लघुकालिक स्मृति (short term memory)

2,050 views 14 slides Apr 07, 2020
Slide 1
Slide 1 of 14
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14

About This Presentation

लघुकालिक स्मृति एक प्रकार की सूचना रिले प्रणाली होती है जो संवेदी स्मृति और दीर्घकालिक स्मृति के बीच पाई जाती है।


Slide Content

लघुकाललकस्मृति
डॉराजेशवर्ाा
असिस्टेंटप्रोफेिर(र्नोसवज्ञान)
राजकीयर्हासवद्यालयआदर्पुर, सहिार, हररयाणा

स्र्ृसिकाअवस्थार्ॉडल
एटक िंसनऔरकिफरीन ा(1968)बहु-भण्डारणमॉडल
(Multi-storeModel)।

परिचय
लघुकाललकस्मृतिएकप्रकािकीसूचनारिलेप्रणााल होिीहै
जोसंवेद स्मृतिऔिद घघकाललकस्मृतिकेबीचपाईजािीहै।संवेद
स्मृतिमेंप्रवेशकिनेवाल सूचनाअवधानकेफलस्वरूपस्मृतिकी
अगल प्रणााल मेंप्रवेशकििीहैजजसेलघुकाललकस्मृति
कहाजािाहै।लघुकाललक
स्मृतिऐसीएकस्मृतिप्रणााल
होिीहैजजसमेंसूचनासंक्षिप्ि
समयकेललएभण्डािणाके
साथ-साथउसकाउपयोग
भीहोिाहै(Ciccarelli&
Meyer,2016)।

एसटीएमए सकियप्रणालीहोतीहैजोन ेवलसूचना ासिंग्रहण
रतीहैबकक उपयोग ेकलएइसेसिंसाकितभी रतीहै।जॉजजकमलर(1956) े
अनुसारएसटीएम ीक्षमता7±2मदहोतीहै।उन्होंनेइसपररणामपरपहुुँचने े
कलएअिं कवस्तारपरीक्षण(कडकजटस्पैनटेस्ट) ाइस्तेमालक याऔरइसेमैकज
निंबर हा।हालािंक ,एसटीएममेंमैकज निंबरसेअकि सूचना ीरर ॉकडिंग,
भिंडारणऔरपुनगजठन ेकलए
चैंक िंग(Chunking)
त नी ाउपयोग
क याजाताहै।

बैडलेऔिहहच(1974)मॉडलकेअनुसाि,एसट
एममेंतनम्नललखिििीनपिस्पिसंबंधधिप्रणााललयााँपाई
जािीहैं:-
(i)केंद्र यकायघपालक(CentralExecutive)–एसट एम
कीसभीप्रणााललयोंकातनयमन(Regulate),तनयंत्रणाऔि
समन्वय(Coordination)किनाजैसेसंबंधधिप्रणााललयोंको
सूचनाकाआवंटनइत्याहद।
इसेसंज्ञानात्मकतनयंत्रक
कहाजासकिाहै।
यहमानलसकगखणािऔि
समस्यासमाधानमें
मददकििाहै।

(ii)दृकि-स्थाकन स् ैचपैड(Visuo-spatialsketchpad)
–इसेआिंतरर आिंख ेरूपमेंभीजानाजाताहैजोदृकिसिंबिंिीसूचना
ोसिंग्रहीतऔरसिंसाकित रताहै।

(iii)ध्वन्यात्म पाि(PhonologicalLoop)–इसेआिंतरर ान
ेरूपमेंभीजानाजाताहैजोऑकडयोजान ारी ोसिंग्रहीत रनेऔर
सिंसाकित रनेमेंमदद रताहै।यहव्यकि ेआिंतरर सिंवादमेंयोगदानदेता
है।इसमेंदोउप-प्रणाकलयाुँहोतीहैंयानीस्पिोच्चचारणकनयिंत्रण
(Articulatorycontrol)(Speechproduction)और
ध्वन्यात्म भण्डार
गृह(Phonological
store)(भाषण
प्रत्यक्षण)।

सवशेषिाएं
1.लघु ाकल स्मृकत ो ायज ारीस्मृकत(WorkingMemory)
ेरूपमेंभीजानाजाताहै।
2.लघु ाकल स्मृकतया
लघु ाकल भिंडारणप्रणालीहमारे
सिंज्ञान ामूलघट होताहै।
सिंवेदीप्रणालीसेगुजरनेवाली
सूचनालघु ाकल स्मृकतत
पहुिंचजातीहै।इसप्रणालीमें
सूचनाबहुत मसमय ेकलए
हीउपलब्िरहतीहैयानीमात्र12
से30से िंड ेकलएही।

3.लघु ाकल स्मृकतसूचना ो ेवलभिंडाररत र ेरखतीहैउसमे
क सीप्र ार ापररवतजनयाहेर-फेरनहीं रती।
4.लघु ाकल ायजव्यविान े
कलएअकतसिंवेदनिीलहोतेहैंजबक
दीघज ाकल ायजलम्बेसमयत
बर राररहतेहैं(Solso,2006)।
5.लघु ाकल स्मृकतमेंहस्तक्षेप
(नईसूचना ेकलएजगहबनाने े
कलए5सेले र9सूचनाओिंसे
अकि सूचनाओिं ोहटाना)नाम
ए प्रकियापाईजातीहै।

6.लघु ाकल स्मृकतमेंप्राथकम ताऔरनवीनता(Primacy
andRecency)नाम प्रकियापाईजातीहै,कजसेआमतौरपर
नवीनताप्रभाव ेरूपमेंभीजानाजाताहै।
7.लघु ाकल स्मृकतमेंसामाकय क्षय(TemporalDecay)
औरचिं (Chunk)
क्षमता ीए
सीमापाईजाती
है।

8.सीलमििमिा, सीलमिअवधध, ववस्थापनऔि
धचन्हियकेकािणालघुकाललकस्मृतिमेंववस्मिणा
प्रक्रियाअधधकऔििेज़ीसे
होिीहै।
9.एसट एममेंसूचनाएाँ
िेज़ीसेलुप्िहोिीहैंजजसके
कािणाववस्मिणाहोिाहै।

सन्दभघ:
1.NCERT,XIPsychologyTextbook.
2.McLeod,S.A.(2009,Dec14).Short-term
memory.Simplypsychology:https://www.
simplypsychology.org/short-term-memory.html.

[email protected]
अगलीचचाा
दीघज ाकल स्मृकत