijl men dus reeds lang vóor 1613 aannam, dat Spitsbergen geen gedeelte
van Groenlands oostkust was (de Nederlandsche ontdekkers zijn misschien door
hunne onbekendheid met middelen om de lengte op zee te bepalen in deze
dwaling vervallen) schijnt men echter eerst verscheidene jaren later volledige
zekerheid hierover erlangd te hebben. Die zekerheid was natuurlijk eerst te
verkrijgen door het bewijs, dat Spitsbergen een eiland was. De omzeiling door Rijp
was vergeten en Fotherby zegt dan ook in 1615, dat Spitsbergen „is most like
to be an Iland.” (Purchas, Pilgrimes. III p. 730.) Purchas verhaalde in 1625, dat
„Greenland is now almost altogether discouered to bee an Iland, or rather many
Ilands and broken grounds.” (Purchas, Pilgrimes. p. 816.) Evenwel „gheloofde”
Joris Carolus nog in 1634 „niet, dat het landt van Out-Groenlandt aen
Spitsberghen vast en is, vermits de stroomen langhs Spitsbergen al uyt den
Noorden comen” (Carolus, Nieuw vermeerde Licht des Zeevaerts. p. 147), en

Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade
Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.
Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and
personal growth!
textbookfull.com

Service Science and the Information Professional 1st Edition Grandbois

About This Presentation

Slide Content

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

Service Science and the Information Professional 1st Edition Grandbois

About This Presentation

Slide Content

Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41

Slide 42

Slide 43

Slide 44

Slide 45

Slide 46

Slide 47

Slide 48

Slide 49

Slide 50

Slide 51

Slide 52

Slide 53

Slide 54

Slide 55

Slide 56

Slide 57

Slide 58

Slide 59

Slide 60

Slide 61

Slide 62

Slide 63

Slide 64

Slide 65

Slide 66

Slide 67

Slide 68

Slide 69

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

Earthquakes_Type of Faults_Science G8.pptx

Quiz #1 Science 10 in the first quarter for jhs