Silvia Mura. La dinamica articulatoria..pdf

La dinámica
articulatoria

La dinámica
articulatoria
Método de trabajo,
técnicas y ejercitaciones para mejorar y corregir
la articulación de la palabra hablada
www.corpuslibros.com
SILVIA MURA

La presente es una publicación de:
www.corpuslibros.com
Silvia Mura
La dinámica articulatoria. Método de trabajo, técnicas y ejercitaciones para mejorar
y corregir, la articulación de la palabra hablada
DHG5RVDULR&RUSXV/LEURV0pGLFRV\&LHQWt¿FRV
568 p.: il.; 24 x 16 cm.
ISBN 978-950-9030-82-4
1. Foniatría . I. Título
CDD 616.855
DERECHOS RESERVADOS
‹&RUSXV(GLWRULDO\'LVWULEXLGRUD
[email protected]
[email protected]
www.corpuslibros.com
6XLSDFKD7HO)D[
6/5.5RVDULR$UJHQWLQD
ISBN: 978-950-9030-82-4
Editores: Esteban Oscar Mestre, Beatriz Eugenia López e hijos
7LUDGDHMHPSODUHV
6HWHUPLQyGHLPSULPLUHQDJRVWRGH
Rosario - Argentina
No está permitida la reproducción total o parcial de esta
obra, ni su tratamiento o transmisión por cualquier medio
o método, sin autorización escrita de la Editorial.

Autora
UÊ>iÃÌÀ>Ê œÀ“>Ê >Vˆœ˜>
UÊ*ÀœviÃœÀ>Ê˜>Vˆœ˜>Êi˜Ê`iwVˆi˜ÌiÃÊ`iÊ>Ê>Õ`ˆVˆ˜]Ê>ÊÛœâÊÞÊiÊi˜}Õ>i
UÊ*ÀœviÃœÀ>Ê˜>Vˆœ˜>Ê`iÊ`ÕV>Vˆ˜ÊÃ«iVˆ>Ê«>À>Ê`iwVˆi˜ÌiÃÊ“i˜Ì>iÃ]Ê“œÌÀˆViÃÊÞÊ
ÃœVˆ>iÃ
UÊÕÀÃœÃÊ`iÊ>VÌÕ>ˆâ>Vˆ˜ÊÞÊ«iÀviVVˆœ˜>“ˆi˜ÌœÊi˜Êœ˜œ>Õ`ˆœœ}‰>]
Ê `ÕV>Vˆ˜ÊÃ«iVˆ>ÊiÊ˜vœÀ“?ÌˆV>
C
ARGOS DESEMPEÑADOS EN LA PROVINCIA DE BUENOS AIRES Y EN LA CIUDAD DE BUENOS AIRES
UÊ>iÃÌÀ>ÊÀii`ÕV>`œÀ>ÊÛœV>ÊÞÊ,ii`ÕV>`œÀ>Êvœ˜jÌˆV>Êi˜ÊiÃVÕi>ÃÊ`iÊi`ÕV>Vˆ˜Ê
iÃ«iVˆ>Ê«>À>Ê˜ˆšœÃÊVœ˜Ê`ˆÃV>«>Vˆ`>`Ê“i˜Ì>
UÊ>iÃÌÀ>Ê`iÊ}À>`œÊ`iÊ…ˆ«œ>VÖÃˆVœÃ
UÊ>iÃÌÀ>Ê`iÊ}À>`œÊ`iÊ˜ˆšœÃÊÞÊ`iÊ>`ÕÌœÃÊVœ˜Ê`ˆÃV>«>Vˆ`>`Ê“i˜Ì>
UÊœœÀ`ˆ˜>`œÀ>Ê`iÊ˜vœÀ“?ÌˆV>Êi˜ÊiÃVÕi>ÊVœ“Ö˜
UÊ>iÃÌÀ>Ê`iÊ˜vœÀ“?ÌˆV>Ê«>À>Ê˜ˆšœÃÊÞÊ>`ÕÌœÃÊVœ˜Ê`ˆÃV>«>Vˆ`>`Ê“i˜Ì>
UÊ6ˆVi`ˆÀiVÌœÀ>Ê`iÊiÃVÕi>Ê`iÊ`ÕV>Vˆ˜ÊÃ«iVˆ>ÊÞÊœÀ“>Vˆ˜Ê>LœÀ>
P
UBLICACIONES
UÊLa dinámica articulatoria
UÊLa dinámica del lenguaje
UÊLa dinámica de la comunicación
UÊInstrumentos, estrategias y contenidos para la atención a la diversidad
D
ISERTACIONES
UÊ*ÀiÃi˜Ì>Vˆœ˜iÃÊ`iÊÌÀ>L>œÃÊ`iÊˆ˜ÛiÃÌˆ}>Vˆ˜ÊÞÊÌjV˜ˆV>ÃÊi˜ÊÛ>ÀˆœÃÊVœ˜}ÀiÃœÃÊ`iÊ
`ÕV>Vˆ˜ÊÃ«iVˆ>ÊÞÊ`iÊ˜vœÀ“?ÌˆV>
UÊ-i“ˆ˜>ÀˆœÊÃœLÀiÊi˜}Õ>i]Ê`ˆVÌ>`œÊi˜Ê->˜Ìˆ>}œÊ`iÊ…ˆi
UÊ*>ÀÌˆVˆ«>Vˆ˜ÊVœ“œÊœÀ>`œÀ>Êi˜Ê`ˆÛiÀÃ>ÃÊœÀ˜>`>ÃÊÃœLÀiÊ`ÕV>Vˆ˜ÊÃ«iVˆ>]Êi˜Ê
Ìi“>ÃÊÀiviÀˆ`œÃÊ>Ê>LœÀ`>iÊÌiÀ>«jÕÌˆVœÊ`iÊi˜}Õ>i

Índice General
*Àœ}œ / 13
PRIMERA PARTE / 15
Capítulo 1
F
ONEMASÊ/ 17
>ÃˆvˆV>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊ/ 19
>ÃˆvˆV>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÛœV>iÃ / 20
S
INFONES / 20
Capítulo 2
D
ISLALIAS / 21
>ÕÃ>ÃÊÞÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>ÃÊ/ 21
>ÃœÃÊ`iÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊ/ 21
˜ÛiÃÌˆ}>Vˆ˜Êi˜ÊiÊ«>Vˆi˜ÌiÊVœ˜Ê`ˆÃ>ˆ>ÃÊ/ 24
>ÕÃ>ÃÊ`iÊ`ˆÃ>ˆ>Ã / 25
jÌœ`œÊ`iÊÌÀ>L>œ / 26
Ý>“i˜Êvœ˜œ>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆœÊ/ 27
ˆV…>Ê`iÊÀi}ˆÃÌÀœÊ`iÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊ/ 30
˜?ˆÃˆÃÊ`iÊ>ÊwV…>Ê`iÊÀi}ˆÃÌÀœÃÊ`iÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊ
ÞÊi>LœÀ>Vˆ˜Ê`iÊ«>˜Ê`iÊÀii`ÕV>Vˆ˜Ê/ 32
œ˜`ˆVˆœ˜iÃÊ`iÊÌÀ>L>œÊÞÊ“>ÌiÀˆ>Ê/ 33
SEGUNDA PARTE / 35
Capítulo 3
E
JERCICIOS PARA ESTIMULAR
LA
CAPACIDAD ORGANIZADORA INTEGRAL / 37
œ˜œVˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ9œÊVœÀ«œÀ>Ê/ 37
*Àœ«ˆœVi«ÌˆÛˆ`>`Ê/ 37
œœÀ`ˆ˜>Vˆ˜Ê`ˆ˜?“ˆV>Ê/ 38
œ˜Vˆi˜Ìˆâ>Vˆ˜Ê`iÊVÕiÀ«œÊiÃ«>Vˆ>Ê/ 38
Capítulo 4 E
JERCITACIÓN DE LOS ÓRGANOS
FONOARTICULATORIOS / 41
ÕÃVÕ>ÌÕÀ>ÊVjÀÛˆVœv>Vˆ>Ê/ 41 >˜`‰LÕ>Ê/ 41 iˆ>ÃÊ/ 41 >ÃÊ`iÊ>Ê˜>ÀˆâÊ/ 42 6iœÊ`iÊ«>>`>ÀÊ/ 42 >LˆœÃÊ/ 42
£°Ê<œ˜>Ê>˜ÌiÀˆœÀÊ>˜V…>Ê/ 42 Ó°Ê<œ˜>Ê>˜ÌiÀˆœÀÊ>˜}œÃÌ>Ê/ 43 Î°Ê<œ˜>Ê“i`ˆ>Ê/ 43 Î°Ê<œ˜>Ê«œÃÌiÀˆœÀ / 43
,i>>Vˆ˜ / 44 ,iÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê/ 44 œœÀ`ˆ˜>Vˆ˜Êvœ˜œÀiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆ>Ê/ 45 iÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊ/ 46
£°Ê œVˆ˜Ê`iÊ`ÕÀ>Vˆ˜Ê/ 46 Ó°Ê œVˆ˜Ê`iÊˆ˜Ìi˜Ãˆ˜Ê/ 46 Î°ÊVÌˆÛˆ`>`iÃÊ«>À>ÊÃœ«œÊ/ 47
TERCERA PARTE / 49
FONEMAS VOCALES Y CONSONANTES
,iVœ“i˜`>Vˆœ˜iÃÊ«>À>Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê/ 50
Capítulo 5 F
ONEMAS VOCALES Y GRUPOS VOCÁLICOS / 51
œ˜i“>Ê / 51 œ˜i“>Ê"Ê/ 57 œ˜i“>Ê1Ê/ 62 œ˜i“>ÊÊ/ 66 œ˜i“>ÊÊ/ 71
G
RUPOS VOCÁLICOS / 76
£°ÊÕ«ˆV>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÛœV>iÃÊ/ 76

Ó°ÊÀÕ«œÊ`iÊ`œÃÊvœ˜i“>Ã
ÛœV>iÃÊ`ˆviÀi˜ÌiÃÊ/ 79
Î°ÊÀÕ«œÊ`iÊÌÀiÃÊœÊ“?Ã
vœ˜i“>ÃÊÛœV>iÃÊ`ˆviÀi˜ÌiÃÊ/ 88
CUARTA PARTE / 91
FONEMAS CONSONANTES
Y SINFONES QUE LES CORRESPONDEN
Capítulo 6
L
ABIALES / 93
Fonema P / 93
-ˆ˜v˜Ê* / 100
-ˆ˜v˜Ê*, / 105
Fonema B / 110
-ˆ˜v˜Ê / 116
-ˆ˜v˜Ê ,Ê/ 120
Fonema M / 125
Capítulo 7
L
ABIODENTALES / 133
Fonema F / 133
-ˆ˜v˜Ê / 140
-ˆ˜v˜Ê, / 144
Fonema V / 149
Capítulo 8
L
INGUODENTALES / 157
Fonema T / 157
-ˆ˜v˜Ê/Ê/ 164
-ˆ˜v˜Ê/,Ê/ 167
Fonema Z-C / 172
Fonema D / 183
-ˆ˜v˜Ê,Ê/ 190
Capítulo 9
L
INGUOALVEOLARES SUPERIORES / 198
Fonema L / 198
Fonema N / 205
Fonema R (vibrante simple) / 212
Fonema R (vibrante múltiple) / 221
Capítulo 10
L
INGUOALVEOLAR INFERIOR / 235
Fonema S / 235
Capítulo 11 L
INGUOPALATALES / 247
Fonema CH / 247 Fonema Y / 254 Fonema LL / 261 Fonema Ñ / 268
Capítulo 12 L
INGUOVELARES / 275
Fonema C-Q-K / 275
-ˆ˜v˜ÊÊ/ 284 -ˆ˜v˜Ê,Ê/ 289
Fonema J / 295 Fonema G (afonado) / 301 Fonema G (fonado) / 307 Fonema G (en GÜE- GÜI) / 315 Sinfón GL / 318 Sinfón GR / 323
Capítulo 13
L
INGUOVELAR ALVEOLAR INFERIOR / 329
Fonema X / 329
QUINTA PARTE / 337
GRUPOS CONSONÁNTICOS
B / 340
BC / 340 BD / 341 BF / 342 BFL / 342 BJ y BG(afonada) / 343 BM / 344 BL / 344 BN / 345 BPR / 346 BR / 346 BS / 347 BSC / 348 BST / 349 BSTR / 350 BT / 350 BY / 351

C / 352
CC / 352
CD / 353
CN / 354
CT / 354
D / 356
DJ / 356
DM / 356
DV / 357
DY / 358
F / 359
FT / 359
G / 360
GD / 360
GN / 360
L / 361
LB / 361
LC/Q / 363
LCH / 365
LD / 365
LF / 367
LG(fonado) / 368
LG(afonado) / 369
LJ / 370
LM / 371
LP / 372
LR / 373
LS / 374
LT / 375
LTR / 376
LV / 377
LZ/C / 378
M / 379
MB / 379
MBL / 381
MBR / 382
MN / 383
MP / 384
MPL / 386
MPR / 387
N / 388
NC/K/Q / 388
NCL / 390
NCR / 391
NCH / 382
ND / 393
NDR / 394
NF / 395
NFL / 397
NFR / 398
NG(fonado) / 399
NG(güe-güi) / 400
NG(afonado) / 401
NGL / 402
NGR / 403
NJ / 404
NL / 406
NM / 407
NN / 408
NR / 408
NS / 410
NSB / 411
NSC / 412
NSCR / 413
NSF / 413
NSGR / 414
NSL / 415
NSM / 415
NSP / 416
NST / 417
NSTR / 419
NSV / 420
NT / 421
NTR / 422
NV / 423
NY / 425
NZ/C / 425
P / 427
PC / 427

PN / 427
PS / 428
PT / 429
R / 430
RB / 430
RC/Q / 431
RCH / 434
RD / 435
RF / 436
RG (fonado) / 437
RG (afonado) / 438
RJ / 439
RL / 440
RM / 441
RN / 443
RP / 444
RS / 445
RT / 447
RTR / 448
RV / 449
RZ/C / 450
S / 452
SB / 452
SBL / 453
SBR / 454
SC/Q / 454
SC / 457
SCL / 458
SCR / 459
SCH / 460
SD / 460
SDR / 461
SF / 462
SFL / 463
SFR / 464
SG / 464
SGL / 465
SGR / 466
SL / 467
SM / 468
SN / 469
SP / 470
SPL / 471
SPR / 472
SR / 473 ST / 474 STR / 476 SV / 477 SY / 478
T / 479
TM / 479 TN / 480
X / 481
X C/Q / 481 XCL / 482 XCR / 483 XF / 483 XP / 484 XPL / 485 XPR / 486 XT / 487 XTR / 488
Z / 490
Z C/Q / 490 ZCL / 491 ZG / 491 ZL / 492 ZM / 493 ZN / 493 ZP / 494
SEXTA PARTE / 495
DISCRIMINACIÓN
Discriminación articulatoria, auditiva, visual, táctil y en relación a la lectoescritura / 497
£°ÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜Ê>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆ>Ê/ 497 Ó°ÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜Ê>Õ`ˆÌˆÛ> / 497 Î°ÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜ÊÛˆÃÕ> / 498 {°ÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊ/ 498 x°ÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜Êi˜ÊÀi>Vˆ˜Ê >Ê>ÊiVÌœiÃVÀˆÌÕÀ>Ê/ 498

Fonemas / 500
B / 500
C/K/Q / 501
CH / 502
D / 502
F / 504
G (fonado) / 505
J / 506
L / 506
LL / 507
M / 507
N / 508
Ñ / 509
P / 509
R (vs) / 511
R (vm) / 511
S / 512
T / 513
V / 514
X / 515
Y / 515
Z/C / 516
Discriminación de fonemas
incluidos en la misma palabra / 517
R y D / 517
R y N / 517 R y L / 518 R, N y D / 518 R y T / 519 T, D, y R / 519 D y L / 519 D, L y R / 520 D y N / 520 D y T / 521 L y N / 521 L, N, D y T / 521 RR y R / 522 R (v múltiple) y R (v simple) / 522
SÉPTIMA PARTE
FICHAS / 523
BIBLIOGRAFÍA
GENERAL
/ 565

No tengo oro ni plata,
lo que tengo, eso te doy.
Hechos. 3, 6
ÕÀ>˜ÌiÊ“ÕV…œÃÊ>šœÃÊ`iÊÌÀ>L>œÊVœ˜Ê˜ˆšœÃÊµÕiÊ«ÀiÃi˜Ì>˜Ê`ˆwVÕÌ>`iÃÊ>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆ>ÃÊ
`iÀˆÛ>`>ÃÊ`iÊ`ˆÃÌˆ˜Ì>ÃÊ«>Ìœœ}‰>Ã]Ê…iÊÀiÕ˜ˆ`œÊiÃÌiÊ“>ÌiÀˆ>ÊµÕiÊ«œ˜}œÊ>…œÀ>Ê>ÊÃÕÊ
`ˆÃ«œÃˆVˆ˜Ê«>À>ÊµÕiÊiÊÃˆÀÛ>Ê`iÊ>«œÞœÊi˜ÊÃÕÊÌ>Ài>Êi`ÕV>ÌˆÛ>ÊœÊÀii`ÕV>ÌˆÛ>°
*>À>ÊÕÃÌi`]ÊiÃ«iVˆ>ˆÃÌ>Êi˜Ê˜ˆšœÃÊVœ˜Ê`ˆwVÕÌ>`iÃÊ>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆ>Ã]ÊVœ˜Ê“ÕV…œÃÊ>šœÃÊ
`iÊiÝ«iÀˆi˜Vˆ>]Ê«ˆi˜ÃœÊµÕiÊiÊÀiÃÕÌ>À?˜ÊÖÌˆiÃÊœÃÊVœ˜Ìi˜ˆ`œÃÊ`iÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÆÊ
ÛœV>LÕ>ÀˆœÃ]ÊœÀ>Vˆœ˜iÃ]ÊÛiÀÃœÃÊÀˆ“>`œÃÊÞÊVÕi˜ÌœÃ]ÊVœ˜Ûi˜ˆi˜Ìi“i˜ÌiÊV>ÃˆwV>`œÃ]Ê
«>À>ÊÀi˜œÛ>ÀÊÃÕÊ“>ÌiÀˆ>°
*>À>Ê ÕÃÌi`]Ê µÕiÊ ÀiVˆj˜Ê i“«ˆiâ>Ê >Ê iiÀViÀÊ ÃÕÊ >LœÀÊ `œVi˜ÌiÊ œÊ ÌiÀ>«jÕÌˆV>Ê
iÃ«iVˆ>ˆâ>`>]ÊiÊœvÀiâVœÊÕ˜>ÊÃ‰˜ÌiÃˆÃÊœÀ`i˜>`>Ê`iÊœÃÊVœ˜œVˆ“ˆi˜ÌœÃÊÌiÀˆVœÃÊÃœLÀiÊ
>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜]Ê iÝ>“i˜Ê ÞÊ wV…>ÃÊ `iÊ ˆ˜ÛiÃÌˆ}>Vˆ˜Ê `iÊ `ˆÃ>ˆ>ÃÊ ÞÊ Ìœ`>ÃÊ >ÃÊ ÌjV˜ˆV>ÃÊ
ÞÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊµÕiÊ˜iViÃˆÌ>À?Ê«>À>Êˆ˜ˆVˆ>ÀÃiÊi˜ÊiÊÌÀ>Ì>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÃÊ`ˆwVÕÌ>`iÃÊ
>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆ>Ã°ÊÊ
*>À>ÊÕÃÌi`]Ê`œVi˜ÌiÊ`iÊi˜Ãiš>˜â>Ê«Àˆ“>Àˆ>ÊVœ“Ö˜]Êi˜Vœ˜ÌÀ>À?Ê>Ê>«ˆV>Vˆ˜ÊÞÊ
iÊÕÃœÊ`iÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊ`iÊ>ÃÊiÌÀ>ÃÊµÕiÊi˜Ãiš>ÊÞÊ`iÊ>ÃÊÀi}>ÃÊœÀÌœ}À?wV>Ã]ÊµÕiÊ
Ì>˜ÌœÊiÊVÕiÃÌ>Ê>«Ài˜`iÀÊ>ÊœÃÊ>Õ“˜œÃ]Ê>Ã‰ÊVœ“œÊÌ>“Lˆj˜ÊÛ>Àˆ>`œÃÊÌiÝÌœÃÊ«>À>Ê
“iœÀ>ÀÊ>Ê`ˆVVˆ˜Ê`iÊœÃÊ˜ˆšœÃ°Ê
iÃiœ]Ê>…œÀ>]ÊÀi˜`ˆÀÊ“ˆÊ…œ“i˜>iÊÞÊ“>˜ˆviÃÌ>ÀÊ“ˆÊ>}À>`iVˆ“ˆi˜ÌœÊ>ÊÌœ`œÃÊ
“ˆÃÊ“>iÃÌÀœÃ]Ê«ÀœviÃœÀiÃÊÞÊVœi}>Ã]ÊµÕˆi˜iÃÊ>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÃÕÃÊ«>>LÀ>ÃÊÞÊVœ˜ÊÃÕÊ
ii“«œ]Ê“iÊ…>˜ÊÌÀ>˜Ã“ˆÌˆ`œÊœÃÊVœ˜œVˆ“ˆi˜ÌœÃÊ˜iViÃ>ÀˆœÃÊÞÊiÊÃi˜Ìˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ
>“œÀÊ…>Vˆ>ÊÌœ`œÃÊœÃÊµÕiÊ˜œÃÊ˜iViÃˆÌ>˜°Ê
9ÊVœ˜ÊiÃÌiÊÌÀ>L>œ]ÊµÕiÊiÃÊÃÕ“>ÊÞÊÃ‰˜ÌiÃˆÃÊ`iÊ“ˆÊ>LœÀÊÞÊiÝ«iÀˆi˜Vˆ>]ÊiÃ«iÀœÊ
Vœ“«>ÀÌˆÀÊÕ˜ÌœÊ>ÊÕÃÌi`]Ê>“ˆÃÌœÃ>“i˜Ìi]ÊÌœ`œÃÊœÃÊ“œ“i˜ÌœÃÊ`iÊÃÕÊiÃvœÀâ>`>Ê
ÞÊÀiÃ«œ˜Ã>LiÊÌ>Ài>°
La autora
Prólogo

Primera
parte

1
Fonemas y sinfones
Fonemas
œÃÊvœ˜i“>ÃÊÃœ˜ÊœÃÊii“i˜ÌœÃÊL?ÃˆVœÃÊ`iÊ>Ê«>>LÀ>Ê…>L>`>]ÊÞÊÃiÊVœ˜œVi˜ÊVœ“œÊ
ÛœV>iÃÊÞÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃ°Ê-iÊ«Àœ`ÕVi˜ÊVœ˜Ê>Ê«>ÀÌˆVˆ«>Vˆ˜Ê`iÊÌÀiÃÊvÕ˜Vˆœ˜iÃÊœÀ}?-
˜ˆV>Ã\Êrespiración]Ê articulaciónÊÞÊfonación°Ê>ÃÊ`œÃÊ«Àˆ“iÀ>ÃÊiÃÌ?˜Ê«ÀiÃi˜ÌiÃÊi˜Ê
Ìœ`œÃÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊÞÊ>ÊÌiÀViÀ>]Ê>Êvœ˜>Vˆ˜]Êi˜Ê>Ê“>ÞœÀ‰>Ê`iÊiœÃ°
>Êfunción respiratoria >«œÀÌ>Ê>Ê intensidadÊÞÊ>ÊduraciónÊ`iÊÃœ«œÊiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆœÊ
µÕiÊV>À>VÌiÀˆâ>Ê>ÊV>`>Êvœ˜i“>ÆÊÞÊ>ÊdirecciónÊ`iÊ“ˆÃ“œÊiÃÌ?ÊVœ˜`ˆVˆœ˜>`>Ê>Ê>Ê
>VVˆ˜Ê`iÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À°
£°Ê-i}Ö˜Ê>ÊintensidadÊiÊÃœ«œÊÃiÀ?ÊfuerteÊi˜ÊÊK®ÊœÊsuaveÊi˜ÊS®ÊÞÊiÃÌ>À?Ê`iÌiÀ“ˆ-
˜>`œÊ«œÀÊiÊVœ˜ÌÀœÊÛœÕ˜Ì>ÀˆœÊ`iÊ>ÊvÕiÀâ>ÊiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆ>°
Ó°Ê-i}Ö˜Ê>ÊduraciónÊiÊÃœ«œÊÃiÀ?ÊcontinuoÊi˜ÊF®ÊœÊinstantáneoÊi˜ÊP®ÊÞÊiÃÌ>À?Ê
Vœ˜`ˆVˆœ˜>`œÊ«œÀÊ>ÊV>«>Vˆ`>`ÊiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆ>°
Î°Ê-i}Ö˜Ê>ÊdirecciónÊiÊÃœ«œÊÃiÀ?ÊbucalÊi˜ÊB®ÊœÊnasalÊi˜ÊM®Ê`iLˆ`œÊ>Ê>Ê>VVˆ˜Ê
`iÊÛiœÊ`iÊ«>>`>ÀÊµÕiÊ`iÃVˆi˜`iÊVÕ>˜`œÊ`iLiÊ`>ÀÊ«>ÃœÊ>Ê>ˆÀiÊ«>À>ÊÃ>ˆÀÊ«œÀÊ
>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃ°
>Êfunción articulatoriaÊiÃÌ?Ê`>`>Ê«œÀÊ>Ê>VVˆ˜ÊµÕiÊiiÀVi˜]Ê`ˆÀiVÌ>ÊœÊˆ˜`ˆÀiV-
Ì>“i˜Ìi]ÊÃœLÀiÊiÊÃœ«œÊiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆœÊœÃÊÀ}>˜œÃÊœÀœv>Vˆ>iÃ\Ê>LˆœÃ]Êi˜}Õ>]Ê>ÀV>`>ÃÊ
`i˜Ì>Àˆ>Ã]Ê«>>`>À]ÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À]Ê“>˜`‰LÕ>]ÊV>Ûˆ`>`ÊÀˆ˜œv>À‰˜}i>ÊÞÊVœ˜`ÕVÌœÃÊ
˜>Ã>iÃ°
>Ê>ÕÃi˜Vˆ>ÊœÊ“œ`ˆwV>Vˆ˜Ê`iÊvœÀ“>ÊœÊÌ>“>šœÊi˜Ê>ÃÊ«>ÀÌiÃÊw>ÃÊÞÊ>Êv>>Ê`iÊ
Vœ˜ÌÀœÊ“œÌÀˆâÊi˜Ê>ÃÊ«>ÀÌiÃÊ“œÛˆLiÃ]Ê>ÌiÀ>À?˜Ê>ÃÊVœ˜`ˆVˆœ˜iÃÊ`iÊ«ÀiVˆÃˆ˜Êi˜Ê>Ê
>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã°
VÌÖ>˜ÊVœ“œÊelementos modiﬁcadoresÊœÃÊ>LˆœÃ]Ê>Êi˜}Õ>]ÊiÊÛiœÊ`iÊ«>>`>ÀÊ
ÞÊi˜Ê“i˜œÀÊ}À>`œÊ>Ê“>˜`‰LÕ>°ÊVÌÖ>˜ÊVœ“œÊpuntos de apoyoÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>-
Àˆ>ÃÊÞÊiÊ«>>`>ÀÊÃiœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡18
-i}Ö˜ÊœÃÊii“i˜ÌœÃÊœÀ}?˜ˆVœÃÊµÕiÊ«>ÀÌˆVˆ«i˜Êi˜Ê>Ê«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>]ÊÃiÊ
…>ViÊÕ˜>ÊV>ÃˆwV>Vˆ˜Ê}i˜iÀ>]ÊµÕiÊ«Õi`iÊ«>ÀÌˆVÕ>Àˆâ>ÀÃiÊ`iÊ>VÕiÀ`œÊ>Êˆ`ˆœ“>Êi˜Ê
µÕiÊÃiÊ>«ˆµÕi˜ÊœÃÊvœ˜i“>Ã]ÊÞÊ>ÊœÃÊ«Õ˜ÌœÃÊ`iÊÛˆÃÌ>ÊVœ˜Ãˆ`iÀ>`œÃÊ«œÀÊ`ˆviÀi˜ÌiÃÊ
>ÕÌœÀiÃÊ`i`ˆV>`œÃÊ>ÊiÃÌÕ`ˆœÊ`iÊ>Êœ˜jÌˆV>°ÊÕi}œ]ÊÃiÊV>ÃˆwV>˜ÊVœ“œ\
UÊ ˆ>Lˆ>iÃ\ÊP]ÊB]ÊM
UÊ>Lˆœ`i˜Ì>iÃ\ÊF]ÊV
UÊˆ˜}Õœ`i˜Ì>iÃ\ÊT]ÊD]ÊZ]ÊCÊ(ce ci)
UÊˆ˜}Õœ>Ûiœ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ\ÊL]ÊN]ÊRÊÛÃ®]ÊRÊÛ“®
UÊˆ˜}Õœ>Ûiœ>ÀÊˆ˜viÀˆœÀ\ S
UÊˆ˜}Õœ«>>Ì>iÃ\ÊCH]ÊY]ÊÑ]ÊLL
UÊˆ˜}ÕœÛi>ÀiÃ\ÊC/K/Q]ÊJ]ÊG
UÊˆ˜}ÕœÛi>ÀÊ>Ûiœ>ÀÊˆ˜viÀˆœÀ\ÊX
>ÃÊâœ˜>ÃÊ`iÊVœ˜Ì>VÌœÊ`iÊœÃÊÀ}>˜œÃÊÃœ˜ÊÀiVœ˜œVˆ`>ÃÊVœ“œÊpuntos de articu-
lación.
-i}Ö˜Ê>Ê>VVˆ˜ÊÞÊ«œÃˆVˆ˜Ê>`œ«Ì>`>Ê«œÀÊœÃÊÀ}>˜œÃ]ÊµÕiÊˆ“ˆÌ>˜ÊiÊiÃ«>VˆœÊ«œÀÊ
`œ˜`iÊ«>Ã>ÊiÊ>ˆÀiÊiÃ«ˆÀ>`œÊÞÊµÕiÊ`iÌiÀ“ˆ˜>˜ÊiÊmodo de articulación]ÊÃiÊ«Õi`iÊ
Vœ˜Ãˆ`iÀ>ÀÊ>ÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊ`iÊ>ÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊ“>˜iÀ>\
UÊOclusivos:Ê P, T, C/K/Q°ÊœÃÊÀ}>˜œÃÊÃiÊVœ˜Ì>VÌ>˜ÊÌœÌ>“i˜Ìi]Êœ«œ˜ˆi˜`œÊÀi-
ÃˆÃÌi˜Vˆ>Ê>Ê>ÊÃ>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀiÊÞÊ>ÊÃi«>À>ÀÃiÊ«œÀÊ>Ê>VVˆ˜Ê`iÊjÃÌi]ÊÃiÊ«Àœ`ÕViÊÕ˜Ê
Ãœ˜ˆ`œÊiÝ«œÃˆÛœ°
UÊFricativos: F] V ] B] D] Z-C] S] Y] J] G°ÊœÃÊÀ}>˜œÃÊÃiÊ>ViÀV>˜ÊiÃÌÀiV…>˜`œÊiÊ
iÃ«>VˆœÊLÕV>Ê`iÊ“>˜iÀ>ÊÌ>ÊµÕiÊiÊ>ˆÀiÊÃ>iÊ«Àœ`ÕVˆi˜`œÊÕ˜ÊÀÕ“œÀÊÃˆÊ…>ÞÊvœ˜>-
Vˆ˜]ÊœÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊvÀˆVVˆ˜Êi˜ÊV>ÃœÊVœ˜ÌÀ>Àˆœ°
UÊNasales:Ê M, N, Ñ. ÊÛiœÊ
`iÊ«>>`>ÀÊ`iÃVˆi˜`iÊÞÊ«iÀ“ˆÌiÊ>ÊÃ>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀiÊ
Ãœ˜œÀœÊ«œÀÊ>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃ°
UÊVibrante\ R ÛˆLÀ>˜ÌiÊÃˆ“«i®ÆÊR ÛˆLÀ>˜ÌiÊ“ÖÌˆ«i®°Ê>Êˆ˜ÌiÀÀÕ«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÃ>ˆ-
`>Ê`iÊ>ˆÀiÊ«œÀÊ>ÊLœV>]Êˆ˜ÃÌ>˜Ì?˜i>Ê«>À>Ê>ÊRÊÛÃ®ÊiÊˆ˜ÌiÀ“ˆÌi˜ÌiÊ«>À>Ê>ÊRÊÛ“®]Ê
ÃiÊÀi>ˆâ>Ê>ÊÛi˜ViÀÊjÃÌiÊ>ÊÀiÃˆÃÌi˜Vˆ>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊµÕiÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊ
ÃÕ«iÀˆœÀiÃ°
UÊAfricadas: CH, X.Ê-iÊ«Àœ`ÕViÊ«œÀÊ>ÊÕ˜ˆ˜ÊVœ˜ÃiVÕÌˆÛ>Ê`iÊÕ˜Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ
œVÕÃˆ˜ÊÃi}Õˆ`œÊ«œÀÊÕ˜>Ê«œÃˆVˆ˜ÊvÀˆV>ÌˆÛ>°
UÊLaterales: L] LL. ÊÊœVÕ«>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>Ê‰˜i>Ê“i`ˆ>Ê?˜ÌiÀœ«œÃÌiÀˆœÀÊ`iÊ>ÊV>Ûˆ-
`>`ÊLÕV>]Ê…>ViÊµÕiÊiÊ>ˆÀiÊÃ>}>Ê>ÌiÀ>“i˜Ìi]Êi˜ÌÀiÊjÃÌ>ÊÞÊ>ÃÊ“iˆ>Ã°
>ÊÌiÀViÀ>ÊvÕ˜Vˆ˜]Ê>Êfonación]ÊÌˆi˜iÊÕ}>ÀÊi˜Ê>Ê>Àˆ˜}iÊ>Ê˜ˆÛiÊ`iÊ>ÃÊVÕiÀ`>ÃÊ
ÛœV>iÃÊµÕi]Ê>ÊÛˆLÀ>À]ÊÃÕ“>˜Ê>Ê>ˆÀiÊiÃ«ˆÀ>`œÊiÊÌœ˜œÊ>À‰˜}iœÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆVœÊ`iÊ>Ê
Ûœâ°ÊÃÌiÊiÃ]ÊÕi}œ]Ê>“«ˆ>`œÊ«œÀÊœÃÊÀiÃœ˜>`œÀiÃÊÞÊ“œ`ˆwV>`œÊ«œÀÊœÃÊÀ}>˜œÃÊ
>ÀÌˆVÕ>`œÀiÃ]Ê«Àœ`ÕVˆj˜`œÃiÊ>Ã‰Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã°
œ“œÊ>Êvœ˜>Vˆ˜ÊiÃÊÕ˜Ê>VÌœÊÛœÕ˜Ì>Àˆœ]Ê˜œÊˆ˜ÌiÀÛˆi˜iÊi˜Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊÌœ`œÃÊ
œÃÊvœ˜i“>Ã°ÊÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊVÕÞ>ÊL>ÃiÊiÃÌ?ÊvœÀ“>`>Ê«œÀÊ>ÃÊvÕ˜Vˆœ˜iÃÊ`iÊÀiÃ«ˆÀ>-

1 ‡Fonemas y sinfones
19 ‡
Vˆ˜ÊÞÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜ÊÃœ>“i˜Ìi]ÊÃiÊœÃÊ«Õi`iÊV>ÃˆwV>ÀÊVœ“œÊafonados]ÊÞÊi˜ÊœÃÊµÕiÊ
ÃiÊÃÕ“>Ê>Êvœ˜>Vˆ˜Ê>Ê`ˆV…>ÃÊvÕ˜Vˆœ˜iÃ]ÊÃiÊ>“>À?˜Êfonados.
,iÃÕÌ>À?Ê>Ã‰\
UÊFonados:Ê A] E] I] O, U] B] V] D] Y] GÊ}>ÊÊ}œÊÊ}Õ®ÆÊR ÊÛÃ®ÆÊR ÊÛ“®ÆÊL, LL, M, NÊÞ Ñ.
UÊAfonados:ÊP] T] CH] CÊ QÊK] ZÊC] S] X] GÊ}iÊÊ}ˆ®,ÊJÊÞÊF.
œÃÊvœ˜i“>ÃÊ>vœ˜>`œÃÊÃœ˜ÊVœ˜œVˆ`œÃÊÌÀ>`ˆVˆœ˜>“i˜ÌiÊVœ“œÊmudosÊ>ÕÃi˜Vˆ>Ê
`iÊÃœ˜ˆ`œ®ÊœÊsordosÊ>ÕÃi˜Vˆ>Ê`iÊ>Õ`ˆVˆ˜®]ÊÌjÀ“ˆ˜œÃÊµÕi]Êi˜Ê˜ÕiÃÌÀ>Êœ«ˆ˜ˆ˜]Ê˜œÊ
ÃiÊ>ÕÃÌ>˜Ê>Ê`iw˜ˆÀÊ>ÊV>ˆ`>`Ê`iÊ>ÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>ÊÃœ˜œÀ>ÊœÊ>Õ`ˆLiÊ`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊ
Þ>ÊµÕi]Êi˜ÊiœÃ]ÊiÊiviVÌœÊ`iÊÀœâ>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ˆÀiÊiÃ«ˆÀ>`œÊi˜ÌÀiÊœÃÊÀ}>˜œÃÊ>ÀÌˆVÕ-
>ÌœÀˆœÃÊiÃÊ«iÀviVÌ>“i˜ÌiÊ>Õ`ˆLiÊÞÊ`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>LiÆÊ>`i“?Ã]Êi˜Ê˜ÕiÃÌÀœÊˆ`ˆœ“>]ÊiÊ
ÌjÀ“ˆ˜œÊmudoÊÃiÊ>«ˆV>Ê>Êvœ˜i“>ÊµÕiÊVœÀÀiÃ«œ˜`iÀ‰>Ê>Ê>ÊiÌÀ>ÊH.
Clasiﬁcación de fonemas consonantes
œ˜ÊiÃÌœÃÊVœ˜Vi«ÌœÃÊÞ>ÊiÝ«ÕiÃÌœÃÊÞÊVœ˜ÌÀˆLÕÞi˜`œÊ>Ê>ÊV>Àˆ`>`Ê`iÊœÃÊ“ˆÃ“œÃ]ÊÃiÊ
«Õi`iÊÀi>ˆâ>ÀÊiÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊVÕ>`ÀœÊ`iÊV>ÃˆwV>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃ]Ê>Ê
µÕiÊiÃÊ˜iViÃ>ÀˆœÊVœ˜Ãˆ`iÀ>ÀÊ“ÕÞÊiÃ«iVˆ>“i˜ÌiÊ«>À>Êi>LœÀ>ÀÊiÊ«>˜Ê`iÊÌÀ>L>œÊ`iÊ
«>Vˆi˜ÌiÊVœ˜Ê`ˆÃ>ˆ>Ã°
*œÀÊiÊ“œ`œÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜
Oclusiva Fricativa Africada Vibrante Lateral Nasal
*œÀÊ>Ê>VVˆ˜
`iÊ>Ê>Àˆ˜}i
Af F Af F Af F Fonada Fonada Fonada
*œÀÊiÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜
Bilabial P M
Labiodental V
Linguodental / <‡
Linguoalveolar
superior
,
Linguoalveolar
inferior
S
Linguopalatal 9CH Ñ
Linguovelar C/K/Q J
Linguovelar
alveolar inferior
X

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡20
Clasiﬁcación de fonemas vocales
Apertura bucal Proyección sonora Intensidad Tonalidad
A
E
I
O
U
>LˆiÀÌ>
“i`ˆ>
ViÀÀ>`>
“i`ˆ>
ViÀÀ>`>
«œÃÌiÀˆœÀ
>˜ÌiÀˆœÀ
>˜ÌiÀˆœÀ
“i`ˆ>
“i`ˆ>
vÕiÀÌi
vÕiÀÌi
`jLˆ
vÕiÀÌi
`jLˆ
}À>Ûi
>}Õ`>
>}Õ`>
}À>Ûi
}À>Ûi
Lateral Central
Labio-linguoalveolar
Labiodental linguoalveolar
Dentolingual alveolar
Linguovelar alveolar
*]Ê

/
]Ê
*,]Ê ,
,
/,]Ê,
,]Ê,
Sinfones
-iÊ>“>Ê>Ã‰Ê>ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊv˜ˆVœÃÊvœÀ“>`œÃÊ«œÀÊ`œÃÊvœ˜i“>ÃÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃ\ÊiÊ«Àˆ“i-
ÀœÊˆVÕ>˜ÌiÊÞÊiÊÃi}Õ˜`œÊ‰µÕˆ`œ°
-œ˜Êvœ˜i“>ÃÊ‰µÕˆ`œÃ\ÊLÊÞÊRÊÛÃ®
-œ˜Êvœ˜i“>ÃÊˆVÕ>˜ÌiÃ\ÊP]ÊB]ÊF]ÊT]ÊC]ÊGÊÞÊDÊµÕiÊÃœÊÃiÊVœ“Lˆ˜>ÊVœ˜ÊR
*œÀÊÃÕÊ«ÀœViÃœÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜ÊÞÊÃi}Ö˜ÊœÃÊÀ}>˜œÃÊµÕiÊˆ˜ÌiÀÛˆi˜i˜]ÊœÃÊÃˆ˜vœ˜iÃÊ
ÃiÊ«Õi`i˜Ê>}ÀÕ«>ÀÊ>Ã‰\

2
Dislalias
Causas y características
iÊ>ÊVœ˜ÃÕÌ>Ê>Ê-Õ«i“i˜ÌœÊ ¨ÊÇÊ`iÊPatología de la ComunicaciónÊ®]Ê
ºiviVÌœÃÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜°ÊÊ“jÌœ`œÊœÀiÞ»]ÊÀi>ˆâ>`œÊ«œÀÊVœ˜œVˆ`œÃÊiÃ«iVˆ>ˆÃ-
Ì>ÃÊ`iÊ˜ÕiÃÌÀœÊ“i`ˆœ]ÊVœ˜ÊÀiÃ«iVÌœÊ>ÊœÃÊÌˆ«œÃÊ`iÊ`ˆÃ>ˆ>Ã]ÊV>ÕÃ>ÃÊÞÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>Ã]Ê
ÃiÊ«Õ`œÊi>LœÀ>À]ÊVœ˜ÊiÊw˜Ê`iÊÃˆ˜ÌiÌˆâ>ÀÊœÃÊVœ˜Vi«ÌœÃÊL?ÃˆVœÃ]ÊiÊVÕ>`ÀœÊi˜Ê>Ê
página 25.
Casos de dislalias
iÌiÀ“ˆ˜>`œÃÊœÃÊÌˆ«œÃÊ`iÊ`ˆÃ>ˆ>]Ê>ÊÀi>ˆâ>ÀÊiÊiÝ>“i˜Ê>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆœ]ÊÃiÊ«Õi`i˜Ê
i˜Vœ˜ÌÀ>ÀÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊV>ÃœÃ\
Sustitución Ê˜œÊ«œ`iÀÊÀi«Àœ`ÕVˆÀÊ`iÌiÀ“ˆ˜>`œÊvœ˜i“>]Ê«œÀÊœÊ}i˜iÀ>]Ê iÊ˜ˆšœÊœÊÃÕÃÌˆÌÕÞiÊ«œÀÊiÊvœ˜i“>Ê“?ÃÊViÀV>˜œÊi˜ÊVÕ>˜ÌœÊ>Ê «Õ˜ÌœÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜ÊcatoÊ«œÀÊ gato®ÊœÊiÊ“?ÃÊ«>ÀiVˆ`œÊ>Õ-
`ˆÌˆÛ>“i˜ÌiÊtomoÊ«œÀÊ como®Êi˜ÊVÕ>˜ÌœÊ>Ê“œ`œÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>-
Vˆ˜°ÊÃÌ>ÊV>ÃiÊ`iÊ>ÌiÀ>Vˆ˜ÊÃiÊVœ˜œViÊVœ“œÊparalalia.
Omisión Ê˜œÊ«œ`iÀÊÀi«Àœ`ÕVˆÀÊiÊvœ˜i“>]ÊiÊ˜ˆšœÊœÊœ“ˆÌiÆÊiÃÊ˜œ- Ì>LiÊi˜ÊœÃÊÃˆ˜vœ˜iÃÊÞÊi˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃÊpatoÊ«œÀÊ plato; vedeÊ«œÀÊverde).
Inserción ˜ÊiÃÌiÊV>ÃœÊÃiÊ>}Ài}>ÊœÌÀœÊvœ˜i“>ÊµÕiÊ«Õi`>ÊÃiÀÛˆÀÊ`iÊ>«œ- ÞœÊaratónÊ«œÀÊratónÆÊdrosaÊ«œÀÊrosa).
Distorsión *œÀÊÕ˜>Êˆ“«iÀviVÌ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊœÃÊÀ}>˜œÃÊœÊv>Ì>Ê`iÊVœ- œÀ`ˆ˜>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆœÊVœ˜Ê>Ê>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜ÊÞÊ>Êvœ- ˜>Vˆ˜]ÊÃiÊ`>ÊÕ˜ÊÃœ˜ˆ`œÊ>«ÀœÝˆ“>`œÊ>Ê`iÊvœ˜i“>ÊµÕiÊÃiÊ µÕˆiÀiÊi“ˆÌˆÀÊpashasoÊ«œÀÊpayaso).

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡22
Según el fonema afectado]Ê>ÃÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊÃœ˜Ê>“>`>Ã\
˜ÊœÃ sinfones]Ê>ÃÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊse producen por\
Vicios de pronunciación
Gargueo
sustituciónÊ`i
HÊ«œÀÊG\Ê…ÕiÃœÊ‡Ê}ØiÃœ
BÊ«œÀÊG\ÊLÕi˜œÊ‡Ê}Øi˜œ
Gammacismo
sustituciónÊ`i
GÊ«œÀÊD\Ê“>}˜?˜ˆ“œÊ‡Ê“>`˜?˜ˆ“œ
GÊ«œÀÊT\Ê“>}˜‰wVœÊ‡Ê“>Ì˜‰wVœ
Lalación
sustituciónÊ`i
NÊ«œÀÊL\ÊÛi˜i˜œÃœÊ‡ÊÛiiœÃœ
LÊ«œÀÊR\ Ãœ`>`œÊ‡ÊÃœÀ`>`œ
Jotacismo
sustituciónÊ`i
FÊ«œÀÊJ\ÊvÕiÊ‡ÊÕi
SÊ«œÀÊJ\Ê˜œÃœÌÀœÃÊ‡Ê˜œœÌÀœÃ
(continúa en la página siguiente)
Fonema Dislalia
BÊÞÊP betacismo CH chuísmo D y T deltacismo G gammacismo J jotacismo
K kappacismo
L lambda
LL yeísmoÊÃÕÃÌˆÌÕˆ`>Ê«œÀÊY ®°Ê-iÊ`iLiÊÌi˜iÀÊi˜ÊVÕi˜Ì>Ê>ÊÛ>Àˆ>LiÊÀi}ˆœ˜>°
M] NÊÞÊÑÊ mitacismo
R rotacismo
S
sigmatismoÊ>ÊÃÕÊœ“ˆÃˆ˜ÊœÊ`ˆÃÌœÀÃˆ˜®
ceceoÊ>Ê>ÊÃÕÃÌˆÌÕVˆ˜Ê«œÀÊZ)
Z
seseoÊ>Ê>ÊÃÕÃÌˆÌÕVˆ˜Ê«œÀÊS]ÊµÕiÊ˜œÊÃiÊVœ˜Ãˆ`iÀ>Ê`ˆÃ>ˆ>Êi˜ÊiÊˆ`ˆœ“>ÊiÃ«>-
šœÊ`iÊÀ}i˜Ìˆ˜>®
Omisión `iÊ>ÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÊ‰µÕˆ`>
Sustitución `iÊ>ÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÊ‰µÕˆ`>Ê«œÀ\
>°ÊÛœV>iÃÊEÊœÊIÊpeato/piatoÊ«œÀÊplato)
L°Êi˜ÌÀiÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊ‰µÕˆ`>ÃÊblazoÊ«œÀÊbrazo)
Inserción `iÊÕ˜>ÊÛœV>Êi˜ÌÀiÊ>ÃÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊpalatoÊ«œÀÊplato)
>`œÃÊœÃÊ`iviVÌœÃÊ`iÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>Vˆ˜Êi˜ÊVˆiÀÌ>ÃÊâœ˜>ÃÊ`iÊ˜ÕiÃÌÀœÊ«>‰Ã]Ê«œÀÊˆ˜-
yÕi˜Vˆ>Ê˜>ÌˆÛ>ÊœÊiÝÌÀ>˜iÀ>]ÊÞÊµÕiÊÃiÊ«ÀiÃi˜Ì>˜ÊVœ“œÊ`ivœÀ“>Vˆ˜]ÊÃÕÃÌˆÌÕVˆ˜ÊœÊ
ÃÕ«ÀiÃˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃ]ÊÃiÊ«Õi`iÊˆ˜VÕˆÀÊ`i˜ÌÀœÊ`iÊÌÀ>Ì>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ
>ÃÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊvÕ˜Vˆœ˜>iÃÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊvicios de pronunciación\

2 ‡Dislalias
23 ‡
Sigmatismo
omisión `iÊS
SÊw˜>\ÊÛ>“œÃÊ‡ÊÛ>“œ
i˜ÊÃ‰>L>Êˆ˜ÛiÀÃ>\ÊiÃÌ>Ê‡ÊiÌ>
i˜Ê}ÀÕ«œÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœ\ÊViÃÌ>Ê‡ÊViÌ>Æ
«iÀÃ«iVÌˆÛ>Ê‡Ê«iÀ«iVÌˆÛ>
Metalismo
sustituciónÊ`i
M «œÀ B\ÊL>˜>˜>Ê‡Ê“>˜>˜>
ÞÊÛˆViÛiÀÃ>\Ê>L˜`ˆ}>Ê‡Ê>“˜`ˆ}>
Yelismo
sustituciónÊ`i
HIÊ«œÀÊY\Ê…ˆiœÊ‡ÊÞiœ
Iotacismo
Sustitución
`iÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊ«œÀÊ
ÛœV>iÃ]ÊvÀiVÕi˜Ìi“i˜ÌiÊ
«œÀÊI) œÊinclusión\
LLÊ«œÀÊI\Êi}>Ê‡Êˆi}>ÆÊœÀœÊ‡ÊˆœÀœ
YÊ«œÀÊI\Ê«>Þ>ÃœÊ‡Ê«>ˆ>Ãœ
LLÊ«œÀÊLI\Ê>?Ê‡Ê>ˆ?ÆÊ«ˆ“«œœÊ‡Ê«ˆ“«œˆœ
ÑÊ«œÀÊNI\Ê“>š>˜>Ê‡Ê“>˜ˆ>˜>ÆÊV>šœÊ‡ÊV>˜ˆœ
InserciónÊ`iÊIÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃÊ«ÀœÛˆ˜Vˆ>ˆÃ“œ®\ÊÛi>Ê‡ÊÛiˆ>
XecismoÊsustituciónÊ`i XÊ«œÀÊS\ÊiÝ>“i˜Ê‡ÊiÃ>“i˜
Sinfonismos
Sinfonismos
omisiónÊœÊsustituciónÊ
`iÊ«Àˆ“iÀÊvœ˜i“>Ê`iÊÕ˜Ê
}ÀÕ«œÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœ\
BD\Ê>`œ“i˜Ê>L`œ“i˜®
BJ\ÊÃÕiÌˆÛœÊÃÕLiÌˆÛœ®
BM\ÊÃÕ“>Àˆ˜œÊÃÕL“>Àˆ˜œ®
BN\Ê>˜i}>`œÊ>L˜i}>`œ®
BS\Ê>ÃœÀÌœÊ>LÃœÀÌœ®
BT\ÊÃÕÌiÀÀ?˜iœÊÃÕLÌiÀÀ?˜iœ®
BV\ÊœÛˆœÊœLÛˆœ®
CC\Ê>Vˆ˜Ê>VVˆ˜®
CD\Ê>˜j`œÌ>Ê>˜jV`œÌ>®
CN\Ê>˜jÊ>V˜j®
CT\Ê`œÌœÀÊ`œVÌœÀ®
DJ\ >Õ˜ÌœÊ>`Õ˜Ìœ®
DM\Ê>“ˆÀ>LiÊ>`“ˆÀ>Li®
DV\Ê>ÛiÀLˆœÊ>`ÛiÀLˆœ®
FT\ÊÃÕÃÌˆÌÕVˆ˜Ê`iÊFÊ«œÀÊS\Ê˜>ÃÌ>Ê˜>vÌ>®
GN\Êˆ˜œÀ>˜ÌiÊˆ}˜œÀ>˜Ìi®
MN\Ê>Õ˜œÊ>Õ“˜œ®ÆÊ…ˆ˜œÊ…ˆ“˜œ®
NM\Êˆ“i`ˆ>ÌœÊˆ˜“i`ˆ>Ìœ®
PN\ …ˆ˜œÌˆÃ“œÊ…ˆ«˜œÌˆÃ“œ®
PT\ ÌˆVœÊ«ÌˆVœ®
RD\ÊÛi`iÊÛiÀ`i®
TM\ >“ÃviÀ>Ê>Ì“ÃviÀ>®

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡24
1˜>ÊLÕi˜>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ìi˜Vˆ˜ÊÞÊ`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜ÊÛˆÃœ>Õ`ˆÌˆÛ>]ÊÕi}œÊ`iÊ>Ê
w>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊÃiÀ?ÊœÊ>`iVÕ>`œÊ«>À>ÊiÃÌœÃÊV>ÃœÃ]Ê>ÊœÊµÕiÊÃiÊÃÕ“>À?˜ÊiÊ
ÛœV>LÕ>Àˆœ]Ê>ÃÊœÀ>Vˆœ˜iÃÊÞÊÛiÀÃœÃÊÀˆ“>`œÃ]Ê«>À>Êœ}À>ÀÊ>Êˆ˜VœÀ«œÀ>Vˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>Ê
`iÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃÊ>Ê…>L>°
Investigación en el paciente con dislalias
>Ê«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊÕ˜Êvœ˜i“>Ê˜œÊ`iLiÊÃiÀÊVœ˜Ãˆ`iÀ>`>ÊVœ“œÊÕ˜Ê…iV…œÊ>ˆÃ>`œ]Ê>Õ-
Ìœ“?ÌˆVœÊœÊˆ˜ÃÌˆ˜ÌˆÛœ]ÊÃˆ˜œÊVœ“œÊvÀÕÌœÊ`iÊÕ˜Ê«ÀœViÃœÊ`iÊiÛœÕVˆ˜Ê`iÊ«i˜Ã>“ˆi˜ÌœÊ
…Õ“>˜œÊÞÊ`iÊÕÃœÊÛœÕ˜Ì>ÀˆœÊÞÊVœ˜ÌÀœ>`œÊ`iÊ«>ÀÌiÃÊ`iÊVÕiÀ«œÊµÕiÊiÊÃˆÀÛi˜ÊVœ“œÊ
ˆ˜ÃÌÀÕ“i˜ÌœÊ`iÊÀi>ˆâ>Vˆ˜°
-ˆÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊÃœ˜ÊœÃÊii“i˜ÌœÃÊÃœ˜œÀœÃÊµÕiÊvœÀ“>˜Ê>ÃÊ«>>LÀ>Ã]ÊµÕiÊÃœ˜ÊÃ‰“Lœ-
œÃÊ`iÊœÃÊ«i˜Ã>“ˆi˜ÌœÃÊiÝ«ÀiÃ>`œÃÊœÀ>“i˜Ìi]ÊœÊjÃÌœÃ]Ê>ÊÃÕÊÛiâ]ÊiÃÌ?˜Êˆ˜Ìi}À>`œÃÊ«œÀÊ
Ìœ`>ÃÊ>ÃÊÛˆÛi˜Vˆ>ÃÊ`iÊiÃÌ‰“ÕœÃÊˆ˜ÌiÀ˜œÃÊÞÊiÝÌiÀ˜œÃÊ«iÀVˆLˆ`œÃÊ>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊVÕiÀ«œ]ÊÃiÊ
`iLiÀ?˜ÊÌi˜iÀÊi˜ÊVÕi˜Ì>ÊÌœ`œÃÊœÃÊ`>ÌœÃÊµÕiÊ>«œÀÌi˜ÊœÃÊˆ˜vœÀ“iÃÊ`iÊœÃÊiÃ«iVˆ>ˆÃÌ>ÃÊ
µÕiÊ…>˜ÊiÝ>“ˆ˜>`œÊ>Ê«>Vˆi˜Ìi]Ê>Ã‰ÊVœ“œÊœÃÊi“>˜>`œÃÊ`iÊ“>iÃÌÀœÃÊÞÊv>“ˆˆ>ÀiÃ°
*œÀÊÌœ`œÊiÃÌœ]Ê>Ê>LœÀ`>ÀÊiÊÌÀ>Ì>“ˆi˜ÌœÊÀii`ÕV>ÌˆÛœ]Ê˜œÊÃiÊ`iLiÊ`i>ÀÊ`iÊ>`œÊ
i˜Ê˜ˆ˜}Ö˜Ê“œ“i˜ÌœÊiÊVœ˜Vi«ÌœÊ`iÊintegridad del ser humano]Êi˜ÊiÊµÕiÊÌœ`œÊ
«ÀœViÃœÊ`iÊ>ÊÛˆ`>ÊiÃÌ?Ê‰˜Ìˆ“>“i˜ÌiÊÀi>Vˆœ˜>`œ°
*>À>ÊVÕ“«ˆÀÊVœ˜ÊiÃÌ>Ê«Ài“ˆÃ>]ÊÃiÀ?Ê˜iViÃ>ÀˆœÊÀi}ˆÃÌÀ>ÀÊ>ÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊˆ˜vœÀ“>Vˆ˜Ê
>ViÀV>Ê`iÊ«>Vˆi˜Ìi\
UÊÃÌ>`œÊV‰˜ˆVœ\Ê}i˜iÀ>]Ê˜iÕÀœ}ˆVœ]ÊœÌœÀÀˆ˜œ>Àˆ˜}œ}ˆVœÊÞÊÃi˜ÃœÀˆ>Ê>}Õ`iâ>Ê
ÛˆÃÕ>ÊÞÊ>Õ`ˆÌˆÛ>®
UÊ*ÃˆVœ`ˆ>}˜ÃÌˆVœ\Ê`iÊ>Ê«iÀÃœ˜>ˆ`>`ÊÞÊ`iÊ}ÀÕ«œÊv>“ˆˆ>À
UÊ`>`Ê«ÃˆVœ}i˜jÌˆV>
UÊ ˆÛiÊˆ˜ÌiiVÌÕ>
UÊ ˆÛiÊ«ÃˆVœ“œÌÀˆâ
UÊˆÃÌœÀˆ>ÊiÛœÕÌˆÛ>
UÊ“Lˆi˜ÌiÊv>“ˆˆ>À‡ÃœVˆ>
UÊ˜vœÀ“iÃÊ«i`>}}ˆVœÃ
ÊiÃÌiÊÀi}ˆÃÌÀœÊÃiÊ>}Ài}>À?˜ÊœÃÊÀiÃÕÌ>`œÃÊ`iÊ>ÃÊ«ÀÕiL>ÃÊ`iÊˆ˜ÛiÃÌˆ}>Vˆ˜Ê`i\
UÊ*Àœ«ˆœVi«ÌˆÛˆ`>`Ê}i˜iÀ>ÊÞÊœÀœv>Vˆ>
UÊ˜Ìi}À>Vˆ˜Ê`iÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>
UÊ*iÀVi«Vˆ˜ÊÞÊœÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>ÊÀi>ÊÞÊ}À?wV>®
UÊ*iÀVi«Vˆ˜ÊÞÊœÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊÌi“«œÀ>ÆÊÀˆÌ“œ
UÊ*iÀVi«Vˆ˜ÊÞÊ`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜ÊÛˆÃœÊ>Õ`ˆÌˆÛ>
UÊÕ˜Vˆ˜ÊÀiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆ>\ÊvœÀ“>]ÊÌˆ«œ]ÊV>«>Vˆ`>`ÊÞÊVœœÀ`ˆ˜>Vˆ˜
UÊÕ˜Vˆ˜Ê>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆ>\ÊœLÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ã«iVÌœÊ>˜>Ì“ˆVœÊÞÊ`iÊ>ÊvÕ˜Vˆœ˜>ˆ`>`Ê
`iÊœÃÊÀ}>˜œÃÊ>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆœÃ
UÊÕ˜Vˆœ˜>ˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>\Êi˜ÊÃÕVVˆ˜]Ê“>ÃÌˆV>Vˆ˜]Ê`i}ÕVˆ˜ÊÞÊi“ˆÃˆ˜
UÊœ˜>Vˆ˜\ÊÌˆ“LÀi]Êˆ˜Ìi˜Ãˆ`>`]Ê>ÌÕÀ>°ÊœœÀ`ˆ˜>Vˆ˜Êvœ˜œÊiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆ>
UÊi˜}Õ>i\Ê˜ˆÛiÊÞÊœÀ}>˜ˆâ>Vˆ˜Êi˜\
Oral\
‡ÊÃ«œ˜Ì?˜iœ]ÊVœ˜ÛiÀÃ>Vˆœ˜>]Ê`iÃVÀˆ«ÌˆÛœÊÞÊ˜>ÀÀ>ÌˆÛœ
‡ÊˆÀˆ}ˆ`œ]ÊÀi«iÌˆ`œÊÞÊiVÌÕÀ>Ê
Escrito\ÊÃiÀˆ>Vˆ˜]ÊVœ«ˆ>]ÊÀi`>VVˆ˜ÊÞÊ`ˆVÌ>`œ

2 ‡Dislalias
25 ‡
Dislalia Causas Características
Central o
madurativa
Por retardo leve en la
maduración del habla
Con evolución lingüística normal Sin
problemas psicoperceptuales
Funcional
-‰˜Ìœ“>Ê`iÊ
Ã‰˜`Àœ“iÊ«Ã‰µÕˆVœ]Ê
«ÃˆVœ˜iÕÀœ}ˆVœÊœÊ
˜iÕÀœ}ˆVœÊÃˆ˜Ê«>Ìœœ}‰>Ê
Vi˜ÌÀ>Ê`i“œÃÌÀ>Li®ÊœÊ
>“Lˆi˜Ìi
Ê`iviVÌœÊ>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆœÊiÃÊVœ˜ÃÌ>˜Ìi
-iÊ«Õi`i˜ÊÀi>ˆâ>ÀÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊ
ÛœÕ˜Ì>ÀˆœÃ
ÃÊÕ˜Ê«ÀœViÃœÊÃÕ«iÀ>Li
Periférica
Orgánica
Anomalía estructural de los
órganos articulatorios
-‰˜`Àœ“iÊ«>>Ìˆ˜œ
˜VœœÀ`ˆ˜>Vˆ˜Ê˜iÕÀœ“ÕÃVÕ>ÀÊi˜ÌÀiÊ
vœ˜>Vˆ˜ÊÞÊiÃv‰˜ÌiÀÊ˜>Ãœv>À‰˜}iœ
*>Ìœœ}‰>Ê>Lˆ>
viVÌ>Êvœ˜i“>ÃÊ>Lˆ>iÃ]Ê>Lˆœ`i˜Ì>iÃÊ
ÞÊÛœV>iÃ
*>Ìœœ}‰>Ê`i˜Ì>Àˆ>
ˆÃÌœÀÃˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊ«>>Ìœ‡
>Ûjœœ‡`i˜Ì>iÃ
*>Ìœœ}‰>Êv>À‰˜}i>
>ÞÊÃœ˜ˆ`œ]Ê«iÀœÊ˜œÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê«œÀÊ
iÃV>«iÊ>jÀiœ
*>Ìœœ}‰>Êˆ˜}Õ>
viVÌ>ÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊˆ˜}Õœ‡`i˜Ì>iÃ]Ê
>Ûjœœ‡«>>Ì>iÃÊÞÊÛi>ÀiÃ
Audiógena
jwVˆÌÊ>Õ`ˆÌˆÛœ
iÊ>VÕiÀ`œÊ>Ê>Ê}À>Ûi`>`Ê`iÊ>Ê
…ˆ«œ>VÕÃˆ>
ÊÊÌiÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛœâ\Êˆ˜Ìi˜Ãˆ`>`]ÊÊ
>ÌÕÀ>ÊÞÊÌˆ“LÀi
ÊÊÌiÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê«>>LÀ>\Ê>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê
ÞÊÀˆÌ“œ
ˆÝÌ>
ˆÃvÕ˜Vˆœ˜iÃÊViÀiLÀ>iÃ
Õ>`ÀœÃÊ«ÃˆVœ“œÌœÀiÃ
-‰˜`Àœ“iÃÊœÀ}>˜ˆâ>ÌˆÛœÃ
"ˆ}œvÀi˜ˆ>Ã
ÀÀœÀiÃÊ}i˜jÌˆVœÃÊ`iÊ
“iÌ>LœˆÃ“œ
*>À?ˆÃˆÃÊViÀiLÀ>iÃÊiÛiÃ
-‰˜`Àœ“iÃÊÛiÃÌˆLÕ>ÀiÃ
-‰˜`Àœ“iÃÊ`ˆÃv?ÃˆVœÃ
-iÊ«ÀiÃi˜Ì>˜ÊVœ“œÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊ
Vœ“Lˆ˜>`>ÃÊVœ˜Ê`ˆÃ>ÀÌÀˆ>ÃÊµÕiÊÃiÊ
«Õi`i˜ÊÃÕ«iÀ>ÀÊœÊVœ“«i˜Ã>À]ÊÃi}Ö˜Ê>Ê
}À>Ûi`>`Ê`iÊÃ‰˜`Àœ“i
>ÞÊ«iÀÌÕÀL>Vˆ˜Êi˜ÊiÊ`iÃ>ÀÀœœÊ`iÊ
…>L>
Causas de dislalias (ver página 21)
Fuente:
iÊ+ÕˆÀÃ]Ê ÆÊ½‰>]Ê ÆÊ*iÀˆVœˆ]Ê …Ê`iÆÊi`“>˜]Ê\ÊºiviVÌœÃÊ`iÊÀÌˆVÕ>Vˆ˜°ÊÊjÌœ`œÊ
œÀiÞ°»Ê˜\ÊSuplementos de Patología de la Comunicación Nº 7.Ê Õi˜œÃÊˆÀiÃ\Ê*Õ“>]Ê£™Çn
.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡26
Método de trabajo
Õi}œÊ`iÊÀi}ˆÃÌÀœÊ`iÊœÃÊ`>ÌœÃÊ>«œÀÌ>`œÃÊ«œÀÊœÃÊ`ˆ>}˜ÃÌˆVœÃ]Êˆ˜vœÀ“iÃÊÞÊ«ÀÕiL>ÃÊ
Ài>ˆâ>`>Ã]ÊÃiÊ«œ`À?Ê«ÀœVi`iÀÊÃi}Ö˜ÊiÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊ«>˜ÊL?ÃˆVœÊ`iÊÌ>Ài>ÃÊiÃ«iV‰wV>ÃÊÞÊ
µÕiÊÃiÊ«ÀiÃi˜Ì>Ê>Ê“œ`œÊ`iÊœÀˆi˜Ì>Vˆ˜°
£°ÊExamen fonoarticulatorio
Ó°ÊEjercitación generalÊi˜\
U Relajación
UÊRespiración y soplo\Ê«>À>Ê>Õ“i˜ÌœÊ`iÊ>ÊV>«>Vˆ`>`ÊÛˆÌ>ÊÞÊiÊVœ˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊiÃ-
«ˆÀ>Vˆ˜
UÊÓrganos articuladores\Ê«>À>Êˆ˜Ìi}À>ÀÊiÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>ÊÛœV>]ÊiÃÌˆ“Õ>ÀÊ>Ê
«Àœ«ˆœVi«ÌˆÛˆ`>`ÊœÀœv>Vˆ>]ÊÞÊœLÌi˜iÀÊiÊVœ˜ÌÀœÊÛœÕ˜Ì>ÀˆœÊiÊˆ˜`ˆÛˆ`Õ>Ê`iÊœÃÊ
À}>˜œÃÊ“œÛˆLiÃ
Î°ÊEnseñanza del fonema]Ê`iÃ>ÀÀœ>`>Êi˜ÊiÃÌ>ÊœLÀ>Ê`iÊ>ÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊ“>˜iÀ>\
UÊCaracterísticas del fonema\Ê«Õ˜ÌœÊÞÊ“œ`œÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜]Ê`ÕÀ>Vˆ˜ÊÞÊ>VVˆ˜Ê
`iÊ>Ê}œÌˆÃ
UÊDescripción\Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œÊ`iÊœÃÊÀ}>˜œÃÊ«>À>Ê>Êi“ˆÃˆ˜ÊÞÊ«Àœ`ÕVVˆ˜
UÊÁreas de percepción\ÊÛˆÃÕ>]Ê>Õ`ˆÌˆÛ>]ÊÌ?VÌˆ]Ê“œÌÀˆâ
UÊTécnicas de enseñanza\ÊiiÀVˆVˆœÃÊiÃ«iV‰wVœÃÊ«>À>Êœ}À>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
UÊTécnicas de corrección\Ê >`iVÕ>`>ÃÊ >Ê >ÃÊ >ÌiÀ>Vˆœ˜iÃÊ “?ÃÊ vÀiVÕi˜ÌiÃÊ µÕiÊ ÃiÊ
«ÀiÃi˜Ì>˜
UÊEjercitación indirecta del fonema,Ê>ÃœVˆ>`œÊ>\
Función psicoperceptual:
‡ÊÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>
‡Ê>ÌiÀ>ˆ`>`
‡Ê,ˆÌ“œ
‡Ê"Àˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>
‡Ê"Àˆi˜Ì>Vˆ˜ÊÌi“«œÀ>
Estimulación de la memoria y atención:ÊÛˆÃÕ>]Ê>Õ`ˆÌˆÛ>ÊÞÊÌ?VÌˆÆÊœÃÊœLiÌœÃÊÞÊ
>ÃÊ«>>LÀ>Ã
UÊEjercitación directa del fonema\
En posición:Êˆ˜ÌiÀÛœV?ˆV>]Êˆ˜ˆVˆ>ÊÞÊw˜>
Vocabularios clasiﬁcados\ÊÃi}Ö˜Ê>Ê«œÃˆVˆ˜ÊµÕiÊœVÕ«iÊiÊvœ˜i“>
Oraciones\Ê«>À>ÊiÃÌˆ“Õ>ÀÊ>ÊœÀ}>˜ˆâ>Vˆ˜Ê`iÊi˜}Õ>i
Versos rimados\Ê>«ˆV>˜`œÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊ«>À>ÊiÃÌˆ“Õ>ÀÊ>Ê“i“œÀˆ>ÊÞÊw>ÀÊ>Ê
>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>

2 ‡Dislalias
27 ‡
Cuentos\Ê«>À>ÊiÊ>w>˜â>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Ê>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Êi˜ÊiÊi˜}Õ>iÊi‰`œÊÞÊiÃ«œ˜-
Ì?˜iœ]ÊœÀ`i˜>“ˆi˜ÌœÊ`iÊÃiVÕi˜Vˆ>ÊÌi“«œÀ>ÊÞÊ`iÃVÀˆ«Vˆ˜
{°ÊEnseñanza de sinfones°Ê-iÊ«ÀiÃi˜Ì>\
UÊEjercitación especíﬁcaÊ«>À>ÊÃÕÊœ}Àœ
UÊVocabularios:Êi˜Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>ÊiÊˆ˜ÌiÀÛœV?ˆV>
UÊOracionesÊ«>À>Ê>Ê>«ˆV>Vˆ˜Ê`iÊÛœV>LÕ>Àˆœ
UÊVersos rimados
UÊCuento
x°ÊEnseñanza de grupos consonánticos (ejercitación):
UÊVocabulariosÊ`iÊ>«ˆV>Vˆ˜
UÊOracionesÊ`iÊ>«ˆV>Vˆ˜
UÊVersos rimados
È°ÊDiscriminación\Ê Articulatoria, auditiva, visual, táctil ÞÊi˜ÊÀi>Vˆ˜ÊVœ˜Ê>Ê lectoes-
critura]Ê«œÀÊ“i`ˆœÊ`iÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃÊV>ÃˆwV>`œÃÊi˜Ê«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã°
Ç°ÊExamen ﬁnal de fonoarticulación\
-iÊ«œ`À?˜ÊÕÃ>ÀÊ>ÃÊlistas del examen inicialÊ“?ÃÊ palabrasÊÞÊoracionesÊµÕiÊVœ˜Ìi˜-
}>˜ÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜ÌiÃÊ>Ê>ÃÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊVœÀÀi}ˆ`>Ã°ÊÃÊˆ“«œÀÌ>˜ÌiÊVœ“-
«ÀœL>ÀÊ>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊ>ÊVœ˜ÛiÀÃ>Vˆ˜]Ê`iÃVÀˆ«Vˆ˜ÊœÊ˜>ÀÀ>Vˆ˜]ÊµÕiÊi˜Ê>ÊiÝ«ÀiÃˆ˜Ê
œÀ>ÊiÃ«œ˜Ì?˜i>ÊÞ>Ê˜œÊÃiÊ«ÀiÃi˜Ì>˜Ê>ÃÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊÞ]Ê>`i“?Ã]ÊµÕiÊÃiÊ…>Ê>ÕÌœ“>Ìˆâ>`œÊ
>Êi“ˆÃˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã°
Examen Fonoarticulatorio
ÊÀi>ˆâ>ÀÊiÊiÝ>“i˜Êvœ˜œ>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆœÊÃiÊVœ˜Ãˆ}˜>À?Ê>Êœ«œÀÌÕ˜ˆ`>`]ÊV>ˆ`>`ÊÞÊ
vÀiVÕi˜Vˆ>Ê`iÊ>ÃÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊµÕiÊÃiÊ«ÀiÃi˜Ì>˜°
£°ÊFonemas vocales:Ê>ˆÃ>`œÃ]Êi˜ÊÃ‰>L>Ã]Êi˜Ê`ˆ«Ìœ˜}œÃ]Êi˜ÊÌÀˆ«Ìœ˜}œÃ
Ó°ÊFonemas consonantesÊÃi}Ö˜ÊiÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜®\
Bilabial
P
«>«?]Ê«œ«>]Ê«Õi]Ê«iœÌ>]Ê«ˆi
Õ«>]ÊÌœ«œ]Êœ«ÕÃ]ÊÃÕ«i]Ê>«ˆ>
B
L>Ì>]ÊLœ>]ÊLÕi˜œ]ÊLiÃœ]ÊLˆV…œ
Ì>L>]ÊV>Lœ]Ê>LÕi>]ÊÃ>Li]ÊVÕLˆÌœ
M
“>“?]Ê“œ˜œ]Ê“Õ>]Ê“iÃ>]Ê“‰œ
V>“>]ÊÌœ“œ]ÊÃˆ“Õ>]ÊÌi“i]ÊVœ“ˆ`>

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡28
Linguodental
T
Ì>«>]ÊÌœV>]ÊÌÕ˜>]ÊÌi>]ÊÌ‰>
>Ì>]Ê«>Ìœ]Ê>ÌÕÃ>]Ê“>Ìi]Ê“iÌ‰>
D
`>“i]Ê`œÃ]Ê`Õ˜>]Ê`iLi]Ê`‰>
V>`>]Ê“œ`œ]Ê>`Õ>]ÊV>`i˜>]Ê>`ˆVˆ˜
ÛiÀ`>`]ÊV>Àˆ`>`]ÊÃ>Õ`
Z-C
â>«>Ìœ]Êâœ˜>]ÊâÕ“œ]ÊVi˜>]ÊVˆiœ
>â>`>]Ê>âœÌi]Ê>âÕ]Ê…>Vi]ÊVœVˆ`œ
«>â]ÊÛœâ]ÊÕâ]Ê«iâ]Êviˆâ
Linguoalveolar superior
L
>˜>]ÊœÌi]ÊÕ˜>]ÊiV…i]Êˆ˜œ «>>]Ê«iœ]ÊÃ>Õ`œ]Ê«>iÌ>]ÊLœˆÌ> Ì>]Ê`i]ÊÌÕ]Ê…œÌi]Ê>ÌÀˆ
N
˜>Ûi]Ê˜œ]Ê˜Õ`œ]Ê˜i˜i]Ê˜ˆ`œ œ˜>]ÊÕ˜œ]Ê>˜Õ`>]ÊVˆ˜i]Ê>˜ˆœ «>˜]ÊVœ˜]Ê>ÌÖ˜]ÊÌi˜]Ê«>Ì‰˜
R (vs)«iÀ>]ÊœÀœ]ÊœÀÕ}>]ÊœÀi>]ÊœÀˆœ
R (vm)
À>“>]ÊÀœÃ>]ÊÀÕÌ>]ÊÀi“>]ÊÀˆÃ> >ÀÀ>]Ê«iÀÀœ]Ê>ÀÀÕ>]ÊV>ÀÀiÌ>]ÊV>ÀÀˆÌœ «>Ã>À]ÊœœÀ]Ê>LÕÀ]Ê…>ViÀ]ÊL>ÌˆÀ
Linguoalveolar inferior
S
Ã>Vœ]ÊÃœ}>]ÊÃÕ“>]ÊÃiVœ]ÊÃˆ> V>`>]ÊÛ>Ãœ]Ê>ÃÕ“i]Ê«>Ãi>]ÊœÃˆÌœ “?Ã]ÊÌœÃ]ÊV>VÌÕÃ]Ê“iÃ]Ê>˜‰Ã
Linguopalatal
CH
V…>«>]ÊV…œV>]ÊV…ÕiVœ]ÊV…iµÕi]ÊV…ˆVœ viV…>]ÊÌiV…œ]Ê>V…ÕÀ>]ÊVœV…i]Ê“œV…ˆ>
Y
Þ>V>Àj]ÊÞœ]ÊÞÕÞœ]ÊÞi“> «>Þ>Ãœ]Ê“>Þœ]Ê>ÞÕ`>]ÊœÞi]ÊVœÞˆÌ>
LL
>Ûi]ÊœÀ>]ÊÕÛˆ>]Êi˜œ “>>]ÊÃˆ˜]ÊÛiÕ`œ]ÊV>i]Ê«œˆÌœ
Ñ
š>˜`Ö]ÊšœµÕˆÃ]ÊšÕ`œ]ÊšiµÕi]ÊšˆµÕi Õš>]ÊL>šœ]Ê«>šÕiœ]Ê“ÕšiV>]ÊÌišˆ`œ
Labiodental
F
v>“>]ÊvœÌœ]ÊvÕÃˆ>]Êviœ]Êwœ Ãœv?]ÊÃœvœV>]Ê>vÕiÀ>]ÊLˆvi]Ê>w>
V
Û>Ãœ]ÊÛœÌœ]ÊÛÕi>]ÊÛi˜>]ÊÛˆ`> V>Û>]Ê`iÛœÌœ]ÊÀiÛÕiœ]ÊœÛi˜]Ê>ÛˆÃœ

2 ‡Dislalias
29 ‡
3. Sinfones:
Linguovelar
C-K-Q
V>Ã>]ÊVœ“i]ÊVÕ˜>]ÊµÕiÃœ]ÊŽˆœ
Û>V>]ÊÌ>Vœ]ÊÛ>VÕ˜œ]Ê>µÕi]ÊÃ>µÕˆÌœ
ÌœV‡ÌœV]ÊÌˆV‡Ì>V]ÊvÀ>V
J
>L˜]ÊœÞ>]ÊÕiÛiÃ]Êivi]Êˆ˜iÌi
V>>]Ê>œ]Ê>Õ>À]ÊÌˆiÀ>]Ê>‰
G
}>Ìœ]Ê}œ“>]Ê}ÕÃ>˜œ]Ê}ÕiÀÀ>]Ê}ÕˆÃœ
Ãˆ}>]Ê>}œ]Êw}ÕÀ>]Ê…ˆ}ÕiÀ>]Ê?}Õˆ>
Linguovelar
C-K-Q
V>Ã>]ÊVœ“i]ÊVÕ˜>]ÊµÕiÃœ]ÊŽˆœ Û>V>]ÊÌ>Vœ]ÊÛ>VÕ˜œ]Ê>µÕi]ÊÃ>µÕˆÌœ ÌœV‡ÌœV]ÊÌˆV‡Ì>V]ÊvÀ>V
J
>L˜]ÊœÞ>]ÊÕiÛiÃ]Êivi]Êˆ˜iÌi V>>]Ê>œ]Ê>Õ>À]ÊÌˆiÀ>]Ê>‰
G
}>Ìœ]Ê}œ“>]Ê}ÕÃ>˜œ]Ê}ÕiÀÀ>]Ê}ÕˆÃœ Ãˆ}>]Ê>}œ]Êw}ÕÀ>]Ê…ˆ}ÕiÀ>]Ê?}Õˆ>
Linguovelar inferior
X
ÝiÀwœ]ÊÝˆvœ˜œ iÝ>“i˜]Ê>Ý˜]ÊiÝÕ`>]ÊLœÝi>`œÀ]ÊÌ>Ýˆ]ÊLœÝ
Laterales
PL
«>Ìœ]Ê«œ“œ]Ê«Õ“>]Ê«i˜œ]Ê«ˆÃ>`œ >«>˜>]ÊÃœ«œ]ÊV>Ì>«Õ“]ÊÃÕ«i]ÊÃÕ«ˆV>
BL
L>˜Vœ]ÊLœµÕi]ÊLÕÃ>]ÊLi`œ]ÊLˆ˜`>i Ì>L>]Ê…>Lœ]Ê>LÕÃ>`œ]ÊœLi>]ÊœLˆ}>
FL
yœÀ]Êy>Vœ]ÊyÕÞi]ÊyiVœ]ÊyˆÀÌiœ «>˜ÌÕy>]ÊÌiy˜]Ê>yÕÞi]ÊÀiyiœ]Ê>yˆ}i
TL >Ì>Ã]Ê>ÌiÌ>
CL
V>Ûœ]ÊVœÀœ]ÊVÕiV>]ÊVi“i˜Ìi]ÊVˆ“> ÌiV>]Ê«œV…œV…œ]ÊÀiVÕÃœ]ÊV…ˆVi]ÊVˆVˆÃÌ>
GL
}>Ãj]Ê}œLœ]Ê}ÕÌi˜]Ê}iL>]Ê}ˆVˆ˜> Ài}>]ÊÃˆ}œ]Ê>}ÕÌˆ˜>]Êˆ}iÃˆ>]Ê˜i}ˆ}i˜Vˆ>

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡30
{°ÊGrupos consonánticos\ÊÃiÊˆ˜ÛiÃÌˆ}>À?˜ÊiÃ«iVˆ>“i˜ÌiÊ>µÕiœÃÊi˜ÊœÃÊµÕiÊL]ÊN]Ê
RÊÞÊSÊvœÀ“i˜ÊÃ‰>L>Êˆ˜ÛiÀÃ>°
Ficha de Registro de Dislalias
Fonemas vocales A O U E I
Aislado
En sílaba
En diptongo
En triptongo
Omisión
Sustitución
Distorsión
1. Fonemas vocales
Centrales
PR
«À>`œ]Ê«Àœ>]Ê«ÀÕiL>]Ê«ÀiÃœ]Ê«Àˆ“œ
i«À>]Ê>«Àœ˜Ìi]Ê>«ÀÕiL>]Ê>«ÀiÌ>`œ]Ê>«ÀˆiÌ>
BR
LÀ>âœ]ÊLÀœV…>]ÊLÀÕ>]ÊLÀi>]ÊLÀˆÃ>
V>LÀ>]Ê>LÀœ]Ê>LÀÕ“>]ÊVœLÀi]ÊÃœLÀˆ˜œ
FR
vÀ>Ãi]ÊvÀœÌ>]ÊvÀÕÌ>]ÊvÀi˜œ]ÊvÀˆÌœ
VˆvÀ>]Ê>vÀœ˜Ì>]ÊœvÀi˜`>]Ê>vÀˆV>˜œ
TR
ÌÀ>«œ]ÊÌÀœ«>]ÊÌÀÕVœ]ÊÌÀi˜]ÊÌÀ‰œ
>ÌÀ?Ã]Ê«>ÌÀ˜]Ê«>ÌÀÕ>]ÊV>ÌÀi]Ê>ÌÀˆ
DR
`À>“>]Ê`Àœ}>]Ê`ÀÕ«>]Ê`Ài˜>]Ê`Àˆ
>`À>]ÊVi`Àœ]Ê“>`ÀÕ}>]Ê“>`Ài]ÊVœVœ`Àˆœ
CR
VÀ?ÌiÀ]ÊVÀ˜ˆVœ]ÊVÀÕi]ÊVÀi“>]ÊVÀ‰>
>VÀ>`œ]ÊœVÀœ]ÊÀiVÀÕ`iVi]ÊÀiVÀiœ]Ê>VÀˆÃœ>
GR
}À>˜œ]Ê}ÀœÃÃ]Ê}ÀÕÌ>]Ê}Ài“ˆœ]Ê}ÀˆÃ
“>}À>]Ê«iˆ}Àœ]Ê>}ÀÕ«>]ÊÌˆ}Ài]Ê>}Àˆœ

2 ‡Dislalias
31 ‡
Fonemas
consonantes
Aislado A O U E I Omisión Sustitución Distorsión
P
B
M
F
V
T
D
Z
L
N
R
RR
S
CH
Y
LL
Ñ
C
J
G
X
Sinfones
laterales
A O U E I Omisión Sustitución Distorsión Inserción
PL
BL
FLTL
CL
GL
2. Fonemas consonantes
3. Sinfones laterales

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡32
Sinfones
centrales
A O U E I Omisión Sustitución Distorsión Inserción
PR
BR
FR
TR
DR
CR
GR
4. Sinfones centrales
5. Grupos consonánticos afectados:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
....................................................................................
Análisis de la ﬁcha de registro de dislalias y
elaboración del plan de reeducación
iÊ>ÊœLÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊ>ÌiÀ>Vˆœ˜iÃÊVœ˜Ãˆ}˜>`>ÃÊi˜ÊœÃÊVÕ>`ÀœÃ]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊV>ˆ`>`Ê
ÞÊiÊ}ÀÕ«œÊ>ÊµÕiÊ«iÀÌi˜iVi˜Ê«œÀÊiÊ«Õ˜ÌœÊœÊ“œ`œÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜]ÊÃiÊ«œ`À?Ê`iÌiÀ-
“ˆ˜>ÀÊiÊœÀ`i˜Ê>`iVÕ>`œÊ>ÊÃi}ÕˆÀÊ«>À>Ê>ÊVœÀÀiVVˆ˜Ê`iÊ>ÃÊ`ˆÃ>ˆ>Ã°
iLiÀ?˜ÊÌi˜iÀÃiÊi˜ÊVÕi˜Ì>ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊVœ˜ÃiœÃÊ«>À>Êi>LœÀ>ÀÊiÊ«>˜Ê`iÊÌÀ>-
L>œ\
£°ÊFrecuencia de los puntos de articulación alterados]Ê«>À>ÊiiÀVˆÌ>ÀÊiÃ«iVˆ>-
“i˜ÌiÊœÃÊÀ}>˜œÃÊˆ˜ÌiÀÛˆ˜ˆi˜ÌiÃ°
Ó°ÊFrecuencia de los modos de articulación alterados]Ê«>À>ÊiiÀVˆÌ>ÀÊiÃ«iVˆ>“i˜-
ÌiÊ>ÊÀiÃ«ˆÀ>Vˆ˜]ÊiÊÃœ«œ]ÊÞÊ>Êvœ˜>Vˆ˜Êœ«œÀÌÕ˜>°
Î°ÊEn los casos de omisión ]ÊVœ“i˜â>ÀÊ«œÀÊ>Êi˜Ãiš>˜â>Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊµÕiÊVœ“-
«>ÀÌ>˜ÊiÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊœÌÀœÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>`œÊVœÀÀiVÌ>“i˜Ìi]ÊÌÀ>L>-
>˜`œÊ>ÃÊvÕ˜Vˆœ˜iÃÊ`iÊÀiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊÞÊvœ˜>Vˆ˜°Ê*œÀÊii“«œ]ÊÃˆÊiÊvœ˜i“>ÊJÊiÃÊ
VœÀÀiVÌ>“i˜ÌiÊi“ˆÌˆ`œ]Ê«>À>Êœ}À>ÀÊiÊvœ˜i“>ÊG]ÊÃœÊ…>LÀ?ÊµÕiÊVœœÀ`ˆ˜>ÀÊ>Ê
vœ˜>Vˆ˜ÊVœ˜Ê>Ê>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜ÆÊ>Ã‰]Êv?Vˆ“i˜ÌiÊÃiÊ«œ`À?Ê«>Ã>ÀÊ`iÊZÊ>ÊD]Ê`iÊPÊ>ÊB]Ê
`iÊTÊ>ÊN]Ê`iÊCHÊ>ÊY]Ê`iÊLLÊ>ÊÑ]Ê…>Vˆi˜`œ]Ê«œÀÊÃÕ«ÕiÃÌœ]ÊœÃÊ>ÕÃÌiÃÊœÀ}?˜ˆVœÃÊ
>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆœÃÊ˜iViÃ>ÀˆœÃ°
{°ÊEn los casos de sustitución]Ê«œÀÊœÊ}i˜iÀ>ÊÃiÊÌˆi˜`iÊ>ÊÀi>ˆâ>À\
>°ÊiÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê“?ÃÊViÀV>˜œÊLÊ«œÀÊR)
L°ÊiÊ“?ÃÊÃˆ“ˆ>ÀÊ>Õ`ˆÌˆÛ>“i˜ÌiÊKÊ«œÀÊT)

2 ‡Dislalias
33 ‡
Ê ˜ÊiÊV>Ãœ “a.»Ê…>LÀ?ÊµÕiÊÀi>ˆâ>ÀÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊiÃ«iV‰wVœÃÊ«>À>ÊiÊvœ˜i“>ÊµÕiÊ
ÃiÊµÕˆiÀiÊœ}À>ÀÊÞÊ«ÀœVi`iÀÊ>ÊÃÕÊi˜Ãiš>˜â>°Ê˜ÊiÊV>ÃœÊºb.»]ÊiÃÊVœ“Ö˜ÊµÕiÊÃiÊ
«Àœ˜Õ˜Vˆi˜Ê>“LœÃÊvœ˜i“>ÃÆÊÃˆÊiÃÊ>Ã‰]ÊÃiÊ…>À?ÊÕ˜>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>w>˜â>“ˆi˜ÌœÊ
`iÊ>Êi“ˆÃˆ˜ÊÞÊ`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜Ê«Àœ«ˆœVi«ÌˆÛ>ÊÞÊ>Õ`ˆÌˆÛ>Ê`iÊ>“LœÃ°Ê-ˆÊ˜œÊœÊ«Àœ-
˜Õ˜Vˆ>]ÊÃiÊ«ÀœVi`iÀ?Ê>Ê>Êi˜Ãiš>˜â>°
x°ÊEn los casos de distorsión]ÊÃiÀ?Ê˜iViÃ>Àˆ>Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊiÃ«iV‰wV>Ê`iÊœÃÊÀ}>-
˜œÃÊˆ˜ÌiÀÛˆ˜ˆi˜ÌiÃÊÞÊ`iÊ>ÃÊvÕ˜Vˆœ˜iÃÊ`iÊÀiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊÞÊvœ˜>Vˆ˜]Ê«>À>Êœ}À>ÀÊÕ˜>Ê
“>ÞœÀÊ«ÀiVˆÃˆ˜Êi˜Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>°
È°ÊEn los casos de inserción]ÊVœ“œÊÃiÊ“>˜ˆwiÃÌ>˜Êi˜ÊiÊi˜}Õ>iÊiÃ«œ˜Ì?˜iœÊ>Ê
«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊ>ÃÊ«>>LÀ>Ã]Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊw>ÀÊiÊvœ˜i“>]Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊÃiÊ…>À?Ê«Ài-
viÀi˜Ìi“i˜ÌiÊÃœLÀiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃ]ÊvÀ>ÃiÃ]ÊœÀ>Vˆœ˜iÃ]ÊÀiVˆÌ>`œ]Ê`ˆ?œ}œÃ]Ê`iÃVÀˆ«-
Vˆœ˜iÃ]Ê˜>ÀÀ>Vˆœ˜iÃ]ÊiÌV°]Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊ`iÃ>«>ÀiâV>Ê>Êˆ˜ÃiÀVˆ˜°
Ç°ÊDeberá tenerse en cuenta el orden de diﬁcultadesÊµÕiÊ«ÀiÃi˜Ì>˜ÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊ
i˜ÊÃÕÊi“ˆÃˆ˜]ÊÃˆi˜`œÊ>Vœ˜Ãi>LiÊVœ“i˜â>ÀÊ«œÀÊœÃÊ>vœ˜>`œÃÊœVÕÃˆÛœÃÊÞÊvÀˆV>-
ÌˆÛœÃ]Êˆ˜ÌiÀV>>˜`œÊœÃÊ«Õ˜ÌœÃÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê«>À>ÊÀi>ˆâ>ÀÊÕ˜>ÊLÕi˜>Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ-
˜>Vˆ˜Ê«Àœ«ˆœVi«ÌˆÛ>]ÊÛˆÃœ>Lˆ>ÊÞÊ>Õ`ˆÌˆÛ>°Ê*œÀÊii“«œ\ÊiÝÌiÀ˜œÊP;Êˆ˜ÌiÀ˜œÊK°Ê
Õi}œÊVœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜ÊœÃÊvœ˜>`œÃ]ÊÃˆ}Õˆi˜`œÊiÊ“ˆÃ“œÊVÀˆÌiÀˆœ°
n°ÊSe evitará]Êi˜ÊœÊ«œÃˆLi]Ê>Êcorrección consecutivaÊ`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊL]ÊN]ÊÞÊRÊ
ÛÃ®ÆÊBÊÞÊVÆÊDÊÞÊTÆÊGÊÞÊJÆÊÑÊÞÊLLÆÊCHÊÞÊY]ÊÃˆÊ>“LœÃÊÃœ˜ÊœÃÊ>viVÌ>`œÃ]Ê«>À>Ê
iÛˆÌ>ÀÊVœ˜vÕÃˆœ˜iÃÊ>Õ`ˆÌˆÛ>ÃÊÞÊ`ˆÃÌœÀÃˆœ˜iÃÊ>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆ>Ã°
™°ÊÊvœ˜i“>ÊRÊÛ“®ÊÃiÊÌÀ>Ì>À?Ê>Êw˜>]ÊÞ>ÊµÕiÊÃÕÊ«Àœ`ÕVVˆ˜ÊiÃÊ>Ê“?ÃÊVœ“«i>ÊÞÊÃiÀ?ÊVœ˜Ûi-
˜ˆi˜Ìi]Ê>˜ÌiÃÊ`iÊ>LœÀ`>Àœ]ÊµÕiÊiÊ«>Vˆi˜ÌiÊÃi«>Êi“ˆÌˆÀÊVœÀÀiVÌ>“i˜ÌiÊN ]ÊRÊÛÃ®]ÊTRÊÞÊDR.
£ä°Ê˜ÊVÕ>˜ÌœÊ>ÊœÃ sinfones]ÊVœ˜Ûi˜`À?ÊVœ“i˜â>ÀÊ«œÀÊœÃÊ>ÌiÀ>iÃÊVœ˜ÊL®ÊÞÊÕi-
}œÊ`iÊ
i˜Ãiš>ÀÊœÊ>w>˜â>ÀÊRÊÛÃ®]ÊÃi}ÕˆÀÊVœ˜ÊœÃÊVi˜ÌÀ>iÃÊVœ˜ÊR®ÊVœ˜Ê>ÃÊ“ˆÃ“>ÃÊ
ÀiVœ“i˜`>Vˆœ˜iÃÊ`iÊ«Õ˜ÌœÊº8.”, ÞÊ`i>˜`œÊ>Êw˜>ÊTRÊÞÊDR.
££°ÊLos grupos consonánticosÊÃiÀ?˜ÊÌÀ>Ì>`œÃÊVÕ>˜`œÊiÊ«>Vˆi˜ÌiÊi“ˆÌ>ÊVœÀÀiVÌ>-
“i˜ÌiÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊµÕiÊœÃÊˆ˜Ìi}À>˜°
Condiciones de trabajo y material
>Êi˜Ãiš>˜â>ÊœÊVœÀÀiVVˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã]ÊÃiÊ…>À?Ê«ÀiviÀi˜Ìi“i˜ÌiÊi˜ÊvœÀ“>Êˆ˜`ˆ-
Ûˆ`Õ>]Êi˜ÊÕ˜Ê>“Lˆi˜ÌiÊÌÀ>˜µÕˆœÊÞÊÕ“ˆ˜œÃœ]Ê`iÃ«ÀœÛˆÃÌœÊ`iÊiÃÌ‰“ÕœÃÊµÕiÊ`ˆÃÌÀ>ˆ-
}>˜Ê>Ê>Ìi˜Vˆ˜Ê`iÊ«>Vˆi˜Ìi]ÊÃœLÀiÊÌœ`œÊÃˆÊÃiÊÌÀ>Ì>Ê`iÊÕ˜Ê˜ˆšœ°
Ê}>Lˆ˜iÌiÊVœ˜Ì>À?ÊVœ˜ÊÕ˜>ÊV>“ˆ>]ÊÕ˜ÊiÃVÀˆÌœÀˆœÊœÊ“iÃ>]ÊÃˆ>ÃÊÞÊÕ˜ÊiÃ«iœÊ
>“«ˆœÊÕLˆV>`œÊ`œ˜`iÊ>ÊÕâÊ`jÊ«i˜>“i˜ÌiÊ>Ê«>Vˆi˜ÌiÊÞÊ>Êœ}œ«i`>ÊœÊvœ˜œ>Õ`ˆ-
œ}œ]ÊµÕiÊÌÀ>L>>À?˜ÊÃi˜Ì>`œÃÊ>`œÊ>Ê>`œ]ÊvÀi˜ÌiÊ>Ê“ˆÃ“œ°
*>À>Ê>ÊÀi>ˆâ>Vˆ˜Ê`iÊÌœ`œÃÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊµÕiÊÌˆi˜`i˜Ê>Ê>ÊVœÀÀiVVˆ˜Ê`iÊ>ÃÊ`ˆÃ-
>ˆ>Ã]ÊiÃÊVœ˜Ûi˜ˆi˜ÌiÊiiÀVˆÌ>ÀÊ>Ê˜ˆšœÊi˜Êº>LÀˆÀÊ>ÊLœV>ÊVœ“œÊÃˆÊiÃÌÕÛˆiÀ>ÊÀˆi˜`œ»\Ê
Vœ“ˆÃÕÀ>ÃÊ>Lˆ>iÃÊÃi«>À>`>Ã]Ê>LˆœÃÊÃi«>À>`œÃÊ`iÊ“>˜iÀ>ÊÌ>ÊµÕiÊ«Õi`>˜ÊÛiÀÃiÊ
V>À>“i˜ÌiÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>ÃÊÞÊœÃÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊˆ˜}Õ>iÃ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡34
Ê«>Vˆi˜ÌiÊ`iLiÊ>«Ài˜`iÀÊ>ÊÛiÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>Ê`iÊœÃÊ>LˆœÃÊÞÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÊ
Àii`ÕV>`œÀÊÞÊ`iÊœÃÊÃÕÞœÃ]Ê«œÀÊiœÊiÃÊˆ˜`ˆÃ«i˜Ã>LiÊiÊÕÃœÊ`iÊiÃ«iœ°
>ÊV>ÃiÊ`ÕÀ>À?ÊÛiˆ˜ÌiÊ“ˆ˜ÕÌœÃÊ>«ÀœÝˆ“>`>“i˜ÌiÆÊÃˆÊ>˜ÌiÃÊ`iÊiÃiÊ>«ÃœÊ…>ÞÊˆ˜-
`ˆVˆœÃÊ`iÊv>Ìˆ}>ÊœÊVˆiÀÌ>ÊÃi˜Ã>Vˆ˜Ê`iÊvÀÕÃÌÀ>Vˆ˜Ê«œÀÊ«>ÀÌiÊ`iÊ«>Vˆi˜Ìi]ÊVœ˜Ûi˜`À?Ê
ÃÕÃ«i˜`iÀÊ>ÊÃiÃˆ˜ÊœÊÀi>ˆâ>ÀÊÀi«>ÃœÊ`iÊiiÀVˆVˆœÃÊ>˜ÌiÀˆœÀiÃ°
/>“Lˆj˜Ê«œ`À?˜ÊÀi>ˆâ>ÀÃiÊ>VÌˆÛˆ`>`iÃÊ«ÃˆVœ“œÌÀˆViÃ]Ê`iÊiÃÌ‰“ÕœÊ«>À>Ê>ÃÊvÕ˜-
Vˆœ˜iÃÊ«ÃˆVœ«iÀVi«ÌÕ>iÃÊœÊÕi}œÃÊÃi˜ÃœÀˆ>iÃ°
>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊÀi>ˆâ>`>ÊµÕi`>À?ÊÀi}ˆÃÌÀ>`>Êi˜ÊÕ˜ÊVÕ>`iÀ˜œÊœÊV>À«iÌ>]Ê«>À>ÊÃiÀÊ
Ài«iÌˆ`>Êi˜ÊiÊ…œ}>ÀÊÌœ`œÃÊœÃÊ`‰>Ã°
ÊiÃÌ>LiVˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊÕ˜>ÊVœÀÀˆi˜ÌiÊ`iÊÃˆ“«>Ì‰>ÊœÊ`iÊ>viVÌœÊi˜ÌÀiÊiÊÌiÀ>«iÕÌ>Ê
ÞÊiÊ«>Vˆi˜Ìi]Êi˜Ê“>ÞœÀÊ“>}˜ˆÌÕ`ÊÃˆÊÃiÊÌÀ>Ì>Ê`iÊÕ˜Ê˜ˆšœ]ÊiÃÊˆ“«ÀiÃVˆ˜`ˆLiÊ«>À>Ê>Ê
iviVÌˆÛˆ`>`Ê`iÊ>ÊÀii`ÕV>Vˆ˜°Ê œÊ…>ÞÊµÕiÊœÛˆ`>ÀÊµÕi]ÊÌÀ>Ì?˜`œÃiÊ`iÊÕ˜>Ê«iÀÃœ˜>Ê
Vœ˜Ê `ˆwVÕÌ>`iÃÊ i˜Ê >Ê iÝ«ÀiÃˆ˜Ê œÀ>]Ê ÃiÊ i˜VÕi˜ÌÀ>Ê ˆ“«>VÌ>`>Ê «ÃˆVœ}ˆV>“i˜ÌiÊ
Vœ˜ÊÃi˜Ìˆ“ˆi˜ÌœÃÊ`iÊvÀÕÃÌÀ>Vˆ˜ÊÞÊ`iÊ`iÃÛ>œÀˆâ>Vˆ˜Ê«iÀÃœ˜>°Ê*œÀÊiœ]Ê>Ê>VÌˆÌÕ`Ê
>“>Li]ÊVœ“«Ài˜ÃˆÛ>ÊÞÊ>viVÌÕœÃ>Ê`iÊÌiÀ>«iÕÌ>]ÊµÕiÊˆ˜vÕ˜`>Êi˜ÌÕÃˆ>Ã“œÊÞÊÃi˜Ã>-
Vˆ˜Ê`iÊÃi}ÕÀˆ`>`Êi˜ÊÃ‰Ê“ˆÃ“œ]ÊÕ˜ˆ`>Ê>ÊÕ˜>ÊiÝVii˜ÌiÊ«Ài«>À>Vˆ˜Ê«ÀœviÃˆœ˜>]ÊÃiÀ?Ê
>ÊV>ÛiÊ`iÊjÝˆÌœÊi˜ÊV>`>ÊÌÀ>Ì>“ˆi˜Ìœ°
œ˜ÊÀiÃ«iVÌœÊ>Ê“>ÌiÀˆ>Ê“‰˜ˆ“œÊVœ˜ÊµÕiÊÃiÊ`iLiÊVœ˜Ì>À]ÊiÃÌ?ÊVœ˜ÃÌˆÌÕˆ`œÊ«œÀÊ
œÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊii“i˜ÌœÃ\
Para la función respiratoria y soplo:ÊV>“ˆ>Ê«>À>ÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÀi>>Vˆ˜Ê
ÞÊÀiÃ«ˆÀ>Vˆ˜]ÊiÃ«ˆÀ“iÌÀœ]Êii“i˜ÌœÃÊ«>À>ÊÃœ«œÊV>ÃˆwV>`œÃÊÃi}Ö˜Ê>Ê>«ˆV>Vˆ˜\Ê
vÕiÀÌi]ÊÃÕ>Ûi]Ê>À}œ]ÊVœÀÌœ°
Para la función articulatoria:ÊÃiÊ˜iViÃˆÌ>ÊL?ÃˆV>“i˜ÌiÊÕ˜Ê`i«ÀiÃœÀÊœÊL>>i˜-
}Õ>Ã]Ê«>ˆœÃ]ÊLœ“Lˆ>Ã]ÊiÃ«?ÌÕ>ÃÊÞÊÌœ`œÊœÌÀœÊ“>ÌiÀˆ>ÊµÕiÊÀiµÕˆiÀ>ÊV>`>ÊVœÀÀiV-
Vˆ˜Êi˜Ê«>ÀÌˆVÕ>À°Êœ˜ÊiÃÌœÃÊ“>ÌiÀˆ>iÃÊµÕiÊ`iLi˜ÊÃiÀÊˆ˜ÌÀœ`ÕVˆ`œÃÊi˜Ê>ÊLœV>Ê`iÊ
«>Vˆi˜ÌiÊ«>À>ÊÃœÃÌi˜iÀÊœÊ“œ`ˆwV>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊVœ˜Ûi˜`À?Ê>VÌÕ>ÀÊVœ˜Ê
Õ˜>ÊÃÕ“>Ê«ÀÕ`i˜Vˆ>ÊÞÊ`iˆV>`iâ>°ÊÊœ}œ«i`>ÊÌi˜`À?ÊÃÕÊ«Àœ«ˆœÊˆ˜ÃÌÀÕ“i˜ÌœÊÞÊiÊ
«>Vˆi˜ÌiÊiÊÃÕÞœ]Ê>ÊµÕˆi˜ÊÃiÊiÊ“œÃÌÀ>À?ÊvÀi˜ÌiÊ>ÊiÃ«iœÊV“œÊÕÃ>Àœ]ÊÕi}œÊ`iÊ>V>-
À>ÀÊµÕiÊ˜œÊÃÕvÀˆÀ?Ê`>šœÊ>}Õ˜œ°ÊiÊÃiÀÊ«œÃˆLi]ÊÕÌˆˆâ>ÀÊœÃÊˆ˜ÃÌÀÕ“i˜ÌœÃÊVÕ>˜`œÊ>ÃÊ
œÌÀ>ÃÊÌjV˜ˆV>ÃÊ˜œÊ…>Þ>˜ÊÃˆ`œÊiviVÌˆÛ>Ã°
Para la ejercitación sensorial y psicoperceptual:ÊÃœ˜Ê>`iVÕ>`œÃÊœÃÊiµÕˆ«œÃÊ`iÊ
“>ÌiÀˆ>Ê`ˆ`?VÌˆVœÊV>ÃˆwV>`œÊÞÊ}À>`Õ>`œÊµÕiÊÃiÊ…>>˜Êi˜ÊœÃÊVœ“iÀVˆœÃ°
Para la ejercitación en lenguaje:Ê>ÃÊVœiVVˆœ˜iÃÊ`iÊ?“ˆ˜>ÃÊVœ˜Êw}ÕÀ>ÃÊV>Ãˆ-
wV>`>ÃÊ«œÀÊvœ˜i“>ÊÞÊ«œÀÊVœÀÀiÃ«œ˜`i˜Vˆ>ÊÃˆ˜Ì?VÌˆV>Ê«>À>Ê>ÊœÀ}>˜ˆâ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊ
œÀ>Vˆœ˜iÃ]ÊÃiÀ?˜Ê`iÊ}À>˜ÊÕÌˆˆ`>`°
>ÊÕÌˆˆâ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊ“i`ˆœÃÊ>Õ`ˆœÛˆÃÕ>iÃÊ}À>L>`œÀ]Ê«ÀœÞiVÌœÀ]ÊÛˆ`iœÃ®]Êv>Ûœ-
ÀiViÀ?˜ÊiÊi˜ÀˆµÕiVˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊÞÊiÃÌˆ“Õ>À?˜Ê>ÊiÝ«ÀiÃˆ˜Ê`iÊi˜}Õ>i°Ê
ÊÃœvÌÜ>ÀiÊi`ÕV>ÌˆÛœÊÞÊœÃÊ«Àœ}À>“>ÃÊ`iÊÀi…>LˆˆÌ>Vˆ˜Êœ}œ«j`ˆV>]ÊÃœ˜ÊiÝVii˜ÌiÃÊ
ÀiVÕÀÃœÃÊµÕiÊ>«œÞ>˜ÊiÃÌiÊ“jÌœ`œÊ`iÊÌÀ>L>œ°

Segunda
parte

3
Ejercicios para estimular
la capacidad organizadora integral
Conocimiento del Yo corporal - Imagen de sí mismo
UÊ"LÃiÀÛ>Vˆ˜ÊˆLÀiÊ`iÊÌœ`œÊiÊVÕiÀ«œÊÀiyi>`œÊi˜ÊÕ˜ÊiÃ«iœ]ÊVœ˜ÊÞÊÃˆ˜Ê“œÛˆ“ˆi˜-
ÌœÆÊVœ˜ÊœÌÀœÊiÃ«iœÊˆ˜Ìi}À>ÀÊ>Êˆ“>}i˜Ê`iÊiÃ«>`>Ã
UÊ"LÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`ˆÀˆ}ˆ`>Ê>ÊÀiVœ˜œVˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÃÊ«>ÀÌiÃÊVœÀ«œÀ>iÃ\ÊvœÀ“>]ÊÌ>“>-
šœ]Ê“œÛˆ“ˆi˜Ìœ]ÊV>˜Ìˆ`>`
UÊœÛˆˆâ>Vˆ˜ÊˆLÀi]Ê>˜Õ˜Vˆ>˜`œÊµÕjÊ«>ÀÌiÊ`iÊVÕiÀ«œÊÛ>Ê>Ê“œÛiÀÊœÊVÕ?Ê“œÛˆ
UÊœÛˆˆâ>Vˆ˜Ê`ˆÀˆ}ˆ`>]Ê«œÀÊˆ˜`ˆV>Vˆ˜ÊœÀ>]Êˆ“ˆÌ>Vˆ˜ÊœÊVœ˜ÊÌ>ÀiÌ>Ã
UÊ,iVœ˜œViÀÃiÊi˜ÊvœÌœÃ]ÊÃœœÊÞÊi˜Ê}ÀÕ«œÊv>“ˆˆ>À
Propioceptividad
˜ÊiÃÌ>`œÊ`iÊÀi>ÝÊÞÊVœ˜ÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]Ê«>«>ÀÊ>ÃÊ«>ÀÌiÃÊ`iÊVÕiÀ«œÊˆ˜`ˆV>`>Ã]Ê«>À>Ê
`iÌiÀ“ˆ˜>ÀÊ«œÀÊ“i`ˆœÊ`iÊÕ˜Ê`ˆ?œ}œÊ>ÃÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>ÃÊ`iÊÃÕ«iÀwVˆi]ÊÌi“«iÀ>ÌÕÀ>Ê
ÞÊ`i˜Ãˆ`>`]ÊÃˆÊ…>ÞÊœÊ˜œÊ…>ÞÊ“œÛˆ“ˆi˜Ìœ]ÊvœÀ“>ÊÞÊÌ>“>šœ°ÊÕi}œÊ…>À?Ê>ÃÊ“ˆÃ“>ÃÊ
œLÃiÀÛ>Vˆœ˜iÃÊvÀi˜ÌiÊ>ÊiÃ«iœ°ÊÃÌiÊii“«œÊ«œ`À?ÊÃiÀÛˆÀÊ`iÊ}Õ‰>\
La cabeza
UÊ*>«>ÀÊÌœ`>Ê>ÊÃÕ«iÀwVˆiÊ`iÊ>ÊV>Liâ>
UÊiÌiÀ“ˆ˜>ÀÊ`˜`iÊ…>ÞÊ«iœÃÊ>À}œÃÊÞÊ«iœÃÊVœÀÌœÃ
UÊ-iš>>ÀÊ«>ÀÌiÃÊ`ÕÀ>ÃÊÞÊ«>ÀÌiÃÊL>˜`>Ã
UÊ-iš>>ÀÊœÀˆwVˆœÃ]Ê}À>˜`iÃ]ÊV…ˆVœÃ]ÊV>ˆi˜ÌiÃ]ÊvÀ‰œÃ
UÊ-iš>>ÀÊVÕ?iÃÊÌˆi˜i˜Ê>«iÀÌÕÀ>ÊÞÊVÕ?iÃÊ˜œ
UÊ,iVœ˜œViÀÊµÕjÊ«>ÀÌiÃÊÌˆi˜i˜Ê“œÛˆˆ`>`
UÊ˜ÛiÃÌˆ}>ÀÊµÕjÊ«>Ã>ÊVÕ>˜`œÊÃiÊÌ>«>˜ÊœÃÊœÀˆwVˆœÃÊ`iÊ>Ê˜>Àˆâ]Ê`iÊ>ÃÊœÀi>Ã]ÊVÕ>˜-
`œÊVˆiÀÀ>ÊœÃÊœœÃÊÞÊ>ÊLœV>
UÊ·+ÕjÊ…>ÞÊ>`i˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>¶
UÊ·Õ?iÃÊÃœ˜Ê«>ÀÌiÃÊ`iÊ>ÊLœV>ÊµÕiÊÃiÊ“ÕiÛi˜¶
UÊ·+ÕjÊ«>ÀÌiÃÊ˜œÊÃiÊ“ÕiÛi˜¶
UÊ·Õ?iÃÊ«>ÀÌiÃÊÃœ˜ÊL>˜`>ÃÊÞÊVÕ?iÃÊÃœ˜Ê`ÕÀ>Ã¶
UÊ·+ÕjÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊÃiÊ«Õi`i˜ÊÀi>ˆâ>ÀÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃ¶
UÊ·+ÕjÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊÃiÊ«Õi`i˜ÊÀi>ˆâ>ÀÊVœ˜Ê>Êi˜}Õ>¶

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡38
UÊ·+ÕjÊ}iÃÌœÃÊÃiÊ«Õi`i˜Ê…>ViÀÊ“œÛˆi˜`œÊ“iˆ>Ã]ÊvÀi˜Ìi]ÊVi>Ã]ÊiÌV°]ÊÞÊÃÕÊÃˆ}˜ˆw-
V>`œÊiÝ«ÀiÃˆÛœ¶
Coordinación dinámica
UÊ>“ˆ˜>À]ÊVœÀÀiÀ]ÊÃ>Ì>À]Ê}>Ìi>À]Ê>ÀÀ>ÃÌÀ>ÀÃi]ÊÀœ`>À
UÊ-i˜Ì>ÀÃi]Ê«>À>ÀÃi]Ê>VœÃÌ>ÀÃi]Ê>ÀÀœ`ˆ>ÀÃi]Ê>}>V…>ÀÃi]Ê>VÕÀÀÕV>ÀÃi]ÊiÌV°
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊÃi}“i˜Ì>ÀˆœÃÊ`iÊ«ˆiÀ˜>Ã]ÊLÀ>âœÃ]Ê“>˜œÃ]Ê«ˆiÃ]ÊV>Liâ>]ÊÌÀœ˜Vœ
UÊ1ÃœÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆœ˜iÃÊÃi>Ã\ÊVÕiœ]Ê…œ“LÀœÃ]ÊVœ`œÃ]Ê“ÕšiV>Ã]ÊVˆ˜ÌÕÀ>]ÊVœÝœvi-
“œÀ>iÃ]ÊÀœ`ˆ>Ã]ÊÌœLˆœÃ
Concientización del cuerpo espacial
1. Adelante
UÊ*>«>À]ÊÌœV>À]ÊvÀœÌ>ÀÊÌœ`>Ê>ÊÃÕ«iÀwVˆiÊ`i>˜ÌiÀ>Ê`iÊVÕiÀ«œ]ÊÕi}œÊ«œÀÊâœ˜>Ã
UÊVœÃÌ>ÀÃiÊLœV>Ê>L>œÊÃœLÀiÊÕ˜>ÊVœV…œ˜iÌ>]ÊÕi}œÊÃœLÀiÊiÊ«ˆÃœ]Ê«iÀVˆLˆÀÊL>˜`œÊ
œÊ`ÕÀœ
UÊˆÀ>ÀÃiÊi˜ÊiÊiÃ«iœÊ`iÊvÀi˜Ìi
UÊœ}>ÀÃiÊVœ>ÀiÃ]ÊVˆ˜Ì>Ã]Ê«>šÕiœÃ
2. Atrás
UÊ*>«>À]ÊÌœV>À]Ê«>“i>À]ÊvÀœÌ>ÀÊÌœ`>Ê>ÊÃÕ«iÀwVˆiÊÌÀ>ÃiÀ>Ê`iÊVÕiÀ«œ]ÊÕi}œÊ«œÀÊ
âœ˜>Ã°
UÊœ˜Ê>ÞÕ`>Ê`iÊÕ˜ÊiÃ«iœÊ`iÊ“>˜œ]ÊœLÃiÀÛ>ÀÃiÊ>Êˆ“>}i˜Ê`iÊiÃ«>`>ÃÊi˜ÊÕ˜ÊiÃ-
«iœÊ}À>˜`i
UÊVœÃÌ>ÀÃiÊLœV>Ê>ÀÀˆL>ÊÃœLÀiÊÃÕ«iÀwVˆiÊL>˜`>ÊÞÊÕi}œÊÃœLÀiÊœÌÀ>Ê`ÕÀ>]Ê«iÀVˆLˆÀÊ
L>˜`œÊÞÊ`ÕÀœ
UÊ,œâ>ÀÃiÊVœ˜ÌÀ>ÊÕ˜Ê«>œÊÛiÀÌˆV>]ÊVœ˜ÌÀ>Ê>Ê«>Ài`]ÊVœ˜ÌÀ>ÊiÊLœÀ`iÊ`iÊ>Ê“iÃ>
UÊ ÕÃV>ÀÊvœÌœÃÊ`iÊ«iÀÃœ˜>ÃÊµÕiÊiÃÌj˜Ê`iÊiÃ«>`>Ã
3. Arriba
UÊ*>“i>ÀÃiÊÞÊÀ>ÃV>ÀÃiÊ>Ê«>ÀÌiÊÃÕ«iÀˆœÀÊ`iÊ>ÊV>Liâ>
UÊœœV>ÀÃiÊ}œÀÀœÃÊÞÊÃœ“LÀiÀœÃ
UÊœœV>ÀÃiÊÕ˜ÊˆLÀœÊÃœLÀiÊ>ÊV>Liâ>
UÊœœV>ÀÊ>ÃÊ“>˜œÃÊ>ÀÀˆL>Ê`iÊ>ÊV>Liâ>
4. Abajo
UÊ/œV>ÀÃiÊÞÊÀ>ÃV>ÀÃiÊ>ÃÊ«>“>ÃÊ`iÊœÃÊ«ˆiÃ
UÊ>“ˆ˜>ÀÊ`iÃV>âœÊÃœLÀiÊÃÕ«iÀwVˆiÃÊL>˜`>Ã]Ê`ÕÀ>Ã]ÊˆÃ>Ã]ÊÀÕ}œÃ>Ã
UÊÀÀ>ÃÌÀ>ÀÊœÃÊ«ˆiÃÊÕ˜ÌœÃÊÞÊ>ÌiÀ˜>`œÃ
UÊ*œ˜iÀÃiÊœœÌ>Ã]Êâ>«>ÌœÃ]ÊLœÌ>Ã
5. Derecha
UÊ*>«>À]ÊÌœV>À]ÊvÀœÌ>À]Ê“œÛiÀ]Ê}œ«i>ÀÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊÞÊvÕiÀÌi]ÊÌœ`>ÃÊ>ÃÊ«>ÀÌiÃÊVœÀ-
«œÀ>iÃÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜ÌiÃÊ>ÊiÃiÊ>`œ
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊVœ˜Ê…œ“LÀœÃ]ÊLÀ>âœÃÊÞÊ“>˜œÃ

3 ‡Ejercicios para estimular la capacidad organizadora integral
39 ‡
UÊ->ÌœÊVœ˜Ê«ˆiÊ`iÀiV…œ
UÊ,œ`ˆ>Ê`iÀiV…>Êºi˜ÊÌˆiÀÀ>»
UÊ*>Ìi>ÀÊVœ˜ÊiÊ«ˆiÊ`iÀiV…œ
UÊ>“ˆ˜>ÀÊVœ˜ÊiÊ«ˆiÊ`iÀiV…œÊ`iÃV>âœ
UÊiÛ>˜Ì>ÀÊ>Ê“>˜}>Ê`iÀiV…>]Ê>ÀÀi“>˜}>ÀÊiÊ«>˜Ì>˜Êi˜Ê>Ê«ˆiÀ˜>Ê`iÀiV…>
UÊÌ>ÀÊœÊVœ}>ÀÊV>ÃV>LiiÃ]ÊVˆ˜Ì>Ã]Ê>ÀœÃ]ÊiÌV°
UÊÕˆš>ÀÊiÊœœÊ`iÀiV…œ
UÊiÛ>˜Ì>ÀÊ>ÊVi>Ê`iÀiV…>°
6. Izquierda
UÊ>ÃÊ“ˆÃ“>ÃÊ>VÌˆÛˆ`>`iÃ]Êi˜ÊiÊ>`œÊˆâµÕˆiÀ`œ
Estas actividades que se sugieren, podrán ser complementadas por otras que
requiera la particular necesidad del paciente.

Musculatura cérvicofacial
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊ`iÊV>Liâ>\Êˆ˜Vˆ˜>Vˆ˜Ê?˜ÌiÀœ«œÃÌiÀˆœÀ]Êˆ˜Vˆ˜>Vˆ˜Ê>ÌiÀ>]ÊÀœÌ>-
Vˆ˜]Ê}ˆÀœ
UÊœÛˆˆâ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊ“ÖÃVÕœÃÊ`iÊ>Ê“‰“ˆV>ÊÞÊ>ÊiÝ«ÀiÃˆ˜Êi˜Ê>VÌˆÌÕ`iÃÊ`i\Ê>i-
}À‰>‡ÌÀˆÃÌiâ>ÆÊLˆi˜iÃÌ>À‡`œœÀÆÊviˆVˆ`>`‡i˜œœÆÊ“ˆi`œ]Ê>Ãœ“LÀœ]Ê«ÀiœVÕ«>Vˆ˜]Ê
ˆ˜`œi˜Vˆ>]Ê>LÕÀÀˆ“ˆi˜Ìœ
Mandíbula
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÊÀ‰Ì“ˆVœÊ`iÊ>ÃVi˜ÃœÊÞÊ`iÃVi˜Ãœ
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÊ>ÌiÀ>Ê`iÊÌÀˆÌÕÀ>Vˆ˜
UÊœÀ`iÀÊ>ÌiÀ˜>`>“i˜ÌiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊiÊˆ˜viÀˆœÀ]ÊVœ˜Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊ`iÊ«ÀœÌÀÕ-
Ãˆ˜ÊÞÊÀiÌÀ>VVˆ˜Ê`iÊ>Ê“>˜`‰LÕ>
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÊÃi“ˆVˆÀVÕ>ÀÊ…>Vˆ>Ê>L>œÊÞÊ>ÊÕ˜ÊVœÃÌ>`œ®
UÊ«œÞ>ÀÊiÊ“i˜Ì˜ÊÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>]Ê>LÀˆÀÊ>ÊLœV>Êi˜Ì>“i˜ÌiÊvœÀâ>˜`œÊiÊ`iÃ«>-
â>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÊV>Liâ>Ê…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã°Ê œÊÕÃ>ÀÊœÃÊ“ÖÃVÕœÃÊ`iÊVÕiœ
UÊ-œÃÌi˜iÀÊVœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊ`i>˜ÌiÀœÃÊ«Àˆ“iÀœÊÞÊÕi}œÊVœ˜Ê>ÃÊ“Õi>Ã]Ê`iÊÕ˜Ê>`œÊ
ÞÊ`iÊœÌÀœ]Êii“i˜ÌœÃÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÊ}ÀœÃœÀÊ«>ˆœÃ]Ê«ˆÀÕˆ˜iÃ]Ê}ÀˆÃˆ˜iÃ®]ÊÃÕ>ÛiÊÞÊ
vÕiÀÌi“i˜Ìi
UÊœÀ`iÀÊ}>iÌˆÌ>ÃÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÊ`ÕÀiâ>]Ê`iÊL>˜`œÊ>Ê`ÕÀœ]ÊÞÊ“>ÃÌˆV>À
UÊ>ÃÌˆV>Vˆ˜Ê`iÊV>À>“iœÃÊL>˜`œÃÊÞÊ`ÕÀœÃ
Mejillas
UÊ˜y>ÀÊ>ÃÊ“iˆ>Ã]ÊÕ˜Ì>ÃÊÞÊÃi«>À>`>Ã
UÊ…ÕiV>ÀÊ>ÃÊ“iˆ>Ã]ÊÕ˜Ì>ÃÊÞÊÃi«>À>`>Ã
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊi˜Õ>}ÕiÊ`iÊ>ÊLœV>Êˆ˜y>ÀÊÞÊ>…ÕiV>À]Ê>ÌiÀ˜>`>“i˜Ìi®
UÊ“«Õ>ÀÊVœ˜Ê>Êi˜}Õ>Ê>ÃÊ“iˆ>ÃÊ…>Vˆ>ÊvÕiÀ>
4
Ejercitación de los
órganos fonoarticulatorios

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡42
Alas de la nariz
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜ÊvœÀâ>`>ÊiÃÌÀiV…>“ˆi˜ÌœÊ`iÊœÀˆwVˆœÃÊ˜>Ã>iÃ®
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊvœÀâ>`>Êi˜Ã>˜V…>“ˆi˜Ìœ®
UÊˆ>Ì>Vˆ˜ÊÞÊÀiÌÀ>VVˆ˜ÊÛœÕ˜Ì>Àˆ>Ê`iÊœÃÊœÀˆwVˆœÃÊ˜>Ã>iÃ
Velo del paladar
UÊ œÃÌiâ>À
UÊ/œÃiÀ
UÊ>ViÀÊ}?À}>À>Ã
UÊ>ÀÀ>Ã«i>À
UÊœ˜Ê>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÝ«ˆÀ>ÀÊ>ÌiÀ˜>`>“i˜ÌiÊ«œÀÊ>ÊLœV>ÊÞÊ
>Ê˜>Àˆâ°Êœ“«ÀœL>ÀÊVœ˜ÊiÃ«iœÊ`iÊ`œLiÊv>â]ÊVœœV>`œÊi˜ÌÀiÊiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊ
>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Ê˜>Àˆâ]Ê>ÊÃ>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀi
Labios
UÊ>LˆœÃÊ˜>ÌÕÀ>“i˜ÌiÊÕ˜ÌœÃÊVœ˜Ê>ÊLœV>ÊViÀÀ>`>
UÊ-œ˜ÀˆÃ>ÊVœ˜Ê>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃ
UÊ-œ˜ÀˆÃ>ÊVœ˜Ê>LˆœÃÊÃi«>À>`œÃ
UÊ*ÀœÞiVÌ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃÊvÀÕ˜Vˆ`œÃÊÌÀœ“«ˆÌ>®°
UÊ*ÀœÞiVÌ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi]Ê>LÀˆÀÊÞÊViÀÀ>ÀÊiÊœÀˆwVˆœÊLÕV>ÊVœ˜iœ®
UÊœÀ`iÀÊiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ
UÊ-œÃÌi˜iÀÊii“i˜ÌœÃÊ`iÊ`ˆÃÌˆ˜ÌœÊ}ÀœÃœÀÊVœ˜ÊÃiVVˆ˜ÊVˆÀVÕ>À®\
>°ÊœœV>`œÃÊ«>À>i>“i˜ÌiÊi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
L°ÊœœV>`œÃÊ«iÀ«i˜`ˆVÕ>À“i˜ÌiÊ>ÊœÃÊ>LˆœÃ
UÊ-œÃÌi˜iÀÊii“i˜ÌœÃÊi˜ÌÀiÊiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Ê˜>Àˆâ
UÊiÛ>ÀÊiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊ…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊ>ÊL>ÃiÊ˜>Ã>
UÊœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃ]Êi˜>ÀÊ>ÊLœV>Ê`iÊ>ˆÀiÊµÕiÊÃiÊ«ÀœÞiVÌ>À?Ê>ÊiÝÌiÀˆœÀ]ÊÛi˜-
Vˆi˜`œÊÀi«i˜Ìˆ˜>“i˜ÌiÊ>ÊÀiÃˆÃÌi˜Vˆ>Ê>Lˆ>
UÊ6ˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>LˆœÃ]ÊVœ˜ÊÃœ«œÊvÕiÀÌi
UÊ6ˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>LˆœÃÊVœ˜Êvœ˜>Vˆ˜Ê“œÌœÀ®
UÊ“ˆÃˆ˜ÊVœ˜Ê>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>ÃÊÕ˜ˆ`>Ã®Ê`i\Êiu]Êio]Êui]Êuo
UÊ-œÀLiÀÊ‰µÕˆ`œÃÊVœ˜Ê«>ˆÌ>ÊÞÊLœ“Lˆ>
UÊ iLiÀÊ‰µÕˆ`œÃÊi˜ÊÛ>ÃœÃÊÞÊi˜ÊÌ>â>Ã
UÊ-ˆL>À
Lengua
1. Zona anterior ancha
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Ê>`i˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>]ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ`iLi˜ÊVœˆ˜Vˆ`ˆÀÊVœ˜Ê>Ê
«>ÀÌiÊˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊ>Ê>ÀV>`>Ê`i˜Ì>Àˆ>Êˆ˜viÀˆœÀ°Ê>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ

4 ‡Ejercitación de los órganos fonoarticulatorios
43 ‡
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Ê>vÕiÀ>Ê`iÊ>ÊLœV>
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ
UÊi˜}Õ>Ê>˜V…>Ê«œÀÊ>`i>˜ÌiÊ`iÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÌœV>˜`œÊ>Êi˜V‰>
UÊi˜}Õ>Ê>˜V…>Ê«œÀÊ`i>˜ÌiÊ`iÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊÌœV>˜`œÊ>Êi˜V‰>
UÊœL>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>]Ê…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>ÊÞÊ…>Vˆ>Ê>ÌÀ?ÃÊ…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊ>Êâœ˜>Ê“i`ˆ>Ê
ÃÕ«iÀˆœÀÊˆ˜}Õ>
UÊœL>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>]Ê…>Vˆ>Ê>L>œÊÞÊ>ÌÀ?ÃÊ…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊiÊvÀi˜ˆœ
UÊœL>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>ÌÀ?ÃÊÞÊ…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>]Ê…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊiÊ«>>`>À]ÊÞÊVœ˜ÊiviVÌœÊ`iÊ
L>ÀÀˆ`œ]Ê`iÃ`œL>À>Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊÛÕiÛ>Ê>Ê>Ê«œÃˆVˆ˜Ê…œÀˆâœ˜Ì>Ê>Ê«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
UÊ`i“]Ê«iÀœÊ>Êw˜>ˆâ>À]ÊÃ>V>ÀÊ>Êi˜}Õ>ÊVœ˜ÊvÕiÀâ>Êi“«Õ>˜`œÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«i-
ÀˆœÀiÃÊÞÊÃ>V?˜`œ>Ê>vÕiÀ>Ê`iÊ>ÊLœV>ÊœÊ“?Ýˆ“œÊ«œÃˆLi
UÊÀµÕi>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ]Ê«Àˆ“iÀœÊ…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>ÊÞÊÕi}œÊ…>Vˆ>Ê
>L>œ
UÊ>“iÀ
UÊ…>ÃµÕˆ`œÊ>`…iÀˆÀÊLˆi˜Ê>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>ÊVœ˜ÌÀ>ÊiÊ«>>`>À®
UÊ…ˆÃÌˆ`œÊCHST)
2. Zona anterior angosta
UÊœ˜Ê>Êi˜}Õ>Ê>˜}œÃÌ>ÊÌœV>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>ÃÊ>Lˆ>iÃ°Ê œÊ“œÛiÀÊ>LˆœÃÊ˜ˆÊ>Vœ“-
«>š>ÀÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊVœ˜Ê>Ê“>˜`‰LÕ>
UÊ/œV>ÀÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊ`iÊˆ˜viÀˆœÀ
UÊ/œV>ÀÊ>ÊÕ˜ˆ˜Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊ`iÊœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊVi˜ÌÀ>iÃ
UÊœ˜Ê>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>Ê«>Ã>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê«œÀÊiÊLœÀ`iÊ`iÊœÃÊ>LˆœÃÊi˜Ê
vœÀ“>ÊVˆÀVÕ>À]Êi˜Ê>“LœÃÊÃi˜Ìˆ`œÃ
UÊœ˜Ê>ÊLœV>ÊViÀÀ>`>]Ê«>Ã>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>Ài`i`œÀÊ`iÊœÃÊ>LˆœÃÊi˜Ê>Ê
«>Ài`ÊLÕV>Êˆ˜ÌiÀˆœÀ
UÊœœV>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊ`iÊœÃÊˆ˜vi-
ÀˆœÀiÃ
UÊ“«Õ>ÀÊ>ÃÊ“iˆ>ÃÊ>ÌiÀ˜>`>“i˜ÌiÊV>À>“iœ®
UÊV>ÀÌÕV…>ÀÊ>Êi˜}Õ>
UÊ-œ«>ÀÊ«œÀÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>V>ÀÌÕV…>`>
UÊ-ˆL>À
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊAL°°°°°]ÊOL°°°°°]ÊUL°°°°°]ÊEL°°°°°]ÊIL.....
3. Zona media
UÊœœV>ÀÊ>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ]ÊiÛ>˜Ì>ÀÊ
>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>
UÊ«œÞ>ÀÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Êi˜ÊiÊ«>>`>À]ÊiÛ>˜Ì>˜`œÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê…>Vˆ>Ê>L>œÊÞÊ>ÌÀ?Ã
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊAOU]ÊAOU]ÊAOU
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊECHE]ÊEYE]ÊELLE]ÊEÑE
4. Zona posterior
UÊ>ViÀÊ}?À}>À>Ã
UÊ“ˆÌ>ÀÊ}œ«iÌiœÃ\Êtoc]Êtoc]Êtoc
UÊ“ˆÌ>ÀÊÌ>Vœ˜iœÃ\Êtac]Êtac]Êtac
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÀiœ\Êtic]Êtac
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊV>“«>˜ˆ>Ã\Êding]Êdong

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡44
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊÀiÛÛiÀ\Êbang]Êbang
UÊ“ˆÌ>ÀÊÕ˜Ê}iÃÌœÊ`iÊÀi«ÕÃˆ˜\Êaggggg
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜>Ê}>ˆ˜>\Êco]Êco]Êco
Si se presentan diﬁcultades en el logro de los ejercicios, realizar las imitacio-
nes en posición acostado decúbito dorsal y con la cabeza hacia atrás.
Relajación
ÝˆÃÌi˜Ê`ˆÛiÀÃ>ÃÊÌjV˜ˆV>ÃÊ`iÊÀi>>Vˆ˜ÊµÕiÊÃiÊ>«ˆV>˜]ÊÃi}Ö˜Ê>ÃÊ˜iViÃˆ`>`iÃÊ`iÊ«>-
Vˆi˜ÌiÊÞÊÃÕÃÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>ÃÊ«iÀÃœ˜>iÃ]ÊÞÊ`iÊ>VÕiÀ`œÊ>Ê>Ê“œÌˆÛ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê“ˆÃ“>°
*>À>ÊÌÀ>L>>ÀÊ>ÊvÕ˜Vˆ˜ÊÀiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆ>ÊÞÊ`iÊvœ˜>Vˆ˜]Ê“ÕV…>ÃÊÛiViÃÊÃiÊ…>ViÊ˜i-
ViÃ>ÀˆœÊÕ˜ÊiÃÌ>`œÊ`iÊÀi>ÝÊi˜ÊiÊ«>Vˆi˜Ìi°Ê*œÀÊœÊÃi˜Vˆ>ÊÞÊv?VˆÊ`iÊœ}À>À]ÊiÃÊÀiVœ-
“i˜`>LiÊ>ÊÀi>>Vˆ˜Ê«œÀÊœ«œÃˆVˆ˜Ê>Ê>ÊVœ˜ÌÀ>VVˆ˜ÆÊ>`i“?Ã]Ê«>À>ÊœÃÊ˜ˆšœÃÊiÃÊ
v?Vˆ“i˜ÌiÊVœ“«Ài˜ÃˆLi°
-iÊÀi>ˆâ>Ê«Àˆ“iÀœÊÃi}“i˜Ì>Àˆ>“i˜Ìi]Ê>L>ÀV>˜`œÊ>Êw˜>ÊÌœ`œÊiÊVÕiÀ«œ°Êœ˜-
ÃˆÃÌiÊi˜ÊVœ˜ÌÀ>iÀÊœÃÊ“ÖÃVÕœÃÊVœ˜ÊvÕiÀâ>ÊÞÊÕi}œÊ>yœ>ÀÊ>ÊÌi˜Ãˆ˜Ê>Ê“?Ýˆ“œÆÊ>Ê
“ˆÃ“>Êv>Ìˆ}>Ê“ÕÃVÕ>ÀÊVœ˜ÌÀˆLÕˆÀ?Ê>Êœ}ÀœÊ`iÊ>Êˆ˜“i`ˆ>Ì>ÊÀi>>Vˆ˜°
Ã‰]ÊÃiÊVœ“i˜â>À?ÊVœ˜Ê>ÃÊ“>˜œÃ]Ê«Àˆ“iÀœÊ>Ê`œ“ˆ˜>˜ÌiÊÞÊÕi}œÊ>ÊœÌÀ>ÆÊÕi}œ]Ê
>ÃÊ`œÃÊÕ˜Ì>ÃÆÊœÊ“ˆÃ“œÊVœ˜ÊœÃÊ“ˆi“LÀœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊiÊˆ˜viÀˆœÀiÃ°
˜ÊiÊÌÀœ˜Vœ\Ê«iV…œ]Ê>L`œ“i˜]ÊiÃ«>`>]Ê}ÖÌiœÃ°
˜Ê>ÊV>Liâ>\ÊœÃÊœœÃ]Ê>ÊLœV>]Ê>Ê“>˜`‰LÕ>°
/>“Lˆj˜ÊiÊVÕiœÊÞÊœÃÊ…œ“LÀœÃ]Ê…>ÃÌ>Êi}>ÀÊ>Ê>ÊVœ˜Ãˆ}˜>\Êtodo duro, todo
ﬂojo.
Respiración
ÊÌÀ>L>œÊ`iÊ>ÊvÕ˜Vˆ˜ÊÀiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆ>ÊÌˆi˜iÊ«œÀÊw˜>ˆ`>`Êœ}À>ÀÊÕ˜>ÊVœÀÀiVÌ>ÊVœœÀ`ˆ-
˜>Vˆ˜Êi˜ÌÀiÊ>Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜]Ê>Ê«>ÕÃ>ÊÞÊ>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜]ÊœV>ˆâ>`>ÃÊVœÀ«œÀ>“i˜ÌiÊi˜Ê
>Êâœ˜>ÊVœÃÌœÊ`ˆ>vÀ>}“?ÌˆV>]Ê>Õ“i˜Ì?˜`œÃiÊ>Ã‰Ê>ÊV>«>Vˆ`>`ÊÛˆÌ>ÊÞÊiÃÌˆ“Õ?˜`œÃiÊ
>Ê>`iVÕ>`>Ê`œÃˆwV>Vˆ˜Ê`iÊ>ˆÀi°
-iÊ«ÀœVi`iÀ?Ê`iÊ>ÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊ“>˜iÀ>\
£°ÊEl paciente acostado en la camilla]ÊVœ˜Ê>ÊÀœ«>Êyœ>ÊÞÊi˜ÊiÃÌ>`œÊ`iÊÀi>Ý
Ó°ÊConcientizar la zona costo diafragmáticaÊ«œÀÊ“i`ˆœÊ`iÊÌ>VÌœ°
Î°ÊIndicar que la inspiración deberá ser nasalÊVœ˜ÊLœV>ÊViÀÀ>`>®ÊÃÕ>ÛiÊÞÊ«Àœ-
vÕ˜`>]ÊµÕiÊiÊ`ˆ>vÀ>}“>ÊL>>À?ÊÞÊœÃÊ“ÖÃVÕœÃÊˆ˜ÌiÀVœÃÌ>iÃÊiÝ«>˜`ˆÀ?˜Ê>ÌiÀ>-
“i˜ÌiÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ«iV…œ°ÊÊ>ˆÀiÊ>Ã‰Ê>VÕ“Õ>`œÊi˜Ê>ÊL>ÃiÊ`iÊœÃÊ«Õ“œ˜iÃÊ…>À?Ê
iiÛ>ÀÊ>Êâœ˜>ÊVœ“«Ài˜`ˆ`>Êi˜ÌÀiÊ>ÃÊVœÃÌˆ>ÃÊÞÊ>ÊVˆ˜ÌÕÀ>]Ê«iÀVi«ÌˆLiÊ>Ê>«œÞ>ÀÊ
>Ê“>˜œÊi˜ÊiÃ>Êâœ˜>°
{°ÊIndicar que deberá hacer una pausa]ÊÀiÌi˜ˆi˜`œÊiÊ>ˆÀiÊi˜ÊœÃÊ«Õ“œ˜iÃ]ÊÃˆ˜Ê
iÛ>ÀœÊ>Ê>ÊLœV>]Ê`ÕÀ>˜ÌiÊÕ˜œÃÊÃi}Õ˜`œÃ°Ê-iÊ>Vœ˜Ãi>Ê>Ê«Àˆ˜Vˆ«ˆœÊ>ÊVœ˜Ì>ÀiÊ
…>ÃÌ>ÊÌÀiÃÊÌˆi“«œÃ
x°ÊLa espiración]ÊµÕiÊ`iLiÀ?ÊÃiÀÊLÕV>ÊÃˆ˜Êˆ˜y>ÀÊ>Ê“iˆ>Ã®ÊÃÕ>ÛiÊÞÊi˜Ì>]Ê…>À?Ê
µÕiÊ>Êâœ˜>ÊVœÃÌœÊ`ˆ>vÀ>}“?ÌˆV>Ê`iÃVˆi˜`>]ÊÀi`ÕVˆj˜`œÃiÊiÊ`ˆ?“iÌÀœÊˆ˜ÌiÀVœÃ-
Ì>°ÊœÊ«iÀVˆLˆÀ?Ê>«œÞ>˜`œÊ>Ê“>˜œÊi˜ÊiÃ>Êâœ˜>ÊÞÊiiÀVˆi˜`œÊÕ˜>ÊiÛiÊ«ÀiÃˆ˜°Ê

4 ‡Ejercitación de los órganos fonoarticulatorios
45 ‡
ÃÊ“ÕÞÊˆ“«œÀÌ>˜ÌiÊµÕiÊiÊ«>Vˆi˜ÌiÊ˜œÊiÛ>˜ÌiÊœÃÊ…œ“LÀœÃÊ˜ˆÊ“œ`ˆwµÕiÊœÃÊÀ>Ã-
}œÃÊv>Vˆ>iÃÊvÀÕ˜VˆÀÊ>Ê˜>Àˆâ]Ê>«ÀiÌ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃÊœÊ«ÀœÞiVÌ>ÀœÃÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi®°
La observación de los movimientos en el cuerpo del logopeda o fonoaudiólogo
y el estímulo de la propioceptividad de la función respiratoria, son condiciones
fundamentales.
Una vez automatizada la respiración costo diafragmática, se pasará a la ejercita-
ción dirigida de cada uno de los tres momentos, variando su duración.
1. Para aumentar la capacidad vital y la fuerza del soplo
˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê ÓÊ {Ê ÈÊ nÊ £äÊtiempos que se cuentan
*>ÕÃ>Ê Ê ÎÊ ÎÊ ÎÊ ÎÊ ÎÊ
Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê £Ê £Ê £Ê £Ê £
2. Para aumentar la retención del aire y el control muscular intercostal
˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê ÓÊ {Ê ÈÊ nÊ £ä
*>ÕÃ>Ê Ê ÓÊ {Ê ÈÊ nÊ £ä
Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê £Ê £Ê £Ê £Ê £
3. Para aumentar la capacidad de la espiración
˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê xÊ xÊ xÊ xÊ x
*>ÕÃ>Ê Ê ÎÊ ÎÊ ÎÊ ÎÊ Î
Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê ÓÊ {Ê ÈÊ nÊ £äÊó más, según la edad
Esta ejercitación puede ser acompañada por movimientos corporales, para los
ejercicios del grupo.
£°ÊInspiración\ÊiiÛ>ÀÊœÃÊLÀ>âœÃÊi˜Ì>“i˜Ìi
ÊÊPausa\ÊÃœÃÌi˜iÀœÃÊiÛ>˜Ì>`œÃ
Espiración\ÊL>>ÀœÃÊÀ?«ˆ`>“i˜Ìi
Ó°ÊInspiración\ÊiÛ>˜Ì>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊiÊÌÀœ˜Vœ
Pausa\Ê“>˜Ìi˜iÀœÊiÀ}Õˆ`œ
Espiración\Êˆ˜Vˆ˜>ÀÊiÊÌÀœ˜VœÊ…>Vˆ>Ê`i>˜Ìi
Î°ÊInspiración\ÊiiÛ>ÀÊœÃÊLÀ>âœÃ]Ê`iÊ«œÃˆVˆ˜Ê…œÀˆâœ˜Ì>Ê>ÌiÀ>Ê>ÊÛiÀÌˆV>
Pausa\Ê“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
Espiración\ÊL>>ÀœÃÊi˜Ì>“i˜Ìi
Coordinación fonoespiratoria
˜ÊiÃÌ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜]ÊiÊ“œ“i˜ÌœÊ`iÊ>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊiÃÌ>À?Ê>Vœ“«>š>`œÊ«œÀÊ>Êvœ-
˜>Vˆ˜]ÊÃÕÃÌˆÌÕÞj˜`œÃiÊœÃÊÌˆi“«œÃÊ«œÀÊÃ‰>L>Ã]Ê«>>LÀ>ÃÊÞÊvÀ>ÃiÃÊiµÕˆÛ>i˜ÌiÃÊi˜Ê
`ÕÀ>Vˆ˜ÆÊ«œÀÊii“«œ\Ê

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡46
Espiración en:
1 tiempo: la
2 tiempos: mesa
4 tiempos: esta mesa
6 tiempos: esta es mi mesa
8 tiempos: Pepe compró caramelos
10 tiempos: hoy tomará el café con leche
Õi}œÊÃiÊ«œ`À?Ê…>ViÀÊÀiVˆÌ>`œÊœÊiVÌÕÀ>Ê`iÊÌiÝÌœÃÊi˜ÊÛiÀÃœÃÊ`iÊˆ}Õ>Ê“jÌÀˆV>]Êˆ˜Ã«ˆÀ>˜-
`œÊ>Ê«Àˆ˜Vˆ«ˆœÊ`iÊV>`>ÊÛiÀÃœÊÞÊ`œÃˆwV>˜`œÊ>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊÃi}Ö˜Ê>ÊV>˜Ìˆ`>`Ê`iÊÃ‰>L>Ã°
?ÃÊ>`i>˜Ìi]Ê«>À>ÊœÃÊÌiÝÌœÃÊi˜Ê«ÀœÃ>]ÊÃiÊˆ˜`ˆV>À?˜ÊœÃÊ“œ“i˜ÌœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê
ÞÊ>ÊV>˜Ìˆ`>`Ê`iÊ«>>LÀ>ÃÊµÕiÊ`iLiÀ?˜ÊÃiÀÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>`>ÃÊVœ˜Ê>Êvœ˜œiÃ«ˆÀ>Vˆ˜°
Ejercicios de soplo
-ÕÊw˜>ˆ`>`ÊiÃÊ>Ê`iÊiiÀVˆÌ>ÀÊiÊVœ˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Êi˜ÊVÕ>˜ÌœÊ>Ê`ÕÀ>Vˆ˜ÊiÊ
ˆ˜Ìi˜Ãˆ`>`]Êi˜ÊvœÀ“>Ê>ˆÃ>`>ÊœÊVœ“Lˆ˜>`>]Êv>VˆˆÌ?˜`œÃiÊ>Ã‰Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i-
“>Ã]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÃÊ«>ÀÌˆVÕ>ÀiÃÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>Ã°
,iÃÕÌ>À?ÊÖÌˆÊÀivœÀâ>ÀÊ>˜ÌiÃÊ>ÃÊ˜œVˆœ˜iÃÊ`iÊ`ÕÀ>Vˆ˜ÊiÊˆ˜Ìi˜Ãˆ`>`]ÊÀi>ˆâ>˜`œÊ
>ÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê«ÃˆVœ“œÌÀˆâÊÞÊÃi˜Ãœ«iÀVi«ÌÕ>°
1. Noción de duración (largo-corto)
Largo
UÊ>“ˆ˜>ÀÊ«œÀÊÌœ`>Ê>Ê…>LˆÌ>Vˆ˜]ÊÃˆ}Õˆi˜`œÊÕ˜>Ê‰˜i>Ê>À}>]Ê“>ÀV>`>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœ
UÊ*>Ã>ÀÊ>Ê“>˜œÊœÊiÊ`i`œÊ«œÀÊiÊLœÀ`iÊ`iÊÕ˜>ÊÃÕ«iÀwVˆiÊ>À}>
UÊˆLÕ>ÀÊÕ˜>ÊÀ>Þ>Ê>À}>
UÊ}ÀÕ«>ÀÊÀi}>ÃÊœÊ«>œÃÊ>À}œÃ
UÊ*>Ã>ÀÊ>Ê“>˜œÊ«œÀÊÕ˜>ÊVˆ˜Ì>Ê>À}>
UÊÃÌˆÀ>ÀÊœÃÊLÀ>âœÃÊÞÊœLÃiÀÛ>ÀÊiÊiÃ«>VˆœÊˆ˜ÌiÀ“i`ˆœ
UÊ“ˆÌˆÀÊÕ˜ÊÃœ˜ˆ`œÊ>À}œ
Corto
UÊ>ÀÊÕ˜Ê«>ÃœÊVœÀÌœ]ÊÃˆ}Õˆi˜`œÊ>Ê‰˜i>ÊVœÀÌ>
UÊ*>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊ«œÀÊÕ˜>ÊÃÕ«iÀwVˆiÊVœÀÌ>
UÊˆLÕ>ÀÊÀ>Þ>ÃÊVœÀÌ>Ã
UÊ}ÀÕ«>ÀÊÀi}>ÃÊœÊ«>œÃÊVœÀÌœÃ
UÊ,>Ã}>ÀÊÕ˜Ê«>«iÊVœÀÌœ
UÊ*>Ã>ÀÊ>Ê“>˜œÊ«œÀÊÕ˜>ÊVˆ˜Ì>ÊVœÀÌ>
UÊ-i«>À>ÀÊ>ÃÊ“>˜œÃÊÕ˜œÃÊVˆ˜VœÊVi˜Ì‰“iÌÀœÃ]ÊœLÃiÀÛ>ÀÊiÊiÃ«>VˆœÊˆ˜ÌiÀ“i`ˆœ
UÊ“ˆÌˆÀÊÕ˜Ê}ÀˆÌœÊVœÀÌœ
UÊÃÌ>LiViÀÊ>ÃÊVœ“«>À>Vˆœ˜iÃ]Êˆ˜ÌiÀV>>˜`œÊÕi}œÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊœ«ÕiÃÌœÃ
2. Noción de intensidad (fuerte-suave)
Fuerte
UÊ«ÀiÌ>ÀÊvÕiÀÌiÊ`ˆÛiÀÃœÃÊœLiÌœÃ

4 ‡Ejercitación de los órganos fonoarticulatorios
47 ‡
UÊœ«i>ÀÊvÕiÀÌiÊ`ˆÛiÀÃœÃÊœLiÌœÃ
UÊ>“ˆ˜>ÀÊ«ˆÃ>˜`œÊVœ˜ÊvÕiÀâ>ÆÊÃ>Ì>ÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>
UÊ*>Ìi>ÀÊvÕiÀÌiÊÕ˜>Ê«iœÌ>
UÊ>L>ÀÊvÕiÀÌi]Ê}ÀˆÌ>À
UÊ œÝi>À]Ê`>˜`œÊÌÀœ“«>`>ÃÊvÕiÀÌiÃÊi˜ÊiÊ>ˆÀi
UÊ*ˆ˜Ì>ÀÊÀ>Þ>ÃÊÀœ>ÃÊ}ÀÕiÃ>Ã
UÊ >ˆ>ÀÊÕ˜ÊÀœVŽ
Suave
UÊV>ÀˆVˆ>ÀÊœLiÌœÃÊ`iÊÌiÝÌÕÀ>ÊÃÕ>ÛiÊÃi`>]ÊÌiÀVˆœ«iœ]ÊiÊV>Liœ®
UÊœ«i>ÀÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊ>Ê“iÃ>
UÊ>“ˆ˜>ÀÊÃˆ˜Ê…>ViÀÊÀÕˆ`œ
UÊ“ˆÌ>ÀÊiÊ>˜`>ÀÊi˜Ê«>Ìˆ˜iÃ]ÊL>ˆ>ÀÊÕ˜ÊÛ>Ã
UÊ>L>ÀÊi˜ÊÛœâÊ“ÕÞÊL>>
UÊ>ViÀÊÀ>Þ>ÃÊw˜ˆÌ>ÃÊ`iÊVœœÀÊ>“>Àˆœ
UÊ >ˆ>ÀÊÕ˜ÊÛ>ÃÊi˜Ìœ
3. Actividades para soplo (fuerte- suave-corto-largo)
Fuerte: «>}>ÀÊ>ÊÛi>ÆÊˆ˜y>ÀÊiÊ}œLœÆÊÌœV>ÀÊiÊÃˆL>Ìœ]Ê>ÊVœÀ˜iÌ>]Ê>Ê>À“˜ˆV>ÆÊ
ÛœÌi>ÀÊw}ÕÀ>ÃÆÊViÀL>Ì>˜>
Suave: -œ«>ÀÊ>Ê>“>Ê`iÊ>ÊÛi>ÊÃˆ˜Ê>«>}>À>]Ê«Õ“>Ã]ÊÌˆÀˆÌ>ÃÊ`iÊ«>«iÆÊ…>ViÀÃiÊ
VœÃµÕˆ>ÃÊi˜Ê>Ê«>“>Ê`iÊ>Ê“>˜œ]ÊÃœ«>˜`œ
Corto: iÃ«>â>ÀÊL>ÀµÕˆÌœÃÊ`iÊ«>«iÊÃœLÀiÊiÊ>}Õ>ÆÊ…>ViÀÊ“œÛiÀÊw}ÕÀ>ÃÊVœ}>˜ÌiÃÆÊ
…>ViÀÊ«œ“«>ÃÊ`iÊ>L˜
Largo: >ViÀÊ LÕÀLÕ>ÃÆÊ Ãœ«>ÀÊ iÊ “œˆ˜iÌiÆÊ `iÃ«>â>ÀÊ œLiÌœÃÊ Àœ`>˜ÌiÃÊ ÃœLÀiÊ >Ê
“iÃ>ÆÊ“>˜Ìi˜iÀÊÕ˜>Ê«Õ“>Êi˜ÊiÊ>ˆÀiÆÊ“œÛiÀÊÕ˜>Ê…ˆiÀ>Ê`iÊyiVœÃÊ`iÊ«>«i
Se ejercitarán especialmente los soplos:
UÊÕiÀÌiÊÞÊVœÀÌœ]Ê«>À>\ÊP]ÊT]ÊCH]ÊK
UÊÕiÀÌiÊÞÊ>À}œ]Ê«>À>\ÊF]ÊV]ÊJ]ÊRR
UÊ-Õ>ÛiÊÞÊVœÀÌœ]Ê«>À>\ÊN]ÊLLÊÞÊR
UÊ-Õ>ÛiÊÞÊVœÀÌœ]Ê«>À>\ÊB]ÊD]ÊY]ÊG]ÊS]ÊLÆÊÞÊi˜Ê˜>Ã>iÃ\ÊMÊÞÊN
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜}Õ>\
UÊ->V>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>ÊÞÊÀiÌi˜iÀ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ

Tercera
parte
Fonemas vocales
y consonantes

Recomendaciones para la ejercitación
œ˜ÊÀiÃ«iVÌœÊ>Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Êˆ˜`ˆÀiVÌ>Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã]ÊµÕiÊiÃÌ?Ê>ÃœVˆ>`>Ê>Ê˜œ-
Vˆœ˜iÃÊ`iÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê>ÌiÀ>ˆ`>`]ÊÀˆÌ“œ]ÊœÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>ÊÞÊÌi“«œÀ>]Ê
V>LiÊ>V>À>ÀÊµÕiÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊ«ÀiÃi˜Ì>`œÃÊÃœ˜ÊÃœÊii“«œÃÊ`iÊV“œÊÃiÊ«Õi`iÊ
>w>˜â>ÀÊ>Ê>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê`iÊÕ˜Êvœ˜i“>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊiÊ˜ˆšœÊÀi>ˆâ>Ê>VÌˆÛˆ`>`iÃÊµÕiÊw>˜Ê
>ÃÊ˜œVˆœ˜iÃÊ«ÃˆVœ«iÀVi«ÌÕ>iÃ]Ê…>Vˆj˜`œÃiÊ>Ã‰Ê“?ÃÊ`ˆ˜?“ˆV>ÊÞÊVœ“«iÌ>Ê>ÊÃiÃˆ˜Ê
Àii`ÕV>ÌˆÛ>°
-iÊ`>Ê«œÀÊ…iV…œÊµÕi]Ê`ÕÀ>˜ÌiÊiÊiÝ>“i˜Êˆ˜ˆVˆ>]ÊÃiÊ`iÌiÀ“ˆ˜Ê>Êi`>`ÊiÛœÕÌˆÛ>Ê
Þ]Ê i˜Ê Vœ˜ÃiVÕi˜Vˆ>]Ê >ÃÊ ˜œVˆœ˜iÃÊ «ÃˆVœ«iÀVi«ÌÕ>iÃÊ µÕiÊ VœÀÀiÃ«œ˜`i˜Ê >Ê >Ê i`>`Ê
VÀœ˜œ}ˆV>ÊœÊ˜ˆÛiÊ“i˜Ì>Ê`iÊ«>Vˆi˜Ìi°Ê*œÀÊœÊÌ>˜Ìœ]ÊiÊÌiÀ>«iÕÌ>Ê«œ`À?Ê«>˜ˆwV>ÀÊ
œÃÊiiÀVˆVˆœÃÊ>ÃœVˆ>`œÃ]Êi˜ÊL>ÃiÊ>Ê`ˆV…œÃÊÀiÃÕÌ>`œÃ°
˜ÊVÕ>˜ÌœÊ>Ê>ÊEjercitación Especíﬁca,ÊÃiÊ…>˜ÊÛœV>`œÊi˜ÊœÃÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃÊ>Ê
“>ÞœÀÊV>˜Ìˆ`>`Ê`iÊÛœV>LœÃÊVœ˜ÊiÊw˜Ê`iÊiiÀVˆÌ>ÀÊiÊvœ˜i“>ÊiÝ…>ÕÃÌˆÛ>“i˜ÌiÊi˜Ê
>Ê«œÃˆVˆ˜ÊµÕiÊœVÕ«>Ê`i˜ÌÀœÊ`iÊ>Ê«>>LÀ>°Ê˜ÊVœ˜ÃiVÕi˜Vˆ>]ÊµÕi`>Ê>ÊV>À}œÊ`iÊ
ÌiÀ>«iÕÌ>Ê>ÊÃiiVVˆ˜Ê`iÊ>ÃÊ«>>LÀ>ÃÊµÕiÊVœÀÀiÃ«œ˜`>˜Ê>Ê˜ˆÛiÊVœ“«Ài˜ÃˆÛœÊÞÊ
iÝ«ÀiÃˆÛœÊ`iÊi˜}Õ>iÊ`iÊ«>Vˆi˜Ìi°
ÊiÃÌœÊÃiÊ«œ`À?Ê>}Ài}>ÀÊ>Êˆ“>}i˜ÊÀi>]Ê}À?wV>ÊœÊiÊii“«œÊ`iÊÃˆ}˜ˆwV>`œ]ÊVœ˜Ê
iÊw˜Ê`iÊi˜ÀˆµÕiViÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊÞÊiÃÌˆ“Õ>ÀÊiÊ`iÃ>ÀÀœœÊ`iÊi˜}Õ>i°
iÃ«ÕjÃÊ`iÊœÃÊVersos Rimados]Ê“œ“i˜ÌœÊi˜ÊµÕiÊÃiÊÃÕ«œ˜iÊµÕiÊÃiÊ…>Ê>w>˜â>`œÊ
iÊvœ˜i“>Êi˜Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>]Êˆ˜ÌiÀÛœV?ˆV>ÊÞÊw˜>Êi˜ÊœÃÊV>ÃœÃÊµÕiÊVœÀÀiÃ«œ˜`i®]Ê
ÃiÊÃÕ}ˆiÀiÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ“ˆÃ“œÊi˜ÊœÃÊGrupos Consonánticos]Êi˜Ê`œÃÊV>ÃœÃ\Êi˜Ê
Ã‰>L>Êˆ˜ÛiÀÃ>ÊÞÊ«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊœÌÀ>ÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi°
œ“œÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃÊiÃÌ?˜ÊVœ˜vœÀ“>`œÃÊ«œÀÊ`œÃÊœÊ“?ÃÊvœ˜i“>Ã]ÊÃiÊ
«ÀiwÀˆÊ«ÀiÃi˜Ì>ÀœÃÊVœ˜ÊÃÕÊÀiÃ«iVÌˆÛ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Êi˜ÊV>«‰ÌÕœÊ>«>ÀÌiÊÞÊi˜ÊœÀ`i˜Ê
>v>LjÌˆVœÊ«œÀÊiÊ«Àˆ“iÀÊvœ˜i“>]Ê«>À>Êv>VˆˆÌ>ÀÊ>ÊLÖÃµÕi`>ÊÞÊiÛˆÌ>ÀÊ>ÊÀi«iÌˆVˆ˜Ê`iÊ
œÃÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃÊVœ“«>ÀÌˆ`œÃ°
Êw˜>Ê`iÊÌÀ>Ì>“ˆi˜ÌœÊ`iÊV>`>Êvœ˜i“>ÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÊÞÊ`iÊœÃÊÃˆ˜vœ˜iÃ]ÊÃiÊ«Ài-
Ãi˜Ì>ÊÕ˜ÊCuento,Êi˜ÊiÊµÕiÊÃiÊ>«ˆV>ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊ>«Ài˜`ˆ`œ°ÊÃÌœÃÊVÕi˜ÌœÃÊÌˆi˜i˜Ê
«œÀÊw˜>ˆ`>`ÊVœ“«ÀœL>ÀÊÃˆÊÃiÊ…>ÊÃÕ«iÀ>`œÊœÊ˜œÊ>Ê`ˆÃ>ˆ>ÊÌÀ>Ì>`>Ê>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊi˜-
}Õ>iÊiÃ«œ˜Ì?˜iœÊµÕiÊÃÕÀ}iÊ>ÊÀi>ˆâ>ÀÊ>}Õ˜>ÃÊ`iÊiÃÌ>ÃÊ>VÌˆÛˆ`>`iÃ\
UÊ,i>ÌœÊ`iÊVÕi˜Ìœ
UÊˆ?œ}œ
UÊÕiÃÌˆœ˜>Àˆœ
UÊÀ>“>Ìˆâ>Vˆ˜
UÊ"À`i˜>ÀÊÃiVÕi˜Vˆ>ÃÊÌi“«œÀ>iÃÊVœ˜ÊiÃVi˜>Ã®
UÊ-iiVVˆ˜Ê`iÊ«>>LÀ>ÃÊµÕiÊVœ˜Ìi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊÌÀ>Ì>`œ
UÊiÃVÀˆ«Vˆ˜ÊÞÊVœ“i˜Ì>ÀˆœÃ

5
Fonemas vocales
y grupos vocálicos
Fonema
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios
>ÊbocaÊiÃÌ?Ê>LˆiÀÌ>]Ê>ÊÃi«>À>Vˆ˜Ê`iÊ“>Ýˆ>ÀÊ˜œÊiÃÊvœÀâ>`>°
œÃÊlabios]ÊÃˆ˜ÊÌi˜Ãˆ˜Ê“ÕÃVÕ>À]Ê˜œÊ«iÀ“ˆÌi˜ÊÛiÀÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ°
>ÊlenguaÊ«iÀ“>˜iViÊ«>˜>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>]Ê>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀÊÌœV>ÊÃÕ>Ûi-
“i˜ÌiÊ>Êâœ˜>Êˆ˜viÀˆœÀÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ°
ÊveloÊ`iÊ«>>`>ÀÊÃiÊ…>>ÊiÛ>˜Ì>`œ°
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊˆLÀi“i˜ÌiÊ«œÀÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>°
INTENSIDAD = CORRESPONDENCIA VISUAL
RITMO (ESQUEMA VISUAL)
V
OCABULARIO
(ver página 525)
A

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡52
Enseñanza
iÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
Respiración\ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœ˜ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>
Soplo\ÊvÕiÀÌiÊÞÊ>À}œ
Labios\ÊÕ˜Ì>ÀÊ˜>ÌÕÀ>“i˜ÌiÊœÃÊ>LˆœÃ]ÊÃˆ˜ÊµÕiÊ…>Þ>ÊÌi˜Ãˆ˜Ê“ÕÃVÕ>À]Ê>LÀˆÀÊ
i˜Ì>“i˜ÌiÊ>ÊLœV>Ê…>ÃÌ>Ê>Ê«œÃˆVˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>
Lengua\
‡ÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊVœ˜ÌÀœÊ`iÊˆ˜“œÛˆˆ`>`
‡Êi˜}Õ>Ê«>˜>ÊÞÊµÕˆiÌ>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
Mandíbula\ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊ`iÃVi˜ÃœÊÞÊ>ÃVi˜Ãœ
Una vez lograda la posición tipo, el paciente inspirará profundamente por la
nariz y espirará manteniendo la boca abierta. Luego inspirará nuevamente y espi-
rará el aire fonado, emitiendo así: a………
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Poca separación entre los maxilares
iÀVˆVˆœÃÊ`iÊ“>˜`‰LÕ>\
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÊÀ‰Ì“ˆVœÊ`iÊ>ÃVi˜ÃœÊÞÊ`iÃVi˜Ãœ
UÊœÀ`iÀÊ>ÌiÀ˜>`>“i˜ÌiÊiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊiÊˆ˜viÀˆœÀ
UÊ«œÞ>ÀÊ>Ê“>˜`‰LÕ>Êi˜ÊÕ˜>Ê“iÃ>]Ê>LÀˆÀÊ>ÊLœV>ÊiÛ>˜`œÊ>ÊV>Liâ>Ê…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Ê
Ãˆ˜Êˆ˜ÌiÀÛi˜Vˆ˜Ê`iÊ>Ê“ÕÃVÕ>ÌÕÀ>Ê`iÊVÕiœ
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊ“>ÃÌˆV>Vˆ˜Ê`iÊ>ˆ“i˜ÌœÃ]Ê`iÊL>˜`œÊ>Ê`ÕÀœ
UÊ-œÃÌi˜iÀÊi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÕ˜ÊÌÕLœÊ`iÊ«?ÃÌˆVœÊ`iÊ`ˆ?“iÌÀœÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜ÌiÊ>Ê
>Ê>LiÀÌÕÀ>Ê˜iViÃ>Àˆ>Ê«>À>Êi“ˆÌˆÀÊAÆÊÕ˜>ÊÛiâÊœ}À>`>Ê>Ê>LiÀÌÕÀ>Ê«>À>Êi“ˆÌˆÀÊ
A.......]ÊÀiÌˆÀ>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊiÊÌÕLœ]ÊÃˆ˜Ê“œ`ˆwV>ÀÊ>Ê>LiÀÌÕÀ>
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊi“ˆÃˆ˜ÊÀ‰Ì“ˆV>Ê`iÊ>ÊÃ‰>L>ÊPAÊ“>ÀV>˜`œÊLˆi˜Ê>ÊÃi«>À>Vˆ˜Ê
“>Ýˆ>À
2. Punta de la lengua arqueada (da sonido EA)
iÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜}Õ>\
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ]Êˆ˜“Ûˆ
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>]Êˆ˜“Ûˆ
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊÃœÃÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ê>Ê«œÃˆVˆ˜Ê«>˜>ÊVœ˜ÊiÊL>>i˜}Õ>ÃÊÞÊ
ÀiÌˆÀ>ÀœÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ“>˜Ìˆi˜iÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
UÊœ}À>`>Ê>Ê«œÃˆVˆ˜]ÊÀi>ˆâ>ÀÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÀiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>
UÊÊiÃÌiÊiiÀVˆVˆœÊ>}Ài}>ÀÊvœ˜>Vˆ˜]ÊÞÊÃiÊi“ˆÌˆÀ?\ÊA.......
UÊiÀVˆVˆœÃÊÃˆ?LˆVœÃÊ`iÊÀi«iÌˆVˆ˜ÊÀ‰Ì“ˆV>
Ê >°ÊVœ˜Êvœ˜i“>ÃÊÛi>ÀiÃ\ÊCA]ÊJA]ÊGA
L°Ê>Lˆ>iÃ\ÊPA ]ÊBA]ÊMA
V°Ê«>>Ì>iÃ\ÊCHA]ÊYA ]ÊLLA]ÊÑA
`°Ê`i˜Ì>iÃ\ÊTA ]ÊDA]ÊZA
i°Ê>Ûiœ>ÀiÃ\ÊSA]ÊLA]ÊNA]ÊRA

5 ‡Fonemas vocales
53 ‡
Se ha graduado así el aumento de la diﬁcultad que puede producir la modiﬁca-
ción lingual de los fonemas consonantes que acompañan a la vocal. Luego se ejerci-
tarán las sílabas inversas y se dará el vocabulario respetando la misma graduación.
3. Lengua retrocedida (da sonido OA)
iÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜}Õ>\
UÊ->V>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>ÊÞÊÀiÌi˜iÀ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
UÊ->V>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>ÊÞÊÀiÌi˜iÀ>ÊVœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
UÊ->V>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>]Êi˜ÌÀ>À>Êi˜Ì>“i˜Ìi]ÊVœœV>À>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>ÊÞÊ
“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êvœ˜>ÀÊÞÊi“ˆÌˆÀ\ÊA.......
UÊ-ˆÊ>Êi˜}Õ>Ê«iÀÃˆÃÌiÊi˜ÊÀiÌÀœVi`iÀ]Êi“ˆÌˆÀ\ÊS.......A]ÊS.......A]ÊS.......A]ÊSA]Ê«>À>Ê
µÕiÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÃiÊ“>˜Ìi˜}>ÊÕ˜ÌœÊ>ÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ
4. Nasalización
UÊ iÀVˆVˆœÃÊ `iÊ >}ˆˆâ>Vˆ˜Ê `iÊ ÛiœÊ `iÊ «>>`>À\Ê LœÃÌiâ>À]Ê ÌœÃiÀ]Ê V>ÀÀ>Ã«i>À]Ê
ˆ“ˆÌ>ÀÊV>“«>˜ˆ>ÃÊding-dong®°Ê˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊvÕiÀÌiÊ«œÀÊ>Ê
LœV>
UÊ,i«iÌˆÀÊ>}Ài}>˜`œÊvœ˜>Vˆ˜\ÊA.......
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊLÕV>Ê>ÌiÀ˜>`>ÊVœ˜ÌÀœ>ÀÊ
Vœ˜ÊiÃ«iœÊ`iÊ`œLiÊv>â®
UÊ,i«iÌˆÀ]ÊÞÊi˜Ê>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>Ê>}Ài}>ÀÊvœ˜>Vˆ˜
UÊ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>]Êi“ˆÌˆÀ\ÊA°°°°°°°]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ«ÀiÃˆœ˜>˜Ê>ÃÊ>>ÃÊ`iÊ>Ê˜>ÀˆâÊ«>À>Ê
µÕiÊiÊ>ˆÀiÊÃ>}>Ê«œÀÊ>ÊLœV>ÆÊÀi«iÌˆÀÊiÊˆÀÊ>yœ>˜`œÊ`iÊ>Ê«œVœÊ>Ê«ÀiÃˆ˜Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ
`ÕÀ>Ê>Êi“ˆÃˆ˜
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊA°°°°°°°]Ê«ÀiÛˆ>Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>Ê«ÀœvÕ˜`>
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊÃˆ?LˆV>ÊVœ˜Êvœ˜i“>ÃÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊi˜ÊiÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊœÀ`i˜\ÊÛi>ÀiÃ]Ê
«>>Ì>iÃ]Ê>Ûiœ>ÀiÃ]Ê`i˜Ì>iÃ]Ê>Lˆ>iÃ
5. Emisión con voz de falsete
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊÕi}œÊLÕV>ÊVœ˜Ê>ÊV>Liâ>ÊL>>
UÊ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊi“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊM°°°°°°°ÊVœ˜ÊV>Liâ>ÊL>>ÊÞÊ«iÀVˆLˆi˜`œÊVœ˜Ê>ÃÊ
“>˜œÃÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Êi˜Ê>Ê«>ÀÌiÊÃÕ«iÀˆœÀÊ`iÊ«iV…œ
UÊœ˜Ê>ÊV>Liâ>ÊL>>ÊÞÊ«iÀVˆLˆi˜`œÊ>ÃÊÛˆLÀ>Vˆœ˜iÃ]Êi“ˆÌˆÀ\ÊB.......A]ÊB.......A]ÊBA
UÊ,i«iÌˆÀ]ÊiÛ>˜Ì>˜`œÊ>ÊV>Liâ>Êi˜Ì>“i˜Ìi]Ê“>˜Ìi˜ˆi˜`œÊiÊÌœ˜œÊ}À>Ûi
Ejercitación asociada a
Duración
UÊCon movimientos corporales\Ê«œÀÊii“«œ]Ê`iÊ“>˜œÃÊÞÊLÀ>âœÃ]ÊV>`>ÊÛiâÊ“?ÃÊ
>“«ˆœÃ\Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊi“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊA....... “ˆi˜ÌÀ>ÃÊ`ÕÀiÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜Ìœ
UÊCon graﬁcación:Ê«>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊÃœLÀiÊÀ>Þ>ÃÊV>`>ÊÛiâÊ“?ÃÊ>À}>Ã°Ê*Àˆ“iÀœ]ÊÀiVÌ>ÃÆÊ
Õi}œ]ÊVÕÀÛ>ÃÊÞÊµÕiLÀ>`>Ã]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊA.......
Intensidad
UÊCorrespondencia auditiva\Ê>ÊÕ˜ÊÃœ˜ˆ`œÊvÕiÀÌi]Êi“ˆÌˆÀÊA Vœ˜ÊvÕiÀâ>ÆÊ>ÊÕ˜ÊÃœ˜ˆ`œÊ
`jLˆ]Êi“ˆÌˆÀÊA ÃÕ>Ûi

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡54
UÊCorrespondencia visual: Vœ˜Êw}ÕÀ>ÃÊVÕ>`À>`>ÃÊÀœ>ÃÊ}À>˜`iÃÊÞÊ«iµÕiš>Ã]Êi“ˆÌˆÀÊ
AÊvÕiÀÌiÊ>ÊÛiÀÊ>Ê}À>˜`iÊÞÊAÊÃÕ>ÛiÊvÀi˜ÌiÊ>Ê>Ê«iµÕiš>°Ê˜Ê>“L>ÃÊiiÀVˆÌ>Vˆœ˜iÃÊ
vœÀ“>ÀÊ ÃiÀˆiÃÊ `iÊ i“ˆÃˆ˜Ê ˆ˜ÌiÀV>>˜`œÊ vÕiÀÌiÊ ÞÊ `jLˆ]Ê Ài«Àœ`ÕVˆi˜`œÊ >Ê ÃiÀˆiÊ
>Õ`ˆÌˆÛ>ÊœÊÛˆÃÕ>Ê«ÀiÃi˜Ì>`>Ã
Ritmo
UÊEmisión en ritmos simples y uniformes]Êi˜ÌœÊÞÊ“?ÃÊÀ?«ˆ`œ]Ê«œÀÊˆ“ˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ
“œ`iœÊ>Õ`ˆÌˆÛœÊÞÊÕi}œÊ`iÊ“œ`iœÊÛˆÃÕ>ÊVœ˜ÊV‰ÀVÕœÃÊÀœœÃ®
UÊEmisión en ritmos combinadosÊVœ˜Êˆ˜ÌiÀÛ>œÃÊ«ÀiÃi˜Ì>`œÃÊÛˆÃÕ>ÊÞÊ>Õ`ˆÌˆÛ>-
“i˜Ìi°Ê“ˆÃˆ˜Ê`iÊA,ÊÀi«Àœ`ÕVˆi˜`œÊÕ˜>Ê“iœ`‰>ÊÃˆ“«i
Esquema corporal
UÊÝ«ÀiÃˆ˜Ê`iÊ`œœÀÊA..... A.....®ÆÊÃÕÃ«ˆÀœÊAh.....®ÆÊÀˆÃ>Êja, ja, ja)
UÊœÛiÀÊœÃÊLÀ>âœÃÊVœ“œÊ>ÃÊ>>ÃÊ`iÊ>ÃÊ>ÛiÃ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ`ˆVi\ÊA.....A......ÊVœ˜ÊV>`>Ê
“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ `iÊ >ÃVi˜ÃœÊ ÞÊ `iÃVi˜ÃœÊ `iÊ œÃÊ “ˆi“LÀœÃÊ ÃÕ«iÀˆœÀiÃ°Ê Ê ˆ“ˆÌ>ÀÊ iÊ
«>˜iœÊ`iVˆÀ\ÊA.......
Orientación espacial
UÊœ˜Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊ`iÊ>ÃVi˜ÃœÊÞÊ`iÃVi˜ÃœÊ`iÊLÀ>âœÃ]Ê`iÌiÀ“ˆ˜>ÀÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊ
A.....ÊVÕ>˜`œÊiÃÌ?˜Ê>ÀÀˆL>]ÊÞÊÕi}œÊVÕ>˜`œÊiÃÌ?˜Ê>L>œ°
Ritmo y movimiento
UÊ“ˆÌ>˜`œÊ>ÊÕ˜Ê>Ûi]ÊÛÕiœÊi˜ÌœÊÞÊi“ˆÃˆ˜Ê>>À}>`>ÊA.....®]ÊÛÕiœÊÀ?«ˆ`œÊVœ˜Ê
i“ˆÃˆ˜ÊVœÀÌ>ÊÞÊÃi}Õˆ`>ÊAAAAA)
Memoria y atención
UÊVisual\Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊA ÊVÕ>˜`œÊÛiÊÕ˜ÊœLiÌœÊVÕÞœÊ˜œ“LÀiÊVœ“ˆi˜ViÊVœ˜Ê`ˆV…>ÊÛœV>
UÊAuditiva:ÊÀiVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊ`œÃÊ«>>LÀ>ÃÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊAÆÊÕi}œÊi˜ÌÀiÊÌÀiÃÊiÊˆÀÊ>Õ“i˜-
Ì>˜`œÊ>ÊV>˜Ìˆ`>`
Noción de antes, durante y después
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊA°°°°°ÊmientrasÊÃiÊ>«>Õ`i
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊA°°°°°Êdespués deÊœÃÊ>«>ÕÃœÃ
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊA°°°°°Êhasta queÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊœÃÊ>«>ÕÃœÃÊ>˜ÌiÃ®
Ejercitación especíﬁca
Con fonemas consonantes
1. Igual consonante
P «>«>‡«>«?
B …>L>‡L>L>
M >“>‡“>“?
F v>
V Û>

5 ‡Fonemas vocales
55 ‡
2. Diferentes consonantes
P
«>˜]Ê «>Ì>]Ê «>Ã>]Ê «>Û>]Ê «>˜>]Ê «>À]Ê «>À>]Ê «>ÀÀ>]Ê «>}>]Ê «>>]Ê
«>ÃÌ>]Ê «>>`>]Ê «>>LÀ>]Ê «>“>]Ê «>“>À]Ê «>˜>“?]Ê «>˜`>]Ê
«>˜Ì>>]Ê «>˜â>`>]Ê «>š>]Ê «>«>`>]Ê «>«>]Ê «>«>Þ>]Ê «>À>`>]Ê
«>À>À]Ê«>ÀÛ>]Ê«>Ã>À]Ê«>Ì>Ì>]Ê«>ÌÀ>š>]Ê«>Û>`>]Ê«>Þ>`>]Ê«>Þ>-
Ã>`>]Ê>«>ÀÌ>À]Ê>«>V>À]Ê«>V>]Ê«>˜>]Ê«>˜V…>]Ê«>˜Ì>]Ê«>Ì>]Ê
«>Þ>
B
L>V?˜]ÊL>>]ÊL>>`>]ÊL>>`>]ÊL>>]ÊL>>˜â>]ÊL>Ã>]ÊL>˜>˜>]Ê
L>˜V>]ÊL>˜`>]ÊL>š>`>]ÊL>À>>]ÊL>À>Ì>]ÊL>ÀV>]ÊL>ÀÀ>]ÊL>ÀÀ>-
V>]ÊL>Ã>À]ÊL>Ì>]ÊL>Ì>>]ÊL>â>À]Ê>L>ÀV>À]ÊL>˜`>]ÊL>˜V>]ÊLÀ>-
“>À]ÊLÀ>Û>]ÊLÀ>â>]ÊLÀ>â>`>]ÊLÀ>â>
M
“>«>]Ê“>Ì>]Ê“?Ã]Ê“>Ã>]Ê“>>]Ê“>â>]Ê“>>]Ê“>Þ>]Ê“>V>˜>]Ê
“>˜?]Ê“>š>]Ê“>}>]Ê“>>]Ê“>ÌÀ>V>]Ê“>`À>ÃÌÀ>]Ê“>}˜>]Ê“>-
>À]Ê“>Û>]Ê“>˜>`>]Ê“>˜V…>]Ê“>˜`>]Ê“>˜`>`>]Ê“>˜V…>`>]Ê
“>˜}>]Ê“>˜Ì>]Ê“>˜Ã>]Ê“>˜â>˜>]Ê“>ÀÌ>]Ê“?ÃV>À>]Ê“>ÃV>À>-
`>]Ê“>Ì>˜â>]Ê“>â>`>]Ê“>â>«?˜
F
v>V…>]Êv>>]Êv>>`>]Êv>>]Êv>Ã>]Êv>Ì>]Êv>ÀÀ>]Êv>˜Ì>Ã“>]Êv>Ì>]Ê
v>â]Ê>v?˜]Ê>v>˜>À]Ê>v>“>`>]Êy>V>]Êy>˜]Êy>Ã…]ÊvÀ>V]ÊvÀ>V>Ã>]Ê
vÀ>}>˜Ìi]ÊvÀ>}>Ì>]ÊvÀ>˜>]ÊvÀ>Þ]ÊvÀ>â>`>
V
Û>V>]ÊÛ>˜>]ÊÛ>À>]ÊÛ>ÃÌ>]ÊÛ>}>À]ÊÛ>>]ÊÛ>À>À]ÊÛ>Ã>>]Ê>Û>À>]Ê
>Û>˜â>]Ê>Û>Ã>>]Ê>Û>>˜V…>
T
Ì>L>]Ê Ì>>]Ê Ì>«>]Ê Ì>]Ê Ì>À>]Ê Ì>>]Ê Ì>˜]Ê Ì>V…>]Ê Ì>ÃV>]Ê Ì>>`>]Ê
Ì>˜`>]ÊÌ>˜Ì>]ÊÌ>À`>À]ÊÌ>«>`>]ÊÌ>À`>˜â>]ÊÌ>V>š>]ÊÌ>ÀÌ>]ÊÌ>Ã>]Ê
>Ì>>À]Ê >Ì>V>À]Ê >Ì>Ã]Ê Ì>˜Ì>]Ê ÌÀ>L>>]Ê ÌÀ>L>]Ê ÌÀ>}>]Ê ÌÀ>“>]Ê
ÌÀ>˜V>]ÊÌÀ>˜Ã>]ÊÌÀ>«>â>]ÊÌÀ>Ã]ÊÌÀ>Ã«>Ã>À]ÊÌÀ>Ì>]ÊÌÀ>ÃÌ>`>]ÊÌÀ>Ã-
Û>Ã>À]ÊÌÀ>â>
D
`>“>]Ê `>Ì>]Ê `>Ã]Ê `>À?]Ê `>š>]Ê `>À]Ê `>˜â>]Ê >`>«Ì>À]Ê `?˜]Ê
>`>“>ÃV>À]Ê`À>}>]Ê`À>“>
T ata-tata
D …>`>‡`>`?
Z …>â‡â>â
S asa
L >>‡>>
N ˜>‡˜>˜>
R ara-rara
CH …>V…>‡…>V>
Y >Þ>‡…>Þ>
LL >?‡…>>
Ñ š>š>
C >V>
G …>}>
J >?

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡56
Este vocabulario será aplicado en frases sencillas donde se destaque la palabra
que contenga el fonema A.
Z â>«>]Êâ>}>]Êâ>«>Ì>]Êâ>˜>]Êâ>v>]Êâ>Àâ>]Ê>â>`>]Ê>â>À]Ê>â>v>Ì>]Ê>â>vÀ?˜
S
Ã>]ÊÃ>>]ÊÃ>˜>]ÊÃ>V>]ÊÃ?L>˜>]ÊÃ>}>â]ÊÃ>˜]ÊÃ>˜Ì>]ÊÃ>À}>]ÊÃ>À˜>]Ê
Ã>Þ>]ÊÃ>˜}À>]ÊÃ>Û>]ÊÃ>Û>`>]ÊÃ>>`>]ÊÃ>VÀ>]ÊÃ>}À>`>]ÊÃ>`>]Ê
Ã>Ì>]ÊÃ>ÀÌ>]Ê->Ì>˜?Ã
L
>V>]Ê>>]Ê>“>]Ê>˜>]Ê>Û>]Ê>Ì>]Ê>À}>]Ê>LÀ>À]Ê>˜â>]Ê>ÀÛ>]Ê
>â>`>]Ê>>]Ê>>`>]Ê>>L>]Ê>Ì>
N
˜?V>À]Ê˜>`>]Ê˜>Ì>]Ê˜>«>]Ê˜>ÀÀ>]Ê˜>Ã>]Ê˜>À>˜>]Ê˜>Û>>]Ê˜>vÌ>]Ê
˜>Û>]Ê˜>Ì>]Ê˜>V>À>`>]Ê˜>}>]Ê>˜`>]Ê>˜>˜?]Ê>˜Ì>
R (vs)>À>Ã]Ê>À>À]Ê>À>`>
R (vm)
À>“>]ÊÀ>˜>]ÊÀ>â>]ÊÀ>>]ÊÀ>>]ÊÀ>>]ÊÀ>V…>]ÊÀ>ÃV>]ÊÀ>â>]Ê>ÀÀ>˜-
V>]Ê>ÀÀ>Ã>]Ê>ÀÀ>L>
CH
V…>>]ÊV…>«>]ÊV…>VÀ>]ÊV…>V>]ÊV…>˜}>]ÊV…>«>ÀÀ>]ÊV…>À>]ÊV…>-
Ì>]ÊV…>Û>]ÊV…>]ÊV…?V…>À>]ÊV…>À>`>]ÊV…>À>Ì?˜]ÊV…>À>À]ÊV…>-
“>]Ê…>V…>`>]Ê>V…>V>
Y Þ>]ÊÞ>«>]ÊÞ>À>À?]ÊÞ>À`>
LL >“>]Ê>}>]Ê>“>`>]Ê>˜Ì>]Ê>˜>]Ê>>˜>`>
Ñ š>«>]Êš>Ì>
C
V?L>>]ÊV>L>>]ÊV>LÀ>]ÊV>V…>]ÊV>`>]ÊV>>]ÊV>]ÊV>>]ÊV>>`>]Ê
V>>“>À]Ê V>â>`>]Ê V>>]Ê V>>`>]Ê V>“>]Ê V?“>À>]Ê V>“«>˜>]Ê
V>“«>š>]ÊV>˜>]ÊV>˜Ì>]ÊV>š>]ÊV>«>]ÊV>«>Ì>â]ÊV>«>â]ÊV>À>]Ê>-
À>V>Ã]ÊV>À}>]ÊV>À˜>Û>]ÊV>À˜>â>]ÊV>ÀÌ>]ÊV>Ã>]ÊV>Ã>`>]ÊV?ÃV>À>]Ê
V>ÃÌ>]ÊV>Ì>«>Ã“>]ÊV>Ì>ÀÀ>]ÊV>Û>]ÊV>â>]Ê>V>Ì>]ÊV>“>]ÊV>˜]Ê
V>À>]Ê>V>À>À]ÊV>Û>]ÊVÀ>VŽ
J >V>]Ê>V>À>˜`?]Ê>>À]Ê>“?Ã]Ê>À>]Ê>À>˜>]Ê>>À]Ê>>`>
G
}>L?˜]Ê }>>]Ê }>“>]Ê }>?˜]Ê }>˜>Ã]Ê }>˜>À]Ê }>˜Ã>]Ê }>˜Ã>`>]Ê
}>À}>˜Ì>]Ê}?À}>À>]Ê}>ÀÀ>«>Ì>]Ê}>Àâ>]Ê}>Ã]Ê}>Ã>]Ê}>ÃÌ>]Ê}>Ì>]Ê
?}>Ì>]Ê>}>â>«>`>]Ê>}>ÀÀ>]Ê>}>>]Ê>}À>Û>À]Ê>}>V…>`>]Ê}À>`>]Ê
}À>˜>]Ê}À>˜>`>]Ê}À>˜>]Ê}À>Û>]Ê}À>Û>À]Ê}À>â˜>À
En versos rimados
A paladas,
a patadas,
la paja
aplastas.
Ananá, naranja, aplasta Ana, halagará al paladar, para la jarana.
Asa la papa mamá, la caña ralla Sara, para allá va papá, larga lana lava Ana.

5 ‡Fonemas vocales
57 ‡
Dará fama
a la dama,
la gasa
rasada.
Al palmar
manda Paca,
la manada
manchada.
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
LabiosÊ«ÀœÞiVÌ>`œÃÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜ÌiÊi˜ÊvœÀ“>ÊœÛ>>`>°
Arcadas dentariasÊÕ˜Ê«œVœÊÃi«>À>`>Ã°
LenguaÊÀiÌˆÀ>`>ÊÕ˜Ê«œVœÊ…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Ê…>Vˆi˜`œÊµÕiÊ>Ê«Õ˜Ì>ÊÌœµÕiÊœÃÊ>ÛjœœÃÊ
`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÆÊÃiÊiiÛ>ÊiÊ`œÀÃœÊ…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>°ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÀœâ>˜Ê
ˆ}iÀ>“i˜ÌiÊiÊLœÀ`iÊ`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃ°
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊˆLÀi“i˜ÌiÊ«œÀÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>Êi˜ÌÀiÊiÊ`œÀÃœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊiÊ
«>>`>À]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊL>>Ê>Ê>Àˆ˜}iÊ«Àœ`ÕVˆj˜`œÃiÊÕ˜ÊÃœ˜ˆ`œÊ}À>Ûi°
Fonema
RITMO E INTENSIDAD = ESQUEMA VISUAL
VOCABULARIO
(ver página 526)
O

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡58
Enseñanza
iÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
Respiración\Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊi˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊO
Soplo\ÊÃÕ>ÛiÊÞÊ>À}œ]Êi“«>š>ÀÊÕ˜ÊiÃ«iœÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊi˜ÊvœÀ“>ÊœÛ>>`>
Labios\
‡ÊViÀV>ÀÊÞÊ>i>ÀÊVœ“ˆÃÕÀ>Ã
‡ÊœÛiÀÊœÃÊ>LˆœÃÊVœ“œÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊAO]ÊAO
‡Ê-œÃÌi˜iÀÊi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ÊÌÕLœÊ`iÊ`ˆ?“iÌÀœÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜ÌiÊ>Ê>Ê>LiÀÌÕÀ>Ê
>Lˆ>ÊO
Lengua\ÊÃ>V>ÀÊÞÊi˜ÌÀ>ÀÊ>Êi˜}Õ>]ÊÞÊ`iÌi˜iÀ>Ê>«œÞ>˜`œÊ>Ê«Õ˜Ì>Êi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊ
ˆ˜viÀˆœÀiÃ°Ê˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]ÊÃÕLˆÀÊÞÊL>>ÀÊiÊ`œÀÃœÊˆ˜}Õ>
Alteración: técnicas de corrección
1. La lengua permanece plana y no retrocede (da sonido E)
UÊ-i˜ÃˆLˆˆâ>ÀÊ>ÊÌ>VÌœÊiÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>«œÞœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊˆ˜viÀˆœ-
res
UÊ“«Õ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>L>œÊÞÊ>ÌÀ?ÃÊVœ˜ÊiÊL>>i˜}Õ>ÃÊÞÊi“ˆÌˆÀ\ÊO.....
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊCO....]ÊCO....]ÊCO....ÆÊGO....]ÊGO....]ÊGO....ÆÊCHO....]Ê CHO....]Ê
CHO....ÆÊJO....]ÊJO....]ÊJO.....
2. Demasiada abertura labial (da sonido A)
UÊ>Ã>iÃÊ>Lˆ>iÃ
UÊLÀˆÀÊ>ÊLœV>Êi˜Ì>“i˜ÌiÊÞÊViÀÀ>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊÃˆ˜Êi}>ÀÊ>ÊÕ˜Ì>ÀÊ>ÃÊ>ÀV>`>Ã
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊAO.....]ÊAO.....
UÊ -œÃÌi˜ˆi˜`œÊ Õ˜Ê ÌÕLœÊ «?ÃÌˆVœÊ i˜ÌÀiÊ œÃÊ `ˆi˜ÌiÃÊ ÞÊ Àœ`i?˜`œœÊ Vœ˜Ê œÃÊ >LˆœÃ]Ê
i“ˆÌˆÀ\ÊO.....
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊÀi>ˆâ>ÀÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊ“>˜`‰LÕ>
Ejercitación asociada a
Duración
UÊœ˜ÊÕ˜Ê?«ˆâÊÌÀ>â>ÀÊ‰˜i>ÃÊœ˜`Õ>`>ÃÊ`iÊˆâµÕˆiÀ`>Ê>Ê`iÀiV…>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\Ê
O°°°°°Ê“«ˆ>ÀÊ>Ê`ÕÀ>Vˆ˜ÊÞÊiÊ>À}œÊ`iÊ>ÃÊ‰˜i>ÃÊV>`>ÊÛiâ
Intensidad
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊO.....Êi˜Ê“‰˜ˆ“>Êˆ˜Ìi˜Ãˆ`>`]Ê«>Ã>˜`œÊiÊ`i`œÊÃœLÀiÊ‰˜i>ÃÊw˜>ÃÊ`iÊ
œ˜`>ÃÊ«iµÕiš>Ã
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊO.....Êi˜Ê“?Ýˆ“>Êˆ˜Ìi˜Ãˆ`>`]Ê«>Ã>˜`œÊiÊ`i`œÊÃœLÀiÊ‰˜i>ÃÊ}ÀÕiÃ>ÃÊ
Vœ˜Êœ˜`>ÃÊ}À>˜`iÃ
Ritmo
UÊ“ˆÃˆ˜Êi˜ÊÀˆÌ“œÃÊÃˆ“«iÃÊÞÊÕ˜ˆvœÀ“iÃ]Ê`iÊ“œ`œÊi˜ÌœÊÞÊÀ?«ˆ`œ]ÊÃi}Ö˜Ê“œ`iœÊ
>Õ`ˆÌˆÛœÊœÊÛˆÃÕ>

5 ‡Fonemas vocales
59 ‡
UÊ“ˆÃˆ˜Êi˜ÊÀˆÌ“œÃÊVœ“Lˆ˜>`œÃÊVœ˜Êˆ˜ÌiÀÛ>œÃÊ«ÀiÃi˜Ì>`œÃÊÛˆÃÕ>ÊÞÊ>Õ`ˆÌˆÛ>-
“i˜Ìi
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊO]ÊÀi«Àœ`ÕVˆi˜`œÊÕ˜>Ê“iœ`‰>ÊÃˆ“«i
Esquema corporal
UÊiÃÌœÃÊ`iÊÃœÀ«ÀiÃ>ÊOh…®ÊÞÊÃ>Õ`œÊhola)
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜Ê˜>`>`œÀÊÞÊi“ˆÌˆÀ\ÊO.....
Orientación espacialÊ`iÀiV…>Ê‡ÊˆâµÕˆiÀ`>®
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜Ê˜>`>`œÀÊ“œÛˆi˜`œÊœÃÊLÀ>âœÃÊ>ÌiÀ˜>`>“i˜ÌiÊÞÊ`iÌiÀ“ˆ˜>ÀÊ>Êi“ˆ-
Ãˆ˜Ê`iÊOÊ>Ê“œÛiÀÊiÊLÀ>âœÊ`iÀiV…œÊœÊiÊˆâµÕˆiÀ`œ
Ritmo y movimiento
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊO.....]ÊO.....]Êˆ“ˆÌ>˜`œÊiÊ˜>`>ÀÊi˜Ìœ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊOÆÊOÆÊOÆÊˆ“ˆÌ>˜`œÊiÊ˜>`>ÀÊÀ?«ˆ`œ
Memoria y atención
UÊVisual\ÊÀiVœ˜œViÀÊœLiÌœÃÊVÕÞœÊ˜œ“LÀiÊÌi˜}>ÊiÊvœ˜i“>ÊO
UÊAuditiva\ÊÀiVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊ«>>LÀ>ÃÊ>ÃÊµÕiÊÌˆi˜i˜ÊO
Noción de antes, durante y después
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊO.....]ÊmientrasÊ}ˆÀ>ÊiÊÌÀœ“«œ
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊO.....]Êdespués deÊ>Ê`iÌi˜Vˆ˜Ê`iÊÌÀœ“«œ
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊO.....]Êhasta queÊÃiÊ«œ˜}>Êi˜Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊiÊÌÀœ“«œ
El mismo esquema se puede realizar con la comparación auditiva del sonido
de un bombo.
Ejercitación especíﬁca
Con fonemas consonantes
1. Igual consonante
B LœLœ
M “œ“œ
F vœvœ
V œÛœ
T /œÌœ
L œœ
N ˜œ˜œ
R œÀœ
CH V…œV…œÆÊœV…œ
Y ÞœÆÊÞœ‡Þœ
S œÃœÃÆÊÃœÃœ

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡60
2. Diferentes consonantes
P
«œVœ]Ê«œ`œ]Ê«œœ]Ê«œÛœ]Ê«œœ]Ê«œ“œ]Ê«œ˜V…œ]Ê«œÀ]Ê«œÀœÀ]Ê
«œÀœÃœ]Ê«œÀœÌœ]Ê«œÀÀ˜]Ê«œÀÌ˜]Ê«œÃ]Ê«œÃÌœÀ]Ê«œÌÀœ]Ê«œâœ]Ê
«œ“œ]Ê«œ“œÃœ]Ê«Àœ˜Ìœ]Ê«ÀœÌ˜
B
LœV˜]Ê LœV…œÀ˜œÃœ]Ê Lœ]Ê Lœ]Ê Lœœ]Ê Lœœ]Ê LœÃœ]Ê Lœ“Lœ]Ê
Lœ˜œ]ÊLœÀLœÌ˜]ÊLœÀ`˜]ÊLœÀ}œš˜]ÊLœÀœ]ÊLœÀÀ˜]ÊLœÀÀœÃœ]Ê
LœÌ˜]ÊLœÝ]ÊLœâœ]ÊLœ˜`œ]ÊLÀœ“œ]ÊLÀœÌ
M
“œVœ]Ê“œVœÃœ]Ê“œV…œ]Ê“œ`œ]Ê“œ…œ]Ê“œ…œÃœ]Ê“œ˜œ]Ê“œ˜-
`œ˜}œ]Ê “œ˜}œ]Ê “œ˜œ}œ]Ê “œ˜Ìœ˜œ]Ê “œ˜Ì]Ê “œ˜Ì˜]Ê
“œšœ]Ê“œÀ“˜]Ê“œÀœ]Ê“œÀœV…œ]Ê“œÀÀœ˜}œ]Ê“œÃV˜]Ê“œÌœ]Ê
“œÌœÀ]Ê“œâœ]Ê…œ“LÀi] …œ˜}œ]Ê…œÀÀœÀœÃœ]Ê…œ˜œÀ]Ê…œ˜`œ
F
vœVœ]ÊvœÌœ]Êvœ}˜]Êvœ˜`œ]ÊvœÀ“]ÊvœÀ“˜]ÊvœÀœ]ÊvœÀœ]ÊvœÀÀœ]Ê
vœÀâœÃœ]ÊvÃvœÀœ]ÊvœÃvœÀœÃœ]ÊvœÌ˜]ÊyœÀ]Êyœœ]ÊyœÌœ]ÊvÀœÌœ
V Ûœ]ÊÛœÃ]ÊÛœÌœ]ÊÛœâ
T
ÌœVœ]Ê ÌœV˜]Ê Ìœ`œ]Ê Ìœ`œ]Ê Ìœ“œ]Ê Ìœ˜œ]Ê Ìœ˜Ìœ]Ê Ìœ«œ]Ê ÌœÀ`œ]Ê
ÌœÀ˜œ]ÊÌœÀÃœ]ÊÌÀÌœœ]ÊÌœÃ]ÊÌœÃVœ]ÊÌÀœ“L˜]ÊÌÀœ“«œ]ÊÌÀœ˜Vœ]Ê
ÌÀœ˜œ]ÊÌÀœÌ]ÊÌÀœÛœ]ÊÌÀœâœ]ÊœÌœšœ]ÊœÌÀœ
D
`œVÌœÀ]Ê `œœ]Ê `œœÀ]Ê `œœÀœÃœ]Ê `œ˜]Ê `œ˜]Ê `œ˜œÃœ]Ê `œÀœ]Ê
`œÃ]Ê`Àœ}
Z âœ˜âœ]Êâœœ}œ]ÊâœÀœœ]ÊâœÀÀœ]ÊâœâœLÀ]Êœâœ˜œ]Ê…œâ
S
Ãœ]Ê Ãœœ]Ê ÃœL˜]Ê ÃœLœÀ˜œ]Ê ÃœLÀ]Ê ÃœVœÀÀœ]Ê ÃœvœV˜]Ê ÃœÌ]Ê
Ãœœâœ]Ê Ãœ˜]Ê Ãœ˜œÀœ]Ê Ãœ˜Àœœ]Ê Ãœš]Ê Ãœ«œ]Ê Ãœ«œÀ]Ê ÃœÀLœ]Ê
ÃœÀ`œ]ÊÃœÌœ
L
œÃ]Ê œLœ]Ê œ“œ]Ê œVœ]Ê œVÀœ]Ê œÀœ]Ê œ`œ]Ê œÌœ]Ê œVœ“œÌœÀ]Ê
œœÀ]Êœ“œ
N ˜œ`œ]Ê˜œ˜œ]Ê˜œ˜]Ê˜œÃœÌÀœÃ]Ê˜œÌ
R (vs)œÀœ]ÊœÀœ˜`œ
R (vm)
ÀœLœ]Ê ÀœLœÌ]Ê ÀœVœV]Ê ÀœVœÃœ]Ê Àœ`]Ê Àœ}]Ê Àœœ]Ê Àœ]Ê Àœœ]Ê
Àœ“œ]ÊÀœ“Lœ]ÊÀœ“«œ]ÊÀœ˜Vœ]ÊÀœ˜`œ]ÊÀœšœÃœ]ÊÀœÃV˜]ÊÀœÌœ]Ê
ÀœÌœÀ]ÊÀœâ]Ê…œÀÀœÀ]Ê…œÀÀœÀœÃœ]ÊœÀÌœ`œÝœ
CH V…œVœ]Ê…œV˜]ÊV…œVœ]ÊV…œÀÀœ]ÊV…œÌœ]ÊV…œâ˜œ
Y Þœ`œ]Ê…œÞœ]Ê…œÞœÃœ
LL œÀœ]ÊœÀ˜]ÊœÀœÃœ
N ˜œ˜œ
C
VœLÀœ]ÊVœ`œ]ÊVœ}œœ]ÊVœ]ÊVœœ]ÊVœV…˜]ÊVœ]ÊVœ}]ÊVœœV]Ê
Vœœ˜œ]ÊVœœÃœ]ÊVœ“œ]ÊV“œ`œ]ÊVœ˜œ]ÊVœ˜VœÀ`]ÊV˜`œÀ]ÊVœ˜-
vœÀ“]Êœ˜}œ]ÊVœ˜Ì]ÊVœ˜ÌœÀ˜œ]ÊVœ˜ÌÀœ]ÊVœ˜ÛœÞ]ÊVœ«œ]ÊVœ«˜]Ê
VœÀœ]Ê VœÀVœÛœ]Ê VœÀV…œ]Ê VœÀ`˜]Ê VœÀœ˜]Ê VœÀÀœ]Ê VœÀÃœ]Ê VœÀÌœ]Ê
VœÃ“œÃ]ÊVœÃÌœ]ÊVœÌœ]ÊVœÀœ]ÊVœÀœvœÀ“œ]ÊVÀœ“œ]ÊVÀœ˜œ}œ
C VœVœ
J œœ
G œ}

5 ‡Fonemas vocales
61 ‡
J œ«œ]ÊœVœÃœ]Ê…œœÃœ
G
}œ]Ê}œv]Ê}œ`œ]Ê}œœÃœ]Ê}œÀ`œ]Ê}œÀ}œœ]Ê}œÀ}œœÃœ]Ê}œÀÀœ]Ê
}œÌœÃœ]Ê}œâœ]Ê}œâœÃœ]Ê}œLœ]Ê}œLœÃœ]Êœ}Àœ]Ê}ÀœÃÃ]Ê}ÀœÃœÀ
Este vocabulario será aplicado en frases sencillas donde se destaque la palabra
que contenga el fonema O.
En versos rimados
Lloró, lloró
lloroso,
con nono,
Toto llorón.
Por bocón poco toco i bombo. Por goloso poco como iÊbombón.
˜ monólogo `i tono monótono, iÊzoólogo > mono propone, porotos ÞÊÕ˜ bombón.
Horroroso i robo `i robot color rojo, solo i loco, hosco Þ tosco, iÊrobot se robó.
Mono, loro Þ zorro, > zoológico. Oso, cóndor Þ topo, >Êzoológico, > zoológico `iÊ->˜ Borombón.
Lolo soñó con: Õ˜ trozo `i pollo, Õ˜ botón `i plomo, Õ˜ potro jocoso, Õ˜ gordo goloso, Õ˜ toro i˜ÊiÊportón ÞÊÕ˜ mono mongol.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡62
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios
Labios:Ê«ÀœÞiVÌ>`œÃÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜ÌiÊvœÀ“>˜`œÊÕ˜>Ê>LiÀÌÕÀ>Ê“‰˜ˆ“>ÊVˆÀVÕ>ÀÊ«œÀÊ
>VVˆ˜Ê`iÊ“ÖÃVÕœÊœÀLˆVÕ>À
Arcadas dentarias:ÊÃi«>À>`>Ã
>ÊlenguaÊÀiÌÀœVi`iÊ…>ÃÌ>Ê>«œÞ>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>ÊÞÊiiÛ>`>Ê>Ê
L>ÃiÊ…>Vˆ>ÊiÊveloÊ`iÊ«>>`>À°
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊ«œÀÊ>ÊiÃÌÀiV…>Ê>LiÀÌÕÀ>Ê>Lˆ>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ>Ê>Àˆ˜}iÊ`iÃVˆi˜`iÊ>Ê
“?Ýˆ“œ°
Enseñanza
iÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
Respiración\Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>
Soplo\
‡Ê>À}œÊÞÊÃÕ>ÛiÆÊ…>ViÀÊœÃVˆ>ÀÊ>Ê>“>Ê`iÊ>ÊÛi>
‡ÊiÃ«>â>ÀÊ«>«iˆÌœÃÊÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>]ÊÃœ«>˜`œ
‡ÊiÃ«>â>ÀÊÕ˜>Ê«iœÌˆÌ>Ê`iÊ«ˆ˜}‡«œ˜}]ÊÃœ«>˜`œ
‡Ê-œ«>ÀÊ>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊ«>ˆÌ>ÃÊ`iÊÀivÀiÃVœÃ
Labios\
‡ÊÀÕ˜VˆÀÊÞÊiÃÌˆÀ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃ
‡Ê œ˜Ê œÃÊ >LˆœÃÊ >`i>˜Ì>`œÃÊ ÞÊ vÀÕ˜Vˆ`œÃ]Ê >LÀˆÀÊ ÞÊ ViÀÀ>ÀÊ >Ê >LiÀÌÕÀ>Ê >Lˆ>Ê
Vœ˜iˆÌœ®
‡Ê“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜Ê«iÃV>`ˆÌœ]Ê>ÊÕ˜>ÊÛ>V>]Ê>ÊÕ˜ÊLÖ…œ]ÊÕ˜Ê}œ«iÊupum!)
Lengua\
‡Ê->V>ÀÊÞÊi˜ÌÀ>ÀÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊ`i>À>ÊµÕˆiÌ>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
‡Ê->V>ÀÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊi˜ÌÀ>À>Êi˜ÀœÃV?˜`œ>Ê…>V‰>Ê>L>œ
Fonema
MEMORIA Y ATENCIÓN VISUAL = Δ = U
VOCABULARIO
(ver página 527)
U

5 ‡Fonemas vocales
63 ‡
‡Ê“ˆÌˆÀ\ÊC]ÊC]ÊC]ÊC]ÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊi˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊU
‡Ê}Ài}>ÀÊvœ˜>Vˆ˜\ÊC]ÊC]ÊCU.....C]ÊC]ÊCU
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Demasiada abertura labial (da sonido O)
UÊÀÕ˜VˆÀÊÞÊiÃÌˆÀ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃ
UÊLÀˆÀÊÞÊViÀÀ>ÀÊiÊœÀˆwVˆœÊ>Lˆ>ÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊvÀÕ˜Vˆ`œÃ
UÊ-œÀLiÀÊ‰µÕˆ`œÃÊVœ˜Ê«>ˆÌ>Ã
UÊ>ViÀÊLÕÀLÕ>ÃÊi˜Ê‰µÕˆ`œÃÊVœ˜Ê«>ˆÌ>Ã
UÊ“ˆÌ>ÀÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊ>ÃÊLÕÀLÕ>ÃÊglu]Êglu]Êglu)
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊPU]ÊPU]ÊPUÆÊMU]ÊMU]ÊMU
UÊ-œ«>ÀÊVœ˜Ê>Ê«>ˆÌ>Ê`iÊÀivÀiÃVœ
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊU.....,ÊÃœÃÌi˜ˆi˜`œÊ>Ê«>ˆÌ>ÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃ
2. Base de la lengua demasiado elevada (da sonido G)
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊAU..... AU...... AU......ÆÊEU..... EU...... EU......
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊTU]ÊTUÆÊLU]ÊLUÆÊSU]ÊSU
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]Êˆ˜ÌÀœ`ÕVˆÀÊÕ˜Ê«>ˆœÊ>À}œÊœÊÕ˜>ÊLœ“Lˆ>ÊVˆÀVÕ>À]Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊ
ÌœµÕiÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊL>?˜`œ>°ÊÕi}œÊ`iÃˆâ>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ…>Vˆ>Ê>vÕiÀ>Ê
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊi“ˆÌi\ÊU.....ÊÞÊVœ“«ÀœL>ÀÊÃˆÊ…ÕLœÊ“œ`ˆwV>Vˆ˜Ê`iÊÃœ˜ˆ`œ
Ejercitación asociada a
Duración
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊU.....Ê`ÕÀ>˜ÌiÊiÊ`iÃ«>â>“ˆi˜ÌœÊ`iÊÕ˜Ê>ÕÌœÊ«>ÌÀÕiÀœÊœÊ>“LÕ>˜Vˆ>Ê`iÊ
Õ}ÕiÌiÆÊ>>À}>ÀÊ>Ê`ÕÀ>Vˆ˜Ê`iÊ`iÃ«>â>“ˆi˜Ìœ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊU.....Ê«>Ã>˜`œÊiÊ`i`œÊ«œÀÊ>Ê‰˜i>ÊµÕiÊÀi«ÀiÃi˜Ì>Ê>ÊÌÀ>ÞiVÌœÀˆ>Ê
Ãi}Õˆ`>Ê«œÀÊiÊ>ÕÌˆÌœÊ`iÊÕ}ÕiÌi°
Intensidad
UÊiÊ“i˜œÀÊ>Ê“>ÞœÀ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊˆ“ˆÌ>Ê>Ê>Ê>“LÕ>˜Vˆ>ÊµÕiÊÃiÊ>ViÀV>
UÊiÊ“>ÞœÀÊ>Ê“i˜œÀ]ÊVÕ>˜`œÊˆ“ˆÌ>Ê>Ê>Ê>“LÕ>˜Vˆ>ÊµÕiÊÃiÊ>i>
Ritmo
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊLÖ…œ\ÊU.....,ÊU.....,ÊU.....
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊVÕVÖ\ÊCUCU]ÊCUCU]ÊCUCU
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊLœVˆ˜>\ÊTU]ÊTUTU]ÊTUTUTU
Esquema corporal
UÊÀ>“>Ìˆâ>ÀÊiÊ“>˜iœÊ`iÊÕ˜Ê>ÕÌœ\ÊV>“ˆ˜>ÀÊ`iÃ«>Vˆœ]ÊÀ?«ˆ`œ]ÊVœÀÀiÀ]Ê«>À>À]ÊÌœV>ÀÊ
LœVˆ˜>]Êˆ“ˆÌ>ÀÊ>ÊLœVˆ˜>ÊÞÊiÊ“œÌœÀ
Orientación espacial
UÊÀ>“>Ìˆâ>˜`œÊ>Ê>ÕÌœ]Ê`iÃ«>â>ÀÃiÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi]Ê…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Ê`œL>ÀÊ>Ê>Ê`i-
ÀiV…>]Ê`œL>ÀÊ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>]Ê}ˆÀ>À

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡64
Ritmo y movimiento
UÊ“ˆÌ>˜`œÊ>ÊÕ˜ÊÌÀi˜ÊÞÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊCHU]ÊCHU]ÊCHU]ÊÀi>ˆâ>ÀÊ>Ê“>ÀV…>Êi˜Ì>ÆÊ
Õi}œÊ“?ÃÊÀ?«ˆ`>]Êˆ}Õ>ÊµÕiÊ>Êi“ˆÃˆ˜
Memoria y atención
UÊVisual\Êi“ˆÌˆÀÊUÊVÕ>˜`œÊ>«>ÀiViÊiÊÌÀˆ?˜}ÕœÊ>âÕÊi˜ÌÀiÊœÌÀ>ÃÊw}ÕÀ>ÃÆÊÀiVœ˜œViÀÊ
œLiÌœÃÊi˜ÊVÕÞœÊ˜œ“LÀiÊiÃÌjÊ>ÊU
UÊAuditiva\Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ>ÃÊ«>>LÀ>ÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊU
Noción de antes, durante y después
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊU.....ÊmientrasÊÃÕi˜>Ê>ÊÃˆÀi˜>
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊU.....ÊdespuésÊdeÊœ‰ÀÊ>ÊÃˆÀi˜>
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊU.....Êhasta queÊi“«ˆiâ>Ê>ÊÃœ˜>ÀÊ>ÊÃˆÀi˜>
Ejercitación especíﬁca
Con fonemas consonantes
1. Igual consonante
B ÕLÖ
L ÕÖ
S ÃÕÆÊ-ÕÃÖ
C VÕVÖ
2. Diferentes consonantes
P
«ÕÃ]Ê«Ö>]Ê«ÖÀ«ÕÀ>]Ê«ÕÕ>]Ê«Õ˜ÌÕ>]Ê«Õ˜ÌÕ>À]Ê«ÖÃÌÕ>]Ê«ÕÃ]Ê
«Ö“Õ>
B LÕÀLÕ>]ÊLÕÀÕVÕÞ?]ÊLÀÖÕ>]ÊLÕv
M
“ÕÃ]Ê“ÕVÕÃ]Ê“ÕÀ“Õœ]Ê“ÕÀ“ÕÀ˜]Ê“ÕÀÕVÕÞ?]Ê“ÕÌÕ>]Ê“Õ-
ÌÕœ]Ê“ÕÞ
F
vÕÌÕÀœ]Ê vœÀÖ˜VÕœ]Ê vÕ}ÕÀ>À]Ê vÀÕvÀÖ]Ê vÀÕVÌÕœÃœ]Ê yÕÝ]Ê yÖœÀ]Ê
yÕVÌÕ>Vˆ˜
V ÛÕ`Ö]ÊÛÕÌÕœÃœ]ÊÛÕiœ]ÊÛÕiÌœ]ÊÖÛÕ>
T ÌÕ]ÊÌÕ“ÕÌœ]ÊÌÕ}ÕÀˆœ]ÊÌÕÀLÕi˜Ìœ]ÊÌÀÕVÕi˜Ìœ]ÊÌÀÕ˜Vœ
D ÕÝ]Ê`Õâ]Ê`ÕÀœ]Ê`ÕÕ˜ÛˆÀœ]Ê`Õiœ
Z âÕÖ]ÊâÕÀÕ«iÌœ]ÊâÕÀÕ“L?ÌˆVœ
S
ÃÕÀÕVÕVÖ]Ê ÃÕLÕÀLˆœ]Ê ÃÕÌÕÀ>]Ê ÃÕVÕi˜Ìœ]Ê ÃÕVÕÀÃ>]Ê ÃÕvÕÀœ]Ê
ÃÕ˜ÌÕœÃœ]ÊÃÕ«ÕiÃÌœ]ÊÃÕÀÕL‰]ÊÃÕÃÕÀÀœ]ÊÕÃÕ>]ÊÕÃÕÀ>]ÊÕÃÕvÀÕV-
ÌÕ>À
L ÕVÕLÀ>À]ÊÕÕÀˆ>]ÊÖ˜Õ>]ÊÕâ]ÊÕÕ>À

5 ‡Fonemas vocales
65 ‡
N ˜Õ“ÕˆÌ>]ÊÕ˜ÌÕœÃœ]ÊÕ˜ÌÕÀ>
R (vs)ÕÀÕL‰]ÊÕÀÕVÖ
R (vm)ÀÕL‰]ÊÀÕ˜ÀÖ˜]ÊÀÕ«ÌÕÀ>]ÊÀÕ˜`Ö˜]ÊÀÕˆ˜]ÊÀÕ`œ
CH V…ÕV…Õ“iVœ]ÊV…>«Õ‰˜]ÊV…ÕÀÀ>ÃVœ]ÊV…ÕÀÕ“Li]ÊV…ÕÀÀœ]ÊV…Õœ
Y ÞÕÞœ]ÊÞÕ}œ]ÊÞÕ˜Ì>]ÊÞÕÀÞL>]ÊÞÕÀÕ˜‰
LL ÕÛˆ>]ÊÕÛˆœÃœ
Ñ šÕ]ÊšÕÃÌ>]ÊšÕ`œ
C VÕVÕÀÕV…œ]ÊVÕÌÕÀ>]ÊVÖ“Õœ]ÊVÖ«Õ>]ÊVÀÕâ]ÊVÖÀVÕ“>
J ÕÀœ]ÊÕ˜Ìœ]ÊÕˆœ]ÊÕ˜ˆœ]ÊÕiÛiÃ]ÊÕ}>À]ÊÕ˜Vœ]ÊÕ}œ
G
}ÕÀÖ]Ê }ÕÀÀÕ“ˆ˜œ]Ê }ÕÀÕœ]Ê }ÕÌÕÀ>]Ê }ÀÕši]Ê }ÀÕ>]Ê }ÀÕ“œ]Ê
}ÀÕ«œ]Ê}ÀÕÌ>]Ê}ÕÌi˜]Ê}ÕVœÃ>
Este vocabulario será aplicado en frases sencillas donde se destaque la palabra
que contenga al fonema U.
En versos rimados
˜Êi tugurio
`i suburbio
turbulento,
una ruptura
ocurrió,
muy truculenta,
i˜ÌÀiÊ> bruja
ÞÊi zulú.
Cucú, cucú, > vuelo i urubí, cucú, cucú, cuando Ûˆœ >Êsurucucú.
Un jueves `i junio, un murmullo de lluvia œ‰] Þ una burbuja fulgurosa Ûˆ°
gurí churumbel i churrasco Vœ“ˆ° churrasco µÕiÊiÊ`ˆœ
i chulo aquel.
> cruz i˜Ê> cúpula, > aguja i˜Ê> brújula, ÞÊ> luz «>À>Êi Dux.
¡Puse > luz!, i duunviro `ˆœÊ> Dux, «>À>ÊµÕiÊi gurrumino
˜œÊ`ˆ}>Ê˜ˆ mus.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡66
Fonema
INTENSIDAD
RITMO
VOCABULARIO
(ver página 528)
E
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios
œÃÊlabiosÊÃi«>À>`œÃÊvœÀ“>˜`œÊÕ˜>Ê“i`ˆ>ÊÃœ˜ÀˆÃ>]Ê`i>˜ÊÛiÀÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊ
iÊˆ˜viÀˆœÀiÃ°Ê>ÃÊarcadas dentariasÊiÃÌ?˜ÊÃi«>À>`>Ã°
ÊLœÀ`iÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>ÊlenguaÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜-
viÀˆœÀiÃ]Ê>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>ÊÃiÊi˜Ã>˜V…>Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÌœµÕi˜Ê>ÊV>À>Ê
ˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]ÊÞÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê«iÀ“>˜iViÊL>>°
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊˆLÀi“i˜ÌiÊ«œÀÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>]ÊÞ>ÊµÕiÊiÊÛiœÊ`iÊ«>>`>ÀÊÃiÊ
…>>ÊiÛ>˜Ì>`œ°
Enseñanza
iÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
Respiración\ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>
Soplo\
‡ÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊÃÕ>ÛiÊÞÊ>À}œ
‡Ê-œ˜Àˆi˜`œ]Êi“«>š>ÀÊÕ˜ÊiÃ«iœ
Labios\
‡ÊÕ˜Ì>ÀÊÞÊÃi«>À>ÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÃˆ˜ÊÌi˜Ãˆ˜Ê“ÕÃVÕ>À
‡ÊViÀV>ÀÊÞÊ>i>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>ÃÊ>Lˆ>iÃ]Ê“œÃÌÀ>˜`œÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊ>ÊÌi˜iÀÊœÃÊ
>LˆœÃÊÃi«>À>`œÃ
Lengua\
‡Ê->V>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>Ê>vÕiÀ>Ê`iÊ>ÊLœV>
‡Ê->V>ÀÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊ>Ê}Õ>À`>À>]ÊÀiÌi˜iÀ>Ê«>˜>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃÊÃœ˜Àˆi˜`œ

5 ‡Fonemas vocales
67 ‡
‡Ê`i“]ÊÞÊÀiÌi˜iÀ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ]ÊÃœ˜Àˆi˜`œ
‡Ê`i“]ÊÞÊ>Êi˜ÌÀ>À>]Ê`i>À>Ê>«œÞ>`>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ>Ê«>ÀÌiÊ
>˜ÌiÀˆœÀÊÌœV>Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ
Mandíbula\
,i>ˆâ>ÀÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊ`iÊ>ÃVi˜ÃœÊÞÊ`iÃVi˜ÃœÊ“ÕÞÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃœ˜À‰i]Ê
ÞÊÃˆ˜Êi}>ÀÊ>ÊÕ˜Ì>ÀÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>Ã°Ê-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>ÀˆœÊ“>ÀV>ÀÊ>ÊÃi«>À>Vˆ˜Ê
>«œÞ>˜`œÊÕ˜Ê«>ˆÌœÊ`iÊ}ÀœÃœÀÊ`iÊÕ˜Ê?«ˆâÊi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Lengua muy retraída (da sonido AE)
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜}Õ>ÊVˆÌ>`œÃÊi˜ÊEnseñanza
UÊ-œÃÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>`i>˜ÌiÊVœœV>˜`œÊ>ÊiÃ«?ÌÕ>Êw˜>ÊÃœLÀiÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i-
`ˆ>Ê…>Vˆ>Ê>ÊL>ÃiÊ«>À>ÊL>>ÀÊiÃ>Êâœ˜>ÊÞÊ…>ViÀÊiiÛ>ÀÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÆÊ>`i>˜-
Ì>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê…>Vˆ>ÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊÞÊÀi>ˆâ>ÀÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊE.....
UÊœœV>ÀÊÕ˜Ê«i`>VˆÌœÊ`iÊV>À>“iœÊL>˜`œÊi˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊ
ˆ˜viÀˆœÀiÃÊ«>À>ÊµÕiÊœÊi“«ÕiÊVœ˜Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>]Êi˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜Êi“ˆ-
ÌˆÀ\ÊE.....
2. Excesiva separación de los maxilares (da sonido AE)
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊ>ÃVi˜ÃœÊÞÊ`iÃVi˜ÃœÊ`iÊ>Ê“>˜`‰LÕ>ÊÃˆ˜Êi}>ÀÊ>ÊVœ˜Ì>VÌ>ÀÃiÊœÃÊ
`ˆi˜ÌiÃ
UÊ-œÃÌi˜iÀÊi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÕ˜ÊÌÕLœÊ«?ÃÌˆVœ]Êi“ˆÌˆÀ\ÊE.....,Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊÀiÌˆÀ>Êi˜Ì>-
“i˜ÌiÊiÊÌÕLœÊÃˆ˜Ê“œ`ˆwV>ÀÊ>Ê`ˆÃÌ>˜Vˆ>Êi˜ÌÀiÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>Ã
3. Lengua muy elevada (da sonido IE)
UÊ˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê`i\ÊA]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>ÊLœV>
UÊ“ˆÌˆi˜`œ\ÊA....,Ê«>Ã>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ>ÆÊE....]Ê>ViÀV>˜`œÊ>Ê“>˜`‰LÕ>
UÊÌiÀ˜>ÀÊ>“L>ÃÊi“ˆÃˆœ˜iÃ\ÊAE]ÊAE]ÊAE...
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊi“ˆÌiÊÃœÃÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>ÊVœ˜Ê>ÊiÃ«?ÌÕ>
4. Arcadas dentarias demasiado cerca (da sonido IE y se acompaña
con contracción muscular peribucal)
UÊiÀVˆVˆœÊ`iÊÀi>>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê“>˜`‰LÕ>
UÊ>Ã>iÃÊ«iÀˆLÕV>iÃ
UÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊ`iÊ`iÃVi˜ÃœÊÞÊ>ÃVi˜ÃœÊˆ˜Vœ“«iÌœÊ`iÊ>Ê“>˜`‰LÕ>
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ A....., E.....,ÊA......,ÊE.....]ÊA.....]ÊE.....
Ejercitación asociada a
Duración
UÊ*ÀiÃi˜Ì>`>ÃÊ`œÃÊw}ÕÀ>ÃÊ`iÊiÃÌÀi>ÃÊVœœV>`>ÃÊ>ÊxÊV“]Ê`iÃ«>â>ÀÊiÊ`i`œÊ‰˜`ˆViÊ
`iÊˆâµÕˆiÀ`>Ê>Ê`iÀiV…>ÊÕ˜ˆi˜`œÊVœ˜Ê‰˜i>ÃÊˆ“>}ˆ˜>Àˆ>ÃÊ>“L>ÃÊiÃÌÀi>Ã]Ê“ˆi˜-
ÌÀ>ÃÊÃiÊi“ˆÌi\ÊE.....ÊÕi}œÊVœœV>ÀÊ>ÃÊiÃÌÀi>ÃÊ>Ê“?ÃÊ`ˆÃÌ>˜Vˆ>\Ê£ä]Ê£x]ÊÓäÊÊ“?ÃÊ
Vi˜Ì‰“iÌÀœÃÊi˜ÌÀiÊÃ‰]Ê«>À>ÊµÕiÊ>Êi“ˆÃˆ˜ÊÃi>Ê“?ÃÊ>À}>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡68
Intensidad
UÊ˜ÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ`ˆLÕœÃÊ`iÊiÃÌÀi>ÃÊV…ˆV>ÃÊÞÊ}À>˜`iÃ]Êi“ˆÌˆÀ\ÊEÊÃÕ>ÛiÊ>ÊÃiš>>ÀÊ
>Ê«iµÕiš>ÊÞÊEÊvÕiÀÌiÊ>ÊÃiš>>ÀÊ>Ê}À>˜`i
Ritmo
UÊ“ˆÌˆÀÊE Ãˆ}Õˆi˜`œÊiÊ“œ`iœÊÛˆÃÕ>Ê`iÊÀˆÌ“œ]ÊÀi>ˆâ>`œÊVœ˜ÊiÃÌÀiˆÌ>ÃÆÊ«Àˆ“iÀœÊ
ÀˆÌ“œÊi˜ÌœÊÞÊÕ˜ˆvœÀ“i]ÊÕi}œÊÀ?«ˆ`œ]ÊÞÊVœ“Lˆ˜>Vˆœ˜iÃÊVœ˜Êˆ˜ÌiÀÛ>œÃ
Esquema corporal
UÊœ`ˆwV>Vˆ˜Ê`iÊ>Êv>VVˆœ˜iÃÊVœ˜Ê}iÃÌœÃÊ>Vœ“«>š>`œÃÊ`iÊi“ˆÃˆ˜Ê`iÊEÊi˜Ê`ˆvi-
Ài˜ÌiÃÊi˜Ìœ˜>Vˆœ˜iÃ\
‡ÊiÃÌœÊ`iÊÌÀˆÃÌiâ>Ê«ÕV…iÀœ®\ÊE..... E.....Ê>ÃÌˆ“iÀœ®
‡ÊiÃÌœÊ`iÊÀ>Lˆ>\ÊE.....ÊÀœ˜Vœ®
‡ÊiÃÌœÊ`iÊÃœÀ«ÀiÃ>\Ê¡Eh!
- iÃÌœÊ`iÊÃ>ÌˆÃv>VVˆ˜\ ¡Je!
Orientación espacial
UÊ iÀÀ>ÀÊ œÃÊ œœÃÊ ÞÊ >LÀˆÀœÃ]Ê Vœ˜Ê >Ê “ˆÀ>`>Ê LÕÃV>ÀÊ >Ê iÃÌÀi>Ê VœœV>`>Ê >ÀÀˆL>ÆÊ
VÕ>˜`œÊ>Êi˜vœV>]Ê`iVˆÀÊE ÞÊ`iÌiÀ“ˆ˜>ÀÊ`˜`iÊiÃÌ?°ÊœÊ“ˆÃ“œÊVœ˜\Ê>L>œ]Ê`iÀi-
V…>]ÊˆâµÕˆiÀ`>]Ê>ÌÀ?Ã
UÊ-i}ÕˆÀÊVœ˜Ê>Ê“ˆÀ>`>ÊiÊ`iÃ«>â>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÊiÃÌÀi>Ê`iÊˆâµÕˆiÀ`>Ê>Ê`iÀiV…>Ê“ˆi˜-
ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊE.....
Ritmo y movimiento
UÊÕ}>ÀÊ>ÊL>>ÀÊ>ÃÊiÃÌÀi>ÃÊ`iÊVˆiœ\ÊiÃÌˆÀ>ÀÊœÃÊLÀ>âœÃÊ…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>ÊÞÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ
ˆ˜Vˆ˜>Ê…>ÃÌ>ÊiÊÃÕiœÊ`iVˆÀ\ÊE.....;Ê«Àˆ“iÀœ]ÊÌÀiÃÊÛiViÃÊi˜Ì>“i˜ÌiÆÊÕi}œÊœÊ“ˆÃ“œ]Ê
«iÀœÊi˜ÊvœÀ“>ÊÀ?«ˆ`>
Memoria y atención
UÊVisual:Êi˜ÌÀiÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ`ˆLÕœÃ]Ê`iVˆÀ\ÊE ÊVÕ>˜`œÊi˜VÕi˜ÌÀiÊ>ÊiÃÌÀi>
UÊAuditiva:Êi˜ÌÀiÊÛ>Àˆ>ÃÊ«>>LÀ>ÃÊ`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊ>ÊE .
Noción de antes, durante y después
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊE..... mientrasÊÛiÊ>Êw}ÕÀ>Ê`iÊ>ÊiÃÌÀi>
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊE.....Ê hasta queÊ>«>ÀiâV>Ê>ÊiÃÌÀi>
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊE.....Ê después de que `i>Ê`iÊÛiÀÊ>ÊiÃÌÀi>
Ejercitación especíﬁca
Con fonemas consonantes
1. Igual consonante
P *i«i
M i“iÆÊ“i
B iLiÆÊLiLi

5 ‡Fonemas vocales
69 ‡
2. Diferentes consonantes
P
«iLiÌi]Ê «iii]Ê «ii]Ê «iÃi]Ê «iÃÌi]Ê «iµÕi]Ê «iµÕišiâ]Ê «iÀ`iÀ]Ê
«iÀÃiÛiÀi]Ê«iÀÌi˜iVi]Ê«iViÃ]Ê«iLi]Ê«ÀiViÃ]Ê«Ài˜`iÀ]Ê«Àišiâ]Ê
«ÀiVi`i˜Ìi]Ê«ÀiviÀi˜Ìi“i˜Ìi]Ê«ÀiÛiÀ]Ê«ÀiÌi˜`iÀ]Ê«ÀiÃÌi
B LiÃi]ÊLi`i]ÊLiLj]ÊLi`œ]ÊLÀiÌi]ÊLÀiÛi
M
“iVi]Ê“iÌi]Ê“iÃ]Ê“iÌiÀiÌi]Ê“iÀiVi]Ê“i“LÀiÌi]Ê“i˜iÃÌiÀ]Ê“i-
µÕiÌÀivi]Ê“iÀVi`]Ê“iâVi]Êi“iÀ}i˜Ìi]Êi“LiiViÀ]Êi“LiLi
F
viâ]ÊviV…i]ÊviÃÌii]ÊiviÀÛiÃVi˜Ìi]ÊviÀ“i˜Ìi]Êyii]ÊyiÌi]ÊyiV…i]Ê
vÀi˜Ìi
V ÛiÌi]ÊÛiÀj]ÊÛiiÌi]ÊÛiÀ`i]ÊÛi`iÌÌi]ÊÛi˜`i
Z=C ViLi]ÊViiÃÌi]ÊVii]ÊVjiLÀi]ÊVi“i˜Ìi]ÊVi˜i
T
Ìi“i]ÊÌii]ÊÌi˜jÃ]ÊÌiV…i]ÊÌii]ÊÌiÀViÀ]ÊÌi˜iÀ]ÊÌi˜`iÀ]ÊjÌiÀ]ÊÌÀi˜]Ê
ÌÀi«i]ÊÌÀiÃ]ÊÌÀiVi
D
`iLi]Ê`j“i]Ê`ji]Ê`ij]Ê`jÃi]Ê`iÌi˜Ìi]Ê`iÌiVÌi]Ê`iÌiÃÌi]Ê`iÃ-
Ûii]Ê`iÌiÀ}i˜Ìi]Ê`iÃÌi“«i]Ê`iÃ«Ài˜`i]Ê`i«Ài˜`i]Ê`iiÌÀii]Ê
`Ài˜i]Ê`j˜
S
ÃiµÕi]ÊiÃiÃ]ÊÃiÀ]ÊÃiÃ}Õi]ÊiÃÌi]ÊiÃ«iÀi]ÊÃi“ii]ÊÃi“i˜]ÊÃi“iÃÌÀi]Ê
ÃiÀj˜iÃi]ÊiÃÌÀiV…iâ]ÊiÃ“jÀiÃi]ÊiÃ«iÃi
L iiÛi]ÊiV…i]ÊiiÀ]Êi}Õi]ÊiiÛj]ÊiÃ
F iviÆÊvi
V Ûi
T te
D `i
N i˜iÆÊ˜i˜iÆÊi˜
R ere
RR ÀiÆÊiÀÀi
L iÆÊiÆÊii
CH V…iÆÊiV…i
Y Þi
LL ii
Ñ iši
C=Q µÕi
C=Z Vi
J ii
G=J }i
S iÃÆÊÃiÆÊiÃi

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡70
Este vocabulario será aplicado en frases sencillas donde se destaque la palabra
que contenga el fonema E.
En versos rimados
N
˜iViÃiÀ]Ê ˜i˜iÃ]Ê i˜ÌiÀi]Ê i˜ÌÀi}Õi]Ê i˜ÌÀi˜i]Ê i˜Ãiši]Ê i˜viÀ“i]Ê
i˜ÃiÀiÃ]Êi˜ÌiÀ˜iViÀ]Êi˜Ìi˜`iÀ]Êi˜˜i}ÀiViÀ]Êi˜Ûi˜i˜i]Êi˜ÌÀiÛi-
Ài]Êi˜ÌÀi]Êi˜`iLi]Êi˜Vi˜`iÀ]Êi˜ViÀi
R (vs)eres
R (vm)
ÀiÃ]ÊÀi“i]ÊÀiÛii]ÊÀiLi`i]ÊÀiviÀi˜Ìi]ÊÀiVii]ÊÀiii]ÊÀiÞ]ÊÀi`]ÊÀi -
ÞiÃ]ÊÀiiÛi]ÊÀiÃÌi]ÊÀiLi`i]ÊÀii˜Vi˜`iÀ]ÊÀiiÃÌÀi˜i]ÊÀii˜i]ÊÀivÀiÃ-
µÕi]ÊÀi}i˜Ìi]ÊÀi}ÀiÃi]ÊÀi«ii˜Ìi]ÊÀi«ÀiÃi˜Ìi]ÊÀiÃ«iÌi]ÊÀiÌÀiÌi
CH iV…i]ÊV…iµÕi
Y 9i“i˜
LL iÛi]Êi˜i]Êi}Õi
Ñ šiµÕi
C=Q µÕi“i]ÊµÕi`i]ÊµÕii]ÊµÕiÀjÃ]ÊVi“i˜Ìi]ÊVÀii]ÊVÀiVi]ÊVÀi“i]ÊVÀiÞi˜Ìi
J ivi]ÊiiÃ]ÊiiÀViÀ]ÊiµÕi
G=J }i˜Ìi]Ê}i˜iÀi]Ê}iÀi˜Ìi]Ê}iÀ“i˜
¡Pretende que preste
el elefante!
¡Pretende que teche
tres veces
ese tren!
Serénese
Þ espere
que regrese
el que me represente.
Clemente, es menester que reste usted: seis menos tres. Clemente, es menester que deletree usted: verde pez. De ese vejete meterete, dice > vedette: ese mequetrefe que ˜œ me bese ˜ˆ me espere.
-ˆ ejerce Ãˆ˜ precedente, Ãˆ pretende que le bese el pie, uÃ‰ que este jefe se cree el jeque!
Celeste teje en el tren, Celeste teje esa red. Espera que ˜œ escape,
preferentemente, ese verde pez.
¡Lleve ese ﬂete Vœ˜ membrete! Llegué Þ esperé, entregué Þ dejé, ese ﬂete con membrete.

5 ‡Fonemas vocales
71 ‡
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios
œÃÊlabiosÊÃiÊ…>>˜ÊÃi«>À>`œÃÊvœÀ“>˜`œÊÕ˜>ÊÃœ˜ÀˆÃ>ÊÌœÌ>]Ê`i>˜`œÊÛiÀÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ°
>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>ÊlenguaÊi˜Ã>˜V…>`>ÊÃiÊ>«œÞ>ÊwÀ“i“i˜ÌiÊi˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊ
œÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ]Ê>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>ÊÞÊ«œÃÌiÀˆœÀÊi˜Ã>˜V…>`>ÃÊÃiÊiiÛ>˜Êi˜Ê>Êâœ˜>Ê
Vi˜ÌÀ>]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊµÕiÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ…>Vi˜ÊVœ˜Ì>VÌœÊVœ˜ÊœÃÊ‰“ˆÌiÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ
`iÊ«>>`>ÀÊvœÀ“?˜`œÃiÊ>Ã‰ÊÕ˜ÊV>˜>Ê“i`ˆœ°
>ÊmandíbulaÊÃiÊiiÛ>Ê…>ÃÌ>ÊvœÀ“>ÀÊÕ˜>Ê>LiÀÌÕÀ>Ê“‰˜ˆ“>]ÊÃˆ˜ÊµÕiÊi}Õi˜Ê>Ê
…>ViÀÊVœ˜Ì>VÌœÊ>ÃÊarcadas dentarias.
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊ«œÀÊiÊV>˜>Ê“i`ˆœÊvœÀ“>`œÊi˜ÌÀiÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊiÊ«>>`>ÀÊÞÊÃ>iÊ
>ÊiÝÌiÀˆœÀÊ«œÀÊ>Ê>LiÀÌÕÀ>Ê“‰˜ˆ“>ÊµÕiÊµÕi`>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ>Ê>Àˆ˜}iÊ
ÃiÊiiÛ>Ê«Àœ`ÕVˆi˜`œÊ>ÊÃœ˜œÀˆ`>`Ê>}Õ`>°
Enseñanza
iÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
Respiración: Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœ˜ÊÃœ˜ÀˆÃ>ÊÌœÌ>
Soplo: Êi˜Ê>Ê“ˆÃ“>Ê«œÃˆVˆ˜]Êi“«>š>ÀÊÕ˜ÊiÃ«iœÊVœœV>`œÊ>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ“i˜Ì˜
Labios:
‡ÊViÀV>ÀÊÞÊ>i>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>ÃÊVœ˜Ê>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃ
‡Ê`i“]ÊVœ˜Ê>LˆœÃÊÃi«>À>`œÃ
Lengua:
‡Ê˜Ã>˜V…>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
Fonema
INTENSIDAD
ATENCIÓN VISUAL =
DIBUJAR UNA ESTRELLA ARRIBA DE LAS
MONTAÑAS
CON CIMA EN PUNTA
VOCABULARIO
(ver página 529)
I

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡72
‡Ê`i“]Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
‡Ê`i“]Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ
‡Ê“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊCH]ÊCH]ÊCHI]ÊCHI]ÊCHI
- “ˆÃˆ˜Ê`i\ÊJ ] J]ÊJI]ÊJI]ÊJI
Alteración: técnicas de corrección
1. Excesiva separación de arcadas dentarias (da sonido E)
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊ>ÃVi˜ÃœÊÞÊ`iÃVi˜ÃœÊ“‰˜ˆ“œÊ`iÊ>Ê“>˜`‰LÕ>
UÊ-œÃÌi˜iÀÊÕ˜ÊiÃV>ÀL>`ˆi˜ÌiÃÊi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊ«>À>Ê“>ÀV>ÀÊ>ÊÃi«>À>Vˆ˜Ê“‰˜ˆ“>®ÊÞÊ
>Ã‰Êi“ˆÌˆÀ\ÊI.....
2. Separación acentuada de labios (da sonido IE)
UÊ-œ˜Ài‰ÀÊÞÊ`iÊ>Ê«œVœÊ`iÃ«i}>ÀÊœÃÊ>LˆœÃ]Êi˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜Êi“ˆÌˆÀ\ÊI.....
3. Falta de elevación suficiente de la parte media y posterior de la lengua
UÊ“ˆÃˆ˜ÊÀ‰Ì“ˆV>Ê`i\
‡ÊCHI, CHI, CHI
‡ÊJI, JI, JI
‡ÊCHIJI....., CHIJI....., CHIJI.....
‡ÊYI, YI, YI
‡ÊGUI, GUI, GUI
‡ÊYIGUI....., YIGUI....., YIGUI.....
4. Canal central muy cerrado (da sonido YI)
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊAIA, AIA, AIA, AI.....
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊSI....., SI.....
UÊ˜ÊV>ÃœÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊL>>ÀÊ>Êi˜}Õ>ÊVœ˜ÊÕ˜>ÊiÃ«?ÌÕ>Ê>˜}œÃÌ>ÊÞÊi“ˆÌˆÀ\ÊI.....
Ejercitación asociada a
Duración
UÊÕ}>ÀÊ>ÊÕ˜ÊÛˆ>iÊ«œÀÊ>Ê“œ˜Ì>š>Ê`ˆLÕ>`>\Ê«>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊÃÕLˆi˜`œÊÞÊL>>˜`œÊ
Õ˜>Ê“œ˜Ì>š>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊI.....
UÊÕi}œ]ÊVœ˜Ê`œÃÊ“œ˜Ì>š>ÃÊÞÊVœ˜ÊÌÀiÃ]Ê>>À}>˜`œÊ>Ã‰Ê>ÃÊi“ˆÃˆœ˜iÃÆÊÌ>“Lˆj˜ÊÃiÊ
«Õi`iÊ>ÌiÀ˜>À°
Intensidad
UÊ*>Ã>˜`œÊiÊ`i`œÊ«œÀÊ>ÃÊ>`iÀ>ÃÊ`iÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ“œ˜Ì>š>ÃÊL>>Ã]Êi“ˆÌˆÀ\ÊI……..Ê
ÃÕ>Ûi“i˜ÌiÆÊi˜Ê>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ“œ˜Ì>š>ÃÊ>Ì>Ã]Êi“ˆÌˆÀ: I…….ÊVœ˜ÊvÕiÀâ>°
Ritmo
UÊ/œV>˜`œÊÕ˜ÊÌÀˆ?˜}Õœ]Ê«Àœ`ÕVˆÀÊÃœ˜ˆ`œÃÊi˜ÌœÃÊÞÊÕ˜ˆvœÀ“iÃÆÊÀi«Àœ`ÕVˆÀœÃÊi“ˆ-
Ìˆi˜`œ\ÊI, I, I;ÊÕi}œ]ÊÌœV>ÀÊÀ?«ˆ`>“i˜Ìi\ÊI, I, I, I, I, I.ÊiÃ«ÕjÃÊÃiÊ«ÀiÃi˜Ì>À?˜Ê
}ÀÕ«œÃÊÀ‰Ì“ˆVœÃÊ«>À>ÊÃÕÊÀi«Àœ`ÕVVˆ˜°

5 ‡Fonemas vocales
73 ‡
Esquema corporal
UÊiÃÌœÃÊ`iÊ>wÀ“>Vˆ˜ÊÞÊ`iÊ˜i}>Vˆ˜ÊSÍÊÞÊNO®ÊÀi>ˆâ>`œÃ\
‡ÊSí\Êˆ˜Vˆ˜>ÀÊÞÊiÛ>˜Ì>ÀÊiÊÌÀœ˜VœÊ…>Vˆ>Ê`i>˜Ìi
‡ÊNo\Ê}ˆÀ>ÀÊiÊÌÀœ˜VœÊ>ÊœÃÊVœÃÌ>`œÃ
‡ÊSí\Êˆ˜Vˆ˜>ÀÊ>ÊV>Liâ>
‡ÊNo\Ê}ˆÀ>ÀÊ>ÊV>Liâ>
‡ÊSí\Ê“œÛiÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>ÀÀˆL>ÊÞÊ>L>œÊÌœV>˜`œÊœÃÊ>LˆœÃ
‡ÊNo\ÊVœ˜Ê>Êi˜}Õ>ÊÌœV>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>ÃÊ>Lˆ>iÃ
‡ÊSí\Ê“œÛiÀÊœÃÊœœÃÊ“ˆÀ>˜`œÊ>ÀÀˆL>ÊÞÊ>L>œ
‡ÊNo\Ê“œÛiÀÊœÃÊœœÃÊ“ˆÀ>˜`œÊ>ÊV>`>ÊVœÃÌ>`œ
Orientación espacial
UÊœœV>ÀÊÕ˜ÊœLiÌœÊ>ÀÀˆL>Ê`iÊ>ÊÃˆ>]Ê>L>œ]Ê>`i>˜Ìi]Ê>ÌÀ?Ã]Ê>ÊV>`>ÊVœÃÌ>`œÆÊÕ˜>Ê
ÛiâÊ«ÕiÃÌœ]Ê`iVˆÀ\ÊPI.....
Ritmo y movimiento
UÊ->Ì>ÀÊVœ˜ÊœÃÊ«ˆiÃÊÕ˜ÌœÃÊ>ÊÀˆÌ“œÊ`>`œÊVœ˜ÊÕ˜ÊÃˆL>ÌœÊVœ“œÊ“œ`iœÆÊ>ÊÃ>Ì>À]Ê
i“ˆÌˆÀ\ÊPI....; }À>`Õ>ÀÊ>ÊV>˜Ìˆ`>`ÊÞÊÃi«>À>Vˆ˜Êi˜ÌÀiÊœÃÊÃ>ÌœÃ°
Memoria y atención
UÊVisual:Êi˜ÊiÊ`ˆLÕœÊ`iÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ“œ˜Ì>š>Ã]Ê>ÌiÀ˜>˜`œÊ>ÊvœÀ“>Ê`iÊ>ÃÊVˆ“>Ã]Ê
Õ˜>ÃÊVÕÀÛ>ÃÊÞÊœÌÀ>ÃÊi˜Ê«Õ˜Ì>]Êˆ˜`ˆV>ÀÊµÕiÊVœœµÕiÊœÊ`ˆLÕiÊ>ÊiÃÌÀi>Ê>ÀÀˆL>Ê`iÊ
>ÃÊ“œ˜Ì>š>ÃÊµÕiÊÌiÀ“ˆ˜>˜Êi˜Ê«Õ˜Ì>
UÊAuditiva:ÊÀi«iÌˆÀÊ}À>`Õ>“i˜ÌiÊ«>>LÀ>ÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊI
Noción de antes, durante y después
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊI....Êhasta queÊi“«ˆiViÊ>ÊÃœ˜>ÀÊiÊÃˆL>Ìœ
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊI....ÊmientrasÊÃÕi˜>ÊiÊÃˆL>Ìœ
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊI....Êdespués deÊµÕiÊÃœ˜ÊiÊÃˆL>Ìœ
Ejercitación especíﬁca
Con fonemas consonantes
1. Igual consonante
P «ˆ
B ˆLˆ
M “ˆ
V Ûˆ
T Ìˆ
D `ˆ
N ˜ˆ
S Ãˆ

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡74
2. Diferentes consonantes ÃiÊ>}Ài}>˜ÊœÌÀ>ÃÊÛœV>iÃ]Ê«œÀÊv>Ì>Ê`iÊÛœV>LÕ-
>ÀˆœÊiÃ«iV‰wVœÊÃÕwVˆi˜Ìi®\
P
«ˆÃVˆÃ]Ê«ˆi]Ê«ˆ˜ˆÌœ]Ê«ˆ«ˆ>À]Ê«ˆ«ˆœ>]Ê«ˆÌˆ“ˆ˜‰]Ê«ˆµÕˆ‰˜]Ê«ˆµÕˆ-
˜ˆ˜ˆ]Ê «ˆµÕ‰˜]Ê «ˆâ«ˆˆ˜>]Ê «ˆâ«ˆÌ>]Ê …‰«ˆVœ]Ê «Àˆ“ˆÌœ]Ê «Àˆ“ˆÌˆÛœ]Ê
«ÀˆÃˆ˜]Ê«À‰˜Vˆ«i]Ê«Àˆ˜Vˆ«ˆœ]Ê«Àˆ“ˆVˆ>
B LˆÃ]ÊLˆˆÃ]Ê ˆLˆ>]ÊLˆÃLˆÃ]ÊLˆÃˆiÃÌœ]ÊLˆÃ‰>Lœ]ÊLÀˆˆÌœ]Ê…‰LÀˆ`œ
M
“ˆ]Ê“ˆˆÌœ]Ê“ˆˆVˆ>]Ê“‰˜ˆ“œ]Ê“ˆÃˆ]Ê“ˆÃ“‰Ãˆ“œ]Êˆ“ˆÌ>]Ê“ˆÃÌˆ-
VˆÃ“œ]Ê“ˆÃÌˆwV>Vˆ˜]Êˆ“«‰œ
F wˆ>]Êw‰«ˆV>]ÊwˆÃ]ÊwˆÃÌÀ‰˜]Êw“]Êwˆ‰]ÊvÀˆ}ˆœ]ÊvÀˆ}ˆ`iâ]ÊvÀ‰œ
V
Ûˆ`]ÊÛˆVˆœ]ÊÛˆ}ˆ>˜Ìi]ÊÛˆ]ÊÛˆ}ˆˆ>]ÊÛˆœ‰˜]ÊÛˆœˆ˜ˆÃÌ>]ÊÛˆÀˆ]ÊÛˆÀˆˆ-
`>`]ÊÛˆÃˆ˜]ÊÛˆÃˆLˆˆ`>`]ÊÛˆÛˆÀ]ÊÛˆÛˆwV>À]ÊÛˆÛˆi˜`>]ÊÛˆÛˆÌœ
Z=C
âˆ«ˆâ>«i]Ê Vˆˆœ]ÊVˆˆVˆœ]ÊV‰˜ˆVœ]ÊVˆ˜Ìˆœ]ÊVˆÀˆœ]ÊVˆÃÌˆÌˆÃ]ÊVˆÛˆ]ÊVˆ-
Ûˆˆâ>Vˆ˜
T
Ì‰>]ÊÌˆLˆ>]ÊÌˆV]ÊÌ‰“ˆ`œ]ÊÌ‰«ˆVœ]ÊÌˆÀˆÌ>À]ÊÌˆÃˆÃ]ÊÌˆÌ‰]ÊÌˆÌˆ>À]ÊÌˆÌˆÀˆÌi-
Àœ]ÊÌÀ‰œ]ÊÌÀˆVˆVœ]ÊÌÀˆˆ˜}Øi]ÊÌÀˆ‰ÌiÀœ]ÊÌÀˆ˜ˆ`>`]ÊÌÀˆÃ]ÊÌÀˆÃ‰>Lœ]Ê
ÌÀˆÛˆ>
D
ˆ`ˆˆœ]Ê `ˆv‰Vˆ]Ê `ˆ“ˆÌˆÀ]Ê `ˆÛˆ`ˆÀ]Ê `ˆÀˆ}ˆÀ]Ê `ˆÃ‰“ˆ]Ê `ˆÛˆÃˆLˆˆ`>`]Ê
`ˆÛˆÃˆÛœ]Ê`ˆÛˆ˜ˆ`>`]Ê`ˆ}iÃÌˆLˆˆ`>`
S
Ã‰“ˆ]ÊÃˆ˜v‰˜]ÊÃˆ“ˆˆÌÕ`]ÊÃˆLˆ]ÊÃˆLˆˆ˜œ]ÊÃˆ}ˆœ]ÊÃˆ“ˆ>ÀiÃ]ÊÃˆµÕˆi-
À>]ÊÃˆÀˆœ]ÊÃ‰Ã“ˆVœ]ÊÃˆÌˆœ]ÊÃˆ}˜ˆwV>ÌˆÛœ]ÊÃˆLˆ`œ]ÊÃˆÀˆÀ‰
L
‰œ]Êˆ`]Ê‰VˆÌœ]Êˆ‰VˆÌœ]Ê‰µÕˆ`>]ÊˆÀˆœ]Ê‰ÀˆVœ]ÊˆÌˆœ]Êˆ`ˆ>]Ê‰“ˆÌi]Ê
ˆˆ?Vi>Ã]Êˆ“«ˆœ]Êˆ‰>Vœ
N
˜ˆ`ˆwV>À]Ê˜ˆ…ˆˆÃ“œ]Ê˜ˆ“ˆœ]Êˆ˜VˆÃˆÛœ]Êˆ˜Ã‰«ˆ`œ]Êˆ˜µÕˆˆ˜œ]Ê‰˜-
Ìˆ“œ]Ê ˆ˜Ìˆ“ˆ`>`]Ê ˆ˜Ìˆ“ˆ`>À]Ê ˆ˜µÕˆÀˆÀ]Ê ˆ˜µÕˆÃˆÌˆÛœ]Ê ˆ˜ÃÌˆ˜ÌˆÛœ]Ê
ˆ˜Ãˆ}˜ˆwV>˜Ìi]Êˆ˜VˆÃˆÛœÃ]Êˆ˜`ˆÃVˆ«ˆ˜>]Êˆ˜Ãˆ}˜ˆ>]Êˆ˜w˜ˆÌœ]Êinsí-
pido
R (vs)ˆÀˆÃ
R (vm)ÀˆVˆ˜œ]ÊÀ‰i]ÊÀˆÃˆÌ>]ÊÀ‰œ]ÊÀ‰}ˆ`œ]ÊÀˆ`‰VÕœ]ÊˆÀÀˆÃˆLi]ÊˆÀÀˆÃœÀˆœ
CH
V…ˆ˜œ]ÊV…ˆµÕˆÌœ]ÊV…ˆµÕˆ‰˜]ÊV…ˆÀˆ«?]ÊV…ˆÀÀˆ`œÃ]ÊV…ˆyˆ`œ]ÊV…ˆÀˆ-
“œÞ>]ÊV…ˆ˜‡V…ˆ˜
Y ÞˆÀ>À
Ñ šˆµÕˆš>µÕi
C=Q
µÕˆ“ˆ]ÊµÕ‰“ˆV>]ÊµÕˆˆwV>À]ÊµÕˆ˜Ì‰˜]ÊµÕˆ˜Ìˆ>]ÊµÕˆ˜Ìˆˆâœ]ÊV‰-
˜ˆV>]ÊVÀ‰>]ÊVÀˆ˜]ÊVÀˆ“ˆ˜>]ÊVÀ‰ÌˆV>]ÊVÀˆÃˆÃ
J ˆÀ>wÌ>]Ê‰L>Àœ] ˆ˜iÌi]Êˆ}ÕiÀœ
G=J }ˆ]Ê}ˆ}>˜Ìi
G }Õ‰>]Ê}Õˆ˜]Ê}ÕˆÃˆÌœ]Ê}ÀˆÃ]Ê}ÀˆÌˆÌœ

5 ‡Fonemas vocales
75 ‡
Este vocabulario será aplicado en frases sencillas donde se destaque la palabra
que contenga el fonema I.
En versos rimados
Pirim pim pim,
¡liquidación
sin similitud!
1˜ aceiteÊ`i ricino
«>À>ÊiÊsiciliano
y Õ˜ violín
«>À>Êi chiquilín.
Símil, civil y sinfín, y
litio, sirio y sitio, y bilis, iris y crisis, Vœ˜ prisión y visión,Ê Ìœ`œÃ bisílabos Ãœ˜°
º aceite `i ricino, > Chilindrina ˜œ quiere ingerir”, dijo sin reír, i˜Ê> clínica,Ê `œ˜ Tintín.
Dividir ˜œÊiÃ difícil si Õ˜ dividendo es divisible
«œÀÊi divisor.
Dividir ˜œÊiÃ difícil, si dividiendo te diviertes Vœ˜Ê> división.
“Dirigir Vœ˜ disciplina sin dimitir, es difícil”,Ê dice i˜Ê> prisión >Êcriminal, ese vigil.
1˜>Êrosita pitiminí Vœ˜Ê>“œÀÊﬁlial “i dio mi chiquilín. Me dijo ﬁnito, `iÊÃÕÊ>“œÀ inﬁnito,Ê Vœ˜ÊÕ˜ brillito i˜Êi iris `iÊÃÕÃ ojitos y Õ˜> risita i˜ÊÃÕ boquita.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡76
Grupos vocálicos
£°ÊÕ«ˆV>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÛœV>iÃ
Ó°ÊÀÕ«œÃÊ`iÊ`œÃÊvœ˜i“>ÃÊÛœV>iÃÊ`ˆviÀi˜ÌiÃ
Î°ÊÀÕ«œÃÊ`iÊÌÀiÃÊœÊ“?ÃÊvœ˜i“>ÃÊÛœV>iÃÊ`ˆviÀi˜ÌiÃ
Ìi˜`ˆi˜`œÊ>Ê>ÊV>ˆ`>`Êvœ˜jÌˆV>Ê`iÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊÛœV?ˆVœÃ]ÊÃiÊˆ˜VÕÞi˜ÊœÃÊµÕiÊ
Ìˆi˜i˜ÊHÊˆ˜ÌiÀ“i`ˆ>ÊÞÊiÊvœ˜i“>ÊYÊi˜ÊvÕ˜Vˆ˜ÊÛœV?ˆV>°
1. Duplicación de fonemas vocales
En versos rimados
AA - AHA
AA
>À]Ê>i˜]Ê>>i˜Ãi]Ê>À˜]Ê>>Àœ˜ˆÌ>]Ê >>]ÊL>>ˆÌ>]Ê>>}Õ>âÖ]Ê
>>VÕ«j]Ê>>â>«?]Ê>>>`]Ê}>>>`ˆÌ>]Ê>>L>]Ê>>Ì]Ê->>Ûi`À>]Ê
,>>L]Ê6>>]Ê6>>Ã>
AHA
…>V>`œ]Ê >â>…>À]Ê >…>“>Ã]Ê >…?˜]Ê V>…>˜jÃ]Ê >…>ÀÀ>À]Ê >…>-
À‰]Ê>…>Ì“>]Ê>…>L>À>Ì>]Ê >…>]Ê->…>À>]Ê->…>}Ö˜]ÊÃ>…?ÀˆVœ]Ê
Ì>…>]ÊÌ>…>‰]ÊÛ>…>Àˆ˜>]ÊÛ>…>À>`>]Êâ>…>Àišœ
iÀV>Ê`iÊVaal
…>L>L>ÊiÊbaalita
`iÊ`ˆœÃÊBaal.
9ÊViÀV>Ê`iÊAar
…>L>L>ÊiÊaaronita
`iÊÕ`‰œÊAarón.
iÊSahara >ÊBahamas, Mahatma iÊÃœ`>`œ …>ÊÛˆ>>`œ°ÕVi]ÊÀi«Õ>`œ] iÊtahalí, Vœ“iÊÕ˜Êjaharí ÞÊ“œ˜Ì>Ê ÃÕÊV>L>œ ahacado.
OO - OHO
OO
Vœœ«iÀ>À]ÊVœœ«iÀ>Vˆ˜]ÊVœœ«iÀ>`œÀ>]ÊVœœ«iÀ>ÌˆÛ>]ÊVœœ«iÀ>`œÀ]Ê
VœœÀ`ˆ˜>À]Ê VœœÀ`ˆ˜>`œ]Ê VœœÀ`ˆ˜>Vˆ˜]Ê VœœÀ`ˆ˜>`œÀ]Ê VœœÀ`ˆ˜>-
“ˆi˜Ìœ]Ê VœœÀ`i˜>`>Ã]Ê VœœÀ`ˆ˜>ÌˆÛœ]Ê œœÀ]Ê âœœ}œ]Ê âœœ}ˆVœ]Ê
âœwÌœ]Êâœv>}œ]ÊâœœˆÌœ]Êâœœ}À>v‰>]Êâœœ>ÌÀ‰>]Êâœv>}œ]ÊâœœÌœ-
“‰>]ÊâœœÌjV˜ˆV>
OHO “œ…œ]Ê“œ…œÃœ]Ê>Vœ…œ

5 ‡Fonemas vocales
77 ‡
En versos rimados
1˜Êzoólogo
i˜ÊiÊzoológico
œÃÊ>«Õ˜ÌiÃÊi‰>]Ê
ÃœÊ`iÊzoología.
ÃÌ>L>Ê> coordinaciónÊ `iÊiÃi coordinamiento] >ÊV>À}œÊ`iÊÕ˜ coordinador “ÕÞÊcoordinativo.
iÊ>ÊcooperaciónÊ i˜Êcooperativas ÞÊcooperadoras, …>L>L>ÊVœ˜ÊœÀ> iÃiÊcooperador. ˜ÊiÃ>ÊÌi> Ì>˜Êmohosa]Ê Ã>V>Ê,œÃ> Vœ˜Êalcohol >Ê“>˜V…> `iÊmoho.
UU
UU `ÕÕ˜ÛˆÀ>]Ê`ÕÕ˜ÛˆÀœ]Ê`ÕÕ˜ÛˆÀ>Ìœ
˜Ê>Ê>Ã>“Li> duunviral ÃiÊÀiÕ˜ˆiÀœ˜ œÃÊduunviros]Ê i˜ÊiÊÀœ“>˜œ duunvirato.
En versos rimados

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡78
EE - EHE
EE
>VÀii`œÀ]ÊVÀiiÀ]ÊVÀii˜Vˆ>]Ê`iÃVÀiiÀ]ÊiiÀ]ÊÀiiiÀ]Ê«œÃiiÀ]Ê`iÃ«œÃiiÀ]Ê
`iÃ«œÃii`œÀ]Ê«ÀœÛiiÀ]Ê`iÃ«ÀœÛiiÀ]ÊÀii`ˆwV>À]ÊÀii`ˆwV>`œ]ÊÀiii-
}ˆÀ]ÊÀiii}ˆ`œ]ÊÀii“L>ÀV>À]ÊÀii˜V>À˜>À]ÊÀii˜VÕ>`iÀ˜>À]ÊÀii“Lœ-
Ãœ]Ê Àii“LœÃ>À]Ê Àii“«>âœ]Ê Àii“«>â>À]Ê Àii˜}>˜V…i]Ê Àii˜Ã>Þœ]Ê
ÀiiÃÌÀi˜œ]ÊÀiiÝ>“ˆ˜>À
EHE Ài…j˜]ÊÛi…i“i˜Ìi]ÊÛi…i“i˜Vˆ>
En versos rimados
-ˆÊi˜Ê>ÊreelecciónÊ
˜œÊvÕiÃiÊreelegido]Ê
ÃiÊ«i˜Ã>À?Ê
i˜ÊÃÕÊreemplazo.
9ÊÃˆÊi˜Ê> reelección] vÕiÃiÊreelegido]Ê ˜œÊÃiÀ? reexaminado.
*>À>ÊiÊreestreno ÃiÊ…>À?ÊÕ˜ reensayo;Ê ÃˆÊ˜œÊÃ>iÊLˆi˜]Ê ÃiÊ…>À?Êi reembolso. Con vehemencia pedía el rehén,
pedía su libertad vehemente.
II - IHI
II vÀˆ‰Ãˆ“œ]Êˆ“«ˆ‰Ãˆ“œ]Ê«ˆ‰Ãˆ“œ]ÊÌˆ‰Ì>
IHI ˜ˆ…ˆˆÃÌ>]Ê˜ˆ…ˆˆÃ“œ

5 ‡Fonemas vocales
79 ‡
En versos rimados
˜ÊÕ˜Ê>VÌœÊpiísimo,
“ˆÊLÕi˜>Êtiíta,
i˜ÊÕ˜Ê`‰>Êfriísimo,Ê
Õ˜Ê}ÕˆÃœÊiÊ`ˆœ
>ÊiÃiÊ…œ“LÀi
impiísimo.
-ˆÊi˜ÊiÊnihilismo ÃiÊ˜ˆi}>Ê>ÊVÀii˜Vˆ>] Ìœ`œÊœÊ`iÃVÀii iÊµÕiÊnihilistaÊiÃ°
2. Grupos de dos fonemas vocales diferentes
AE - AHE
AE
>jÀiœ]Ê>iÀœ˜?ÕÌˆVœ]ÊÃ>iÌ>]Ê>iÀœLˆœ]Ê>iÀœ«œÃÌ>]Ê>iÀœv>}ˆ>]Ê>iÀœ-
˜>Ûi]Ê>iÀœÃÌ>Ìœ]Ê>iÀœ«>˜œ]Ê>iÀœ«ÕiÀÌœ]Ê>iÀ`Àœ“œ]Ê>iÀœˆÌœ
AHE â>…iÀˆÀ]Êâ>…iÀˆ`œ]Êâ>…iÀˆ`œÀ
En versos rimados
Êaeropuerto
aeronáutico
i}ÊVœ˜ÊÃÕÊV>À}>
aeropostal.
iÊµÕˆiÀiÊzaherir iÃiÊzaheridor,Ê «iÀœÊÃÕ zaherimiento ˜œÊ>ÃÌˆ“>À?Ê “ˆÊÃi˜Ìˆ“ˆi˜Ìœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡80
En versos rimados
En versos rimados
AI - AHI - AY
AI
>ˆÀi]ÊV>ˆÀi]ÊV>ˆ“?˜]Ê>ˆÀi>`œ]ÊÛ>ˆ˜>]Ê>ˆÃ>À]ÊL>ˆ>À]Ê>“>ˆ˜>À]Ê>ˆÃ>-
`œ]Ê>ˆÃ>“ˆi˜Ìœ]Êâ>ˆ˜œ
AHI >…‰]Ê>…‰˜Vœ]Ê>…ˆ>`œ]ÊÛ>…‰`œ
AY >Þ]Ê…>Þ]Ê“>˜V>Þ
Airosamente
ÞÊaisladamente,
«>Ãi>ÊiÊcaimán
«œÀÊ>ÊVœÃÌ>
`iÊ9ÕV>Ì?˜°
AhijadoÊ“‰œ] ÛiÊahí, ViÀV>Ê`iÊ“‰]Ê «œÀÊÃˆÊ“iÊ`>ÊÕ˜ vahído Ay, ay, ay,
V“œÊL>ˆ>]Ê “ˆÊyœÀ `iÊAmancay.
AO - AHO
AO >œÀÌ>]Ê>ÀÌˆVœ]Ê>œÛ>À]ÊV>œL>]ÊV>œÃ]ÊV>ÌˆVœ]ÊV>œ‰˜
AHO
>…œ}>]Ê>…œ˜`>À]Ê>…œÀ>]Ê>…œÀV>]Ê>…œÀÀ>]Ê“>…œ“iÌ>˜œ]Êâ>˜>…œ-
Àˆ>]Êâ>…œ˜jÃ]Êâ>…œ˜`>À
˜ÊiÃiÊcaos
Ì>˜Êcaótico,
>ÊVÀÕâÊ`iÊcaoba
ÃiÊ…>Ê«iÀ`ˆ`œ°
Ahorra ahora, >Ã‰Ê“>š>˜> Þ>Ê˜œÊÌiÊahoga.

5 ‡Fonemas vocales
81 ‡
En versos rimados
AU - AHU
AU
>Õ`>â]Ê>Õ`>Vˆ>]Ê>Õ`ˆVˆ˜]Ê>Õ`ˆi˜Vˆ>]Ê>Õ`ˆÌˆÛœ]Ê>Õ`ˆÌœÀˆœ]Ê>Õ`ˆ-
ÌœÀ‰>]Ê>Õ}i]Ê>Õ}ÕÀˆœ]Ê>Õ}ÕÀ>]ÊÕ}ÕÃÌœ]Ê>Õ>]Ê>Õ>`œÀ]Ê>Õˆ`œ]Ê
“>Õˆ`œ]Ê>Õ“i˜Ìœ]Ê>Ö˜]Ê>Õ˜>À]Ê?ÕÀiœ]Ê>ÕÀiœ>]Ê>ÕÀ‰VÕ>]Ê>ÕÀˆ-
VÕ>À]Ê >ÕÀ‰viÀœ]Ê >ÕÀœÀ>]Ê >ÕÃVÕÌ>À]Ê >ÕÃi˜Ìi]Ê >ÕÃi˜Vˆ>]Ê >ÕÃ«ˆVˆœ]Ê
>ÕÃÌiÀœ]Ê >ÕÃÌÀ>]Ê >ÕÃÌÀ>ˆ>˜œ]Ê >ÕÃÌÀ‰>Vœ]Ê >ÕÌ>ÀµÕ‰>]Ê >ÕÌj˜ÌˆVœ]Ê
>ÕÌœ]Ê >ÕÌ}À>vœ]Ê >ÕÌVÌœ˜œ]Ê >ÕÌ}i˜œ]Ê >ÕÌ“>Ì>]Ê >ÕÌœ“œÌÀˆâ]Ê
>ÕÌœ“Ûˆ]Ê>ÕÌœ«ˆÃÌ>]Ê>ÕÌ`Àœ“œ]Ê>ÕÌœ˜œ“‰>]Ê>ÕÌœ«Ãˆ>]Ê>ÕÌœÀ]Ê
>ÕÌœÀˆ`>`]Ê>ÕÌœÀˆÌ>Àˆœ]Ê>ÕÌœÀˆâ>`œ]Ê>ÕÝˆˆ>À]Ê>ÕÝˆˆœ
AHU >…Õ“>À]Ê>…ÕÞi˜Ì>À]ÊÃ>…Õ“iÀˆœ]ÊÌ>…ÖÀ
œ˜Ê}iÃÌœÊaudaz,Ê
>˜ÌiÊiÊauditorio
Ì>˜Êaustero,
ÃÕ«œÊÀi>ˆâ>À
iÃiÊaustraliano,
ÃÕÊ`ˆÃVÕÀÃœ
inaugural.
/>˜Êauténtico i˜ÊÃÕÃ auguriosÊvÕi] µÕiÊÌ>˜ÌœÃ autógrafos jÊwÀ“° *>À>Êahuyentar iÊ“>ÊœœÀ] «Ài˜`ˆÊiÊtahúr iÊÛˆiœÊsahumerio. />ÊiÃÊiÊ“ˆÃÌiÀˆœ `iÊtahúr ahumado.
OU - OHU
OU LœÕµÕiÌ]ÊLœÕiÛ>À`
OHU Þœ…Õ“>
Ou, ou, ou, «œÀÊiÊbouquet] ou]Êou]Êou] >Êboulevard Þ>Ê“iÊÛœÞ] ou, ou, ou. *œÀÊÃÕÊÛ>œÀ ÞÊV>Àˆšœ]Ê ÀiVœÀ`>“œÃÊ >Ê>ÃÊ˜ˆš>ÃÊ `iÊAyohuma.
En versos rimados

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡82
En versos rimados
UA - UHA
UA
>}Õ>]Ê >}Õ>`>]Ê >}Õ>ÌiÀœ]Ê L>}Õ>>]Ê `Õ>ˆÃÌ>]Ê }Õ>`>š>]Ê }Õ>}Õ>]Ê
}Õ>ˆÀ>]Ê }Õ>ˆV…œ]Ê }Õ>˜>Vœ]Ê }Õ>˜œ]Ê }Õ>˜Ìi]Ê }Õ>«œ]Ê }Õ>À>˜‰]Ê
}Õ>À`>À]Ê}Õ>ÀiViÀ]Ê}Õ>Þ>L>]Ê}Õ>âÖ]ÊÀÕ>˜œ]ÊÃÕ>Ûi]ÊÃÕ>Ûˆ`>`]ÊÞi-
}Õ>`>]Ê…Õ>V>Ì>Þ]Ê…Õ>˜}œ
UHA LÕ…>À`ˆ>]ÊÌÀÕ…?˜]ÊÌÀÕ…>˜iÀ‰>
¡Agua, agua!,
aguatero,
¡aguaÊvÀiÃV>
`iÊ>Êaguada!
œ˜ÊÃÕ>Ûˆ`>` V>˜Ì>L>Ê>Êguajira, Õ˜Êguardia i˜Ê >…ÕiÊHuapi. ÃÌ>Êbuhardilla iÃÊÕ˜>Êtruhanería] ÃiÊiÃVœ˜`i˜Êi˜Êi> Ìœ`œÃÊœÃÊtruhanes.
UE
UE
>LÕi>]Ê>LÕiœ]ÊVÕiV>]ÊVÕiœ]ÊV>âÕi>]Ê`Õiœ]ÊV…ˆVÕiœ]Ê`Õi˜`i]Ê
`Õišœ]Ê`Õii]Ê`ÕiÌœ]ÊvÕi}œ]ÊvÕii]ÊvÕi˜Ìi]ÊvÕiÀ>]ÊvÕiÀÌi]ÊvÕiÀâ>]Ê
}ÀÕiÃœ]Ê…ÕiÛœ]Ê…ÕiVœ]Ê…Õi>]Ê…Õi}>]Ê…ÕiÀÌ>]Ê…ÕjÃ«i`]Ê…ÕiÃÌiÃ]Ê
…ÕjÀv>˜œ]Ê…ÕiÃœ]ÊÕi}œ]Ê“ÕiV>]Ê“Õi>]Ê“ÕiLi]Ê“Õii]Ê“ÕiÛœ]Ê
«ÕiÃ]Ê«ÀÕiL>]ÊÀÕiV>]ÊÀÕi`>]ÊÀÕi`œ]ÊÃÕiVœ]ÊÃÕiœ]ÊÃÕiÌœ]ÊÃÕišœ]Ê
ÃÕiÀœ]Ê ÃÕiÀÌi]Ê ÌÕiÀVi]Ê ÌÕiÀV>]Ê ÌÕiÀÌœ]Ê ÌÀÕi˜œ]Ê ÌÀÕiµÕi]Ê ÛÕiœ]Ê
ÛÕiÌœ]ÊÛÕiÌ>]ÊÛÕiVœ
En versos rimados
Abuelo,Êcuéntame,
cuéntameÊ`i
duende
`iÊiÃiÊcuento,Ê
µÕiÊi˜Ê>µÕi
pueblo,Ê
ViÀV>Ê`iÊpuerto,Ê
Ûˆ>>L>Êi˜ÊÕ˜>Êrueda
ÞÊi˜ÊV>`>Êvuelta
ÃiÊ>ÃÕÃÌ>L>Ê`iÊsuelo.
˜ÊÕ˜Êhueco `iÊ>Êhuerta,Ê Õ˜>Êhuésped Õ˜œÃÊhuesos i˜Vœ˜ÌÀ° ˜ÊhuestesÊ >ÃiÃˆ˜>Ã]Ê iÊhuéspedÊ«i˜Ã]ÊÞ i˜Ê >ÃÊhuellasÊ `iÊ
«iÀÀœ]Ê˜ˆÊÃiÊw°

5 ‡Fonemas vocales
83 ‡
En versos rimados
UI - UY
UI
LÕˆÌÀi]ÊVÕˆ`>]ÊVÕˆ`>`œ]Ê…ÕˆÀ]Ê…Õˆ`ˆâœ]Ê…Õˆ`>]Ê`ÀÕˆ`>]ÊÕˆÃ]ÊÀÕˆ˜]Ê
ÀÕˆ˜>]ÊÀÕˆ˜œÃœ]ÊÀÕˆ`œ]ÊÀÕˆÃišœÀ]ÊÃÕˆâœ]ÊÃÕˆVˆ`>
UY ÕÞ]ÊÕÕÞ
Êdruida suizo
Ìˆi˜iÊÕ˜Êruiseñor°Ê
iÊœÃÊbuitres
jÊœÃÊVÕˆ`>\
…>Vˆi˜`œÊruido
œÃÊ…>ViÊhuir.
¡Uy, uy, uy!, “iÊÛœÞÊ«>À>ÊJujuy. ¡Uy, uy, uy!, muyÊ>«ÕÀ>`œ “iÊÛœÞÊ«>À>ÊJujuy.
En versos rimados
UO - UHO
UO
`Öœ]Ê`Õœ`jVˆ“œ]Ê`Õœ`i˜œ]ÊyÖœÀ]ÊyÕœÀiÃVi˜Ìi]ÊÛÕÌÕœÃœ]ÊÛœÕ«-
ÌÕœÃœ]ÊÀiÃ«iÌÕœÃœ]Ê>viVÌÕœÃœ
UHO LÖ…œ]ÊLÕ…œ˜iÀœ
*œÀÊduodécimaÊÛiâ
ÞÊÌiÊ`ˆ}œÊœÌÀ>ÊÛiâ]Ê
µÕiÊafectuoso
ÞÊrespetuoso
`iLiÃÊÃiÀ°
ÊbuhoneroÊ ˜œÊVÕˆ`>Êbúhos. -œÊÛi˜`iÊ>}Õ>Ã ÞÊœÌÀ>ÃÊL>À>Ìˆ>Ã°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡84
En versos rimados
EA - EHA
EA
Ìi>]Ê Ãi>]Ê Ài>]Ê vi>]Ê Ûi>]Ê Li>Ì>]Ê `i?˜]Ê `i>“LÕ>À]Ê vi>`>`]Ê i>]Ê
i>Ì>`]Ê“i>Ìœ]Ê“i>˜`Àœ]Ê«i>Ì˜]Ê«i>i]ÊÀi>]ÊÀi>ˆÃ“œ]ÊÀi>ˆÃÌ>]Ê
Ài>Vi]ÊÀi>â>À]ÊÀi>“i˜Ìi]ÊÀi>˜ˆ“>À]ÊÀi>LÀi]ÊÀi>˜Õ`>À]ÊÀi>«>Ài-
ViÀ]ÊÀi>ÃÕ“ˆÀ]ÊÀi>Ãi}ÕÀœ]ÊÀi>ÛˆÛ>À]ÊÌi>ÌÀœ]ÊÌi>ÌÀ>]Ê>Ãœi>]Ê>Ãi>]Ê
>Ãi>`œ]Ê Vœi>]Ê “i˜i>]Ê Ài˜}Õi>]Ê «ii>]Ê «œi>]Ê ˆ`i>]Ê i>]Ê …œi>]Ê
«œÌÀi>]Ê}œÌi>
EHA Ài…>LˆˆÌ>À]ÊÀi…>LˆˆÌ>Vˆ˜]ÊÀi…>ViÀ]ÊÀi…>‰]ÊÀi…>ÀÌ>À]ÊÀi…>>
-ˆÊ>ÊVœ>Êmenea
iÊ«iÀÀœÊ˜œÊpelea,Ê
ÞÊÃˆÊrenguea,Ê
Ãi}ÕÀœÊµÕiÊÃiÊ…>
peleado.
œÊ«>}>ÊiÊpeatón peajeÊi˜Ê>ÊÀÕÌ> ˜>Vˆœ˜>]Ê ÃˆÊÃœÊÕÃ> >ÊÃi˜`>Êpeatonal.
-ˆÊÃÕÊVœ˜Vi«Ìœ µÕˆiÀiÊrehabilitar,Ê iÃiÊiÃVÀˆÌœ `iLiÀ?Êrehacer. iÊrehacer >Êrehala]Ê iÊrehalero reharto Þ>ÊiÃÌ?°

5 ‡Fonemas vocales
85 ‡
En versos rimados
EI - EHI - EY
EI
«iˆ˜>]Ê Àiˆ˜>]Ê Àiˆ˜>`œ]Ê vÀi‰À]Ê `iˆ`>`]Ê >viˆÌ>]Ê >viˆÌ>`œÀ>]Ê >ViˆÌi]Ê
>ViˆÌiÀ>]Ê >ViˆÌœÃœ]Ê Ài‰Ìi]Ê Ài‰À]Ê Ûiˆ˜Ìi]Ê ÌÀiˆ˜Ì>]Ê Ûiˆ˜Ìi˜>]Ê ÌÀiˆ˜Ìi-
˜>]Ê`iiˆÌi]ÊÃ>ÌjˆÃ]ÊÃ>Ì>ÃÌiˆÃ]ÊVœÃˆÃÌiˆÃ]ÊÀi‰ÃÌiˆÃ]ÊÛˆÃÌiˆÃ]ÊÀiˆ˜>ÃÌiˆÃ]Ê
>viˆÌ>ÃÌiˆÃ]ÊÛiÀjˆÃ]ÊÃiˆÃ]ÊÃiˆÃVˆi˜ÌœÃ
EHI Ûi…‰VÕœ]ÊÛi…ˆVÕ>À]ÊÀi…ˆ>À]ÊÀi…ˆœ]ÊÀi…ˆiÌi
EY ÀiÞ]Ê«iiÀÀiÞ]ÊV>ÀiÞ
Ê>Êreina
peinasteis
ÞÊÃÕÊÛiÃÌˆ`œÊ
cosisteis.
-ÕÊVœ“ˆ`>Êfreísteis
ÞÊÃÕÊLiLˆ`>
servisteis.
-ˆÊi˜Ê“ˆÊvehículo ÞœÊi}Õj]Ê i˜Ê“ˆÊvehículo ÞœÊ“iÊˆÀj°ˆâœÊÕ˜>Êley >µÕiÊrey: º/œ`œÊiÊ pejerrey, iÃÊ«>À>ÊiÊrey”.
En versos rimados
EO - EHO
EO
viœ]ÊÀiœ]ÊÛiœ]ÊiœÊ]ÊLiœ`œ]ÊVœÀÀiœ]Ê«œÃiœ]ÊVÀiœ]Ê˜i˜]Ê}iœ}À>-
v‰>]Ê}iœ“iÌÀ‰>]Ê}iœœ}‰>]Êi˜]Êiœ˜>]Êiœ˜iÀ>]Êiœ˜ˆ˜œ]Êiœ«>À-
`œ]Ê“iœœ]Ê«i˜]ÊV>“«i˜]Ê«iœÀ]ÊÀiœœ]ÊÀiœÀ`i˜>À]ÊÀiœÀ}>˜ˆâ>À]Ê
Ìiœœ}‰>]ÊÌiœÀi“>]ÊÌiœÀ‰>]ÊÌiÀˆVœ]Ê>«>Àiœ]Ê>Ãiœ]Ê>Ìiœ]ÊÀiiœ]ÊV>-
“>viœ]Ê`iÃiœ]Ê«iiœ]ÊVœœÀiœ]ÊV>Àiœ]ÊÌÀœviœ]ÊÀœ`iœ]Êœœ
EHO Ài…œ}>À]ÊÀi…œ>À]ÊÀi…œÞœ
Êleopardo,
`iÊpaseo,Ê
>Êleón
`iÊreojo
“ˆÀ]Ê
ÞÊiÊleón,
>Êleopardo,Ê
leoninamente
iÊ`ˆœ\
º9œÊÌiÊveo”.
*Àˆ“iÀœ]Ê>Êrehollo;Ê Õi}œ]Ê>Êrehogo; ÞÊÃˆÊ˜œÊ“iÊ}ÕÃÌ> >ÊViLœ>]Ê >ÊÃ>VœÊ`iÊ>Êœ> ÞÊ>ÊÌˆÀœÊ>Êrehoyo.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡86
En versos rimados
En versos rimados
EU - EHU
EU
iÕÀiŽ>]ÊiÕvi“ˆÃ“œ]ÊiÕvÀˆVœ]ÊiÕV>ˆ«Ìœ]ÊiÕV>ÀˆÃÌ‰>]ÊÌiÕÌ˜]Ê˜iÕ-
Àœ˜>]Ê˜iÕÀ>}ˆ>]Ê˜iÕ“?ÌˆVœ]Ê˜iÕÀÌˆVœ]Ê˜iÕÌÀ>]Ê˜iÕ“œ˜‰>]Ê˜iÕ-
ÌÀ˜]ÊÀiÖ˜i]ÊÀiÕ“>]ÊÀiÕ˜ˆ˜]ÊÀiÕ˜Ì>À]ÊÌiÕV>‰
EHU Ài…ÕÃ>À]ÊÀi…Õ“i`iViÀ]ÊÀi…Õ˜`ˆÀ]ÊÀi}ˆÀ
˜Ê>ÊÀiÕ˜ˆ˜]Ê
iÊeuropeo,
eufórico,
“eureka”Ê}ÀˆÌ\
iÊneutrón,Ê
Ì>˜Êneutral,Ê
jÊ`iÃVÕLÀˆ°
œÊrehúses “ˆÊ“>˜œ]Ê ˜œÊrehúyas “ˆÊ“ˆÀ>`>]Ê µÕiÊÃiÊrehumedecen “ˆÃÊœœÃ] µÕiÊÃiÊrehunde “ˆÊ>“>]Ê «œÀÊÌ>˜ÌœÊ>“œÀ ˜œÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆ`œ°
IA
IA
Û‰>]Ê“‰>]ÊvÀ‰>]ÊÌ‰>]Ê`‰>]ÊÀ‰>]Ê`ˆ>Àˆœ]Ê“i`ˆœ`‰>]ÊVˆ>˜ÕÀœ]ÊVÀˆ>ÌÕÀ>]Ê
VÀˆ>À]ÊVÀˆ>`œÀ]ÊVÀˆ>`iÀœ]Ê`ˆ>LiÌiÃ]Ê`>ˆ>]Ê`ˆ>Lœ]Ê`ˆ?Vœ˜œ]Ê`ˆ>`i-
“>]Ê`ˆ?v>˜œ]Ê`ˆ>}œ˜>]Ê`ˆ?œ}œ]Ê`ˆ>“>˜Ìi]Ê`ˆ?“iÌÀœ]Ê`ˆ>˜>]Ê`ˆ>-
«>Ã˜]Ê`ˆ>ÀˆiÀœ]Ê`ˆ>ÀÀi>]Êw>`œ]Êw>“LÀi]Êw>˜â>]ÊvÀˆ>`>`]Ê}Õ‰>]Ê
ˆ>`œÀ]Ê«ˆ>`œÃœ]Ê«ˆ>˜œ]Ê«ˆ>˜ˆÃÌ>]Ê«ˆ>À]ÊÀˆ>V…œ]ÊÀˆ>V…Õiœ]ÊÃˆ>“jÃ]Ê
Ìˆ>À>]Ê˜œÀˆ>]ÊÃiÀˆ>]Ê“œ“ˆ>]Ê˜œÛˆ>]ÊÕÛˆ>]ÊÃ>Lˆ>]ÊÃÕVˆ>]Ê>V>˜V‰>]Ê
…>L‰>]Ê …>V‰>]Ê ÃiÀ‰>]Ê L>…‰>]Ê >À‰>]Ê "viˆ>]Ê iˆ>]Ê iˆ>]Ê …ˆ>Ìœ]Ê
…ˆ>ˆ˜œÊÞÊ“ÕV…œÃÊ“?Ã®
*>À>ÊOfelia,
Õ˜>ÊtiaraÊ
`iÊdiamantes;Ê
«>À>ÊGloria,Ê
Õ˜>ÊdiademaÊ
`iÊœÀœÆ
ÞÊ«>À>ÊDelia]Ê
Ì>˜ÊÃœ
uÕ˜>Êdalia!
ÃiÊdiariero, >Êﬁado ˜œÊÛi˜`i œÃÊdiarios. œÃÊÛi˜`i >ÊVœ˜Ì>`œ]Ê i˜ÊÃÕÊ«>À>`> `iÊ>ÊDiagonal. ˜Ê>Êcarnicería,Ê i˜Ê>Êverdulería ÞÊi˜Ê>Êﬂorería,Ê i˜Ê>Êpanadería,Ê i˜Ê>Êpescadería ÞÊi˜Ê>Êlechería,Ê >ÃÊVœ“«À>ÃÊhacía Ìœ`œÃÊœÃÊdías,Ê >µÕi>Êtía.

5 ‡Fonemas vocales
87 ‡
En versos rimados
IE - IHE
IE
Lˆi˜]ÊLˆi˜>]ÊLˆi˜>Ûi˜ÌÕÀ>`œ]ÊLˆi˜iÃÌ>À]ÊLˆi˜…iV…œÀ]ÊLˆiÃ]ÊVˆiœ]ÊVˆi˜]Ê
Vˆi˜Ìœ]ÊVˆi“«ˆjÃ]ÊVˆj˜>}>]ÊVˆi˜Vˆ>]ÊVˆi˜Ì‰wVœ]ÊVˆiÀÀi]ÊVˆiÀÌœ]ÊVˆiÀÛœ]Ê`ˆiâ]Ê
`ˆiVˆœV…œ]Ê`ˆi˜Ìi]Ê`ˆiÃi]Ê`ˆiÃÌÀœ]Ê`ˆiÌ>]Êwi]ÊwiLÀi]ÊwiÌÀœ]ÊwiÀ>]ÊwiÃÌ>]Ê
}Àˆi}œ]Êˆi˜âœ]ÊˆiLÀi]Ê“ˆi]Ê“ˆi“LÀœ]Ê“ˆi˜Ìi]Ê“ˆi˜ÌÀ>Ã]Ê“ˆiÃ]Ê“ˆjÀVœ-
iÃ]Ê«ˆi]Ê«ˆi`>`]Ê«ˆi`À>]Ê«ˆi]Ê«ˆiÀ˜>]Ê«ˆiâ>]Ê«ˆi}œ]Ê>«ÀˆiÌ>]ÊÀˆi]ÊÀˆi˜`>]Ê
ÀˆiÃ}œ]ÊÃˆi“LÀ>]ÊÃˆi“«Ài]ÊÃˆi˜]ÊÃˆi˜Ìi]ÊÃˆiÀÀ>]ÊÃˆiÀÛœ]ÊÃˆiÃÌ>]ÊÃˆiÌi
IHE «iÀˆ…iˆœ
Bienaventurado
quien siempre
siembra iÊbien,
µÕiÊbienvenido
ÃiÀ?Êi˜ÊiÊVˆiœ°
uÃÊcierto!, diez ciervos ÞÊÕ˜>Êlibre, i˜ÊÕ˜>Êﬁesta Ãˆ˜Êﬁeras,Ê ÃiÊcomieronÊ iÊmiércoles,Ê Ìœ`>Ê>Êmiel. ˜ÊÛiÀ>˜œ >Êperihelio ÞÊi˜Êinvierno >Ê>viˆœ°Ê Tierra inquieta µÕiÊvieneÊÞÊÛ>] siempre ﬁel >ÊÀiÞÊ-œ°
En versos rimados
IO
IO
ˆ˜]Ê ˆœÌ>]Ê “‰œ]Ê Lˆœœ}‰>]Ê Lˆœ}À>v‰>]Ê VÀˆœœ]Ê ˆœÃ]Ê `ˆœViÃ>˜œ]Ê
wœÀ`œ]ÊvÀ‰œ]ÊvÀˆœi˜Ìœ]Ê“ˆœ«i]Ê«ˆœœ]Ê«ˆœ˜]Ê«ˆœ˜œ˜œ]Ê“ˆœVi˜œ]Ê
«ÀˆœÀˆ`>`]ÊÀ‰œ]ÊÀˆœ>˜œ]ÊÃˆœ˜ˆÃ“œ]ÊÛˆœ]ÊÛˆœ>]ÊÛˆœ‰˜]ÊÛˆœiÌ>]ÊÛˆœ-
i˜Ìœ]ÊÛˆœi˜Vˆ>]ÊÛˆœ>Vˆ˜]ÊÃˆi˜Vˆœ]ÊÃiÀˆœ]ÊÃˆÀˆœ]ÊÃiVÀiÌ>Àˆœ]Êi“ˆ-
Ã>Àˆœ]ÊœLÃiµÕˆœ]ÊÌ‰œ]Êy las terminadas en “ción”.
ÊDios criollo
ÞœÊiÊV>˜Ìœ
Vœ˜Ê“ˆÊviola°Ê
9œÊiÊV>˜Ìœ
“ˆÊdevoción
ÞÊiÊ«ˆ`œÊiÊ«iÀ`˜]Ê
Vœ˜Ê“ˆÊ…Õ“>˜>
condición.
-ˆÊ…>ÞÊaceptación >ÊiÃ>Êpetición,Ê Ìi˜`À? autorizaciónÊ «>À>Ê>Êrealización `iÊ>Êconstrucción `iÊiÃ>Êhabitación.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡88
En versos rimados
IU - IHU
IU
ÛˆÕ`>]ÊÌÀˆÕ˜vœ]ÊÛiˆ˜ÌˆÕ˜œ]Ê`ˆÕÀ˜œ]ÊVˆÕ`>`]ÊVˆÕ`>`>˜œ]Ê`ˆÕÀjÌˆVœ]Ê
“ˆÕÀ>
IHE Ûˆ…Õi>]ÊÛˆ…ÕiˆÃÌ>
1˜Ê`‰>Êveintiuno
i˜Ê>Êciudad,Ê
>ÊviudaÊ˜i}À>
>ÃÕÃÌ>L>
>ÊÌœÀœÊmiura.
Êvihuelista, Vœ˜ÊÃÕÊvihuela, iÊV>˜Ì>Ê>Ã‰ >ÊÃÕÊabuela.
3. Grupos de tres o más fonemas vocales diferentes
EIA i‰>ÆÊVÀi‰>
EIAI VÀi‰>ˆÃÆÊi‰>ˆÃ
IAI V>“Lˆ?ˆÃÆÊVÀˆ?ˆÃÆÊ}Õˆ?ˆÃ
IAU “ˆ>Õ
IEU >ˆjÕÌˆV>
IEI `iÃ«ÀiVˆjˆÃÆÊ>V>ÀˆVˆjˆÃ
IOI …ˆœˆ`iÃ
OAU Vœ>ÕÌœÀ
UAI }Õ>ˆ˜>ÆÊ}Õ>ˆÀ>ÆÊ}Õ>ˆVœ
UAY 1ÀÕ}Õ>ÞÆÊ*>À>}Õ>ÞÆÊÕ>i}Õ>Þ
UAU }Õ>Õ
U LÕiÞ

5 ‡Fonemas vocales
89 ‡
ÊÃœÊleía
œÊµÕiÊcreía,
ÞÊÛœÃœÌÀœÃÊcreíais
ÃœÊi˜Êœ
µÕiÊleíais.
-ˆÊ>ÊiÃÌiÊbuey ÛœÃœÌÀœÃ œÊcambiáis,Ê Ãi˜ÌˆÀ?ÊiÃiÊbuey µÕiÊœÊdespreciáis°Ê 9]ÊÃˆÊ>ÊiÃiÊbuey]Ê ÛœÃœÌÀœÃÊacariciáis,Ê ÃiÀ?]ÊÃˆ˜Ê`Õ`>]Ê iÊ“iœÀÊbuey. Guau, guau, guau ˜œÊ“i despreciéis), Guay, guau, guau ÃˆÊ“iÊcriais), Guau, guau, guau iÃÊLÕi˜œ µÕiÊ“iÊacariciéis).
Ioí, ioí, ioí, V>˜ÌœÊ«>À>ÊÌˆ° Ioí, ioí, ioí, “ˆÊyœÀÊ`iÊ>i‰°Miau, miau, miau, Õ˜ÌœÊ>ÊUruguay,Ê iÃÌÕ`ˆ>ÊHaliéutica “ˆÊ}>Ìœ …>“LÀˆi˜Ìœ° Miau, miau, miau, >«Ài˜`iÀÊ>Ê«iÃV>À] “ˆÊ}>ÌœÊµÕˆiÀi]Ê ÞÊÃÕÊ…>“LÀiÊV>“>À°˜ÊiÊÀ‰œÊUruguay, >Ê>Ê>ÌÕÀ> `iÊGualeguay,Ê «>Ãi>L>ÊÕ˜Êguaino i˜ÊÃÕÊguaira,Ê Õ˜Ê}À>˜Êguaicán.
En versos rimados

Cuarta
parte
Fonemas consonantes
y sinfones que les
corresponden

6
Labiales
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊiÛi“i˜ÌiÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊÕ˜ÌœÃ]Êi˜ÊœVÕÃˆ˜ÊVœ“«iÌ>Ê`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>ÊÞÊVœ˜ÊÌœ˜œÊ“ÕÃVÕ>ÀÊ
>}œÊÌi˜Ãœ
Fonema P
RITMO = ESQUEMAS RÍTMICOS
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 530)
BILABIAL OCLUSIVO
AFONADO INSTANTÁNEO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡94
Lengua:Êi˜ÊÀi«œÃœ]Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>ÆÊi˜Ê>VVˆ˜]ÊÌœ“>Ê>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ>ÊÛœV>Ê
µÕiÊÃˆ}ÕiÊ>Ê>ÊP
Velo:Ê«iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œÊViÀÀ>˜`œÊ>Ê«>ÃœÊ`iÊ>ˆÀiÊ…>Vˆ>Ê>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃ
Producción
Ê>ˆÀiÊiÃ«ˆÀ>`œÊÀiVœÀÀiÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>ÊVœ˜Ê>ÊvÕiÀâ>ÊÞÊÛiœVˆ`>`Ê˜i-
ViÃ>Àˆ>ÊÞ]Ê>ÊV…œV>ÀÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃ]ÊœÃÊÃi«>À>Ê«Àœ`ÕVˆj˜`œÃiÊ>Ã‰Ê>ÊÃ>ˆ`>ÊiÝ«œÃˆÛ>Ê
`iÊ“ˆÃ“œ°Ê œÊ`iLiÊ…>ViÀÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊi˜Ê>ÃÊ“iˆ>Ã°
Áreas de percepción
Visual\Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊÃi«>À>Vˆ˜Ê`iÊ>LˆœÃ
Auditiva\Ê`ˆviÀi˜Vˆ>Êi˜ÌÀiÊiÊÃœ«œÊÞÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊP
Táctil\ÊÃi˜ÌˆÀÊiÊ}œ«iÊ`iÊ>ˆÀiÊi˜Ê>Ê«>“>Ê`iÊ>Ê“>˜œ
Motriz\ÊÕ˜Ì>ÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÞÊViÀÀ>ÀÊ>ÃÊ“>˜œÃ]Ê>LÀˆÀÊjÃÌ>ÃÊ>Ê>ÊÃ>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀi]Êˆ“ˆ-
Ì>˜`œÊÛiœVˆ`>`ÊÞÊvÕiÀâ>
Enseñanza\ÊiiÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
Soplo\ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊVœÀÌœÊÞÊvÕiÀÌiÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊÕÃœÊ`iÊii-
“i˜ÌœÃ
Labios\
‡ÊLÀˆÀÊÞÊViÀÀ>ÀÊ>ÊLœV>]ÊÕ˜Ì>˜`œÊ˜>ÌÕÀ>“i˜ÌiÊœÃÊ>LˆœÃ
‡Ê«ÀiÌ>ÀÊÞÊ>yœ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃ
‡Êi>ÀÊÞÊ>ViÀV>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>Ã
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Deficiente tensión muscular labial en la oclusión (da sonido a soplo)
UÊ«ÀiÌ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃÊVœ˜ÊvÕiÀâ>
UÊ-œÃÌi˜iÀÊii“i˜ÌœÃÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÊiÃ«iÃœÀÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃ
UÊœœV>ÀÊÕ˜Ê«>«iÊi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ]ÊÃœÃÌi˜iÀœÊ>«ÀiÌ>`œÊ«>À>ÊµÕiÊ˜œÊÃiÊœÊÃ>µÕi˜
UÊœœV>ÀÊÕ˜Ê«>«iÊi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃÆÊ>Êi“ˆÌˆÀÊP]Ê`iÃ«i`ˆÀœÊÛˆœi˜Ì>“i˜ÌiÊ…>Vˆ>Ê
Õ˜>ÊV>>ÆÊ>ÊV>`>Ê>VˆiÀÌœ]Ê>Ãˆ}˜>ÀÊÕ˜Ê«Õ˜ÌœÆÊi˜Ê˜ˆšœÃÊÕÃ>ÀÊw}ÕÀˆÌ>Ã
2. Acentuada tensión muscular labial
UÊ>Ã>i>ÀÊœÃÊ“ÖÃVÕœÃÊ>Lˆ>iÃÊÞÊœÀLˆVÕ>ÀiÃ
UÊœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃ]ÊÃˆ˜Ê“œÛiÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>Ã]ÊÃi«>À>ÀÊÞÊÕ˜Ì>ÀÊ>Êâœ˜>Ê“i`ˆ>Ê
`iÊ>“LœÃ
UÊœœV>ÀÊÕ˜Ê«>«iÊw˜œÊi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ]ÊÃi«>À>ÀœÃÊÞÊ`i>ÀÊV>iÀÊiÊ«>«i
3. Salida de saliva con el aire
UÊœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃÊÌÀ>}>ÀÊ>ÊÃ>ˆÛ>ÆÊˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>ÊLœV>]Ê
Ãi«>À>˜`œÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊœÃÊ>LˆœÃ
UÊÕ˜Ì>ÀÊœÃÊ>LˆœÃ]ÊÌÀ>}>ÀÊ>ÊÃ>ˆÛ>]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊi“ˆÌˆÀÊP
4. Posición labiodental (labio inferior apoyado en incisivos superiores)
UÊ"VÕÃˆ˜ÊÌœÌ>Ê`iÊ>ÊLœV>ÊVœ˜ÊVœ˜Ì>VÌœÊ`iÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>Ã]Ê“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê
ˆ˜“œÛˆˆ`>`

6 ‡Labiales
95 ‡
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Ê“œÛiÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÃi«>À?˜`œœÃÊÞÊÕ˜Ì?˜`œœÃÊi˜ÊÃÕÊ«>ÀÌiÊVi˜-
ÌÀ>
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊPÊVœ˜Êˆ˜VˆÃˆÛœÃÊi˜ÊVœ˜Ì>VÌœ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÊVœ˜ÊPÊ“>˜Ìi˜ˆi˜`œÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÕ˜ÌœÃ
5. Sonido nasalizado
UÊœ˜Ì>ÀÊVœ˜ÊiÊ`ˆ>}˜ÃÌˆVœÊ`iÊ“j`ˆVœÊœÌœÀÀˆ˜œ>Àˆ˜}œ}œÊÀi>ÌˆÛœÊ>Ê>ÊÀˆ˜œv>-
Àˆ˜}i
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊÀiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆ>ÊVœ˜ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊLÕV>Ê>ÌiÀ˜>`>ÃÊÞÊVœ˜ÌÀœ>-
`>ÃÊVœ˜ÊiÊiÃ«iœÊ`iÊ`œLiÊv>â
UÊ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃ]ÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ«Àœ`ÕVˆi˜`œÊ>ÊPÊÞÊµÕiÊiÊ
>ˆÀiÊ…>}>Ê“œÛiÀÊ>Ê>“>Ê`iÊ>ÊÛi>
UÊ`i“]ÊvÀi˜ÌiÊ>ÊÕ˜Ê“ÛˆÊVœ˜Êw}ÕÀ>ÃÊVœ}>˜ÌiÃÊ}À>`Õ>`>ÃÊ«œÀÊiÃ«iÃœÀÊ`iÊw˜œÊ>Ê
}ÀÕiÃœ
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]Ê«ÀiÃˆœ˜>ÀÊ>ÃÊ>>ÃÊ`iÊ>Ê˜>ÀˆâÊ`ÕÀ>˜ÌiÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊP]ÊPPPPPPÊiÊ
ˆÀÊÃœÌ?˜`œ>ÃÊ`iÊ>Ê«œVœ
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ>“ˆ˜>Ì>ÊÀ‰Ì“ˆV>Ê`ˆVˆi˜`œ]Ê>ÊV>`>Ê«>Ãœ]ÊÕ˜>Ê“ˆÃ“>ÊÃ‰>L>Êi˜ÊV>`>ÊÀiVœÀÀˆ`œÊÞÊ
“>ÀV>˜`œÊVœ˜Ê«iµÕiš>ÃÊÀ>Þ>ÃÊPA PA PA )
UÊœ«i>ÀÊVœ˜Ê>ÃÊ“>˜œÃÊi˜Ê>Ê“iÃ>Ê`ˆVˆi˜`œÊÕ˜>Ê“ˆÃ“>ÊÃ‰>L>ÊPO PO PO)
UÊÕ}>ÀÊ>Ê`ˆÃ«>À>ÀÊÕ˜Ê>À“>ÊPU PU PU)
UÊ>ViÀÊÀiLœÌ>ÀÊ>Ê«iœÌ>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ`ˆViÊPE PE PE)
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜Ê«>>ÀˆÌœÊPI PI PI)
UÊ/iVi>ÀÊVœ˜ÊœÃÊ`i`œÃÊÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>]Ê>Ê>«œÞ>ÀÊV>`>Ê`i`œÊ`iVˆÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>ÊPA
PO PU PE PI)
Esquema corporal
Ài˜ÌiÊ>ÊiÃ«iœ]ÊÌœV>ÀÊ`iÌiÀ“ˆ˜>`>ÃÊ«>ÀÌiÃÊ`iÊVÕiÀ«œ]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>˜`œÊÃ‰>L>Ã\
UÊ/œV>˜`œÊ>ÊV>Liâ>\ÊPA PA PA
UÊ/œV>˜`œÊœÃÊ…œ“LÀœÃ\ÊPO PO PO
UÊ/œV>˜`œÊ>ÊVˆ˜ÌÕÀ>\ÊPU PU PU
UÊ/œV>˜`œÊ>ÃÊÀœ`ˆ>Ã\ÊPE PE PE
UÊ/œV>˜`œÊœÃÊ«ˆiÃ\ÊPI PI PI
Lateralidad
iÌiÀ“ˆ˜>ÀÊÃ‰>L>ÃÊ>Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>À]ÊiÛ>˜Ì>˜`œÊ>Ê“>˜œÊ`iÀiV…>ÊœÊ}œ«i>˜`œÊiÊ«ˆÃœÊ
Vœ˜ÊiÊ«ˆiÊ`iÀiV…œÆÊœÊ“ˆÃ“œÊVœ˜ÊœÃÊ“ˆi“LÀœÃÊˆâµÕˆiÀ`œÃ
Orientación temporal
*Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊ>ÊÃ‰>L>ÊPAÊÕÊœÌÀ>]ÊVÕ>˜`œÊ>Ê…œ>Ê`iÊ«>«iÊÌœV>ÊiÊ«ˆÃœ]ÊÕi}œÊ`iÊÃiÀÊ
>ÀÀœ>`>Ê…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>ÆÊ‰`i“ÊVœ˜ÊÕ˜>Ê«iœÌ>

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡96
Ritmo
*>À>Ê i“ˆÌˆÀÊ Ã‰>L>Ã]Ê «ÀiÃi˜Ì>ÀÊ iÃµÕi“>ÃÊ À‰Ì“ˆVœÃÊ Ãˆ“«iÃÊ ÛˆÃÕ>iÃÊ Vœ˜Ê «iœÌ>Ã®]Ê
Õi}œÊ“œ`iœÃÊ>Õ`ˆÌˆÛœÃÊVœ˜Ê«>“œÌiœÃ®ÆÊÃi}ÕˆÀÊVœ˜ÊiÃµÕi“>ÃÊi˜ÊœÃÊµÕiÊ…>Þ>Ê
ˆ˜ÌiÀÛ>œÃÊPAPA, ÊPAPA, PAPA)
Orientación espacial
UÊ*Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊÃ‰>L>ÃÊ>`œ«Ì>˜`œÊ`iÌiÀ“ˆ˜>`>ÃÊ«œÃˆVˆœ˜iÃ\
‡Ê*>À>`œÃÊVœ˜ÊLÀ>âœÃÊ…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>\ÊPA
- }>V…>`œÊÌœV>˜`œÊiÊ«ˆÃœ\ÊPU
- *>À>`œÊVœ˜ÊLÀ>âœÃÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi\ÊPE
- *>À>`œÊVœ˜ÊLÀ>âœÃÊ…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã\ÊPI
- *>À>`œÊVœ˜ÊLÀ>âœÃÊ…>Vˆ>ÊœÃÊVœÃÌ>`œÃ\ÊPO
UÊ-iÀˆ>ÀÊ>ÃÊ«œÃˆVˆœ˜iÃÊÞÊ>ÃÊÃ‰>L>Ã]Ê«Àˆ“iÀœÊ`œÃ]ÊÕi}œÊÌÀiÃ]Ê…>ÃÌ>Êi}>ÀÊ>ÊVˆ˜Vœ
UÊ˜ÊÕ˜>Ê…œ>Ê`œ˜`iÊÃiÊ…>Þ>Ê`ˆLÕ>`œÊÕ˜>ÊÀ>Þ>Ê…œÀˆâœ˜Ì>]Ê«Õ˜Ìi>ÀÊiÊ?Ài>ÊÃÕ-
«iÀˆœÀÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÊÕ˜>ÊÃ‰>L>°ÊœÊ“ˆÃ“œÊi˜ÊœÌÀ>Ê…œ>]Ê«Õ˜Ìi>˜`œÊ>Ê
âœ˜>Êˆ˜viÀˆœÀ°Ê˜ÊÕ˜>Ê…œ>]ÊVœ˜ÊÕ˜>ÊÀ>Þ>ÊÛiÀÌˆV>Êi˜ÊiÊVi˜ÌÀœ]Ê«Õ˜Ìi>ÀÊ>Êâœ˜>Ê
ˆâµÕˆiÀ`>]ÊÞÊi˜ÊœÌÀ>Ê…œ>Ê>Êâœ˜>Ê`iÀiV…>°Ê/>“Lˆj˜ÊÃiÊ«œ`À?Ê«Õ˜Ìi>ÀÊ`i˜ÌÀœÊœÊ
vÕiÀ>Ê`iÊ>ÃÊw}ÕÀ>Ã]ÊÃˆi“«ÀiÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>˜`œÊÕ˜>ÊÃ‰>L>°
Memoria y atención
Visual:Ê>ÃœVˆ>ÀÊV>`>ÊÃ‰>L>Ê>ÊÕ˜>ÊÌ>ÀiÌ>Ê`iÊVœœÀ°ÊPA\ÊÀœœÆÊPO\ÊÛiÀ`iÆÊPU\Ê>âÕÆÊ
PE\Ê>˜>À>˜>`œÆÊPI\Ê>“>Àˆœ°Ê*Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊ>ÊÃ‰>L>Ê>ÃœVˆ>`>Ê>Ê«ÀiÃi˜Ì>ÀÊ>ÊÌ>À-
iÌ>Ê>Ê«>Vˆi˜Ìi°ÊÕ>˜`œÊÞ>Ê>Ê“i“œÀˆâ>]Ê«ÀiÃi˜Ì>À>ÃÊ`iÊ>Ê`œÃÊœÊÌÀiÃ]ÊÞÊ>Ã‰Ê
Vœ“Lˆ˜>ÀÊ>ÃÊÃ‰>L>Ã
Auditiva:Ê>ÃœVˆ>ÀÊÃ‰>L>ÃÊ>ÊœLiÌœÃÊÃœ˜œÀœÃÆÊ«œÀÊii“«œ\ÊºVÕ>˜`œÊÌœVœÊiÊÌ>“LœÀ]Ê
`ˆ“i\ÊPO”; “VÕ>˜`œÊÌœVœÊ>ÊVœÀ˜iÌ>]Ê`ˆ“i\ÊPA»°Ê*Àˆ“iÀœ]ÊÀi>ˆâ>ÀÊiÃÌiÊiiÀVˆVˆœÊ
Vœ˜Ê>ÃÊvÕi˜ÌiÃÊÃœ˜œÀ>ÃÊ>Ê>ÊÛˆÃÌ>ÆÊÕi}œÊœVÕÌ>ÃÊœÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ°
Táctil:ÊVÕ>˜`œÊÃiÊiÊ>V>ÀˆVˆ>Ê>Ê“>˜œ]Ê`iVˆÀ\ÊA....ÆÊVÕ>˜`œÊÃiÊiÊ}œ«iÌi>\ÊPA PA PA
PA°Ê*Àˆ“iÀœ]ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊ>LˆiÀÌœÃÆÊÕi}œ]ÊViÀÀ>`œÃ
Asociación fonema - palabra - objeto
UÊ˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊœLiÌœÃÊœÊw}ÕÀ>Ã]ÊÀiVœ˜œViÀÊœÃÊµÕiÊi˜ÊÃÕÊ˜œ“LÀiÊiÛi˜ÊiÊ
vœ˜i“>ÊP
UÊ˜ÌÀiÊÛ>Àˆ>ÃÊ«>>LÀ>Ã]ÊÀiVœ˜œViÀÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊP
UÊ œ“LÀ>ÀÊ«iÀÃœ˜>ÃÊVÕÞœÃÊ˜œ“LÀiÃÊi“«ˆiVi˜ÊVœ˜ÊP
Discriminación auditiva
,iVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊœÃÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>ÃÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊP°ÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ
`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã\ÊB]ÊM]ÊTÊÞÊC=K]Êi˜ÊÃ‰>L>ÃÊÞÊ«>>LÀ>Ã°Êœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊ
V>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
/ˆi˜iÊ«œÀÊw˜>ˆ`>`Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊL?ÃˆV>Ê`iÊvœ˜i“>ÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÊ>Vœ“«>š>`œÊ«œÀÊ
œÃÊvœ˜i“>ÃÊÛœV>iÃÊVœ“œÊˆ˜ÌÀœ`ÕVVˆ˜Ê>ÊÃÕÊÕÃœÊi˜Ê>ÃÊ«>>LÀ>Ã°

6 ‡Labiales
97 ‡
De este vocabulario, seleccionar e ilustrar las palabras adecuadas a la diﬁcultad
del paciente.
3. En oraciones
ÃiÊpatoÊpasea.
ÊsapoÊpasóÊ>Êpozo.
œÊÃiÊÌœ“>Ê>ÊsopaÊVœ˜Ê>Êcopa.
PapáÊÌˆi˜iÊÕ˜>Êpala.
ÃiÊpisoÊpulidoÊiÃÊ`iÊpino.
PepaÊpusoÊ>ÊtapaÊ`iÊpote.
iÊpicaÊiÊpie.
1. Con vocales
apa opa upa epa ipa
apo opo upo epo ipo
apu opu upu epu ipu
ape ope upe epe ipe
api opi upi epi ipi
apa apapa apipu papopu
opo opopo opipa popupe
upu epepe upape pupepi
epe upupu epapo pepipa
ipi ipipi ipupe pipapo
a. En posición inicial
paso pomo pude pelo pica
pato poco puma peca pie
pala pozo puso pela pila
pana pone pule pesa pino
palo pote pucho perro piso
b. En posición intervocálica
capa copa lupa epa pipa
sapo topo supo cepo hipo
apuna opus cúpula depuso diputado
apena tope supe repetir pipeta
tapita copita supino épico pipilla
2. En vocabularios

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡98
PipoÊpateaÊ>Êpelota.
LupeÊ>Û>Ê>Êcopita.
PacoÊÌˆi˜iÊhipo.
PuseÊ>ÃÊpilas.
ÊpatoÊÌˆi˜iÊ`œÃÊpatas.
PipoÊÌˆi˜iÊpocoÊpeloÊÞÊ“ÕV…>ÃÊpecas.
-iÊsupo]ÊPaca pesa poco.
PicaÊpelóÊ>ÃÊpapas.
PupéÊpuleÊ>Êlupa.
PeinéÊ“ˆÊpeloÊVœ˜ÊiÊpeine.
iÊapunoÊÃˆÊÛœÞÊ>Ê>ÊPuna.
ÃiÊopusÊ“iÊapena.
-iÊdepusoÊ>Êdiputado.
PepeÊponeÊ>ÊpipetaÊÞÊ>ÊpipitaÊi˜ÊiÊpote.
>ÊcopaÊiÃÌ?Êi˜>Ê…>ÃÌ>ÊiÊtope.
4. En versos rimados
Pío, pío, pío,
Pico,ÊVœ˜ÊiÊpico,
“iÊpicó.
Pío, pío, pío,
uÞÊ˜œÊ“iÊ`œˆt
Upa, upita, “ˆÊPipo Pepito. Upa, upita, Vœ˜Êpapá, papito.
Paco, pataÊ`iÊpalo,Ê ˜œÊÃi>ÃÊ“>œ°6iœÊÕ˜Êpato ÞÊ`œÃÊpatas°Ê >ÃÊ`œÃÊpatas, uÃœ˜Ê`iÊpato!

6 ‡Labiales
99 ‡
5. P en grupos consonánticos
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ]Ê>Êw˜Ê`iÊw>ÀÊ
>ÃÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã\ÊPC]ÊPN]ÊPSÊÞÊPT
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊLP]Ê
MP]ÊNSP]ÊRP]ÊSP]ÊXPÊÞÊZP
Palos, palitosÊÞÊ
paletas,Ê
pintan Polo,
PepitaÊÞÊPepa,Ê
i˜Êpocos papeles.
Ê>Êcopa,Ê >Êtapa Pepa, ÞÊ>Êpote,Ê œÊdestapa Pepe. Papeles, papelitos ÞÊpapeletas,Ê uµÕjÊpapelerío i˜ÊiÃ>Êpapelería!
˜Ê>Ê}À>˜>ÊÃiÊÀiÕ˜ˆiÀœ˜ÊÕ˜Ê`‰>ÊœÃÊ>˜ˆ“>ˆÌœÃÊÞÊ`iVˆ`ˆiÀœ˜ÊœÀ}>˜ˆâ>ÀÊ
Õ˜>ÊV>ÀÀiÀ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊpatosÊÞÊœÃÊpollos.
Pipo]Ê iÊperro]Ê vÕiÊ ii}ˆ`œÊ Vœ“œÊ `ˆÀiVÌœÀÊ `iÊ >Ê V>ÀÀiÀ>]Ê ÞÊpocosÊ
“ˆ˜ÕÌœÃÊdespuésÊ`>L>Ê>ÃÊˆ˜`ˆV>Vˆœ˜iÃ\
‡ÊÕ>˜`œÊÃÕi˜iÊiÊpito]ÊÃiÊapuraránÊœÃÊpatosÊÞÊœÃÊpollos.
‡ÊÕ>˜`œÊÃÕi˜i˜Ê>ÃÊtapas]ÊÃiÊapuraránÊ>ÃÊpatasÊÞÊ>ÃÊpollas.
‡Ê9ÊVÕ>˜`œÊÃÕi˜iÊiÊpitito]ÊV>“ˆ˜>À?˜ÊœÃÊpollitosÊÞÊœÃÊpatitos.
‡Ê9ÊÌœ`œÃÊV>“ˆ˜>À?˜Ê“ÕÞÊapuradosÊ`iÃ`iÊ>ÊpuertaÊ`iÊ>ÊV>Ã>Ê>Ê
portón]Ê>˜Õ˜VˆÊPipo]ÊiÊperro.
“«iâÊ>ÊV>“ˆ˜>Ì>ÊÞÊ>Ê…ˆ˜V…>`>Ê}ÀˆÌ>L>\
‡Ê¡Pato Pico! ¡Pato Pico!Êu>Ì> poco!
‡Ê¡Pata Pepa! ¡Pata Pepa!ÊuÕiÛiÊ>ÃÊpatas!
‡Ê¡Pío Pollito! ¡Pío Pollito!Êu>“ˆ˜>ÊVœ“œÊpapá!
Êw˜Êi}>Àœ˜ÊœÃÊ}>˜>`œÀiÃÊÞÊiÃÊ`ˆiÀœ˜ÊœÃÊ«Ài“ˆœÃ\Êpara Pato
Pico\ÊÕ˜ÊpantalónÆÊ paraÊ> Pata PepaÊÕ˜>ÊcapitaÊÞÊpara Pío PollitoÊ
u1˜ÊpequeñoÊ}ÕÃ>˜ˆÌœt
l
l
Cuento

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡100
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonemaÊL: patoÊ«œÀÊplato
Ó°ÊSustitución del fonemaÊLÊporÊI: piatoÊ«œÀÊplato
Î°ÊSustitución del fonemaÊLÊporÊR: pratoÊ«œÀÊplato
{°ÊInserción de vocal entre consonantes:ÊpalatoÊ«œÀÊplato
Enseñanza: ejercicios preparatorios
-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜ÌiÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜°
Sinfón PL
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 531)
LABIOLINGUOALVEOLAR LATERAL
a.
palá palá palá palá plá plá
poló poló poló poló pló pló
pulú pulú pulú pulú plú plú
pelé pelé pelé pelé plé plé
pilí pilí pilí pilí plí plí
Técnicas con omisión rápida

6 ‡Labiales
101 ‡
Estas técnicas son indicadas para los casos de omisión.
b.
pelá pelá pelá pelá pla pla
peló peló peló peló plo plo
pelú pelú pelú pelú plu plu
pelé pelé pelé pelé ple ple
pilí pilí pilí pilí pli pli
Técnicas con omisión lenta
a. Colocar la lengua en posición de L y emitir:
L…..PL…. L…..PL….. L…..PL…..
PL…..A PL…..A PLA
PL…..O PL…..O PLO
PL…..U PL…..U PLU
PL…..E PL…..E PLE
PL…..I PL…..I PLI
Esta técnica es adecuada para los casos de inserción.
b.
a pe lá apelá a…pelá a…plá
a pe ló apeló a…peló a…pló
a pe lú apelú a…pelú a…plú
a pe lé apelé a…pelé a…plé
a pe lí apelí a…pelí a…plí
Esta técnica es adecuada para los casos de sustitución.
-iÊVœ“i˜â>À?Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê“ÕÞÊi˜Ì>“i˜Ìi]Ê`ˆviÀi˜Vˆ>˜`œÊ“ÕÞÊLˆi˜ÊPÊÞÊLÆÊÕi}œ]Ê
V>`>ÊÛiâÊ“?ÃÊÕ˜ÌœÃÊœÃÊÃœ˜ˆ`œÃ]Ê…>ÃÌ>ÊvœÀ“>ÀÊiÊÃˆ˜v˜°Ê>ÊÛœV>Êˆ˜ˆVˆ>ÊÃiÊÕÃ>Ê
Vœ“œÊv>VˆˆÌ>`œÀ>]ÊÞÊÃiÀ?ÊV>“Lˆ>`>ÊVœ˜ÃiVÕÌˆÛ>“i˜ÌiÊ«œÀ\ÊO]ÊU]ÊEÊiÊI]Ê“>˜Ìi˜ˆj˜-
`œÃiÊVœ˜ÃÌ>˜ÌiÊ>ÊÃˆ>L>Vˆ˜°
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>ÃÊ>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
œÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>]ÊÀˆÌ“œ]Ê>ÌiÀ>ˆ`>`]ÊvœÀ“>]ÊVœœÀ]ÊiÌV°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡102
a. En posición inicial
plato plomo pluma pleno plisar
plaza plomero plumero plegado plisado
playa plomería plus plebeyo pliegue
plata plomada plumón plegaria plioceno
plano plomizo plumaje pleito
b. En posición intervocálica
aplazo aplomo cataplum aplebeyar aplica
copla soplo sople soplido
dupla duplo suple suplica
replantar deplora repleto replica
biplano diploma triple triplica
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊ…>ÊÕÌˆˆâ>`œÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê`iÊi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>]ÊVœ“i˜â>ÀÊ«œÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊPLÊ
ˆ˜ˆVˆ>ÆÊÃˆÊÃiÊÕÌˆˆâÊ>ÊÌjV˜ˆV>Êi˜Ì>]ÊÕÃ>ÀÊ«Àˆ“iÀœÊiÊµÕiÊÌˆi˜iÊPLÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ°
En lo posible, ilustrar las palabras seleccionadas.
2. En oraciones
ÃiÊplatoÊiÃÊ“‰œ°
ÊplatoÊiÃÊ`iÊplata.
ÊplatoÊ˜œÊiÃÊ`iÊplomo.
>“iÊiÊplatoÊ`iÊplástico.
˜Ê>ÊplazaÊ…>ÞÊplátanos.
9œÊaplaudoÊ>ÊœÃÊ«>Þ>ÃœÃ°
SopléÊ>ÃÊÛiˆÌ>ÃÊ`iÊcumpleaños.
CumplíÊ°°°°°°°Ê>šœÃ°
PlutoÊ«ˆÃÊiÊplumínÊÞÊÃiÊ«ˆ˜V…Ê>Ê«>Ì>°
ÃiÊplumeroÊÌˆi˜iÊ«œV>ÃÊplumas.
ÊempleadoÊ`ˆLÕÊÕ˜Êplano.
*i«>ÊplanchaÊ>ÊV>“ˆÃ>ÊVœ˜Ê>Êplancha.
Ã>ÊplantaÊ˜œÊiÃÊ`iÊplástico.
ˆÊ«œiÀ>ÊiÃÊplisada.
Ê«>«iÊÞ>ÊiÃÌ?Êplegado.
ÊplumajeÊ`iÊiÃ>Ê>ÛiÊiÃÊLiœ°
Ã>ÊplacaÊiÃÊ`iÊplataÊÞÊœÀœ°
iÛœÊ“ˆÊplegariaÊ>ÊˆœÃ°
œÞÊiÃÊÕ˜Ê`‰>ÊplenoÊ`iÊÃœ°
*œÀÊiÃiÊpliegoÊÃiÊ…ˆâœÊÕ˜Êpleito.
ÊplomeroÊvÕiÊ>ÊLÕÃV>ÀÊplomoÊ>Ê>Êplomería.
ÊVˆiœÊiÃÌ?Êplomizo.
-ˆÊ˜œÊÕÃ>ÃÊ>Êplomada,Ê>Ê«>Ài`ÊµÕi`>À?ÊÌœÀVˆ`>°

6 ‡Labiales
103 ‡
3. En versos rimados
Plú, plú, plú,
`iÊplumas
“ÕÞÊLœ˜ˆÌ>Ã°
Plú, plú, plú,
`iÊplumas
“ÕÞÊÃÕ>ÛiVˆÌ>Ã°
Plú, plú, plú,
>ÃÊplumas
`iÊ>ÛiVˆÌ>°
-ˆÊÞœÊsoplé, ÃˆÊÌÖÊsoplasteÊÞ ÃˆÊi>Êsopló,Ê uµÕjÊ}À>˜ soplidoÊvÕit SoploÊÞœ]Ê soplasÊÌÖ ÞÊsoplaÊj° SoplemosÊÌœ`œÃ ÞÊ>ÃÊplumas Ûœ>À?˜°
iÛœÊ“ˆÊplegaria suplicante, i˜Ê>Êplaza,Ê i˜Ê>Êplaya,Ê `œ˜`iÊsopla iÊÛˆi˜Ìœ° ÊˆœÃÊiiÛœ “ˆÊplegaria suplicante.
Pla, pla, pla, iÃ>Êplaca iÃÊ`iÊplata. Plo, plo, plo, iÊplomero «œ˜iÊplomos. Plu, plu, plu, iÊplumeroÊÌˆi˜iÊ plumas. Pli, ple, pli, ple, Þ>ÊœÊÃj° Pla plo, plu, pli, ple.
Plan, plan, plan, cataplán, «>Ã>ÊVœ˜Êaplomo iÊÃœ`>`ˆÌœÊ`iÊ plomo. Plan, plan, plan, cataplán, cataplán, Ãˆ˜Ê«>À>À°
Pla, pla, pla, Û>“œÃÊÞ> >ÊiÃ>Êplaya°Ê Plo, plo, plo, iÊplomoÊ «>À>ÊiÊplomero. Plu, plu, plu, >ÃÊplumas Ãœ˜Ê`iÊplumero. Ple, ple, ple, Ì>ÊÌiÊÌˆ° Pla, ple, pli, «>À>Ê“‰°
Copla, coplita, coplero, Û>ÊV>˜Ì>˜`œÊ«œÀÊiÊ “Õ˜`œÊi˜ÌiÀœ° Copla, coplita, coplero, ˜œÊiÃÊÃœ`>`œ Ãˆ˜œÊplomero. Copla, coplita, coplero, Û>ÊV>˜Ì>˜`œÊ«œÀÊiÊ “Õ˜`œÊi˜ÌiÀœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡104
4. PL en grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊPLÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊMPL]ÊSPLÊÞÊXPL
Ê
À>ÃiÊÕ˜>ÊÛiâÊÕ˜Ê}>œÊ“ÕÞÊ>«ÕiÃÌœ]ÊµÕiÊÌi˜‰>ÊÕ˜>ÊÀœ>ÊVÀiÃÌ>ÊÞÊÕ˜Ê
«i˜>V…œÊ`iÊ>LÕ˜`>˜ÌiÃÊÞÊ>À}>ÃÊplumas.
*>À>`œÊVœ˜ÊaplomoÊi˜ÊiÊ“i`ˆœÊ`iÊ}>ˆ˜iÀœ]ÊiÝÌi˜`‰>Ê>ÃÊ>>ÃÊem-
plumadasÊÞÊV>˜Ì>L>ÊLˆi˜ÊvÕiÀÌiÆÊÕi}œ]Ê>Vœ“œ`>L>ÊÃÕÊplumajeÊÞÊÃiÊ
«>Ãi>L>ÊœÀ}ÕœÃœÊi˜ÌÀiÊ>ÃÊ}>ˆ˜>ÃÊµÕiÊÌi“L>L>˜ÊÌœ`>ÃÊ`iÊi“œVˆ˜Ê
…>ÃÌ>ÊiÊplumón.
‡Ê·+Õˆj˜ÊÃiÀ?Ê>Êii}ˆ`>¶Ê-iÊ`iV‰>˜ÊÕ˜>ÃÊ>ÊœÌÀ>Ã]Ê>Vœ“œ`?˜`œÃiÊ>ÃÊ
plumasÊÞÊ>ÃÊplumitas.
1˜Ê`‰>]Ê`iÃ`iÊiÊ}>ˆ˜iÀœ]ÊiÊ}>œÊ“ˆÀÊ…>Vˆ>Ê>ÊÛi˜Ì>˜>Ê`iÊ>ÊV>Ã>°Ê
ˆÀÊ>Ìi˜Ì>“i˜ÌiÊVœ˜ÊÕ˜ÊœœÊÞÊÕi}œÊVœ˜ÊiÊœÌÀœ]ÊÞÊiÃÌˆÀÊiÊ«iÃVÕiâœÊ
…>ÃÌ>Ê“?ÃÊ˜œÊ«œ`iÀ°Ê
‡Ê·+ÕjÊiÃÊœÊµÕiÊÛiœ¶ÊuÃÊiÊÃÕišœÊ`iÊ“ˆÊÛˆ`>t‡Ê`ˆœÊi˜ÌÕÃˆ>Ã“>`œÊ
iÊplumífero.
‰]Ê>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊ>ÊÛi˜Ì>˜>]ÊÛi‰>Ê«>Ã>ÀÊVœ˜ÌœÀ˜i?˜`œÃiÊ`iÊÕ˜ÊVœÃÌ>-
`œÊ>ÊœÌÀœ]ÊÕ˜Ê…iÀ“œÃœÊ«i˜>V…œÊ`iÊplumasÊL>˜V>ÃÊVœ“œÊ>Ê˜ˆiÛi°
‡Ê+Õˆi˜ÊiÛ>ÊiÃ>ÃÊplumas]ÊiÃÊ>Ê}>ˆ˜>Ê`iÊ“ˆÃÊÃÕišœÃ°
uiLœÊVœ˜µÕˆÃÌ>À>ÊÞ>Ê“ˆÃ“œtÊ«i˜Ã>L>ÊiÊ}>œÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊLÕÃV>L>Ê
>ÊvœÀ“>Ê`iÊiÃV>«>ÀÃiÊ`iÊ}>ˆ˜iÀœ°
œÀÀˆ]ÊiÝÌi˜`ˆÊ>ÃÊ>>ÃÊÞÊVœ˜ÊÕ˜Ê}À>˜ÊÃ>ÌœÊ«>ÃÊ>ÊœÌÀœÊ>`œÊ`iÊ
>ÊViÀV>]ÊÃiÊÃÕLˆÊÀ?«ˆ`>“i˜ÌiÊ>Ê>ÊÛi˜Ì>˜>Ê«>À>Êi˜Vœ˜ÌÀ>ÀÃiÊVœ˜ÊÃÕÊ
emplumadaÊ`œ˜Vi>ÊÞ°°°
‡Ê ·+ÕjÊ …>ViÊ iÃÌiÊ }>œÊ >µÕ‰¶Ê ·ÃÌ?Ê œVœ¶Ê uÕiÀ>tÊ uÕiÀ>tÊ `ˆœÊ >Ê
i“«i>`>Ê “ˆi˜ÌÀ>ÃÊ Ã>VÕ`‰>Ê `i>˜ÌiÊ `iÊ }>œÊ Õ˜Ê }À>˜ÊplumeroÊ Vœ˜Ê
plumasÊL>˜V>ÃÊVœ“œÊ>Ê˜ˆiÛi°
Ê}>œ]Ê`iVi«Vˆœ˜>`œÊÞÊVœÀÀˆ`œÊ«œÀÊ>Êempleada]ÊÛœÛˆÊ>Ê}>ˆ-
˜iÀœÊÞÊÃiÊ«ÕÃœÊ>Ê«i˜Ã>ÀÊµÕjÊÃ>LˆœÃÊÃœ˜ÊœÃÊµÕiÊ˜œÊÃiÊ`i>˜Êi˜}>š>ÀÊ
«œÀÊ>ÃÊ>«>Àˆi˜Vˆ>Ã°
l
l
Cuento

6 ‡Labiales
105 ‡
Sinfón PR
ATENCIÓN VISUAL = BUSCA EL PRENDEDOR
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 532)
LABIOLINGUOALVEOLAR CENTRAL
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonemaÊR: pimoÊ«œÀÊprimo
Ó°ÊSustitución del fonemaÊRÊporÊL: plimoÊ«œÀÊprimo
Î°ÊSustitución del fonemaÊRÊporÊD: pidimoÊ«œÀÊprimo
{°ÊInserción vocal entre los fonemasÊPÊyÊR\ÊpirimoÊ«œÀÊprimo
Enseñanza: ejercicios preparatorios
-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜Ìi]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜
Técnicas con emisión rápida
a.
pará pará pará pra pra
poró poró poró pro pro
purú purú purú pru pru
peré peré peré pre pre
pirí pirí pirí pri pri

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡106
a.
aperá aperá aperá aprá
aperó aperó aperó apró
aperú aperú aperú aprú
aperé aperé aperé apré
aperí aperí aperí aprí
b.
apá-ará opá-orá upá-urá epá-erá ipá-irá
apó-aró opó-oró upó-uró epó-eró ipó-iró
apú-arú opú-orú upú-urú epú-erú ipú-irú
apé-aré opé-oré upé-uré epé-eré ipé-iré
apí-arí opí-orí upí-urí epí-erí ipí-irí
apará opará upará epará ipará
aporó oporó uporó eporó iporó apurú opurú upurú epurú ipurú
aperé operé uperé eperé iperé
apirí opirí upirí epirí ipirí
Con vocales
apra opra upra epra ipra
apro opro puro epro ipro
apru opru upru epru ipru
apre opre upre epre ipre
apri opri upri epri ipri
Estas técnicas son útiles en los casos de omisión e inserción.
Técnicas con emisión lenta
b.
perá perá perá pra
peró peró peró pro
perú perú perú pru
peré peré peré pre
pirí pirí pirí pri

6 ‡Labiales
107 ‡
Estas técnicas son útiles en caso de omisión o sustitución.
-ˆÊÃiÊÃˆ}ÕiÊÃÕÃÌˆÌÕÞi˜`œÊiÊvœ˜i“>ÊRÊ«œÀÊL]Êi“ˆÌˆÀÊ>ÃÊÃ‰>L>Ã]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊiÊ
ÃœÃÌˆi˜i˜Ê«ÀiÃˆœ˜>`>ÃÊ>ÃÊ“iˆ>ÃÊ>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ>ÊÕ˜ˆ˜Ê`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀÊiÊ
ˆ˜viÀˆœÀ]Ê«>À>ÊµÕiÊiÊ>ˆÀi]Ê>ÊÛiÀÃiÊœLˆ}>`œÊ>ÊÃ>ˆÀÊ«œÀÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>]Êi“«ÕiÊ
>Êi˜}Õ>ÊÞÊÃiÊ«Àœ`ÕâV>ÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊR.
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>Ã]Ê>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
ÀˆÌ“œ]ÊœÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>]Ê>ÌiÀ>ˆ`>`]ÊvœÀ“>]ÊVœœÀ]ÊiÌV°
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊ…>ÊÕÌˆˆâ>`œÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê`iÊi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>]ÊVœ“i˜â>ÀÊ«œÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜Ê
PRÊˆ˜ˆVˆ>ÆÊÃˆÊÃiÊÕÃÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê`iÊi“ˆÃˆ˜Êi˜Ì>]Êi“«iâ>ÀÊ«œÀÊiÊµÕiÊÌˆi˜iÊPRÊi˜ÌÀiÊ
ÛœV>°
pra pra prá pra pro prú
pro pro pró pro pri prá
pru pru prú pru pra prí
pre pre pré pre pra pró
pri pri prí pri pru pré
a. En posición inicial
prado probado prueba preso primo
pradera proa prudente predica primero
práctico prócer prusiano precioso primavera
práctica profesor prudencia pregunta príncipe
practicante produce prurito prendedor prisa
b. En posición intervocálica
apraxia aproxima aprueba apretado aprieta
lepra apronta reprueba apresa capricho
depravado oprobio apremia caprichoso
2. En oraciones
ˆÊprimoÊi}>Êprimero. >˜jÊÕ˜ÊpremioÊprecioso. ÃiÊprusianoÊiÃÊprudente. ÃÊprimaveraÊi˜Ê>Êpradera. ÊpresoÊ…ÕÞÊ`iÊ>Êprisión.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡108
ÃÊcaprichosoÊ«œÀµÕiÊÌˆi˜iÊcaprichos.
Êprofesor predicaÊiÊÀiÃ«iÌœÊ>ÊœÃÊpróceres.
>ÞÊµÕiÊÃiÀÊprudenteÊÞÊprecavido.
Pronto aprobaréÊiÃ>Êprueba.
ÊpríncipeÊiÊ`ˆœÊÕ˜ÊprendedorÊ>Ê>Êprincesa.
œÃÊâ>«>ÌœÃÊÃœ˜ÊpreciososÊ«iÀœÊ“iÊaprietan.
Ê˜Õ`œÊiÃÌ?Êapretado.
iÊpreguntéÊ>ÊprofesorÊ«œÀÊµÕjÊreprobéÊ>Ê«ÀÕiL>°
>ÊpracticanteÊ`ˆœÊÕ˜>ÊLÕi˜>ÊV>ÃiÊpráctica.
-iÊaproximaÊiÊLÕµÕi]ÊÞ>ÊÛiœÊ>Êproa.
ÃiÊdepravadoÊÞ>ÊiÃÌ?Êi˜Êprisión.
3. En versos rimados
Pronto prometió
>Êprofesor]Ê
µÕiÊ>ÊpruebaÊ
jÊaprobaríaÊÞ]
Ãˆ˜ÊÌi“œÀ]Ê
µÕiÊprimero
>Êpresentaría.
Êprecio prudente compra Prudencia, µÕiÊÃˆÊœÃÊprecios >ÌœÃÊÃœ˜] iÊ}>ÃÌœÊ˜œÊÃiÀ?] iÃÌ>ÊÛiâ]Êprudente.
Primavera, princesaÊ`iÊ>Êpradera,Ê «œ˜iÃÊ>ÊvœÀ i˜ÊiÊprado ÞÊiÊ>“œÀÊ i˜ÊiÊi˜>“œÀ>`œ° Primavera,Ê princesaÊ`iÊ>Êpradera,Ê ÌÕÊ«iÀvÕ“i] i˜Êprisión ÃiÊVœ˜ÛˆiÀÌi «>À>Ê“ˆÊVœÀ>â˜°
œÃÊpracticantes prácticos, >ÃÊprácticas aprobaron. >ÃÊpreguntas `iÊprofesor, Vœ˜Êprudencia ÀiÃ«œ˜`ˆiÀœ˜°
PreguntaÊÕ˜>ÊÛiâ ÞÊpreguntaÊœÌÀ>ÊÛiâ° Pregunta >Êprincesa. Pregunta i˜Ê>Êpradera. Pregunta i˜Êprimavera. Pregunta ÃˆÊ>}Õˆi˜ÊÛˆœ iÊprendedor µÕiÊÃÕÊprimo,Ê iÊpríncipe,ÊiÊ`ˆœ°
Pronto, pronto, “ˆÊprimoÊi}>À?° Pronto, pronto, i˜ÊÃÕÊ>ÕÌœ° Pronto, pronto Õ˜ÊpremioÊ}>˜>À?°
4. PR en grupos consonánticos:
iÀVˆÌ>ÀÊPRÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊBPRÆÊMPRÆÊSPRÊÞÊXPR.

6 ‡Labiales
109 ‡
>Êprincesa PrimulindaÊÛˆÛ‰>Êi˜ÊÕ˜ÊV>ÃÌˆœÊVœ˜ÊiÊÀiÞÊÞÊ>ÊÀiˆ˜>°
˜Êprimavera]Ê>ÊprincesaÊˆL>Ê>ÊpradoÊ>ÊÕ˜Ì>ÀÊ>ÃÊyœÀiÃ°
1˜>ÊÌ>À`i]ÊPrimulinda]Ê“ÕÞÊii}>˜ÌiÊi˜ÊÃÕÊprimorosoÊÛiÃÌˆ`œ]ÊµÕiÊ
iÃÌ>L>Ê>`œÀ˜>`œÊVœ˜ÊÕ˜ÊprendedorÊµÕiÊiÊ…>L‰>ÊÀi}>>`œÊÃÕÊprima]Ê
Ã>ˆÊ>ÊÕ˜Ì>ÀÊ>ÃÊyœÀiÃÊprimaverales.
Êˆ˜Vˆ˜>ÀÃi]ÊÃiÊiÊV>ÞÊiÊprendedorÊi˜ÌÀiÊiÊ«>ÃÌœÆÊPrimulinda]Ê>Ê
`>ÀÃiÊVÕi˜Ì>Êi“«iâÊ>ÊLÕÃV>Àœ°
˜ÊiÃiÊ“œ“i˜Ìœ]Ê«>ÃÊViÀV>Ê`iÊ>‰]Êi˜ÊÕ˜ÊLÀˆœÃœÊVœÀVi]ÊiÊpríncipeÊ
`iÊPrusia]ÊµÕjÊ>ÊÛiÀÊ>Ê>ÊprincesaÊˆ˜Vˆ˜>`>Êi˜ÊiÊÃÕiœÊÃiÊaproximóÊ
«>À>ÊÃ>LiÀÊµÕjÊÃÕVi`‰>°
Primulinda]Ê>ÊÛiÀÊ>Êpríncipe]ÊÃiÊiÛ>˜ÌÊÞÊÕi}œÊ`iÊÃ>Õ`>ÀœÊiÊ
Vœ˜ÌÊµÕiÊ…>L‰>Ê«iÀ`ˆ`œÊiÊprendedor.
ÊpríncipeÊL>Ê`iÊV>L>œÊÞÊÕ˜ÌœÊVœ˜ÊPrimulindaÊLÕÃVÊiÊpren-
dedor°Ê 9Ê LÕÃV>˜`œ]Ê LÕÃV>˜`œ]Ê ÃiÊ vÕiÀœ˜Ê i˜>“œÀ>˜`œ°Ê iÃ«ÕjÃ]Ê ÃiÊ
V>Ã>Àœ˜ÊÞÊvÕiÀœ˜Ê“ÕÞÊviˆViÃ°
·9ÊiÊprendedor¶Êu…tÊÊprendedorÊ˜Õ˜V>ÊœÊi˜Vœ˜ÌÀ>Àœ˜]Ê«iÀœÊ
Ìœ`œÃÊ œÃÊ >šœÃ]Ê i˜Êprimavera]Ê ÃiÊ «Õi`iÊ ÛiÀÊ >Ê Õ˜ÊpríncipeÊ ÞÊ >Ê Õ˜>Ê
princesaÊ«>Ãi>˜`œÊ«œÀÊi prado]ÊÞÊ“ˆÀ>˜`œÊiÊ«>ÃÌœÊ`iÊÀiœœ°Êu*œÀÊÃˆÊ
>V>Ãœt
l
l
Cuento

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡110
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊiÛi“i˜ÌiÊÃi«>À>`>Ã
Labios: Õ˜ÌœÃÊi˜ÊœVÕÃˆ˜ÊVœ“«iÌ>Ê`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>]ÊVœ˜ÊÌi˜Ãˆ˜Ê“ÕÃVÕ>ÀÊ
˜œÀ“>
Lengua: «>˜>]Ê>«œÞ>ÊÃÕÊLœÀ`iÊ>˜ÌiÀˆœÀÊi˜Ê>Ê>ÀV>`>Ê`i˜Ì>Àˆ>Êˆ˜viÀˆœÀ
Velo:Ê«iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œÊViÀÀ>˜`œÊiÊ«>ÃœÊ`iÊ>ˆÀiÊ…>Vˆ>Ê>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃ
Producción
UÊœÃÊ“ÖÃVÕœÃÊ>Lˆ>iÃ]Êi˜Ê>Êâœ˜>Ê`iÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>Ã]Ê>Õ“i˜Ì>˜ÊÃÕÊÌœ˜œÊ“ÕÃVÕ>ÀÊ
«>À>Ê“>˜Ìi˜iÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ˆ`œÃÊi˜ÊœÃÊÌiÀVˆœÃÊ>ÌiÀ>iÃ
UÊ˜Ê>Êâœ˜>ÊVi˜ÌÀ>]ÊœÃÊ>LˆœÃÊÃiÊÃi«>À>˜ÊÞÊi˜ÌÀ>˜Êi˜ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>Ê«>ÃœÊ`iÊ>ˆÀiÊ
vœ˜>`œÊµÕiÊÃiÊiÃ«ˆÀ>°Ê œÊ`iLiÊ…>LiÀÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊi˜Ê>ÃÊ“iˆ>Ã
Fonema B
BILABIAL FRICATIVO
FONADO CONTINUO
ATENCIÓN VISUAL = BUSCAR LA “B”
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 533)

6 ‡Labiales
111 ‡
Áreas de percepción
Visual\
‡Ê*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÃi«>À>Vˆ˜Ê“i`ˆ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
‡Ê*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊœÃVˆ>ÌœÀˆœÊ`iÊ>Ê>“>Ê`iÊ>ÊÛi>ÊVœœV>`>Ê`i>˜-
ÌiÊ`iÊ>ÊLœV>
Auditiva\Ê`ˆviÀi˜Vˆ>ÀÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊ>ˆÀiÊµÕiÊÃ>iÊi˜ÊiÊÃœ«œÊÃÕ>ÛiÊVœ˜Ìˆ˜Õœ]Ê`iÊ
>ˆÀiÊvœ˜>`œÊµÕiÊÃ>iÊ>Êi“ˆÌˆÀÊB
Táctil\
‡Ê*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê>Àˆ˜}i]Ê>«œÞ>˜`œÊ>Ê“>˜œÊi˜ÊiÊVÕiœ
‡Ê*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>Lˆ>]Ê>«œÞ>˜`œÊiÊ`i`œÊi˜ÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊœÊ
ÃÕ«iÀˆœÀ
‡Ê*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Êi˜Ê>ÃÊ“>˜œÃÊ>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÕ˜Ê}œLœÊ>«œÞ>`œÊÃÕ>-
Ûi“i˜ÌiÊVœ˜ÌÀ>ÊœÃÊ>LˆœÃ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊi“ˆÌi\ÊB.....
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración: ˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>Êi˜Ì>]Ê>À}>ÊÞÊÃÕ>Ûi
Soplo:
- iÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊ>À}œÊÞÊÃÕ>ÛiÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆ]ÊÞÊÕÃœÊ`iÊii“i˜ÌœÃÊ
ˆÛˆ>˜œÃ
‡Ê>˜>ˆâ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊVœ˜ÊÕÃœÊ`iÊLœ“Lˆ>
Labios:
- LÀˆÀÊÞÊViÀÀ>ÀÊ>ÊLœV>]ÊÕ˜Ì?˜`œœÃÊ˜>ÌÕÀ>“i˜Ìi
‡Ê«ÀiÌ>ÀÊÞÊ>yœ>ÀœÃ
‡Êi>ÀÊÞÊ>ViÀV>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>ÃÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃ
‡Êœ˜Ê`ˆi˜ÌiÃÊÕ˜ÌœÃ]ÊÃi«>À>ÀÊÞÊÕ˜Ì>ÀœÃ
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Extremada tensión muscular (da sonido a P)
UÊ>Ã>iÃÊi˜Ê>Êâœ˜>Ê«iÀˆ>Lˆ>ÊVœ˜ÊÌ>Vœ
UÊLÀˆÀÊ>ÊLœV>ÊÞÊÕ˜Ì>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊœÃÊ>LˆœÃ]Ê…>ÃÌ>Êœ}À>ÀÊÕ˜ÊVˆiÀÀiÊ˜>ÌÕÀ>Ê`iÊ
>ÊLœV>
UÊ>˜Ìi˜iÀÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊÃ>V>ÀÊiÊ>ˆÀiÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊ«œÀÊiÊVi˜ÌÀœ
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊEB.....E]ÊEB.....I]ÊEB.....A]ÊEB.....O]ÊEB.....U
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊM..... B......
2. En posición labiodental (labio inferior apoyado en dientes superiores)
UÊ"VÕÃˆ˜ÊÌœÌ>Ê`iÊ>ÊLœV>ÊVœ˜ÊVœ˜Ì>VÌœÊ`iÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>Ã
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Ê“œÛˆˆâ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÃi«>À?˜`œœÃÊÞÊÕ˜Ì?˜`œœÃÊi˜Ê>Ê«>ÀÌiÊ
Vi˜ÌÀ>
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]ÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊ«œÀÊ>Ê«>ÀÌiÊVi˜ÌÀ>
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]ÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ«Àœ`ÕVˆi˜`œÊ>ÊB.....
UÊ-ˆÊ˜œÊ“>˜Ìˆi˜iÊ>Ê«œÃˆVˆ˜]ÊÃœÃÌi˜iÀÊVœ˜ÊiÊ`i`œÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡112
3. Sonido nasalizado
UÊœ˜ÌÀœÊ“j`ˆVœÊœÌœÀÀˆ˜œ>Àˆ˜}œ}ˆVœ
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊÀiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆ>ÊVœ˜ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À
UÊ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊÕÌˆˆâ>˜`œÊÕ˜>ÊLœ“Lˆ>Ê«>À>Ê“œÛiÀÊ‰µÕˆ`œÃÊœÊ«>«iˆÌœÃ
UÊ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊ«Àœ`ÕVˆÀÊ>Ê Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊiÊ«ÀiÃˆœ˜>˜Ê>ÃÊ>>ÃÊ`iÊ>Ê˜>Àˆâ
4. Con movimiento lingual agregado
(la lengua levantada impide la salida del aire)
UÊ œ˜Ê >Ê i˜}Õ>Ê i˜Ê «œÃˆVˆ˜Ê `iÊ Ài«œÃœ]Ê Õ˜Ì>ÀÊ i˜Ì>“i˜ÌiÊ œÃÊ >LˆœÃÊ ÞÊ i“ˆÌˆÀ\Ê
B.....
UÊœœV>ÀÊÕ˜Ê«>ˆœÊw˜œÊ«iÀ«i˜`ˆVÕ>À“i˜ÌiÊi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ]ÊµÕiÊÃœÃÌi˜}>Ê>Ê
i˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>L>œÆÊÃœLÀiÊjÊÕ˜Ì>ÀÊœÃÊ>LˆœÃ]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊÃœ«>ÀÊÃÕ>Ûi“i˜Ìi
UÊ,i>ˆâ>ÀÊœÊ“ˆÃ“œ]ÊÞÊi˜ÊÛiâÊ`iÊÃœ«>À]Êi“ˆÌˆÀ\ÊB.....
5. Emisión afonada
UÊ*iÀVˆLˆÀÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>ÊVœœV>˜`œÊ>Ê“>˜œÊi˜ÊiÊVÕiœ]Êi“ˆÌˆi˜`œ\ÊAB.....]Ê
OB.....]ÊUB.....]ÊEB.....]ÊIB.....
UÊ*iÀVˆLˆÀÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Êi˜Ê>Êâœ˜>ÊVi˜ÌÀ>Ê>Lˆ>ÊVœœV>˜`œÊÕ˜Ê`i`œÊÃœLÀiÊiÊ>Lˆœ]Ê
>Êi“ˆÌˆÀ\ÊB.....A]ÊB.....O]ÊB.....U]ÊB.....E]ÊB.....I
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊB.....Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÀi>ˆâ>Ê>ÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ>VÌˆÛˆ`>`iÃ\
‡ÊœÛˆ“ˆi˜ÌœÊ>“«ˆœÊÞÊi˜ÌœÊ`iÊœÃÊLÀ>âœÃ
‡Ê,iVœÀÀiÀÊVœ˜Ê>Ê“>˜œÊÃÕ>ÛiÊÞÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ>ÊÃÕ«iÀwVˆiÊ`iÊÕ˜>Ê«>ÀÌiÊ`iÊVÕiÀ-
«œÊiÊLÀ>âœ]Ê>Ê«ˆiÀ˜>®
‡Ê}>V…>ÀÃiÊÞÊiÛ>˜Ì>ÀÃiÊi˜Ì>“i˜Ìi
‡Ê>“ˆ˜>ÀÊi˜Ì>“i˜Ìi
‡Ê“ˆÌ>ÀÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÃÊ…œ>ÃÊ“œÛˆ`>ÃÊ«œÀÊ>ÊLÀˆÃ>
‡ÊV>ÀˆVˆ>ÀÊÕ˜Ê>˜ˆ“>ˆÌœÊ`iÊ«ˆi
Esquema corporal
-i}Ö˜Ê>Ê«>ÀÌiÊ`iÊVÕiÀ«œÊµÕiÊÃiÊÀiVœÀÀ>ÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊVœ˜ÊiÊ`i`œ]Ê`iÌiÀ“ˆ˜>ÀÊÕ˜>Ê
Ã‰>L>Ê«>À>Êi“ˆÌˆÀ\ÊB.....AÊ«>À>ÊiÊ`œÀÃœÊ`iÊ>Ê“>˜œÆÊB.....OÊ«>À>ÊœÃÊ>LˆœÃ]ÊiÌV°
Lateralidad
>>˜Vi>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊiÊLÀ>âœÊ`iÀiV…œÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊi“ˆÌi\ÊB.....AÆÊL>>˜Vi>ÀÊiÊˆâ-
µÕˆiÀ`œÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊB.....I°Ê˜Vˆ˜>ÀÃiÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ…>Vˆ>ÊÕ˜Ê>`œÊÞÊÕi}œÊ…>Vˆ>ÊiÊœÌÀœ]Ê
Vœ“Lˆ˜>˜`œÊ`œÃÊÃ‰>L>Ã\ÊBA BUÆÊBA BU
Ritmo
-iÊÌÀ>L>>À?ÊVœ˜Ê`ÕÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>Ã]ÊVœÀÌ>ÃÊÞÊ>>À}>`>ÃÊBA, B.....A,
BA®ÊœÊ`ˆviÀi˜ÌiÃÊBE, B.....U, BI®]Ê}À>`Õ>˜`œÊ>ÃÊ`ˆwVÕÌ>`iÃ

6 ‡Labiales
113 ‡
Orientación espacial
UÊœ“Lˆ˜>˜`œÊ>ÃÊ«œÃˆVˆœ˜iÃ\Ê>ÀÀˆL>]Ê>L>œ]Ê>ÊÕ˜ÊVœÃÌ>`œ]Ê>ÊœÌÀœ]Ê“œÛˆi˜`œÊÕ˜Ê
}œLœÊi˜ÊiÊµÕiÊÃiÊ…>Ê«iÀVˆLˆ`œÊ«ÀiÛˆ>“i˜ÌiÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>Lˆ>®Êi“ˆÌˆÀÊÃ‰>L>ÃÊ
`iÌiÀ“ˆ˜>`>Ã
UÊ“ˆÌˆi˜`œ\ÊB.....]Ê«>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊÃœLÀiÊ‰˜i>ÃÊœ˜`Õ>`>Ã]ÊÕi}œÊ«>Ã>ÀÊiÊ?«ˆâÊ`iÊ
VœœÀ]Ê`iÃ«ÕjÃÊ`ˆLÕ>À>Ã
Orientación temporal
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊB.....]ÊhastaÊœ‰ÀÊÕ˜Ê}œ«i
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊB.....]Êdespués deÊœ‰ÀÊÕ˜Ê}œ«i
Memoria y atención
Visual:ÊVœ˜ÊÌ>ÀiÌ>ÃÊVœ˜ÊœÃÊ`ˆLÕœÃ\Êb ]Êd]ÊpÊÞÊq]Êi“ˆÌˆÀ\ÊB.....]ÊVÕ>˜`œÊÛi>ÊiÊ`ˆLÕœÊºb”
Auditiva\Ê>ÃœVˆ>ÀÊ>ÊÃœ˜ˆ`œÃÊ`iÊˆ˜ÃÌÀÕ“i˜ÌœÃ\ÊVÕ>˜`œÊÃÕi˜iÊ>Êy>ÕÌ>]Ê`iVˆÀ\ÊBIÆÊ
VÕ>˜`œÊÃÕi˜iÊiÊÌ>“LœÀ]Ê`iVˆÀ\ÊBO
Táctil:ÊiVˆÀ\ÊB.....ÊsóloÊVÕ>˜`œÊÃiÊiÊ>V>ÀˆVˆ>Ê>Ê“>˜œÆÊ“>˜Ìi˜iÀÃiÊi˜ÊÃˆi˜VˆœÊ
ÃˆÊÃˆi˜ÌiÊ«>“œÌiœÃ
Asociación fonema - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊœLiÌœÃÊi˜ÊVÕÞœÊ˜œ“LÀiÊiÃÌjÊiÊvœ˜i“>ÊB
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊi˜ÊVÕ>ÊiÃÌ?ÊB
UÊ,iVœÀ`>ÀÊ˜œ“LÀiÃÊ`iÊ«iÀÃœ˜>ÃÊVÕÞœÃÊ˜œ“LÀiÃÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊB
UÊ"LÃiÀÛ>ÀÊ`ˆLÕœÃÊ`i\Êbebé]Êbarco]Êbote]Êbuzo]ÊbigoteÊÞÊ`iVˆÀÊµÕjÊÃ‰>L>ÃÊÌˆi˜i˜
Discriminación auditiva
,iVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊBÆÊ`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊ
œÃÊvœ˜i“>ÃÊM]ÊP]ÊF]ÊD]ÊG°Êœ˜ÃÕÌ>ÀÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊDiscriminación.
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
B……A AB……
B……O OB……
B……U UB……
B……E EB……
B……I IB……
aba oba uba eba iba
abo obo ubo ebo ibo
abu obu ubu ebu ibu
abe obe ube ebe ibe
abi obi ubi ebi ibi

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡114
De este vocabulario seleccionar e ilustrar las palabras adecuadas a la diﬁcultad
del paciente.
3. En oraciones
Ê>ÊabuelaÊLiÃ>Ê>Êbebé.
ÊÊlobitoÊ“ˆÀ>ÊiÊbichito.
ÊÃiÊpibeÊbesaÊ>ÊÃÕÊ“>“?°
ÊÊbuzoÊsubeÊ>Êbote.
ÊHebeÊ«œ˜iÊœÃÊcubitosÊi˜Ê>Êcuba.
ÊBeba cebaÊ“>Ìi°
ÊÃiÊbiberónÊiÃÊ`iÊbebé.
ÊBubúÊÃiÊbañóÊi˜Ê>Ê«ˆiÌ>Ê`iÊbuque.
ÊBetoÊÕi}>ÊVœ˜Ê>ÃÊbolitasÊÞÊÕ˜Êbolón.
ÊÃ>ÊbataÊÌˆi˜iÊÕ˜Êbotón.
Ê*ÕÃiÊ>ÃÊbotellasÊi˜Ê>Êbolsa.
ÊÃiÊobesoÊÌˆi˜iÊbigotes.
Ê>Êtribu toba ibaÊ>ÊLÕÃV>ÀÊ>Êlobo.
Ê˜Ê>ÊcabinaÊ…>ÞÊbilletes.
Ê9>ÊescriboÊLˆi˜°
ÊÊcaboÊÕÃ>Êbotas.
ÊBebaÊVœ“iÊÕ˜Êbife.
aba bab abababa abobeba
obo bob obobobo obibabi
ubu bub ubububu ubebabo
ebe beb ebebebe ebibobu
ibi bib ibibibi ibubibe
2. En vocabulario
a. En posición inicial
bata bote buzo bebé bicho
base bota buche beso bien
bate bola buque beca bife
bala botón budín bello bigote
baña botella bueno bebida billete
b. En posición intervocálica
taba toba cuba ceba iba
cabo lobo subo sebo escribo
abuela obús tubular cebú tribu
abeja obeso sube cebe pibe
cabina lobito cubito bebito sibilante

6 ‡Labiales
115 ‡
ÊBibiana bateÊ>ÊVÀi“>Ê«>À>ÊiÊbudín.
ÊBetoÊ}>˜ÊÕ˜>Êbeca.
ÊÃiÊpibe subióÊÞÊbajóÊ«œÀÊ>ÊiÃV>iÀ>°
Ê˜ÊiÃ>ÊbellaÊyœÀÊ…>ÞÊÕ˜>Êabeja.
4. En versos rimados
Ababá,Ê
>ÊbataÊ`iÊ“>“?°
Obobó,
iÊboteÊ`iÊ/œÌ°
Ububú,
iÊbotónÊ`iÊBubú.
Ebebé,
iÊcuboÊ`iÊbebé.
Ibibí,
>ÊbotaÊ`iÊBibí.
˜ÊÕ˜Êbote Û>ÊBeto, >µÕiÊ`iÊbigote, Ì>˜Êobeso. iÛ>Êbatas, botasÊÞÊbielas, botonesÊÞÊ betunes, «>À>Êcambiar «œÀÊbilletes. BetoÊVœ˜Êbata, Õ˜>ÊbaladaÊescribe i˜ÊiÃiÊbote. ˜ÊiÃiÊbote, Õ˜>ÊbaladaÊ escribe]
BetoÊVœ˜Êbata.
5. B en grupos consonánticos
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃÊ«>À>Êw>ÀÊ>ÃÊ
Ã‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã\ÊBCÆÊBDÆÊBFÆÊBGÆÊBJÆÊBLÆÊBMÆÊBNÆÊBPRÆÊBRÆÊBSÆÊBSCÆÊBSTÆÊ
BSTRÆÊBTÊÞ BY
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]Êi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊLBÆÊ
MBÆÊNSBÆÊRB ÞÊSB
Bubi,ÊÕ˜>Êbotella `iÊbuena bebidaÊ
«ˆ`ˆ ÞÊÕ˜ÊbifeÊÃiÊVœ“ˆ] ÞÊÕ˜ÊbudínÊÃ>LœÀi°
/>˜ÌœÃÊbilletes iÊVœÃÌ] µÕiÊ>ÊiÃiÊbar `iÊBallester, BubiÊ˜œÊÛœÛˆ°
1˜ÊlobitoÊVœ“«>`À˜ >ÊÕ˜>Êabejita, Ãˆ˜ÊVœ“«>Ãˆ˜ iÊ…>Ê`ˆV…œ\ u/ÖÊiÀiÃÊÕ˜Êbicho! ÞÊ>Êabejita] “ÕÞÊi˜œ>`>] Vœ“œÊbalaÊ`iÊobús, i˜ÊiÊ…œVˆVœ iÊ«ˆV° IbaÊÞÊÛi˜‰>] bajabaÊÞÊsubía, besandoÊÞ besando, >Êabuela >Êbello bebé.
l
l
Cuento
1˜Ê`‰>Ê`iÊ«Àˆ“>ÛiÀ>]ÊBeto, BebeÊÞÊBubiÊ`iVˆ`ˆiÀœ˜ÊˆÀÊ>Ê«iÃV>À°
ProbaronÊiÊbote]ÊÃiÊ«ÕÃˆiÀœ˜Ê>ÃÊbotasÊÞÊiÛ>Àœ˜ÊÕ˜ÊbaldeÊ`iÊœ“LÀˆViÃ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡116
Sinfón BL
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 534)
LABIOLINGUOALVEOLAR LATERAL
˜ÌÀiÊœÃÊÌÀiÃÊbotaronÊiÊboteÊÞÊÃiÊsubieron.
1˜Êbotero]Ê`iÃ`iÊiÊbordeÊ`iÊÀ‰œÊœÃÊsaludaba.
ˆi˜ÌÀ>ÃÊBetoÊremaba]ÊBebeÊpreparabaÊ>ÃÊV>š>ÃÊÞÊBubi engan-
chabaÊ>ÃÊœ“LÀˆViÃÊi˜ÊœÃÊ>˜âÕiœÃ°
iÌÕÛˆiÀœ˜ÊiÊboteÊÞÊ>˜â>Àœ˜Ê>ÃÊ‰˜i>ÃÆÊ`iÃ«ÕjÃÊ`iÊÕ˜ÊÀ>Ìœ]ÊBetoÊ}ÀˆÌ\
‡Êu*ˆV]Ê«ˆVtÊ
BebeÊÞÊBubiÊ>ÞÕ`>Àœ˜Ê>ÊBetoÊ«>À>ÊsubirÊiÊ«iâ]ÊµÕiÊÀiÃÕÌÊÃiÀÊÕ˜Ê
bagre.
BubiÊ«ÕÃœÊiÊbagreÊi˜ÊiÊbaldeÊVœ˜Ê>}Õ>ÊÞÊVœ˜Ìi˜ÌœÃÊVœ˜Ê>Ê>Ûi˜-
ÌÕÀ>Ê`iVˆ`ˆiÀœ˜ÊÛœÛiÀÊ>ÊV>Ã>°
- ¡Boga, boga]Ê«iÃV>“œÃÊÕ˜ÊbagretÊCantabanÊVœ˜Ìi˜ÌœÃÊœÃÊV…ˆVœÃ°
*iÀœ]Ê>Êi}>ÀÊ>ÊLœÀ`iÊ`iÊÀ‰œ]ÊVÕ>˜`œÊbajabanÊ`iÊbote]ÊBubi]ÊµÕiÊ
llevabaÊiÊbaldeÊVœ˜ÊiÊbagre]ÊÃiÊV>Þ°Ê9Êi˜Ìœ˜ViÃ]Ê“œÛˆj˜`œÃiÊÀ?«ˆ-
`>“i˜ÌiÊVœ“œÊÃˆÊbailara]ÊiÊbagreÊÃiÊ“iÌˆÊ`iÊ˜ÕiÛœÊ>Ê>}Õ>°
Beto]ÊBebeÊÞÊBubiÊÃiÊ“ˆÀ>Àœ˜]ÊiÛ>˜Ì>Àœ˜ÊœÃÊ…œ“LÀœÃÊÞÊVœ“i˜â>-
Àœ˜Ê>ÊÀi‰ÀÊÃˆ˜Ê«>À>À°
Õi}œ]ÊœÃÊÌÀiÃÊV…ˆVœÃ]ÊV>“ˆ˜>˜`œ]ÊÃiÊvÕiÀœ˜Ê>ÊÃÕÊV>Ã>ÊV>˜Ì>˜`œ\
- ¡Boga, boga]Ê«iÃV>“œÃÊÕ˜Êbagre!Ê1˜ÊbagreÊµÕiÊbailandoÊÃiÊÛœ-
ÛˆÊ>Ê>}Õ>Ê¡Bo, bo, bo!Ê¡Ba, ba, bá!

6 ‡Labiales
117 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonemaÊL\ÊbusaÊ«œÀÊblusa
Ó°ÊSustitución del fonema L por I: biusaÊ«œÀÊblusa
Î°ÊSustitución del fonema L por R: brusaÊ«œÀÊblusa
{°ÊInserción de vocal entre consonantes: balancoÊ«œÀÊblanco
Enseñanza: ejercicios preparatorios
-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜ÌiÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊÃÕÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜
Técnicas con emisión rápida
a.
balá balá balá bla bla bla
boló boló boló blo blo blo
bulú bulú bulú blu blu blu
belé belé belé ble ble ble
bilí bilí bilí bli bli bli
b.
belá belá belá bla bla bla
beló beló beló blo blo blo
belú belú belú blu blu blu
belé belé belé ble ble ble
belí belí belí bli bli bli
Estas técnicas son indicadas por los casos de omisión. Técnicas con emisión lenta (para casos de inserción):
a. Colocar la lengua en posición de L y emitir: L…, BL…, L…, BL…, L…, BL…
BL.....A BL.....A BLA
BL.....O BL.....O BLO
BL.....U BL.....U BLU
BL.....E BL.....E BLE
BL.....I BL.....I BLI

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡118
Esta técnica es adecuada para casos de inserción.
b.
a be lá abelá a...belá a...blá
a be ló abeló a...beló a...bló
a be lú abelú a...belú a...blú
a be lé abelé a...belé a...blé
a be lí abelí a...belí a...blí
Esta técnica es adecuada para casos de omisión o sustitución.
-iÊVœ“i˜â>À?Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê“ÕÞÊi˜Ì>“i˜Ìi]Ê`ˆviÀi˜Vˆ>˜`œÊ“ÕÞÊLˆi˜ÊBÊÞÊLÆÊÕi}œ]Ê
V>`>ÊÛiâÊ“?ÃÊÕ˜ÌœÃÊœÃÊÃœ˜ˆ`œÃ]Ê…>ÃÌ>ÊvœÀ“>ÀÊiÊÃˆ˜v˜°Ê>ÊÛœV>Êˆ˜ˆVˆ>ÊÃiÊÕÃ>Ê
Vœ“œÊv>VˆˆÌ>`œÀ>ÊÞÊÃiÀ?ÊV>“Lˆ>`>ÊVœ˜ÃiVÕÌˆÛ>“i˜ÌiÊ«œÀ\ÊO]ÊU]ÊEÊiÊI]Ê“>˜Ìi˜ˆj˜-
`œÃiÊVœ˜ÃÌ>˜ÌiÊ>ÊÃˆ>L>Vˆ˜°
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>ÃÊ>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
œÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>]ÊÀˆÌ“œ]Ê>ÌiÀ>ˆ`>`]ÊvœÀ“>]ÊVœœÀ]ÊiÌV°
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊ…>ÊÕÌˆˆâ>`œÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê`iÊi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>]ÊVœ“i˜â>ÀÊ«œÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜Ê
BL ˆ˜ˆVˆ>ÆÊi˜ÊV>ÃœÊVœ˜ÌÀ>Àˆœ]ÊÃˆÊÃiÊÕÌˆˆâÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê`iÊi“ˆÃˆ˜Êi˜Ì>]ÊÃiÊi“«iâ>À?Ê
Vœ˜ÊBLÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ°a. En posición inicial
blanco bloque blusa bledo blindar
blando blondo blusón blenda blindaje
blasón bloqueo bluf blindado
b. En posición intervocálica
tabla dobla nublado niebla
establo doblón rublo pueblo
ablusado pueblucho
cable oblea voluble endeble terrible
tablita obliga neblina Biblia
2. En oraciones
PabloÊÌˆi˜iÊÕ˜Êsable. Êcable blancoÊiÃÌ?Êdoblado.

6 ‡Labiales
119 ‡
>ÊblusaÊiÃÊblanca.
PablitoÊVœ“ˆÊ`œÃÊobleas.
>ÊtablaÊÃiÊV>ÞÊ>Ê«ˆÃœ°
ÃiÊ˜i˜iÊhablaÊ“ÕV…œ°
iLiÃÊÃiÀÊamable.
BlasÊiiÊiÊVÕi˜ÌœÊ`iÊBlancanieves.
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊiÃÊhorrible.
œÞÊ…>ÞÊniebla.
ÃiÊcableÊiÃÊblando.
ÊÌ>«>`œÊiÃÊ`iÊÌi>ÊBlin blin.
BlanqueoÊ>Ê«>Ài`ÊVœ˜ÊV>°
PabloÊ«ˆ˜Ì>Ê>Êtabla.
BlancaÊ…>L>ÊVœ˜ÊPablo.
œÞÊiÃÌ?Ênublado.
>ÊneblinaÊ˜œÊ`i>ÊÛiÀÊ>Êpueblo.
BlendaÊiiÊ>ÊBiblia.
œÊÃi>ÃÊvoluble.
˜ÊiÃiÊpuebluchoÊ˜œÊ…>ÞÊestablos.
3. En versos rimados
3. ve sos ados
Pablo habla]
ÞÊV“œÊhabla
VÕ>˜`œÊhabla.
Pablo habla]
«œÀÊ>µÕ‰
ÞÊ«œÀÊ>?°
Pablo habla
ÞÊ˜œÊ«>À>
`iÊhablar.
BlancoÊi˜Ê>Ê˜ˆiÛi] ÞÊblancoÊi˜Ê>ÃÊ ˜ÕLiÃ] blancoÊi˜ÊiÊ“i`ˆœ `iÊ“ˆÊL>˜`iÀ>°>“iÊ>Êblusa, `ˆViÊBlenda, iÃ>Êblusa blanca Ì>˜Êablusada, µÕiÊ“iÊÀi}>Ê Pablo iÊ>šœÊ«>Ã>`œ°
Bla, bla, bla, V“œÊhablaÊ>ÊÛiVˆ˜>° Blo, blo, blo, V“œÊhablaÊiÃiÊ}œÀ`œ° Blu, blu, blu, V“œÊhablaÊ>ÊÛˆiˆÌ>°
Ble, ble, ble, V“œÊhablaÊiÃiÊ˜i˜i° Bli, bli, bli, V“œÊhablaÊ>Ê˜i˜ˆÌ>° Bla, blo, blu, ÞÊ>…œÀ>] hablasÊÌÖ°
Bla, bla, bla, hablaÊ>Ê}i˜Ìi° Bla, bla, bla, hablaÊ`iÊÕ˜Ê}i˜iÀ> “ÕÞÊÛ>ˆi˜Ìi° Bla, bla, bla, Vœ˜ÊÃÕÊsable ˆLiÀÌÊÀ}i˜Ìˆ˜>] *iÀÖÊÞÊ…ˆi° Bla, bla, bla, ÃÕi˜>ÊiÊV>À‰˜ i˜Ê…œ˜œÀÊ>Ê`œ˜ÊœÃj `iÊ->˜Ê>ÀÌ‰˜°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡120
4. En grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊBLÊi˜ÊiÊ}ÀÕ«œÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœ\ÊMBL
À>ÊÕ˜Ê`‰>Ênublado]Ê>ÃÊV>iÃÊ`iÊpuebloÊiÃÌ>L>˜ÊÛ>V‰>Ã°ÊœÃÊpobla-
doresÊiÃÌ>L>˜Êi˜ÊÃÕÃÊV>Ã>ÃÊÀiÕ˜ˆ`œÃÊViÀV>Ê`iÊ>ÊiÃÌÕv>°
˜ÊÕ˜>ÊV>ÃˆÌ>Ê`iÊblancasÊ«>Ài`iÃ]ÊÕ˜>Ê“>“?ÊiÊVœ˜Ì>L>Ê>ÊÃÕÊblon-
daÊ…ˆˆÌ>ÊiÊVÕi˜ÌœÊ`iÊBlancanieves.
˜ÊÕ˜>ÊV>Ãœ˜>]Ê>`œÀ˜>`>ÊVœ˜ÊÕ˜Êblasón]ÊÕ˜ÊœÛi˜Ê>“>`œÊPabloÊ
ˆ“«ˆ>L>ÊÕ˜Ê>˜Ìˆ}ÕœÊsableÊ`iÊÃÕÊ>LÕiœ°
DoblandoÊ>ÊiÃµÕˆ˜>]Êi˜ÊœÌÀ>ÊV>Ã>ÊVœ˜ÊÕ˜Ê>À`‰˜Êi˜œÊ`iÊ>â“ˆ˜iÃÊ
blancos]ÊBlendaÊÞÊBlanquitaÊVœÀÌ>L>˜Ê“œ`iÃÊÞÊÌi>Ê`iÊÃi`>ÊblancaÊ
«>À>Ê…>ViÀÊblusasÊÞÊblusones.
9Êi˜Ê>ÊblancaÊˆ}iÃˆ>]ÊµÕiÊiÃÌ>L>ÊViÀV>Ê`iÊ>Ê«>â>ÊÛ>ÀˆœÃÊpoblado-
resÊi‰>˜ÊÞÊhablabanÊÃœLÀiÊ>ÃÊi˜Ãiš>˜â>ÃÊ`iÊ>ÊBiblia.
œ“œÊ>ÊÕâÊ`iÊÃœÊiÃÌ>L>ÊbloqueadaÊ«œÀÊ>ÃÊ˜ÕLiÃ]Ê˜>`ˆiÊÃiÊ`ˆœÊ
VÕi˜Ì>ÊµÕiÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÌœ`œÃÊhablabanÊÞÊ…>V‰>˜ÊVœÃ>Ã]ÊiÊÃœÊÃiÊvÕiÊ>Ê
`œÀ“ˆÀ°
l
l
Cuento
Sinfón BR
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 535)
LABIOLINGUOALVEOLAR CENTRAL

6 ‡Labiales
121 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonema R: bazoÊ«œÀÊbrazo
Ó°ÊSustitución del fonemaÊRÊporÊL: blazoÊ«œÀÊbrazo
Î°ÊSustitución del fonema RÊporÊE:ÊbeazoÊ«œÀÊbrazo
{°ÊInserción de vocal entre consonante:ÊberazoÊ«œÀÊbrazo
Enseñanza: ejercicios preparatorios
-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜Ìi]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`Ê`iÊ«Àœ`ÕVVˆ˜Ê
`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊÃÕÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜°
Técnicas con emisión rápida
a.
bará bará bará bra bra bra
boró boró boró bro bro bro
burú burú burú bru bru bru
beré beré beré bre bre bre
birí birí birí bri bri bri
b.
berá berá berá bra bra bra
beró beró beró bro bro bro
berú berú berú bru bru bru
beré beré beré bre bre bre
berí berí berí bri bri bri
Estas técnicas son adecuadas para los casos de omisión. Técnicas con emisión lenta
a. Para casos de inserción
B.....RA B.....RA BRA
B.....RO B.....RO BRO
B.....RU B.....RU BRU
B.....RE B.....RE BRE
B.....RI B.....RI BRI

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡122
Continuar la ejercitación del sinfón BR entre vocales, según la graduación dada
para PR.
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>ÃÊ>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
œÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>]ÊÀˆÌ“œ]Ê>ÌiÀ>ˆ`>`]ÊvœÀ“>]ÊVœœÀ]ÊiÌV°
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊ…>ÊÕÌˆˆâ>`œÊ>ÊÌjV˜ˆV>ÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>]ÊVœ“i˜â>ÀÊVœ˜ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜Ê
BRÊˆ˜ˆVˆ>°Ê-ˆÊÃiÊÕÃÊ>ÊÌjV˜ˆV>ÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜Êi˜Ì>]Êi“«iâ>ÀÊVœ˜ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊµÕiÊ
Ìˆi˜iÊBRÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ°
b. Para casos de sustitución
a be rá aberá a.....berá a.....brá
o be ró oberó o.....beró o.....bró
u be rú uberú u.....berú u.....brú
e be ré eberé e.....beré e.....bré
i be rí iberí i.....berí i.....brí
c. Para casos de inserción
ab.....rá ab.....rá abrá
ob.....ró ob.....ró obró
ub.....rú ub.....rú ubrú
eb.....ré eb.....ré ebré
ib.....rí ib.....rí ibrí
b. En posición intervocálica
cabra obra descubra cebra libra
abro cobro descubro quiebro libro
abruma cebruno
abre cobre ubre quebré libre
cabrito sobrino lubrica cebrita librito
a. En posición inicial
brazo broche bruma breve brío
brama brocha bruja brea bribón
brasa broma brújula brecha brisa
bravo bronce brusco bretel brilla
brazalete brote bruñir brebaje brillante

6 ‡Labiales
123 ‡
3. En oraciones
>ÊbrisaÊiÃÊÃÕ>Ûi°
AbreÊ>ÊÛi˜Ì>˜>°
BrunoÊ…ˆâœÊÕ˜>Êbroma.
>“?Ê“iÊabraza.
>ÊcabraÊÌˆi˜iÊÕ˜Êcabrito.
˜Ê>ÊlibreríaÊ…>ÞÊlibrosÊÞÊlibritos.
>Ê«>˜Ì>ÊÌˆi˜iÊbrotes.
>ÊcobraÊ“ˆÀ>Ê>Ê>Êcebra.
œ“œÊ…>ÞÊ“ÕV…>Êbruma]Ê“iÊ}Õ‰œÊVœ˜Ê>Êbrújula.
BrunoÊ“iÊ`ˆœÊÕ˜ÊbrocheÊVœ˜Êbrillantes.
˜ÊfebreroÊ˜>VˆÊ“ˆÊsobrino.
9œÊ˜>V‰Êi˜Êabril.
“œÊbrillaÊiÊbrazaleteÊi˜Ê“ˆÊbrazo.
Ã>ÊiÃÌ>ÌÕ>ÊiÃÊ`iÊbronce.
>ÊbrujaÊ«Ài«>À>ÊÕ˜Êbrebaje.
ÃiÊ«iÀÀœÊiÃÊbravo.
-ˆÊ˜œÊcobroÊiÃÌœÞÊquebrado.
ÊÛiÃÌˆ`œÊÌˆi˜iÊbreteles.
«>}>Ê>ÃÊbrasas.
*>«?ÊÕÃ>ÊbrochaÊ«>À>Ê«ˆ˜Ì>À°
DescubríÊÕ˜>Ê“ˆ˜>Ê`iÊcobre.
-i>Êbreve.
ÊbribónÊÀœLÊ“ˆÊlibras.
*ÕÃiÊbreaÊi˜Ê>ÃÊV…>«>Ã°
ÊmanubrioÊÃiÊÀœ“«ˆ°
4. En versos rimados
œ˜ÊÃˆiÌiÊcabritos
«>Ãi>Ê>Êcabra.
BrincanÊÞÊbrincan]
œÃÊÃˆiÌiÊcabritos]
ViÀV>Ê`iÊ>Êcabra.
/i˜}œÊÕ˜ÊbrazoÊ ˆâµÕˆiÀ`œ ÞÊÕ˜ÊbrazoÊ`iÀiV…œ] Õ˜œÊÞÊÕ˜œ]ÊÃœ˜Ê`œÃ° œÃÊbrazosÊÌi˜}œÊ Þœ° Bra bre bri, iÊcabrito brincaÊ«œÀÊ>µÕ‰°
Bri bre bra,
iÊcabrito
brincaÊ«œÀÊ>?°
Bri bro bru,
·œÊ“ˆÀ>ÃÊÌÖ¶

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡124
5. En grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊBRÊi˜ÊiÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊ}ÀÕ«œÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœ\ÊMBR
˜Êfebrero
…>ViÊV>œÀ]
i˜Êabril
Ãœ«>ÊiÊÛi˜Ì>ÀÀ˜]
i˜Êseptiembre
i˜Êoctubre
ÞÊi˜Ênoviembre
Àiˆ˜>
>Ê«Àˆ“>ÛiÀ>]
ÞÊ>`œÀ>“œÃ]
i˜Êdiciembre]
>Ê ˆšœÊˆœÃ
i˜ÊiÊpesebre.
·+ÕjÊiÃÊiÃÌi palabrerío¶ iÊ`ˆœÊiÊpalabrero >Êpalabrista] µÕˆi˜ÊVœ˜Êpalabras] palabritasÊÞ palabrejas] palabreabaÊ> palabrero] ÞÊ>ÊpalabraÊ˜œÊ `>L> >Êpalabrero.
˜Ê>Êlibrería] Bruno]ÊiÊlibrero] i˜ÊœÀ`i˜Ê«ÕÃœ\ librosÊÞÊlibritos,Ê libracosÊÞÊlibrotes,Ê libretasÊÞÊlibritos. BrunoÊiÊ`ˆœÊ Õ˜Êbroche Vœ˜Êbrillantes >ÊSabrina] “ˆÊsobrina.
ÊSabrina,
sobrina,
Õ˜ÊbrocheÊ
Vœ˜Êbrillantes,
BrunoÊiÊ`ˆœ°
l
l
Cuento
ÊcabritoÊ brincabaÊ`iÌÀ?ÃÊ`iÊ“>“?Êcabra°Ê1˜Ê`‰>ÊbrincandoÊÞÊbrin-
candoÊÃiÊ>iÊ“ÕV…œÊ`iÊÃÕÊ“>“?°
1˜>ÊcobraÊhambrientaÊœÊÛˆœÊÞÊ`ˆœÊ«>À>ÊÃ‰\
‡Êu+ÕjÊsabrosoÊLœV>`œÊÃiÀ?ÊiÃÌiÊcabritot
Subrepticiamente]ÊÃiÊ>ViÀVÊ>Êcabrito.
1˜>Êcebra]ÊµÕiÊ«œÀÊ>‰Ê«>Ã>L>]ÊVœ“«Ài˜`ˆÊi˜Ãi}Õˆ`>Ê>ÊÃˆÌÕ>Vˆ˜Ê
ÞÊVœ˜ÊbríoÊiÊ`ˆœÊÕ˜>Ê«>Ì>`>Ê>Ê>Êcobra]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊiÊ`iV‰>\
‡ÊuCobraÊbribonatÊuÃiÊcabritoÊ˜œÊÌiÊVœ“iÀ?Ãt

6 ‡Labiales
125 ‡
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊiÛi“i˜ÌiÊÃi«>À>`>Ã
Labios: Õ˜ÌœÃÊi˜ÊœVÕÃˆ˜ÊVœ“«iÌ>Ê`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>ÊÞÊVœ˜ÊÌœ˜œÊ“ÕÃVÕ>ÀÊ
˜œÀ“>
Lengua: i˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊÀi«œÃœÊi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
Velo: `iÃVˆi˜`iÊ«>À>ÊµÕiÊiÊ>ˆÀiÊÃ>}>Ê«œÀÊ>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃ
>Êcobra]ÊÌˆÀ>`>Ê`iÊbrucesÊi˜ÊiÊÃÕiœÊÞÊ`œœÀˆ`>]ÊÃiÊ>ÀÀ>ÃÌÀÊ…>ÃÌ>Ê
iÃVœ˜`iÀÃiÊi˜ÌÀiÊœÃÊÞÕÞœÃ°
>ÊcebraÊ>Vœ“«>šÊ>ÊcabritoÊ…>ÃÌ>Ê`œ˜`iÊiÃÌ>L>Ê>Ê“>“?Êcabra]Ê
“ÕÞÊ«ÀiœVÕ«>`>ÊLÕÃV>˜`œÊ>ÊÃÕÊcabrito.
ÊÛiÀœÊi}>À]ÊbrincandoÊ>Ê>`œÊ`iÊ>Êcebra]Ê“>“?ÊcabraÊiÊ`ˆœÊ
>ÊcabritoÊ“ÕÞÊÃiÀˆ>“i˜Ìi\
‡Ê-ˆÊµÕiÀjÃÊbrincar]ÊÃœÊœÊ…>À?ÃÊViÀV>Ê“‰œ]Êu…>ÃÌ>ÊµÕiÊÃi>ÃÊœÊÃÕ-
wVˆi˜Ìi“i˜ÌiÊ}À>˜`iÊVœ“œÊ«>À>Ê`ivi˜`iÀÌiÊÃœœt
Fonema M
MEMORIA Y ATENCIÓN VISUAL:
BUSCAR LA
CUENTO
(ver página 536)
BILABIAL NASAL
FONADO CONTINUO
manteca
manteca
mayonesa mostaza

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡126
Producción
UÊœÃÊ>LˆœÃÊÞÊ>Êi˜}Õ>Ê“>˜Ìˆi˜i˜ÊÃÕÊ«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>]Ê«iÀœÊ>Vi˜ÌÕ?˜`œÃiÊiÛi-
“i˜ÌiÊiÊÌœ˜œÊ“ÕÃVÕ>ÀÊ>Lˆ>Ê«>À>ÊiÊVˆiÀÀiÊLÕV>°
UÊÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊ«œÀÊ>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃÊ>ÊL>>ÀÊiÊÛiœÊ`iÊ«>>`>ÀÊµÕiÊ«iÀ“ˆÌiÊ
ÃÕÊ«>Ãœ]Ê«Àœ`ÕVˆj˜`œÃiÊ>Ã‰ÊiÊÃœ˜ˆ`œÊÀÕ“œÀœÃœÊ˜>Ã>ˆâ>`œ°
Áreas de percepción
Visual: Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ>LˆœÃÊÕ˜ˆ`œÃ]ÊiÛi“i˜ÌiÊ>«ÀiÌ>`œÃ]ÊœLÃiÀÛ>ÀÊV“œÊÃiÊi“«>-
š>ÊiÊiÃ«iœÊVœœV>`œÊ`iL>œÊ`iÊœÃÊœÀˆwVˆœÃÊ˜>Ã>iÃÊVÕ>˜`œÊÃiÊi“ˆÌiÊiÊvœ˜i“>ÊM
Auditiva:Ê`ˆviÀi˜Vˆ>ÀÊ>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÃˆi˜VˆœÃ>ÊÞÊ>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Êvœ˜>`>
Táctil:
‡Ê*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>Ê>«œÞ>˜`œÊ>Ê“>˜œÊi˜ÊiÊVÕiœ
‡Ê*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊ>>ÃÊ`iÊ>Ê˜>Àˆâ]Ê>«œÞ>˜`œÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊœÃÊ
`i`œÃ
‡Ê*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê`iÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ]ÊVœœV>˜`œÊ>]Ê
“>˜œÊ`iL>œÊ`iÊ>Ê“ˆÃ“>°Êi“œÃÌÀ>ÀÊiÊ…iV…œÊÌ>«>˜`œÊœÃÊœÀˆwVˆœÃÊ˜>Ã>iÃ]Ê
Vœ“«ÀœL?˜`œÃiÊµÕiÊ>Ã‰Ê˜œÊÃiÊ«Õi`iÊi“ˆÌˆÀÊM.
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÃÕ>Ûi]Êi˜Ì>ÊÞÊ
Vœ˜Ìˆ˜Õ>ÊVœ˜ÊLœV>ÊViÀÀ>`>ÆÊ>Õ“i˜Ì>ÀÊ>Ê`ÕÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>
Labios:
‡ÊLÀˆÀÊÞÊViÀÀ>ÀÊ>ÊLœV>ÊÕ˜Ì>˜`œÊœÃÊ>LˆœÃÊ˜>ÌÕÀ>“i˜Ìi
‡Ê«ÀiÌ>ÀÊÞÊ>yœ>ÀœÃ
‡Ê-œÃÌi˜iÀÊÕ˜Ê«>«iÊi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊiÃ«ˆÀ>Ê«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ
‡Ê`i“]ÊiÃ«ˆÀ>˜`œÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œ
Velo del paladar:
‡Ê,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊiÃ«iV‰wV>
‡Ê,i>ˆâ>ÀÊÀœ˜µÕˆ`œÃ
‡ÊœœV>ÀÊÕ˜>ÊÌˆÀˆ>Ê`iÊ«>«iÊ`iÊÃi`>Êi˜ÌÀiÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÊ>LˆœÊÃÕ-
«iÀˆœÀ]Ê…>ViÀÊÕ˜>Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>Ê«ÀœvÕ˜`>]Ê>Ê«>ÕÃ>]ÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ>ÌiÀ˜>`>-
“i˜ÌiÊiÊ>ˆÀiÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊVœ˜ÊLœV>ÊViÀÀ>`>ÊÞÊ«œÀÊ>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>°Ê"LÃiÀÛ>ÀÊ
iÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ«>«i°
‡Ê,i>ˆâ>ÀÊÕ˜>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>Ê«ÀœvÕ˜`>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ>ÌiÀ˜>`>-
“i˜ÌiÊ«œÀÊLœV>ÊÞÊ˜>Àˆâ]ÊœLÌi˜ˆj˜`œÃi\ÊA......M......A......M......A......M
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Deficiente cierre bucal (da una B nasalizada)
«ÀiÌ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃÊVœ˜ÊvÕiÀâ>ÆÊÃœÃÌi˜iÀÊii“i˜ÌœÃÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÊ}ÀœÃœÀÊ`iÊ}ÀÕiÃœÊ>Ê
w˜œ®Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊiÃ«ˆÀ>ÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ°
2. Labiodental Ài>ˆâ>Ê>ÊœVÕÃˆ˜ÊLÕV>ÊÕÌˆˆâ>˜`œÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊ>«œÞ>`œÊi˜Ê
œÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ®\

6 ‡Labiales
127 ‡
UÊ>˜Ìi˜iÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊˆ˜Ã«ˆÀ>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Ê«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÆÊœLÃiÀÛ>ÀÃiÊi˜ÊiÊiÃ«iœ
UÊ>˜Ìi˜iÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊiÃ«ˆÀ>ÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÆÊœLÃiÀ-
Û>ÀÃiÊi˜ÊiÊiÃ«iœ
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊM......]ÊVœœV>˜`œÊÕ˜Ê`i`œÊÃœLÀiÊœÃÊ>LˆœÃÊÞÊœLÃiÀÛ?˜`œÃiÊi˜ÊiÊiÃ«iœ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã\ÊAL......ÆÊOM......ÆÊUM......ÆÊEM......ÆÊIM......
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊAM......AÆÊ OM......OÆÊ UM......UÆÊ EM......EÆÊ IM......IÆÊÕi}œÊAMAÆÊ
OMOÆÊUMUÆÊEMEÆÊIMI
UÊœ“i˜â>ÀÊVœ˜ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊµÕiÊÌi˜}>ÊMÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
3. Deficiente nasalización
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>
UÊ-ˆÊ«Àœ`ÕViÊLˆi˜ÊN]Ê…>ViÀÊi“ˆÌˆÀ\ÊN......,ÊÞÊÕ˜Ì>ÀÊœÃÊ>LˆœÃ]Êˆ˜`ˆV>˜`œÊµÕiÊL>iÊ>Ê
i˜}Õ>ÆÊ>}Ài}>ÀÊˆ˜“i`ˆ>Ì>“i˜ÌiÊÕ˜>ÊÛœV>]Ê«>À>Ê>Ãi}ÕÀ>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜}Õ>
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÃˆÀi˜>Ê`iÊÕ˜ÊL>ÀVœ
UÊ“ˆÌ>ÀÊiÊ“Õ}ˆ`œÊ`iÊ>ÊÛ>V>
UÊ“ˆÌ>ÀÊiÊ“>Õˆ`œÊ`iÊÕ˜Ê}>Ìœ
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊLiLjÊµÕiÊ>“>Ê>Ê>Ê“>“?
UÊ,i«Àœ`ÕVˆÀÊÕ˜>Ê“iœ`‰>ÊÃˆ“«iÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊMÊ>VÕ˜>˜`œÊ>ÊÕ˜>Ê“ÕšiV>ÊœÊ
…>Vˆi˜`œÊ`iÊÛˆœˆ˜ˆÃÌ>®
Esquema corporal
UÊ-i˜Ì>`œ]ÊÀi>ˆâ>ÀÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊ`iÊL>>˜ViœÊ`iÊÌÀœ˜VœÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜ÌiÊÞÊ>ÌÀ?Ã]Ê>Ê
œÃÊVœÃÌ>`œÃ]ÊÞÊ`iÊÀœÌ>Vˆ˜Ê…>Vˆ>ÊÕ˜Ê>`œÊÞÊ>ÊœÌÀœ]Êi“ˆÌˆi˜`œ\ÊM......Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ
`ÕÀiÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊÞÊVœ˜Ê«ÀiÛˆ>Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>Ê«ÀœvÕ˜`>°
UÊ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊ>}>V…>ÀÃiÊi˜Ì>“i˜Ìi]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊM......
UÊ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÛ>˜Ì>ÀÃiÊi˜Ì>“i˜Ìi]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊM......
UÊ>“ˆ˜>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊi“ˆÌˆi˜`œ\ÊM......ÊV>“ˆ˜>Ì>ÊiÃ«>Vˆ>®
Lateralidad
UÊ-i˜Ì>`œ]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊi“ˆÌˆÀ\ÊM......, “ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊˆ˜Vˆ˜>Ê…>Vˆ>Ê>Ê`iÀiV…>ÆÊœÊ“ˆÃ-
“œÊ…>Vˆ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊM.......Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊiÛ>˜Ì>Êi˜Ì>“i˜ÌiÊiÊLÀ>âœÊ`iÀiV…œÊœÊ`œ“ˆ˜>˜Ìi®ÆÊ
‰`i“ÊVœ˜ÊiÊœÌÀœ
UÊ`i“ÊVœ˜Ê>ÃÊ«ˆiÀ˜>Ã
Orientación espacial
“ˆÌˆÀ\ÊM......Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊV>iÊÕ˜Ê}œLœ]Ê«Õ“>ÊœÊ«>«iÊw˜œ]Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊÌœµÕiÊiÊ«ˆÃœ
Ritmo
-iÊÌÀ>L>>À?ÊVœ˜Ê`ÕÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊM]Ê«ÀiÃi˜Ì>˜`œÊ“œ`iœÃÊ>Õ`ˆÌˆÛœÃÊˆ˜ÃÌÀÕ-
“i˜Ì>iÃÊy>ÕÌ>®ÊœÊÛœV>iÃÊ`>`œÊ«œÀÊiÊÀii`ÕV>`œÀÊœÊ>ÊÀii`ÕV>`œÀ>®ÊÞÊÛˆÃÕ>iÃÊ‰˜i>ÃÊ
>À}>ÃÊÞÊVœÀÌ>Ã®]Ê}À>`Õ>˜`œÊ>ÊVœ“«iˆ`>`Ê`iÊ>ÃÊVœ“Lˆ˜>Vˆœ˜iÃÊ>À}œ‡VœÀÌœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡128
Orientación espacial
UÊœÛiÀÊÕ˜ÊL>ÀµÕˆÌœÊi˜ÊiÊ>}Õ>Êi“ˆÌˆi˜`œ\ÊM......Êi˜ÊV>`>Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ…>Vˆ>Ê
>`i>˜ÌiÊœÊ…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã
UÊˆÀiVVˆ˜ÊˆâµÕˆiÀ`>Ê>Ê`iÀiV…>\Ê«>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊ«œÀÊ>ÃÊ‰˜i>ÃÊ`iÊ`ˆLÕœÊ`iÊÕ˜>Ê
V>`i˜>Ê`iÊ“œ˜Ì>š>ÃÊi“ˆÌˆi˜`œ\ÊM....°ÆÊÕi}œÊ`ˆLÕ>À>ÃÊi˜ÊiÊ“ˆÃ“œÊÃi˜Ìˆ`œ
Memoria y atención
UÊVisual (Emitir M cuando vea):
‡Ê˜ÌÀiÊ>ÃÊÌ>ÀiÌ>ÃÊ`iÊVœœÀiÃ]Ê>Ê“>ÀÀ˜
‡Ê˜ÌÀiÊ>ÃÊw}ÕÀ>Ã]Ê>Ê`iÊÕ˜>ÊmamáÊœÊÕ˜>Êmesa
‡Ê˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆLÕœÃ\ÊMÊÞÊW]ÊVÕ>˜`œÊÛi>ÊM
‡Ê˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆLÕœÃ\ÊmÊÞÊn]ÊVÕ>˜`œÊÛi>Êm
UÊAuditiva:
‡Ê“ˆÌˆÀ\ÊM......ÊVÕ>˜`œÊÃiÊ}œ«i>Ê>Ê“iÃ>
‡ÊiVˆÀ\ÊME,ÊVÕ>˜`œÊÃiÊ}œ«i>Ê>Ê“iÃ>ÆÊ`iVˆÀ\ÊPA,ÊVÕ>˜`œÊÃiÊ}œ«i>Ê>Ê«>Ài`Ê
Vœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ®
UÊTáctil:Êi“ˆÌˆÀ\ÊM......]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ«>Ã>Ê>Ê“>˜œÊÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>ÆÊ`iÌi˜iÀÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê
VÕ>˜`œÊÃiÊiÛ>˜Ì>Ê>Ê“>˜œ°Ê*Àˆ“iÀœÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊ>LˆiÀÌœÃ]ÊÕi}œÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊ
ViÀÀ>`œÃ
UÊAsociación fonema Ê palabra Ê objeto
- ˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊœLiÌœÃÊœÊw}ÕÀ>Ã]ÊÀiVœ˜œViÀÊœÃÊµÕiÊi˜ÊÃÕÊ˜œ“LÀiÊÌi˜}>˜Ê
iÊvœ˜i“>ÊM
‡Ê œ“LÀ>ÀÊ«iÀÃœ˜>ÃÊVÕÞœÊ˜œ“LÀiÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊM
- œ“LÀ>ÀÊVœÃ>ÃÊµÕiÊi“«ˆiVi˜ÊVœ˜ÊM
UÊDiscriminación auditiva
,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊœÃÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊM°ÊˆÃ-
VÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊP]ÊBÊÞÊN°Êœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÊˆÃÌ>Ê`iÊDiscriminación.
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
ama oma uma ema ima
amo omo umo emo imo
amu omu umu emu imu
ame ome ume eme ime
ami omi umi emi imi
Alargar la emisión de la M en los primeros grupos.

6 ‡Labiales
129 ‡
De este vocabulario, seleccionar e ilustrar las palabras adecuadas a la diﬁcultad
del paciente.
3. En oraciones
Mi mamá me ama.
Êmono meÊ`>Ê>Êmano.
Dame mi muñeca.
>ÃÊmonedasÊÃœ˜Êmías.
Come medio melón Vœ˜Êmelaza.
Tomás toma mateÊVœ˜Êmasitas.
Ã>ÊcomidaÊiÃÊhumita.
Mimí imitaÊ>Ê>Êdama.
Êmozo disimula.
>ÊdamaÊvÕiÊ>Êmisa.
Melo domaÊ>Ê>Êmula.
Me emociona >Êmúsica.
>ÊmasaÊiÃÌ?Êi˜Ê>Êmesa.
MemoÊ…>ViÊmimosÊ>ÊMimí.
>ÞÊmucho humo.
Ema imita > mono.
*œÀÊ>Êmuela meÊ`ˆiÀœ˜ÊÕ˜>Êmoneda.
Emite M......
Ã>ÊminaÊiÃÊhúmeda.
AmaliaÊÛ>Ê>Êmisa.
TomaÊiÊimán°Ê
2. En vocabulario
a. En posición inicial
“>“? “œ˜œ “Õ> “iÃ> “‰œ
“>«> “œ`> “ÕV…œ “i˜ “ˆ˜>
“>œ “œšœ “ÕšiV> “i`ˆœ “ˆÃ>
“>Ã> “œâœ “ÖÃˆV> “iÌi “ˆÃ
“>Ì> “œ˜i`> “Õi> “i>â> “ˆ“œ
b. En posición intervocálica
`>“> `œ“> …Õ“>˜œ Ìi“> ˆ“?˜
>“œ «œ“œ …Õ“œ i“œVˆ˜ iÃÌˆ“œ
>“ÕÀ>`œ Vœ“Ö˜ …Õ“ÕÃ i“Õ> Ãˆ“Õ>
`>“i Vœ“i …Ö“i`œ Ìi“i `ˆ“i
`>“ˆÌ> Vœ“ˆ`> …Õ“ˆÌ> i“ˆÌi ˆ“ˆÌ>

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡130
4. En versos rimados
¡DémeÊLÕi˜>Êdamita]
déme comidita!
¡DémeÊˆ˜`>Êdamita,
démeÊÕ˜>Êhumita!
¡DémeÊÃišœÀÊamito,
DémeÊÕ˜>Êmonedita!
Déme, déme, déme,
µÕiÊÃœÞÊÕ˜Êmozo
muy mimoso. Miau, miau, miau, mi minino muy mimoso. Miau, miau, miau, mimosea >ÊV>`>Ê«>Ãœ°AmeliaÊÞÊAmalia `iÊ>ÊmanoÊÛ>˜] ÕÃ>˜Êmoños muyÊ>Ê>Êmoda. AmeliaÊÞÊAmalia, muyÊmonas, `iÊ>ÊmanoÊÛ>˜°
DisimulaÊiÃiÊmozo, µÕiÊ>ÃÊmonedas Vœ˜Ê>ÃÊmanos jÊÌœ“° />˜ÌœÊteme >ÊÃÕÊamo malo, µÕiÊVœ˜Êdisimulo, >ÃÊmonedas i˜Ê>Êmesa] ÛÕiÛiÊ>Ê«œ˜iÀ°Ã>ÊiÃÊmiÊmula, mi mula Ema, >ÊÛiViÃÊiÃÊmala, >ÊÛiViÃÊ>Êmimo. Ã>ÊiÃÊmiÊmula, mi mula Ema.
Mi muñeca ˜œÊ…>ViÊmuecas, Ìˆi˜iÊÕ˜Êmoño ÞÊ`œÃÊmanos. DameÊ>Êmoneda, iÃ>ÊmonedaÊiÃÊ mía, µÕiÊiÃÌ?Êi˜Ê>Ê mesa, >Ê>`œ `iÊ>Êcomida.
5. En grupos consonánticos
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ]Ê>Êw˜Ê`iÊw>ÀÊ
>ÃÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã\ÊMBÆÊMBLÆÊMBRÆÊMNÆÊMPÆÊMPLÊÞÊMPR
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÛiÀÃ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]Êi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊBMÆÊ
DMÆÊNMÆÊNSMÆÊRMÆÊSMÆÊTMÊÞÊZM

6 ‡Labiales
131 ‡
Êmartes]ÊMónicaÊvÕiÊ>Êsupermercado. ‰ÊcompróÊÕ˜ÊmontónÊ`iÊ
VœÃ>Ã\Êmanzanas, manteca,Ê mayonesa,Ê mostaza,Ê mandarinasÊÞÊmer-
luza.
ÊÛœÛiÀ]Ê«>ÃÊ«œÀÊ>ÊÌˆi˜`>ÊÞÊcompróÊÕ˜ÊmantelÊ marrónÊÞÊÕ˜>Ê
mantaÊ`iÊmohair.
Ê>`œÊiÃÌ>L>Ê>ÊmerceríaÊÞÊ>‰Êiˆ}ˆÊÕ˜>Êˆ˜`>ÊmantillaÊVœ˜ÊÕ˜>Ê
mariposaÊLœÀ`>`>ÊÞÊÕ˜Êmolde.
œ˜ÊÌ>˜Ì>ÃÊcompras]ÊiÊmonederoÊ`iÊMónicaÊµÕi`ÊÛ>V‰œ°
MónicaÊÛœÛˆÊ>ÊV>Ã>]ÊÞÊÃÕÊmamáÊ>ÊÛiÀÊÌ>˜ÌœÃÊ«>µÕiÌiÃÊiÊ`ˆœ\
- Mónica]Êu}>ÃÌ>ÃÌiÊÌœ`œÊiÊ`ˆ˜iÀœÊ`iÊmonederot
‡Êu-‰]Êmamá!Ê‡iÊVœ˜ÌiÃÌÊMónica‡Ê«iÀœÊmiraÊœÊµÕiÊÌiÊcompré\ÊÕ˜>Ê
hermosaÊ mantillaÊVœ˜ÊÕ˜>Êmariposa]ÊÕ˜ÊmantelÊ marrónÊÞÊÕ˜>ÊmantaÊ
`iÊmohairÊ«>À>ÊµÕiÊ˜œÊÃˆi˜Ì>ÃÊvÀ‰œ°
9Ê>ÊmamáÊ˜œÊÃiÊ«Õ`œÊi˜œ>À]Ê«œÀµÕiÊMónicaÊÃÕ«œÊ>VœÀ`>ÀÃiÊ`iÊ
i>ÊÞÊdemostrarleÊ>Ã‰]ÊÃÕÊV>ÀˆšœÊ`iÊ…ˆ>°
l
l
Cuento

7
Labiodentales
Fonema F
MEMORIA Y ATENCIÓN VISUAL:
BUSCAR LA “F”
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 537)
LABIODENTAL FRICATIVO
AFONADO CONTINUO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡134
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Labios:ÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊÃiÊÀiÌÀ>iÊiÝÌi˜`ˆj˜`œÃiÊ…>Vˆ>ÊœÃÊVœÃÌ>`œÃÊ…>ÃÌ>ÊVœ-
œV>ÀÃiÊ`iL>œÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]Ê`i>˜`œÊÕ˜>Ê«iµÕiš>ÊÃi«>À>Vˆ˜Êi˜Ê>Ê
âœ˜>ÊVi˜ÌÀ>
Mandíbula:Ê`iÃVˆi˜`iÊiÛi“i˜ÌiÊÃi«>À>˜`œÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>ÃÊÞÊÀiÌÀœVi`i]Ê
«>À>Ê«iÀ“ˆÌˆÀÊiÊ>«œÞœÊ`iÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊi˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ
Lengua: >Êi˜}Õ>Ê«iÀ“>˜iViÊi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>]ÊVœ˜ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ
iiÛ>`œÃÊ«>À>ÊvœÀ“>ÀÊiÊÃÕÀVœÊVi˜ÌÀ>
Velo: «iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œÊ«>À>Ê«iÀ“ˆÌˆÀÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀi
Producción
Ê>ˆÀiÊ>vœ˜>`œÊÃ>iÊi˜ÊvœÀ“>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê«œÀÊ>Ê>LiÀÌÕÀ>ÊVi˜ÌÀ>Ê`iÌiÀ“ˆ˜>`>Êi˜ÌÀiÊ
œÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊVi˜ÌÀ>iÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ°
Áreas de percepción
Visual:
‡Ê"LÃiÀÛ>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ“œÀ`ˆ`>Ê`iÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ
‡Ê"LÃiÀÛ>ÀÊ>ÊœÃVˆ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê>“>Ê`iÊ>ÊÛi>ÊVœœV>`>Ê>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ“i˜Ì˜ÆÊ
‰`i“]ÊVœ˜ÊÕ˜>ÊÌˆÀˆ>Ê`iÊ«>«i
Auditiva:ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]ÊiÃVÕV…>ÀÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊvÀˆVVˆ˜Êi˜Ê>ÊÃ>ˆ`>Ê`iÊ
>ˆÀiÊ>Êi“ˆÌˆÀ\ÊF......
Táctil:Ê >«œÞ>ÀÊ >Ê “>˜œÊ …œÀˆâœ˜Ì>Ê `iL>œÊ `iÊ >LˆœÊ ˆ˜viÀˆœÀÊ «>À>Ê «iÀVˆLˆÀÊ >Ê
Ã>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀi
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración\Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>
Soplo:
‡ÊiÀVˆÌ>ÀÊiÊÃœ«œÊvÕiÀÌiÊÞÊVœ˜Ìˆ˜ÕœÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊii“i˜ÌœÃ®
‡Ê>“LˆœÊ`iÊ`ˆÀiVVˆœ˜>ˆ`>`Ê`iÊÃœ«œÊ“œÛˆˆâ>˜`œÊœÃÊ>LˆœÃ
Labios:
‡ÊÕ˜Ì>ÀÊÞÊÃi«>À>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>Ã
‡ÊÀÕ˜VˆÀÊÞÊÃœ˜Ài‰ÀÊÃi«>À>˜`œÊœÃÊ>LˆœÃ
‡ÊœÀ`ˆÃµÕi>ÀÊiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊiÊˆ˜viÀˆœÀ
‡Ê>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ“œÀ`ˆ`>Ê`iÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ
‡Ê˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊiÊiÃ«>VˆœÊ>Lˆœ`i˜Ì>\Ê
F....ÆÊF....EÆÊF....IÆÊF.....AÆÊF.....OÆÊF.....U
‡ÊiÀVˆÌ>ÀÊÃ‰>L>ÃÊÞÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃ
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Utiliza la posición del fonema B, afonado
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊVœ˜ÌÀœÊ“ÕÃVÕ>ÀÊ`iÊ>LˆœÃ
UÊ˜Ãiš>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ
UÊœ˜ÌÀœ>ÀÊ>Ê`ˆÀiVVˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊ…>Vˆi˜`œÊœÃVˆ>ÀÊ>Ê>“>Ê`iÊ>ÊÛi>
UÊ"LÃiÀÛ>Vˆ˜ÊvÀi˜ÌiÊ>ÊiÃ«iœÊÞÊ>Ê`ˆviÀi˜Vˆ>Vˆ˜Ê`iÊB

7 ‡Labiodentales
135 ‡
2. Desplazamiento del punto de apoyo labial
UÊÊVœ˜Ì>VÌœÊVœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃiÊÀi>ˆâ>Ê>`i>˜Ì>˜`œÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ]Ê`iÊ“>˜iÀ>Ê
Ì>ÊµÕiÊiÊÃœ˜ˆ`œÊÃiÊ«Àœ`ÕViÊVœ˜Ê>Ê«>ÀÌiÊˆ˜ÌiÀ˜>Ê“ÕVœÃ>Ê>Lˆ> ®
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊ>LˆœÃÊÛ>Àˆ>`œÃ
UÊiÛ>ÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÕ˜ÌœÃÊ…>Vˆ>Ê>`i˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊ˜œÊÃiÊÛi>˜
UÊiÛ>ÀÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊ…>Vˆ>Ê>`i˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>ÊiÊˆÀÊÃ>V>˜`œÊ…>Vˆ>Ê>vÕiÀ>Êi˜-
Ì>“i˜Ìi]ÊÀœâ?˜`œœÊVœ˜ÌÀ>ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÆÊ`iÌi˜iÀÃiÊVÕ>˜`œÊi}>Ê>Ê>Ê
«œÃˆVˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>ÊÞÊ“>˜Ìi˜iÀ>
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀi]Ê…>Vˆj˜`œœÊÃ>ˆÀÊi˜ÌÀiÊœÃÊ
`ˆi˜ÌiÃÊÞÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ
3. Posición labiodental invertida (usa el labio superior)
UÊ"LÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>
UÊ˜Ãiš>ÀÊ«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊF......
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊF......AÆÊF......OÆÊF......UÆÊF......EÆÊF......I
UÊ1Ã>ÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊFÊi˜Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>
4. Oclusión labiodental iÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊÃiÊÕ˜Ì>ÊÌœÌ>“i˜ÌiÊVœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊ
ÃÕ«iÀˆœÀiÃ]Ê`>˜`œÊÕ˜>ÊÃœ˜œÀˆ`>`ÊiÝ«œÃˆÛ>Êi˜Ê>Êi“ˆÃˆ˜®
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÀi>>Vˆ˜ÊÞÊ“>Ã>iÃÊi˜Ê>Ê“ÕÃVÕ>ÌÕÀ>Ê>Lˆ>
UÊœ˜Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊÃÕ>ÛiÊ`iÊ>ÃVi˜ÃœÊÞÊ`iÃVi˜ÃœÊ`iÊ>Ê“>˜`‰LÕ>]ÊVœ˜Ì>VÌ>ÀÊÞÊÃi-
«>À>ÀÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]ÊÛ>Àˆ>ÃÊÛiViÃÊÃi}Õˆ`>Ã
UÊ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊ>ÊiÃ«ˆÀ>À]Ê…>ViÀÊœÃÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊˆ˜`ˆV>`œÃÊ>˜ÌiÀˆœÀ“i˜Ìi
UÊ˜Ã«ˆÀ>À]ÊÀi>ˆâ>˜`œÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê>Lˆœ`i˜Ì>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ«Àœ`ÕVˆi˜`œÊ>ÊF.....ÆÊi“ˆ-
Ãˆ˜Ê`iÊA.....F.....AÆÊO.....F.....F.....OÆÊU.....F.....F.....UÆÊE.....F.....EÆÊI.....F.....I
UÊ“«iâ>ÀÊVœ˜ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊµÕiÊÌi˜}>ÊFÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜Ê}>ÌœÊi˜œ>`œ
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜>ÊÀÕi`>Ê`iÊ>ÕÌœÊµÕiÊÃiÊ`iÃˆ˜y>
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÛˆi˜Ìœ
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜Êˆ˜y>`œÀ
Esquema corporal i“ˆÌˆÀ\ÊF......F......F......, “ˆi˜ÌÀ>ÃÊ“ÕiÛiÊÀ‰Ì“ˆV>“i˜Ìi®\
UÊ>Ê“ÕšiV>]ÊÃÕLˆi˜`œÊÞÊL>>˜`œÊ>Ê“>˜œ
UÊiÊVœ`œ]ÊÃÕLˆi˜`œÊÞÊL>>˜`œÊiÊ>˜ÌiLÀ>âœ
UÊiÊ…œ“LÀœ]ÊÃÕLˆi˜`œÊÞÊL>>˜`œÊÌœ`œÊiÊLÀ>âœ
UÊ>ÊÀœ`ˆ>]ÊÃÕLˆi˜`œÊÞÊL>>˜`œÊ>Ê«>˜ÌœÀÀˆ>
UÊiÊÌœLˆœ]ÊÃÕLˆi˜`œÊÞÊL>>˜`œÊiÊ«ˆi
Lateralidad
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊF......ÊvÀi˜ÌiÊ>Ê>Ê«>“>Ê`iÊ>Ê“>˜œÊ`iÀiV…>
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊF......Ê“œÛˆi˜`œÊ>ÊV>Liâ>ÊÞÊiÊLÀ>âœÊ`iÀiV…œ]Ê«>À>Ê«iÀVˆLˆÀÊÌ?VÌˆ“i˜ÌiÊ
iÊÃœ«œÊi˜ÊÃÕÊ«ˆi

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡136
UÊ`i“]ÊVœ˜Ê“>˜œÊÞÊLÀ>âœÊˆâµÕˆiÀ`œÃ
Orientación temporal
Noción de después:ÊÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>ÊVœœV>ÀÊÕ˜Ê>wiÀÊ`iÊV>Liâ>ÊœÊÕ˜>ÊV…ˆ˜V…i]Ê…>ViÀÊ
Àœ`>ÀÊÕ˜Ê>ÕÌˆÌœÊ`iÊˆâµÕˆiÀ`>Ê>Ê`iÀiV…>°Ê˜ÊiÊ“œ“i˜ÌœÊi˜ÊµÕiÊ«>Ã>Ê«œÀÊ>ÀÀˆL>Ê`iÊ
>ÊV…ˆ˜V…iÊÃiÊ«ˆ˜V…>Ê>Ê}œ“>®]ÊVœ“i˜â>ÀÊ>Êi“ˆÌˆÀ\ÊF...... «>À>Ê`À>“>Ìˆâ>ÀÊ>ÊÃ>ˆ`>Ê
`iÊ>ˆÀi
Ritmo
œ˜Ê`ˆLÕœÃÊ`iÊÀÕi`>ÃÊ}À>˜`iÃ]Ê“i`ˆ>˜>ÃÊÞÊV…ˆV>Ã]Êi“ˆÌˆÀ\ÊF......Êi˜Ê`ÕÀ>Vˆ˜ÊVœ-
ÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜ÌiÊ>ÊÌ>“>šœ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÀiVœÀÀiÊVœ˜ÊiÊ`i`œÊ>ÊVˆÀVÕ˜viÀi˜Vˆ>Ê`iÊV>`>Ê
ÀÕi`>Êi˜ÊÃi˜Ìˆ`œÊVœ˜ÌÀ>ÀˆœÊ>Ê>ÃÊ>}Õ>ÃÊ`iÊÀiœ°
Orientación espacial
“ˆÌ>ÀÊ>Ê“ÕšiVœÊ`iÊ«?ÃÌˆVœÊµÕiÊÃiÊ`iÃˆ˜y>\Ê«>À>`œÊVœ˜ÊLÀ>âœÃÊÞÊ«ˆiÀ˜>ÃÊÃi«>-
À>`œÃ]Êi“ˆÌˆÀ\ÊF......]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊÛ>Ê>}>V…>˜`œÊÞÊyiÝˆœ˜>˜`œÊœÃÊ“ˆi“LÀœÃ]Ê…>ÃÌ>Ê
µÕi`>ÀÊ >VÕÀÀÕV>`œÊ ˜œVˆ˜\Êhacia abajo, hacia adentro®°Ê 1˜ˆÀÊ Vœ˜Ê Õ˜>Ê ‰˜i>Ê >Ê
«>ÀiÃÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊˆ}Õ>iÃÊvœV>Ã]Êv>ÀœÃ]ÊvÃvœÀœÃ®ÊVœœV>`œÃÊ>Ê`ˆviÀi˜ÌiÃÊ`ˆÃÌ>˜Vˆ>Ã]Ê
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊF......ÊiÌiÀ“ˆ˜>ÀÊVÕ?iÃÊiÃÌ?˜ÊiœÃÊÞÊVÕ?iÃÊViÀV>°
Memoria y atención
UÊVisual:
‡Ê˜ÌÀiÊÛ>ÀˆœÃÊœLiÌœÃÊµÕiÊÃiÊÛ>˜ÊÃ>V>˜`œÊ`iÊ>ÊV>>]Ê`iVˆÀ\ÊF......ÊVÕ>˜`œÊ>«>-
ÀiâV>ÊiÊvÃvœÀœ
‡Ê˜ÌÀiÊÌ>ÀiÌ>ÃÊVœ˜ÊœÃÊ`ˆLÕœÃ\ÊTÊ‡ÊEÊ‡ÊF]Êi“ˆÌˆÀÊFÊVÕ>˜`œÊÛi>ÊiÊ`ˆLÕœÊºF”
UÊAuditiva:ÊVœœV>`œÊiÊ«>Vˆi˜ÌiÊ`iÊiÃ«>`>Ã]Êi“ˆÌˆÀÊÛ>ÀˆœÃÊvœ˜i“>Ã°ÊiLiÊ`>ÀÃiÊ
ÛÕiÌ>ÊVÕ>˜`œÊiÃVÕV…i\ÊF......; dˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`i\ÊS]ÊJÊiÊY
UÊTáctil:Ê`ˆLÕ>ÀÊi˜ÊÌ>ÀiÌ>Ã]ÊVœ˜Ê>`…iÃˆÛœÊ`iÊVœœÀ]ÊÕ˜ÊVÕ>`À>`œ]ÊÕ˜ÊV‰ÀVÕœÊÞÊÕ˜>Ê
FÊ`iÊÌÀiÃÊÌÀ>âœÃÊÀiVÌœÃ®ÆÊ`iVˆÀ\ÊF......ÊVÕ>˜`œÊÃiÊÌœµÕiÊ`ˆV…>ÊÌ>ÀiÌ>ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊ
ViÀÀ>`œÃ®
Asociación fonema palabra objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊ•`i˜ÌÀœÊ`iÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊœLiÌœÃÊœÊw}ÕÀ>ÃqÊVÕ?iÃÊÌˆi˜i˜ÊFÊi˜ÊÃÕÊ
˜œ“LÀi
UÊ œ“LÀ>ÀÊ«iÀÃœ˜>ÃÊœÊVœÃ>ÃÊµÕiÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊF
Discriminación auditiva
,iVœ˜œViÀÊ`iÊi˜ÌÀiÊœÃÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊFÆÊ`ˆÃVÀˆ-
“ˆ˜>ÀÊ`i\ÊV]ÊS]ÊB]ÊGÊÞÊJ°Êœ˜ÃÕÌ>ÀÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊDiscriminación.

7 ‡Labiodentales
137 ‡
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
afa ofa ufa efa ifa
afo ofo ufo efo ifo
afu ofu ufu efu ifu
afe ofe ufe efe ife
afi ofi ufi efi ifi
Seleccionar e ilustrar las palabras adecuadas a la diﬁcultad del paciente.
3. En oraciones
/œ“jÊcaféÊi˜ÊiÊbufet.
FuiÊ>ÊÛiÀÊ>Ê>ÊjirafaÊÞÊ>Êelefante.
ˆÊjefeÊiÃÊ“ÕÞÊeﬁciente.
iÊ`ˆÊÕ˜ÊbifeÊ`iÊbofeÊ>Ê}>Ìœ°
FelipeÊiÃÊ“ÕÞÊefusivo.
afa afafa afofefa
ofo ofofo ofifafe
ufu ufufu ufafifu
efe efefe efofefi
ifi ififi ifafefo
a. En posición inicial
fama foca fusil fe fino
fácil foto futuro fecha ficha
facón forro fuma feliz filo
farol forma fuego feria figura
falta fosa fuerte fécula fiel
b. En posición intervocálica
jirafa sofá estufa elefante rifa
afonía sofoca bufón teléfono sifón
afuera ofusca Taleufú efusivo tifus
café bofe bufet jefe bife
zaﬁro oﬁcina suﬁciente eﬁciente difícil
2. En vocabularios

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡138
FidelÊ>“>Ê>ÊFelisaÊ«œÀÊteléfono.
Ã>ÊiÃÊ>ÊfotoÊ`iÊ>Êfoca.
Ã>ÊcafeteraÊfuncionaÊ“>°
AﬁléÊiÊfacón.
>“iÊiÊsifón.
ÊaﬁnadorÊaﬁnóÊiÊ«ˆ>˜œ°
FifíÊiÃÌ?Êi˜ÊiÊsofá.
ÃiÊ>˜ˆœÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊzaﬁroÊfalso.
ÃÌ>ÊiÃÊÕ˜>ÊfechaÊˆ“«œÀÌ>˜Ìi°
>ÊfamosaÊV>˜Ì>˜ÌiÊiÃÊfeliz.
>ÊfuenteÊ`iÊﬁdeosÊiÃÌ?ÊViÀV>Ê`iÊfuego.
œ˜ÊiÊfósforoÊ«Ài˜`‰ÊiÊfuego.
iÊ«ÕÃˆiÀœ˜ÊSuﬁcienteÊi˜ÊiÃ>Ê«ÀÕiL>ÊÌ>˜Êdifícil.
œÊfaltesÊ“?ÃÊ>Ê>Êoﬁcina.
-ˆÊÃiÊsofoca]ÊÃ>}>Êafuera.
˜ÊTaleufúÊ˜œÊ…>ÞÊtifus.
*œÀÊfavor]ÊÛ>Þ>Ê>ÊbufetÊÞÊÌÀ>ˆ}>Êcafé.
«>}>ÊiÊfarol.
FíjateÊi˜ÊiÃ>ÃÊﬁguritas.
6>“œÃÊ>Ê>Êferia.
4. En versos rimados
Felipe afilaÊiÊfacón,
FelisaÊ>Ã>ÊœÃÊfiletes,
ÞÊiÊfelino,Ê`iÊbofe,
ÃiÊVœ“ˆÊÕ˜Ê“œ˜Ì˜°
>“>Ê«œÀÊteléfono, >Êtelefonista, >ÊÃišœÀÊfamoso, iÊ«ˆ`iÊ>Êﬁrma «>À>ÊÕ˜>Êfoto. 1˜>ÊfotoÊ“iÊÃ>µÕj Vœ˜ÊFelisa]Ê>Êfoca. 1˜>ÊfotoÊ“iÊÃ>µÕj Vœ˜ÊFelipe, ÊiÊelefante,
ÞÊÕ˜>ÊfotoÊ“iÊÃ>µÕj Vœ˜ÊFidel, “ˆÊ>“ˆ}œÊﬁel.
Feliz, feliz, i˜ÊiÃÌ>Êfecha. Feliz, feliz, Fidel festeja. Feliz, feliz, Vœ˜ÊÕ˜>Êﬁesta. Feliz, feliz, ÃœÊiÃÌ>Êfecha. Café, café, café, V>i˜ÌˆÌœÊiÊcafé, Ûi˜`iÊiÊcafetero, caféÊ`iÊÃÕÊcafetera. FidelÊ“ÕÞÊafeitado aﬁnaÊiÊ«ˆ>˜œ] Vœ˜Êafectación, aﬁlaÊiÊfacón.

7 ‡Labiodentales
139 ‡
5. F en grupos consonánticos
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊiÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊ}ÀÕ«œÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÊ>Êw˜Ê`iÊw>ÀÊ>ÃÊ
Ã‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã\ÊFT
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]Êi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊBFÆÊ
LFÆÊNFÆÊNSFÆÊRFÆÊSFÊÞÊXF
˜ÊiÃÌ>Êoﬁcina
>Êestufa
ÀiÃÕÌ>Êsofocante.
ˆÊjefe,Êeﬁciente,
iÊÃ>V>ÊiÊfuego,
>Êˆ˜ÃÌ>˜Ìi°
˜ÊiÊbufet FelisaÊ«ˆ`i\ Õ˜>ÊfuenteÊ`iÊﬁdeos, Õ˜ÊﬁleteÊ`iÊ«iÃV>`œ] Õ˜ÊcaféÊÞÊÕ˜Êsifón. Ê“œâœÊeﬁciente, ˜œÊÃiÊofusca ˜ˆÊÃiÊfatiga, iÛ>ÊÌœ`œÊ>ÊFelisa µÕiÊiÃÌ?Êi˜ÊiÊsofá.
œÞÊiÃÊ>ÊﬁestaÊi˜Ê>ÊV>Ã>Ê`iÊFelisa.
˜Ê>ÊV>Ã>Ê`iÊFelisaÊ…>ÞÊÕ˜Êˆ˜`œÊÞÊV“œ`œÊsofáÊ`iÊﬁeltro.
ÊsofáÊiÃÌ?Êi˜Ê>ÊÃ>>]ÊViÀV>Ê`iÊ>Êestufa.
9Ê>‰ÊÃiÊÃi˜ÌÊ>ÊfamiliaÊ`iÊFelisa]ÊVÕ>˜`œÊVœ“i˜âÊ>Êﬁesta.
/œ`œÃÊœÃÊV…ˆVœÃÊÃiÊ«œ˜i˜Êi˜Êﬁla]ÊFidelÊiÃÊ`>ÊfacturasÊÞÊFernandoÊ
Ài«>ÀÌiÊ>ÃÊ“>ÃˆÌ>Ã°
FabiánÊÃ>V>ÊfotosÊ>ÊœÃÊV…ˆVœÃÊÞÊ>Ê>ÊfamiliaÊ`iÊFelisa.
9Êi}>Ê>ÊÌœÀÌ>]ÊFelisaÊ>Ê«>}>Ê>ÃÊÛiˆÌ>ÃÊenﬁladasÊÞÊÌœ`œÃÊiÊV>˜-
Ì>˜\
¡Que los cumplas feliz,
que los cumplas feliz,
que los cumplas, Felisa,
que los cumplas feliz!
l
l
Cuento

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡140
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonema L\ÊforÊ«œÀÊﬂor
Ó°ÊSustitución del fonema LÊporÊI\ÊﬁorÊ«œÀÊﬂor
Î°ÊSustitución del fonemaÊLÊporÊR: franÊ«œÀÊﬂan
{°ÊInserción de vocal entre fonemas:ÊfelecoÊ«œÀÊﬂeco
Enseñanza: ejercicios preparatorios
UÊˆ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊFÊÞÊL
UÊ-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜ÌiÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊÃÕÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜
Técnicas con emisión rápida
Sinfón FL
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 538)
LABIODENTAL LINGUOALVEOLAR LATERAL
a.
falá falá falá fla fla fla
foló foló foló flo flo flo
fulú fulú fulú flu flu flu
felé felé felé fle fle fle
filí filí filí fli fli fli

7 ‡Labiodentales
141 ‡
b.
felá felá felá fla fla fla
feló feló feló flo flo flo
felú felú felú flu flu flu
felé felé felé fle fle fle
felí felí felí fli fli fli
Estas técnicas son indicadas para los casos de omisión y sustitución.
Técnicas con emisión lenta
a. Colocar la lengua en posición de L y emitir: L…, F…, L…, FL…, FL…
FL......A FL......A FLA
FL......O FL......O FLO
FL......U FL......U FLU
FL......E FL......E FLE
FL......I FL......I FLI
b.
AF......LA AF......LA AFLA FLA FLA
OF......LO OF......LO OFLO FLO FLO
UF......LU UF......LU UFLU FLU FLU
EF......LE EF......LE EFLE FLE FLE
IF ......LI IF ......LI IFLI FLI FLI
Esta técnica es adecuada para casos de inserción.
Esta técnica es útil en caso de sustitución.
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>ÃÊ>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
œÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>]ÊÀˆÌ“œ]ÊiÌV°
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊÕÌˆˆâ>Àœ˜Ê>ÃÊÌjV˜ˆV>ÃÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>ÊVœ“i˜â>ÀÊ«œÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜Ê
FLÊˆ˜ˆVˆ>]Êi˜ÊV>ÃœÊVœ˜ÌÀ>Àˆœ]ÊÕÌˆˆâ>ÀÊiÊµÕiÊÌi˜}>ÊFLÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡142
2. En oraciones
>ÊL>˜`iÀ>ÊﬂameaÊi˜ÊiÊ“?ÃÌˆ°
iÊ}ÕÃÌ>ÊiÊﬂanÊV>ÃiÀœ°
ÃiÊﬂamencoÊiÃÌ?Êﬂaco.
-jÊÌœV>ÀÊ>ÊﬂautaÊÞÊiÊﬂautín.
>ÃÊﬂoresÊiÃÌ?˜Êi˜ÊiÊﬂorero.
9>ÊÃjÊﬂotarÊi˜ÊiÊ>}Õ>ÊÃˆ˜Êﬂotador.
ÃÌ>ÊVˆ˜Ì>ÊiÃÌ?Êﬂoja.
iˆ«iÊÃ>LiÊ…>L>ÀÊVœ˜Êﬂuidez.
ÃiÊ«œiÌ>Ê…>L>Ê`iÊ>ÃÊﬂores.
˜ÊiÃ>ÊLœÌi>ÊiÃÌ?ÊiÊﬂuido.
ÃÌÕ`ˆ>ÀjÊœÃÊÀ‰œÃÊaﬂuentes.
ˆÊÛiÃÌˆ`œÊiÃÊﬂoreado.
œÀ>ÊÕÃ>Êﬂequillo.
*ÕÃiÊﬂecosÊi˜Ê>ÊVœÀÌˆ˜>°
œÃÊˆ˜`ˆœÃÊÌˆÀ>˜Êﬂechas.
ÃœÃÊÛi˜iÃÊﬂirtean.
>ÊﬂotaÊi}Ê>Ê«ÕiÀÌœÊﬂuvial.
œÃÊ«ÀiVˆœÃÊﬂuctúanÊ“ÕV…œ°
/i˜}œÊ`œÃÊbaﬂes.
ÃiÊœLiÌœÊiÃÊ`iÊteﬂón.
>“iÊ>ÃÊpantuﬂas.
FlorenciaÊiÃÌ?Êaﬂigida.
a. En posición inicial
flaco flor fluido flecha flirt
flamea flota flujo fleco flirteo
flauta flojo fluir flete flirtear
flan florero fluidez flequillo flictema
b. En posición intervocálica
chaflán muflón afluente moflete aflige
soflama teflón afluye reflejo afligido
pantufla multiflor afluir bafle aflicción

7 ‡Labiodentales
143 ‡
3. En versos rimados
*œÀÊ“?ÃÊafligido
µÕiÊÌiÊÃˆi˜Ì>Ã]
µÕiÊ˜œÊaflojen
ÌÕÃÊvÕiÀâ>Ã°
Flota, flota, iÊÛiiÀœ] «œÀÊiÊafluente `iÊ*>À>˜?°Fla, fla, fla, ÞœÊµÕˆiÀœÊÕ˜Êflan Vœ˜Ê`ÕViÊ`iÊiV…i° u9œÊµÕˆiÀœÊÕ˜Êflan! Fla, fla, fla.
Fla, fla, fla, flameaÊ>ÊL>˜`iÀ>° Flo, flo, flo, flotaÊiÊÛiiÀœ° Flu, flu, flu, fluyeÊiÊÀ‰œ° Fle, fle, fle, VœÀÌœÊiÊflequillo. Fli, fli, fli, Þ>Ê˜œÊ“iÊaflijo. Fla, flo, fle, flu, fli, Þ>ÊœÊ>«Ài˜`‰°FloresÊÀœ>Ã] floresÊ>“>Àˆ>Ã] floresÊ«>À>ÊÃišœÀ>Ã ÞÊ«>À>ÊV…ˆµÕˆœÃ° FloresÊ}À>˜`iÃ] floresÊ«iµÕiš>Ã floresÊ«>À>ÊÃišœÀiÃ ÞÊ«>À>Ê>ÃÊ˜ˆš>Ã floresÊ«>À>ÊÌœ`œÃ floresÊ«>À>ÊiÊ“œÀ°˜ÊÕ˜ÊÛiÃÌˆ`ˆÌœÊ floreado «ÕÃœÊ`œš>ÊFlorinda, floresÊ`iÊÌi> ÞÊflecosÊ`iÊÃi`>° œ˜ÊiÃiÊÛiÃÌˆ`œÊ floreado Ì>˜]Ê«iÀœÊÌ>˜Ê>`œÀ˜>`œ] VÀiiÊ`œš>ÊFlorinda µÕiÊiÃÌ>À?Ê“?ÃÊ ˆ˜`>°
-ˆÊﬂuctuantes Ãœ˜Ê>ÃÊVœÃ>Ã `iÊ>ÊÛˆ`>] Ãˆi“«ÀiÊ…>LÀ? «>À>ÊÌˆ]Êﬂores “ÕÞÊ…iÀ“œÃ>Ã°Flota, flota iÊÛiiÀœ° FlameaÊi˜ÊÃÕÊ“?ÃÌˆ >ÊL>˜`iÀ>°
Flo, flo, flo,
flotaÊiÊÛiiÀœ°
Fla, fla, fla,
ﬂameaÊ>ÊL>˜`iÀ>°
>ÊﬂautaÊ ÌœV>Ê>Êﬂaca,Ê ÞÊiÊﬂautín iÊﬂacoÊ*i«‰˜° >ÊﬂacaÊÞÊ*i«‰˜ ÌœV>˜ÊVœ˜Êﬂuidez] >ÊﬂautaÊÞÊiÊﬂautín.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡144
4. FL en grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊFLÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊNFLÊÞÊSFL
l
l
Cuento
˜Ê>ÊV>iÊFloridaÊ…>ÞÊ“ÕV…œÃÊ«ÕiÃÌœÃÊ`iÊﬂores°Ê9Ê>…‰ÊÛi˜`i˜Ê ﬂoresÊ
`iÊÌœ`œÃÊœÃÊVœœÀiÃÊÞÊÌ>“>šœÃ]ÊµÕiÊiÃÌ?˜Êi˜ÊﬂorerosÊ}À>˜`iÃÊÞÊ«i-
µÕišœÃ°
1˜ÊﬂoristaÊ>˜Õ˜Vˆ>ÊÃÕÃÊﬂores\
‡ÊuFloresÊÀœ>ÃÊ«>À>ÊÃÕÊ`>“>]ÊV“«Ài“iÊÕÃÌi`]ÊV>L>iÀœt
‡ÊuFloresÊÀœ>ÃÊ«>À>ÊÃÕÊ“>“?]ÊÃišœÀ>t
‡ÊuFloresÊi˜ÊÀ>“ˆiÌiÃÊ«>À>Ê>ÃÊ>LÕiˆÌ>Ãt
FlorenciaÊÞÊFlavia]ÊµÕiÊ«>Ãi>L>˜Ê«œÀÊFlorida]Ê˜œÊÃiÊÀiÃˆÃÌi˜ÊÞÊiÊ
Vœ“«À>˜Ê“ÕV…>ÃÊﬂoresÊ>ÊiÃiÊﬂoristaÊÌ>˜ÊÃˆ“«?ÌˆVœ°
Sinfón
FR
DISCRIMINACIÓN VISUAL:
BUSCAR LAS FRUTAS
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 539)
LABIODENTAL LINGUOALVEOLAR CENTRAL

7 ‡Labiodentales
145 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonema R\ÊfutaÊ«œÀÊfruta
Ó°ÊSustitución del fonema R por L\ÊﬂenteÊ«œÀÊfrente
Î°ÊInserción de vocal entre fonemas:ÊfurutaÊ«œÀÊfruta
Enseñanza: ejercicios preparatorios
UÊˆ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊFÊÞÊR
UÊ-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜Ìi]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜
Técnicas con emisión rápida
a.
fará fará fará fra fra fra
foró foró foró fro fro fro
furú furú furú fru fru fru
feré feré feré fre fre fre
firí firí firí fri fri fri
b.
ferá ferá ferá fra fra fra
feró feró feró fro fro fro
ferú ferú ferú fru fru fru
feré feré feré fre fre fre
ferí ferí ferí fri fri fri
Estas técnicas son adecuadas para los casos de omisión.
Técnicas con emisión lenta
a.
af.....erá aferá afrá fra
af.....eró aferó afró fro
af.....erú aferú afrú fru
af.....eré aferé afré fre
af.....erí aferí afrí fri
Cambiar la vocal inicial sucesivamente por: O, U, E e I, manteniendo la termi-
nación silábica

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡146
Esta técnica es útil en casos de sustitución.
b.
F.....rá f.....rá frá fra fra
F.....ró f.....ró fro fro fro
F.....rú f.....rú fru fru fru
F.....ré f.....ré fre fre fre
F.....rí f.....rí fri fri fri
Esta técnica es útil en los casos de inserción.
Continuar la ejercitación con el sinfón entre vocales y en sílabas combinadas.
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>ÃÊ>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
œÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>]ÊÀˆÌ“œ]ÊiÌV°
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊÕÃÊ>ÊÌjV˜ˆV>ÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>]ÊVœ“i˜â>ÀÊVœ˜ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊFRÊˆ˜ˆ-
Vˆ>ÆÊi˜ÊV>ÃœÊVœ˜ÌÀ>Àˆœ]ÊÕÌˆˆâ>ÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊFRÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ°
a. En posición inicial
frase frota fruta fresa frío
fray frontal frutero freno frito
frasco frontera frutilla frente friso
frazada frondoso frugal fregar fritura
franco frontón fruncido freír frisa
b. En posición intervocálica
zafra afronta Cafrune afrenta África
refrán Afrodita refregar africano
cifra afrodisíaco refrena africada
afrancesado refresco refrigera

7 ‡Labiodentales
147 ‡
2. En oraciones
Fray FranciscoÊiÃÊ“ÕÞÊfranco.
>ViÊfrío]Ê`>“iÊ>Êfrazada.
ÃiÊfrascoÊiÃÊfrágil.
Õi}œÊ>Ê>Ê«iœÌ>Êi˜ÊiÊfrontón.
Ã>ÊiÃÊ>Êfrontera francesa.
Ê>ÕÌœÊfrenó.
iÊ}ÕÃÌ>˜Ê>ÃÊfrutillas.
>ÃÊfrutasÊÃœ˜Êfrescas.
>ÃÊfresasÊÃœ˜Ê«>À>ÊFranca.
Ã>ÊfraseÊiÃÊÕ˜Êrefrán.
˜ÊÁfricaÊ…>ÞÊafricanos.
FrancoÊVœ“ˆÊ«>«>ÃÊfritas.
/œ“jÊÕ˜ÊrefrescoÊ`iÊfrutillas.
ÊrefrescoÊiÃÌ?Êi˜ÊiÊrefrigerador.
Ã>ÊVœ“ˆ`>ÊiÃÊfrugal.
ÃiÊfrancésÊÃiÊvÕiÊ>Ê>Êzafra.
Ã>ÃÊcifrasÊiÃÌ?˜Ê“>°
Francisca friega ÞÊrefriegaÊ>ÊÀœ«>°
iÊ«ÕÃiÊ>ÊV>“ˆÃiÌ>Ê`iÊfrisaÊ«œÀµÕiÊ…>ViÊfrío.
iÊofrecieronÊÛi˜`iÀÊfrituras.
˜Ê>ÊfruteríaÊiÊfruteroÊÛi˜`iÊfrutas.
>ÃÊfrutasÊiÃÌ?˜Êi˜Ê>Êfrutera.
ÃiÊLœÃµÕiÊiÃÊfrondoso.
iÊ>ÃÌˆ“jÊ>Êfrente.
ÃiÊfrascoÊÌˆi˜iÊ`ÕViÊ`iÊfrutillas.
Frida frotaÊ>ÃÊfrutasÊ`iÊVÀˆÃÌ>°
CafruneÊiÃÊÕ˜ÊV>˜ÌœÀ°Ê
3. En versos rimados
FrascosÊÞÊfrasquitos
œÃÊfrascosÊ}À>˜`iÃ
Ãœ˜ÊfrascosÊVœ˜Ê
fresas,
œÃÊfrascosÊV…ˆµÕˆÌœÃ
Ãœ˜ÊfrascosÊVœ˜
frutillas.
Ê>Êfrutería Francisca fue, fresasÊÞÊfrutillas, >ÊfruteroÊ«ˆ`ˆ° ÊÃÕÊV>Ã> FranciscaÊÛœÛˆ ÞÊVœ˜Ê>ÃÊfrutas `ÕViÃÊ«Ài«>À°Fray Francisco “ÕÞÊfrugal, ÃœÊVœ“iÊfrutas ÞÊÌœ“>Êrefrescos.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡148
4. En grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊFRÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊNFRÊÞÊSFR
Fra, fra, fra,
`>“iÊ>Êfrazada.
Fre, fre, fre,
iÊÌˆi“«œÊiÃÌ?Êfresco.
Fri, fri, fri,
ÞœÊÃˆi˜ÌœÊfrío.
Fro, fro, fro,
ÞœÊ“iÊfroto.
Fru, fru, fru,
ÞÊVœ˜Êfruición]
iÊV>œÀÊÃi˜ÌˆÀj°
1˜Ê`‰>]ÊFridaÊvÕiÊ>Ê>ÊfruteríaÊ>ÊVœ“«À>ÀÊfruta°ÊÕ>˜`œÊi˜ÌÀÊÃ>Õ`Ê
>Êfrutero\
‡Ê Õi˜Ê`‰>]Êœ˜ÊFrancisco.
9ÊiÊfruteroÊiÊVœ˜ÌiÃÌ\
‡Ê Õi˜Ê`‰>]ÊÃišœÀ>ÊFrida]Ê·µÕjÊÛ>Ê>ÊVœ“«À>ÀÊ…œÞ¶
‡ÊœÞÊVœ“«À>ÀjÊÕ˜ÊŽˆœÊ`iÊfrutillasÊ frescasÊ«>À>Ê…>ViÀÊ`ÕViÊ«>À>Ê
“ˆÊÃœLÀˆ˜œÊFranco.
ÊfruteroÊ«ÕÃœÊ>ÃÊfrutillasÊi˜ÊÕ˜>ÊLœÃˆÌ>ÊÞÊ>ÃÊ«iÃÊi˜Ê>ÊL>>˜â>°
FridaÊ«>}Ê>ÃÊfrutillasÊÞÊÃ>Õ`Ê>Êfrutero\Ê
*>«>Ã fritas
«>À>Ê,ˆÌ>]
…ÕiÛœÃÊfritos
«>À>ÊˆÌœ]
Ãˆ˜Ê>«ÕÀœ
Vœ“i˜ÊV>`>ÊÕ˜œ]
ÃÕÃÊfrituras.
-ˆÊ…>ViÊfrío, «œ˜}œÊi˜Ê>ÊV>“> >Êfrazada. -ˆÊ…>Vi frío] `iL>œÊ`iÊ>ÊV>“ˆÃ> ÕÃœÊ>Êfrisa. Franco, Vœ˜Ê>Êfranela, frotóÊÞÊfrotó. Franco, Vœ˜Ê>Êfranela, iÊfrasco frotó.
l
l
Cuento

7 ‡Labiodentales
149 ‡
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Labios: iÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊÃiÊÀiÌÀ>i]ÊiÝÌi˜`ˆj˜`œÃiÊ…>Vˆ>ÊœÃÊVœÃÌ>`œÃÊ…>ÃÌ>ÊVœ-
œV>ÀÃiÊ`iL>œÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]Ê`i>˜`œÊÕ˜>Ê«iµÕiš>ÊÃi«>À>Vˆ˜Êi˜Ê>Ê
âœ˜>ÊVi˜ÌÀ>°
‡Ê>ÃÌ>Ê“>š>˜>]Êœ˜ÊFrancisco.
‡Ê>ÃÌ>Ê“>š>˜>]ÊÃišœÀ>ÊFrida.
Õ>˜`œÊi}Ê>ÊÃÕÊV>Ã>]ÊFridaÊ>ÛÊ>ÃÊfrutillasÊÞÊ>ÃÊVœÀÌÊVœ˜ÊiÊ
VÕV…ˆœ°ÊÕi}œÊ«ÕÃœÊ>ÃÊfrutillasÊi˜ÊÕ˜>ÊV>ViÀœ>ÊVœ˜Ê>}Õ>ÊÞÊ>âÖV>À]Ê
ÞÊi˜Vi˜`ˆÊiÊvÕi}œ°
Õ>˜`œÊiÃÌÕÛœÊˆÃÌœÊiÊ`ÕViÊ`iÊfrutillas]ÊœÊ}Õ>À`Êi˜ÊÕ˜Êfrasco.
u+ÕjÊVœ˜Ìi˜ÌœÊÃiÊ«ÕÃœÊFrancoÊVÕ>˜`œÊi}ÊÞÊFridaÊiÊÀi}>ÊiÊ
frascoÊi˜œÊ`iÊ`ÕViÊ`iÊfrutillas!
Fonema V
MEMORIA Y ATENCIÓN VISUAL:
BUSCAR LA “V”
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 540)
LABIODENTAL FRICATIVO
FONADO CONTINUO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡150
Mandíbula: `iÃVˆi˜`iÊiÛi“i˜ÌiÊÃi«>À>˜`œÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>ÃÊÞÊÀiÌÀœVi`iÊ
«>À>Ê«iÀ“ˆÌˆÀÊiÊ>«œÞœÊ`iÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊi˜ÊiÊwœÊ`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ
Lengua:Ê*iÀ“>˜iViÊi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>]ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÃiÊiiÛ>˜Ê«>À>Ê
vœÀ“>ÀÊiÊÃÕÀVœÊVi˜ÌÀ>
Velo: *iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œÊ«>À>Ê«iÀ“ˆÌˆÀÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀi
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊi˜ÊvœÀ“>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê«œÀÊ>Ê>LiÀÌÕÀ>ÊVi˜ÌÀ>]Ê`iÌiÀ“ˆ˜>`>Êi˜ÌÀiÊ
œÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊVi˜ÌÀ>iÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊµÕiÊi˜ÌÀ>Êi˜ÊÛˆLÀ>Vˆ˜ÊÃÕ>Ûi°
Áreas de percepción
Visual\
‡Ê"LÃiÀÛ>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ“œÀ`ˆ`>Ê`iÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ
‡Ê"LÃiÀÛ>ÀÊ>ÊœÃVˆ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê>“>Ê`iÊ>ÊÛi>ÊVœœV>`>Ê>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ>ÊL>ÃiÊ
`iÊ>Ê˜>Àˆâ
Auditiva\Ê«iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊvÀˆVVˆ˜ÊÃœ˜œÀ>
Táctil\Ê>«œÞ>˜`œÊiÊ`i`œÊÃœLÀiÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ]Ê«iÀVˆLˆÀÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊjÃÌi°Ê
*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>Êi˜ÊiÊVÕiœ
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración\Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ã
Soplo\
‡ÊiÀVˆÌ>ÀÊiÊÃœ«œÊvÕiÀÌiÊÞÊVœ˜Ìˆ˜ÕœÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊii“i˜ÌœÃ®
‡Ê>“LˆœÊ`iÊ`ˆÀiVVˆœ˜>ˆ`>`Ê`iÊÃœ«œÊ“œÛˆˆâ>˜`œÊœÃÊ>LˆœÃ
Labios\
‡ÊÕ˜Ì>ÀÊÞÊÃi«>À>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>Ã
‡ÊÀÕ˜VˆÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÞÊÃœ˜Ài‰ÀÊÃi«>À?˜`œœÃ
‡ÊœÀ`ˆÃµÕi>ÀÊiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ
‡Ê>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ“œÀ`ˆ`>Ê`iÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ
‡Êw>˜â>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊF
‡Ê“ˆÃˆ˜Ê`i\
E......V......E......V......E......VE
I......V......I......V......I......VI
A......V......A......V......A......VA
O......V......O......V......O......VO
U......V......U......V......U......VU
‡ÊiÀVˆÌ>ÀÊÃ‰>L>ÃÊÞÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃ
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Sustitución por B labial
UÊ"LÃiÀÛ>ÀÊvÀi˜ÌiÊ>ÊiÃ«iœÊ>Ê`ˆviÀi˜Vˆ>Ê`iÊ«œÃˆVˆ˜Ê`iÊœÃÊ>LˆœÃÊ>Êi“ˆÌˆÀÃiÊœÃÊ
vœ˜i“>ÃÊBÊÞÊV
UÊ,i>ˆâ>ÀÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ

7 ‡Labiodentales
151 ‡
UÊiÀVˆÌ>ÀÊ>ÃÊÃ‰>L>Ã]ÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃÊÞÊi˜ÊiÃ«iVˆ>Ê>Ê>ÃœVˆ>Vˆ˜ÊÃœ˜ˆ`œ‡«>>LÀ>‡
œLiÌœ]Ê«œÀÊÃÕÊÀi>Vˆ˜ÊVœ˜Ê>ÊiVÌœiÃVÀˆÌÕÀ>
2. Ausencia de fonación (sustituye por F)
UÊ*iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊ`iÊ>ÃÊÛˆLÀ>Vˆœ˜iÃÊ`iÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊÞÊ`iÊ>Êâœ˜>Ê>À‰˜}i>Ê`iÊ
Àii`ÕV>`œÀÊœÊ>ÊÀii`ÕV>`œÀ>
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊvœ˜>`œÃÊvÀi˜ÌiÊ>ÊiÃ«iœÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆ]Ê>«œÞ>˜`œÊ>Ê
“>˜œÊi˜ÊiÊVÕiœ\ÊM......B......V
UÊ œ˜Ê >Ê “>˜œÊ ÃœLÀiÊ iÊ VÕiœ]Ê i“ˆÌˆÀ\ÊE......V......EÆ I......V......IÆ A......V......AÆ
O......V......OÆ U......V......U
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊVÊˆ˜ÌiÀÛœV?ˆV>ÊÞÊÃÕÊÛœV>LÕ>Àˆœ
3. Desplazamiento del punto de apoyo labial
ÊVœ˜Ì>VÌœÊVœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃiÊÀi>ˆâ>Ê>`i>˜Ì>˜`œÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀ]Ê`iÊ“>˜iÀ>ÊÌ>Ê
µÕiÊiÊÃœ˜ˆ`œÊÃiÊ«Àœ`ÕViÊVœ˜Ê>Ê«>ÀÌiÊˆ˜ÌiÀ˜>Ê“ÕVœÃ>Ê>Lˆ>®°
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊ>LˆœÃÊÛ>Àˆ>`œÃ
UÊ iÛ>ÀÊ œÃÊ >LˆœÃÊ Õ˜ÌœÃÊ …>Vˆ>Ê >`i˜ÌÀœÊ `iÊ >Ê V>Ûˆ`>`Ê LÕV>Ê …>ÃÌ>Ê µÕiÊ ˜œÊ ÃiÊ
Ûi>˜
UÊiÛ>ÀÊiÊ>LˆœÊˆ˜viÀˆœÀÊ…>Vˆ>Ê>`i˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>ÊiÊˆÀÊÃ>V?˜`œœÊ…>Vˆ>Ê>vÕiÀ>Ê
i˜Ì>“i˜Ìi]ÊÀœâ?˜`œœÊVœ˜ÌÀ>ÊiÊwœÊ`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]Ê`iÌi˜iÀÃiÊVÕ>˜`œÊ
i}>Ê>Ê>Ê«œÃˆVˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>ÊÞÊ“>˜Ìi˜iÀ>
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œ]Ê…>Vˆj˜`œœÊÃ>ˆÀÊ
«œÀÊiÊiÃ«>VˆœÊ>Lˆœ`i˜Ì>
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊLÕµÕi\ÊV......
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊÛi˜Ìˆ>`œÀ\ÊV......
Esquema corporal
UÊœœV>ÀÊ>ÃÊ“>˜œÃÊÕ˜Ì>Ã]Ê«>“>ÊVœ˜Ê«>“>]ÊÃi«>À>À>ÃÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê
`iÊœÃÊ`i`œÃÊ“>˜Ìi˜ˆi˜`œÊ>ÃÊL>ÃiÃÊÕ˜ˆ`>ÃÊvœÀ“>˜`œÊV]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊV......Ê
Õi}œÊÕ˜ˆÀ>ÃÊi˜Ì>“i˜Ìi]Ê>Vœ“«>š>˜`œÊVœ˜Ê>Êi“ˆÃˆ˜°
UÊœ˜Ê>Ê“>˜œÊiÝÌi˜`ˆ`>ÊÞÊœÃÊ`i`œÃÊÕ˜ÌœÃÊVœ“œÊ«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>]Ê>Vœ“«>š>ÀÊ
œÃÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊi“ˆÌˆi˜`œ\ÊV......ÆÊ>i>ÀÊÞÊ>ViÀV>ÀÊiÊ«Õ}>ÀÆÊ>i>ÀÊÞÊ>ViÀV>ÀÊiÊ
‰˜`ˆViÊ`iÊ“>ÞœÀÆÊÃi«>À>ÀÊÞÊÕ˜Ì>ÀÊ“>ÞœÀÊÞÊ>˜Õ>À]ÊÞÊÕi}œÊiÊ>˜Õ>ÀÊÞÊiÊ“išˆ-
µÕi°
Lateralidad
ÝÌi˜`iÀÊ>Ê“>˜œÊ`iÀiV…>ÊVœ˜ÊœÃÊ`i`œÃÊÃi«>À>`œÃ°Êœ˜ÊiÊ`i`œÊ‰˜`ˆVi]ÊÀiVœÀÀiÀÊ
œÃÊLœÀ`iÃÊ`iÊœÃÊ`i`œÃÊÃÕLˆi˜`œÊÞÊL>>˜`œÊ«œÀÊiÊiÃ«>VˆœÊˆ˜ÌiÀ`ˆ}ˆÌ>]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ
i“ˆÌi\ÊV......
Orientación espacial
-iÊiiÀVˆÌ>À?˜Ê>ÃÊ˜œVˆœ˜iÃÊºViÀV>Ê‡ÊÊiœÃ»ÊÞÊº>ÀÀˆL>ÊÊ‡Ê>L>œ»\Ê>Ì>ÀÊÕ˜>ÊÃœ}>Êw˜>Ê>Ê
Õ˜Ê«ˆV>«œÀÌiÊœÊ«Õ˜ÌœÊÃ>ˆi˜Ìi]ÊÞÊVœ}>ÀiÊÕ˜Ê>Àœ°ÊÊ«>Vˆi˜ÌiÊÃœÃÌi˜`À?ÊiÊœÌÀœÊiÝ-

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡152
ÌÀi“œÊ`iÊ>ÊÃœ}>ÆÊ>Ê>ÊœÀ`i˜Ê`iÊº>ÀÀˆL>»]ÊiÛ>˜Ì>À?ÊiÊiÝÌÀi“œÊ`iÊ>ÊÃœ}>Ê…>Vˆi˜`œÊ
>i>ÀÊiÊ>ÀœÊÞÊ`iLiÀ?Ê`iVˆÀ\ÊV......AÆÊ>Ê>ÊœÀ`i˜Êº>L>œ»]ÊL>>À?ÊiÊiÝÌÀi“œÊ`iÊ>Ê
Ãœ}>Ê…>Vˆi˜`œÊ>ViÀV>ÀÊiÊ>Àœ]ÊÞÊ`iLiÀ?Ê`iVˆÀ\ÊV......IENE°Ê-iÊÀiVœ˜œViÀ?ÊVÕ>˜`œÊiÊ
>ÀœÊiÃÌjÊViÀV>ÊÞÊiœÃ]ÊÞÊVÕ>˜`œÊiÊiÝÌÀi“œÊ`iÊ>ÊÃœ}>ÊiÃÌjÊ>ÀÀˆL>ÊÞÊ>L>œ°
Orientación temporal
"À`i˜>ÀÊÃiVÕi˜Vˆ>ÃÊÌi“«œÀ>iÃÊÃœLÀiÊ>Ê«>ÀÌˆ`>Ê`iÊÕ˜Ê>Ûˆ˜\ÊÊ>Ûˆ˜Ê`iÌi˜ˆ`œ]Ê
V>ÀÀiÌi>˜`œÊi˜Ê>Ê«ˆÃÌ>]ÊÞÊiÛ>˜Ì>˜`œÊÛÕiœ°Ê9ÊÃœLÀiÊ>Êi}>`>Ê`iÊÕ˜Ê>Ûˆ˜\Ê>Ûˆ˜Ê
i˜ÊÛÕiœÊ`iÊvÀi˜Ìi®]ÊV>ÀÀiÌi>˜`œÊi˜Ê>Ê«ˆÃÌ>]Ê`iÌi˜ˆ`œÊÕ˜ÌœÊ>Ê>iÀœ«ÕiÀÌœ°
Ritmo
,i«Àœ`ÕVˆÀÊiÃµÕi“>ÃÊ`iÊ`ÕÀ>Vˆ˜Ê>>À}>˜`œÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊvœ˜i“>ÊVÊÞÊÌiÀ“ˆ˜>˜`œÊ
Vœ˜ÊÕ˜>ÊÛœV>\
V..........A V..........A V..........A
V..........E V..........E V..........E
V..........U V..........U V..........U
Memoria y atención
UÊVisual: “ˆÌˆÀÊV...ÊVÕ>˜`œÊi˜Ê>ÊÃiÀˆiÊi˜VÕi˜ÌÀiÊV\
‡ÊU U V U U U V V V U V U U V U V U V U V V - V V V V V V V V V V V V V V V V V V V
UÊAuditiva:
˜ÌÀiÊÛ>ÀˆœÃÊÀÕˆ`œÃÊÞÊÃœ˜ˆ`œÃÊ}À>L>`œÃ]ÊÀiVœ˜œViÀÊVÕ>˜`œÊiÃVÕV…>Ê>ÊÛœâÊ…Õ“>˜>Ê `ˆVˆi˜`œ\Ê¡voz!
UÊ/?VÌˆ\
œ˜Êw}ÕÀ>ÃÊÀiVœÀÌ>`>ÃÊi˜ÊV>ÀÌÕˆ˜>ÊVœ˜ÊvœÀ“>Ê`iÊVÊÞÊ`iÊU]ÊV>ÃˆwV>À>ÃÊ>ÊÌ>VÌœ]Ê
Vœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]ÊœÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊVÊi˜Ê
ÃÕÊ˜œ“LÀi
UÊ œ“LÀ>ÀÊVœÃ>Ã]Ê>˜ˆ“>iÃ]Ê«iÀÃœ˜>ÃÊÞÊÕ}>ÀiÃÊµÕiÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊV
Discriminación auditiva
,iVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊV°ÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ
`i\ÊF]ÊB]ÊD°Êœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación.

7 ‡Labiodentales
153 ‡
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
ava ova uva eva iva
avo ovo uvo evo ivo
avu ovu uvu evu ivu
ave ove uve eve ive
avi ovi uvi evi ivi
ava avavava avoveva
ovo ovovovo ovivavo
uvu uvuvuvu uvavivu
eve eveveve evivave
ivi ivivivi ivuvevi
3. En oraciones
VíctorÊ“iÊvendió veinte velas.
>Êvaca viajaÊi˜ÊiÊvagónÊ`iÊÌÀi˜Ê>Êvapor.
VilmaÊVœÃˆÊœÃÊvoladosÊ`iÊÃÕÊvestido verde.
Ã>ÊvalijaÊiÃÊvoluminosa.
iÊ}ÕÃÌ>Êver volarÊ>ÃÊaves.
ÃÌiÊverano viajaréÊ>ÊViedma.
IvánÊÌœ“>ÊvinoÊi˜ÊiÊvasoÊ`iÊvidrio.
2. En vocabulario
a. En posición inicial
vaca voz vuela vela vida
vaso volado vuelta vecino viejo
vagón volver vuelca verde vía
varón vocal vulgar verano viene
valija volumen vuestro veinte vino
b. En posición intervocálica
cava ovación uva lleva rival
pavo ovoide tuvo huevo lativo
bravura óvulo úvula resuelve divulgar
ave oveja tuve lleve vive
avión ovino tuvimos revista alivia

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡154
VivianaÊÌˆi˜iÊLÕi˜>Êvista.
>“iÊ>ÊllaveÊ`iÊ>Êvalija.
ÃiÊvalienteÊÀiVˆLˆÊÕ˜>Êovación.
œÃÊpavos vanÊ…>Vˆ>ÊiÊvalle.
ÊvecinoÊ`iÊ>Ê>`œÊiÃÊ“ÕÞÊaltivo.
ÊhuevoÊiÃÊovoide.
Victoria revuelve œÃÊhuevos.
Ã>ÊrevistaÊ`iÊdivulgaciónÊiÃÊˆ˜ÌiÀiÃ>˜Ìi°
VíctorÊÌˆi˜iÊµÕiÊllevarÊ>ÃÊovejasÊ>ÊvagónÊ`iÊovinos.
iÊ}ÕÃÌ>ÊverÊV>iÀÊ>ÊlluviaÊÞÊ>Ênieve.
ÃiÊviejoÊÌˆi˜iÊ“ÕV…œÊvelloÊi˜ÊœÃÊLÀ>âœÃ°
VaninaÊVœ“iÊuvas verdes.
ViveÊi˜Ê«>âÊÞÊi}>À?ÃÊ>Êviejo.
TuvimosÊµÕiÊcavarÊÕ˜>ÊcuevaÊi˜ÊValencia.
œÊ`iLiÃÊÃiÀÊagresivo.
-iÊÛœVÊiÊvasoÊ`iÊvidrioÊVœ˜Êvino.
u+ÕjÊaliviot]ÊÞ>Êi}ÊiÊavión.
œÃÊviajeros viajaránÊi˜Êavioneta.
>ÀV>Ê>ÃÊvocalesÊVœ˜ÊVœœÀÊver de
.
Ã> violetera vende violetas.
VivianaÊiÃVÀˆLiÊversos.
4. En versos rimados
˜Êverano
>ÊVilla Devoto
ÞœÊviajaré.
˜Êverano
i˜ÊVilla Devoto
>ÊVilma visitaré.
*Õ˜Ìˆ>ÃÊvalencianas VœÃiÊViviana ÞÊvoladosÊ`iÊÃi`> VœÃiÊVanesa. `œÀ˜>˜ÊÃÕÃÊvestidos]
VivinaÊÞÊVanesa «>À>ÊÕVˆÀÊLœ˜ˆÌ>Ã] Vœ˜ÊÌœ`>ÊÃÕÊLiiâ>°
˜ÊiÊÌÀi˜Ê>Êvapor] viajaÊi˜ÊÕ˜Êvagón] >ÊvacaÊ`iÊ`œ˜Ê-ˆ“˜°
˜ÊiÊÌÀi˜Ê>Êvapor]
viajaÊi˜ÊœÌÀœÊvagón]
>ÊovejaÊ`iÊ`œš>ÊIvón.
>ÊvacaÊÞÊ>Êoveja
i˜ÊiÊÌÀi˜Êviajan]
V>`>ÊÕ˜>Êi˜ÊÃÕÊvagón]
`iÊ*>À‰ÃÊ>ÊÞœ˜°
+ÕiÊÃˆÊllueve] >Êvisitarme Þ>Ê˜œÊviene. +ÕiÊÃˆÊnieva] >Ê«>Ãi>À“i ˜œÊ“iÊlleva. -œÊvuelve ÃˆÊ˜œÊllueve] ÞÊÃˆÊ˜œÊnieva.

7 ‡Labiodentales
155 ‡
5. En grupos consonánticos
œ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃÊ«>À>ÊVœ˜ÃiÀÛ>-
Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi\ÊDVÆÊLV ÆÊNVÆÊNSVÆÊRV ÊÞÊ>ÊSV.
Virginia Valvé]
ÞœÊiÃVÕV…œ
ÌÕÊjoven voz]
i˜ÊÃi˜Ìˆ`>ÊV>˜Vˆ˜°
Virginia Valvé]
ÞœÊiÃVÕV…œ
µÕiÊV>˜Ì>ÃÊvˆi
>Ê>Êvida.
Virginia Valvé]
ÞœÊiÃVÕV…œ
ÌÕÊ`œœÀÊ>âÕ
ÞÊÌÕÊ>i}À‰>°
Virginia Valvé]
ÞœÊiÃVÕV…œ
i˜ÊÌÕÊ«œiÃ‰>‡Ãœ]
iÊaveÊ`iÊÌÕÊVœÀ>â˜°VuelanÊ>ÃÊaves]
vanÊ…>Vˆ>Ê>?
i˜ÊvÀ‰œÊinvierno.
VuelanÊ>ÃÊaves]
vuelvenÊ>µÕ‰Ê
i˜ÊV?ˆ`œÊverano.
VuelanÊÞÊvuelan
Ìœ`>ÃÊ>ÃÊaves
«œÀµÕiÊiÊvolar
iÃÊÃÕÊvida]
ÞÊÃÕÊvida
iÃÊvolar°°°Ê Veinte velas vende Nieves] nueve verdes] nueve violetas ÞÊ`œÃÊ“œÀ>`>Ã°
Veinte velas
vende Nieves]
Ìœ`>ÃÊ`iÊVœœÀiÃ°
l
l
Cuento
>ÃÊavesÊlevantaronÊvueloÊvelozmente.
1˜ÊaviónÊverdeÊÃiÊ>ViÀV>ÊvolandoÊV>ÃˆÊ>ÊÀ>ÃÊ`iÊÃÕiœ°
ÊaviónÊÃÕLˆÊÞÊÕi}œÊL>ÊviolentamenteÊÃœLÀiÊ>Êvereda.
ValentínÊ VœÀÀˆÊ …>Vˆ>Ê iÊaviónÊ «>À>ÊverÊ ÃˆÊ …>L‰>Ê ÃÕvÀˆ`œÊ >}Õ˜>Ê
avería.
ValientementeÊÞÊÃˆ˜ÊœÀ>À]ÊiÛ>˜ÌÊÃÕÊavioncitoÊµÕiÊÌi˜‰>ÊÕ˜Ê>>Ê
ÀœÌ>°
VivianaÊµÕiÊiÃÌ>L>Êi˜Ê>Êventana]Ê`ˆœ\
‡Ê œÊÌiÊ>yˆ>ÃÊValentín]Ê«>«?ÊÌiÊœÊ>ÀÀi}>À?°
‡Ê *iÀœÊ >…œÀ>]Ê ·Vœ˜Ê µÕjÊ ÛœÞÊ >Ê Õ}>À¶Ê ·“œÊviajaré¶Ê ‡«Ài}Õ˜ÌÊ
Valentín.
‡Ê*œ`À?ÃÊ…>ViÀÊÕ˜Êˆ˜`œÊviajeÊi˜ÊveleroÊqiÊ`ˆœÊViviana.
‡Ê*iÀœÊ“ˆÊveleroÊ˜œÊÌˆi˜iÊvelas.
‡Ê œÊÌiÊ«ÀiœVÕ«iÃÊ•iÊVœ˜ÌiÃÌÊViviana•ÊÞœÊÌiÊ>ÃÊVœÃiÀj]Ê«iÀœ]Ê
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÌ>˜Ìœ]ÊVœ˜ÊiÃÌ>ÃÊV>ˆÌ>ÃÊ`iÊvÃvœÀœÃÊu«Ài«>À>Ê>ÃÊvalijas!

8
Linguodentales
Fonema T
O. TEMPORAL: REPETIR UNA SÍLABA
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 541)
LINGUODENTAL EXPLOSIVO
AFONADO INSTANTÁNEO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡158
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Labios\ÊÃi«>À>`œÃ]Ê`i>˜ÊÛiÀÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ
Arcadas dentarias\ÊÃi«>À>`>ÃÊiÛi“i˜Ìi
Lengua\Ê>Êi˜}Õ>Ê«>˜>ÊÃiÊiiÛ>Ê…>ÃÌ>Ê>«œÞ>ÀÊVœ˜ÊwÀ“iâ>ÊÃÕÃÊLœÀ`iÃÊi˜Ê>ÊV>À>Ê
ˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊ>Ê>ÀV>`>Ê`i˜Ì>Àˆ>ÊÃÕ«iÀˆœÀ
Velo\ÊVˆiÀÀ>ÊiÊ«>ÃœÊ`iÊ>ˆÀiÊ…>Vˆ>Ê>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃ
Producción
Ê>ˆÀiÊiÃ«ˆÀ>`œÊÀiVœÀÀiÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>ÊVœ˜Ê>ÊvÕiÀâ>ÊÞÊÛiœVˆ`>`Ê˜iVi-
Ã>Àˆ>ÃÊ«>À>ÊÃi«>À>ÀÊiÊLœÀ`iÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]Ê«Àœ`ÕVˆi˜`œÊ>Ã‰ÊÃÕÊÃ>ˆ`>ÊiÝ«œÃˆ-
Û>°ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ«iÀ“>˜iVi˜Ê>`…iÀˆ`œÃÊ>ÊLœÀ`iÊˆ˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃ°
Áreas de percepción
Visual:Ê«œÃˆVˆ˜ÊÃœ˜Àˆi˜ÌiÊÞÊi˜}Õ>ÊiÛ>˜Ì>`>]ÊµÕiÊL>>Ê>Ê«>ÃœÊ`iÊ>ˆÀi
Auditiva:Ê`ˆviÀi˜Vˆ>Êi˜ÌÀiÊ>ÊÃ>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀiÊVœ˜Ê>Êi˜}Õ>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>ÊÞÊ
Vœ˜Ê>Êi˜}Õ>Ê>«œÞ>`>Êi˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
Táctil:
‡Ê/œV>ÀÊ>ÊV>À>Ê>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÆÊ«iÀ-
VˆLˆÀÊVÕ>˜`œÊÃiÊÌœV>˜ÊÞÊÃiÊÃi«>À>˜
‡Ê*iÀVˆLˆÀÊi˜Ê>Ê«>“>Ê`iÊ>Ê“>˜œÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊiÝ«œÃˆÛ>Ê`iÊ>ˆÀi
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración\Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>Ê«ÀœvÕ˜`>]Ê«>ÕÃ>]ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœÀÌ>ÊÞÊvÕiÀÌi
Soplo\ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊVœÀÌœÊÞÊvÕiÀÌi]ÊVœ˜Êii“i˜ÌœÃÊÞÊ«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆ
Labios\
‡ÊÕ˜Ì>ÀÊÞÊÃi«>À>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>ÃÊVœ˜Ê>LˆœÃÊÕ˜ˆ`œÃ
‡Ê`i“]ÊVœ˜Ê>LˆœÃÊÃi«>À>`œÃ
‡Ê-œ˜Ài‰ÀÊ˜>ÌÕÀ>“i˜Ìi]ÊÃˆ˜ÊÌi˜Ãˆ˜Ê“ÕÃVÕ>À
‡Ê>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÞÊœLÃiÀÛ>ÀÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ
Lengua\
‡Êi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
‡Ê->V>ÀÊÞÊi˜ÌÀ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>
‡Êi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
‡Êi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
‡Êi˜}Õ>Ê«>˜>Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ
‡Ê>˜Ìi˜iÀÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊLÀÕÃV>“i˜ÌiÊ«œÀÊ>Ê
LœV>ÊÃi«>À>˜`œÊ>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÊ>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊ`ˆi˜-
ÌiÃ°Ê-iÊ«Àœ`ÕVˆÀ?Ê>Ã‰ÊiÊvœ˜i“>ÊT.
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Salida lateral del aire «œÀÊi˜}ÀœÃ>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊVÕÞœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ
˜œÊÃiÊVœ˜Ì>VÌ>˜ÊVœ˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃ

8 ‡Linguodentales
159 ‡
A.
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Êˆ˜“ÛˆÊi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ]ÊÃi«>À>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>ÃÊÞÊµÕiÊ>Êi˜}Õ>Ê>Vœ“-
«>šiÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊiÝ«>˜`ˆj˜`œÃiÊÞÊ>w˜?˜`œÃi
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ]Ê`iÊ“>˜iÀ>ÊµÕiÊÃiÊÛi>ÊÌœ`œÊiÊLœÀ`iÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ
ÞÊ«>ÀÌiÊ`iÊœÃÊ>ÌiÀ>iÃ
UÊ`i“ÆÊÞÊ`iÃ«>â>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊÃiÊ>«œÞiÊi˜ÊiÊ
ˆ˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Ê>ÀV>`>Ê`i˜Ì>Àˆ>ÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊ“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜°Ê-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]Ê
>ÞÕ`>ÀÊVœ˜Ê>ÊiÃ«?ÌÕ>°Ê˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ«Àœ`ÕVˆi˜`œÊT.
B.ÊiVˆÀ\
DE, DE, DEÆÊDI, DI, DI
DETE, DETE, DETEÆÊDITI, DITI, DITI
DETETE, DETETE, DETETE
DITITI, DITITI, DITITI
C. œœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>Ê…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>]Êi˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊT]ÊÃœÃÌi˜iÀ>ÊVœ˜ÊÕ˜Ê«>ˆ-
œÊVœœV>`œÊÌÀ>˜ÃÛiÀÃ>“i˜ÌiÊ`iL>œÊ`iÊ>Ê“ˆÃ“>]Ê>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊœÃÊ«Ài“œ>ÀiÃ]Ê
ˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>Ê«Àœ`ÕVˆi˜`œÊ>ÊT.
D. -ˆÊ…>ÞÊ«œV>Ê“œÛˆˆ`>`Ê`iÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊµÕiÊ`iÌiÀ“ˆ˜>Ê>ÊÃ>ˆ`>Ê>ÌiÀ>Ê`iÊ>ˆÀi\Ê
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>Ê…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊiÊ«ÀiÃˆœ˜>˜Ê
>ÃÊ“iˆ>Ã
UÊ,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊÛœV>iÃ]ÊÃˆi“«ÀiÊÃœÃÌi˜ˆi˜`œÊ>ÃÊ“iˆ>Ã]Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊ
>wÀ“iÊ>ÊVœÀÀiVÌ>Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>Vˆ˜
2. Ahuecamiento de la lengua: se produce el escape de aire y da sonido “TS”
UÊiÀVˆÌ>ÀÊiÊÃœ«œÊvÕiÀÌi
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊP]ÊP]ÊPÆÊPETE]ÊPETE]ÊPETEÆÊTE]ÊTE]ÊTE
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊNE]ÊNE]ÊNEÆÊNETE]ÊNETE]ÊNETEÆÊTE]ÊTE]ÊTE
UÊ-œÃÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀˆœÀ]ÊVœ˜ÊÕ˜>ÊiÃ«?ÌÕ>ÊÞÊ…>ViÀÊµÕiÊ
i“ˆÌ>\ÊT]ÊT]ÊT
UÊœ˜ÊÕ˜>ÊÛi>Ê>`i>˜Ìi]ÊÀi>ˆâ>ÀÊÌÀiÃÊÃœ«œÃÊvÕiÀÌiÃ]Êi“ˆÌˆÀÊP]ÊP]ÊPÊÞÊT]ÊT]ÊT°Ê-ˆÊiÃÊ
˜iViÃ>Àˆœ]Ê>}Ài}>ÀÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊÛˆœi˜ÌœÊ`iÊ`iÃVi˜ÃœÊ`iÊœÃÊ«ÕšœÃÊViÀÀ>`œÃ
3. Descenso del punto de apoyo de la lengua (da sonido TD)
UÊ-œÃÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«œÀÊ`iL>œ]Ê>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊvÀi˜ˆœ]ÊVœ˜ÊÕ˜>ÊiÃ«?ÌÕ>Ê>˜V…>]Ê
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊiÊˆ˜`ˆV>ÊµÕiÊi“ˆÌ>ÊT T T T
UÊœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÕ˜ÌœÃ]Êi“ˆÌˆÀ]ÊT]ÊT]ÊTÆÊÕi}œ\ÊTE]ÊTE]ÊTEÆÊETE]ÊETE]ÊETEÆÊ
ETETE]ÊETETE]ÊETETE
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊÃ‰>L>ÃÊ>Vœ“«>š>˜`œÊVœ˜Ê«>“œÌiœÊœÊÌ>Vœ˜iœ
UÊ“ˆÌ>ÀÊiÊÀˆÌ“œÊ`iÊ“>>“LœÊÕÊœÌÀœÃÊÀˆÌ“œÃÊ«œ«Õ>ÀiÃ
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÃÊV>“«>˜>ÃÊtan]Êtan®ÊÞÊV>“«>˜ˆÌ>ÃÊtin]Êtin)

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡160
Esquema corporal
UÊœÛˆˆâ>Vˆ˜Ê`iÊÃi}“i˜ÌœÃÊVœÀ«œÀ>iÃ]ÊVœ˜ÊÀiVœ˜œVˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÃÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆœ-
˜iÃÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌiÊ`iÌiÀ“ˆ˜>`>ÃÊÃ‰>L>Ã\
Cuello\ÊTA TA TA ]Ê“œÛˆi˜`œÊ>ÊV>Liâ>
Hombros\ÊTO TO TO]ÊÃÕLˆi˜`œÊÞÊL>>˜`œÊLÀ>âœÃÊ>ÊœÃÊVœÃÌ>`œÃ
Muñecas\ÊTU TU TU]Ê“œÛˆi˜`œÊ>ÃÊ“>˜œÃ
Rodillas\ÊTE TE TE]ÊyiÝˆœ˜>˜`œÊÞÊiÝÌi˜`ˆi˜`œÊ>ÃÊ«>˜ÌœÀÀˆ>Ã
Tobillos\ÊTI TI TI]Ê“œÛˆi˜`œÊœÃÊ«ˆiÃ
Lateralidad
iÌiÀ“ˆ˜>ÀÊÃ‰>L>ÃÊ>Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊÃ>Ì>˜`œÊ…>Vˆ>Ê>Ê`iÀiV…>ÊœÊ…>Vˆ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>°Ê
*Àˆ“iÀœÊ>Ê“ˆÃ“>ÊÃ‰>L>]ÊÕi}œÊ`œÃ]ÊiÊˆÀÊ>}Ài}>˜`œÊÃ‰>L>ÃÊÞÊÃ>ÌœÃ°
Orientación temporal
-i˜Ì>`œ]Ê>ÀÀœ>ÀÊ>Ê«iœÌ>ÊÀœ`>˜`œÊ…>Vˆ>ÊÕ˜Ê>ÀVœÊœÊ>ÊÕ˜>Ê«iÀÃœ˜>ÆÊ`iÃ`iÊµÕiÊ>Ê
>˜â>Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊi}>]ÊÀi«iÌˆÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>Ê`iÌiÀ“ˆ˜>`>°
Ritmo
Vœ“«>š>ÀÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>˜`œÊÕ˜>ÊÃ‰>L>\ÊÕ˜Êâ>«>Ìiœ]ÊÌ>“LœÀÊœÊ«>“œÌiœÊVœ˜Ê“iœ-
`‰>ÃÊVœ˜œVˆ`>Ã\Ê“>>“Lœ]Ê“>ÀV…>Ê˜Õ«Vˆ>]ÊºV>“«>˜iÀœ»®
Orientación espacial
ˆLÕ>ÀÊi˜ÊiÊ«ˆÃœÊÕ˜>ÊVÀÕâÊVœ“«ÕiÃÌ>Ê«œÀÊÀ>ÞˆÌ>Ã]ÊµÕiÊVœÀÀiÃ«œ˜`iÀ?ÊV>`>ÊÕ˜>Ê
>ÊÕ˜Ê«>Ãœ]ÊÞÊiÊVi˜ÌÀœÊ“>ÀV>`œÊVœ“œÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ«>ÀÌˆ`>°Ê>“ˆ˜>ÀÊÃœLÀiÊ>ÃÊÀ>ÞˆÌ>ÃÊ
i“ˆÌˆi˜`œÊ`iÌiÀ“ˆ˜>`>ÊÃ‰>L>]Ê…>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi]Ê…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Ê…>Vˆ>Ê>Ê`iÀiV…>]Ê…>Vˆ>Ê
>ÊˆâµÕˆiÀ`>°
Memoria y atención
Visual\ÊVœ˜ÊVˆ˜VœÊVÀÕViÃÊ`iÊVœœÀ]ÊÕ˜>Ê«>À>ÊV>`>ÊÃ‰>L>]Êi“ˆÌˆÀÊ>ÊµÕiÊVœÀÀiÃ«œ˜-
`iÊ>Ê>ÊVÀÕâÊµÕiÊÃiÊiÊ“ÕiÃÌÀ>
Auditiva\Êi˜ÌÀiÊ«>“œÌiœ]Êâ>«>ÌiœÊÞÊÌ>“LœÀˆiœ]ÊVœ˜ÊœœÃÊViÀÀ>`œÃÊœÊ`iÊiÃ«>-
`>Ã]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊ>ÊÃ‰>L>Ê>ÃœVˆ>`>ÊVœ˜ÊV>`>ÊÕ˜œÊ`iÊœÃÊÃœ˜ˆ`œÃ
Táctil\ÊVœ˜ÊÌ>ÀiÌ>ÃÊi˜Ê>ÃÊµÕiÊÃiÊ…>LÀ?˜Ê“>ÀV>`œ]ÊVœ˜Ê>`…iÃˆÛœÊ`iÊVœœÀ]ÊÀ>Þ>ÃÊ
ÞÊ«Õ˜ÌœÃÊ>ÌiÀ˜>`œÃ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÌˆi˜iÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]ÊÀiVœÀÀiÀÊVœ˜ÊiÊ`i`œÊ>ÊÃÕ-
«iÀwVˆiÆÊVÕ>˜`œÊi˜VÕi˜ÌÀ>ÊœÃÊ«Õ˜ÌœÃÊ`iLiÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊÃ‰>L>Ã°
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊœLiÌœÃÊœÊw}ÕÀ>ÃÊVÕ?iÃÊÌˆi˜i˜ÊTÊi˜ÊÃÕÊ˜œ“LÀi
UÊiVˆÀÊ˜œ“LÀiÃÊ`iÊ«iÀÃœ˜>ÃÊÞÊ`iÊVœÃ>ÃÊµÕiÊi“«ˆiVi˜ÊVœ˜ÊT
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊœÃÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊT
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊP]ÊCÊÞÊD
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊDiscriminación

8 ‡Linguodentales
161 ‡
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
ata ota uta eta ita
ato oto uto eto ito
atu otu utu etu itu
ate ote ute ete ite
ati oti uti eti iti
ata atatá atotito
oto ototó otitate
utu ututú utatetu
ete eteté etotita
iti itití itutati
a. En posición inicial
tapa toca tuyo tela tío
taco tomo tuna teja tiza
talón toma tubo techo tía
taba tose tupido té tijera
taza tono túnel tesoro tienda
2. En vocabularios
b. En posición intervocálica
pata bota ruta meta imita
gato foto luto quieto pito
atún botulismo tutú betún situado
mate bote yute pebete límite
patina botín cutis petiso sitio
c. En posición final
bufet carnet bidet
valet brevet Fernet
3. En oraciones
Tita tocaÊ>Êtela.
ÊtíoÊ`iÊTotaÊtiene botas.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡162
Ta, te, ti,
mateÊ«>À>Ê“‰°
Ta, to, tu
iÊté]ÊœÊtomas tú.
ToseÊÞÊtose] tose Tomás] Ìœ“>ÊiÊté] Þ>Ê˜œÊtoseÊ“?Ã° œ˜ÊzapatillasÊ`iÊyute >Ê>ÊpelotaÊÕ}>À?˜] Tomás, TitoÊÞÊBeto. œ˜ÊiÊtaco] >Êpatean] Vœ˜Ê>Êpunta] …>Vi˜Ê}œ°
Tato toma Õ˜>ÊtazaÊ`iÊté] ÞÊTinoÊVœ“i galletitas Vœ˜Êpaté. Beto]ÊiÊzapatero] >ÊbotasÊÞÊbotines «œ˜iÊbetún. Beto]ÊiÊzapatero] >ÊbotitasÊÞÊzapatos «œ˜iÊtacos] «>À>ÊµÕiÊ˜œÊ`Õi>˜ œÃÊ`i`œÃÊ˜ˆÊiÊtalón. *>ÃÊ>Êpata] «>ÃÊiÊpatito. ?ÊÛ>Ê>Êpata] «>ÃœÊ>Ê«>Ãœ] Vœ˜ÊÃÕÃÊ`œÃÊpatas] >?ÊÛ>ÊiÊpatito] pasitoÊ>Êpasito] Vœ˜ÊÃÕÃÊ`œÃÊpatitas.
TotoÊ«œ˜iÊbetúnÊ>ÊœÃÊbotines.
BetoÊVœ“iÊfetasÊ`iÊatún.
ÃiÊtechoÊiÃÊ`iÊtejas.
-ˆÊtienes tos]ÊtomaÊÕ˜>ÊtazaÊ`iÊté.
Titina tomó té Vœ˜Êmasitas.
iÊÃ>µÕjÊÕ˜>ÊfotoÊVœ˜ÊTito.
>“iÊiÊmateÊ`iÊTotó.
˜ÊiÃiÊtúnelÊ…>ÞÊÕ˜Êtesoro.
iÛœÊœÃÊpatinesÊ«>À>ÊpatinarÊi˜Ê>Êpista.
ÃiÊpetiso imitaÊ>Ê“ˆÊtío.
>“iÊ>ÊtijeraÊÞÊ>Êtela.
AtéÊ>ÊpataÊ`iÊpato.
TomasaÊÕÃ>ÊbotasÊVœ˜Êtaco.
Êgato estáÊi˜ÊiÊbote.
TomásÊVœ“iÊÕ˜Êpebete.
Ã>ÊtelaÊiÃÊtupida.
TapaÊiÊtarro.
œ˜ÊtizaÊ“>ÀV>ÊiÊlímite.
˜ÊiÃiÊsitio estaba situadaÊ>Êtorre.
Tomás
ÊÕi}>ÊVœ˜Ê>Êpelota.
Toma]ÊiÃœÊiÃÊtuyo.
ÊautoÊÛ>Ê«œÀÊ>Êruta.
-ÕÊcutisÊiÃÊterso.
4. En versos rimados

8 ‡Linguodentales
163 ‡
5. En grupos consonánticos
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃÊ>Êw˜Ê`iÊw>ÀÊ
>ÃÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã\ÊTMÊÞÊTN
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]Êi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊBTÆÊ
BSTÆÊCTÆÊFTÆÊLT ÆÊNTÆÊNSTÆÊPTÆÊRT ÆÊSTÊÞÊXT
Êtomar téÊVœ˜
masitas]
invita Titina]
coquetaÊÞÊpizpireta]
>Ê`œ˜ÊBeto]
Õ˜ÊÃišœÀÊpato.
*>À>ÊÃiÀÊvalet] ˜œÊ…>ViÊfalta tener carné. *>À>ÊÃiÀÊvalet] ÃœÊbasta Vœ˜ ˆÀÊhastaÊiÊbufet] ÞÊÃiÀÛˆÀÊÕ˜ÊFernet.
l
l
Cuento
œÃÊV…ˆVœÃÊ`iÊiÃiÊinstitutoÊ`iVˆ`i˜ÊœÀ}>˜ˆâ>ÀÊÕ˜>Êorquesta infantil.
Tito tocaráÊ>Ê ﬂauta]ÊTeresaÊ>Êguitarra]Ê TotoÊiÊtoc-toc]ÊTonoÊ>Ê
tubaÊÞÊTeodoroÊÃiÀ?ÊiÊdirector.
TodasÊ>ÃÊtardesÊÃiÊÀiÖ˜i˜Êi˜Ê>ÊV>Ã>Ê`iÊTeresa]Ê«œÀµÕiÊÃ>LiÊ…>ViÀÊ
ÀˆV>ÃÊmasitasÊÞÊpastelitosÊVœ˜Ê>ÞÕ`>Ê`iÊÃÕÊ“>“?]ÊÞ]Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊtomarÊ
>ÊiV…i]ÊÃiÊ«œ˜i˜Ê>ÊtocarÊœÃÊinstrumentos.
œ“œÊiÀ>Ê“?ÃÊœÊµÕiÊVœ“‰>˜ÊµÕiÊœÊµÕiÊtocaban]Ê˜ˆ˜}Ö˜ÊÃœ˜ˆ`œÊ
Ã>ˆÊLˆi˜°Ê>Êﬂauta estaba tapadaÊVœ˜Ê`ÕViÊ`iÊquinoto]Êi˜Ê>Êgui-
tarraÊ…>L‰>ÊpedacitosÊ`iÊmasitas]ÊœÃÊtoc-tocs estabanÊ«i}>`œÃÊVœ˜Ê
chocolateÊÞÊi˜Ê>Êtuba]ÊµÕiÊÞ>Ê˜œÊÃœ˜>L>]ÊTeodoro encontróÊÕ˜>Ê torta
entera.
‡Êu+ÕjÊL>ÀL>Àˆ`>`tÊ¡EstoÊ˜œÊ«Õi`iÊÃi}ÕˆÀÊ>Ã‰tÊ•`ˆœÊTeodoroÊÕ˜>Ê
tarde•Ê·œ“i“œÃÊœÊtocamos?
‡Êuœ“i“œÃtÊ•gritaronÊÌœ`œÃÊœÃÊV…ˆVœÃ°
9Ê>Ã‰ÊvÕiÊVœ“œÊ>ÊorquestaÊinfantilÊÃiÊterminó°Ê

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡164
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonemaÊL\ÊAtantaÊ«œÀÊAtlanta
Ó°ÊSustitución del fonemaÊLÊporÊR\ÊatrasÊ«œÀÊatlas
Î°ÊInserción de vocal entre fonemas\ÊatelasÊ«œÀÊatlas
Enseñanza: ejercicios preparatorios
UÊˆ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊTÊÞÊL
UÊ-i}Ö˜Ê>Ê…>Lˆˆ`>`Ê`iÊ«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊiÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜Ê`iÊ
«>Vˆi˜Ìi]ÊÃiiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>
Sinfón TL
RITMO:
REPETIR UNA SÍLABA POR CADA VALLA
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 542)
LINGUODENTAL ALVEOLAR LATERAL

8 ‡Linguodentales
165 ‡
Técnicas con emisión rápida
a.
talá talá talá tla tla tla
toló toló toló tlo tlo tlo
tulú tulú tulú tlu tlu tlu
telé telé telé tle tle tle
tilí tilí tilí tli tli tli
b.
telá telá telá tla tla tla
teló teló teló tlo tlo tlo
telú telú telú tlu tlu tlu
telé telé telé tle tle tle
telí telí telí tli tli tli
Estas técnicas son indicadas para casos de omisión y sustitución.
Técnicas con emisión lenta
a.
L...... TL...... TL...... TL......
TL......A TL......A TLA...... TLA...... TLA......
TL......O TL......O TLO...... TLO...... TLO......
TL......U TL......U TLU...... TLU...... TLU......
TL......E TL......E TLE...... TLE...... TLE......
TL......I TL......I TLI...... TLI...... TLI......
Esta técnica es indicada para los casos de inserción.
b.
atelá atl......á atlá tla
oteló atl......ó atló tlo
utelú atl......ú atlú tlu
etelé etl......é etlé tle
itelí itl......í itlí tli
Esta técnica es indicada para los casos de sustitución.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡166
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœLÌi˜ˆ`>ÃÊ>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
ÀˆÌ“œ]Ê>ÌiÀ>ˆ`>`]ÊiÌV°
1. En vocabulario
atlas atleta transatlántico
Atlántico atlético atléticamente
Atlántida atletismo
2. En oraciones
ÊatletaÊvÕiÊ>ÊVÕLÊAtlanta. ÃiÊÌœÀ˜iœÊatléticoÊiÃÊˆ“«œÀÌ>˜Ìi° ˆVi˜ÊµÕiÊAtlántidaÊiÃÌ?ÊÃÕ“iÀ}ˆ`>Êi˜ÊiÊAtlántico. >ÃÊ«>Þ>ÃÊatlánticasÊÃœ˜Ê…iÀ“œÃ>Ã° Êtransatlántico iÃÊÕ˜ÊL>ÀVœÊ“ÕÞÊ}À>˜`iÊµÕiÊÛ>Ê«œÀÊiÊœVj>˜œÊAtlántico. iÊ`ˆiÀœ˜ÊÕ˜ÊatlasÊ˜ÕiÛœ° >ÞÊµÕiÊœÀ}>˜ˆâ>ÀÊÌœÀ˜iœÃÊ`iÊatletismo. Ê
3. En versos rimados
-ˆÊi˜Êtransatlántico
iÃiÊatletaÊÛˆ>>À>]
i˜Êtransatlántico
iÊAtlánticoÊVÀÕâ>À?°
˜ÊiÊatlas] iÊAtlántico ÞœÊ“ˆÀœÊµÕi]Ê `iÊ˜œÀÌiÊ>ÊÃÕÀ] ÃÕÃÊ>}Õ>Ã >âÕiÃÊÃœ˜°
l
l
Cuento
˜ÊiÊ“iÃÊ`iÊÕˆœÊÃiÊÀi>ˆâ>Àœ˜ÊÌœÀ˜iœÃÊatléticosÊi˜ÊjÝˆVœ°
6ˆ˜ˆiÀœ˜ÊatletasÊ`iÊTlaxcala]ÊIxtlán]ÊTixtlaÊÞÊ`iÊMazatlán.
iÊTlaxcalaÊÛˆ˜ˆiÀœ˜ÊœÃÊVœÀÀi`œÀiÃ]Ê`iÊIxtlánÊœÃÊ>˜â>`œÀiÃÊ`iÊ
L>>]Ê`iÊTixtlaÊi}>Àœ˜ÊœÃÊatletasÊi˜ÊÃ>ÌœÊÞÊ`iÊMazatlán]ÊœÃÊiÛ>˜-
Ì>`œÀiÃÊ`iÊ«iÃ>Ã°
/œ`œÃÊVœ“«iÌˆÀ?˜ÊÞÊœÃÊ}>˜>`œÀiÃÊÀiVˆLˆÀ?˜ÊÕ˜Êˆ˜ÌiÀiÃ>˜ÌiÊ«Ài“ˆœ\Ê
Õ˜ÊÛˆ>iÊi˜ÊtransatlánticoÊ«œÀÊÌœ`œÊiÊœVj>˜œÊAtlántico.

8 ‡Linguodentales
167 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonemaÊRÊtapoÊ«œÀÊtrapo)
Ó°ÊSustitución deÊRÊporÊLÊtlenÊ«œÀÊtren)
Î°ÊSustitución deÊRÊporÊDÊiÊˆ˜ÃiÀVˆ˜ÊtedénÊ«œÀÊtren)
{°ÊInserción de vocal entre fonemasÊterénÊ«œÀÊtren)
Enseñanza: ejercicios preparatorios
UÊˆ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊTÊÞÊR
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜Ê“ÕÞÊiÃ«iVˆ>“i˜ÌiÊ«œÀÊÃÕÃÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>ÃÊ`iÊ«œÃˆVˆ˜ÊÞÊi“ˆ-
Ãˆ˜
UÊ-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜Ìi]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ã]ÊÞÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜
Sinfón TR
ATENCIÓN VISUAL:
B
USCAR EL z
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 543)
LINGUODENTAL ALVEOLAR CENTRAL

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡168
Estas técnicas son adecuadas para los casos de omisión o sustitución.
Técnicas con emisión lenta
a.
tará tará tará tra tra tra
toró toró toró tro tro tro
turú turú turú tru tru tru
teré teré teré tre tre tre
tirí tirí tirí tri tri tri
b.
terá terá terá tra tra tra
teró teró teró tro tro tro
terú terú terú tru tru tru
teré teré teré tre tre tre
terí terí terí tri tri tri
Técnicas con emisión rápida
a.
at rá at rá at rá atrá atrá atrá
ot ró ot ró ot ró otró otró otró
ut rú ut rú ut rú utrú utrú utrú
et ré et ré et ré etré etré etré
it rí it rí it rí itrí itrí itrí
b.
ate erá aterá atrá tra
ote eró oteró otro tro
ute erú uterú utru tru
ete eré eteré etré tre
ite erí iterí itri tri
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊV>`>ÊVœÕ“˜>ÊV>“Lˆ>˜`œÊ>ÃÊÛœV>iÃÊˆ˜ˆVˆ>iÃÊœÊw˜>iÃÊ
i˜ÊiÊœÀ`i˜Ê`i\Êa]Êo]Êu]Êe]ÊiÊÞÊ>Êw˜>]Ê>ÃÊÃ‰>L>Ã°
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃˆ˜v˜Êi˜ÌÀiÊÛœV>iÃÊÞÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊVœ“Lˆ˜>`>Ã°
Esta técnica es indicada para los casos de omisión y sustitución.
Esta técnica es adecuada para los casos de inserción.

8 ‡Linguodentales
169 ‡
a. En posición inicial
traje tropa truco tren tripa
trapo trompa trueno trepa trizas
trama trono trufa tres trío
trato trota trusa trenza trina
trabajo tronco trunco trecho tribuna
b. En posición intervocálica
atrás nosotros patrulla catre atril
nosotras patrón retruca atreve patria
detrás atroz etrusco nutre vitrina
matraca petróleo retrueno matrero patriota
retrato metro patrullero atrevido matrimonio
2. En oraciones
ÊtrenÊi}Êatrasado.
TriniÊÃiÊ…>ViÊtrenzas.
ÊotroÊ`‰>ÊÛˆÊÕ˜Êpotro.
/i˜}œÊtres trajes.
PatriciaÊ«>Ãi>Êi˜Êtrineo.
ÊtrébolÊÌˆi˜iÊtresÊ…œ>Ã°
TristánÊÛˆ>>Êi˜Êtranvía.
ÊletristaÊ«ˆ˜Ì>Ê>ÃÊletrasÊ`iÊletrero.
ÊtrapecistaÊÃiÊ…>“>V>Êi˜ÊiÊtrapecio.
*>ÃÊ>ÊpatrullaÊ`iÊÛˆ}ˆ>˜Vˆ>Êi˜ÊiÊpatrullero.
Êiiv>˜ÌiÊ“ÕiÛiÊ>Êtrompa.
PatricioÊÌœV>Ê>Êtrompeta.
iÊ}ÕÃÌ>˜Ê>ÃÊtrufas.
Tristán trajo tres vitrinas.
“œÊ>Ê“ˆÊPatria.
ÊpatrónÊÕi}>Ê>ÊtrucoÊÞÊ`ˆœÊºretruco»°
œÃÊpotrosÊiÃÌ?˜Êi˜ÊiÊpotrero.
>“iÊÕ˜ÊmetroÊ`iÊtrapo.
*œ˜Ê>ÊVœ«>Êi˜Ê>Êvitrina.
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>ÃÊ>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê >ÌiÀ>ˆ`>`]ÊœÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>]ÊiÌV°
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊÕÌˆˆâÊ>ÊÌjV˜ˆV>ÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>]ÊVœ“i˜â>ÀÊVœ˜ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊµÕiÊÌˆi˜iÊ TRÊˆ˜ˆVˆ>ÆÊi˜ÊV>ÃœÊVœ˜ÌÀ>Àˆœ]ÊÕÃ>ÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊTRÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡170
OtraÊÛiâÊ«ÕÃˆiÀœ˜Ê>Êtrampa.
*iÃµÕjÊtres truchas.
ÃiÊtroncoÊ“ˆ`iÊtreintaÊÞÊtres centímetrosÊ`iÊdiámetro.
˜ÊiÃiÊtrabajoÊ“iÊtratanÊLˆi˜°
Ã>ÃÊletrasÊÃœ˜Êetruscas.
œÊÌiÊtrepesÊ>Ê?ÀLœ°
"‰Êtres truenos.
TriniÊÕÃ>Êtrusa.
ÊV>˜>ÀˆœÊtrina.
ÃiÊmatreroÊiÃÊÕ˜Êatrevido.
ÊretratoÊiÃÌ?Êi˜ÊiÊatril.
Ã>ÃÊmatracasÊ…>Vi˜ÊÕ˜ÊÀÕˆ`œÊatroz.
ÊNosotrosÊ…>L>Ài“œÃÊVœ˜ÊiÊpatrón.
Ã>ÃÊtrufasÊÃœ˜Ê«>À>Ênosotras.
TriniÊÕi}>ÊVœ˜ÊœÃÊtrompos.
AtrásÊ`iÊpotreroÊ…>ÞÊÕ˜Êpotrillo.
4. En versos rimados
Tro, tro, tro]
trotaÊiÊV>L>ˆÌœ°
Tri, tri, tri]
trinaÊiÊ«>>ÀˆÌœ°
Tru, tru, tru]
truenaÊi˜ÊiÊVˆiœ°
Tre, tre, tre]
i}>ÊiÊtren.
Tra, tra, tra]
iÊtrabajoÊÃiÊ>V>L°
Tro tró, tro tró, Õ˜œ]Ê`œÃ]Êtres potrosÊ«>Ã>˜° Tro tró, tro tró] `œÃ]Êtres]Êcuatro potros trotan. Tro tró, tro tró] œ˜Vi]Ê`œViÊÞÊtrece potrosÊ«>Ã>˜ÊotraÊÛiâ° œ“œÊÕ˜Êtrueno atraviesaÊiÊiÃ«>Vˆœ° ¡Trummmmm! ÃÊ“?ÃÊvÕiÀÌiÊµÕiÊÕ˜Êtren. utriiiiiiit -ÕÊtrompadaÊ`iÃ“>Þ> ¡trom! ÃÊTrinity] iÊtruenoÊÕÃÌˆVˆiÀœ°
Tra, tra, tra, iÊtrenÊi}>À?° Tro, tro, tro] iÊtrenÊÞ>Êi}° Tru, tru, tru] iÊtrenÊiÃÊ>âÕ° Tre, tre, tre] iÊtrenÊiÃÊ}À>˜`i° Tri, tri, tri] iÊtrenÊiÃÌ?Ê>µÕ‰°Tran, tran, tran] Ûˆ>>Ê>“ˆ?˜° Tren, tren, tren] i˜ÊiÃiÊtren. Trin, trin, trin] œÊÃ>Õ`>Ê*i«‰˜° Tron, tron, tron] iÛ>Ê>ÊV>“«i˜° Trun, trun, trun] >Ê«>‰ÃÊ`iÊ>“iÀÖ˜°1˜œ]Ê`œÃÊÞÊtres] ÞœÊÕi}œ Vœ˜ÊiÊtrompo >Ê>ÃÊtres. 1˜œ]Ê`œÃÊÞÊtres] }ˆÀ>ÊiÊtrompo >Ê>ÃÊtres. 1˜œ]Ê`œÃÊÞÊtres] }ˆÀ>ÊiÊtrompo] otraÊÛiâ°

8 ‡Linguodentales
171 ‡
5. En grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊTRÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊBSTRÆÊLTRÆÊNTRÆÊNSTRÆÊ
RTRÆÊSTRÊÞÊXTR
1˜ÊtrompoÊ}À>˜`i]
`iÊVœœÀÊ>âÕ]
>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>
ÞœÊ«ˆ˜Ì>Àj°
1˜ÊtrompitoÊV…ˆµÕˆÌœ]
Vœ˜Ê“ÕV…œÃÊ«Õ˜ÌˆÌœÃ]
>Ê>Ê`iÀiV…>ÊÞœÊ“>ÀV>Àj°
9ÊÕ˜ÊtrompoÊ“i`ˆ>˜œ]
i˜ÊiÊcentro]
`iÊ>“>ÀˆœÊÞœÊÀ>Þ>Àj°
Traca, traca,
Ûˆi˜iÊiÊtren.
Troco, troco,
trotaÊiÊpotro.
Traca, traca,
«>Ã>ÊiÊtren.
Troco, troco,
}>˜>ÊiÊpotro.
œ˜Ê>Êtrompa ÌœV>Ê>Êtrompeta] iÊiiv>˜Ìi° œ˜Ê>Êtrompa ÌœV>Ê>Êtrompeta] >ÊvÀi˜ÌiÊ `iÊ>Êtropa. ˜ÊiÊpotrero] potrosÊÞÊpotrillos] trotanÊ`iÊ>µÕ‰ «>À>Ê>‰° œÃÊpotrosÊ trotanÊ«>À>Ê>V? ÞÊœÃÊpotrillos «>À>Ê>?°
l
l
Cuento
TristánÊÛˆ>>Êi˜ÊtrenÆÊÛ>Ê…>Vˆ>ÊTrenqueÊ>ÕµÕi˜Ê>Ê`>ÀÊÕ˜ÊVœ˜VˆiÀÌœÊ
`iÊtrompeta.
ÊÛˆ>iÊi˜ÊtrenÊiÃÊ>À}œ°ÊÕÀ>˜ÌiÊ>ÊtravesíaÊÃiÊ`iÃ>Ì>ÊÕ˜>Ê}À>˜ÊÌœÀ“i˜Ì>°
-iÊœÞi˜ÊvÕiÀÌiÃÊtruenos°Ê1˜>Ê˜ˆš>ÊVœ˜ÊtrenzasÊÃiÊestremeceÊVœ˜Ê
V>`>Êestruendo.
˜Ìœ˜ViÃ]ÊTristánÊÃ>V>ÊÃÕÊtrompetaÊÞÊÃiÊ«œ˜iÊ>ÊÌœV>ÀÊ>Êº>ÀV…>Ê
`iÊœÃÊiiv>˜ÌiÃ»°
6>ÀˆœÃÊ˜ˆšœÃÊÃiÊ>ViÀV>˜ÊÞÊi“«ˆiâ>˜Ê>ÊL>ˆ>À°ÊiÛ>˜Ì>˜ÊÕ˜ÊLÀ>âœ]Ê
ˆ“ˆÌ>˜`œÊ>ÃÊtrompasÊ`iÊœÃÊiiv>˜ÌiÃÊÞÊÛ>˜Ê`iÊÕ˜Ê>`œÊ>ÊotroÊ`iÊÛ>-
}˜ÊÃˆ˜Êtropezar.
ÊtrenÊÃˆ}ÕiÊVœ˜ÊÃÕÊtran-tranÊÃœLÀiÊ>ÊÛ‰>]ÊÞÊœÃÊV…ˆVœÃÊÌ>˜Êentrete-
nidos]ÊÞ>Ê˜ˆÊÃiÊ>VÕiÀ`>˜Ê`iÊestruendoÊ`iÊœÃÊtruenos.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡172
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊÃiÊ>`i>˜Ì>˜]ÊÃi«>À>`œÃ
Lengua:Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê«>˜>ÊÃiÊVœœV>Êi˜ÌÀiÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊiÊˆ˜viÀˆœÀiÃ]Ê>«œ-
Þ>`>Êi˜ÊjÃÌœÃÊÞÊÃˆ˜Ê…>ViÀÊœVÕÃˆ˜ÊVœ“«iÌ>Êi˜Ê>Ê«>ÀÌiÊ`œÀÃ>°ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ
«iÀ“>˜iVi˜Êi˜ÊVœ˜Ì>VÌœÊVœ˜ÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊ«>À>ÊiÛˆÌ>ÀÊ>ÊÃ>ˆ`>Ê>ÌiÀ>Ê`iÊ>ˆÀi°
Velo:ÊÃiÊiiÛ>Ê`i>˜`œÊ«>Ã>ÀÊiÊ>ˆÀiÊ…>Vˆ>Ê>ÊLœV>°
Producción
Ê>ˆÀiÊ>vœ˜>`œÊÃ>iÊ«œÀÊiÊiÃ«>VˆœÊµÕiÊvœÀ“>ÊiÊ`œÀÃœÊ`iÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊiÊ
wœÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ°
Áreas de percepción
Visual:ÊÃiÊÛiÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ÌiÀ`i˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>
Auditiva:ÊÃœ˜ˆ`œÊ>vœ˜>`œÊ}À>Ûi
Táctil:Ê«iÀVˆLˆÀÊiÊ«>ÃœÊ`iÊ>ˆÀiÊ«œÀÊiÊ`œÀÃœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊÃÕ>ÛiÊÞÊVœ˜Ìˆ˜Õ>
Soplo:ÊiiÀVˆÌ>ÀÊiÊÃœ«œÊÃÕ>ÛiÊÞÊVœ˜Ìˆ˜ÕœÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊii“i˜ÌœÃ
Fonema Z-C
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 544)
LINGUODENTAL FRICATIVO
AFONADO CONTINUO

8 ‡Linguodentales
173 ‡
Labios:
‡Ê>i>ÀÊÞÊ>ViÀV>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>Ã
‡Ê>`i>˜Ì>ÀÊÞÊÀiÌÀ>iÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÃi«>À>`œÃ
Lengua:
‡Ê>˜}œÃÌ>ÀÊÞÊi˜Ã>˜V…>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>
‡ÊÃ>V>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÞÊ“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
‡Êi˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊÃÕ>Ûi“i˜Ìi]Ê«Àœ`ÕVˆi˜`œ\ÊZ
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Salida lateral del aire, inflando las mejillas
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ÌiÀ`i˜Ì>
UÊ«ÀiÌ>ÀÊ>ÃÊ“iˆ>Ã]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊiÊ>ˆÀiÊ«œÀÊ>Êâœ˜>ÊVi˜ÌÀ>
UÊ“ˆÌˆÀÊD.....]ÊÕi}œÊDZ.....]ÊDZ......]ÊÃÕÃ«i˜`ˆi˜`œÊ>Êvœ˜>Vˆ˜
UÊiÀVˆÌ>ÀÊ>ÃÊÃ‰>L>Ã\ÊCE]ÊCI]ÊZA]ÊZO]ÊZU
2. La lengua se coloca a la altura de la cara interna de los incisivos superiores
UÊ->V>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>ÊiÊˆÀÊ}Õ>À`?˜`œ>Êi˜Ì>“i˜ÌiÊ…>ÃÌ>Ê`iÌi˜iÀ>Êi˜Ê>Ê«œÃˆ-
Vˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊÃÕ>Ûi“i˜Ìi\ÊZ...
UÊiÀVˆÌ>ÀÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊ`ˆÀiVÌ>Ã
Aclaración\Êi˜Ê`ˆÛiÀÃ>ÃÊÀi}ˆœ˜iÃÊ`iÊ…>L>Ê…ˆÃ«>˜>]ÊiÊvœ˜i“>ÊZ-CÊiÃÊÃÕÃÌˆÌÕˆ`œÊ
«œÀÊiÊvœ˜i“>ÊS]ÊVœ˜ÃÌˆÌÕÞi˜`œÊÕ˜>ÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>Ê`iÊ`ˆ>iVÌœÊÀi}ˆœ˜>°
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊ«>Ìˆ˜iÃÊÃœLÀiÊ…ˆiœ UÊ“ˆÌ>ÀÊÕ˜ÊiÃV>«iÊ`iÊ>ˆÀi
Esquema corporal
UÊ>ÀV>ÀÊÕ˜>Ê}À>˜ÊâiÌ>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊVœ˜ÊÕ˜>ÊÌˆâ>°Ê˜`ˆV>ÀÊµÕiÊÃiÊ`iÃ«>ViÊÃœLÀiÊi>Ê
Vœ“œÊÃˆÊ«>Ìˆ˜>À>ÊÞÊi“ˆÌˆi˜`œÊiÊvœ˜i“>ÊZ.....
Lateralidad >>˜Vi>ÀÊiÊLÀ>âœÊ`iÀiV…œÊÌÀiÃÊÛiViÃÊÞÊ`>ÀÊÕ˜>ÊÛÕiÌ>Ê>ÌiÀ>]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊZ.....
A; lœÊ“ˆÃ“œÊVœ˜ÊiÊLÀ>âœÊˆâµÕˆiÀ`œÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊZ.....O
Orientación espacial
>“ˆ˜>ÀÊÃœLÀiÊ>Ê‰˜i>Êâˆ}‡â>}Ê“>ÀV>`>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœ]ÊÀiVœ˜œVˆi˜`œÊVÕ?˜`œÊÃiÊ`ˆÀˆ}iÊ…>-
Vˆ>Ê>Ê`iÀiV…>ÊÞÊ…>Vˆ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>ÆÊÀiVœÀÀiÀ>ÊV>“ˆ˜>˜`œÊ«>À>Ê>`i>˜ÌiÊÞÊ«>À>Ê>ÌÀ?Ã

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡174
Orientación temporal
UÊDurante:Êi“ˆÌˆÀÊZ.....]ÊmientrasÊâ>«>Ìi>
UÊAntes:Êi“ˆÌˆÀÊZ.....]Êantes deÊâ>«>Ìi>À
UÊDespués:Êi“ˆÌˆÀÊZ.....]Êdespués deÊâ>«>Ìi>À
Ritmo
,i«Àœ`ÕVˆÀÊ “œ`iœÃÊ >Õ`ˆÌˆÛœÃÊ œÊ ÛˆÃÕ>iÃÊ `iÊ iÃµÕi“>ÃÊ À‰Ì“ˆVœÃÊ Vœ˜Ê â>«>ÌiœÊ `iÊ
`ˆviÀi˜ÌiÊˆ˜Ìi˜Ãˆ`>`\Êo O o O o O; oo OO oo OOÆÊOOO o OOOÆÊooo O ooo.
Memoria y atención
Visual:ÊVœ˜Êw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]ÊV>ÃˆwV>ÀœÃÊÃi}Ö˜ÊÌi˜}>˜ÊZ=CÊÞÊSÊi˜ÊÃÕÊ˜œ“LÀi]Ê
«œÀÊii“«œ\Êsaco - zapatoÆÊsal - azúcarÆÊmasa - maza
Auditiva:ÊÀiVœ˜œViÀÊ`iÊÕ˜>ÊˆÃÌ>Ê`iÊ˜œ“LÀiÃÊ`iÊÛiÀ`ÕÀ>ÃÊµÕiÊÃiÊiÊ`ˆVi˜ÊVÕ?iÃÊ
Ìˆi˜i˜ÊiÊvœ˜i“>ÊZ=C
Táctil:ÊV>ÃˆwV>À]ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]Êw}ÕÀ>ÃÊ`iÊV>ÀÌ˜ÊÕÊœÌÀœÊ“>ÌiÀˆ>ÊµÕiÊ
Ài«ÀiÃi˜Ìi˜ÊZÊÞÊS]Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>˜`œÊ>Ã‰\Ê‰˜i>ÃÊÀiVÌ>ÃÊÞÊ?˜}ÕœÃ]Ê`iÊ‰˜i>ÊVÕÀÛ>
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃÊœÃÊµÕiÊÌˆi˜i˜ÊiÊvœ˜i“>ÊZ=C
UÊ œ“LÀ>ÀÊVœÃ>Ã]Ê«iÀÃœ˜>ÃÊœÊÕ}>ÀiÃ]ÊµÕiÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊZ=CÊÃ‰>L>ÃÊ
za]Êzo]Êzu]Êce]Êci)
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}œÃ]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊZ=CÊi˜ÊÃÕÊ
˜œ“LÀi
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊSÊÞÊX
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
UÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊZ=CÊiÃÊiÃ«iVˆ>“i˜ÌiÊÖÌˆÊi˜ÊÀi>Vˆ˜ÊVœ˜Ê>ÊiVÌœiÃ-
VÀˆÌÕÀ>]Ê«>À>ÊiÃÌˆ“Õ>ÀÊ>Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜Ê>Õ`ˆÌˆÛ>ÊÞÊ>Ê“i“œÀˆ>ÊÛˆÃÕ>ÊÞÊ«>À>Ê
œ}À>ÀÊÕ˜>ÊœÀÌœ}À>v‰>ÊVœÀÀiVÌ>°
UÊ *œÀÊ Ì>Ê V>ÕÃ>]Ê ÃiÊ «ÀiÃi˜Ì>À?˜Ê ÛœV>LÕ>ÀˆœÃÊ “?ÃÊ >“«ˆœÃÊ ÞÊ ÃiÊ ÀiVœ“ˆi˜`>Ê >Ê
iiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ«>ÃiÊ`iÊÃˆ˜}Õ>ÀÊ>Ê«ÕÀ>Ê`iÊ>ÃÊ«>>LÀ>ÃÊÌiÀ“ˆ˜>`>ÃÊi˜ÊZ]ÊœÃÊ
`ˆ“ˆ˜ÕÌˆÛœÃÊÌiÀ“ˆ˜>`œÃÊi˜Êcito]Êcita]Êcillo]Êcilla]ÊÞÊœÃÊ>Õ“i˜Ì>ÌˆÛœÃÊµÕiÊw˜>ˆ-
â>˜Êi˜Êaza]Êazo
1. Con vocales
aza oza uza eza iza
azo ozo uzo ezo izo
azu ozu uzu ezu izu
ace oce uce ece ice
aci oci uci eci ici

8 ‡Linguodentales
175 ‡
aza azaza azoza
ozo ozozo ocezo
uzu uzuzu ucizu
ece ecece ezuce
ici icici izaci
a. En posición inicial
zapato zona zueco
zafiro zócalo zumbar
zanco zodíaco zumo
zamba zorra zumbador
zambulle zonzo zumbido
zanja zoquete zurdo
zapatilla zorrino zurdería
zapallo zorrillo zurra
zanahoria zozobra zuncho
zapallito zoológico zulú
zarpa zoología zurcido
zar zopenco zurcidora
2. En vocabularios
cebada cena cicatriz cigüeña
cebar cepillo ciclista cilindro
cebolla cerrado ciclo cine
ceceo celosía cielo cincha
cédula ceniza cien cimarrón
ceibo centavo ciento cinta
ceja centena cierre cinturón
celos centeno ciencia cintura
celador centrífugo científica circular
celeste ceño ciempiés círculo
celda cerca cierto ciudad
célebre cerilla ciervo cita
ceguera cesta cinco civilizar
cédula cesto cincuenta cirio
cemento cerradura cifra ciruela

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡176
b. En posición intervocálica
caza azotea azulejo maceta hacia
azalea cazó azul hace vacío
taza azote azulado faceta lacio
goza mozo orozuz roce hocico
retoza gozo tozudo goce socio
moza pozo mozuelo docena rocío
cruza buzo Curuzú Cuatiá sauce lucir
cruzada buzón Patoruzú bucea Luciano
cruzado cruzó Moctezuma luce Lucía
cabeza rezo rezumar peces vecino
reza rezongo pezuña necesario Cecilia
belleza rezongar Pizurno receta cabecita
tiza rizo hice ricino
izar hizo liceo Alicia
pizarrón tizón Vicente lapicito
c. En posición final
faz voz luz Pez feliz
haz hoz cruz tez actriz
paz coz avestruz vez matriz
capaz veloz andaluz hez perdiz
tenaz precoz orozuz fez tamiz
rapaz atroz arcabuz nuez tapiz
voraz arroz jerez lápiz
veraz feroz viudez nariz
locuaz altivez raíz
vivaz redondez cariz
antifaz estupidez lombriz
fugaz sordomudez cáliz
cachafaz desnudez regaliz
lenguaraz calidez cicatriz
cementerio cerveza cigarra cívico
ceremonia cesar cigarro cizaña
censura césped cigarrillo cisne

8 ‡Linguodentales
177 ‡
d. Ejercitar el vocabulario formado por el plural de las palabras que terminan
con Z para afianzar la ortografía. Por ejemplo: voz - voces
3. En oraciones
ÃœÃÊzapatos azulesÊÃœ˜Ê`iÊZulema.
ZenónÊÃiÊzambulleÊi˜ÊiÊ>}Õ>°
ZulmaÊVœ“iÊ«ÕÀjÊ`iÊzanahoriaÊÞÊzapallo.
>ÊzarinaÊÕÃ>ÊÕ˜ÊVœ>ÀÊ`iÊzaﬁros.
˜ÊiÊzoológicoÊÛˆÊÕ˜ÊzorroÊÞÊÕ˜Êzorrillo.
ÃiÊzarÊÕÃ>Êzoquetes.
ZaidaÊiiÊiÊzodíaco.
ZulemaÊÛi˜`iÊzapatos]ÊzapatillasÊÞÊzuecos.
Ã>ÊzurcidoraÊiÃÊzurda.
-iÊœÞiÊiÊzumbidoÊ`iÊÕ˜Êˆ˜ÃiVÌœÊzumbador.
/œ“jÊzumoÊ`iÊzanahoria.
ÊzorroÊ˜œÊiÃÊzonzo.
ÊzulúÊÀiVœÀÀiÊ>Êzona.
*ÕÃiÊiÊazúcarÊi˜Ê>Êtaza.
-ˆÊiÊLœÌiÊzozobraÊ“iÊzambulliré.
ÊcazadorÊÞ>ÊV>ÃÊ>ÊœÃÊzorrinos.
Zulma hizoÊÕ˜Ê`ˆLÕœÊVœ˜Êtiza azulÊi˜ÊiÊpizarrón.
CruzaÊ>ÊV>iÊPizurno.
9>Ê«ÕÃiÊ>ÊV>ÀÌ>Êi˜ÊiÊbuzón.
ÀjÊ>ÊV enezuelaÊ>ÊÛˆÃˆÌ>ÀÊ>Ê“ˆÊ>“ˆ}>Êvenezolana.
Zulema reza gozosa
.
ÃiÊmozoÊiÃÊtozudo.
ZaidaÊVœ“iÊV>À>“iœÃÊ`iÊorozuz.
>ÃÊazaleasÊÃœ˜Ê`iÊZulma.
Êzorrino retozaÊViÀV>Ê`iÊpozo.
Zacarías izóÊ>ÊL>˜`iÀ>°
œÃÊazulejosÊÃœ˜Êazules.
ZulemaÊÌœ“>ÊÃœÊi˜Ê>Êazotea.
iÊ`ÕiiÊ>Êcabeza.
>ÊbellezaÊ`iÊZulmaÊ˜œÊÃiÊ«Õi`iÊVœ“«>À>À°
ˆÊV>LiœÊiÃÊrizado.
AtizaÊiÊvÕi}œÊVœ˜ÊiÊtizón.
ÃiÊmozueloÊ“iÀiViÊÕ˜Êazote.
ÊcieloÊiÃÊceleste.
Ã>ÊcifraÊiÃÊcinco.
CelesteÊiÃÊcelosa.
Cirilo haceÊiÊcemento.
6>“œÃÊ>ÊcineÊVœ˜ÊCecilia.
CierreÊ>ÃÊcelosías.
ÊcinturónÊÃiÊÕÃ>Êi˜Ê>Êcintura.
˜Ê>ÊLœÃ>Ê…>ÞÊcincuenta cebollas.
>ÃÊcigüeñasÊiÃÌ?˜Êcerca.
˜ÊiÃ>ÊciudadÊ…>ÞÊÕ˜ÊCentroÊCívico.
*œ˜Ê>ÃÊcenizasÊÞÊœÃÊcerillosÊi˜ÊiÊcenicero.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡178
/i˜}œÊÕ˜>ÊcitaÊVœ˜ÊiÊcirujano.
Ã>ÊcifraÊÌˆi˜iÊcinco ceros.
ˆÊvecinoÊVÕÌˆÛ>Êciruelos.
Êveces]ÊCeciliaÊÌœ“>ÊaceiteÊ`iÊricino.
LucíaÊVœ“iÊ«>˜Ê`iÊcentenoÊœÊ`iÊcebada.
ÃiÊceniceroÊiÃÊ`iÊcerámica.
ÃiÊciclistaÊÌˆi˜iÊÕ˜>Êcicatriz.
HicieronÊ>ÊceremoniaÊi˜ÊiÊcementerio.
ÃiÊcientíﬁcoÊiÃÊcélebre.
œÊ«ˆÃiÊiÊcésped.
-iÊacercaÊiÊcelador.
iÛœÊ>ÃÊciruelasÊi˜Ê>Êcesta.
ÊciervoÊ“ˆÀ>Ê>ÊœÃÊcisnes.
iÛ>Ê>ÊcerraduraÊ>Ê>Êcerrajería.
Liz]Ê>«>}>Ê>Êluz.
ÃiÊcachafazÊiÃÊ“ÕÞÊlenguaraz.
ÊavestruzÊVœÀÀiÊveloz.
ZunildaÊiÃÊ“ÕÞÊcapazÊÞÊtenaz.
ÊV>L>œÊ`ˆœÊÕ˜>Êcoz.
œÀ`jÊiÊtapizÊVœ˜Ê«Õ˜ÌœÊcruz.
Beatriz]Ê`>“iÊiÊlápizÊ«>À>Ê“>ÀV>ÀÊ>Êbisectriz.
ÃÊatrozÊiÊ}œ«iÊµÕiÊÃiÊ`ˆœÊi˜Ê>Ênariz.
*>Ã>ÊiÊarrozÊ«œÀÊiÊtamiz.
ÃiÊpezÊiÃÊvoraz.
iÊ}ÕÃÌ>ÊiÊmatizÊ`iÊÌÕÊtez.
œÀÌjÊ>ÊraízÊ`iÊregaliz.
+ÕiÊÀiˆ˜iÊ>ÊpazÊÃœLÀiÊ>ÊfazÊ`iÊ>ÊÌˆiÀÀ>°
9>ÊÃiÊiÃVœ˜`ˆÊ>Ê
lombriz.
ÃiÊrapazÊiÃÊ“ÕÞÊprecoz.
˜ÊCádizÊÌœ“jÊjerezÊi˜ÊÕ˜Êcáliz.
ÃiÊpezÊiÃÊ“ÕÞÊvivaz.
>ÊperdizÊ“ˆÀ>Ê>Ê>Êlombriz.
1˜ÊhazÊ`iÊluzÊˆÕ“ˆ˜>ÊVœ˜ÊnitidezÊ>ÊiÃ>Êcruz.
BeatrizÊiÃÊ“ÕÞÊlocuaz.
˜ÊV>À˜>Û>ÊÕÃ>ÀjÊiÊantifaz°Ê
Õ}Õi“œÃÊ>ÊœLœÊferoz.
ÃÌ>ÊvezÊVœ“iÀjÊ>Ênuez.
9œÊÃœÞÊ“ÕÞÊfeliz.
Ã>ÊactrizÊVœ“iÌˆÊÕ˜Êdesliz.
>ÊiÛ>ÊÃÕÊviudezÊVœ˜Êaltivez.
ÊandaluzÊÌˆi˜iÊÕ˜Êarcabuz.
Patoruzú
ÊVœ“iÊV>À>“iœÃÊ`iÊorozuz.
Pérez]ÊGonzálezÊÞÊRodríguezÊvÕiÀœ˜Ê>ÊCádiz.

8 ‡Linguodentales
179 ‡
4. En versos rimados
Caza]Êcaza]
iÊcazador.
Caza zorras
«>À>Ê>ÃÊÌ‰>Ã]
caza zorros
«>À>ÊœÃÊÌ‰œÃ]
ÞÊcaza zorrinos
«>À>ÊœÃÊÃœLÀˆ˜œÃ°
Zapatitos, zapatillas ÞÊ>}Õ˜œÃÊzapatos] Ài“ˆi˜`>Ê`œ˜ÊZenón] iÊzapateroÊµÕiÊÕÃ> Õ˜ÊÃœœÊzapatón. i˜œÊ`iÊzozobra]
Vœ˜ÊÕ˜>Êzancadilla]
ZoiloÊ>Êzanja
µÕˆÃœÊÃ>Ì>À°
˜ÊiÊˆ˜Ìi˜Ìœ]
>Êzapatilla
ÃiÊiÊ«iÀ`ˆ
ÞÊi˜Ê>Êzanja
>ÊLÕÃV>À>]
ZoiloÊÃiÊzambulló.
>Û>Êzapatos]
VœÃiÊzapatillas
ÞÊÀi“ˆi˜`>Ê
iÃiÊzapatón]
iÊzapatero
`œ˜ÊZenón.
>ÊÃœ«>Ê`iÊzapallo ÞÊ`iÊzanahorias] ZulemaÊ«Ài«>À° >ÊÃœ«>Ê`iÊzapallo ÞÊ`iÊzanahorias] iÊmozoÊÃiÊiÛ° >ÊÃœ«>Ê`iÊzapallo ÞÊ`iÊzanahorias] ZacaríasÊÃiÊÌœ“° œ˜Ê>Êtaza ÞÊiÊtazón] LiLiÊzumos `œ˜ÊZenón] Ãi˜Ì>`œ i˜ÊiÊbuzón.
˜Ê>Ê}À>˜ÊÛˆÃÌ> circularÊ`iÊcirco] ÕV‰>Ê>Ê“œ˜> Õ˜>ÊÀœ>Êcinta] ÞÊÕÃ>L>ÊiÊi˜] Õ˜Ê˜i}ÀœÊcinturón. ZumbaÊÞÊzumba iÊˆ˜ÃiVÌœÊzumbador. ZumbaÊ«œÀÊ>ÀÀˆL> ÞÊzumbaÊ«œÀÊ>L>œ° œ˜ÊÌ>˜ÌœÊzumbido Þ>Ê“iÊ`ÕiiÊiÊœ‰`œ° 9Ê˜œÊ«>À>Ê`iÊzumbar] iÃiÊˆ˜ÃiVÌœÊzumbador. ÊÕ˜Êzorro] Õ˜Êzorrino ÞÊÕ˜Êzorrillo] i˜ÊiÊzoológico VœÀÀiÀÊÃiÊÛˆœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡180
ZumoÊ`iÊzanahorias
«>À>ÊiÊalmuerzo]
ÞÊcerveza
«>À>Ê>Êcena,
œÀ`i˜>ÊZacarías]
i˜ÊÕ˜Ê…œÌi
cercanoÊ>Ê«ÕiÀÌœ°
œ˜Ê>Êtiza ÞÊiÊtizón] iÃiÊ“œâœÊ«ˆ˜Ì> Ìœ`œÊiÊpizarrón. œ˜Ê“ÕV…œÃÊrizos i˜Ê>Êcabeza] «ÀiÌi˜`iÊZulema] ÃÕÊbelleza >Ã‰ÊÀiÃ>Ì>À°
RezongaÊÞÊrezonga
iÃiÊrezongón.
œÊL>ˆ>Ê>Êzamba]
˜œÊL>ˆ>Ê>ÊVœ˜}>
iÃiÊrezongón.
RezongaÊ>Êcomenzar
rezongaÊ>Êﬁnalizar.
/œ`œÊiÊÌˆi“«œ
rezongaÊÞÊrezonga]
iÃiÊrezongón.
Êzar]Ê>Ê>Êzarina]
Õ˜ÊVœ>ÀÊ`iÊzaﬁros]
}i˜Ìˆ]ÊiÊÀi}>°
9Ê>ÊzarinaÊ>Êzar]
zapatillasÊ`iÊÃi`>]
Vœ˜Ê>“œÀ]ÊiÊœLÃiµÕˆ°
Cinco ciervos «œÀÊiÊLœÃµÕiÊ«>Ãi>˜] cincuenta cigüeñas œÃÊ“ˆÀ>˜Ê«>Ã>À] ÞÊcien cisnes ˜œÊcesanÊ`iÊ˜>`>À° 9ÊÃˆ˜Ê>ÛˆÃ>À] ciento cinco cigarras ÃiÊ«œ˜i˜Ê>ÊV>˜Ì>À°
Ã>Êactriz Ì>˜Êlocuaz ÞÊvivaz] ÃœÊVœ˜Êcáliz] Ìœ“>Êi˜ÊCádiz] Õ˜>Ê>šiœÊjerez. ˜Ê“ˆÊ“>˜œ cincoÊ`i`œÃÊ…>Þ] uÞœÊœÃÊ«Õi`œÊVœ˜Ì>Àt ˜ÊiÊcielo cientosÊ`iÊiÃÌÀi>ÃÊ…>Þ] u˜œÊ>ÃÊ«Õi`œÊVœ˜Ì>Àtœ˜ÊiÊcepillo César]
cepillaÊÞÊcepilla] ÞÊ˜œÊcesaÊ`iÊcepillar. CepillaÊiÊcenicero] >ÊcelosíaÊÞÊiÊcesto. CepillaÊÌœ`œÊCésar] ÞÊ˜œÊcesaÊ`iÊcepillar.
Cien centavos ÞœÊVœ˜Ìj° Cien centavos ÌiÊÀi}>j° 1˜>Êcentena recibiste] >Êcentena µÕiÊÞœÊÌiÊ`ˆ°œ˜ÊÃÕÊarcabuz]
iÃiÊandaluz
VÕˆ`>Êi˜ÊCádiz]
iÊcálizÊÞÊ>Êcruz.
œÊLiLiÊiÊjerez]
˜œÊµÕˆiÀiÊV>iÀ
i˜Ê>Êestupidez.
œ˜ÊÃÕÊarcabuz]
iÃiÊandaluz
VÕˆ`>Êi˜ÊCádiz
iÊcálizÊÞÊ>Êcruz.
œ˜Ê…>“LÀiÊvoraz]
“ˆÀ>Ê>Êperdiz]
>ÊiÃ>Êlombriz]
µÕiÊ“ÕÞÊvivaz
ÞÊÌ>˜Êfeliz]
ÃiÊiÃVœ˜`i
L>œÊ>Êraíz.

8 ‡Linguodentales
181 ‡
5. Z en grupos consonánticos
UÊ*>À>Ê>w>˜â>ÀÊZÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜Ìˆ-
VœÃ\ÊZ C/QÆÊZCLÆÊZGÆÊZLÆÊZMÆÊZNÊÞÊZP
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊZ]Êi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊL Z/CÆÊNÊZ/CÊÞÊRÊZ/C
IzaÊiÊ«>šœ
L>˜VœÊÞÊazul]
iÃiÊmozoÊi>]
i˜œÊ`iÊgozo.
˜ÊiÊtapiz LœÀ`>ÊLiz] Vœ˜Ê«œV>Êluz] Õ˜Êcáliz ÞÊÕ˜>Êcruz. 1˜>Êcita] Õ˜Êcirujano “iÊ`ˆœ° 1˜>Êcita “ÕÞÊÃˆ˜}Õ>À] i˜ÊiÃiÊcine `iÊcentro `iÊ>Êciudad.
ÊÃœ˜ˆ`œ
`iÊ“ˆÊvoz]
“ˆÊV>L>œ
“ÕÞÊveloz]
i˜ÊiÊ>ˆÀi
`>ÊÕ˜>Êcoz]
ÃiÊÃˆi˜Ìi
“ÕÞÊfeliz]
`iÊÛiÀ“i
œÌÀ>Êvez.
œ˜ÊiÊlápiz]
iÃiÊrapaz
Ì>˜Êprecoz]
Ã>LiÊ`ˆLÕ>À
“ÕÞÊveloz]
Õ˜Êavestruz
ÞÊÕ˜>Êcruz.
˜ÊiÊcentroÊ`iÊ Ceilán Õ˜>Êceremonia iÃÌ?Ê«œÀÊcomenzar. CelebranÊVœ˜ÊÕ˜>Êcena i˜ÊiÃiÊalcázar >Êi}>`> `iÊcentinela.
˜ÊÃÕÊcabeza] Lucía luce >Êcinta celeste ÞÊi˜Ê>Êcintura] ÕÃ>ÊCecilia] Õ˜Êcinturón `iÊoceloteÊ“>ÀÀ˜° HacemosÊ>ÃÊpaces ÃˆÊœÊµÕiÊ`iLiÃÊ hacer] ÌÖ]ÊLˆi˜ÊœÊhaces. *iÀœ]ÊÃˆÊ“>Êhaces œÊµÕiÊ`iLiÃÊhacer] >ÃÊpacesÊ˜œÊhacemos. ÃiÊcelador] “ÕÞÊceloso `iÊÃÕÊ`iLiÀ] iÃÊceceoso >ÊiiÀ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡182
l
l
Cuento Z
˜ÊÕ˜>Êchoza]ÊÕ˜œÃÊmozosÊVœ“‰>˜ÊpizzaÊÞÊLiL‰>˜ÊcervezaÊi˜ÊtazonesÊ
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÕ}>L>˜ÊVœ˜ÊÕ˜ÊmazoÊ`iÊ˜>ˆ«iÃ°Ê
ZenónÊi˜ÌÀÊVœÀÀˆi˜`œÊÞÊ}ÀˆÌ\
‡Êu>ÊzorratÊu>ÊzorratÊu-iÊÛ>Ê>ÊVœ“iÀÊœÃÊ«œˆÌœÃt
œÃÊ“œâœÃÊÃiÊiÛ>˜Ì>Àœ˜Êi˜Ãi}Õˆ`>ÊÞÊÃ>ˆiÀœ˜Êi˜ÊLÕÃV>Ê`iÊ>ÊzorraÊ
iÛ>˜`œÊlazosÊÞÊlanzas.
‡ÊuÃ>ÊzorraÊiÃÊÕ˜>ÊamenazaÊ«>À>ÊœÃÊ«œˆÌœÃt
‡Êu>ÞÊµÕiÊcazarlaÊÀ?«ˆ`œtÊ•`iV‰>˜ÊœÃÊmozos.
œ˜Ê“ÕÞÊ«œV>Êluz]ÊÞÊ`>˜`œÊzancadillasÊi˜ÌÀiÊ>ÃÊ«>˜Ì>ÃÊ`iÊzapa-
lloÊÞÊ`iÊzanahoria]ÊÃiÊ>ViÀV>Àœ˜Ê>Ê}>ˆ˜iÀœ°
˜ÊÕ˜ÊÀˆ˜V˜]ÊVœ˜ÌÀ>ÊiÊzócalo]ÊiÃÌ>L>Ê>Êzorra.
ZacaríasÊ«Ài«>ÀÊiÊlazoÊÞÊœÊ>ÀÀœ°
>Êzorra enlazadaÊ«œÀÊ>Êcabeza, empezóÊ>ÊzarandearseÊ«>À>Ê za-
farseÊ`iÊlazo.
ZenónÊ>Ê…ˆâœÊi˜ÌÀ>ÀÊi˜ÊÕ˜>Ê>Õ>ÊazulÊÞÊiÊÃ>VÊiÊlazo.
‡Ê>š>˜>Ê>ÊiÛ>Ài“œÃÊ>ÊzoológicoÊ`iÊ«ÕiLœÊ«>À>ÊµÕiÊ>ÊÛi>˜Ê
Ìœ`œÃÊœÃÊV…ˆVœÃ°
9ÊœÃÊmozos cazadoresÊÛœÛˆiÀœ˜Ê>ÊÃÕÊchozaÊ«>À>ÊÌiÀ“ˆ˜>ÀÊ`iÊVœ“iÀÊ
>Êpizza]ÊLiLiÀÊ>ÊcervezaÊÞÊÃi}ÕˆÀÊÕ}>˜`œÊVœ˜ÊiÊmazoÊ`iÊ˜>ˆ«iÃ°
l
l
Cuento Ce-Ci
Cecilia, Alicia, Lucía, VicenteÊÞÊLucianoÊvÕiÀœ˜Ê>Ê cineÊµÕiÊiÃÌ?Êi˜ÊiÊ
centroÊ`iÊ>ÊVˆÕ`>`°Ê*>À>Êi}>À]ÊÌœ“>Àœ˜ÊiÊVœiVÌˆÛœÊciento cinco.
*>}>Àœ˜ÊÃÕÊi˜ÌÀ>`>Ê`iÊcinco centavosÊÞÊi˜ÌÀ>Àœ˜Ê>Ê>ÊÃ>>° >Ê«i‰VÕ>Ê`iÊ`ˆLÕœÃÊ>˜ˆ“>`œÃÊÞ>ÊˆL>Ê>Êi“«iâ>À]ÊÃiÊ>«>}>Àœ˜Ê>ÃÊ
lucesÊÞÊcientosÊ`iÊV…ˆVœÃÊ>«>Õ`ˆiÀœ˜Êfelices.
˜Ê>Êcinta cinematográﬁca, aparecíanÊœÃÊ>˜ˆ“>ˆÌœÃÊi˜ÊÕ˜>ÊwiÃÌ>\Ê
>ÊcigarraÊÌœV>L>Ê>Ê}ÕˆÌ>ÀÀ>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊiÊciempiésÊâ>«>Ìi>L>]Ê`iÃ«ÕjÃ]Ê
>ÊcigüeñaÊ`ˆÀˆ}‰>Ê>ÊœÀµÕiÃÌ>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊœÃÊcisnesÊL>ˆ>L>˜ÊºÊ>}œÊ`iÊ
œÃÊcisnes»ÊÞ]ÊVœ“œÊ}À>˜Êw˜>]ÊÕ˜ÊciervoÊV>˜ÌÊÕ˜>Êˆ˜`>Êcanción.
/iÀ“ˆ˜Ê>Ê«i‰VÕ>ÊÞÊÃiÊencendieronÊ>ÃÊluces. Cecilia, Alicia, Lucía, VicenteÊÞÊ LucianoÊÃ>ˆiÀœ˜Ê`iÊcine]ÊÀˆi˜`œÊ
Ãˆ˜ÊcesarÊÞÊVœ“i˜Ì>˜`œÊ>i}Ài“i˜ÌiÊ>ÃÊ…>â>š>ÃÊ`iÊœÃÊ>˜ˆ“>ˆÌœÃ°

8 ‡Linguodentales
183 ‡
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias: Ãi«>À>`>Ã
Labios:Êi˜ÌÀi>LˆiÀÌœÃÊ`i>˜`œÊÛiÀÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊiÊˆ˜viÀˆœÀiÃÆÊi˜ÊiÝÌi˜-
Ãˆ˜]ÊVœ“œÊ“i`ˆ>ÊÃœ˜ÀˆÃ>
Lengua:Ê«>˜>ÊÞÊw˜>]ÊÃÕÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÃiÊ>«œÞ>˜Êi˜ÊœÃÊLœÀ`iÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊ`iÊ
œÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]Ê>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀÊi˜Ã>˜V…>`>ÊÃiÊVœœV>Êi˜ÌÀiÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊ
ÃÕ«iÀˆœÀiÃÊiÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊÃœLÀiÃ>ˆi˜`œÊ>«ÀœÝˆ“>`>“i˜ÌiÊ“i`ˆœÊVi˜Ì‰“iÌÀœ°
Velo:Ê«iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œÊ«>À>Ê«iÀ“ˆÌˆÀÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀi°
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊµÕiÊ«>Ã>Ê«œÀÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>]ÊÃ>iÊi˜ÊvœÀ“>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ
ˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊ>ÊV>À>ÊÃÕ«iÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]Ê…>Vˆi˜`œÊÛˆLÀ>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Ê
“ˆÃ“>°ÊœÃÊ>LˆœÃÊ«iÀ“>˜iVi˜Êˆ˜“ÛˆiÃ°
Fonema D
O. ESPACIAL:
DETERMINAR LAS POSICIONES RELATIVAS
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 545)
LINGUODENTAL FRICATIVO
FONADO CONTINUO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡184
Áreas de percepción
Visual\Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ÌiÀ`i˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>
Auditiva\Ê`ˆviÀi˜Vˆ>Êi˜ÌÀiÊi“ˆÃˆ˜Ê`iÊZÊÞÊ`iÊD
Táctil\
‡Ê*iÀVˆLˆÀÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Êi˜Ê>Êâœ˜>Ê`iÊ>Êˆ˜}Õ>ÊViÀV>˜>Ê>ÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«i-
ÀˆœÀiÃ
‡Ê *iÀVˆLˆÀÊ >Ê Ã>ˆ`>Ê `iÊ >ˆÀiÊ Vœ˜Ìˆ˜ÕœÊ >Ê >Ê >ÌÕÀ>Ê `iÊ œÃÊ ˆ˜VˆÃˆÛœÃÊ ÃÕ«iÀˆœÀiÃÊ
Vi˜ÌÀ>iÃ
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>Êi˜Ì>
Soplo:ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊÃÕ>ÛiÊÞÊVœ˜Ìˆ˜Õœ]ÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊÕÃœÊ`iÊ
ii“i˜ÌœÃ
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Sustitución por T: iÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>«œÞœÊiÃÊ>ÌœÊÞÊÃiÊÀi>ˆâ>ÊœVÕÃˆ˜ÊVœ“«iÌ>
UÊ->V>ÀÊÞÊi˜ÌÀ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>
UÊ->V>ÀÊÞÊi˜ÌÀ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>]Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊi}ÕiÊ>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>-
Àˆ>ÃÊÞÊ>«ÀˆÃˆœ˜>À>ÃÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊVœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÆÊ“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
UÊœL>ÀÊ…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>Ê>Êi˜}Õ>Êi“«Õ>˜`œÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊVÕ>˜`œÊÃ>i]Ê
ÃœÃÌi˜iÀ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
UÊœ}À>`>Ê>Ê«œÃˆVˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊÃÕ>Ûi“i˜Ìi]Ê…>-
Vˆi˜`œÊÃ>ˆÀÊiÊ>ˆÀiÊi˜ÌÀiÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊVi˜ÌÀ>iÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊ>ÊV>À>ÊÃÕ«iÀˆœÀÊ`iÊ
>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>
2. Salida lateral del aire «œÀÊi˜}ÀœÃ>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊVÕÞœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>-
iÃÊ˜œÊ…>Vi˜ÊVœ˜Ì>VÌœÊVœ˜ÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ\
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜Ã>˜V…>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃÊÞÊÃœ˜Ài‰ÀÊ`i?˜`œÃiÊÛiÀÊiÊLœÀ`iÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê
i˜Ã>˜V…>`>
UÊ“ˆÃˆ˜ÊÀi«iÌˆ`>Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊTÊÞÊN\
NENE NENE TETE TETEÆÊNETE NETE
ÞÊ>`i>˜Ì>˜`œÊ>Êi˜}Õ>\ÊNED..... NED..... NED.....
UÊ“ˆÃˆ˜ÊVœ“Lˆ˜>`>Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊYÊÞÊD\
Y..... Y.....I Y.....ID..... YID.....
Y..... Y.....E Y.....ED.... YED....
UÊ“ˆÃˆ˜ÊVœ“Lˆ˜>`>Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊSÊÞÊD\
S..... S.....ED..... SED.....
S..... S.....ID...... SID......

8 ‡Linguodentales
185 ‡
UÊiÀVˆVˆœÊ`iÊL>ÀÀˆ`œÊ`iÊ«>>`>ÀÊVœ˜Ê>Êi˜}Õ>Êi˜Ã>˜V…>`>\Ê>ÊÃ>V>À>]ÊÃœÃÌi˜iÀ>Ê
Vœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÆÊ>Vœ“«>š>`œÊ«œÀÊvœ˜>Vˆ˜]ÊÃiÊ«Àœ`ÕVˆÀ?ÊÕ˜>Êi“ˆÃˆ˜Ê«>ÀiVˆ`>Ê
>ÊERED.....Ê,i«iÌˆÀÊÛ>Àˆ>ÃÊÛiViÃÊ…>ÃÌ>Ê>wÀ“>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜}Õ>ÊVœÀÀiVÌ>
3. Sonido nasalizado
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÛiœÊ`iÊ«>>`>ÀÊÞÊÃœ«œÊLÕV>
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊGAD..... GOD..... GUD..... GUED..... GUID.....
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊGADA]ÊGODO]ÊGUDU]ÊGUEDE]ÊGUIDI
UÊ«ˆV>ÀÊVœ˜ÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊDÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
4. Producción de D afonada
UÊ*iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊ`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>Êi˜ÊiÊVÕiœÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊÛœV>iÃ
UÊ«œÞ>ÀÊiÊLœÀ`iÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÃœLÀiÊiÊwœÊ`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ]Ê«Àœ`ÕVˆÀÊ>Ê
ÛœV>ÊÞÊ>ViÀV>ÀÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>Ã]Êi“ˆÌˆj˜`œÃiÊ>Ã‰\ÊA.....D.....ÆÊ O.....D.....ÆÊ
U.....D.....ÆÊE.....D.....ÆÊI.....D.....
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊAD..... A]Ê OD.....O]Ê UD.....U]Ê ED.....E]ÊID.....I°ÊÕi-
}œÊ>«ˆV>ÀÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃÊVœ˜ÊDÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
Ê
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊiVˆÀÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊD]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ«ÀiÃˆœ˜>Êˆ˜`ˆÛˆ`Õ>“i˜ÌiÊ>ÃÊÞi“>ÃÊ`iÊœÃÊ`i`œÃÊ
i˜Ê>Ê“iÃ>
UÊ“ˆÌˆÀÊD.....Ê«>Ã>˜`œÊœÃÊ`i`œÃÊÃœLÀiÊ`ˆÃÌˆ˜Ì>ÃÊÃÕ«iÀwVˆiÃ\ÊÃÕ>ÛiÃ]ÊÀÕ}œÃ>Ã]Êˆ -
Ã>Ã]Ê>V>˜>>`>Ã
UÊ“ˆÌ>ÀÊV>“«>˜>ÃÊdan, dan®ÊÞÊV>“«>˜ˆ>ÃÊdin, din)
Esquema corporal
UÊiÀÀ>ÀÊ>Ê“>˜œ]ÊÃ>V>ÀÊ`iÊ>ÊÕ˜œÊV>`>Ê`i`œ]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>˜`œÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊD
UÊœ˜ÊiÊ`i`œÊ‰˜`ˆViÊ`iÊÕ˜>Ê“>˜œ]ÊÞÊi˜ÊjÊˆÀÊ«œ˜ˆi˜`œÊ`iÊ>ÊÕ˜œÊœÃÊ`i`œÃÊ`iÊ>Ê
œÌÀ>]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>˜`œÊ>ÃÊÃ‰>L>Ã
UÊ/œV>ÀÊœÃÊ`i`œÃÊ`iÊœÃÊ«ˆiÃÊˆ˜`ˆÛˆ`Õ>“i˜Ìi]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>˜`œÊ>ÃÊÃ‰>L>Ã
Lateralidad
UÊiÀÀ>ÀÊÞÊ>LÀˆÀÊ>Ê“>˜œÊ`iÀiV…>Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>˜`œÊÕ˜>ÊÃ‰>L>ÆÊ‰`i“ÊVœ˜Ê>Ê“>˜œÊ
ˆâµÕˆiÀ`>
UÊ>ViÀÊ}ˆÀ>ÀÊ>Ê“>˜œÊ`iÀiV…>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊD.....ÆÊ‰`i“ÊVœ˜Ê>Ê“>˜œÊˆâµÕˆiÀ`>
UÊ>ViÀÊ}ˆÀ>ÀÊiÊ«ˆiÊ`iÀiV…œÊi“ˆÌˆi˜`œ\ÊD.....ÆÊ‰`i“ÊVœ˜ÊiÊ«ˆiÊˆâµÕˆiÀ`œ
Ritmo
UÊ“ˆÌ>ÀÊV>“«>˜>ÃÊ`iÊ`ˆÃÌˆ˜ÌœÊÌ>“>šœ\
‡ÊÀ>˜`iÃÊÃœ˜ˆ`œÊ}À>ÛiÊÞÊÀˆÌ“œÊi˜Ìœ®\ÊDON DON DON
‡Êi`ˆ>˜>ÃÊÃœ˜ˆ`œÊ“i`ˆœ]ÊÀˆÌ“œÊ“i`ˆ>˜œ®\ÊDAN DAN DAN
‡Ê…ˆV>ÃÊÃœ˜ˆ`œÊ>}Õ`œ]ÊÀˆÌ“œÊÀ?«ˆ`œ®\ÊDIN DIN DIN

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡186
Orientación espacial
UÊ œœV>ÀÊ ÃœLÀiÊ >Ê “iÃ>Ê œLiÌœÃÊ œÊ ÃÕÃÊ w}ÕÀ>ÃÊ Ài«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛ>Ã]Ê VÕÞœÃÊ ˜œ“LÀiÃÊ
Vœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊD°Ê-i}Ö˜Ê>ÊV>«>Vˆ`>`Ê`iÊ«>Vˆi˜Ìi]Ê`iÌiÀ“ˆ˜>ÀÊ>ÊV>˜Ìˆ`>`ÊÞÊ
«œÃˆVˆ˜Ê`iÊœÃÊ“ˆÃ“œÃ°
UÊ-œˆVˆÌ>ÀÊµÕiÊˆ`i˜ÌˆwµÕiÊiÊœLiÌœÊµÕiÊÃiÊ…>>Ê“a la derecha de.....”ÆÊ “a la iz-
quierda de.....”ÆÊ“delante de.....”ÆÊ“atrás de.....”
UÊœœV>ÀÊÕ˜Ê`>`œÊ>L>œÊÞÊ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>Ê`iÊÕ˜Ê«>œ
UÊ*i}>ÀÊV‰ÀVÕœÃÊ`iÊ«>«iÊ>L>œÊÞÊ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>Ê`iÊÀ>Þ>ÃÊÛiÀÌˆV>iÃÊÌÀ>â>`>ÃÊÃœLÀiÊ
Õ˜ÊÀi˜}˜Êol)
Orientación temporal
UÊœ˜ÊiÊ«ÕšœÊViÀÀ>`œ]ÊÃ>V>ÀÊÕ˜Ê`i`œÊ«œÀÊÛiâ]ÊÕÃÌœÊi˜ÊiÊ“œ“i˜ÌœÊi˜ÊµÕiÊœÞiÊ
>ÊÃ‰>L>
UÊiVˆÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>Êi˜ÊiÊ“œ“i˜ÌœÊÕÃÌœÊi˜ÊµÕiÊiÊÀii`ÕV>`œÀÊœÊ>ÊÀii`ÕV>`œÀ>]Ê
Vœ˜Ê>Ê“>˜œÊViÀÀ>`>Ê>Ê«Àˆ˜Vˆ«ˆœ]ÊÛ>Ê“œÃÌÀ>˜`œÊÕ˜Ê`i`œÊ«œÀÊÛiâ
Memoria y atención
Visual:
UÊ˜ÌÀiÊÌ>ÀiÌ>ÃÊVœ˜ÊœÃÊ`ˆLÕœÃ\Êp d q b]Êi“ˆÌˆÀÊD.....ÊVÕ>˜`œÊÛi>Êºd”
UÊœ˜ÊÕ˜Ê`>`œ]Ê>ÃœVˆ>ÀÊœÃÊ˜Ö“iÀœÃÊ`iÊ«Õ˜ÌœÃÊ>ÊV>`>ÊÃ‰>L>Ê£\ÊDAÆÊÓ\ÊDEÆÊ
iÌV°®Ê-i}Ö˜ÊiÊ˜Ö“iÀœÊµÕiÊµÕi`iÊ>ÀÀˆL>]Ê`iVˆÀÊ>ÊÃ‰>L>ÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜Ìi
Auditiva:Ê«Àœ`ÕVˆÀÊ`ˆviÀi˜ÌiÊV>˜Ìˆ`>`Ê`iÊ«>“œÌiœÃ]ÊÀiVœ˜œViÀÊVÕ>˜`œÊÃiÊ…>Ê
Ài>ˆâ>`œÊ`œÃÊ«>“œÌiœÃÊÞÊi“ˆÌˆÀ\ÊDOS.
Táctil:Ê“ˆÌˆÀ\ÊD.....Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ«>Ã>˜ÊÕ˜œÊ«œÀÊÕ˜œÊœÃÊ`i`œÃÊÃœLÀiÊ>ÊÃÕ«iÀwVˆiÊ
`iÊÕ˜ÊÌÀœâœÊ`iÊÌi>Ê`iÊVœÀ`iÀœÞ]ÊÌÀ>˜ÃÛiÀÃ>“i˜ÌiÊ>Ê>ÃÊÀ>Þ>Ã
Asociación fonema - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊœLiÌœÃÊi˜ÊVÕÞœÊ˜œ“LÀiÊiÃÌjÊiÊvœ˜i“>ÊD
UÊ,iVœ˜œViÀÊ˜œ“LÀiÃÊ`iÊ«iÀÃœ˜>ÃÊVÕÞœÃÊ˜œ“LÀiÃÊi“«ˆiVi˜ÊVœ˜ÊD
UÊ"LÃiÀÛ>ÀÊ`ˆLÕœÃÊ`i\Êdalia]Êcadena]Êdisco]Ênudo]Êdulce,ÊÞÊ`iVˆÀÊµÕjÊÃ‰>L>ÊÌˆi˜i˜Ê
Vœ˜ÊD
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊD
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊT]ÊR]ÊL]ÊB]ÊNÊÞÊG
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊˆÃÌ>Êi˜ÊDiscriminación

8 ‡Linguodentales
187 ‡
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
D.....A AD
D.....O OD
D.....U UD
D.....E ED
D.......I ID
ada adadada dad adad
odo odododo dod odod
udu udududu dud udud
ede ededede ded eded
idi idididi did idid
a. En posición inicial
dama doma duro debe día
dado dolor duque dedo dice
dato doce duda dedal diez
dame dos dulce dejó dibujo
dalia don ducha derecho dique
2. En vocabularios
ada oda uda eda ida
ado odo udo edo ido
adu odu udu edu idu
ade ode ude ede ide
adi odi udi edi idi
b. En posición intervocálica
hada boda ayuda seda mida
asado codo nudo miedo nido
adula módulo vudú médula asiduo
además poder pude quede mide
adiós código nudito media idioma

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡188
De estos vocabularios, seleccionar e ilustrar las palabras adecuadas a la diﬁcul-
tad del paciente.
3. En oraciones
DeliaÊÌœ“>Êsoda.
DaríoÊÛˆœÊdosÊnidos.
DoraÊÌˆi˜iÊdos dados.
Dos damasÊVœ“i˜Êdos dulces.
Dora pide diez sodas.
AdelaÊÃiÊ«ÕÃœÊiÊdedalÊi˜ÊiÊdedo.
Odila adulaÊ>ÊDolores.
-œ˜Ê>ÃÊdoce, don Donato.
iÊduelen dos dientes.
Ada mideÊ>Êseda.
PudeÊ…>ViÀÊdos nudos.
DionisioÊ…>ViÊasado.
œÃÊdos duques saludanÊ>Ê>ÃÊduquesas.
ÊdomingoÊÕ}ÕjÊVœ˜Êdados.
Adiós, Adela.
ˆViÊdiez dibujos.
iÊda miedoÊÃÕLˆÀÊ>Êdique.
ÃiÊvestido de sedaÊiÃÊdeÊDiana.
iÊdebe doceÊ«iÃœÃ°
Don DionisioÊvÕiÊ>Ê>Êboda de AdelaÊÞÊDamián.
DoraÊÃiÊduchaÊde día.
ÃiÊiÃÊiÊmóduloÊÕ˜>À°
9>Ê˜œÊ“iÊ
dueleÊiÊcodo.
·+Õˆj˜Ê“iÊayuda¶
Delia estudia idiomas.
Ã>ÃÊdos mediasÊÃœ˜Êde seda.
DimeÊ>Êverdad]Ê·vÕˆÃÌiÊ>Ê>Êciudad¶
>ÞÊÕ˜ÊaludÊi˜Ê>ÃÊ“œ˜Ì>š>Ã°
*œÀÊcaridad, dameÊ>}Õ>ÊµÕiÊÌi˜}œÊsed.
*œÀÊÛˆÊardid, quedóÊ>ÊÃÕÊmerced.
Ã>Êvid da ÕÛ>ÃÊdeÊLÕi˜>Êcalidad.
¡SaludÊÞÊfelicidadesÊÌiÊdeseamosÊ>ÊÌˆt
c. En posición final
verdad alud sed vid
ciudad salud haced oid
amad tened ardid
calidad merced
caridad

8 ‡Linguodentales
189 ‡
4. En versos rimados
Ê«>ÌˆÌœÊDodó
i˜ÊiÊÀ‰œÊnadó.
Ê«>ÌˆÌœÊDodó
i˜ÊiÊ>ÀÀœÞœÊnadó.
Ê«>ÌˆÌœÊDodó
i˜Ê>Ê>}Õ˜>Ênadó.
Ê«>ÌˆÌœÊDodó
i˜ÊiÊV…>ÀµÕˆÌœÊnadó.
9Êi˜ÊtodaÊ>}Õ>ÊµÕiÊ
i˜Vœ˜ÌÀ]
iÊ«>ÌˆÌœÊDodó
>‰ÊÌ>“Lˆj˜Ênadó.
-œ˜Ê>ÃÊdiez]
AdaÊÛˆi˜iÊi˜ÊÌÀi˜°
-œ˜Ê>ÃÊdoce]
i}>ÊiÃÌ>Ê˜œV…i°
-œ˜Ê>ÃÊdos]
AdaÊi}ÊVœ˜ÊÌœÃ°
Dime: dame,
dameÊ«>˜ ÞÊi˜Ê>Ê“>˜œ ÌiÊœÊdaré. Dime, dame, dame soda ÞÊi˜ÊiÊÛ>Ãœ ÌiÊœÊdaré.
Soda]Êsodero déme soda µÕiÊÌi˜}œÊsed. Soda]Êsodero déme soda œÌÀ>ÊÛiâ° >ViÊdos días, iÊdomingo] Donato]Ê“ˆÊÌ‰œ] Õ˜ÊasadoÊ…ˆâœ° Dora]Ê“ˆÊÌ‰>] Vœ˜Êdulzura œÊadula ÞÊiÊpide “?ÃÊasado. ÊduqueÊÞÊ>Êduquesa >ÊDenverÊÛ>˜Ê>Ê «>Ãi>À° Êduque]ÊÃÕÃÊdientes deÊœÀœ]ÊÛ>Ê>ÊÕVˆÀ] ÞÊ>Êduquesa] ÃÕÊ“>˜Ìœ de seda,ÊÛ>Ê>Ê“œÃÌÀ>À°
DiezÊ“?ÃÊdos doceÊÃœ˜] doceÊ“i˜œÃÊdos diezÊÃiÀ?˜° “DameÊ> media medalla”. “DameÊ> media medalla”. Dásela]Ê>Ã‰ÊÃiÊV>>° Dásela]Ê>Ã‰ÊÃiÊV>>°
5. En grupos consonánticos
UÊ*>À>Ê>w>˜â>ÀÊDÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>ÃÊiiÀVˆÌ>ÀÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜Ìˆ-
VœÃ\ÊDJÆÊDMÆÊDVÊÞÊDY
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÊi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊBDÆÊ
CDÆÊGDÆÊLDÆÊNDÆÊRDÊÞÊSD

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡190
l
l
Cuento
1˜Êdía de diciembre, DeliaÊadornabaÊiÊ>ÀLœˆÌœÊde Navidad.
‡Ê-œÊv>Ì>˜Êdos díasÊ«>À>ÊviÃÌi>ÀÊ>ÊNavidadÊÞÊµÕiÊ*>«?Ê œiÊ
˜œÃÊdéÊœÃÊÀi}>ˆÌœÃÊ‡decíaÊDelia.
˜ÊcadaÊÀ>“>]ÊDeliaÊ«œ˜‰>ÊÕ˜Êadorno]ÊÕ˜œÊdeÊVœœÀÊanaranjado]Ê
œÌÀœÊdorado]ÊÕ˜œÊdeÊvidrioÊÞÊœÌÀœÊdeÊ«?ÃÌˆVœ]ÊÕ˜œÊdeÊVœœÀÊverdeÊÞÊ
œÌÀœÊmorado.
9Êi˜Ê>Ê«Õ˜Ì>ÊdelÊ>ÀLœˆÌœ]ÊVœœVÊÕ˜>Ê…iÀ“œÃ>ÊiÃÌÀi>ÊdeÊ«>«iÊ
plateado.
*ÕÃœÊ>ÃÊÕViÃÊdeÊVœœÀiÃÊÞÊVœ˜Ê>ÃÊVˆ˜Ì>ÃÊdeÊseda dio dosÊÛÕiÌ>ÃÊ
alrededor del >ÀLœˆÌœ]ÊµÕiÊquedó lindísimo.
- Dora]Ê«œÀÊv>ÛœÀ]ÊenciendeÊ>ÃÊÕViÃÊ‡pidió Delia.
‡Êu"…tÊ•dijeronÊDeliaÊÞÊDoraÊ>ÊÛiÀÊiluminadoÊiÊ«ˆ˜œ°
9Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ>ÃÊÕViÃÊdelÊ>ÀLœˆÌœÊde NavidadÊÃiÊ encendíanÊÞÊ>«>-
}>L>˜]ÊDeliaÊÞÊDoraÊÃiÊ dieronÊ>Ê“>˜œÊÞÊÕ˜Ì>ÃÊpidieronÊ>ÊDiosÊµÕiÊ
>ÊbondadÊÞÊ>ÊcaridadÊiÃÌj˜ÊÃˆi“«ÀiÊ«ÀiÃi˜ÌiÃÊi˜Ê>Êhumanidad.
Sinfón DR
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 546)
LINGUODENTAL ALVEOLAR CENTRAL

8 ‡Linguodentales
191 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonemaÊRÊvidioÊ«œÀÊvidrio)
Ó°ÊSustitución de RÊpor EÊPedeoÊ«œÀÊPedro)
Î°ÊSustitución de RÊporÊLÊPedloÊ«œÀÊPedro)
{°ÊInserción de vocal entre consonantes piederaÊ«œÀÊpiedra)
Enseñanza: ejercicios preparatorios
UÊˆ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊDÊÞÊR°ÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀœÃÊ“ÕÞÊiÃ«iVˆ>“i˜ÌiÊ«œÀÊÃÕÃÊV>-
À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>ÃÊ`iÊ«œÃˆVˆ˜ÊÞÊi“ˆÃˆ˜
UÊ-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜ÌiÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ã
Técnicas con omisión rápida
a.
dará dará dará dará dra dra dra
doró doró doró doró dro dro dro
durú durú durú durú dru dru dru
deré deré deré deré dre dre dre
dirí dirí dirí dirí dri dri dri
b.
derá derá derá derá dra dra dra
deró deró deró deró dro dro dro
derú derú derú derú dru dru dru
deré deré deré deré dre dre dre
derí derí derí derí dri dri dri
Estas técnicas son adecuadas para los casos de inserción o sustitución.
Técnicas con emisión lenta
d.....rá d.....rá dra
d.....ró d.....ró dro
d.....rú d.....rú dru
d.....ré d.....ré dre
d.....rí d.....rí dri

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡192
-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊV>`>ÊVœÕ“˜>ÊV>“Lˆ>˜`œÊ>ÃÊÛœV>iÃÊˆ˜ˆVˆ>iÃÊœÊw˜>iÃÊ
i˜ÊiÊœÀ`i˜Êo]Êu]Êe] i]ÊÞÊVœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃˆ˜v˜Êi˜ÌÀiÊÛœV>iÃÊÞÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊ
Vœ“Lˆ˜>`>Ã°
Esta técnica está indicada para los casos de omisión y sustitución.
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>ÃÊ>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
œÀ}>˜ˆâ>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>]ÊÀˆÌ“œ]ÊVœœÀ]ÊvœÀ“>]ÊiÌV°
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊÕÌˆˆâÊ>ÊÌjV˜ˆV>ÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>]ÊVœ“i˜â>ÀÊVœ˜ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊDRÊ
i˜ÌÀiÊÛœV>iÃ°
adá ará adará adrá dra
odó oró odoró odró dro
udú urú udurú udrú dru
edé eré ederé edré dre
idí irí idirí idrí dri
a. En posición inicial
drástico droga druida drenar dril
drama droguería drupa drenaje driana
draga dromedario drupáceo dren driza
dragón drogadicto
b. En posición intervocálica
sidra cedro madruga madre madrina
cuadrado cuadro madrugada padre padrino
ladra ladrón madrugador podré vidrio
piedra autódromo compadre ladrillo
hiedra aeródromo madreselva cocodrilo
madraza compadrón amedrentar madrileño
2. En vocabularios

8 ‡Linguodentales
193 ‡
3. En oraciones
/À>iÊ`iÊMadridÊÕ˜>Ê“>˜Ìˆ>Ê`iÊmadroños.
>š>˜>Êmadrugaré.
"ÞiÊladrarÊ>Ê«iÀÀœ°
PedroÊÌˆi˜iÊÕ˜Êcuadro cuadrado.
ˆÊmadrinaÊV>“ˆ˜ÊÌÀiÃÊcuadras.
AdriánÊÀœ“«ˆÊÕ˜ÊvidrioÊVœ˜ÊÕ˜>Êpiedra.
Ã>Ê“iÃ>ÊiÃÊ`iÊcedro.
ˆÊmadreÊiÃÊ“ÕÞÊLÕi˜>°
ˆÊpadreÊÃ>LiÊ«œ˜iÀÊladrillos.
PedroÊ“ˆÀ>Ê>Êcocodrilo.
AdrianaÊ“ˆÀ>Ê>Êhiedra.
ˆLÕ>ÊÕ˜Êrecuadro.
AdriánÊ˜œÊpodráÊÌœ“>ÀÊsidra.
Ã>Ê«i‰VÕ>ÊiÃÊdramática.
>ÊdrupaÊiÃÊÕ˜ÊvÀÕÌœÊV>À˜œÃœ°
˜ÊiÊ“ÕÃiœÊÛˆÊÕ˜ÊiÃµÕiiÌœÊ`iÊdromedario.
ÃiÊV…ˆ˜œÊ«ˆ˜ÌÊiÊcuadroÊ`iÊdragón.
iÊ}ÕÃÌ>Ê“ˆÀ>ÀÊiÊÃœÊ`iÊ>Êmadrugada.
->µÕi˜ÊiÊpedregulloÊ`iÊ>ÊÛiÀi`>°
ÃiÊV>“ˆ˜œÊiÃÊpedregosoÊ«œÀµÕiÊÌˆi˜iÊ“ÕV…>ÃÊpiedras.
ÊladrónÊÀœ“«ˆÊ>ÊvidrieraÊVœ˜ÊÕ˜>Êpiedra.
œ“«ÀjÊiÃÌiÊvidrioÊi˜Ê>Êvidriería.
AdrianaÊiÊ«ˆ`ˆÊÕ˜ÊÀ>“œÊ`iÊmadreselvaÊ>ÊÃÕÊmadre.
PedritoÊ“ˆÀ>Ê>Êhiedra.
>ÞÊµÕiÊdrenarÊiÃiÊÌiÀÀi˜œÊˆ˜Õ˜`>`œ°
ÊdruidaÊÕÃ>ÊÕ˜>ÊÌÖ˜ˆV>Ê`iÊdril.
Ê«>«iÊiÃÊcuadriculado.
-iÊÀœ“«ˆÊ>ÊdrizaÊ`iÊ“?ÃÌˆ°
œÊÌœ“iÃÊiÃiÊdraqueÊ«œÀµÕiÊ…>ViÊ“>°
˜ÊiÃ>ÊdrogueríaÊ«Ài«>À>˜ÊœÃÊÀi“i`ˆœÃ°
ÃiÊmadrileñoÊV>˜Ì>L>Ê`ÕViÃÊmadrigales.
ˆVi˜ÊµÕiÊ>ÃÊdríadasÊiÀ>˜Ê>ÃÊ˜ˆ˜v>ÃÊ`iÊœÃÊLœÃµÕiÃ°
iÊ…ˆViÊÕ˜ÊÛiÃÌˆ`œÊ>Êcuadros.
4. En versos rimados
PedroÊ«ˆ˜Ì>
>Ê“iÃ>Ê`iÊcedro]
ÞÊAdrianaÊVÕi}>
Õ˜Êˆ˜`œÊcuadro.
>ÊmadreÊVœÃi
>ÊVˆ˜Ì>Ê`iÊdril]
ÞÊiÊpadreÊÀˆi}>
>ÊÛiÀ`iÊhiedra.
˜Ê>ÃÊmadrugadas] iÊmadrileñoÊV>˜Ì>L> `ÕViÃÊmadrigales] >ÊÃÕÊLi>Ê>“>`>° >˜Ì>L>ÊiÊmadrileño] “ÕÞÊi˜>“œÀ>`œ] ÃÕÃÊmadrigales >ÊiÃ>Êmadrileña. Madruga Adriana ÞÊ“ˆÀ>Ê«œÀÊ>ÊÛi˜Ì>˜>] “ˆÀ>Ê>Êcalandria] ÞÊ“ˆÀ>Ê>Êgolondrina. Madruga Adriana ÞÊ“ˆÀ>Ê«œÀÊ>ÊÛi˜Ì>˜> “ˆÀ>Ê>ÊÃÕÊ«iÀÀˆÌœ µÕiÊladraÊ>Ê>Ê“>š>˜>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡194
Ê“ˆÊmadre
ÞœÊ>Ê>`œÀœ]
>Ê“ˆÊpadre
ÞœÊœÊµÕˆiÀœ°
Ê«iÀÀœÊladró] iÊodreÊÃiÊÀœ“«ˆ PedritoÊœÀ ÞÊ“>“?ÊÃiÊi˜œ°˜ÊiÊaeródromo iÊ>Ûˆ˜Ê>ÌiÀÀˆâ>À?° ˜ÊiÊhipódromo] iÊV>L>œÊ}>œ«>À?° ˜ÊiÊautódromo iÃiÊ>ÕÌœÊ}>˜>À?° ˜ÊiÊgalgódromo “ˆÊ«iÀÀœÊVœÀÀiÀ? ÞÊi˜ÊiÊvelódromo Vœ˜Ê“ˆÊLˆVˆViÌ>] uÃi}ÕÀœÊÞœÊ}>˜>Àjt
*ˆ˜ÌÊPedroÊÕ˜Ê cuadro Õ˜Êcuadro]Ê«ˆ˜ÌÊ Pedro. *ˆ˜ÌÊPedrito] Õ˜Êcuadrito] Õ˜Êcuadrito] «ˆ˜ÌÊPedrito. i}ÊiÊladrón] “ÕÞÊcompadrón] Vœ˜ÊÕ˜>Êpiedra Àœ“«ˆÊiÊvidrio. ˜œ>`œÊiÊ«>ÌÀ˜] >Ê«‰V>ÀœÊladrón] iÊ`ˆœÊÕ˜ÊVœÃVœÀÀ˜°
Drásticamente] i˜ÊiÃiÊdrama, Ì>˜ dramático, >«>ÀiVˆÊÕ˜Êdragón. u+ÕjÊdramón! iÊÃÕÃÌœ]Ê V>ÃˆÊ“iÊ“ÕiÀœ `iÊVœÀ>â˜°
iÊdríadas ÞÊdruidas] iÃÌ?Êi˜œ iÃiÊdrama. iÊdruidas ÞÊdríadas] ˆ˜Ûi˜Ì>`œÃ «œÀÊiÃiÊÌÕÀVœ dramaturgo.
Þ]Ê>Þ]Ê>Þ°
>ÞÊpiedrasÊÞÊpiedritas
i˜ÊiÊV>“ˆ˜œÊpedregoso.
PiedrasÊÞÊpiedritas.
Þ]Ê>Þ]Ê>Þ]
µÕiÊvœÀ“>˜Êpedregullo.
Þ]Ê>Þ]Ê>Þ]
piedrasÊÞÊpiedritas
µÕiÊ“ˆÃÊ«ˆiÃÊ“>}Õ>˜°
Êâœœ}ˆVœ]
>Ê«>Ãi>À]
SandraÊÞÊAdriana]
Vœ˜ÊPedroÊÞÊAdrián]
Ìœ`œÃÊÕ˜ÌœÃ]
Õ˜Ê`‰>ÊvÕiÀœ˜°
Ê>ÃÊgolondrinas
i˜ÊiÊ>À`‰˜]
“ˆÀÊVœ˜Ê>Ìi˜Vˆ˜
iÊ˜ˆšœÊAdrián.
SandraÊÞÊAdriana]
iÃ>Ê“>š>˜>]
>ÊÃˆiÌiÊcalandrias
iÃVÕV…>Àœ˜ÊV>˜Ì>À°
Pedro]ÊÌ>˜ÊÌÀ>ÛˆiÃœ]
˜œÊÃiÊµÕi`>ÊµÕˆiÌœÆ
Ãˆ˜Ê˜>`>Ê`iÊ“ˆi`œ]
Õ˜>ÊpiedraÊÌˆÀ
>ÊviœÊcocodrilo.
->Ì>˜`œÊ`iÊ>‰
«>À>Ê>µÕ‰]
œÃÊÃ>Õ`
Õ˜Ê}À>˜Êmandril.
9Ê`iÊâœœ}ˆVœ]
«œÀÊ>ÊÌ>À`i]
Ìœ`œÃÊÕ˜ÌœÃ
ÃiÊÀiÌˆÀ>Àœ˜]
SandraÊÞÊAdriana]
Vœ˜ÊPedroÊÞÊAdrián.

8 ‡Linguodentales
195 ‡
5. DR en grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊDRÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊNDRÊÞÊSDR
l
l
Cuento
PedroÊÛˆÛiÊVœ˜ÊÃÕÊv>“ˆˆ>Êi˜ÊÕ˜>Êˆ˜`>ÊV>ÃˆÌ>Ê>`œÀ˜>`>ÊVœ˜ÊpiedritasÊ
`iÊVœœÀiÃÊÞÊVœ˜ÊÛi˜Ì>˜>ÃÊ`iÊvidriosÊ}À>˜`iÃ°
˜ÊiÊ>À`‰˜Ê…>ÞÊÕ˜>ÊV>ÃˆÌ>Ê“?ÃÊV…ˆµÕˆÌ>\Ê>‰Ê`ÕiÀ“iÊDrodró]ÊiÊ
«iÀÀˆÌœÊ`iÊPedro.
>Ê“>“?Ê`iÊPedroÊÃiÊ>“>ÊAdriana]ÊÞÊi>ÊÃœ>Ê…ˆâœÊ>ÃÊVœÀÌˆ˜>ÃÊ
`iÊdrilÊ>ÊcuadrosÊ`iÊVœœÀiÃÊµÕiÊ>`œÀ˜>˜Ê>ÃÊÛi˜Ì>˜>Ã°
Ê«>«?Ê`iÊPedroÊÃiÊ>“>ÊAlejandroÊÞÊÃ>LiÊ…>ViÀÊ«>Ài`iÃÊ`iÊla-
drillos.
SandraÊiÃÊ>Ê…iÀ“>˜ˆÌ>]ÊÞÊ>Êi>ÊiÊ}ÕÃÌ>Ê`ˆLÕ>ÀÊcuadraditosÊ`iÊ
VœœÀiÃ°
PedroÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊpadrinoÊµÕiÊ«ˆ˜Ì>ÊcuadrosÊÞÊÕ˜>ÊmadrinaÊµÕiÊVÀ‰>Ê
calandrias.
1˜>Êmadrugada]ÊVÕ>˜`œÊÌœ`œÃÊiÃÌ>L>˜Ê`ÕÀ“ˆi˜`œ]ÊÃiÊœÞÊiÊÀÕˆ-
`œÊ`iÊÕ˜>ÊpiedraÊµÕiÊÀœ“«‰>ÊÕ˜Êvidrio.
Drodró ladrabaÊÞÊladrabaÊÃˆ˜Ê«>À>À°
Alejandro]ÊiÊpadre]ÊÃiÊiÛ>˜ÌÊÞÊvÕiÊ>ÊÛiÀÊµÕjÊ«>Ã>L>°
ÃÕÃÌ>`œÃ]ÊSandraÊÞÊPedroÊÃiÊÀivÕ}ˆ>Àœ˜Êi˜ÊœÃÊLÀ>âœÃÊ`iÊAdria-
na]Ê>Êmadre.
Êpadre]ÊÃˆ˜Êamedrentarse]Ê>“Ê>Ê>Ê«œˆV‰>]ÊµÕiÊi}Êi˜Ãi}Õˆ`>Ê
ÞÊ>«ÀiÃÊ>Êladrón]ÊµÕˆi˜Ê“ÕÞÊi˜ÌÀiÌi˜ˆ`œÊ}Õ>À`>L>Êi˜ÊÕ˜>ÊLœÃ>ÊœÃÊ
>`œÀ˜œÃÊ`iÊ>ÊÃ>>]ÊÞÊÃiÊœÊiÛ°
Pedro, SandraÊÞÊÃÕÃÊpadresÊÃiÊ>LÀ>â>Àœ˜°
‡Ê Õi˜œ]ÊiÊÃÕÃÌœÊÞ>Ê«>ÃÊ‡`ˆœÊiÊpadre.
‡ÊuÕ>ÕtÊuÕ>ÕtÊuÕ>ÕtÊ•ladraba DrodróÊ`iÃ`iÊ>vÕiÀ>°
‡Êu"…tÊ œÃÊœÛˆ`>“œÃÊ`iÊviˆVˆÌ>ÀÊ>Ê…jÀœiÊ`iÊ…œÞ°Ê-ˆÊ˜œÊ…ÕLˆiÀ>Ê
Ãˆ`œÊ«œÀÊDrodró]ÊiÊladrónÊÃiÊ…>LÀ‰>ÊiÛ>`œÊÌœ`œÊ•`ˆœÊ>Êmadre.
->ˆiÀœ˜Ê Ìœ`œÃ]Ê
iÊ `ˆiÀœ˜Ê >ÊDrodróÊ Õ˜Ê …ÕiÃœÊ “ÕÞÊ }À>˜`iÊ Vœ“œÊ
«Ài“ˆœÊ>ÊÃÕÊ…>â>š>]ÊÞÊ«>À>ÊVÕ>˜`œÊiÊÃœÊmadrugadorÊÃiÊ>Ãœ“>L>Ê«œÀÊ
iÊ…œÀˆâœ˜Ìi]ÊÞ>ÊÌœ`œÃÊ`œÀ“‰>˜ÊÌÀ>˜µÕˆœÃÊÞÊviˆViÃ°

9
Linguoalveolares superiores
Fonema L
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR “l”
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 547)
LINGUOALVEOLAR SUPERIOR LATERAL
FONADO CONTINUO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡198
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias: Ãi«>À>`>Ã]Ê`i>˜ÊÛiÀÊ>ÊV>À>Êˆ˜viÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
Labios: ÊÌœ“>˜Ê>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ>ÊÛœV>ÊµÕiÊ>Vœ“«>š>ÊiÊvœ˜i“>Êi˜Ê>ÊÃˆ>L>Vˆ˜
Lengua:Ê >Ê «Õ˜Ì>Ê >˜}œÃÌ>`>Ê ÃiÊ >«œÞ>Ê i˜Ê œÃÊ >ÛjœœÃÊ ÃÕ«iÀˆœÀiÃÊ i˜Ê >Ê âœ˜>Ê
“i`ˆ>Ê`œ˜`iÊÃiÊÕ˜i˜ÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊVi˜ÌÀ>iÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ®°ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê
ˆLÀiÃ]ÊvœÀ“>˜ÊœÃÊV>˜>iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊVœ˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊ>ÃÊ“iˆ>Ã]Ê«œÀÊ`œ˜`iÊ
Ã>`À?ÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œ
Velo:ÊÃiÊ“>˜Ìˆi˜iÊiÛ>˜Ì>`œÊ`iÃÛˆ>˜`œÊ>ÊÃ>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀiÊ>Ê>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊµÕiÊÃiÊiÃ«ˆÀ>]Ê«>Ã>Ê«œÀÊœÃÊiÃ«>VˆœÃÊ>ÌiÀ>iÃÊµÕiÊÃiÊvœÀ“>˜Êi˜ÌÀiÊ
œÃÊLœÀ`iÃÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÞÊ>ÃÊ“iˆ>ÃÊµÕiÊÛˆLÀ>˜Ê>ÊÃÕÊ«>ÃœÊÞÊµÕiÊ˜œÊ
`iLi˜Êˆ˜y>ÀÃi°
Áreas de percepción
Visual:ÊÃiÊœLÃiÀÛ>Ê>Ê«>ÀÌiÊˆ˜viÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊiÛ>˜Ì>`>ÊÞÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê>˜}œÃÌ>`>
Auditiva:ÊVœ“«ÀœL>ÀÊ>Ê`ÕÀ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ˜ˆ`œ
Táctil:Ê«iÀVˆLˆÀÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊ“iˆ>ÃÊ>«œÞ>˜`œÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊ>ÃÊ“>˜œÃÊi˜Ê
i>Ã
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración
‡ÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊÃÕ>ÛiÊÞÊVœ˜Ìˆ˜Õ>
‡Ê˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>ÊLœV>ÊVœ˜Ê>Êi˜}Õ>ÊiÛ>˜Ì>`>Êi˜Ê«œÃˆ-
Vˆ˜Ê`iÊL°Ê*iÀVˆLˆÀÊiÊÀœViÊ`iÊ>ˆÀiÊi˜ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
Soplo\ÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊ>À}œÊÞÊÃÕ>ÛiÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊii“i˜ÌœÃ
Labios\Êi“ˆÃˆ˜ÊÞÊ«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œÊ`iÊ>ÃÊÛœV>iÃ
Lengua\
‡Ê->V>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜}œÃÌ>`>ÊvÕiÀ>Ê`iÊ>ÊLœV>
‡Ê˜}œÃÌ>ÀÊÞÊi˜Ã>˜V…>ÀÊ>Êi˜}Õ>]ÊVœ˜Ê>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>
‡Êœ˜Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊÌœV>ÀÊiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊiÊˆ˜viÀˆœÀÊ>ÌiÀ˜>`>“i˜-
Ìi]ÊÃˆ˜Ê“œÛiÀÊ>Ê“>˜`‰LÕ>Ê˜ˆÊœÃÊ>LˆœÃ
‡Êœ˜Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊÌœV>ÀÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊVi˜ÌÀ>iÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊiÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊ
>ÌiÀ˜>`>“i˜Ìi]ÊÃˆ˜Ê“œÛiÀÊ>Ê“>˜`‰LÕ>
‡Êœ˜Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÌœV>À]Ê>ÌiÀ˜>`>“i˜Ìi]Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜Vˆ-
ÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊiÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊVi˜ÌÀ>iÃ
‡Êœ˜Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÌœV>À]Ê>ÌiÀ˜>`>“i˜Ìi]Ê>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>ÀÊVi˜ÌÀ>Ê
ÃÕ«iÀˆœÀÊiÊˆ˜viÀˆœÀ
‡ÊœœV>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>«œÞ>`>Êi˜Ê>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>ÀÊVi˜ÌÀ>ÊÃÕ«iÀˆœÀÊ
ÞÊ“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
‡Ê-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]Êˆ˜ÌiÀV>>ÀÊÕ˜Ê«>«iˆÌœÊi˜ÌÀiÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊ>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>À]ÊÞÊ
ÃœÃÌi˜iÀœÊ Vœ˜Ê >Ê i˜}Õ>°Ê /ˆÀ>ÀÊ ÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊ `iÊ «>«iÊ «>À>Ê Vœ“«ÀœL>ÀÊ >Ê
vÕiÀâ>Êˆ˜}Õ>
‡Êœ}À>`>Ê>Ê«œÃˆVˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œ

9 ‡Linguoalveolares superiores
199 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Lengua ensanchada, que se separa de los alvéolos en la parte central,
«Àœ`ÕVˆi˜`œÊÕ˜ÊÃœ˜ˆ`œÊÃˆ“ˆ>ÀÊ>ÊD.
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊVœ˜Ìˆ˜ÕœÊVi˜ÌÀ>
UÊiÀVˆVˆœÃÊÌi˜`ˆi˜ÌiÃÊ>Ê>˜}œÃÌ>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊ>ÊiiÛ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê
ÛiÀÊi˜ÊEnseñanza)
UÊ˜Ãiš>˜â>Ê`iÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œÊÞÊi“ˆÃˆ˜ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê`iÊL
UÊ1Ã>ÀÊi˜Ê«Àˆ“iÀÊÕ}>ÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊLÊˆ˜ˆVˆ>
2. La lengua ensanchada apoya los bordes laterales en los molares superiores;
ÃˆÊiÊ>ˆÀiÊÃ>iÊ«œÀÊ>ÊLœV>Ê`>ÊÕ˜ÊÃœ˜ˆ`œÊ«>ÀiVˆ`œÊ>ÊLLÊÞÊÃˆÊÃ>iÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ]ÊÃiÀ?Ê
«>ÀiVˆ`œÊ>ÊN
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊLÕV>
UÊiÀVˆVˆœÃÊÌi˜`ˆi˜ÌiÃÊ>Ê>˜}œÃÌ>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
UÊ*>Ã>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê«œÀÊÕ˜>Ê>˜ˆ>
UÊ>“iÀÊÕ˜Ê…i>`œÊœÊÞœ}ÕÀÊVœ˜Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜}œÃÌ>
UÊ˜Ãiš>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊ«œÀÊ>ÊLœV>ÊÃ>ˆi˜`œÊ«œÀÊ
iÊiÃ«>VˆœÊVœ“«Ài˜`ˆ`œÊi˜ÌÀiÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÞÊ
>ÃÊ“iˆ>Ã®
UÊÊ“ˆÃ“œÊiiÀVˆVˆœ]Ê«iÀœÊÀi>ˆâ>`œÊVœ˜ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œ
3. La punta de la lengua se apoya por detrás de la zona alveolar, «Àœ`Õ-
Vˆi˜`œÊÕ˜ÊV>“LˆœÊ`iÊÃœ˜œÀˆ`>`ÊLÊinglesa)
UÊ˜Ãiš>˜â>Ê`iÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ]ÊÞÊi“ˆÃˆ˜Ê`iÊL
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊTL..... TL..... TL.....ÆÊ NL..... NL..... NL.....ÆÊ“œÛˆˆâ>˜`œÊœÃÊLœÀ`iÃÊ
>ÌiÀ>iÃÊÞÊÃˆ˜ÊÃi«>À>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÊ>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>À
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊL.....Ê>Ê>ÀÀœ>ÀÊÕ˜>Ê>˜â>ÊœÊÕ˜Ê>Ûˆœ˜VˆÌœÊ`iÊ«>«i
UÊ >ˆ>ÀÊÕ˜ÊÛ>ÃÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\Êºla la la»]ÊÞÊÕi}œÊVœ˜ÊœÌÀ>ÃÊÃ‰>L>Ã
UÊ>ViÀÊÀœ`>ÀÊÕ˜>ÊLœˆÌ>ÊœÊ«iœÌ>]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ`ˆVi\ÊL.....
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊÛˆœˆ˜ˆÃÌ>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊL.....
Esquema corporal
UÊ*>Ã>ÀÊ>Ê“>˜œÊÃœLÀiÊiÊœÌÀœÊLÀ>âœÊœÊ«ˆiÀ˜>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ`ˆVi\ÊL.....
UÊ*>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊÃœLÀiÊÕ˜>ÊÃÕ«iÀwVˆiÊˆÃ>Êi“ˆÌˆi˜`œ\ÊL.....ÆÊÕi}œ]ÊVœ˜ÊœÃÊ`i“?ÃÊ
`i`œÃ
UÊÀ>“>Ìˆâ>ÀÊV“œÊV>˜Ì>ÊÕ˜>ÊÃišœÀ>Êla, la, la®ÆÊÕ˜ÊÃišœÀÊ}œÀ`œÊlo, lo, lo®ÆÊÕ˜>Ê
ÛˆiˆÌ>Êlu, lu, lu); Õ˜Ê˜i˜iÊle, le, le®ÆÊÞÊÕ˜>Ê˜ˆšˆÌ>Êli, li, li)
Lateralidad
UÊ >ViÀÊ }ˆÀ>ÀÊ iÊ LÀ>âœÊ `iÀiV…œÊ `ˆVˆi˜`œ\ÊL.....AÆÊ Õi}œÊ iÊ ˆâµÕˆiÀ`œ]Ê `ˆVˆi˜`œ\Ê
L.....O

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡200
UÊiÛ>ÀÊ>Ê«ˆiÀ˜>Ê`iÀiV…>]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊL.....EÆÊiiÛ>ÀÊ>Ê«ˆiÀ˜>ÊˆâµÕˆiÀ`>]Ê`ˆVˆi˜`œ\Ê
L.....I
UÊ-i˜Ì>`œ]Êˆ˜Vˆ˜?˜`œÃiÊ>Ê>Ê`iÀiV…>\ÊL.....AÆÊˆ˜Vˆ˜?˜`œÃiÊ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>\ÊL.....U
UÊ>“ˆ˜>ÀÊi˜Ì>“i˜Ìi]ÊVÕ>˜`œÊ>«œÞ>ÊiÊ«ˆiÊ`iÀiV…œÊ`iVˆÀ\ÊLA
UÊ>“ˆ˜>ÀÊi˜Ì>“i˜Ìi]ÊVÕ>˜`œÊ>«œÞ>ÊiÊ«ˆiÊˆâµÕˆiÀ`œÊ`iVˆÀ\ÊLO
UÊœ“Lˆ˜>ÀÊ>“LœÃÊiiÀVˆVˆœÃ
Orientación temporal
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊL.....,Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÀÕi`>Ê>ÊLœˆÌ>ÊœÊ>Ê«iœÌ>
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊL.....,Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊiÊ>Ûˆœ˜VˆÌœÊ`iÊ«>«iÊÃiÊ“>˜Ìˆi˜iÊi˜ÊiÊ>ˆÀi
Ritmo
UÊ“ˆÌ>ÀÊ“iœ`‰>ÃÊVœ˜œVˆ`>ÃÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>Ã
UÊ“ˆÌ>ÀÊ“œ`iœÃÊ>Õ`ˆÌˆÛœÃÊÀ‰Ì“ˆVœÃÊÀi>ˆâ>`œÃÊVœ˜ÊÕ˜ÊÌœV‡ÌœVÊœÊ«>“>Ã]ÊÕÌˆˆâ>˜-
`œÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊL
Orientación espacial
UÊœ˜ÊLÀ>âœÃÊ…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>]Ê`iVˆÀ\ÊLAÆÊVœ˜ÊLÀ>âœÃÊ…>Vˆ>Ê>L>œ\ÊLU
UÊÕ}>ÀÊ>Ê>ÃVi˜ÃœÀ\ÊVÕ>˜`œÊL>>Ê>}>V…?˜`œÃi®Ê`iVˆÀ\ÊL.....OÆÊVÕ>˜`œÊÃÕLiÊ«>-
À?˜`œÃi®Ê`iVˆÀ\ÊL.....I
UÊœœV>ÀÊw}ÕÀ>ÃÊ`iÊœLiÌœÃÊVÕÞœÃÊ˜œ“LÀiÃÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊLÊ>`i>˜Ìi]Ê>ÌÀ?ÃÊÞÊ
>ÊœÃÊVœÃÌ>`œÃÊ`iÊ>Õ“˜œ]ÊµÕˆi˜Ê`iÌiÀ“ˆ˜>À?Êi˜ÊµÕjÊ«œÃˆVˆ˜ÊÃiÊi˜VÕi˜ÌÀ>Ê>Ê
w}ÕÀ>ÊµÕiÊVˆÌiÊiÊÀii`ÕV>`œÀÊœÊ>ÊÀii`ÕV>`œÀ>
Memoria y atención
Visual:
‡Ê˜ÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ`ˆLÕœÃ]Êi“ˆÌˆÀ\ÊL,ÊVÕ>˜`œÊ>«>ÀiViÊiÊ«>œ
‡Ê˜ÊÌ>ÀiÌ>ÃÊVœ˜Ê`ˆLÕœÃÊ`iÊ«>ˆÌœÃÊÛiÀÌˆV>iÃÊVœœV>`œÃÊ>ÀÀˆL>ÊœÊ>L>œÊ`iÊÕ˜>Ê
À>Þ>]Ê`iVˆÀ\ÊL, ÃœÊVÕ>˜`œÊÛiÊiÊ«>œÊ>ÀÀˆL>Ê`iÊ>ÊÀ>Þ>
‡Ê˜ÌÀiÊVÀÕViÃÊÞÊ«>ˆÌœÃÊi˜ÊvœÀ“>Ê`iÊÃiÀˆi]Êi“ˆÌˆÀ\ÊL,ÊÃœÊ>ÊÃiš>>ÀÊiÊ«>ˆÌœ
Auditiva:
‡Ê˜ÌÀiÊÛ>ÀˆœÃÊÃœ˜ˆ`œÃ]Êi“ˆÌˆÀ\ÊL,ÊVÕ>˜`œÊœÞiÊiÊ}œ«iÌiœÊ`iÊ?«ˆâÊÃœLÀiÊ>Ê
“iÃ>
‡Êœ˜ÊÕ˜>ÊL>˜`>Êi?ÃÌˆV>ÊiÝÌi˜`ˆ`>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`i`œÃ]Ê…>ViÀ>ÊÛˆLÀ>ÀÊVÕ>˜`œÊœÞiÊ
i˜ÌÀiÊÛ>Àˆ>ÃÊÃ‰>L>Ã®\Êla]Êlo]Êlu]ÊleÊœÊli
Táctil: Õ>˜`œÊÃiÊiÃÌˆÀ>Ê>ÊVˆ˜Ì>Êi?ÃÌˆV>]Ê`iVˆÀ\ÊL.....]Ê«>Ã>˜`œÊiÊ`i`œÊ«œÀÊÕ˜>Ê
ÃÕ«iÀwVˆi
Asociación fonema - palabra – objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊœLiÌœÃÊVÕÞœÃÊ˜œ“LÀiÃÊi“«ˆiVi˜ÊVœ˜ÊL
UÊ,iVœ˜œViÀÊ˜œ“LÀiÃÊ`iÊ«iÀÃœ˜>ÃÊµÕiÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊL
UÊ,iVœ˜œViÀ]Ê`iÊi˜ÌÀiÊÛ>Àˆ>ÃÊ«>>LÀ>Ã]ÊVÕ?iÃÊÌiÀ“ˆ˜>˜ÊVœ˜ÊL
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊL
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊN]ÊDÊÞÊR
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊDiscriminación

9 ‡Linguoalveolares superiores
201 ‡
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
L.....A AL..... AL.....A
L.....O OL..... OL.....O
L.....U UL..... UL.....U
L.....E EL..... EL.....E
L.....I IL..... IL.....I
ala ola ula ela ila
alo olo ulo elo ilo
alu olu ulu elu ilu
ale ole ule ele ile
ali oli uli eli ili
a. En posición inicial
lana lona luna leche lío
las los luz lee lino
lame lomo lujo león liso
lata lote luto lechón línea
lápiz loza lunes levita limpio
2. En vocabularios
b. En posición intervocálica
pala bola mula abuela lila
malo olor rulo melón hilo
saluda solución ulular peludo ilumina
paleta colegio rulero elefante silencio
palito bolita mulita velitas militar
ala alala alalala alal
alo ololo olololo olol
alu ululu ulululu ulul
ale elele elelele elel
ali ilili ililili ilil

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡202
En estos vocabularios, seleccionar e ilustrar las palabras adecuadas a la diﬁcul-
tad del paciente.
3. En oraciones
LaloÊsaludaÊ>ÊLilí.
La mulaÊÃiÊlame elÊlomo.
La lecheÊiÃÊlíquida.
Los lápicesÊiÃÌ?˜Êi˜Êla lata.
El leónÊ˜œÊluchaÊVœ˜Êel elefante.
La abuelaÊ…>ViÊhiladosÊVœ˜ÊhilosÊ`iÊlino.
La levitaÊiÃÌ?Êlimpia.
La luna ilumina el lago.
Lilí elige la lozaÊ`iÊlujo.
El lunesÊÛœÞÊal colegio.
LolaÊ>«>}>Êla luz.
El lechónÊÌœ“>Êleche.
Õ}Õi“œÃÊVœ˜Êlas bolitas.
Ã>ÃÊpaletasÊÃœ˜Ê`iÊPolo.
La mulitaÊÞÊel peludoÊÃœ˜Êanimales.
ÃiÊmelónÊiÃÌ?Êmalo]ÊÌˆi˜iÊmal olor.
LolaÊ«œ˜iÊlas lilasÊi˜ÊelÊÛ>ÃœÊ`iÊloza.
-iÊœÞiÊel ulularÊ`iÊlaÊÃˆÀi˜>°
LitoÊÃ>V>Êel lodoÊVœ˜Êla pala.
Lola elige laÊ“iœÀÊsolución.
EmilioÊ>«>}> las velitas.
Lalo pule los metales.
LidiaÊ…>ViÊrulosÊVœ˜Êlos ruleros.
El caracolÊÌœ“>ÊsolÊi˜Êel árbol.
>“iÊcaramelosÊ`iÊmentol.
El alcoholÊÞÊel formol]ÊV>`>ÊÕ˜œÊi˜ÊÃÕÊbol.
SaúlÊÛi˜`iÊtul azul.
Ã‰ÊiÃ]Êtal cual]ÊÞÊ˜œÊiÃÊcasual.
El huemul huele el abedul.
RaquelÊ“iÊ`>Êel mantelÊ`iÊpapel.
c. En posición final
sal sol tul papel mil
tal col azul aquel alfil
cual caracol abedul dintel vil
mal bol Saúl hotel ágil
ojal árbol Raúl mantel perejil
dental gol baúl riel táctil
celestial alcohol huemul Rafael frágil
manantial mentol gandul bedel sutil
total formol Seúl bajel alcaucil

9 ‡Linguoalveolares superiores
203 ‡
El bedelÊiÃÌ?Êi˜Êel dintel.
El mandrilÊiÃÊágil.
El alcaucilÊÞÊel perejilÊÃœ˜Ê«>À>ÊRaúl.
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊ`iÊtul vale mil dólares.
>“iÊaquel atril.
ÃiÊchocolatín vale un dólar.
4. En versos rimados
La la lalá
V>˜ÌÊ“>“?°
Lo lo loló
V>˜ÌÊ«>«?°
Li li lilí
V>˜ÌÊAlelí.
œ˜Êla pala Polo apalea] i˜Êel lote] Ìœ`œÊel lodo. Las bolitas i˜Êbolsitas] los palitos i˜Êlatitas] ÞÊlas paletas i˜Êmaletas.
>Êmulita Lola ÃiÊi˜>“œÀÊdelÊleón
La mulita Lola µÕiÊ˜œÊiÃÊpeluda] «>À>ÊÌi˜iÀÊmelena ÃiÊ«ÕÃœÊpeluca. LaÊmulita Lola Vœ˜Êmelena] ÃÕÊVœÀ>â˜ œvÀiViÊalÊleón. La mulita Lola] al leónÊ˜œÊ}ÕÃÌ] ÞÊsolaÊi˜Êel lago] laÊpelucaÊÌˆÀ°
Luna, lunita, µÕiÊiluminasÊ iÃÌiÊlaguito. Luna, lunita, ÌÕÊlindaÊV>ÀˆÌ>° Luna, lunita, Vœ˜ÊÌÕÊluz, iluminaÊ“ˆÊalmita.
-iÊrelame el león VÕ>˜`œÊ“ˆÀ>Êal lechón. *>Ã>Ê«œÀÊdelante ÞÊÃiÊ«>À>]Êel elefante. Disimula el león ÞÊÃiÊÛ>ÊVœ˜Ê«>Ãœ “ÕÞÊelegante. ÕV…œÃÊrulos i˜ÊÃÕÊpelo µÕˆiÀiÊLola, ÞÊ“ÕV…œÃÊruleros i˜ÊÃÕÊpelo «œ˜iÊLola. Palos, palitos ÞÊpalotes, i˜Êpapeles papelitos ÞÊpapelotes.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡204
5. L en grupos consonánticos
UÊ*>À>Ê>w>˜â>ÀÊLÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜-
ÌˆVœÃ\ÊLBÆÊLCÆÊLCHÆÊLDÆÊLFÆÊLGÆÊLJÆÊLMÆÊLPÆÊLRÆÊLSÆÊLT ÆÊLTRÆÊLVÊÞÊLZ/C
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]Êi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊB-LÆÊ
NLÆÊNSLÆÊRLÆÊSLÊÞÊZL
l
l
Cuento
LolaÊ«>Ã>ÊÞÊ“iÊsaluda°ÊLolaÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊÛiÃÌˆ`œÊ`iÊlino color lilaÊVœ˜ÊÕ˜Ê
voladoÊ`iÊcolor violeta.
LolaÊiÃÌ?Ê“ÕÞÊelegante]ÊÃiÊÛ>Ê>Ê«>Ãi>ÀÊVœ˜ÊÃÕÊ“>“?Ê>ÊLomasÊ`iÊ
<>“œÀ>°Ê‰ÊÛ>˜Ê>ÊVœ“«À>ÀÊlanasÊ`iÊÌœ`œÃÊcolores]Ê«œÀµÕiÊÃiÊ>ViÀV>Ê
elÊˆ˜ÛˆiÀ˜œÊÞÊ…>ÞÊµÕiÊÌiiÀÊlos pulóveres.
La abuelitaÊ`iÊ Lola]ÊµÕiÊÃ>LiÊÌiiÀÊ“ÕÞÊLˆi˜]ÊÌi˜`À?Ê“ÕV…>ÊlaborÊ
«>À>Êrealizar\Êpulóveres, calcetines ÞÊ}Õ>˜ÌiÃ]ÊÌœ`œÃÊ`iÊlana.
LolaÊÞÊÃÕÊ“>“?Êelegirán los modelosÊÞÊla abuelitaÊÌiiÀ?Ê las lanasÊ
}ÀÕiÃ>ÃÊVœ˜ÊlasÊ>}Õ>ÃÊ}ÀÕiÃ>ÃÊÞÊlas lanasÊw˜ˆÌ>ÃÊVœ˜ÊlasÊ>}Õ>ÃÊw˜ˆÌ>Ã°Ê
u+ÕjÊlindosÊÞÊ>LÀˆ}>`œÃÊpulóveres lucirá LolaÊiÃÌiÊˆ˜ÛˆiÀ˜œt
Tal cual
ÞÊ˜œÊiÃÊcasual]
>Ã‰ÊÃÕVi`ˆ\
µÕiÊi˜ÊÕ˜Êárbol
ÛˆÊal caracol
Ìœ“>˜`œÊsol.
Ã‰]Êtal cual …ˆViÊel ojal, ÞÊ˜œÊiÃÊcasual, µÕiÊiÃiÊojal Ãi>Êexcepcional.
*>}œÊmensual, «>}œÊanual, “iÊ`>Êigual ÃˆÊÌi˜}œÊaval. *ÕÃœÊRaquel i˜ÊaquelÊpapel] …œˆÌ>ÃÊ`iÊalcaucil ÞÊ`iÊperejil]ÊÕ˜Êmil.

9 ‡Linguoalveolares superiores
205 ‡
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊÛ>À‰>Ê>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÃi}Ö˜Ê>ÊÛœV>Ê«ÀÝˆ“>
Lengua:ÊiÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>«œÞœÊÃÕvÀiÊÛ>Àˆ>Vˆœ˜iÃÊÃi}Ö˜Ê>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œÊ`iÊvœ˜i“>Ê
Ãˆ}Õˆi˜ÌiÊ>Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊ>ÊNÆÊÃˆÊiÃ\
UÊ6œV>\Ê>Êi˜}Õ>Ê«>˜>ÊÃiÊiiÛ>Ê>«œÞ>˜`œÊœÃÊLœÀ`iÃÊi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊ`iÊ>Ê
>ÀV>`>Ê`i˜Ì>Àˆ>ÊÃÕ«iÀˆœÀÊVœ˜ÊœVÕÃˆ˜ÊÌœÌ>
UÊi˜Ì>ÊTÊÊD®\Ê>Êi˜}Õ>Ê«>˜>ÊÃiÊiiÛ>Ê>«œÞ>˜`œÊœÃÊLœÀ`iÃÊi˜Ê>ÊV>À>Ê
ˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊ>Ê>ÀV>`>Ê`i˜Ì>Àˆ>ÊÃÕ«iÀˆœÀ
UÊÕÌÕÀ>ÊC-K-Q]Ê GÊÊJ®\Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÃVˆi˜`iÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊiiÛ>Ê>Ê
L>Ãi]ÊvœÀ“>˜`œÊ>ÊœVÕÃˆ˜ÊÌœÌ>ÊVœ˜ÊiÊ«>>`>À
Velo:ÊiÊÛiœÊ`iÃVˆi˜`i]Ê«iÀ“ˆÌˆi˜`œÊµÕiÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>}>Ê«œÀÊ>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃ
Producción
ÊL>>ÀÊiÊÛiœÊ`iÊ«>>`>ÀÊÞÊ>˜ÌiÊ>ÊœVÕÃˆ˜ÊÌœÌ>Ê`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>]ÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ
Ã>iÊ«œÀÊ>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃ]Ê«iÀVˆLˆj˜`œÃiÊ>ÊÌ>VÌœÊÕ˜>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Êi˜Ê>ÃÊ>>ÃÊ`iÊ>Ê˜>Àˆâ°
Fonema N
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR “n”
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 548)
LINGUOALVEOLAR SUPERIOR NASAL
FONADO CONTINUO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡206
Áreas de percepción
Visual:ÊLœV>Êi˜ÌÀi>LˆiÀÌ>ÆÊÃiÊœLÃiÀÛ>Ê>Êi˜}Õ>Ê«>˜>ÊiÛ>˜Ì>`>
Auditiva:ÊÃiÊ«iÀVˆLiÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ˜>Ã>ˆâ>`œ
Táctil:
UÊ*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Êi˜ÊiÊVÕiœÊÞÊi˜Ê>ÃÊ>>ÃÊ`iÊ>Ê˜>Àˆâ
UÊ*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÃ>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀiÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración\ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>Ê>À}>ÊÞÊVœ˜Ìˆ˜Õ>
Soplo\Ê˜>Ã>ÊVœ˜Ìˆ˜Õœ]Ê>Õ“i˜Ì>˜`œÊ>Ê`ÕÀ>Vˆ˜
Lengua\
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>]ÊµÕˆiÌ>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
UÊi˜}Õ>Ê«>˜>Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊ>Ê>ÀV>`>Ê`i˜Ì>Àˆ>ÊÃÕ«iÀˆœÀ
UÊ1˜ˆÀÊ>ÃÊÖÌˆ“>ÃÊÌÀiÃÊ«œÃˆVˆœ˜iÃÊ…>ÃÌ>Ê`iÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>«œÞ>`>Êi˜ÊœÃÊ>-
ÛjœœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊ“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
UÊ˜ÊiÃÌ>Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ
UÊÊ“ˆÃ“œÊiiÀVˆVˆœÊ«iÀœÊiÃ«ˆÀ>˜`œÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ
Velo\
UÊ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê>ÌiÀ˜>`>Ê˜>Ã>ÊÞÊLÕV>
UÊœ˜ÊiÊ“ˆÃ“œÊiiÀVˆVˆœÊÞÊVœœV>˜`œÊÕ˜Ê«>«iˆÌœÊ`iL>œÊ`iÊœÃÊœÀˆwVˆœÃÊ˜>-
Ã>iÃ]Ê“œÛiÀœÊ…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>Êi˜Ê>ÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊÞÊ…>Vˆ>Ê>L>œÊi˜Ê>ÊiÃ«ˆ-
À>Vˆ˜Ê˜>Ã>
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊM.....]ÊÕi}œÊVœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>ÊVœ˜ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>«œÞ>`œÃÊi˜ÊœÃÊ
>ÛjœœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]Ê>LÀˆÀÊ>ÊLœV>Êi“ˆÌˆi˜`œ\ÊN
UÊÌiÀ˜>ÀÊi“ˆÃˆ˜Ê`iÊNÊÞÊM\ÊM..... N.....; M..... N.....
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Lengua adelantada, que se apoya contra el ﬁlo de la arcada dentaria supe-
riorÊÃœ˜ˆ`œÊDÊ˜>Ã>ˆâ>`œ®
UÊ>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊT]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊˆ˜Ã«ˆÀ>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Ê«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊTN..... TN.....
UÊ-ˆÊ«iÀÃˆÃÌˆiÀ>ÊiÊ>`i>˜Ì>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊÀi>ˆâ>ÀÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊN.....]ÊVœ˜Ê
œÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÕ˜ÌœÃ]Ê«Àˆ“iÀœÊ>ˆÃ>`>ÊÞÊÕi}œÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
2. Lengua ahuecada (sonido como L nasalizada)
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜Ã>˜V…>“ˆi˜ÌœÊ`iÊi˜}Õ>
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊETN..... ITN.....
UÊ-ˆÊvÕiÀ>Ê˜iViÃ>Àˆœ]ÊÃœÃÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>ÊVœ˜ÊÕ˜Ê«>ˆœÊVœœV>`œÊÌÀ>˜ÃÛiÀÃ>“i˜ÌiÊ
«œÀÊ`iL>œÊÞÊi“ˆÌˆÀ\ÊN.....
3. Falta de nasalización (sin alteración orgánica)
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>

9 ‡Linguoalveolares superiores
207 ‡
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊM.....
UÊ œ˜Ê >Ê i˜}Õ>Ê i˜Ê «œÃˆVˆ˜Ê `iÊN]Ê i“ˆÌˆÀÊ >ÌiÀ˜>`>“i˜Ìi\ÊM..... N..... M.....
N.....
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊN.....Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ«>Ã>ÊiÊ`i`œÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ]Ê`iÃ`iÊiÊ˜>Vˆ“ˆi˜ÌœÊ>Ê>Ê
«Õ˜Ì>]ÊÞÊÛˆViÛiÀÃ>
UÊ>“>ÀÊ>ÊÕ˜Ê˜ˆšœ\ÊN.....EN.....E
Esquema corporal
UÊiÀÀ>ÀÊÕ˜>Ê“>˜œ]Êi“ˆÌˆÀ\ÊN.....Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ«>Ã>ÊiÊ`i`œÊ«œÀÊ>Ê‰˜i>Êœ˜`Õ>`>Ê
µÕiÊvœÀ“>˜ÊœÃÊ˜Õ`ˆœÃÆÊÀi>ˆâ>ÀÊœÊ“ˆÃ“œÊVœ˜Ê>ÊœÌÀ>Ê“>˜œ
UÊœÛiÀÊ>ÊV>Liâ>Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊN.....O N.....OÊ«>À>ÊÕ˜Ê>`œÊÞÊiÊœÌÀœ
Lateralidad
UÊœÛiÀÊiÊLÀ>âœÊiÝÌi˜`ˆ`œÊ`iÊˆâµÕˆiÀ`>Ê>Ê`iÀiV…>Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊN.....O
UÊœÛiÀÊiÊ`i`œÊ‰˜`ˆViÊ>ÌiÀ>“i˜ÌiÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊN....ÆÊ«Àˆ“iÀœÊiÊ`iÀiV…œÊÞÊÕi}œÊ
iÊˆâµÕˆiÀ`œ
UÊ >>˜Vi>ÀÊÕ˜ÊLÀ>âœÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊN…..AÊÞÊÕi}œÊiÊœÌÀœÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊN.....U
Orientación espacial
UÊœ˜ÊÕ˜>Ê˜>À>˜>ÊÞÊÕ˜>Ê˜Õiâ]ÊVœ“«>À>ÀÊÃˆÌÕ>Vˆœ˜iÃÊiÃ«>Vˆ>iÃ\Ê>ÀÀˆL>Ê`iÊ>Ê“iÃ>Ê
iÃÌ?Ê>Ê˜>À>˜>]Ê`iL>œÊ`iÊ>Ê“iÃ>ÊiÃÌ?Ê>Ê˜ÕiâÆÊ`i˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊV>>ÊiÃÌ?Ê>Ê˜Õiâ]Ê
vÕiÀ>Ê`iÊ>ÊV>>ÊiÃÌ?Ê>Ê˜>À>˜>ÆÊ`i>˜ÌiÊ`iÊ>ÊÃˆ>ÊiÃÌ?Ê>Ê˜Õiâ]Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊ>ÊÃˆ>Ê
iÃÌ?Ê>Ê˜>À>˜>
UÊ/>“Lˆj˜]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊiÊÀiVœ˜œVˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÃÊ«œÃˆVˆœ˜iÃÊVœ˜ÊÀiÃ«iVÌœÊ>Ê“ˆÃ“œÊ
«>Vˆi˜Ìi\Ê>Ê˜>À>˜>ÊiÃÌ?Ê`i>˜ÌiÊ`iÊ“‰]Ê>Ê˜ÕiâÊiÃÌ?Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊ“‰ÆÊ>Ê˜ÕiâÊiÃÌ?Ê
iœÃÊ`iÊ“‰]Ê>Ê˜>À>˜>ÊiÃÌ?ÊViÀV>Ê`iÊ“‰]ÊiÌV°
Orientación temporal
œ˜Vi«ÌœÃÊº>˜ÌiÃÊ`i°°°°°»ÊÞÊº`iÃ«ÕjÃÊ`i°°°°°»\ÊVœ˜ÊÌ>ÀiÌ>ÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛ>ÃÊ`iÊÕ˜>Ê
˜i˜>]ÊÕ˜Ê˜i˜iÊÞÊÕ˜>ÊÃišœÀ>]ÊÞÊÕ˜>Ê«ÕiÀÌ>ÊœÊ«Õi˜ÌiÊ>À“>`œÊVœ˜ÊÀi}iÌ>ÃÆÊ…>ViÀÊ
«>Ã>ÀÊ>ÃÊÌ>ÀiÌ>ÃÊ«œÀÊ>Ê«ÕiÀÌ>ÊÃi}Ö˜ÊiÊœÀ`i˜>“ˆi˜ÌœÊˆ˜`ˆV>`œ\Ê>Ê˜i˜>Ê>˜ÌiÃÊ`iÊ>Ê
ÃišœÀ>ÆÊiÊ˜i˜iÊ`iÃ«ÕjÃÊ`iÊ>ÊÃišœÀ>ÆÊ>ÊÃišœÀ>Ê>˜ÌiÃÊ`iÊ>Ê˜i˜>ÆÊÞÊœÌÀ>ÃÊÛ>Àˆ>Vˆœ˜iÃÊ
µÕiÊÃiÊ«Õi`>˜ÊÀi>ˆâ>À°
Ritmo
UÊ>ViÀÊ˜Õ`œÃÊ>Ê`ˆviÀi˜ÌiÊ`ˆÃÌ>˜Vˆ>Êi˜ÊVˆ˜VœÊÌÀœâœÃÊ`iÊÃœ}>ÃÊœÊVœÀ`œ˜iÃ]ÊÕ˜œÊ
«>À>ÊV>`>ÊÃ‰>L>ÊVœ˜ÊN
UÊ>ViÀÊ«>Ã>ÀÊ>Ê“>˜œÊ«œÀÊ>ÊÃœ}>°ÊÊi˜Vœ˜ÌÀ>ÀÊÕ˜Ê˜Õ`œ]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊ>ÊÃ‰>L>Ê
Vœ˜Ûi˜ˆ`>ÆÊÀi«iÌˆÀÊÕi}œ]Ê“ˆÀ>˜`œÊ>ÊÃœ}>ÊiÊiÃµÕi“>ÊÀ‰Ì“ˆVœ®
Memoria y atención
Visual:Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊi˜ÌÀiÊ}À>wÃ“œÃÊÃˆ“ˆ>ÀiÃÊ>Ê>ÊNÊVÕÀÃˆÛ>ÊÞÊi˜Ê`ˆviÀi˜ÌiÊ«œÃˆVˆ˜Ê
iÊ`ˆLÕœÊ`iÊ>ÊNÊ`œÃÊVÕÀÛ>ÃÊÕ˜ˆ`>Ã®Ê>Êi˜Vœ˜ÌÀ>À>Êi“ˆÌˆÀ\ÊN...... -i}Ö˜Ê>Êi`>`Ê

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡208
`iÊ«>Vˆi˜ÌiÊÃiÊÀi>ˆâ>À?ÊVœ˜ÊÌ>ÀiÌ>ÃÊˆ˜`ˆÛˆ`Õ>iÃ]Ê`ˆLÕœÃÊi˜ÊÕ˜>Ê…œ>ÊœwVˆœ]ÊœÊi˜Ê
ÃiÀˆiÊ`iÊ`ˆLÕœÃÊi˜Ê«>«iÊVÕ>`ÀˆVÕ>`œ°
Auditiva:ÊVœ˜ÊÕ˜Êˆ˜ÃÌÀÕ“i˜ÌœÊ“ÕÃˆV>]Ê>ÃœVˆ>ÀÊÕ˜>Ê˜œÌ>Ê}À>ÛiÊ>Ê>ÊÃ‰>L>ÊNOÊÞÊ
Õ˜>Ê˜œÌ>Ê>}Õ`>Ê>Ê>ÊÃ‰>L>ÊNIÆÊÃi}Ö˜Ê>Ê˜œÌ>ÊµÕiÊœˆ}>ÊiÊ«>Vˆi˜Ìi]Ê`iLiÀ?Ê`iVˆÀÊ>Ê
Ã‰>L>Ê>ÃœVˆ>`>°ÊœÊ“ˆÃ“œÊÃiÊ«œ`À?Ê…>ViÀÊVœ˜Ê˜œÌ>ÃÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÃÊ`ÕÀ>Vˆœ˜iÃ°
Táctil:Ê«>Ã>ÀÊ>Ê“>˜œ]ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]ÊÃœLÀiÊÕ˜>ÊÃœ}>ÊœÊVœÀ`˜ÊVœ˜Ê˜Õ-
`œÃÆÊVÕ>˜`œÊi˜VÕi˜ÌÀiÊV>`>Ê˜Õ`œ]Ê`iLiÀ?Êi“ˆÌˆÀ\ÊN.......
Asociación sonido - palabra – objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃÊVÕ?iÃÊÌˆi˜i˜ÊN i˜ÊÃÕÊ˜œ“LÀi
UÊ œ“LÀ>ÀÊ«iÀÃœ˜>ÃÊÞÊVœÃ>ÃÊµÕiÊi“«ˆiVi˜ÊVœ˜ÊN
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊN
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊM]ÊL]ÊDÊÞÊR
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
N.....A NA AN..... AN.....A ANA
N.....O NO ON..... ON.....O ONO
N.....U NU UN..... UN.....U UNU
N.....E NE EN..... EN.....E ENE
N.....I NI IN..... IN....I INI
ana ona una ena ina anana anan
ano ono uno eno ino onono onon
anu onu unu enu inu ununu unun
ane one une ene ine enene enen
ani oni uni eni ini inini inin
a. En posición inicial
nace noche nudo nene nido
nada nota nube nevado niña
nariz novia nuez negro nieto
naranja noveno nuevo necio nieve
nave noticia número negocio niebla
2. En vocabularios

9 ‡Linguoalveolares superiores
209 ‡
b. En posición intervocálica
sana lona luna pena tina
mano tono uno bueno vino
anuda tonudo eunuco enuncia inunda
manera moneda une tiene cine
anillo bonito único venita finito
Se completará el vocabulario con palabras terminadas en CION y conjugación
de verbos para la tercera persona del plural (bailan, cantan, etc.)
3. En oraciones
Dino no Ìœ“>ÊvinoÊenÊ>Êcena.
-ÕÊnotaÊvÕiÊnueve.
Vino AnaÊ>Ê>ÃÊnueve.
Anoche]ÊTinoÊvÕiÊ>Êcine.
ÃiÊneneÊiÃÊnietoÊ`iÊDon Nito.
Tino tiene nueve monedas.
œÃÊnovios paseanÊ«œÀÊ>Ênave.
LinaÊiÃÊuna nena sana.
ÊnovioÊiÊ`ˆœÊun anilloÊ>Ê>Ênovia.
+ÕjÊbonito bonete tieneÊiÊenano.
NenéÊÞÊAna nadan.
AnudaÊ>ÊlanaÊ`iÊiÃÌ>Êmanera.
6iœÊ>Êluna entre œÃÊpinos.
No tieneÊÌœÃ]ÊiÃÌ?Êsano.
ÊvinoÊiÃÌ?ÊenÊ>Êtinaja.
Tonudo signiﬁcaÊÕœÃœ°
ÃÌ>ÊvenitaÊiÃÊ“ÕÞÊﬁnita.
ÃiÊcanÊiÃÊun mastín.
Don SimónÊVœ“iÊpan con atún.
EnÊiÊaviónÊVœ“‰Êmelón con jamón.
ÃiÊpatánÊÃiÊiÛÊiÊbotín.
uÊﬁntÊ“iÊdanÊiÊbalón]ÊiÊbalín]ÊÞÊiÊbolón.
,iVjÊuna oraciónÊ>Ê>ÊV irgen
.
œÃÊviajaron en trenÊ>ÊTucumán.
En NeuquénÊvÕˆÊ>Êalmacén.
Joven]ÊÃiÊiÊV>ÞÊun botón.
b. En posición final
pan don un en fin
san con atún ven sin
dan son betún tren patín
can botón común almacén botín
Tucumán bolón ningún ten balín

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡210
>VÕ>ÊiÊvolumenÊ`iÊiÃiÊbalón.
Ven]ÊÛˆÃˆÌi“œÃÊCamerún.
œÃÊnenes vanÊ>Êfestín.
NoÊÃi>ÃÊruin]Ê`iÛÕjÛi“iÊ“ˆÊpatín.
ÃiÊvaliente capitánÊiÃÊSan Martín.
4. En versos rimados
TinaÊiÃÊuna nena
una nena sana]
ÃˆÊ…>ViÊvÀ‰œ
ÃiÊponeÊlana]
ÃˆÊ…>ViÊV>œÀ
ÃiÊpone lino]Ê
TinaÊiÃÊuna nena]
¡una nena divina!
iÊTucumán >ÊNeuquén] `iÊCamerúnÊ >ÊRangún. En avión] en tren ÞÊen patín Ûˆ>>ÊTitín.Un bolón ÞÊun botón] un balín ÞÊun patín] uµÕjÊbotín «>À>ÊiÊpatán! En Neuquén don Simón `iÊgran volumen] Vœ“iÊÞÊVœ“i iÊjamón ÞÊiÊmelón.
Ê>Êluna >Ê“ˆÀ> iÊnene. Ênene nono no tiene. >Êluna enÊiÊVˆiœ noÊ…>ViÊnono. Bonito bonete iÊenano tiene. Bonete bonito `iÊenanito.
Noelia cena naranjaÊÞÊnuez] enÊ>Ênave `iÊAranjuez. ˜Ê>Ênieve] >Ênena Tina >Êlona pone. >Êlona pone] >Ênena Tina enÊ>Ênieve. Noventa nuditos …>ViÊNito] noventa nuditos enÊunÊ…ˆœ `iÊlana]Êﬁnito.

9 ‡Linguoalveolares superiores
211 ‡
l
l
Cuento
Vacaciones]ÊuµÕjÊlindo!
œÃÊ`‰>ÃÊ`iÊ“ÕV…œÊÃœÊÞÊninguna nubeÊ>ÃÊ nenasÊÞÊœÃÊnenesÊvanÊ
>ÊVÕL°
>ÃÊnenas paseanÊ enÊpatines\ÊvanÊÀ?«ˆ`œÊÞÊvanÊ`iÃ«>VˆœÊÞÊdanÊ
ÛÕiÌ>ÃÊÞÊÛÕiÌ>ÃÊenÊ>Ê«ˆÃÌ>Ê`iÊpatinaje.
œÃÊnenes vanÊ>Ênadar,ÊÃiÊ tiranÊ>Ê>}Õ>]Êﬂotan, nadanÊ«>À>ÊunÊ
>`œÊÞÊ«>À>ÊiÊœÌÀœ°
œÃÊnenesÊÞÊ>ÃÊnenas noÊÃiÊaburren, jueganÊÌœ`œÊiÊ`‰>ÊenÊiÊVÕL°
Ê“i`ˆœ`‰>ÊponenÊiÊmantelÊÞÊhacen un picnic:Ê comen milanesas,Ê
pan con mantecaÊÞÊmanzanas,ÊÞÊbebenÊÕ}œÊ`iÊananá.
9]ÊÃˆÊ>V>ÃœÊiÊ`‰>ÊiÃÌ?ÊnubladoÊœÊÕÛˆœÃœ]ÊÃiÊquedanÊ enÊV>Ã>ÊÞÊpin-
tan, dibujanÊœÊmiran televisión.
Ê>Ênoche, cansadosÊ«iÀœÊcontentos,ÊœÃÊnenesÊÞÊ>ÃÊnenas pien-
san\ÊuµÕjÊlindoÊiÃÊiÃÌ>ÀÊ`iÊvacaciones!
5. N en grupos consonánticos
UÊ*>À>Ê>w>˜â>ÀÊNÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊVœ˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ-
˜?˜ÌˆVœÃ\ÊNCÆÊNCLÆÊNQÆÊNCHÆÊNDÆÊNDRÆÊNFÆÊNFLÆÊNFRÆÊNGÆÊNGLÆÊNGRÆÊ
NJÆÊNLÆÊNMÆÊNNÆÊNRÆÊNSÆÊNSBÆÊNSCÆÊNSCRÆÊNSFÆÊNSGRÆÊNSLÆÊNSMÆÊNSPÆÊ
NSTÆÊNSTRÆÊNSVÆÊNVÆÊNTÆÊNTRÆÊNZ/CÊÞÊNY
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÊi˜\ÊBNÆÊCNÆÊGNÆÊ
MNÆÊPNÆÊRNÆÊSNÆÊTNÊÞÊZN

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡212
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias: Ãi«>À>`>Ã
Labios\ÊÛ>À‰>ÊÃi}Ö˜Ê>ÊÛœV>Ê>`Þ>Vi˜Ìi
Lengua\Ê>˜V…>ÊÞÊw˜>]ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÃiÊ>«œÞ>˜Êi˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊ
“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÆÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê>˜V…>ÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜Ê>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>ÀÊÃÕ«iÀˆœÀ]ÊvœÀ“>˜-
`œÊÕ˜>ÊœVÕÃˆ˜ÊÌœÌ>
Velo\ÊiÛ>˜Ì>`œ]Ê«iÀ“ˆÌˆi˜`œÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀi
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ>VÕ“Õ>`œÊi˜ÌÀiÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊiÊ«>>`>À]ÊÛi˜ViÊ>ÊÀiÃˆÃÌi˜Vˆ>Ê`iÊ>Ê
«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊ>ÊÃi«>À>Êˆ˜ÃÌ>˜Ì?˜i>“i˜ÌiÊ`iÊ«>>`>À]Ê…>Vˆj˜`œ>ÊÛˆLÀ>ÀÊÕ˜>Ê
Ûiâ]ÊÞÊÕi}œÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÃVˆi˜`i°
Áreas de percepción
Visual:Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊˆ˜ÃÌ>˜Ì?˜iœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
Auditivo:ÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Êˆ˜ÃÌ>˜Ì?˜i>
Fonema R (vs)
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR “r”
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 549)
LINGUOALVEOLAR SUPERIOR VIBRANTE SIMPLE
FONADO INSTANTÁNEO

9 ‡Linguoalveolares superiores
213 ‡
Táctil:Ê«iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÀiÛiÊ`iÊ>ˆÀi
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración\ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœÀÌ>
Soplo\ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊVœÀÌœÊÞÊvÕiÀÌi]ÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊii“i˜ÌœÃ
Lengua\
UÊ/À>L>>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜]ÊVœ˜ÌÀœÊ`iÊÌœ˜œÊ“ÕÃVÕ>ÀÊÞÊ>}ˆˆ`>`Ê`iÊ>Êi˜}Õ>
UÊi˜}Õ>Êi˜Ã>˜V…>`>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
UÊi˜}Õ>Êi˜Ã>˜V…>`>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
UÊ`i“]Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
UÊ`i“]Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊ>Ê>ÀV>`>Ê`i˜Ì>Àˆ>ÊÃÕ«iÀˆœÀ
UÊ`i“]Êi˜Ê>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>ÀÊÃÕ«iÀˆœÀ
UÊ>˜Ìi˜iÀÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«ÀœvÕ˜`>“i˜ÌiÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ]ÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊ
Vœ˜ÊvÕiÀâ>ÊÃÕwVˆi˜ÌiÊ«>À>ÊÃi«>À>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÊ«>>`>À
UÊÊ“ˆÃ“œÊiiÀVˆVˆœÊÞÊiÃ«ˆÀ>˜`œÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ`>À?ÊiÊÃœ˜ˆ`œÊR
UÊ}ˆˆâ>ÀÊ>Êi˜}Õ>ÊÀi>ˆâ>˜`œÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊbarrido del paladar: ÃiÊ>À-
µÕi>Ê>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>Ê…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>ÊÞÊÃiÊ«>Ã>ÊiÊLœÀ`iÊ>˜ÌiÀˆœÀÊÌœV>˜`œÊi˜-
Ì>“i˜ÌiÊiÊ«>>`>ÀÊ“i`ˆœ]Ê>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>ÀÊÞÊ>ÊV>À>Ê>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊ
ÃÕ«iÀˆœÀiÃÊ…>ÃÌ>ÊÃ>V>À>ÊvÕiÀ>Ê`iÊ>ÊLœV>
UÊÊ“ˆÃ“œÊiiÀVˆVˆœ]ÊÀi>ˆâ?˜`œœÊVœ˜ÊÛiœVˆ`>`
UÊw>˜â>˜`œÊiÊVœ˜ÌÀœÊˆ˜}Õ>ÊVœ˜ÊiÊiiÀVˆVˆœÊ>˜ÌiÀˆœÀ]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞ]Ê
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊÀi>ˆâ>Ê`ˆV…œÊiiÀVˆVˆœ]ÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊœLÌi˜ˆj˜`œÃiÊ>ÊR
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Sustitución por L
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜Ã>˜V…>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
UÊiÀVˆVˆœÊ`iÊbarrido del paladar
UÊ *ÀiÃˆœ˜>ÀÊ >ÃÊ “iˆ>Ã]Ê «>À>Ê µÕiÊ ˜œÊ …>Þ>Ê iÃV>«iÊ >ÌiÀ>Ê `iÊ >ˆÀiÆÊ ˆ˜`ˆV>ÀÊ µÕiÊ
«Àœ˜Õ˜VˆiÊÀi«iÌˆ`>“i˜Ìi\ÊERERERERERERE]Ê“œÛˆˆâ?˜`œÃiÊ>Ã‰Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ
>Êi˜}Õ>°Ê,i>ˆâ>ÀÊœÊ“ˆÃ“œÊÕÌˆˆâ>˜`œÊ>ÃÊœÌÀ>ÃÊÛœV>iÃÊi˜ÊiÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊœÀ`i˜\Ê
I]ÊA]ÊOÊÞÊU
2. Sustitución por D o T
UÊiÀVˆVˆœÊ`iÊbarrido del paladar
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>Êi˜Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊVœ˜Ê
vÕiÀâ>
UÊ-ˆÊ«iÀÃˆÃÌiÊi˜ÊÃ>V>ÀÊ>Êi˜}Õ>]Ê…>ViÀiÊÕ˜Ì>ÀÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÞÊ`iVˆÀ\ÊERERERERE]Ê
Õi}œÊVœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊRÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
3. Sustitución por N (por causa funcional)
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ>Õ`ˆÌˆÛ>“i˜ÌiÊœÃÊÃœ˜ˆ`œÃÊ`iÊNÊÞÊR]Ê`i“œÃÌÀ>˜`œÊ>ÃÊ`ˆviÀi˜Vˆ>ÃÊ
`iÊ«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊ>“LœÃÊvœ˜i“>Ã
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊLÀiÛiÊÞÊvÕiÀÌi
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À
UÊœ«i>ÀÊVœ˜Ê>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>Ê>Ê>ÀV>`>Ê`i˜Ì>Àˆ>ÊÃÕ«iÀˆœÀ]Ê>Ê“ˆÃ“œÊÌˆi“«œÊµÕiÊ
iÃ«ˆÀ>ÊiÊ>ˆÀiÊi˜ÊLÀiÛiÃÊV>˜Ìˆ`>`iÃÊÞÊVœ˜ÊvÕiÀâ>

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡214
UÊÊ“ˆÃ“œÊiiÀVˆVˆœ]Ê«iÀœÊVœ˜Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œ°Ê˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊ
vœ˜>`œÊVœ˜ÊvÕiÀâ>Ê«>À>Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>À\ÊERE]ÊIRI]ÊARA]ÊORO]ÊURU
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊV>˜Ì>˜Ìi\Êlararará lará lará
UÊ/>À>Ài>ÀÊÕ˜>Ê“iœ`‰>ÊVœ˜œVˆ`>ÊÕÌˆˆâ>˜`œÊÃ‰>L>ÊVœ˜ÊR
Esquema corporal
UÊœœV>ÀÊÕ˜>Ê“>˜œÊÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>ÊVœ˜ÊœÃÊ`i`œÃÊiÝÌi˜`ˆ`œÃ]ÊiÛ>˜Ì>ÀÊÞÊL>>ÀÊ
V>`>Ê`i`œÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>˜`œÊÃÕViÃˆÛ>“i˜Ìi\ÊARA ORO URU ERE IRI
UÊiÀÀ>ÀÊÕ˜>Ê“>˜œ]Ê>LÀˆÀ>ÊÀ?«ˆ`>“i˜ÌiÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>\ÊARA;ÊÀi«iÌˆÀÊÛ>Àˆ>ÃÊ
ÛiViÃ°ÊÕi}œ]ÊVœ˜ÊiÊ“ˆÃ“œÊ“œÛˆ“ˆi˜Ìœ]Ê`iVˆÀ\ÊORO] URU]Ê ERE]ÊIRI°Ê>ViÀÊ
œÊ“ˆÃ“œÊVœ˜Ê>ÊœÌÀ>Ê“>˜œ
UÊiÌiÀ“ˆ˜>ÀÊ>ÊÀi«iÌˆVˆ˜Ê`i\ÊARAÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊÌœV>Ê>ÊV>À>ÆÊOREÊ>ÊÌœV>ÀÃiÊ>ÃÊ
œÀi>Ã]ÊÞÊARIÊ«>À>Ê>Ê˜>Àˆâ
Lateralidad
UÊ/œV>ÀÊ>ÊœÀi>Ê`iÀiV…>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÀi«ˆÌi\ÊERE ERE ERE
UÊ/œV>ÀÊ>ÊœÀi>ÊˆâµÕˆiÀ`>Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊIRI IRI IRI
UÊœÛˆˆâ>ÀÊ>Ê“>˜œÊ`iÀiV…>]Ê>ÀÀˆL>ÊÞÊ>L>œ]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊARA]ÊARA]ÊARAÆÊÀiVœ-
˜œViÀÊ>Ê“ÕšiV>Ê`iÀiV…>
UÊ}Õ>ÊVœ˜Ê>Ê“>˜œÊˆâµÕˆiÀ`>]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊORO]ÊORO]ÊOROÆÊÀiVœ˜œViÀÊ>Ê“Õši-
V>ÊˆâµÕˆiÀ`>
UÊ>Ê“ˆÃ“>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê«>À>ÊœÃÊ«ˆiÃÊÞÊœÃÊÌœLˆœÃ
Orientación temporal
UÊ>ViÀÊ}ˆÀ>ÀÊÕ˜Ê>ÀœÆÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ`ÕÀiÊÃÕÊ“œÛˆ“ˆi˜Ìœ]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>Ê`iÌiÀ-
“ˆ˜>`>]ÊÌœ`>ÃÊ>ÃÊÛiViÃÊ˜iViÃ>Àˆ>Ã
UÊ>ViÀÊ}ˆÀ>ÀÊÕ˜Ê>ÀœÊÞ]ÊVÕ>˜`œÊµÕi`iÊµÕˆiÌœ]Ê`iVˆÀ\ÊARO
Ritmo
iÀVˆÌ>ÀÊ>Êˆ˜Ìi˜Ãˆ`>`ÊVœ˜ÊiiÀVˆVˆœÃÊÞÊ}À?wVœÃÊ«>À>ÊÀi«Àœ`ÕVˆÀÊi“ˆÌˆi˜`œÊÃ‰>L>Ã\Ê
oOÊrará®ÆÊooOÊrarará®ÆÊooOoÊrararára).
Orientación espacial
UÊ>“ˆ˜>ÀÊ…>Vˆ>Ê`i>˜Ìi]Ê`ˆVˆi˜`œ\Êarararararará
UÊ>“ˆ˜>ÀÊ…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Ê`ˆVˆi˜`œ\Êororororororó
UÊ>“ˆ˜>ÀÊ…>Vˆ>Ê>Ê`iÀiV…>]Ê`ˆVˆi˜`œ\Êererererereré
UÊ>“ˆ˜>ÀÊ…>Vˆ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>]Ê`ˆVˆi˜`œ\Êiriririririrí
Memoria y atención
Visual:Êi˜ÌÀiÊÛ>ÀˆœÃÊ}À>wÃ“œÃÊÀi>ˆâ>`œÃÊVœ˜ÊÀiVÌ>ÃÊÞÊVÕÀÛ>Ã]ÊÀiVœ˜œViÀÊiÊpuente-
citoÊrÊVÕÀÃˆÛ>®ÊÞÊ`iVˆÀ\ÊERE

9 ‡Linguoalveolares superiores
215 ‡
Auditiva:ÊÀi«Àœ`ÕVˆÀÊÕ˜>Ê“iœ`‰>ÊÃˆ“«io
UÊÕ˜ÊÛ>Ã®Êlara lararará lará lará...
UÊ>ÊÀ>Ã«>®Êlará, lará, lararararará...
Táctil:ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]Ê«>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊ`iÊˆâµÕˆiÀ`>Ê>Ê`iÀiV…>ÊÃœLÀiÊ‰˜i>ÃÊ
ÞÊ«Õ˜ÌœÃÊi˜ÊÀiˆiÛiÊÀi>ˆâ>`œÃÊVœ˜Ê>`…iÃˆÛœ°ÊÊ«>Ã>ÀÊÃœLÀiÊ>Ê‰˜i>]Êi“ˆÌˆÀÊÕ˜>Ê
ÛœV>]ÊÞÊÃœLÀiÊœÃÊ«Õ˜ÌœÃ]Ê>ÊÃ‰>L>ÊµÕiÊRÊvœÀ“>ÊVœ˜ÊiÃ>ÊÛœV>ÆÊ‰`i“ÊVœ˜ÊœÌÀ>ÃÊ
Ã‰>L>Ã\
ÚÚÚÚÚÚÚÊUÊ UÊ UÊ UÊ ÚÚÚÚÚÊUÊÊ UÊ UÊ U
A..........RA RA RA RA ..............RA RA RA RA
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]ÊVÕ?iÃÊÌˆi˜i˜ÊR Êi˜ÊÃÕÃÊ˜œ“LÀiÃ
UÊiVˆÀÊ˜œ“LÀiÃÊ`iÊ«iÀÃœ˜>ÃÊœÊÕ}>ÀiÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊR
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊR
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`i\ÊL]ÊD]ÊNÊÞÊRÊvm)
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
ara ora ura era ira arara arore
aro oro uro ero iro ororo orira
aru oru uru eru iru ururu urare
are ore ure ere ire erere eruro
ari ori uri eri iri iriri ireru
2. En vocabularios
a. En posición intervocálica
cara hora pura pera tira
aro loro curo cero tiro
barullo oruga surubí peruano viruta
arena oreja puré vereda mire
harina origen curita herida iris

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡216
3. En oraciones
·+ÕjÊhoraÊiÃ¶
ÃiÊaroÊiÃÊ`iÊoro.
CoraÊÕÃ>ÊarosÊi˜Ê>ÃÊorejas.
loro miraÊ>Êtoro.
ÃiÊloroÊiÃÊPerico.
MarioÊiÃÊmarino.
ÃiÊmarineroÊÕÃ>Êpolera oscura.
Dora]Ê`>“iÊ>Êtijera.
ÊcocineroÊ…>ViÊpuréÊ`iÊciruelas.
VerónicaÊVœ“iÊperas.
NoraÊ«œ˜iÊceraÊi˜ÊiÊ«ˆÃœ°
Sara miraÊiÊcaracol.
Comeré surubí,ÊÕ˜>ÊtiraÊ`iÊ>Ã>`œÊÞÊporotos.
iÊcuréÊ>ÊheridaÊÞÊ“iÊ«ÕÃiÊÕ˜>Êcurita.
Ã>ÊteteraÊiÃÊ`iÊorigen peruano.
Sara, CoraÊÞÊDoraÊÃ>Ì>˜Êi˜Ê>Êvereda.
CiriloÊÕ˜Ì>Ê>Êviruta.
DoritaÊÌÕÛœÊviruela.
MaríaÊÌˆi˜iÊÕ˜ canario amarillo.
CoraÊÃiÊ…ˆâœÊÕ˜>Êcareta.
>ÊcostureraÊ…ˆâœÊÕ˜Êmonedero.
MarianoÊÕÃ>ÊÕ˜>ÊcamperaÊ`iÊcuero.
>ÊorugaÊÃiÊiÃVœ˜`iÊi˜Ê>Êarena.
MiraÊ>ÃÊperas madurasÊ`iÊperal.
*ÕÃiÊ>ÃÊmandarinasÊÞÊ>ÃÊnaranjasÊi˜Ê>Êheladera.
DoraÊvÕiÊ>Ê>ÊpanaderíaÊ>ÊLÕÃV>À facturasÊÞÊLœœÃ°
CoraÊvÕiÊ>Ê>Êver dulería
Ê>ÊLÕÃV>ÀÊverduras.
MaríaÊvÕiÊ>Ê>ÊfruteríaÊ>ÊLÕÃV>ÀÊperas.
MarioÊvÕiÊ>Ê>ÊcarniceríaÊ>ÊLÕÃV>ÀÊchorizos.
œÃÊliriosÊiÃÌ?˜Êi˜ÊiÊﬂorero.
Ã>ÊseñoraÊiÃÊ“ÕÞÊseria.
>Êseñorita DoraÊ“iÊ`ˆœÊÕ˜Êaro dorado.
¡Teru, terutÊ·˜`iÊiÃÌ?Ê“ˆÊtero¶
TeresaÊ«ˆ`iÊÕ˜Ê…i>`œÊ>Êheladero.
MaritoÊÃœÊhará garabatos.
9>ÊverásÊµÕjÊˆ˜`>Êpulsera°Ê
Quiero encerarÊiÊ«ˆÃœÊVœ˜Ê>Êenceradora.
-iÊ`iÃVœ“«ÕÃœÊ>ÊbatidoraÊœÊlicuadora).
j“iÊÕ˜Êdiario]ÊÃišœÀÊdiariero.
Ã>ÊherederaÊÌˆi˜iÊÕ˜Ê>ÕÌœÊdorado.
KarinaÊÌˆi˜iÊÕ˜Êcanario.
ˆÊqueridaÊDora]ÊœÃÊaros doradosÊÃœ˜ÊparaÊÌˆ°
ÊveleroÊiÃÌ?ÊvaradoÊi˜Ê>Êorilla.
Darío adorado]Ê˜œÊÛ>Þ>ÃÊ>Ê>Êvereda.
>Êverdura
ÊiÃÊperecedera.
Ê…i>`œÊiÃÌ?Êi˜Ê>ÊheladeraÊ`iÊ>Êheladería.
ÊmarineroÊÛ>Êi˜ÊiÊarenero.

9 ‡Linguoalveolares superiores
217 ‡
˜ÊiÃ>ÊzapateríaÊÛi˜`i˜Êâ>«>ÌœÃÊbaratos.
CoraÊ«œ˜iÊiÊdineroÊi˜ÊiÊmonedero.
ˆÊmaridoÊ«œ˜iÊ>ÊmolduraÊ`iÊmaderaÊi˜Ê>Êpared.
iÊdiréÊ>ÊsoderoÊµÕiÊ“iÊ`iiÊ“?ÃÊÃœ`>°
˜Ê>ÊÌˆi˜`>]ÊiÊtenderoÊ“iÊatenderá.
˜Êenero jugaréÊVœ˜Ê>Êarena.
ÃiÊcaraduraÊ˜œÊ“iÊquitaráÊ>Êcorona.
˜Ê>ÊlaneríaÊVœ“«Àj >˜>ÃÊ`iÊVœœÀÊamarilloÊÞÊmorado.
JugaremosÊ>Ê>ÊFarolera.
ÊserenoÊÃÕLiÊ«œÀÊ>Êescalera.
9>Ê…ˆViÊ>ÃÊtareasÊ`iÊaritmética.
ÊabanderadoÊiÛ>Ê>ÊbanderaÊ`iÊceremonias.
DaríoÊÃiÊ>ÃÌˆ“Êi˜Ê>ÊcaderaÊÞÊiÃÌ?Êdolorido.
·+Õˆj˜Ê…>ÊtiradoÊœÃÊdiarios¶
>ÃÊciruelasÊiÃÌ?˜ÊmaceradasÊVœ˜Êlicores.
ÃiÊ«ˆÃœÊiÃÌ?Êencerado.
MaríaÊ«œ˜iÊiÊaderezoÊi˜Ê>Êi˜Ã>>`>°
LimpiaréÊ>ÊensaladeraÊÞÊiÊ ﬂorero.
Mario miraba azorado >Êdirector.
Cirilo dirigeÊ>ÊœÃÊjugadores.
Ê>ÕÌœÊiÃÌ?Êasegurado.
ÊloroÊÃiÊparóÊi˜ÊiÊalero.
ÃiÊmorenoÊÃ>LiÊÌœV>ÀÊ>Êpandereta.
Darío quiere iÃiÊveleroÊ`iÊmadera.
Êtorero toreaÊ>ÊtoroÊ`iÊMihura.
Moria quiereÊ“?ÃÊemparedados.
Ã>ÊtiraÊ`iÊ>Ã>`œÊÞ>ÊiÃÌ?Êdorada.
/iÊdiré
ÊVÕ?˜ÌœÊÌiÊadoro.
María admiraba >ÊœÃÊbailarines.
MaritoÊiÃÌ?Êparado.
NoraÊiÃÌ?Êapurada.
TeodoroÊÕÃ>ÊiÊarado.
>ÃÊperasÊÞÊ>ÃÊciruelasÊÞ>ÊiÃÌ?˜Êmaduras.
ÃiÊherederoÊiÃÊ“ÕÞÊadinerado.
Õˆ`>`œÊVœ˜ÊœÃÊbandoleros.
iÊ}ÕÃÌ>ÊÛiÀÊ>ÃÊaventurasÊ`iÊ>ÊPanteraÊ,œÃ>°
>Êenfermera suturaÊ>Êherida.
ÊmonederoÊiÃÌ?Êi˜Ê>ÊcarteraÊ`iÊcuero.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡218
4. En versos rimados
œ˜ÊLÕi˜>Êmontura
iÊV>L>œÊmontarás]
ÞÊVœ˜ÊLÕi˜>Êpostura
«œÀÊiÊsendero
pasearás.
MarioÊÞÊPerico Ûˆ>>˜Êi˜ÊiÊvelero] «œÀÊiÊmar sereno i˜ÊiÊ“iÃÊ`iÊenero. ArosÊÞÊaritos paraÊorejas ÞÊorejitas] Ûi˜`iÊbaratos Sara]Ê>Êmorita.
>ÊcaraÊÃiÊ>Û>Ê Cora. ·-iÊ>Û>Ê>Êcara Cora? CoraÊÃiÊ>Û>Ê>Êcara. >Êcara CoraÊÃiÊ >Û° >Êcaretas paraÊ>ÃÊcaras] Ãœ˜Ê“ÕÞÊcaras. >ÃÊcaretas ÃˆÊcarasÊÃœ˜ paraÊ>ÃÊcaras] `j“iÊÃœœ >ÃÊcaretas “ÕÞÊbaratas. ParaÊ“‰] Õ˜Êaro dorado i˜Ê>Êoreja luciré. ParaÊÌˆ] Õ˜>ÊpulseraÊ`iÊoro i˜ÊÌÕÊLÀ>âœ brillará.
ParaÊiÊL>ˆi `iÊpuchero] ÃiÊ…>˜Ê«Õˆ`œ >Êcacerola] >Êcacerolita ÞÊiÊcacerolón. œ˜Ê`œ˜Ê*i«˜ iÊcocinero] >Êcacerola]Ê >Êcacerolita ÞÊiÊcacerolón bailarán >Êœ˜`ˆVˆ˜°ÊloroÊ miraÊ>Êtero
ÞÊiÊteroÊ miraÊ>Êtoro.
·*œÀÊµÕjÊ“i
miraÊiÊloro
ÞÊ˜œÊ“iÊmira
iÊtoro¶]
`ˆViÊiÊtero.
·*œÀÊµÕjÊ“i
miraÊiÊtero
ÞÊ˜œÊ“iÊmira
iÊloro¶]
`ˆViÊiÊtoro.
9ÊiÊloroÊÃiÊ «Ài}Õ˜Ì>\
·+Õˆj˜Ê“iÊmiraÊ>Ê“‰¶Ê

9 ‡Linguoalveolares superiores
219 ‡
ÊµÕiÊquiera
pera entera]
µÕiÊespereÊÃÕÊpera.
Pero]
iÊµÕiÊ˜œÊquiera
ÃÕÊpera]
µÕiÊ˜œÊespere
>Êpera entera.
Dora]ÊVœ˜Êlicuadora]
ˆVÖ>Ê>ÃÊnaranjas.
9ÊCora]ÊVœ˜Êbatidora]
L>ÌiÊ…ÕiÛœÃÊÞÊharina.
Sara]ÊVœ˜Êenceradora]
enceraÊÌœ`œÃÊœÃÊ«ˆÃœÃ°
9ÊMaría]ÊVœ˜ÊiÝ«Àˆ“ˆ`œÀ]
…>ViÊÕ}œ
`iÊmandarina.
MarioÊÞÊPerico
Ûˆ>>˜Êi˜ÊiÊvelero
duranteÊiÊ`‰>
ÞÊ>Ê˜œV…iÊentera.
Mario]ÊiÊmarino]
ÕÃ>Êpolera oscura
ÞÊPerico]ÊiÊloro]
Ìˆi˜iÊ>ÃÊ«Õ“>Ã
Ìœ`>ÃÊcoloradas.
Êdinero] ·`œ˜`iÊiÃÌ?¶ ·˜ÊiÊmonedero¶ ·˜Ê>Êcartera¶ Êdinero Þ>Ê˜œÊiÃÌ?° 1˜Êratero “ÕÞÊartero ÃiÊœÊiÛ°œ˜Êcera Cora encera] ÞÊ>Êenceradora «>Ã>ÊDora «œÀÊiÊ«ˆÃœ `iÊmadera. œÃÊarosÊ`iÊoro ÞÊ>ÊtijeraÊ`iÊacero i˜ÊPerú]ÊÞœÊmiro. >Êtetera amarilla ÞÊ>ÊLœÃ>Ê`iÊharina i˜ÊPerú]ÊÞ>Êmiré.
PararéÊÞÊmiraré] iÊcaracolÊ>ÊÃœ° PararéÊÞÊmiraré] ÊloroÊi˜ÊÃÕÊaro. PararéÊÞÊmiraré] >ÊorugaÊi˜Ê>Êarena. PararéÊÞÊmiraré] iÊtoroÊi˜Ê>Ê pradera.
PararéÊÞÊmiraré] iÊteroÊi˜Ê>Êvereda. PararéÊÞÊmiraré] miraréÊÞÊseguiré.
j“iÊÕ˜Êdiario]
ÃišœÀÊdiariero]
`j“iÊÕ˜Êdiario
˜ÕiÛœÊ`iÊ…œÞ°
j“iÊÕ˜>ÊÃœ`>
ÃišœÀÊsodero]
`j“iÊ>ÊÃœ`>
µÕiÊÞ>Ê“iÊÛœÞ°
j“iÊœÃÊâ>«>ÌœÃ]
ÃišœÀÊzapatero]
`j“iÊœÃÊâ>«>ÌœÃ
`iÊcolor morado.
j“iÊ>ÊÃi`>]
ÃišœÀÊtendero]
`j“iÊ>ÊÃi`>
paraÊ>Êpollera.
j“iÊiÊ«>˜]
ÃišœÀÊpanadero]
`j“iÊiÊ«>˜
iÃiÊ«>˜Êdorado.
j“iÊÕ˜Ê…i>`œ]
ÃišœÀ heladero]
`j“iÊÕ˜Ê…i>`œ
`iÊmandarina.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡220
>Êlora
ÃÕLiÊ>Êescalera]
iÊloro]
ÃiÊparaÊi˜ÊiÊaro.
uœ>]Ê…œ>t
`ˆViÊ>Êlora.
uœ>]Ê…œ>t
`ˆViÊiÊloro.
>ÊloraÊL>>
>Êescalera]
iÊloroÊL>>
`iÊaro.
>ÊloraÊÞÊiÊloro
ÃiÊ…>˜
enamorado.
Cuchara, cucharita ÞÊcucharón] ÃœˆÌœÃ i˜Ê>ÊVœVˆ˜>] paraditos ÃiÊquedaron. Cuchara, cucharita ÞÊcucharón] µÕiÊ˜œÊÃœ˜ señora, señorita ÞÊseñorón.
l
l
Cuento
1˜Ê`‰>]ÊMaritoÊÃ>iÊ>Ê«>Ãi>ÀÊÞÊV>“ˆ˜>Ê«œÀÊÕ˜ÊsenderoÆÊMaritoÊV>“ˆ˜>Ê
ÞÊÃiÊparaÊvÀi˜ÌiÊ>ÊÕ˜>ÊV>Ã>ÆÊ>‰ÊparadoÊi˜ÊÕ˜Êaro]Ê…>ÞÊÕ˜ÊloroÊµÕiÊ
`ˆVi\Ê‡uPerico]ÊPericoÊi˜ÊiÊaro!
MaritoÊ Ãˆ}ÕiÊ V>“ˆ˜>˜`œÊ ÞÊ ÛiÊ Õ˜Ê ˜ˆ`œÊ `iÊteros]Ê >Ê >`œÊ `iÊ Õ˜>Ê
mora°ÊMaritoÊVÕi˜Ì>ÊœÃÊ…ÕiÛˆÌœÃÊÞÊ«ˆi˜Ã>\ÊºµÕ‰ÊnaceránÊÌÀiÃÊteri-
tos»°
*œÀÊ iÊsendero]Ê MaritoÊ Ãˆ}ÕiÊ V>“ˆ˜>`œÊ …>ÃÌ>Ê µÕi]Ê >ÃÕÃÌ>`œ]Ê ÃiÊ
paraÆÊ>‰]ÊvÀi˜ÌiÊ>Êj]ÊÕ˜ÊtoroÊœÊmiraÊw>“i˜Ìi°ÊPero]Ê«œÀÊÃÕiÀÌi]Ê«>Ã>Ê
Õ˜>ÊterneraÊ“ÕÞÊVœµÕiÌ>ÊÞÊiÊtoro]Ê“ÕÞÊenamoradizo]ÊÃiÊÛ>Ê`iÌÀ?ÃÊ
`iÊi>°
iÃ«ÕjÃÊ`iÊÃÕÃÌœ]ÊMaritoÊÛÕiÛiÊ«œÀÊiÊsenderoÊ>ÊÃÕÊV>Ã>]Ê«iÀœÊ
>˜ÌiÃÊ`iÊi}>ÀÊÃiÊparaÊÞÊmiraÊ>Ê peraÊ“?ÃÊmaduraÊ`iÊperal°ÊMaritoÊ
Ã>Ì>]ÊÃ>Ì>Ê“ÕÞÊ>ÌœÊÞÊ>V>˜â>Ê>Êpera.
9Ê>Ã‰]Ê«œÀÊiÊsendero]ÊÃiÊÛ>ÊMarito]ÊVœ“ˆj˜`œÃiÊ>Êpera]Ê…>Vˆ>ÊÃÕÊ
V>Ã>°

9 ‡Linguoalveolares superiores
221 ‡
Descripción
Posición de los órganos fonoaticulatorios previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊÃi«>À>`œÃ]Êi˜ÊiÝÌi˜Ãˆ˜Ê>ÌiÀ>
Lengua: >˜V…>ÊÞÊw˜>]ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÃiÊ>«œÞ>˜Êi˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊ
“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ°Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê>˜V…>ÊÃiÊ>«œÞ>ÊVœ˜ÊVˆiÀÌ>ÊvÕiÀâ>Êi˜Ê>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>ÀÊ
ÃÕ«iÀˆœÀ]ÊvœÀ“>˜`œÊÕ˜>ÊœVÕÃˆ˜ÊÌœÌ>
Velo:ÊiÛ>˜Ì>`œ]Ê«iÀ“ˆÌˆi˜`œÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀi
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ`iLiÊÃ>ˆÀÊ«œÀÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>]ÊVœ˜Ê>ÊvÕiÀâ>ÊÃÕwVˆi˜ÌiÊ
Vœ“œÊ«>À>ÊÛi˜ViÀÊ>ÊÀiÃˆÃÌi˜Vˆ>Ê`iÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊµÕiÊÌˆi˜`iÊ>Ê«iÀ“>˜i-
ViÀÊ>«œÞ>`>Êi˜Ê>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>À]ÊÃi«>À?˜`œ>ÊLÀiÛiÊÞÊÀi«iÌˆ`>“i˜ÌiÊ`ÕÀ>˜ÌiÊ>Ê
iÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê`>ÊÕ}>ÀÊ>Ê>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê?«ˆVœˆ˜}Õ>Ê“ÖÌˆ«i®]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ«iÀ“>˜iVi˜Ê
wÀ“i“i˜ÌiÊ>«œÞ>`œÃÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ>ÊœÃÊ“œ>ÀiÃ°
Fonema R (vm)
ATENCIÓN VISUAL:
BUSCAR LOS AUTOMÓVILES
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 550)
LINGUOALVEOLAR SUPERIOR VIBRANTE MÚLTIPLE
FONADO CONTINUO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡222
Áreas de percepción
Visual:Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊÛˆLÀ>ÌœÀˆœÃÊ`iÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>
Auditiva:ÊÃœ˜ˆ`œÊÛˆLÀ>ÌœÀˆœÊVœ˜Ìˆ˜Õœ
Táctil:Ê«iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÛˆLÀ>Vˆœ˜iÃÊi˜ÊiÊVÕiœÊÞÊi˜Ê>ÊVÖÃ«ˆ`iÊ`iÊ>ÊV>Liâ>
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊLÀiÛiÊÞÊVœ˜ÊvÕiÀâ>]ÊVœ˜ÊLœV>Ê
>LˆiÀÌ>
Soplo:ÊVœÀÌœÊÞÊvÕiÀÌiÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊVœ˜Êii“i˜ÌœÃÊ`iÊÀiÃˆÃÌi˜Vˆ>
Labios:
UÊViÀV>ÀÊÞÊ>i>ÀÊ>ÃÊVœ“ˆÃÕÀ>ÃÊVœ˜Ê>LˆœÃÊÃi«>À>`œÃ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊE
UÊ6ˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>LˆœÃ
Lengua:Ê«œÀÊ>ÊiÃ«iVˆ>Ê`ˆwVÕÌ>`ÊµÕiÊœvÀiViÊ>Ê«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊiÃÌiÊvœ˜i“>]ÊÃiÊ
ÌÀ>L>>À?Ê>Êi˜}Õ>Êi˜Ê`ˆÃÌˆ˜Ì>ÃÊvÕ˜Vˆœ˜iÃ\
°Ê*œÃˆVˆ˜Ê`iÊ>Ê“>Ã>Ê“ÕÃVÕ>ÀÊˆ˜}Õ>
°Ê}ˆˆ`>`Ê“ÕÃVÕ>ÀÊ`iÊ>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀ
°Êˆ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ>ÊœÃÊ“œ>ÀiÃ
°Êœ˜ÌÀœÊ“ÕÃVÕ>ÀÊˆ˜}Õ>ÊVœ˜ÊÃ>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀi
°ÊPosición de la masa muscularÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜Ã>˜V…>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>®\
‡ÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
‡Ê`i“]Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
‡Ê`i“]Ê`iÌÀ?ÃÊ`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ
‡Ê“ˆÃˆ˜Êi˜Ì>Ê`i\ÊDE DE DEÆÊNE NE NEÆÊTE TE TE
°ÊAgilidad muscular de la parte anteriorÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊbarrido del paladar®\
‡Ê…>ÃµÕˆ`œÊˆ“ˆÌ>Ê>ÊÕ˜ÊV>L>ˆÌœ®
‡Ê…ˆÃÌˆ`œÊ`iVˆÀ\Êºchiste»]ÊÃˆ˜Êvœ˜>À®
‡Ê“ˆÃˆ˜ÊÀi«iÌˆ`>ÊÞÊÀ?«ˆ`>Ê`i\ÊTETE TETE TETEÆÊ NENE NENE NENEÆÊ TERE
TERE TEREÆÊ NERE NERE NEREÆÊ TRETRE TRETRE TRETREÊVi˜ÌÕ>ÀÊ
>ÊÃi}Õ˜`>ÊÃ‰>L>®
°ÊFijación de los bordes laterales a los molares:
‡Ê“ˆÃˆ˜ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê`i: S.......
- “ˆÃˆ˜ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê`i\ÊY.......
- “ˆÃˆ˜ÊÀi«iÌˆ`>Ê`i\ EREREREREREREÆÊIRIRIRIRIRI
- “ˆÃˆ˜Ê `i\ÊSERE SERESEREÆÊ YERE YEREYEREÆÊ TERE TERETERETE-
RE...
° Control muscular lingual con salida del aire:
‡ÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«>˜>Ê>«œÞ>`>Êi˜Ê>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>ÀÊ«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ®]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ
«ÀœvÕ˜`>“i˜ÌiÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>Ê`iÃ«i}>˜`œÊ>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ
`iÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÊ«>>`>À]Ê…>Vˆj˜`œ>ÊÛˆLÀ>À
‡ÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃÊÞÊ…>ViÀ>ÊÛˆLÀ>ÀÊiÃ«ˆÀ>˜`œÊiÊ>ˆÀiÊVœ˜ÊvÕiÀâ>
‡ÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ]Ê>«œÞ>`>ÊVœ˜ÌÀ>ÊiÊwœÊ`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ«i-
ÀˆœÀiÃ]ÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊVœ˜ÊvÕiÀâ>Ê…>Vˆj˜`œ>ÊÛˆLÀ>À

9 ‡Linguoalveolares superiores
223 ‡
‡Ê“ˆÃˆ˜ÊÀi«iÌˆ`>Ê`iÊT]Ê`i>˜`œÊÕi}œÊµÕiÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÌÀiÊi˜ÊÛˆLÀ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊÕ˜>Ê
iÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊvÕiÀÌiÊ`iÊ>ˆÀi]ÊÃˆ˜ÊÃœ˜ˆ`œÊ>À‰˜}iœ\ÊT T T T TRRRRRRR
- Ê“ˆÃ“œÊiiÀVˆVˆœ]ÊVœ˜Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œ
‡Ê-ˆÊvÕiÃiÊ˜iViÃ>Àˆœ]Ê«>À>ÊÃœÃÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>ÊVœœV>ÀÊÕ˜Ê«>ˆœÊÌÀ>˜ÃÛiÀÃ>“i˜-
Ìi]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊ«ÀœvÕ˜`>“i˜ÌiÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊVœ˜ÊvÕiÀâ>]Ê…>Vˆi˜`œÊ
ÛˆLÀ>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>°ÊÕi}œ]Ê>}Ài}>ÀÊiÊÌœ˜œÊ>À‰˜}iœ°ÊÃi}ÕÀ>`>Ê>ÊÛˆ-
LÀ>Vˆ˜Êvœ˜>`>]ÊˆÀÊÀiÌˆÀ>˜`œÊ`iÊ>Ê«œVœÊiÊ«>ˆœÊ…>ÃÌ>ÊµÕiÊiÊ«>Vˆi˜ÌiÊ«Àœ`ÕâV>Ê
«œÀÊÃ‰ÊÃœœÊiÊvœ˜i“>ÊRR.
Enseñanza de R (vm) a partir de otros fonemas utilizados
como facilitadores
-iÊÀi>ˆâ>À?Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê}À>`Õ>`>ÊÞÊ“?ÃÊ>«Àœ«ˆ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜ÌiÊi˜ÌÀiÊ>ÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃ\
£°Ête te te te te te
teré teré teré teré teré teré
tretré tretré tretré tretré tretré
tretrrrr tretrrrrr tretrrrrrrrr
Ó°ÊÊde de de de de
dedé dedé dedé dedé
dredré dredré dredré dredré
dredrrrrr dredrrrrr dredrrrrrrr
Î°ÊÊnené nené nené nené
netré netré netré netré
netrrrr netrrrr netrrrrr
{°ÊÊch ch ch ch ch
Chrrrr chrrrr chrrrr
Agregar fonación
x°ÊÊy....... y........ y........
Yrrrrrrrrr yrrrrrrrrrr yrrrrrrrrr
È°ÊÊen........ en........ en........
enrrrrrrr enrrrrrrr enrrrrrrr
Una vez lograda la emisión del fonema RR en forma continua y segura, se
eliminará el apoyo del fonema facilitador, y se ejercitarán las sílabas directas y su
correspondiente vocabulario.
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Falta de fuerza en el apoyo de la parte anterior de la lengua, que
deja salir el aire sin vibrar

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡224
UÊ“«Õ>ÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊ>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÃÕ-
«iÀˆœÀiÃÊVœ˜Ê>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊVœœV>ÀÊÕ˜ÊV>À>“iœÊL>˜`œÊ«>À>Ê
µÕiÊœÊ`iÃ«i}Õi®
UÊ,i>ˆâ>ÊV…ˆÃÌˆ`œÊuchistt®
UÊ,i>ˆâ>ÀÊV…>ÃµÕˆ`œÃÊcaballito)
UÊ“ˆÌˆÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>]Ê«ÀiÛˆ>Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>\
- eté eté eté eté
- et et et etÊÃ>V>˜`œÊÌœ`œÊiÊ>ˆÀiÊ>Ê`iVˆÀÊT)
- etrr etrrr etrrrr
UÊ}Ài}>ÀÊÕi}œÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>
2. Lleva la lengua hacia atrás, ahuecándola (da R inglesa)
UÊ-i˜ÃˆLˆˆâ>ÀÊ>ÃÊâœ˜>ÃÊ`iÊVœ˜Ì>VÌœÊÌœV?˜`œ>ÃÊVœ˜ÊÕ˜Ê«>ˆœÊÞÊiÊ“ˆÃ“œÊ«>Vˆi˜ÌiÊ
Vœ˜ÊÃÕÊ«Àœ«ˆœÊ`i`œ
UÊ-iÊ>`i>˜Ì>À?ÊiÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>«œÞœÊ`iÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Êi“ˆÌˆi˜`œ\
- ne ne ne ne ne ne
- te te te te te te
- de de de de de de
UÊ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«ÀœvÕ˜`>“i˜ÌiÊÞÊi“ˆÌˆÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>\
D....... D........ D........
drrrrrrrrrr drrrrrrrrrr drrrrrrrrrr
trrrrrrrrrrr trrrrrrrrrrr trrrrrrrrrrr
trrrrrrrrrre trrrrrrrrrre trrrrrrrrrre
trrrrrrrrrri trrrrrrrrrri trrrrrrrrrri
trrrrrrrrrra trrrrrrrrrra trrrrrrrrrra
trrrrrrrrrro trrrrrrrrrro trrrrrrrrrro
trrrrrrrrrru trrrrrrrrrru trrrrrrrrrru
UÊˆ“ˆ˜>ÀÊiÊvœ˜i“>Êv>VˆˆÌ>`œÀÊÞÊi“ˆÌˆÀ\
r..........e r..........e r..........e
r..........i r..........i r..........i
r..........a r..........a r..........a
r..........o r..........o r..........o
r..........u r..........u r..........u
UÊiÀVˆÌ>ÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊRÊˆ˜ˆVˆ>]ÊÞÊÕi}œÊœÃÊœÌÀœÃ UÊ-ˆÊvÕiÃiÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊÀi>ˆâ>ÀÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊVœ˜Ãˆ}˜>`œÃÊi˜ÊºEnseñanza: D - Con-
trol muscular lingual»

9 ‡Linguoalveolares superiores
225 ‡
3. Ausencia de tono laríngeo en la emisión de R
UÊ“ˆÃˆ˜Ê>>À}>`>Ê`iÊÛœV>iÃÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊ`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>Êi˜ÊiÊ
VÕiœ°Ê“ˆÃˆ˜Ê`i\
e..........rr
i..........rr
a..........rr
o..........rr
u..........rr
UÊœœV>ÀÊÕ˜>Ê“>˜œÊi˜ÊiÊVÕiœÊÞÊ>ÊœÌÀ>ÊÃœLÀiÊ>ÊV>Liâ>Ê«>À>Ê«iÀVˆLˆÀÊ>ÃÊÛˆLÀ>-
Vˆœ˜iÃ
UÊiÀVˆÌ>ÀÊ>ÊRRÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃÊÞÊVœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊ`iÊRRÊˆ˜ÌiÀÛœV?-
ˆV>
4. Falta de fuerza en la salida del aire (R con poca vibración)
UÊiÛ>˜Ì>ÀÊœÃÊLÀ>âœÃÊyiÝˆœ˜>`œÃ]ÊVœ˜Ê«ÕšœÃÊViÀÀ>`œÃÊ>ÌiÀ>“i˜ÌiÊ…>ÃÌ>Ê>Ê>ÌÕ-
À>Ê`iÊ>ÊV>Liâ>]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊˆ˜Ã«ˆÀ>Ê«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ
UÊ“ˆÌˆÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>\Êerrrrrr]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊL>>ÊÛˆœi˜Ì>“i˜ÌiÊœÃÊLÀ>âœÃÊ…>ÃÌ>Ê«ÀiÃˆœ-
˜>ÀÊ>ÌiÀ>“i˜ÌiÊiÊÌÀ>ÝÊÞÊÌi˜iÀÊœÃÊVœ`œÃÊ>«œÞ>`œÃÊi˜Ê>ÊVˆ˜ÌÕÀ>
UÊ,i>ˆâ>ÀÊœÃÊ“ˆÃ“œÃ]ÊÕÌˆˆâ>˜`œÊ>ÃÊœÌÀ>ÃÊÛœV>iÃ
UÊœœV>ÀÊ>ÃÊ“>˜œÃÊÃœLÀiÊ>Êâœ˜>ÊVœÃÌœ`ˆ>vÀ>}“?ÌˆV>]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊ
i“ˆÌˆÀ\ÊRR.....,Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊˆ˜Vˆ˜>Ê…>Vˆ>Ê`i>˜Ìi
5. Sustitución por D o DR
UÊ6ˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>LˆœÃ]Ê«Àˆ“iÀœÊÃœ>ÊÞÊÕi}œÊ>Vœ“«>š>`>Ê«œÀÊÃœ˜ˆ`œÊ>À‰˜}iœ
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>]Ê…>ViÀ>ÊÛˆLÀ>À]ÊÕi}œÊ
>}Ài}>ÀÊvœ˜>Vˆ˜]ÊœLÌi˜ˆj˜`œÃi\Êdrr......
UÊ}Ài}>ÀÊ>ÃÊÛœV>iÃ\
drr..........e
drr..........i
drr..........a
drr..........o
drr..........u
UÊiÃ«>â>ÀÊiÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>«œÞœÊÃÕÃÌˆÌÕÞi˜`œÊ>Ê>ÊDÊ«œÀÊT\
trr..........a trrr..........a trrrr..........a
UÊ˜Õ>ÀÊT]ÊÃœÃÌi˜ˆi˜`œÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê«>À>ÊµÕiÊ>«œÞiÊi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊ
ÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊi“ˆÌˆÀ\
R.............. R................ R.................
UÊœ}À>`>Ê>Êi“ˆÃˆ˜ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê`iÊR]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊ`ˆÀiVÌ>ÃÊÞÊÕi}œÊiÊÛœV>-
LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊRÊˆ˜ˆVˆ>
6. Sustitución por G
,i>ˆâ>ÀÊÌœ`œÃÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊˆ˜`ˆV>`œÃÊ«>À>Ê>Êi˜Ãiš>˜â>Ê`iÊvœ˜i“>
7. Sonido gutural (vibración de base de lengua)
UÊiÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃÊÞÊi˜Ãiš>˜â>Ê`iÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ«Õ˜Ì>Ê`iÊi˜}Õ>]Ê…>ÃÌ>Ê
œLÌi˜iÀÊ>Ê«Àœ`ÕVVˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>Ê`iÊvœ˜i“>
UÊ-ˆÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê«iÀÃˆÃÌi]ÊVœœV>ÀÊÕ˜>ÊÛ>Àˆ>Ê`œL>`>Êi˜Ê
vœÀ“>Ê`iÊUÊ«œÀÊi˜Vˆ“>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>]Ê`iÊ“>˜iÀ>ÊÌ>ÊµÕiÊ>Ê«>ÀÌiÊVÕÀÛ>Ê`iÊ>ÊÛ>-

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡226
Àˆ>ÊÃiÊ>«œÞiÊÞÊL>iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊœÃÊiÝÌÀi“œÃÊÃ>}>˜Ê>ÌiÀ>“i˜ÌiÊ`iÊ
>ÊLœV>]Ê`i>˜`œÊˆLÀiÊ>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê«>À>ÊµÕiÊÃiÊiiÛiÊÞÊ«Õi`>Ê
ÛˆLÀ>ÀÊVœ˜ÌÀ>Ê>Êâœ˜>Ê>Ûiœ>ÀÊÃÕ«iÀˆœÀ
UÊÃÊÃÕ“>“i˜ÌiÊˆ“«œÀÌ>˜ÌiÊVœ˜Vˆi˜Ìˆâ>ÀÊ>ViÀV>Ê`iÊµÕjÊâœ˜>Êˆ˜}Õ>Ê`iLiÊi˜ÌÀ>ÀÊ
i˜ÊÛˆLÀ>Vˆ˜]Ê>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÌ>VÌœ
8. Sustitución por R (vs)
UÊ“ˆÌˆÀÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]Êˆ˜`ˆV>˜`œÊµÕiÊ˜œÊL>iÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊiÃ«ˆÀiÊiÊ>ˆÀiÊVœ˜Ê>Ê
vÕiÀâ>Ê˜iViÃ>Àˆ>Ê«>À>Êœ}À>ÀÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>«ˆV>
UÊ-ˆÊL>>Ê>Êi˜}Õ>]ÊÃœÃÌi˜iÀ>ÊVœœV>˜`œÊÌÀ>˜ÃÛiÀÃ>“i˜ÌiÊ>ÊÛ>Àˆ>
UÊ“ˆÃˆ˜ÊVœ˜ÊœÌÀœÃÊvœ˜i“>ÃÊˆ˜ˆVˆ>iÃ]ÊVœ“i˜â>ÀÊVœ˜ÊœÃÊ>Lˆ>iÃÊpar....., bar.....,
mar.....®]ÊÕi}œÊœÃÊ}ÕÌÕÀ>iÃÊcar....., jar....., gar.....®]ÊœÃÊˆ˜ÃÌ>˜Ì?˜iœÃÊtarr.....,
char.....®]ÊÞÊ>Êw˜>ÊœÃÊ`i“?Ã
UÊiÀVˆÌ>ÀÊÕi}œÊVœ˜ÊÛœV>iÃ]Ê>>À}>˜`œÊ>ÊRR\Êarr......aÆÊorr.....oÆÊurr.....uÆÊerr.....
iÆÊirr.....i
UÊœ“Lˆ˜>ÀÊ>ÃÊÛœV>iÃ
UÊiÀVˆÌ>ÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊµÕiÊÌˆi˜iÊRRÊˆ˜ÌiÀÛœV?ˆV>
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊRR.....]ÊVœ˜Ê>“L>ÃÊ“>˜œÃÊVœœV>`>ÃÊÃœLÀiÊ>ÊV>Liâ>
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊRR.....]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ“ÕiÛiÊÕ˜Ê>ÕÌˆÌœÊ`iÊÕ}ÕiÌi
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊRR.....]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊVœÀÀiÊVœ˜ÊLÀ>âœÃÊiÝÌi˜`ˆ`œÃ]Êˆ“ˆÌ>˜`œÊ>ÊÕ˜Ê>Ûˆ˜
Esquema corporal
UÊ-i˜Ì>`œ]Êˆ˜Vˆ˜>ÀÃiÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜ÌiÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊRR......
UÊœ˜ÊœÃÊLÀ>âœÃÊiÝÌi˜`ˆ`œÃÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi]Êi“ˆÌˆÀ\ÊRR.....]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊœÃÊiÛ>Ê>Ê
œÃÊVœÃÌ>`œÃÊÀ?«ˆ`>“i˜Ìi
UÊœ˜ÊLÀ>âœÃÊiÝÌi˜`ˆ`œÃÊ>ÌiÀ>“i˜Ìi]Ê…>ViÀœÃÊ}ˆÀ>ÀÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ`ˆVi\ÊRR..... RR.....
RR......
Lateralidad
UÊˆÀ>ÀÊiÊÌÀœ˜VœÊ…>Vˆ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊRR.....A
UÊˆÀ>ÀÊiÊÌÀœ˜VœÊ…>Vˆ>Ê>Ê`iÀiV…>]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊRR.....U
UÊÝÌi˜`iÀÊiÊLÀ>âœÊ`iÀiV…œ]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊRR.....E
UÊÝÌi˜`iÀÊiÊLÀ>âœÊˆâµÕˆiÀ`œ]Ê`ˆVˆi˜`œÊRR.....I
Orientación temporal
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊRR.....]ÊÃœÊVÕ>˜`œÊÃiÊ“ÕiÛiÊÕ˜Ê>ÕÌœÊ`iÊÕ}ÕiÌiÊÃˆÊiÃÊ«œÃˆLiÊVœ˜ÊVœ˜-
ÌÀœÊÀi“œÌœ]Ê«>À>ÊiÛˆÌ>ÀÊ>Ê>˜ÌˆVˆ«>Vˆ˜Ê>ÊÛiÀÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Ê“>˜œ®
UÊ œVˆ˜Ê`iÊ`ÕÀ>Vˆ˜\ÊÛ>Àˆ>ÀÊiÊ>«ÃœÊ`iÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÕÌˆÌœ
Ritmo
œ˜Ê>ÕÌˆÌœÃÊ`iÊV>ÀÀiÀ>Ê`iÊÕ}ÕiÌiÊœÊÌ>ÀiÌ>ÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛ>Ã]ÊVœœV>ÀœÃÊÃœLÀiÊÕ˜>Ê
«ˆÃÌ>Ê`ˆLÕ>`>ÊÞÊ…>ViÀœÃÊ«>Ã>ÀÊ«œÀÊ`i>˜ÌiÊ`iÊ«>Vˆi˜Ìi]Ê>}ÀÕ«>`œÃÊ`iÊÌ>Ê“>˜iÀ>Ê
µÕiÊvœÀ“i˜ÊœÃÊiÃµÕi“>ÃÊÀ‰Ì“ˆVœÃ\

9 ‡Linguoalveolares superiores
227 ‡
Orientación espacial
UÊiÃ«>â>ÀÃiÊ…>ÃÌ>ÊÕ˜Ê«Õ˜ÌœÊ«Àiw>`œ\
‡Ê>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊR.....A
- >Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊR.....O
- >Vˆ>ÊÕ˜ÊVœÃÌ>`œ]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊR.....E
- >Vˆ>ÊiÊœÌÀœÊVœÃÌ>`œ]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊR.....I
UÊ*>ÀÌˆi˜`œÊ`iÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ«>À>`œ\
‡Ê}>V…>ÀÃiÊ…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊiÊ«ˆÃœÊVœ˜Ê>ÃÊ“>˜œÃ]Ê`ˆVˆi˜`œ\ÊR.....U
‡ÊiÛ>˜Ì>ÀÃiÊiÃÌˆÀ>˜`œÊœÃÊLÀ>âœÃÊ…>ÃÌ>Ê>ÀÀˆL>]Ê`ˆVˆi˜`œÊR.....I
UÊ˜ÊiÊ«>˜œÊ}À?wVœ]Ê«>ÀÌˆi˜`œÊ`iÃ`iÊÕ˜Ê«Õ˜ÌœÊVi˜ÌÀ>]ÊÌÀ>â>ÀÊ‰˜i>ÃÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÊ
VœœÀ]ÊµÕiÊœÊÕ˜>˜ÊVœ˜ÊœÌÀœÃÊ«Õ˜ÌœÃÊÕLˆV>`œÃ\Ê>ÀÀˆL>]Ê>L>œ]Ê>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>ÊÞÊ>Ê>Ê
`iÀiV…>]ÊvœÀ“?˜`œÃiÊÕ˜>ÊVÀÕâ°ÊÕi}œ]Ê«>Ã>˜`œÊiÊ`i`œÊ«œÀÊV>`>Ê‰˜i>Ê`iÊVœœÀ]Ê
i“ˆÌˆÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>Ê`ˆÀiVÌ>ÊœÊˆ˜ÛiÀÃ>]Ê«ÀiÛˆ>“i˜ÌiÊVœ˜Ûi˜ˆ`>°
Memoria y atención
Visual:Êi“ˆÌˆÀÊRÊÛ“®ÊVÕ>˜`œ]Êi˜ÌÀiÊÛ>Àˆ>ÃÊw}ÕÀ>Ã]Ê>«>ÀiViÊ>Ê`iÊÕ˜Ê>ÕÌœ°ÊœÃ-
ÌÀ>ÀÊÛ>Àˆ>ÃÊw}ÕÀ>ÃÊ`iÊœLiÌœÃÊVÕÞœÃÊ˜œ“LÀiÃÊVœ˜Ìi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊRÊ>ÊV>˜Ìˆ`>`Ê
Û>À‰>ÊÃi}Ö˜Ê>ÃÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>ÃÊ`iÊ«>Vˆi˜Ìi®]ÊœVÕÌ>À>ÃÆÊÃiÊ`iLiÀ?ÊÀiVœÀ`>ÀÊVÕ?iÃÊ
ÃiÊÛˆiÀœ˜°
Auditiva:ÊÀiVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ`œÃÊœÊÌÀiÃÊ«>>LÀ>ÃÊµÕiÊÃiÊ`ˆVi˜]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊR
Táctil:ÊVœ˜Ê>ÃÊw}ÕÀ>ÃÊVÕ>`À>`œÊÞÊV‰ÀVÕœ]ÊÀi>ˆâ>`>ÃÊi˜ÊV>ÀÌ˜ÊœÊ“>`iÀ>]ÊÀiVœ-
˜œViÀ>ÃÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ°ÊÊÀiVˆLˆÀÊiÊV‰ÀVÕœ]Ê«>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊ«œÀÊiÊ«iÀ‰“iÌÀœÊ
`ˆVˆi˜`œ\ÊRRRRRRRRRRRRRR
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ ,iVœ˜œViÀÊ i˜Ê Õ˜Ê Vœ˜Õ˜ÌœÊ `iÊ œLiÌœÃÊ œÊ w}ÕÀ>Ã]Ê VÕ?iÃÊ Ìˆi˜i˜ÊRÊ Û“®Ê i˜Ê ÃÕÊ
˜œ“LÀi
UÊiVˆÀÊ˜œ“LÀiÃÊ`iÊ«iÀÃœ˜>ÃÊœÊÕ}>ÀiÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊRÊÛ“®
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊR
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜Ê`i\ÊRÊÛÃ®]ÊDRÊÞÊTR
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
RR RR RR RR
RR RR RR RR
RR RR RR RR
RR RR RR RR
RR RR RR RR

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡228
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
arra orra urra erra irra
arro oro urro erro irro
arru orru urru erru irru
arre orre urre erre irre
arri orri urri erri irri
2. En vocabularios
a. En posición inicial
rama rosa ruso remo río
raso roca rulo reta rico
rata roto rubí reza rito
rayo robo rudo rey rifa
rana rojo ruta relato risa
radio rodaja rueda rebota ribete
rabia rodilla rubio regalo ríe
ratón ropa ruido redondo ribera
arrarra arrorre
orrorro orrirra
urrurru urrarri
errerre errarro
irrirri irrurra
b. En posición intervocálica
parra borra burra tierra mirra
carro zorro burro berro esbirro
arrulla corrupta acurruca verruga irrumpir
barre corre aburre terreno birrete
barrilete zorrino burrito perrito irrita

9 ‡Linguoalveolares superiores
229 ‡
Se podrá completar este vocabulario con otros verbos en inﬁnitivo y nombres
de oﬁcios (conductor, domador, etc.)
3. En oraciones
RosaÊÃiÊ«œ˜iÊiÊÃ>VœÊ`iÊraso.
>ViÊÕ˜ÊratoÊV>ÞÊÕ˜Êrayo.
1˜ÊratónÊÞÊÕ˜>Êrata corren.
RitaÊiÃÊrubiaÊÞÊÌˆi˜iÊrulos.
ÃiÊrusoÊÛi˜`iÊÕ˜Êrubí.
Ã>ÊruedaÊ…>ViÊruidoÊi˜Ê>Êruta.
ÊreyÊÕÃ>ÊropaÊ`iÊrasoÊVœ˜Êribetes.
RenataÊVœ“iÊrodajas redondasÊ`iÊroquefort.
-iÊrifaÊÕ˜ÊramoÊ`iÊrosas rojas.
iÛ>˜Ê>ÊtierraÊi˜Ê>ÃÊcarretas,ÊœÃÊcarrosÊÞÊœÃÊcarritos.
ÃiÊburritoÊiÃÊbarrigón.
Raúl remontaÊÃÕÊbarrilete marrón.
RoqueÊ˜œÊÃiÊaburre.
Rolo correÊi˜ÊcarrerasÊ`iÊ>ÕÌœÃ°
¡Hurra!Ê}>˜jÊÕ˜ÊbirreteÊi˜Ê>Êrifa.
œÃÊesbirrosÊ`iÊrey revisanÊ>ÃÊcarrozas.
ÊzorrinoÊiÃÌ?Êacurrucado.
œÃÊperros correnÊ>Ê>Êzorra.
RamónÊVœ“iÊi˜Ã>>`>Ê`iÊberro.
>ÊmirraÊiÃÊ`iÊrey.
ÃiÊburroÊiÃÌ?Êirritado.
>ÃÊ«>œ“>ÃÊÃiÊarrullan.
RamónÊiÃVÀˆLˆÊºirrumpir”ÊÞÊºarrearÊ»Êi˜ÊiÊpizarrón.
RaúlÊÌˆi˜iÊverrugasÊi˜Ê>ÃÊrodillas.
˜ÊiÃiÊterrenoÊ…>ÞÊÕ˜Êperrito.
iÊ}ÕÃÌ>˜ÊœÃÊchurros rellenosÊVœ˜Ê`ÕVi°
œÊcorrasÊi˜Ê>ÊV>i°
>ÊbarreraÊÃiÊrompió.
ÊgorriónÊV>˜Ì>ÊÞÊ>ÊurracaÊiÊresponde.
c. En posición final
mar por sur éter tapir
par amor tahúr palier Zephir
lar vapor albur amanecer Guadalquivir
bar calor abur atardecer vivir
telar labor Singapur anochecer sentir
pinar señor sur coser partir
hangar olor tahúr tejer salir
amar dolor albur comer ir
saltar comedor abur ver batir

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡230
>ÊperraÊÌÕÛœÊcachorros.
RomeoÊVœ“iÊarroz.
Renata riegaÊœÃÊrosales.
Ã>ÃÊruedasÊÃœ˜Ê`iÊ>ÕÌœÊ`iÊcarrera.
>“?Ê“iÊV>˜Ì>ÊiÊarrorró.
Rosaura revuelveÊ>Êropa.
iÊ}ÕÃÌ>ÊverÊi amanecer cerca `iÊmar.
˜ÊSingapurÊ…>ViÊcalor.
ÃiÊseñorÊvÕiÊ>Êver i˜ÊHur.
>“ˆ˜>˜`œÊ>Ê>ÊparÊÛ>˜ÊiÊdomadorÊÞÊiÊanimador]Ê`iÊhangarÊ>Êbar.
ÃÊˆ˜`œÊtejerÊi˜ÊÕ˜Êtelar.
ÊanochecerÊˆÀjÊ«œÀÊiÊGuadalquivirÊ…>Vˆ>ÊiÊsur.
>ViÊcalorÊi˜ÊiÊpalier.
ÊbaborÊÞÊ>Êestribor]ÊÌœ`œÃÊœÃÊÌÕÀˆÃÌ>ÃÊ“ˆÀ>˜ÊiÊmar.
ÃÌ>Ê…iÀ“œÃ>ÊﬂorÊiÃÊ«>À>Ê“ˆÊamor.
˜ÊSingapurÊ…>ÞÊÕ˜ÊtahúrÊÞÊjugarÊVœ˜ÊjÊiÃÊÕ˜Êalbur.
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊ`iÊzephirÊiÃÊ“ÕÞÊsentador.
*>À>ÊadelgazarÊÌœ“>ÀjÊÕ˜ÊL>šœÊ`iÊvapor.
·˜`iÊiÃÌ?ÊiÊcolador¶ÊÃÌ?Êi˜ÊiÊcomedor.
*>À>ÊiÊdolor muscularÊiÃÊLÕi˜œÊiÊcalor.
6>“œÃÊ>Ê
comerÊÞÊ`iÃ«ÕjÃÊ>Êjugar.
VivirÊÞÊdejar vivirÊiÃÊÕ˜ÊdeberÊ`iÊamor.
ÊseñorÊÛ>Ê>ÊpasearÊ«œÀÊiÊpinar.
6>“œÃÊ>ÊcantarÊÞÊ>ÊbailarÊ>ÊiÃiÊbar.
PartirÊ>ÊanochecerÊÞÊllegarÊ>ÊamanecerÊiÃÊ>ÊÛˆ`>Ê`iÊpescador.
4. En versos rimados
RR....... RR.......
“œÊcorre
iÊ>ÕÌœÊ`iÊRolo.
RR....... RR.......
Vœ˜ÊÃÕÊ“œÌœ
RaúlÊœÊcorre.
RR....... RR.......
RápidoÊ«>Ã>˜
RoloÊi˜Ê>ÕÌœ
ÞÊRaúlÊi˜Ê“œÌœ°
Rosas rojas
i˜Ê>Êrama.
Rosas rosadas
i˜Ê>Êenramada.
Rosas rojas
ÞÊrosas rosadas,
«>À>Ê“ˆÊ>`œÀ>`>°
*œ˜iÊ>Êropa, Romero i˜ÊiÊropero. *œ˜iÊ>Êropita] Romerito i˜ÊiÊroperito.

9 ‡Linguoalveolares superiores
231 ‡
CorreÊ«œÀÊestribor
ÞÊcorreÊ«œÀÊbabor]
iÊperro rabón
`iÊpescador.
Ronda, ronda] `iÊ>ÃÊratitas. Ronda, ronda, L>ˆ>ÊiÊratón. Ronda, ronda, œÃÊ“ˆÀ>ÊiÊperro. Ronda, ronda, uVÕˆ`>`œÊVœ˜ÊiÊ}>Ìœt
1˜ÊbarrileteÊmarrón remontaÊÕ>˜ÊRamón. CorreÊ`iÊ>Êparra >Êcarro] Ãˆ˜ÊcaerÊi˜ÊiÊbarro. -ÕÊbarrilete marrón remontaÊ Juan Ramón.
Êrodar]Ê>Êrodar >Êrueda redonda. Êrotar]Ê>Êrotar >ÊtierraÊredonda >Êrebotar,Ê>Êrebotar >Ê«iœÌ>Êredonda.
Rosa]Ê>Êrusa, iÃÊrubiaÊÞÊ Ìˆi˜iÊrulos. Rosa,Ê>Êrusa, ÃiÊÛˆÃÌiÊ`iÊraso ÞÊ«>Ãi>Êi˜Êcarroza `iÊcolorÊrubí.
Arriba]Ê>Êcerro Û>Ê“ˆÊburro. Arriba]Ê>Êcerro iÛ>Ê“ˆÊcarro. Arriba]Ê>Êcerro Û>˜Ê“ˆÊburro ÞÊ“ˆÊcarro.¿ArrozÊVœ˜Êbarro?
RR.......
u+ÕjÊhorrible!
·1˜>Êrosa marrón?
RR.......
u+ÕjÊterrible!
·1˜ÊburroÊvolador¶
RR.......
u+ÕjÊirritante!
/œ`œÊiÃÊÕ˜Êerror
horripilante.
Rosas rosadas
ÞÊrosas rojas.
Romeo corta
«>À>Ê>ÀÌ>]
>ÃÊrosasÊ
“?ÃÊ…iÀ“œÃ>Ã°
Rema, rema, Romero rema, rema porÊiÊrío. Rema, rema, Romero rema Vœ˜ÊÃÕÊÌ‰œ°
Correrán œÃÊperros `iÊ>Êperrería,Ê ÞÊi˜ÊiÃiÊ`‰> >Êcarrera,Ê }>˜>À?˜°
1˜Êbarrilete `iÊVœœÀÊmarrón, i˜ÊiÊpizarrón ÞœÊ«ˆ˜Ì>Àj° 1˜Êbarrilete `iÊVœœÀÊmarrón, i˜ÊiÊpizarrón ÞœÊborraré.
Aserrín]Êaserrán] >ÊrondaÊ>Êbailar. ArrorróÊ“ˆÊVœÀ>â˜] `iÃ«ÕjÃÊ`iÊrondón.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡232
˜Ê>Êferretería,
iÊferreteroÊ
iÃÌ?ÊÛi˜`ˆi˜`œ
>ÃÊherramientas.
˜Ê>Êherrería,Ê
iÊherrero,Ê
ÞÊ˜œÊÌiÊ“ˆi˜Ìœ]
Ìˆi˜iÊœÃÊhierros.
œ˜ÊÃÕÊguitarra, iÊguitarrero guitarreaba i˜Ê>Ã guitarreadas `iÊbarrio `iÊœÃÊguitarreros. 9œÊcorreré,
ÌÖÊcorrerás, jÊcorrerá, ˜œÃœÌÀœÃ correremos, iœÃÊcorrerán,Ê ÞÊiÊµÕiÊcorra “?ÃÊrápido, >ÊcarreraÊ}>˜>À?°
-ˆÊÕ˜>Ê“ˆ>˜iÃ>Ê µÕˆiÀiÊhacer] iÃÌœÃÊVœ˜ÃiœÃ `iLiÊseguir\ >ÊV>À˜i] vˆ˜ˆÌ>Ê>Êcortar] iÊ…ÕiÛœ] >ÊrevolverÊÞÊbatir] iÊ«>˜] Vœ˜ÊvÕiÀâ>Êrallar. >ÊV>À˜iÊpasar `iÊ…ÕiÛœÊ>Ê«>˜] ÞÊ«Àœ˜ÌœÊ>Êfreír.
Êburro ÞÊiÊburrito] ÌˆÀ>˜Ê`iÊcarro ÞÊ`iÊcarrito. ÊburroÊ ÞÊiÊburrito] ˜œÊcorren ˜ˆÊÃiÊaburren. Êburro ÌˆÀ>Ê`iÊcarro] ÞÊiÊburrito] `iÊcarrito. Barre, barre, barrendero. Barre, barre, iÊ`‰>Êi˜ÌiÀœ° Barre, barre, barrendero. Barre, barre, i˜Ê`ˆVˆi“LÀi] ÞÊi˜Êi˜iÀœ°
Êbailar ÞÊ>Êcantar, >Êcoser ÞÊ>Êlavar, >Êsentir ÞÊ>Êvivir `iÊÌÀ>L>œ ÞÊ`iÊamor.
Ã>Êﬂor] Ã‰“LœœÊ`iÊmar] µÕiÊ“iÊ`ˆÃÌi i˜ÊiÊpinar, ViÀV>Ê`iÊmar. Ã>Êﬂor µÕiÊ˜œÊiÃÊdolor, µÕiÊÃœÊiÃÊamor, >Ê}Õ>À`œÊ>Êcalor `iÊ“ˆÊVœÀ>â˜°

9 ‡Linguoalveolares superiores
233 ‡
5. En grupos consonánticos
UÊ*>À>Ê>w>˜â>ÀÊRÊVœ˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊVœ˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ-
˜?˜ÌˆVœÃ\ÊRBÆÊRC/QÆÊRCHÆÊRDÆÊRFÆÊRGÆÊRJÆÊRLÆÊRMÆÊRNÆÊRPÆÊRSÆÊRTÆÊRTRÆÊ
RVÊÞÊRZ/C
UÊ9Ê«>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]Êi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊBRÆÊ
LRÆÊNRÊÞÊSR
l
l
Cuento
œÃÊ>ÕÌœÃÊ`iÊcarreraÊÞ>ÊiÃÌ?˜ÊˆÃÌœÃÊ«>À>Ê>Êlargada, Rogelio Rodrí-
guezÊÛ>Êi˜ÊiÊ>ÕÌœÊrojoÊÞÊRolo RamírezÊi˜ÊiÊ>ÕÌœÊverde.
¡RugenÊœÃÊ“œÌœÀiÃtÊ9>Ê…>˜ÊrevisadoÊ>ÃÊcubiertasÊ`iÊ>ÃÊruedasÊÞÊ
iÊcarburador.
ÊÃi“?vœÀœÊÌˆi˜iÊ«Ài˜`ˆ`>Ê>ÊÕâÊroja]ÊÛ>Ê>ÊempezarÊ>Êcarrera°Ê
uÕâÊverde! ¡Largaron!
Ê>ÕÌœÊrojoÊÌœ“>Ê>ÊrectaÊÞÊÕi}œÊ>Êcurva cerradaÊ“ÕÞÊ rápida-
mente, Rolo RamírezÊÛ>Ê cuarto,Ê>«ÀˆiÌ>ÊiÊaceleradorÊÞÊÃiÊ>`i>˜Ì>Ê
“ÕÞÊrápido. Tercero°Ê-i}Õ˜`œ]ÊÞ>ÊÛ>Ê“ÕÞÊcercaÊ`iÊRogelio Rodrí-
guez,ÊiÊ«Àˆ“iÀœ°
¡RRRRRRRRRR!Ê«>Ã>˜ÊœÃÊ>ÕÌœÃÊvÀi˜ÌiÊ>Ê>ÊÌÀˆLÕ˜>Ê`iÊ>ÊrectaÊ
«Àˆ˜Vˆ«>°
¡RRRRRRRRRR!ÊÛÕiÛi˜Ê>ÊpasarÊœÌÀ>ÊÛiâÆÊiÊ>ÕÌœÊrojoÊÛ>Ê«Àˆ“iÀœÊ
ÞÊiÊverdeÊÃi}Õ˜`œ°
uÕˆ`>`œtÊu*iˆ}ÀœtÊÊ>ÕÌœÊrojoÊÞÊiÊ>ÕÌœÊverdeÊiÃÌ?˜ÊruedaÊVœ˜ÌÀ>Ê
ruedaÊÞÊ>ÊllegarÊ>Ê>ÊrectaÊw˜>]ÊiÊrojoÊÃiÊ>`i>˜Ì>ÊÞ°°°°°
u >>Ê>ÊL>˜`iÀ>Ê>ÊVÕ>`ÀœÃtÊÊ«ÖLˆVœÊ>«>Õ`iÊ>Êganador.
Rogelio RodríguezÊiÃÊiÊV>“«i˜ÊÞÊrecibeÊÃÕÊVœ«>Ê`œÀ>`>°ÊRolo
Ramírez]ÊiÊÃi}Õ˜`œ]ÊœÊviˆVˆÌ>°Ê>Ê}i˜ÌiÊ>«>Õ`iÊÞ]Ê“ˆi˜ÌÀ>Ã]ÊœÃÊ“i-
V?˜ˆVœÃÊ
iÛ>˜ÊœÃÊ>ÕÌœÃÊ`iÊcarreraÊ>ÊœÃÊLœÝiÃ\ÊRR RR RR RR RR
µÕi]Ê…>ÃÌ>Ê>Ê«ÀÝˆ“>Êcarrera,Ê>‰Êdormirán.

10
Linguoalveolar inferior
Fonema S
ATENCIÓN VISUAL:
ENCONTRAR LOS OBJETOS
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 551)
LINGUOALVEOLAR INFERIOR FRICATIVO
AFONADO CONTINUO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡236
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión.
Arcadas dentarias: Ãi«>À>`>Ã
Labios: Ãi«>À>`œÃ]Êi˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊÃœ˜ÀˆÃ>
Lengua:Ê>Êi˜}Õ>ÊÃiÊ…>>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>]ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÀœâ>˜Êˆ}i-
À>“i˜ÌiÊiÊLœÀ`iÊˆ˜viÀˆœÀÊ`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ>Ê«Õ˜Ì>ÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜Ê
œÃÊ>ÛjœœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊVi˜ÌÀ>iÃ°Ê-iÊvœÀ“>Ê>Ã‰ÊÕ˜ÊÃÕÀVœÊ“i`ˆœÊ?˜ÌiÀœ«œÃÌiÀˆœÀ°
Velo: «iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œÊ«>À>Ê«iÀ“ˆÌˆÀÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀi°
Producción
Ê>ˆÀiÊ>vœ˜>`œÊ«>Ã>Ê«œÀÊiÊÃÕÀVœÊ“i`ˆœÊµÕiÊvœÀ“>Ê>Êi˜}Õ>]ÊV…œV>ÊiÛi“i˜ÌiÊ
Vœ˜ÌÀ>Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊÃ>iÊ«œÀÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>]Ê
`iÃÛˆ?˜`œÃiÊÕi}œÊ…>Vˆ>Ê>L>œ°
Áreas de percepción
Visual:Ê«œÃˆVˆ˜ÊÃœ˜Àˆi˜Ìi]ÊµÕiÊ`i>ÊÛiÀÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÞÊ«>ÀÌiÊ`iÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>-
iÃÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊiiÛ>`œÃ
Auditiva:ÊÃœ˜ˆ`œÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆVœÊ`iÊÀœVi
Táctil:Ê«iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ˆÀiÊµÕiÊÃ>iÊ…>Vˆ>Ê>L>œ]ÊVœœV>˜`œÊ>Ê“>˜œÊ…œÀˆâœ˜Ì>-
“i˜ÌiÊ>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ“i˜Ì˜
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>
Soplo:
‡ÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊVœ˜Ìˆ˜ÕœÊÕ˜ˆvœÀ“i
‡Ê>ViÀÊœÃVˆ>ÀÊ>Ê>“>Ê`iÊÕ˜>ÊÛi>
‡Êœ˜Ê>ÊÛi>ÊVœœV>`>Ê>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ“i˜Ì˜]Ê…>ViÀÊœÃVˆ>ÀÊ>Ê>“>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ
Ãœ˜À‰i
Lengua\
‡Ê>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ`iÃV>˜ÃœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
‡ÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜Ã>˜V…>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>\
>°Ê˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
L°Ê˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
V°Ê˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>
‡Ê1˜ˆÀÊ>ÃÊÌÀiÃÊ«œÃˆVˆœ˜iÃÊVœ˜Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊi˜ÌœÃ]ÊvÀi˜ÌiÊ>ÊiÃ«iœ
‡ÊV>ÀÌÕV…>ÀÊ>Êi˜}Õ>ÊvÕiÀ>Ê`iÊ>ÊLœV>
‡ÊÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊ>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊV>ÀÌÕV…œÊˆ˜}Õ>
‡ÊV>ÀÌÕV…>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê>`i˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>
‡ÊÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊ“>˜Ìi˜ˆi˜`œÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜}Õ>
‡Ê…ˆÃÌ>ÀÊ`iVˆÀ\Êchiste]ÊÃˆ˜Êvœ˜>À®
‡ÊÃÌœÀ˜Õ`>ÀÊuachíst®
‡Ê-ˆL>ÀÊÞÊÃœ˜Ài‰À]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃˆ}ÕiÊiÃ«ˆÀ>˜`œÊiÊ>ˆÀi

10 ‡Linguoalveolar inferior
237 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Interpone la lengua entre los incisivos superiores e inferiores, obstru-
yendo la salida libre del aire:
UÊ˜Ãiš>˜â>Ê`iÊ«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ
UÊiÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
UÊÕ˜Ì>ÀÊ>ÃÊ>ÀV>`>ÃÊ`i˜Ì>Àˆ>ÃÊÞ]Ê“>˜Ìi˜ˆi˜`œÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ê>Ê«œÃˆVˆ˜ÊVœÀÀiVÌ>]Ê
iÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊVœ˜ÊvÕiÀâ>
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê>}Ài}>ÀÊ>ÃÊÛœV>iÃ\ÊS.....EÆÊS.....IÆÊS.....OÆÊS.....U
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜ÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊµÕiÊVœ˜Ìˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊSÊi˜Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>
2. Asoma la parte anterior de la lengua entre los incisivos «œÃˆVˆ˜ÊµÕiÊ
VœÀÀiÃ«œ˜`iÊ>Êvœ˜i“>ÊZ®\
UÊ,i>ˆâ>ÀÊÌœ`œÃÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
UÊ˜Ãiš>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ
UÊÕ˜Ì>ÀÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÞÊi“ˆÌˆÀ\ÊS.....]ÊL>>˜`œÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>
UÊ-ˆÊ>Êi˜}Õ>ÊÃÕLi]ÊVœœV>ÀÊÕ˜Ê«>ˆœÊ«iÀ«i˜`ˆVÕ>À“i˜ÌiÊ>ÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊ«>À>ÊµÕiÊ
iÊiÝÌÀi“œÊµÕiÊµÕi`>Ê`i˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>ÊÃœÃÌi˜}>Ê>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>L>œ
UÊˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊS.....Êi˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]ÊˆÀÊÀiÌˆÀ>˜`œÊ`iÊ>Ê«œVœÊiÊ«>ˆœ]Ê«ÀiÛˆ>Ê
ˆ˜`ˆV>Vˆ˜Ê`iÊµÕiÊ“>˜Ìi˜}>Ê>Êi˜}Õ>Êi˜Ê>Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>
UÊœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÕ˜ÌœÃ]ÊÀi>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊSÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ]Ê«>À>ÊµÕiÊ>Ê
i˜}Õ>ÊÃiÊ>VœÃÌÕ“LÀiÊ>Ê«iÀ“>˜iViÀÊi˜ÊiÊˆ˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>
UÊÕi}œÊVœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊiÃ«iV‰wV>
3. No mantiene el apoyo de la parte anterior de la lengua en los alvéolos
de los incisivos inferiores;
«Àœ`ÕViÊ>ÊSÊVœ˜Ê>Êi˜}Õ>ÊiiÛ>`>]Ê>«œÞ>˜`œÊœÃÊ
LœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊi˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ
UÊ“ˆÌ>ÀÊiÃÌœÀ˜Õ`œÃÊachís, achís.....)
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊÊ
CHES.....CHES.....
CHIS......CHIS......
UÊÕi}œ]Ê>}Ài}>ÀÊ>ÊÛœV>\
CHES.....EÆÊCHES.....E
CHIS.....IÆÊCHIS.....I
UÊiÀVˆÌ>À\
CHESE CHESE CHESE
CHISI CHISI CHISI
CHASA CHASA CHASA
CHOSO CHOSO CHOSO
CHUSU CHUSU CHUSU
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊSÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡238
4. No forma el surco medio:
UÊV>ÀÌÕV…>ÀÊ>Êi˜}Õ>
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊY.....ÆÊYS.....ÆÊYS......
UÊÕi}œÊ>}Ài}>ÀÊ>ÊÛœV>\
YS.....E YS.....E
YS.....I YS.....I
YS.....A YS.....A
YS......O YS......O
YS.....U YS.....U
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊSÊi˜Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>
5. La salida del aire es lateral «œÀÊv>Ì>Ê`iÊ>«œÞœÊ`iÊLœÀ`iÊˆ˜}Õ>ÊVœÀÀiÃ«œ˜-
`ˆi˜ÌiÊi˜ÊiÊwœÊ`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃ\
UÊ,i«>ÃœÊ`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊCHÊiÊY UÊ˜Ãiš>˜â>Ê`iÊ«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ UÊ˜`ˆV>ÀÊµÕiÊi“ˆÌ>\ÊS.....,Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ«ÀiÃˆœ˜>Ê>Ê“iˆ>Ê`iÊ>`œÊ`œ˜`iÊÃiÊ«Àœ-
`ÕViÊiÊ`iviVÌœ
UÊ,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVˆÌ>`>Êi˜Ê>ÃÊ>ÌiÀ>Vˆœ˜iÃÊ˜Õ“iÀ>`>ÃÊ3 ÞÊ4 UÊœ}À>`>ÃÊ>ÃÊÃ‰>L>Ã]ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊSÊi˜Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>
6. Posición interdental de la lengua i˜Ê>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊSÊw˜>\
UÊœ˜ÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃÊÕ˜ÌœÃÊi“ˆÌˆÀ\
BES..... BES..... BES..... BAS..... BIS..... BOS..... BUS.....
UÊ/>“Lˆj˜ÊÃiÊ«Õi`iÊÕÌˆˆâ>ÀÊiÊvœ˜i“>ÊPÊ«>À>ÊiÃ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ UÊ,i«iÌˆÀÊ«>>LÀ>ÃÊVÕÞ>ÃÊÖÌˆ“>ÃÊÃ‰>L>ÃÊÌi˜}>˜\ÊB-vocal-SÊÞÊP-vocal-S UÊÕi}œÊVœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜ÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊi˜ÊVÕÞ>ÊÖÌˆ“>ÊÃ‰>L>ÊVœ˜ÊSÊw˜>]Ê
ˆ˜ÌiÀÛi˜}>˜Ê>ÃÊVœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊi˜ÊiÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊœÀ`i˜\ÊLˆ>Lˆ>]Êˆ˜}Õœ«>>Ì>À]Êˆ˜- }ÕœÛi>À]Ê>Lˆœ`i˜Ì>ÊÞÊ>Êw˜>]Êˆ˜}Õœ>Ûiœ>ÀÊÃÕ«iÀˆœÀÊÞÊˆ˜}Õœ`i˜Ì>°
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊÕ˜Ê}œLœÊµÕiÊÃiÊ`iÃˆ˜y>ÊÃÕ>Ûi“i˜Ìi UÊ“ˆÌ>ÀÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊ>ÊÃœ`>ÊµÕiÊÃ>iÊ`iÊÃˆv˜ UÊ>“>ÀÊ>ÊÕ˜Ê}>ÌˆÌœÊbs... bs... bs...) UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜>ÊÃiÀ«ˆi˜ÌiÊs... s... s...) UÊ«>Õ`ˆÀÊÞÊ«i`ˆÀ\Ê¡bis! ¡bis! UÊœ˜Ì>ÀÊœLiÌœÃÊ…>ÃÌ>\Êdos,ÊtresÊÞÊseis
Esquema corporal
UÊ,iVœ˜œViÀÊ«>ÀÌiÃÊ`iÊVÕiÀ«œÊÞÊ>V>ÀˆVˆ>À>ÃÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊS..... UÊ,i>ˆâ>ÀÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊi˜ÌœÃÊ`iÊÀœÌ>Vˆ˜Ê`iÊV>Liâ>]ÊLÀ>âœÃ]Ê“>˜œÃ]Ê«ˆiÀ˜>ÃÊÞÊ
«ˆiÃÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌi\ÊS......

10 ‡Linguoalveolar inferior
239 ‡
UÊˆÀ>ÀÊÃœLÀiÊÃ‰Ê“ˆÃ“œÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊS......
Lateralidad
UÊ >>˜Vi>ÀÊiÊLÀ>âœÊ`iÀiV…œÊÞÊÕi}œÊ>Ê«ˆiÀ˜>Ê`iÀiV…>]Êi“ˆÌˆi˜`œÊiÊvœ˜i“>
UÊœÊ“ˆÃ“œ]ÊVœ˜ÊœÃÊ“ˆi“LÀœÃÊ`iÊ>`œÊˆâµÕˆiÀ`œ
UÊ-i˜Ì>`œ]Êˆ˜Vˆ˜>ÀÃiÊ…>Vˆ>Ê>Ê`iÀiV…>]Êi“ˆÌˆi˜`œ\ÊS......
UÊœÊ“ˆÃ“œÊ…>Vˆ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>
Orientación espacial
UÊœ˜ÊÕ˜Ê}œLœÊˆ˜y>`œÊVœ˜Ê}>Ã]ÊVœœV>ÀœÊ>`i>˜Ìi]ÊÞÊ“œÛiÀœÊ«>À>Ê>ÀÀˆL>ÊÞÊ«>À>Ê
>L>œ]Êi“ˆÌˆi˜`œ\ÊS.....
UÊ*ÀœVi`iÀÊˆ}Õ>\Ê>ÊVœÃÌ>`œÊ`iÀiV…>ÊiÊˆâµÕˆiÀ`>®ÊÞÊ>ÌÀ?Ã
UÊ,iVœ˜œViÀÊÌ>“Lˆj˜Ê>Ê“>˜œÊµÕiÊœÊÃœÃÌˆi˜i
UÊœ˜ÊÕ˜Ê}œLœÊˆ˜y>`œÊVœ˜Ê>ˆÀi]Ê>Ê>ÊœÀ`i˜]ÊÕLˆV>Àœ\Ê>ÀÀˆL>]Ê>L>œ]Ê>ÊVœÃÌ>`œ]Ê
>`i>˜ÌiÊœÊ>ÌÀ?Ã]Ê`iÊÕ˜>ÊÃˆ>ÊœÊ“iÃ>°Ê6iÀL>ˆâ>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Êœ}À>`>
Orientación temporal
˜y>ÀÊÕ˜Ê}œLœÊÞÊ}À>wV>ÀÊ>ÃÊÌÀiÃÊÃiVÕi˜Vˆ>Ã\Ê`iÃˆ˜y>`œ]Ê“i`ˆœÊˆ˜y>`œ]ÊÌœÌ>“i˜ÌiÊ
ˆ˜y>`œ°Ê-iÊ«œ`À?˜Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊÞÊœÀ`i˜>ÀÊ«œÀÊÌ>“>šœ]ÊÌÀiÃÊ}œLœÃÊµÕiÊÀi«ÀiÃi˜Ìi˜Ê
`ˆV…>ÃÊÃiVÕi˜Vˆ>Ão°Ê9ÊÛˆViÛiÀÃ>]Ê>Ê`iÃˆ˜y>ÀÊiÊ}œLœ
Ritmo
UÊ-iÊ«œ`À?˜Êˆ˜ÌiÀ«ÀiÌ>À]Êi“ˆÌˆi˜`œ\ÊS]ÊÀˆÌ“œÃÊVœ˜ÊiÃµÕi“>ÃÊ}À?wVœÃÊÞÊ>Õ`ˆÌˆÛœÃ\
S...... S S
S S S....... S S S.......
S S S S S S
UÊ9ÊÕi}œÊiÊÀˆÌ“œÊ`iÊÛ>ÃiÃÊVœ˜œVˆ`œÃÊSobre las olas®ÊœÊVÕ>µÕˆiÀÊœÌÀ>ÊV>˜Vˆ˜
Memoria y atención
Visual:ÊÀiVœ˜œViÀÊÞÊVœœÀi>ÀÊœÃÊœLiÌœÃÊµÕiÊÌˆi˜i˜ÊiÊvœ˜i“>ÊSÊi˜ÊÃÕÊ˜œ“LÀiÊ
ÞÊµÕiÊiÃÌ?˜Ê`ˆLÕ>`œÃÊi˜Ê…œ>ÃÊVœ˜Ê‰˜i>Ã]Êœ˜`Õ>`>ÃÊœÊÀiVÌ>ÃÊ`ˆ>}œ˜>iÃÊw}ÕÀ>Ê
‡Êvœ˜`œ®
Auditiva:Êi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊÃ‰>L>ÃÊµÕiÊiÃVÕV…>ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]Ê>«>Õ`ˆÀÊ
VÕ>˜`œÊœˆ}>ÊÕ˜>ÊµÕiÊÌi˜}> S
Táctil:Êi˜Êw}ÕÀ>ÃÊ`iÊV>ÀÌ˜ÊœÊ“>`iÀ>ÊµÕiÊÌi˜}>˜Ê>`œÃÊÀiVÌœÃÊÞÊ>`œÃÊÃˆ˜ÕœÃœÃ]Ê
ÀiVœÀÀiÀÊÃÕÊ«iÀ‰“iÌÀœÊVœ˜ÊiÊ`i`œÊÞÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃÆÊi“ˆÌˆÀÊiÊvœ˜i“>ÊSÊVÕ>˜`œÊ
«>ÃiÊ«œÀÊœÃÊ`i`œÃÊÃˆ˜ÕœÃœÃ
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀ]Ê`iÊi˜ÌÀiÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]ÊœÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>Ê
SÊi˜ÊÃÕÊ˜œ“LÀi
UÊ œ“LÀ>ÀÊVœÃ>Ã]Ê«iÀÃœ˜>ÃÊœÊÕ}>ÀiÃ]ÊµÕiÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊS
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊS
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`i\ÊF]ÊZ/C ÞÊX
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡240
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
asa osa usa esa isa
aso oso uso eso iso
asu osu usu esu isu
ase ose use ese ise
asi osi usi esi isi
2. En vocabularios
a. En posición inicial
sapo sopa suyo seso silla
sana soda suma sebo sillón
saca sofá sucio seco sitio
sabe solo supo sepa siento
salto sosa sube señal silencio
asa asasasa asosesa sasose
oso osososo osisaso sosisa
usu usususu usasesu susesi
ese esesese esisose sesasu
isi isisisi isosusi sisase
b. En posición intervocálica
casa cosa usa mesa misa
paso oso puso queso piso
asusta osuno usura besugo lisura
pase tose museo quesera visera
casita osito música quesillo visita

10 ‡Linguoalveolar inferior
241 ‡
3. En oraciones
Susana sale solaÊ`iÊsuÊcasa.
Susi suma sola.
>Êsopa estáÊi˜Ê>Êmesa.
oso paseaÊVœ˜Ê>Êosa.
SusúÊÌœ“>ÊsodaÊ`iÊsifón.
Sisí asa sesos salados.
Puse las sillasÊÞÊiÊsillónÊ>Ê>`œÊ`iÊsofá.
SaúlÊvÕiÊ>Êmuseo.
Luisa puso salÊ>Ê>ÊsopaÊÞÊ>Êasado.
Êsapo salta solo.
Êqueso está i˜Ê>Êquesera.
Sara sabe sumar hasta seis.
>Êseda se secaÊ>Êsol.
Pase]Ê>Êmesa está servida.
ÕˆÊ>Ê>ÊmisaÊVœ˜ÊSusiÊÞÊLuis.
TeresaÊVœ“iÊsalameÊÞÊqueso.
Esa señal signiﬁca silencio.
c. En posición final
más dos tus mes anís
gas los bus les cuis
las tos pus pues bis
ras nos sus después Luis
además menos cactus tres mis
as lejos rictus bies lis
Tebas Dios autobús arnés síes
tras celos ómnibus Inés país
d. En última sílaba
casas osos sus pases Asís
pasas pesos Jesús bases Isis
osas usos gases tisis
masas besos toses crisis
lisas pasos pises chasis
mesas lisos coses
amasas vasos frases
misas casos vises
risas fosos
cosas pisos
avisas visos

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡242
Esas seis sillas son suyas.
Las visitas se sientan i˜ÊiÊsofá.
Esa esÊ“ˆÊcasa.
>Êsábana estáÊi˜Ê>Êsoga.
Sonia amasaÊ>ÊmasaÊ«>À>Êlas masitas.
Ese osito tose.
Si se sanaÊÌi˜`À?ÊLÕi˜>Êsalud.
¿Sabes sumar dos más tres?
¿SabesÊVÕ?˜ÌœÊes seis menos dos?
Después tomaremosÊiÊómnibus.
˜Êtodas las mesasÊ…>ÞÊseis copas.
·/ˆi˜iÊtos?
·iÊdas más anís?
·EntrasÊœÊsales?
PagarásÊ>ÊVÕi˜Ì>Ê`iÊgas.
Las dos cucharas Û>˜Ê>Êras.
Mis tías seÊÛ>˜Êlejos.
Ese mesÊ«>}>ÀjÊiÊinterés.
iÊlastiméÊVœ˜ÊiÊcactusÊÞÊ“iÊÃ>iÊpus.
Esas gafas sonÊ`iÊElías.
6ˆÊpasarÊ>ÊÕ˜Êcuis.
InésÊÀiâ>Ê>ÊDios.
ParísÊ˜œÊestáÊi˜Ê“ˆÊpaís°Ê
Esas mesasÊÌˆi˜i˜Êvarios usos.
SiÊoyes risas]Ê“iÊavisas.
Dame las pasasÊÞÊlos quesos.
Esos vasos son lisos.
SeÊœÞi˜ÊpasosÊÞÊrisas°Ê
/ÖÊcoses los visos.
Sus frases son aviesas.
Las osasÊÞÊlos ososÊÛ>˜Ê>Êsus casas.
>ÞÊcosasÊ«>À>Êmuchos usos.
Esa tisisÊ…>ViÊcrisis.
œÊpisesÊ>ÃÊbases.
Toses
Ê«œÀÊlos gases.
>ÞÊpesosÊi˜Êlos pisos.
iÊavisas si amasas las masas.
Esas pasas estánÊi˜Êlas mesas lisas.
œÊpases si están los osos.

10 ‡Linguoalveolar inferior
243 ‡
4. En versos rimados
PasoÊ>Êpaso
pasea ese oso.
Pasito >Êpasito,
pasea ese osito.
Así asa Susi su seso soso. Su seso soso, asa Susi, así. Sofía i˜Êsu casa, sala la sopa `iÊSusi,Ê>Êosa.
SeÊÛ>˜Ê>Êsur Sa, So ÞÊSu. SeÊµÕi`>˜Ê>µÕ‰ SeÊÞÊSi. Ê>Êsopa] i˜Ê>Êmesa] «œ˜iÊLuisa iÊqueso. Ê>Êsopa] i˜Ê>Êmesa] «œ˜iÊSamuel Õ˜Ê«œVœÊ`iÊsal. ˜Ê>ÊcasaÊ`iÊLuisa
se sientan así:
Sofía,
i˜Ê>Êsilla;
Susanita,
i˜Ê>Êsillita;
Simón,
i˜ÊiÊsillón;
ÞÊlas visitas,
i˜ÊiÊsofá.
Sa, sa, sa, seÊÛ>Ê>Êcasa. Se, se, se, Þ>ÊœÊsé. Si, si, si, es así. So, so, so, Þ>Êi}° Su, su, su, ·œÊvisteÊÌÖ¶ 1˜œ]ÊdosÊÞÊtres
Õ˜Êosito
ÛˆÊpasar,
dos ositos
ÛˆÊsaltar,
tres ositos
ÛˆÊsaludar.
1˜œ]ÊdosÊÞÊtres]
seis ositos son.
˜ÊiÊautobús Õ˜ÊVactus Saúl se iÛ] ÞÊVœ˜Êlas espinas, todos los dedos Saúl seÊ«ˆ˜V…°
Êsiete ositos, seis sapitos “ˆÀ>˜Êpasar. Saltan los sapitos, se asustan los ositos. Muchos ositos paseanÊ«œÀÊiÊsendero. +ÕiÊson dieciséis, ÞœÊ“iÊi˜ÌiÀœ°·/iÊdecides
>…œÀ>Êœ
después?
¿Entras
œ sales?
Pues si entras
Þ>Ê˜œÊsales,
ÞÊsi sales,
Þ>Ê˜œÊentras.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡244
5. S en grupos consonánticos
UÊ*>À>Ê>w>˜â>ÀÊ>ÊSÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ-
˜?˜ÌˆVœÃ\ÊSBÆÊSC/QÆÊSCLÆÊSCRÆÊSCHÆÊSDÆÊSDRÆÊSFÆÊSFLÆÊSFRÆÊSGÆÊSGLÆÊSGRÆÊ
SLÆÊSMÆÊSNÆÊSPÆÊSPLÆÊSPRÆÊSRÆÊSTÆÊSTRÆÊSVÊÞÊSY
UÊ*>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]Êi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊBSÆÊLSÆÊ
NSÊÞÊRS
UÊ 9Ê i˜ÌÀiÊ Vœ˜Ãœ˜>˜ÌiÃÊ i˜\ÊBSCÆÊBSTÆÊBSTRÆÊNSBÆÊNSBÆÊNSCÆÊNSCRÆÊNSFÆÊ
NSGRÆÊNSLÆÊNSMÆÊNSPÆÊNSTÆÊNSTRÊÞÊNSV
¿Puse esos
vasos lisos
i˜Êesas
mesas lisas?
-‰]Êi˜Êesas
mesas lisas
puse esos
vasos lisos.
˜Êlas mesas,
ÌÖÊamasas
esas masas.
˜Êlas mesas,
ÌÖÊpesas
esas pasas.
˜ÊlasÊmesas,
ÌÖ amasas,
esas masas
Vœ˜Ê>ÃÊpasas.
Los quesos
i˜Êlas mesas,
las mesas
i˜Êlos pisos,
ÞÊlos pisos
i˜Êlas casas.
l
l
Cuento
˜ÊÕ˜ÊbosqueÊi˜œÊ`iÊárboles]Ê>ÊcostadoÊ`iÊÕ˜Ê>ÀÀœÞœ]Ê…>L‰>ÊÕ˜>Ê
casitaÊVœ˜Êparedes blancasÊÞÊÌiV…œÊ`iÊtejas rojas.
˜Êesa casitaÊÛˆÛ‰>Ê>Êv>“ˆˆ>Ê`iÊseñorÊOso.
Êseñor Oso estaba casadoÊVœ˜Ê>Ê señora OsaÊÞÊÌi˜‰>ÊÕ˜ÊositoÊµÕiÊ
seÊ>“>L>ÊSeso]Ê«œÀµÕiÊsiempre estabaÊ pensandoÊÞÊÕ˜>ÊositaÊ>“>-
`>ÊSisí]Ê«œÀµÕiÊ>ÊÌœ`œÊcontestaba:Ê¡Sí! ¡Sí!
1˜Ê`‰>Ê`iÊsol]ÊiÊseñor OsoÊ seÊpusoÊ>Ê«Ài«>À>ÀÊÕ˜Êasado°Êœ˜Êlos
fósforosÊ«Ài˜`ˆÊiÊvÕi}œÊhastaÊµÕiÊseÊi˜Vi˜`ˆiÀœ˜Êlos carbones.
SobreÊ>Ê«>ÀÀˆ>ÊpusoÊ>Êcostilla]Êlos chinchulinesÊÞÊÕ˜Êseso.
>“?ÊOsa se …>L‰>ÊsentadoÊi˜ÊÕ˜ÊsillónÊ>Êsol]Ê«œÀµÕiÊeseÊ`‰>ÊiÊ
ÌœV>L>Êdescansar.
Sisí pusoÊ >Êmesa\Êlos platos]Ê los cubiertos]Ê las servilletasÊÞÊlos
vasos.
˜Êeso]Ê«>«?ÊOso
ÊiÊ`ˆœÊ>ÊSisí\Êu*œ˜iÊ“ÕV…>ÊsalÊ>Êseso!Ê¡Sí!Ê¡Sí!Ê
•respondióÊ>Êosita.
EnseguidaÊÞÊ sinÊ`Õ`>ÀÊÕ˜Êinstante]ÊÌœ“ÊÕ˜ÊsaleroÊÞÊiV…ÊÌœ`>Ê>Ê
sal sobre suÊ…iÀ“>˜ˆÌœÊSeso.
- ¡Socorro!Ê ¡Socorro!-Ê}ÀˆÌ>L>ÊSeso]ÊsacudiéndoseÊ>Ê sal]ÊmientrasÊ
iÊseñor OsoÊÞÊ>Êseñora OsaÊ˜œÊ«œ`‰>˜ÊVœ˜Ìi˜iÀÊ>Êrisa.

10 ‡Linguoalveolar inferior
245 ‡
- Sisí −`ˆœÊdespuésÊiÊseñor Oso‡Ê>ÊsalÊiÃÊsóloÊ«>À>ÊiÊsesoÊ`iÊ
asado]Ê˜œÊ«>À>ÊÌÕÊ…iÀ“>˜ˆÌœÊSeso.
- ¡Sí! ¡Sí! −`iV‰>Ê>Êosita•Êu>ÊsalÊiÃÊsóloÊ«>À>ÊiÊsesoÊ`iÊasado!Ê
u>ÊsalÊiÃÊsóloÊ«>À>ÊiÊsesoÊ`iÊasado!•ÊmientrasÊiÊsacabaÊ>ÊsalÊ>ÊsuÊ
…iÀ“>˜ˆÌœÊSeso.

11
Linguopalatales
Fonema CH
O. TEMPORAL
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 552)
LINGUOPALATAL AFRICADO
AFONADO INSTANTÁNEO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡248
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:Ê>«i˜>ÃÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊÃi«>À>`œÃÊÞÊ>`i>˜Ì>`œÃÊ`i>˜`œÊÛiÀÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
Lengua\Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>]ÊÃiÊ>«œÞ>ÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊ`iÊ
œÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ°Ê>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>ÊiiÛ>`>ÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜ÊiÊ«>>`>ÀÊÃiœÊÞÊœÃÊ
LœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÌœV>˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]Ê«Àœ`ÕVˆi˜`œÊ>Ã‰Ê
Õ˜>ÊœVÕÃˆ˜ÊÌœÌ>°Ê>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê«iÀ“>˜iViÊL>>
Velo\ÊiÊÛiœÊ«iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œÊ«>À>ÊµÕiÊiÊ>ˆÀiÊÃ>}>Ê«œÀÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>
Producción
Ê>ˆÀiÊ >vœ˜>`œÊ Ã>iÊLÀÕÃV>“i˜ÌiÊVœ˜Ê>ÊvÕiÀâ>Ê˜iViÃ>Àˆ>Ê«>À>Ê`iÃ«i}>ÀÊˆ˜ÃÌ>˜Ì?-
˜i>“i˜ÌiÊ>Êâœ˜>ÊVi˜ÌÀ>Ê`iÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÊ«>>`>À]ÊÞÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ
Ã>i]ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊµÕi`>˜Ê>«œÞ>`œÃÊi˜ÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ°
Áreas de percepción
Visual:ÊœLÃiÀÛ>ÀÊV“œÊÃiÊ“ÕiÛiÊ>Ê>“>Ê`iÊ>ÊÛi>ÊVœœV>`>Ê`i>˜ÌiÊ`iÊ>ÊLœV>Ê
VÕ>˜`œÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>Ê>ÊCHÆÊÌ>“Lˆj˜ÊœLÃiÀÛ>ÀÊV“œÊÃiÊi“«>š>ÊÕ˜ÊiÃ«iœ
Auditiva:ÊÃœ˜ˆ`œÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆVœ
Táctil:Ê«iÀVˆLˆÀÊi˜Ê>Ê«>“>Ê`iÊ>Ê“>˜œÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÀÕÃV>Ê`iÊ>ˆÀi
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración\Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊvÕiÀÌiÊÞÊÀ?«ˆ`>
Soplo\ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ«œÊvÕiÀÌiÊÞÊVœÀÌœÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊii“i˜ÌœÃÊ
>`iVÕ>`œÃ
Lengua\
‡œœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ã>˜V…>`>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ>LˆœÃ
‡Ê`i“]Êi˜ÌÀiÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ
‡Ê`i“]Ê>«œÞ>`>Êi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ
‡Ê…ˆÃÌˆ`œÊuchistt®
‡ÊÃÌœÀ˜Õ`œ
‡Ê˜ÀÕ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ã>˜V…>`>Ê…>Vˆ>Ê>L>œ]ÊiiÛ>˜`œÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>
‡ÊœœV>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ã>˜V…>`>Ê>«œÞ>`>Êi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ]Ê
iÛ>˜Ì>ÀÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Ê…>ÃÌ>Ê>«œÞ>À>Êi˜ÊiÊ«>>`>À]Ê“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
‡Ê˜Ê`ˆV…>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊ«ÀœvÕ˜`>“i˜ÌiÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊ«œÀÊ
>ÊLœV>ÊVœ˜ÊvÕiÀâ>ÊÃÕwVˆi˜ÌiÊ«>À>ÊÃi«>À>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê`iÊ«>>`>ÀÊÞÊ«Àœ`ÕVˆÀÊ
iÊÃœ˜ˆ`œÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆVœÊ`iÊvœ˜i“>ÊCH
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Falta de oclusión total o falta de fuerza en la salida del aire da el sonido SH
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜}Õ>Ê«>À>Êi˜Ã>˜V…>À>
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊvÕiÀÌiÊÞÊVœÀÌœ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊS
UÊ˜Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œÊ`iÊS]ÊVœ˜Ê>ÊiÃ«?ÌÕ>Êi“«Õ>ÀÊÃÕ>Ûi“i˜ÌiÊ>Êâœ˜>Ê>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ
>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Ê«>À>ÊµÕiÊÃiÊiiÛiÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Ê…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊiÊ«>>`>À

11 ‡Linguopalatales
249 ‡
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊVœ˜ÊvÕiÀâ>Ê«>À>Ê«Àœ`ÕVˆÀÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ
CH
2. La punta de la lengua permanece elevada desplazando el punto de
articulación hacia adelante, produciéndose sonido TCH
UÊ˜ÀÕ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ã>˜V…>`>Ê…>Vˆ>Ê>L>œ
UÊœœV>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊVœ˜ÌÀ>ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊÞÊi“ˆÌˆÀÊCHI CHI
CHI
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊÃœÃÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>ÊVœ˜ÊÕ˜>ÊiÃ«?ÌÕ>
3. Sustitución por el fonema T
UÊ˜Ãiš>˜â>Ê`iÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\Êsachá]Êsochó]Êsuchú]Êseché]Êsichí
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\Êyachá]Êyochó]Êyuchú]Êyeché]Êyichí
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊÃœÃÌi˜iÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>
4. Sustitución por el fonema S
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊiiÛ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Ê`iÊ«>>`>À
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊvÕiÀÌiÊÞÊVœÀÌœ
UÊ˜Ãiš>˜â>Ê`iÊ«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\Êyeché]Êyeché]ÊyechéÆÊyecheché]Êyecheché]Êyecheché
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊÕ˜ÊÌÀi˜
UÊ “ˆÌ>ÀÊ Vœ“œÊ iÃÌœÀ˜Õ`>˜Ê >ÃÊ «iÀÃœ˜>Ã\Ê Õ˜Ê ÃišœÀÊ }œÀ`œÊ uachót®]Ê Õ˜Ê >˜Vˆ>˜œÊ
uachút®]ÊÕ˜>ÊÃišœÀ>Êuachát®]ÊÕ˜Ê˜ˆšœÊuachét®]ÊÕ˜>Ê˜i˜ˆÌ>Êuachít®
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊV…ˆ˜ˆÌœÊV>˜Ì>˜`œÊVœ˜Ê“iœ`‰>ÊVœ˜œVˆ`>
Esquema corporal
UÊ*>“œÌi>ÀÊ`iÌiÀ“ˆ˜>`>ÃÊ«>ÀÌiÃÊ`iÊVÕiÀ«œÊi“ˆÌˆi˜`œÊÕ˜>ÊÃˆ>L>Ê`iÌiÀ“ˆ˜>`>
UÊÃˆ}˜>`>ÊÕ˜>Ê«œÃˆVˆ˜ÊVœÀ«œÀ>Ê«>À>ÊV>`>ÊÃ‰>L>]ÊÀi«Àœ`ÕVˆÀ>Ê>Êi“ˆÌˆÀÃiÊ>Ê
Ã‰>L>ÊœÊÛˆViÛiÀÃ>°Ê*œÀÊii“«œ\Ê«>À>ÊCHA]Ê“>˜œÊÃœLÀiÊ>ÊV>Liâ>ÆÊCHO]Ê>ÃÊ
`œÃÊ“>˜œÃÊÃœLÀiÊiÊ«iV…œÆÊCHU]Ê“>˜œÃÊÃœLÀiÊ>ÃÊÀœ`ˆ>ÃÆÊCHE]ÊÌœV>˜`œÊ>ÃÊ
œÀi>ÃÆÊCHI]ÊÌœV>˜`œÊ>Ê˜>Àˆâ
Lateralidad
UÊ*>“œÌi>ÀÊiÊ>`œÊ`iÀiV…œÊ`iÊVÕiÀ«œÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊCHO CHO
UÊ*>“œÌi>ÀÊiÊ>`œÊˆâµÕˆiÀ`œÊ`iÊVÕiÀ«œÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊCHI CHI
Ritmo
UÊ>˜Ì>ÀÊ>ÊV>˜Vˆ˜\ÊMambrú
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊÌÀi˜ÊVÕ>˜`œÊÛ>Ê`iÃ«>VˆœÊÞÊVÕ>˜`œÊÛ>ÊÀ?«ˆ`œ
UÊ>ÀV>ÀÊÀˆÌ“œÊVœ˜ÊœÃÊchinchinesÊiÊˆ“ˆÌ>ÀœÃÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>Ã

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡250
Orientación espacial
UÊœ˜ÊÕ˜ÊL>ÃÌ˜ÊœÊ«>œ]ÊV>“ˆ˜>ÀÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜ÌiÊ}œ«i?˜`œœÊi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ
i“ˆÌi\ÊCHAÆÊœÊ“ˆÃ“œÊ…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Ê>ÊœÃÊVœÃÌ>`œÃ]Êi“ˆÌˆi˜`œÊ>ÃÊœÌÀ>ÃÊÃ‰>L>Ã
UÊ*Õ˜Ìi>ÀÊ>`i˜ÌÀœÊVœ˜ÊÕ˜ÊVœœÀÊÞÊVœ˜ÊœÌÀœÊ>vÕiÀ>Ê`iÊw}ÕÀ>ÃÊ`iÊÕ˜ÊV…ˆ˜ˆÌœ]ÊÕ˜Ê
V…>˜V…ˆÌœ]ÊÕ˜ÊV…œÀˆâœÊÞÊÕ˜>ÊÃ>V…ˆV…>
Orientación temporal
"À`i˜>ÀÊ>ÃÊÃiVÕi˜Vˆ>ÃÊÌi“«œÀ>iÃÊVœ˜ÊÌ>ÀiÌ>ÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛ>ÃÊ`i\ÊÕ˜Ê«>˜V…œÊœÊ
Ã>V…ˆV…>ÊµÕiÊÀiVˆj˜ÊÃiÊi“«ˆiâ>Ê>ÊVœ“iÀ]Ê>Ê“i`ˆœÊVœ“iÀÊÞÊVœ˜ÊiÊLœV>`œÊw˜>
Memoria y atención
Visual:Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ>ÃÊw}ÕÀ>ÃÊVÕÞœÃÊ˜œ“LÀiÃÊVœ˜Ìi˜}>˜Ê>Êvœ˜i“>ÊCH
Auditiva:Êi“ˆÌˆÀÊ«>ÀiÃÊ`iÊÃ‰>L>ÃÊ>Êœ‰ÀÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊœÃÊchinchinesÆÊ“>˜Ìi˜iÀÊiÊ
Ãˆi˜VˆœÊVÕ>˜`œÊœÞiÊœÌÀœÃÊÃœ˜ˆ`œÃ
Táctil:ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]Êi“ˆÌˆÀÊ`iÌiÀ“ˆ˜>`>ÊÃ‰>L>Ê>ÊÃi˜ÌˆÀÊiÊ}œ«iÌiœ\Êi˜Ê
ÃÕÊ“>˜œ]Êi˜ÊiÊLÀ>âœ]Êi˜Ê>Ê«ˆiÀ˜>]Êi˜ÊiÊ«ˆi]Êi˜ÊiÊ…œ“LÀœ
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]Ê>ÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊCHÊi˜ÊÃÕÊ˜œ“-
LÀi
UÊ iVˆÀÊ ˜œ“LÀiÃÊ `iÊ «iÀÃœ˜>Ã]Ê VœÃ>ÃÊ ÞÊ Õ}>ÀiÃ]Ê VÕÞœÃÊ ˜œ“LÀiÃÊ Vœ“ˆi˜Vi˜Ê Vœ˜Ê
CH
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊCH
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`i\ÊT]ÊS]ÊYÊÞÊLL
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
acha ocha ucha echa icha
acho ocho ucho echo icho
achu ochu uchu echu ichu
ache oche uche eche iche
achi ochi uchi echi ichi
acha achachá achoché
ocho ochocho ochuchi
uchu uchuchu uchaché
eche echeché echichu
ichi ichichí ichachó

11 ‡Linguopalatales
251 ‡
3. En oraciones
ÊchinoÊÞÊiÊchilenoÊVœ“i˜Êsalchichas.
˜ÊiÃ>ÊfechaÊˆÀjÊ>ÊMachu Pichu.
˜ÊiÊChacoÊVœ“‰Êchuletas, chorizos, churrascos, chocloÊÞÊchocolateÊVœ˜Êchurros.
ÃiÊcharroÊ“iÊ`ˆœÊÕ˜ÊchalÊÞÊÕ˜>Ê«œiÀ>Ê`iÊcheviot.
ÊchivoÊÃiÊvÕiÊ`iÊ>Êchacra.
ChochiÊÌœ“>ÊlecheÊi˜ÊÃÕÊchoza.
PochitoÊ˜œÊÕÃ>Êchupete.
>ÃÊachurasÊÃiÊachicanÊ>ÊvÕi}œ°
ÊpichichoÊiÃÌ?Êi˜Ê>Êcucha.
*>ÃiœÊi˜ÊcocheÊ>Ê>Ênoche.
CachoÊ«ÕÃœÊ>ÃÊbochasÊÞÊ>ÃÊbochitasÊi˜Ê>Êmochila.
>˜`jÊ>ÊrecauchutarÊ>ÃÊVÕLˆiÀÌ>ÃÊ`iÊ“ˆÊcoche.
>“iÊocho ﬁchas.
ChochiÊVœ“iÊpochoclo.
ChoquéÊVœ˜ÊÕ˜Êcoche.
ÃiÊchecoÊ“iÊ`ˆœÊÕ˜ÊchequeÊÞÊocho chelines.
ÕˆÊ>Ê“ˆÊchacraÊ`iÊChaco.
ÃiÊÃ>VœÊ`iÊcheviotÊÌˆi˜iÊLÕi˜>Êhechura.
*ÕÃiÊiÊcuchilloÊÞÊ>ÊcucharaÊ>Ê>ÊderechaÊ`iÊ«>Ìœ°
ÊchicoÊÌœ“> leche chocolatada.
Chiche chupa el chupetín.
ÃiÊchinoÊ˜œÊiÃÊchueco.
œÃÊbichitosÊÃiÊÃÕLˆiÀœ˜Ê>Êtechito.
>“iÊmuchas ﬁchasÊÞÊchapitas.
ÃiÊcharroÊÃiÊ«ÕÃœÊiÊchalecoÊÞÊiÊchambergo.
·+Õˆj˜ÊÃiÊVœ“ˆÊdieciocho salchichasÊÞÊocho chorizos?
PichiÊVœ“ˆÊpucheroÊÞÊiÊ`ˆœÊœÃÊ…ÕiÃœÃÊ>Êpichicho.
2. En vocabularios
a. En posición inicial
chal choclo chupete cheque chino
charro choza chueco checo chicho
chacra choca churro chelín chilla
chapa chocolate chusma cheviot chileno
chala chorizo churrasco Chela chivo
b. En posición intervocálica
hacha bocha cucha fecha ficha
tacho pochoclo mucho techo bicho
achura mochuelo recauchutar hechura Pichu
bache coche buche leche chiche
achica mochila cuchillo techito bichito

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡252
4. En versos rimados
Chauchas,
alcachofas,
ÞÊachicoria
i˜Êi˜Ã>>`>
…ˆâœÊPocha
«>À>ÊCacho.
>ÃÊbochas] iÊbochín ÞÊ>ÃÊbochitas] >ÃÊecha i˜Ê>Êmochila] `œ˜ÊPachín. Achís, achís, achís, Ìˆi˜iÊchuchosÊ>Ê˜i˜>°
Achús, achús, achús, Ìˆi˜iÊchuchosÊ>ÊÃišœÀ>° Achós, achós, achós, Vœ˜ÊchuchosÊiÊÃišœÀ° Achés, achés, achés, iÃÌœÀ˜Õ`>˜ÊÌœ`œÃ œÌÀ>ÊÛiâ°°
˜ÊœÊ>Ìœ
`iÊMachu Pichu,
Vœ“‰>ÊiÊcholo
choclosÊÞ
pochoclos.
˜ÊœÊ>Ìœ
`iÊMachu Pichu,
Ìœ“>L>ÊiÃiÊcholo
>ÊlecheÊÞ
iÊchocolate.
Cucharita,
cucharaÊÞ
cucharón
i˜Ê>ÊVœVˆ˜>
`iÊChin-Chon.
Ocho cucharitas, dieciocho cucharas ÞÊochenta cuchillos, Ûi˜`ˆÊCachita i˜ÊMachu Pichu.
œ˜Êhache iÊhacha, iÊhachero ÞÊiÊhachita. œ˜Êhache iÊhelecho, iÊhechizo ÞÊiÊhechicero. ˆÊpichicho salchicha chumbaÊ«œÀÊ>µÕ‰] chumbaÊ«œÀÊ>?° ˆÊpichicho µÕˆiÀiÊÃÕÊleche. ˆÊpichicho salchicha.
>Êchoza techadaÊiÃÌ?° œ˜ÊChicho >Êtechó, iÊchino techador. Chá, chá, chá, L>ˆ>]ÊL>ˆ>] iÊcha cha chá. >ˆ>ÊChacha ÞÊL>ˆ>ÊPacha. Cha, cha, chá, L>ˆ>˜ÊÌœ`>Ã iÊCha cha chá.

11 ‡Linguopalatales
253 ‡
5. CH en grupos consonánticos
*>À>ÊiiÀVˆÌ>ÀÊ>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊCHÊ`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊœÃÊ
Ãˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊLCHÆÊNCHÆÊRCHÊÞÊSCH
l
l
Cuento
1˜Ê`‰>]ÊPachínÊiÊ`ˆœÊ>ÊChachi\
‡Ê·6>“œÃÊ>ÊVœ“iÀÊ>ÊranchoÊ`iÊChicho¶
‡Ê-‰]ÊÛ>“œÃÊi˜Ê“ˆÊcocheÊ‡Vœ˜ÌiÃÌÊChachi.
PachínÊÞÊChachiÊi}>Àœ˜Ê>ÊranchoÊ`iÊChicho]ÊÞÊÃiÊÃi˜Ì>Àœ˜Ê>Ê
Õ˜>Ê“iÃ>°
‡Ê·+ÕjÊÃiÊÛ>˜Ê>ÊÃiÀÛˆÀ¶‡ÊiÃÊ«Ài}Õ˜ÌÊiÊbichito.
‡Ê+ÕiÀi“œÃÊVœ“iÀÊocho panchos]Ê dieciocho salchichas]Ê ochentaÊ
viÌ>ÃÊ`iÊsalchichón]ÊÕ˜ÊchinchulínÊÞÊ`œÃÊchurrascos‡Ê«ˆ`ˆÊPachín.
‡Ê·9Ê«>À>ÊLiLiÀ¶
‡ÊœÃÊleches chocolatadasÊ‡Ê`ˆœÊChachi.
œÃÊchanchitosÊ}œœÃœÃÊÃiÊVœ“ˆiÀœ˜ÊÌœ`œÊVœ˜ÊcucharaÊÞÊcuchillo]Ê
ÞÊ`iÊ«œÃÌÀiÊ«ˆ`ˆiÀœ˜]Ê˜>`>Ê“?ÃÊ˜ˆÊ˜>`>Ê“i˜œÃÊµÕi]ÊuÕ˜>Ê}À>˜ÊÌœÀÌ>Ê
`iÊchocolate!

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡254
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias: iÛi“i˜ÌiÊÃi«>À>`>Ã
Lengua:Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ°Ê>Ê«>ÀÌiÊ“i-
`ˆ>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÃiÊiiÛ>ÊvœÀ“>˜`œÊÕ˜ÊV>˜>Ê“i`ˆœÊVÕ>˜`œÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÃiÊ
>`…ˆiÀi˜Ê>ÊœÃÊLœÀ`iÃÊˆ˜ÌiÀ˜œÃÊ`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃ
Velo:Ê«iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œÊ«>À>ÊµÕiÊiÊ>ˆÀiÊÃ>}>Ê«œÀÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>
Fonema Y
O. TEMPORAL:
ORDENAR LAS SECUENCIAS
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR “Y”
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 553)
LINGUOPALATAL FRICATIVO
FONADO CONTINUO

11 ‡Linguopalatales
255 ‡
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊi˜ÊvœÀ“>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê«œÀÊiÊV>˜>Ê“i`ˆœÊvœÀ“>`œÊ«œÀÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊ
iÊ«>>`>ÀÊÃiœ°
Áreas de percepción
Visual:Ê>LˆœÃÊÃi«>À>`œÃÊiÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊiÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊ>Ê>ÊÛˆÃÌ>
Auditiva:ÊÃœ˜œÀˆ`>`Ê«>ÀiVˆ`>Ê>Ê>Ê`iÊÕ˜ÊâÕ“Lˆ`œ
Táctil:Ê«iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊVœÃµÕˆiœÊi˜Ê>Êi˜}Õ>ÊÞÊi˜ÊiÊVÕiœ
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración\Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>ÊVœ˜ÊVˆiÀÌ>ÊvÕiÀâ>
Soplo\ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊVœ˜Ìˆ˜Õœ
Lengua\
‡Ê->V>ÀÊÞÊi˜ÌÀ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ã>˜V…>`>
‡ÊV>ÀÌÕV…>ÀÊ>Êi˜}Õ>
‡Ê˜ÀÕ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>L>œ
‡Ê…>ÃµÕˆ`œ
‡ÊœœV>ÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>«œÞ>`>Êi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊÞÊiÛ>˜Ì>˜-
`œÊiÛi“i˜ÌiÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>]Ê`i>ÀÊÃ>ˆÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ«œÀÊiÊV>˜>ÊVi˜ÌÀ>Ê
vœÀ“>`œÊ«œÀÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊiÊ«>>`>À°
‡Ê“ˆÌˆÀ\
I.......Y.......I I.......Y.......I
I.......Y.......A
I.......Y.......O
I.......Y.......U
I.......Y.......E
‡ÊœÊ“ˆÃ“œ]ÊVœ“i˜â>˜`œÊVœ˜Ê>ÊE
‡Ê,i«iÌˆÀ\ÊYI YI YIÆÊYE YE YEÆÊYIYE YIYEÆÊYEYI YEYI
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Ausencia de tono laríngeo (se oye SH)
>°Ê*iÀVˆLˆÀÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>Êi˜ÊiÊVÕiœÊ`iÊÀii`ÕV>`œÀÊœÊ>ÊÀii`ÕV>`œÀ>]Ê
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌiÊiÊvœ˜i“>ÆÊVœœV>ÀÊ>Ê“>˜œÊi˜ÊiÊ«Àœ«ˆœÊVÕiœÊÞÊi“ˆÌˆÀ\ÊY.......
L°Êœ˜Ê>Ê“>˜œÊ>«œÞ>`>Êi˜ÊiÊVÕiœÊ«>À>Ê«iÀVˆLˆÀÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>]Êi“ˆÌˆÀ\Ê
A.....]ÊO.....]ÊE.....
E.....Y..... E.....Y..... E.....Y.....
I.....Y..... I.....Y..... I.....Y.....
E.....Y.....A E.....Y.....O E.....Y.....U
E.....Y.....E E.....Y.....I
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊÃ‰>L>Ã

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡256
2. Falta de elevación de la parte media de la lengua «Àœ`ÕViÊÕ˜>ÊSÊVœ˜Ê
âÕ“Lˆ`œ®
UÊ,i«>Ã>ÀÊiÊvœ˜i“>ÊCHÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
UÊ“ˆÌˆÀ\
CHY.....]ÊCHY.....]ÊCHY.....
UÊ“ˆÌˆÀ\
CHEY.....E CHIY......IÊ CHAY.....A
CHOY.....OÊ CHUY....U
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Êi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
3. Si no fija la punta de la lengua a los alvéolos inferiores:
>°Ê“ˆÌˆÀ\ÊS.....Y.....Ê SY.....ÊÊ SY.....
SEY.....E SIY.......IÊ SOY.....O
SAY.....AÊ SUY.....U
L° ,i>ˆâ>ÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œÊÞÊÃœÃÌi˜ˆi˜`œÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊVœ˜ÌÀ>ÊœÃÊ>Ûjœ-
œÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ]Ê…>ViÀiÊi“ˆÌˆÀ\ÊY.......ÊÕi}œ]Ê>}Ài}>ÀÊ>ÃÊÛœV>iÃÊ«>À>ÊvœÀ“>ÀÊ>ÃÊ
Ã‰>L>Ã
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>À\ÊiÊÛÕiœÊ`iÊÕ˜Ê“œÃV>À`˜
UÊ“ˆÌ>À\ÊiÊ>“>`œÊ`iÊÕ˜ÊLÕµÕi
UÊ“ˆÌ>À\ÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊ“œÌœÀÊ`iÊÕ˜ÊÞ>Ìi
Esquema corporal
*>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊœÊ>Ê“>˜œÊ«œÀÊ`ˆÃÌˆ˜ÌœÃÊÃi}“i˜ÌœÃÊVœÀ«œÀ>iÃ]Ê`iÌiÀ“ˆ˜>˜`œÊ«Ài-
Ûˆ>“i˜ÌiÊœÃÊ‰“ˆÌiÃ°Ê*œÀÊii“«œ]Ê>˜ÌiLÀ>âœ\Ê`iÊ>Ê“ÕšiV>Ê>ÊVœ`œÊœÊÛˆViÛiÀÃ>]Ê
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊi“ˆÌiÊiÊvœ˜i“>
Lateralidad
“ˆÌˆÀÊÃ‰>L>ÃÊ`iÌiÀ“ˆ˜>`>ÃÊ«Àœœ˜}>˜`œÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊ>ÊY]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊiiÛ>˜ÊœÃÊ
“ˆi“LÀœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊœÊˆ˜viÀˆœÀiÃ]Êi˜Ì>“i˜Ìi\
À>âœÊ`iÀiV…œ\Ê ÊY.......A
*ˆiÀ˜>Ê`iÀiV…>\Ê ÊY.......I
À>âœÊˆâµÕˆiÀ`œ\ÊY.......U
*ˆiÀ˜>ÊˆâµÕˆiÀ`>\ÊY.......E
Orientación espacial
UÊYo voy hacia..... y digo: Y.....ÊÀ>ÃiÊµÕiÊÃiÊ>«ˆV>À?Êi˜ÊœÃÊ`iÃ«>â>“ˆi˜ÌœÃÊ…>Vˆ>Ê
>`i>˜Ìi]Ê>ÌÀ?Ã]Ê>ÊV>`>ÊVœÃÌ>`œ]ÊVÕ>˜`œÊÃiÊ>}>V…>Ê>L>œ®ÊÞÊVÕ>˜`œÊÃiÊiÛ>˜Ì>Ê
>ÀÀˆL>®
UÊEl yate va a la isla que está más cerca; El yate va a la isla que está más lejos:
,i>ˆâ>ÀÊ>“LœÃÊÀiVœÀÀˆ`œÃÊÕÌˆˆâ>˜`œÊÕ˜ÊÞ>ÌiÊ`iÊÕ}ÕiÌiÊÞÊw}ÕÀ>ÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>Ìˆ-
Û>ÃÊ`iÊ>ÃÊˆÃ>ÃÆÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ`iÃ«>â>ÊiÊÞ>Ìi]Êi“ˆÌiÊiÊvœ˜i“>ÊY
UÊÀ>wV>ÀÊ>ÃÊ>VVˆœ˜iÃÊi˜ÊÕ˜>Ê…œ>]Ê“>ÀV>˜`œÊVœ˜Ê`ˆviÀi˜ÌiÊVœœÀÊ>“LœÃÊÌÀ>ÞiV-
ÌœÃ]ÊÕi}œÊ«>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊ«œÀÊ>ÃÊ‰˜i>ÃÊÌÀ>â>`>Ã]Êi“ˆÌˆi˜`œÊiÊvœ˜i“>

11 ‡Linguopalatales
257 ‡
Orientación temporal
"À`i˜>ÀÊÌ>ÀiÌ>ÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛ>ÃÊ`iÊun yate que se acerca a una isla\ÊiœÃ]Ê>Ê“i`ˆœÊ
V>“ˆ˜œ]Ê>Ê>`œÊ`iÊ>ÊˆÃ>ÆÊVœ˜ÊœÌÀœÊ}ÀÕ«œÊ`iÊÌ>ÀiÌ>Ã]Êel yate que parte de la isla\Ê>Ê
>`œ]Ê>Ê“i`ˆœÊV>“ˆ˜œ]ÊiœÃ°
Ritmo
˜ÌiÀ«ÀiÌ>ÀÊiÃµÕi“>ÃÊ`iÊ`ÕÀ>Vˆ˜Ê`iÊÃœ˜ˆ`œÊYÊ}À>wV>`œÃÊVœ˜Ê‰˜i>ÃÊµÕiÊÀi«ÀiÃi˜-
Ìi˜ÊÛÕiœÃÊ`iÊ>Li>ÃÊ>À}œÃÊÞÊVœÀÌœÃ]Ê«>Ã>˜`œÊiÊ`i`œÊÃœLÀiÊ>ÃÊ‰˜i>ÃÊÞÊi“ˆÌˆi˜`œÊ
iÊvœ˜i“>
Memoria y atención
Visual:
‡ÊiÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊw}ÕÀ>Ã]Ê`iVˆÀ\ÊY]ÊVÕ>˜`œÊ>«>ÀiViÊ>Êw}ÕÀ>Ê`iÊÞ>Ìi
‡Ê˜Ê>ÊÃiÀˆi\ÊXXYXXXXYXYXYYXX]ÊÃiš>>ÀÊV>`>ÊÃˆ}˜œÊÞÊ`iVˆÀ\ÊY]ÊVÕ>˜`œÊ
Ãiš>>ÊiÊµÕiÊiÊVœÀÀiÃ«œ˜`i
Auditiva:Ê`iÃ«>â>ÀÊiÊÞ>ÌiÊ`iÊÕ}ÕiÌiÊÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>ÊV>`>ÊÛiâÊµÕiÊœˆ}>ÊÕ˜>ÊÃ‰>-
L>ÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊY]Êi˜ÌÀiÊÛ>Àˆ>ÃÊÛœV>iÃÊµÕiÊÃiÊiÊ«Àœ˜Õ˜Vˆi˜
Táctil:ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]Ê«>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊÃœLÀiÊVˆ˜Ì>ÃÊ`iÊÌi>ÊÃÕ>ÛiÃÊÞÊ?Ã«i-
À>ÃÆÊ>ÊÌœV>ÀÊiÃÌ>ÃÊÖÌˆ“>Ã]Êi“ˆÌˆÀÊiÊvœ˜i“>ÊY
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀ]Ê`iÊi˜ÌÀiÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]ÊœÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊYÊi˜ÊÃÕÊ
˜œ“LÀi
UÊ œ“LÀ>ÀÊ«iÀÃœ˜>ÃÊVÕÞœÃÊ˜œ“LÀiÃÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊY
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊY
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`i\ÊCHÊÞÊLL,ÊÞÊ`iÊHIE
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
aya oya uya eya iya
ayo oyo uyo eyo iyo
ayu oyu uyu eyu iyu
aye oye uye eye iye
ayi oyi uyi eyi iyi

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡258
3. En oraciones
iÊ«ÕÃiÊiÊpiyama.
Yo desayunoÊVœ˜Êyogur.
YolandaÊÕ˜Ì>ÊyuyosÊi˜ÊiÃiÊyuyal.
ÊpayasoÊÃiÊvÕiÊ>Ê>Êplaya.
iÃ`iÊ>ÊplayaÊÛiœÊ>ÃÊboyasÊÞÊiÊyate uruguayo.
YuyiÊÕi}>ÊVœ˜ÊiÊyo-yó.
ÊpapagayoÊÃiÊVœ“ˆÊ>ÃÊyemas.
-iÊcayóÊiÊyesoÊ`iÊÌiV…œ.
ˆÊyernoÊÌÀ>œÊyerbaÊ“>Ìi°
Êrayo cayóÊi˜ÊiÊyuyal.
MireyaÊÌˆi˜iÊhoyuelosÊi˜Ê>ÃÊ“iˆ>Ã°
œÃÊReyesÊ>}œÃÊ“iÊ`i>Àœ˜ÊÕ˜ÊyateÊ`iÊÕ}ÕiÌi°
˜ÊYucatánÊ“iÊVœ“«ÀjÊÕ˜ÊVˆ˜ÌÕÀ˜Ê`iÊyacaré.
ÃiÊuruguayoÊ«>Ãi>Ê«œÀÊiÊÀ‰œÊYi .
/i˜}œÊÕ˜Êpapagayo paraguayo.
*>ÃÊÕ˜>ÊyuntaÊ`iÊbueyesÊViÀV>Ê`iÊPilcomayo.
AyerÊvÕˆÊ>Ê>Êplaya.
SorayaÊ«ˆ`iÊ>ÊyapaÊ>Ê`œ˜ÊYaco]ÊiÊyugoslavo.
YoÊ˜>V‰Êi˜ÊiÊ“iÃÊ`iÊmayo.
œÃÊmayas construyeronÊ}À>˜`iÃÊÌi“«œÃ°
aya ayayaya ayoyeya
oyo oyoyoyo oyiyayo
uyu uyuyuyu uyayeyu
eye eyeyeye uyayeyu
iyi iyiyiyi iyoyayi
2. En vocabularios
a. En posición inicial
ya yo yudo yelmo Yi (río)
yapa yo-yo yute yema
yace yogur yuyo yeso
yacaré yodo yuyal yerba
yate yodado yunta yegua
b. En posición intervocálica
payaso joya suya Mireya piyama
mayo hoyo suyo peyorativo Yiyo
ayuda hoyuelo Yuyú Yapeyú
ayer oye huye reyes viyela
rayita coyita yuyito

11 ‡Linguopalatales
259 ‡
ÊmayordomoÊÌÀ>œÊ>ÊmayonesaÊ«>À>ÊYuyú.
ˆÊ…ˆœÊÌˆi˜iÊÕ˜>ÊÀi“iÀ>Êrayada.
YapeyúÊÃiÊiÃVÀˆLiÊVœ˜Êmayúscula.
Ã>ÊmayólicaÊÃiÊcayó.
œÊÃiÊvaya]ÊyaÊÛˆi˜iÊiÊcoya.
4. En versos rimados
YuyosÊÞÊyuyitos]
yoÊvÕˆÊ>ÊLÕÃV>À]
ViÀV>Ê`iÊarroyito.
YuyosÊÞÊyuyitos]
`iÊiÃiÊyuyal
ViÀV>Ê`iÊarroyito.
Êpapagayo paraguayo iÃÌ?Ê>ÊLœÀ`iÊ`iÊarroyo, VÕ>˜`œÊiÊyateÊ`iÊ Yaya iÊpapagayo oye] `iÊLœÀ`iÊ`iÊarroyo iÊpapagayo huye. ¿YaÊÛiÃÊµÕiÊiÊyelmo
˜œÊiÃÊ`iÊyeso?
¿YaÊÛiÃÊµÕiÊiÊyate
˜œÊÛ>Ê«œÀÊiÊarroyo?
¿YaÊÛiÃÊµÕiÊiÊyacaré
˜œÊiÃÊ`iÊyute?
¿YaÊÛiÃÊµÕiÊ>Êyegua
˜œÊÌˆi˜iÊrayas?
YaÊÛiÃ]Êi˜Ìœ˜ViÃ]
µÕiÊiµÕˆÛœV>ÀÃi]
˜œÊiÃÊÕ˜Ê…ˆiÀÀœ]
Ãˆ˜œÊÕ˜Êyerro.
¡Vaya, vaya!
+ÕjÊLˆi˜ÊÃ>Ì>
iÊpayaso.
¡Vaya, vaya!
+ÕjÊLˆi˜ÊV>˜Ì>
iÊpayaso.
¡Vaya, vaya!
·+Õˆj˜ÊÃiÀ?
iÃiÊpayaso?
¡Vaya, vaya!
ÃˆÊiÃÊYayo.
ÊYoli,
Õ˜>Êjoya
`iÊ>Êjoyería,
YuyiÊiÊ`ˆœ°
ÊYoli,
enjoyada,
>ÊYuyi
Õ˜ÊLiÃœÊiÊ`ˆœ°
ÃÊsuya >Êyegua, ÞÊÃœ˜Êsuyos œÃÊbueyes µÕiÊ«>ÃÌ>˜ >?]Êi˜ÌÀi œÃÊyuyales. ˜ÊÕ˜ÊV>L>œÊbayo “œ˜Ì>ÊiÃiÊcipayo, iÛ>ÊÕ˜Êpapagayo ÛiÀ`iÊÞÊparaguayo.
Yo,Êi˜Ê>yunas
ya ˜œÊiÃÌœÞ° œ˜Ê`œÃÊyemas ÞÊÕ˜Êyogur yaÊ`iÃ>ÞÕ˜j°
YemitasÊÞÊmayonesa «œ˜iÊYolanda ÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡260
5. “Y” en grupos consonánticos
*>À>ÊiiÀVˆÌ>ÀÊ>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊYÊ`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊœÃÊ
}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊBYÆÊDYÊÞÊNY
l
l
Cuento
ÊV>ÀÌiÊ`iÊVˆÀVœÊ>˜Õ˜Vˆ>\ÊºYoyo]ÊiÊpayaso»
Yoyo]ÊiÊpayaso]ÊÕÃ>ÊÕ˜>ÊV>“ˆÃiÌ>Êrayada]ÊVœ˜ÊrayasÊ>“>Àˆ>Ã]Ê
rayasÊ>âÕiÃÊÞÊrayasÊÀœ>Ã°
Yoyo,ÊiÊpayaso]ÊdesayunaÊÌœ`œÃÊœÃÊ`‰>ÃÊÕ˜ÊyogurÊÞÊ`œÃÊyemasÊ
`iÊ…ÕiÛœ°
Yoyo,ÊiÊpayaso,Êi˜Ê>Ê«ˆÃÌ>]ÊVœÀÀiÊÞÊÃ>Ì>ÊÃˆ˜Ê«>À>À°
œÀÀiÊÞÊVœÀÀiÊYoyoÊ…>ÃÌ>ÊµÕioÊu«ˆ“t]Êu«>“t]Êu«Õ“t
Yoyo, iÊpayaso,ÊÃiÊcayó.
·-iÊdesmayó?Ê«Ài}Õ˜Ì>L>Ê>Ê}i˜ÌiÊ«ÀiœVÕ«>`>°
œ]ÊÃiÊiÛ>˜Ì>ÊVœ˜ÊÕ˜ÊÃ>ÌœÊ“ÕÞÊ}À>VˆœÃœÊÞÊÃœ˜Àˆi˜`œÊÃ>Õ`>ÊÃ>-
V?˜`œÃiÊ>Ê}>iÀˆÌ>°
u>tÊu>tÊu>tÊÃiÊÀ‰iÊ>Ê}i˜Ìi°
˜ÊÛiâÊ`iÊ«iœÃ]ÊuÌˆi˜iÊyuyosÊÛiÀ`iÃÊi˜Ê>ÊV>Liâ>t
u>tÊu>tÊu>tÊÃiÊÀ‰i˜ÊœÃÊ˜i˜iÃ]ÊÞÊYoyo, iÊpayaso,ÊÌ>“Lˆj˜°

11 ‡Linguopalatales
261 ‡
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊÃi«>À>`œÃ
Lengua:Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜vi-
ÀˆœÀiÃ°ÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÃiÊ“>˜Ìˆi˜i˜ÊˆLÀiÃÊ«œÀÊ>˜}œÃÌ>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>°Ê>Ê
«>ÀÌiÊ“i`ˆ>ÊÃiÊiiÛ>ÊÞÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜ÊiÊ«>>`>ÀÊÃiœ
Velo:ÊiÛ>˜Ì>`œ
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊi˜ÌÀiÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]Ê>ÃÊ“iˆ>ÃÊÞÊœÃÊ“œ>ÀiÃ]Ê
…>Vˆi˜`œÊÛˆLÀ>ÀÊ>ÃÊ“iˆ>Ã°
Fonema LL
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR “ll”
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 554)
LINGUOPALATAL LATERAL
FONADA SEMICONTINUA

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡262
Áreas de percepción
Visual:Ê«œÀÊ>ÊLœV>Êi˜ÌÀi>LˆiÀÌ>ÊÃiÊÛiÊiÊ`œÀÃœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜}œÃÌ>`>ÊµÕiÊÃiÊ
iiÛ>Êi˜ÊÃÕÊ«>ÀÌiÊ“i`ˆ>
Auditiva:ÊÃœ˜ˆ`œÊÀÕ“œÀœÃœ
Táctil:ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Êi˜Ê>ÃÊ“iˆ>Ã
Motriz:ÊÌi˜Ãˆ˜Êi˜Ê>Êi˜}Õ>ÊVÕ>˜`œÊÃiÊ“>˜Ìˆi˜iÊiiÛ>`>Êi˜ÊÃÕÊ«>ÀÌiÊ“i`ˆ>
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>
Soplo:ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊÃÕ>ÛiÊÞÊVœ˜Ìˆ˜Õœ
Labios:Ê“>˜Ìi˜iÀÊœÃÊ>LˆœÃÊÃi«>À>`œÃÊÞÊyœœÃ
Lengua:
‡ÊœL>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>L>œÊÌœV>˜`œÊVœ˜Ê>Ê«Õ˜Ì>ÊiÊvÀi˜ˆœÊÞÊiiÛ>˜`œÊ>Ê
«>ÀÌiÊ“i`ˆ>
‡Ê“«Õ>ÀÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊVœ˜Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>
‡Ê“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊCHÊÞÊÑ
‡Ê“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊCHELLE CHILLI
ÑELLE ÑILLI
‡Ê“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊLELLÉ LILLÍ LALLÁ LOLLÓ LULLÚ] >Vi˜ÌÕ>˜`œÊ>ÊÃi-
}Õ˜`>ÊÃ‰>L>
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Sustitución de LL por L acompañada de vocal “I” por falta de apo-
yo de la punta de la lengua
i˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊÞÊii-
Û>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>\
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜}Õ>Ê«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
UÊ˜Ãiš>˜â>Ê`iÊ«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊS.......... S.....LL.....E
CH CH CHLL.....E CHLL.....E
CHLL.....AÊ CHLL.....OÊ CHLL .....U
2. Ausencia de salida lateral del aire fonado
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊ>˜}œÃÌ>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
UÊœ˜Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÌœV>ÀÊ>ÌiÀ˜>`>“i˜ÌiÊiÊ>LˆœÊÃÕ«iÀˆœÀÊiÊˆ˜viÀˆœÀ]ÊiÊ
LœÀ`iÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊVi˜ÌÀ>iÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊiÊˆ˜viÀˆœÀiÃ]ÊÞÊ>ÃÊV>À>ÃÊˆ˜ÌiÀ˜>ÃÊ`iÊ
œÃÊ“ˆÃ“œÃ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊLELLE LILLI LOLLO LULLU LALLA
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊÃœÃÌi˜iÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>L>œÊÞÊ>`i˜ÌÀœÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ
iÊˆ˜`ˆV>ÊµÕiÊÌÀ>ÌiÊ`iÊi“ˆÌˆÀ\ÊL.......
3. Ausencia de sonido laríngeo
UÊ*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>Êi˜ÊiÊVÕiœ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊÛœV>iÃÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊi˜ÊiÊVÕiœ
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊA....LL....Æ O....LL....ÆÊU....LL....ÆÊE....LL....ÆÊI....LL

11 ‡Linguopalatales
263 ‡
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊLL.....]Ê>ViÀV>˜`œÊÞÊ>i>˜`œÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ>ÃÊ“>˜œÃÊ`iÊ>ÃÊ“iˆ>Ã]Ê«>À>Ê
«iÀVˆLˆÀÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊLL.....]Ê«>Ã>˜`œÊÕ˜Ê`i`œÊ«œÀÊ>“L>ÃÊ“iˆ>Ã]Êi˜ÊvœÀ“>ÊVˆÀVÕ>À
Esquema corporal
UÊ-i˜Ì>`œ]ÊiÝÌi˜`iÀÊ>ÃÊ«ˆiÀ˜>ÃÊ«>À>i>ÃÊ…>Vˆ>Ê>ÀÀˆL>]Ê>`i>˜ÌiÊÞÊ>L>œ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ
i“ˆÌi\ÊLL.....ÊÀiVœ˜œViÀÊ>ÃÊÀœ`ˆ>Ã®
UÊiÛ>˜Ì>ÀÊÕ˜ÌœÃÊÞÊ«>À>iœÃ]ÊiÊ`i`œÊ‰˜`ˆViÊ`iÊV>`>Ê“>˜œ]Ê…>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi]Ê>ÀÀˆL>Ê
ÞÊ>L>œ
UÊ-i˜Ì>`œ]Ê“œÛiÀÊÕ˜Ê«ˆiÆÊÕi}œÊÀiVœ˜œViÀÊiÊÌœLˆœ
UÊÕi}œ]ÊVœ˜ÊiÊœÌÀœÊ«ˆi
Lateralidad
UÊ >>˜Vi>ÀÊœÃÊLÀ>âœÃÊiÝÌi˜`ˆ`œÃÊÞÊ«>À>iœÃÊ…>Vˆ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>ÊÞÊ>Ê`iÀiV…>]Ê
i“ˆÌˆi˜`œ\ÊLL.....
UÊiÛ>˜Ì>ÀÊœÃÊ`i`œÃÊ‰˜`ˆViÃ]ÊÕ˜ÌœÃÊÞÊ«>À>iœÃ]Ê…>Vˆ>Ê>Ê`iÀiV…>ÊÞÊ>ÊˆâµÕˆiÀ`>ÆÊ
Ì>“Lˆj˜ÊÃiÊ«Õi`iÊÌÀ>L>>ÀÊVœ˜Ê«>ˆœÃÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÊ}ÀœÃœÀ]ÊVœ˜Ê>}>ÀÀiÊÌœÌ>Ê`iÊ
>Ê“>˜œÊœÊVœ˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ«ˆ˜â>
UÊÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊLLA]ÊÌœV>ÀÃiÊ>ÊÀœ`ˆ>ÊÞÊiÊÌœLˆœÊˆâµÕˆiÀ`œÃÆÊ>ÊÌœV>ÀÃiÊœÃÊ`i-
ÀiV…œÃ]Ê`iVˆÀ\ÊLLO
Orientación espacial
UÊœœV>ÀÊÃˆ>ÃÊ>Ài`i`œÀÊ`iÊ>Õ“˜œ\Ê>`i>˜Ìi]Ê>ÌÀ?Ã]Ê>ÊV>`>ÊVœÃÌ>`œ°ÊÊ>Õ“˜œÊ
`iLiÀ?Ê>Û>˜â>À]ÊÀiÌÀœVi`iÀÊœÊVœÀÀiÀÃiÊ…>ÃÌ>Ê>ÊÃˆ>ÊµÕiÊÃiÊiÊˆ˜`ˆµÕi]ÊÃˆ˜ÊV>“-
Lˆ>ÀÊÃÕÊ«œÃˆVˆ˜ÊVœÀ«œÀ>ÊiÃ«>Vˆ>
UÊœ˜Ê>ÃÊ“ˆÃ“>ÃÊÃˆ>Ã]ÊÃiÊVœœV>À?ÊÕ˜ÊœLiÌœÊ>ÀÀˆL>]Ê`iL>œÊœÊ>ÊVœÃÌ>`œ°ÊÊ
>Õ“˜œÊ`iLiÀ?ÊÛiÀL>ˆâ>ÀÊ>ÊÃˆÌÕ>Vˆ˜]Ê«œÀÊii“«œ\ÊLa pelota está arriba de la
silla que está adelante
UÊ*œ`À?ÊÀiVœ˜œViÀÊcercaÊÞÊlejos]ÊVœœV>˜`œÊÃˆ>ÃÊ>Ê`ˆviÀi˜ÌiÊ`ˆÃÌ>˜Vˆ>Ê`iÊ>Ê“iÃ>]Ê
ÃˆÌÕ>Vˆ˜ÊµÕiÊ«œ`À?ÊÃiÀÊ}À>wV>`>Êi˜ÊiÊ«>˜œÊ«ˆâ>ÀÀ˜ÊœÊ«>«i®
Orientación temporal
,iVœ˜œViÀÊÞÊœÀ`i˜>ÀÊiÃVi˜>ÃÊ`iÊ«>ˆÃ>iÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛœÃÊ`i\Êºantes de la lluvia»]Ê
“mientras llueve»]Êºdespués de la lluvia»
Ritmo
*>À>ÊiÊVœ˜Vi«ÌœÊ`iÊˆ˜Ìi˜Ãˆ`>`]Êˆ“ˆÌ>À]Ê}œ«i>˜`œÊ>Ê“iÃ>ÊVœ˜ÊœÃÊ`i`œÃÊœÊÕ˜Ê?«ˆâ\Ê
>ÊœÛˆâ˜>]Ê>ÊÕÛˆ>ÊÃÕ>ÛiÊÞÊ>ÊÕÛˆ>Êˆ˜Ìi˜Ã>]Ê}À>`Õ>˜`œÊ>ÊvÕiÀâ>Êi˜ÊiÊ}œ«iÌiœ
Memoria y atención
Visual:
‡Ê«ˆV>˜`œÊ>Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜Êﬁgura-fondo,ÊVœœÀi>ÀÊ>ÊV>ÃˆÌ>ÊÞÊiÊ?ÀLœÊi˜Ê>Ê
iÃVi˜>ÊÕÛˆœÃ>Ê“>ÀV>`>ÊVœ˜ÊÀ>Þ>ÃÊ`ˆ>}œ˜>iÃ
‡Ê ,iVœ˜œViÀÊ i˜ÌÀiÊ À>ÞˆÌ>ÃÊ «>À>i>ÃÊ VÕ?iÃÊ iÃÌ?˜Ê ÛiÀÌˆV>iÃÊ i˜Ê Õ˜>Ê …œ>Ê `iÊ
VÕ>`À‰VÕ>ÃÊ}À>˜`iÃ®

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡264
Auditiva:Ê}œ«i>ÀÊi˜Ê>Ê“iÃ>ÊVœ˜ÊœÃÊ`œÃÊ«>ˆÌœÃ]ÊV>`>ÊÛiâÊµÕiÊœˆ}>ÊÕ˜>Ê«>>LÀ>Ê
Vœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊLL
Táctil:ÊVœ˜ÊÌ>ÀiÌ>ÃÊi˜Ê>ÃÊµÕiÊÃiÊ…>LÀ?˜Ê«i}>`œÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>ˆœÃÊi˜Ê`ˆviÀi˜ÌiÃÊ
«œÃˆVˆœ˜iÃ]ÊÃi«>À>ÀÊ>µÕi>ÃÊi˜ÊµÕiÊœÃÊ«>ˆœÃÊÃiÊi˜VÕi˜ÌÀi˜Ê«>À>iœÃÊVœ˜ÊœÃÊ
œœÃÊViÀÀ>`œÃ®
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]ÊœÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊLLÊ
i˜ÊÃÕÊ˜œ“LÀi
UÊœÀ“>ÀÊv>“ˆˆ>ÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊVœ˜Êw}ÕÀ>ÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛ>ÃÊ>Ûi]Ê>ÛiÀœ]ÊiÌV°®
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?iÃÊÌˆi˜i˜ÊiÊvœ˜i“>ÊLL
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊL]ÊÑ]ÊY
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
alla olla ulla ella illa
allo ollo ullo ello illo
allu ollu ullu ellu illu
alle olle ulle elle ille
alli olli ulli elli illi
alla allalla allolle
ollo ollollo ollilla
ullu ullullu ullalle
elle ellelle ellallo
illi illilli illulla
2. En vocabularios
a. En posición inicial
llave llora lluvia lleva
llama llover llueve llega
llamado llovizna lluvioso llena
llanura llorón llevadero
llanta lloró llegada

11 ‡Linguopalatales
265 ‡
3. En oraciones
Ã>ÃÊmellizasÊÃœ˜Êbellas.
-ˆÊllorásÊÃiÊ“œ>˜Ê>ÃÊmejillas.
œ“‰ÊÕ˜>ÊpaellaÊVœ˜Êmejillones.
˜ÊiÃiÊmuelleÊ…>ÞÊ>Õ>ÃÊVœ˜ÊgallinasÊÞÊgallos.
œÃÊpollitosÊ`iÊiÃ>ÊgallinaÊÃœ˜Êamarillos.
ÃiÊchiquilloÊiÃÊÕ˜Êpilluelo.
>ÃÊllavesÊiÃÌ?˜Êi˜ÊiÊllavero.
Ã>ÊpolleraÊiÃÊ`iÊarpillera.
ÊgrilloÊ˜œÊ«>À>Ê`iÊ…>ViÀÊbulla.
œÊllores]ÊÃiÊVÕÀ>À?ÊÌÕÊrodilla.
ÃiÊanilloÊiÃÊ“‰œ°
œ“iÀjÊœÃÊtallarinesÊÞÊÕi}œÊœÃÊrepollos.
ÃÊbelloÊiÊbrillarÊ`iÊ>ÃÊestrellas.
Ã>ÃÊtrillizasÊÕÃ>˜ÊpollerasÊVœ˜ÊpuntillasÊÞÊmostacillas.
i«œÃˆÌjÊÕ˜ÊmillónÊ`iÊbilletesÊ`iÊ“ˆ°
LlevaÊ>ÊsillaÊ>`i˜ÌÀœÊ«œÀµÕiÊÛ>Ê>Êllover.
>ÃÊgallinasÊ…>Vi˜ÊbarulloÊi˜ÊiÊgallinero.
EllaÊ“iÊpellizcóÊ>Êmejilla .
EllosÊÃiÊÃˆi˜Ì>˜Êi˜ÊiÊsillón.
ÃœÃÊsellosÊÃœ˜Ê`iÊValle
ÊiÀ“œÃœ°
Ã>ÊballenaÊiÃÊ>âÕ°
LlevamosÊ>Êcamilla allí.
AllíÊ…>ÞÊÕ˜Êtaller.
ÃiÊchiquilloÊiÃÌ?Êllorando.
˜ÊiÊvalleÊÃiÊœÞiÊiÊmurmulloÊ`iÊ>ÊLÀˆÃ>°
Aquella sillaÊiÃÊamarilla.
Aquellos pollitosÊÃiÊiÃV>«>Àœ˜Ê`iÊgallinero.
iÊ`ÕiiÊiÊtobillo.
b. En posición intervocálica
malla olla bulla ella silla
callo pollo barullo bello sillón
gallo polluelo bulle velludo pilluelo
calle pollera mullido belleza billete
gallina pollito bullicio mellizo trilliza

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡266
4. En versos rimados
Ê
Aquella gallina
llama >ÊœÃÊpollitos.
œÃÊllama, allá,
œÃÊllama, allí,
ÞÊlos llama,
acullá.
ÊgalloÊÞÊ>Êgallina Õ˜ÌœÃÊiÃÌ?˜° ÊgalloÊÞÊ>Êgallina œÃÊ…ÕiÛœÃÊ“ˆÀ>˜° ÊgalloÊÞÊ>Êgallina œÃÊpollitosÊiÃ«iÀ>˜° PollosÊVœ˜Êrepollos ÞÊpaellaÊVœ˜Êmejillones ÃœÊ«>À>ÊellasÊÞÊellos.
1˜ÊmillónÊ`iÊestrellas µÕiÊbrillan i˜ÊiÊVˆiœ° 1˜ÊmillónÊ`iÊestrellas, «>À>Êella, “ˆÊˆ˜`>ÊÃÌi>°Ã>Êsilla «>À>Ê>Êchiquilla, >ÃÊsillitas «>À>Ê>ÃÊmellizas, ÞÊiÊsillón «>À>ÊiÊpillo `iÊ“ˆÊVœÀ>â˜°-ˆÊllueve, ella ˜œÊllegará. -ˆÊllueve, `iÊ>}Õ> iÊvalle ÃiÊllenará. -ˆÊllueve, ella] alláÊÃiÊµÕi`>À?°
+ÕiÊllueva, ÊµÕiÊllueva,
Vœ˜ÊLœÌˆÌ>ÃÊÞÊV>«ˆÌ>
>Ê>ÊlluviaÊ˜œÊÌi“iÀj°
+ÕiÊllueva, ÊµÕiÊllueva,
œÃÊpollitosÊi˜ÊÃÕÊ˜ˆ`ˆÌœ
>ÊlluviaÊ˜œÊœÃÊ“œ>À?°
9>Êllovió,ÊÞ>Êllovió,
iÊÃœÊamarilloÊÞÊÀi`œ˜`œ
i˜ÊiÊVˆiœÊÃiÊ>Ãœ“°>ÃÊllavesÊi˜ÊiÊ
llavero,
>ÊtoallaÊi˜ÊiÊtoallero,
>ÊsillaÊi˜Ê>ÊÃ>>]
ÞÊœÃÊpimpollosÊi˜Ê
iÊramillete.
/œ`œÃÊœÃÊdetalles
Vœ˜ÊiÃ“iÀœÊVÕˆ`>À?Ã
ÞÊ“ÕÞÊˆ˜`>ÊÌÕÊV>Ã>
i˜ÊLlao Llao, ÊµÕi`>À?°
Tallarines ÞÊmejillones, Vœ˜Êpollos ÞÊrepollos, «œ˜i˜Êellas i˜Ê>ÃÊollas.

11 ‡Linguopalatales
267 ‡
l
l
Cuento
1˜>Ê˜ˆš>Ê`iÊmejillasÊÀœÃ>ÃÊVœ“œÊÕ˜ÊramilleteÊ`iÊpimpollos]Ê>ÊÛœÛiÀÊ
`iÊ>ÊiÃVÕi>]ÊˆL>ÊV>˜Ì>˜`œÊ«œÀÊ>Êcalle]ÊL>œÊ>Êlluvia\Êº+ÕiÊllueva]Ê
µÕiÊllueva]ÊVœ˜ÊLœÌˆÌ>ÃÊÞÊV>«ˆÌ>Ê>Ê>ÊlluviaÊ˜œÊÌi“iÀj°Ê+ÕiÊllueva]ÊµÕiÊ
llueva]ÊœÃÊpollitosÊi˜ÊÃÕÊ˜ˆ`ˆÌœÊ˜œÊÃiÊ“œ>À?˜°»
LlegóÊ>ÊÃÕÊV>Ã>ÊÞÊÌœVÊiÊÌˆ“LÀi]ÊÃÕÊ“>“?ÊÌœ“ÊiÊllaveroÊÞÊVœ˜Ê
Õ˜>ÊllaveÊ>LÀˆÊ>Ê«ÕiÀÌ>°
>Ê˜ˆš>ÊvÕiÊ>ÊL>šœÊ`œ˜`iÊÃiÊÃ>VÊ>ÊV>«ˆÌ>ÊÞÊ>ÃÊLœÌ>Ã]ÊÞÊÃiVÊÃÕÊ
>À}œÊcabelloÊVœ˜Ê>ÊtoallaÊµÕiÊiÃÌ>L>ÊVœ}>`>Êi˜ÊiÊtoallero°ÊÕi}œÊÃiÊ
>ÛÊ>ÃÊ“>˜œÃÊÞÊViÀÀÊ>Êcanilla.
EllaÊvÕiÊ>ÊVœ“i`œÀÊÞÊÃiÊÃi˜ÌÊi˜ÊÃÕÊsillita.
>Ê“>“?Ê«ÕÃœÊ>Ê…iÀÛˆÀÊiÊ>}Õ>Ê«>À>ÊœÃÊtallarinesÊÞÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃˆÀÛˆÊ
>Ê>Ê˜ˆš>ÊÕ˜>ÊÀˆV>ÊtortillaÊVœ˜ÊÕ˜>Ê«>Ì>Ê`iÊpollo]ÊµÕiÊ`iÃ>«>ÀiVˆÊi˜Ê
Õ˜ÊÃ>˜Ìˆ>“j˜°
>Ê˜ˆš>ÊVœ˜Ì>L>Ê>ÊÃÕÊ“>“?Ê>ÃÊÌÀ>ÛiÃÕÀ>ÃÊ`iÊœÃÊchiquillosÊÞÊchi-
quillasÊ`iÊ>ÊiÃVÕi>]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ>vÕiÀ>ÊllovíaÊÞÊllovía.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡268
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊiÛi“i˜ÌiÊ>`i>˜Ì>`œÃÊÞÊÃi«>À>`œÃ
Lengua:Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊµÕi`>ÊˆLÀiÊ`iÌÀ?ÃÊ`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÆÊ>Ê
«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Êi˜Ã>˜V…>`>ÊÃiÊiiÛ>ÊÞÊ>«œÞ>Êi˜ÊiÊ«>>`>ÀÊ`ÕÀœÆÊœÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊ
ÌœV>˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]Ê`iÌiÀ“ˆ˜?˜`œÃiÊ>Ã‰Ê>ÊœVÕÃˆ˜Ê
ÌœÌ>Ê`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>
Velo:Ê`iÃVˆi˜`iÊÞÊ`i>Ê«>Ã>ÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ…>Vˆ>Ê>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃ
Fonema Ñ
ATENCIÓN VISUAL:
SEÑALAR LOS MOÑOS IGUALES
O. TEMPORAL:
ORDENAR LAS SECUENCIAS
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 555)
LINGUOPALATAL NASAL
FONADA SEMICONTINUA

11 ‡Linguopalatales
269 ‡
Producción
>Êi˜}Õ>Ê“>˜Ìˆi˜iÊ>ÊœVÕÃˆ˜Êi˜Ê>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Ê`iÊ>ÊV>Ûˆ`>`ÊLÕV>ÊÞÊiÊ>ˆÀiÊvœ-
˜>`œÊÃiÊ`ˆÀˆ}iÊ…>Vˆ>Ê>ÃÊvœÃ>ÃÊ˜>Ã>iÃÊ>ÊL>>ÀÊiÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À°
Áreas de percepción
Visual:ÊLœV>Êi˜ÌÀi>LˆiÀÌ>]Ê`i>˜`œÊÛiÀÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Ê`œÀÃ>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>Ê
ÞÊiiÛ>`>
Auditiva:ÊÃœ˜œÀˆ`>`Ê˜>Ã>ˆâ>`>
Táctil:Ê«iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Êi˜Ê>ÃÊ>iÌ>ÃÊ`iÊ>Ê˜>Àˆâ
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>
Soplo:Ê >Ã>\Êi“«>š>ÀÊiÊiÃ«iœÊVœœV>`œÊ`iL>œÊ`iÊœÃÊœÀˆwVˆœÃÊ˜>Ã>iÃÆÊ“œÛiÀÊ
ÌˆÀˆ>ÃÊ`iÊ«>«i
Labios:ÊÃi«>À>ÀÊÞÊÕ˜Ì>ÀÊœÃÊ>LˆœÃ]Ê˜>ÌÕÀ>“i˜Ìi
Lengua:
‡ÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊi˜Ã>˜V…>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
‡Ê˜ÀœÃV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>L>œ]ÊiÛ>˜Ì>˜`œÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Ê…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊiÊ
«>>`>ÀÊÃiœ
‡Ê“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊCHÊÞÊLL
‡Êœ˜Ê>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊiiÛ>`>Ê…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊiÊ«>>`>ÀÊÃiœÊÞÊ>Ê
«Õ˜Ì>Ê…>Vˆ>Ê>L>œ]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊÞÊÃ>V>ÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ
`iÃ«i}>Ê>Êi˜}Õ>Ê`iÊ«>>`>À
‡Êœ“i˜â>ÀÊVœ˜ÊiÊiiÀVˆVˆœÊ>˜ÌiÀˆœÀÊÞÊÕi}œÊ>}Ài}>ÀÊ>ÃÊÛœV>iÃ]Êi˜ÊiÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊ
œÀ`i˜\ÊÑ......EÆÊÑ......IÆÊÑ......AÆÊÑ......OÆÊÑ......U
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Sustitución de la Ñ por NI, >Ê«œ˜iÀÊ>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>«œÞ>`>Êi˜ÊœÃÊ
>ÛjœœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃ]ÊÞÊV>“Lˆ>˜`œÊiÊÕ}>ÀÊ`iÊ>ÊœVÕÃˆ˜
UÊ,i>ˆâ>ÀÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
UÊœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>ÊVœ“œÊ«>À>Êi“ˆÌˆÀ\ÊCHÆÊ“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊCHÑ.....ÆÊ CHÑ.....EÆÊ CHÑ.....IÆÊ CHÑ.....AÆÊ CHÑ.....OÆÊ CHÑ.....
U
UÊÕi}œ]Êi“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊCHÑE]ÊCHÑI]ÊCHÑA]ÊCHÑOÊÞÊCHÑU]ÊVÕˆ`>˜`œÊµÕiÊ>Ê
i˜}Õ>Ê“>˜Ìi˜}>ÊÃÕÊ«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œ
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜ÊVœ˜ÊÃ‰>L>ÃÊÞÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃ
2. Si la oclusión no es completa
UÊ,i>ˆâ>ÀÊœÃÊiiÀVˆVˆœÃÊ«Ài«>À>ÌœÀˆœÃ
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊCH]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>`>ÃÊVœ˜Êi˜iÀ}‰>
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊCHEÑE]ÊCHEÑE]ÊCHEÑEÆÊÕi}œÊVœ˜ÊœÌÀ>ÃÊÛœV>iÃ
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊVœ˜ÊiÊL>>i˜}Õ>Ã]Êi“«Õ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>L>œÊÞÊ>ÌÀ?Ã]Ê…>-
Vˆi˜`œÊiiÛ>ÀÊ>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>Ê…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊiÊ«>>`>ÀÊÃiœ
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]ÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊvœ˜>`œÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡270
3. Ausencia de sonoridad nasal
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À
UÊ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊVœ˜ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>]ÊVœ˜ÌÀœ>˜`œÊVœ˜ÊÌ>VÌœÊœÊ
iÃ«iœ
UÊ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>]ÊVœœV>ÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œÊ«>À>ÊÑÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>Ê
Ãˆ˜ÊÃœ˜ˆ`œ®
UÊ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>Êvœ˜>`>]ÊVœ˜Ê>Êi˜}Õ>Êi˜Ê«œÃˆVˆ˜ÊÌˆ«œÊ«>À>ÊÑ
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>ÊvœÀ“>Vˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>Ã
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊV>«ÀˆV…œÃœÊµÕiÊœÀˆµÕi>\ÊÑ.....A
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊLiLˆÌœ\ÊÑI]ÊÑI]ÊÑI
Esquema corporal
UÊ/œV>ÀÃiÊ>ÃÊÕš>ÃÊ`iÊV>`>Ê`i`œÆÊÀiVœ˜œViÀÊ>ÊµÕjÊ`i`œÊ«iÀÌi˜iViÊV>`>ÊÕ˜>
UÊ>ViÀÊµÕiÊÌœµÕiÊiÊ«ˆ>˜œ]Ê}œ«i>˜`œÊVœ˜Ê>ÃÊÕš>ÃÊÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>
UÊÊ>ÊœÀ`i˜Ê`iÊÀii`ÕV>`œÀÊœÊ>ÊÀii`ÕV>`œÀ>]ÊœÊ«œÀÊˆ˜ˆVˆ>ÌˆÛ>Ê`iÊ>Õ“˜œ]ÊÀ>ÃV>ÀÊ
Vœ˜Ê>ÊÕš>ÊÕ˜>Ê«>ÀÌiÊ`iÊVÕiÀ«œÊ«ÀiÛˆ>“i˜ÌiÊˆ`i˜ÌˆwV>`>ÆÊiÊ>Õ“˜œÊVœ˜Ì>À?Ê
µÕjÊÕš>ÊÕÌˆˆâ>ÊÞÊµÕjÊ«>ÀÌiÊ`iÊVÕiÀ«œÊÀ>ÃV>
Lateralidad
UÊœœÀi>ÀÊVœ˜ÊiÃ“>ÌiÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÊVœœÀ]Ê>ÃÊÕš>ÃÊ`iÊ>Ê“>˜œÊˆâµÕˆiÀ`>ÊÞÊ>ÃÊ`iÊ
>Ê`iÀiV…>
UÊ,i>ˆâ>ÀÊiiÀVˆVˆœÃÊ`ˆ}ˆÌ>iÃ]ÊœLÃiÀÛ>˜`œÊ>ÃÊÕš>ÃÊ`iÊ>Ê“>˜œÊˆâµÕˆiÀ`>ÊÞÊÕi}œÊ
>ÃÊ`iÊ>Ê“>˜œÊ`iÀiV…>
UÊœœV>ÀÊÕ˜Êmoño azulÊi˜Ê>Ê“ÕšiV>ÊˆâµÕˆiÀ`>ÊÞÊÕ˜œÊrojoÊi˜Ê>Ê`iÀiV…>ÆÊ>Ê>Ê
œÀ`i˜ÊÞÊVœ˜ÊœÃÊLÀ>âœÃÊiÝÌi˜`ˆ`œÃÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi]Ê“œÛˆˆâ>ÀÊÃœÊ>Ê“>˜œÊˆ˜`ˆ-
V>`>ÊiiÛ>À]ÊL>>À]ÊÀœÌ>À®
Orientación espacial
UÊÊ>ÊœÀ`i˜]ÊVœœV>ÀÊ“œšœÃÊ`iÊ«>«iÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÃÊVœœÀiÃ]ÊµÕiÊÃiÊÀiVœ˜œViÀ?˜Ê
>ÀÀˆL>Ê`iÊ`ˆÛiÀÃœÃÊœLiÌœÃÊÃˆ>]Ê“iÃ>]ÊˆLÀœ]ÊiÌV°®
UÊ˜ÊÕ˜>Ê…œ>Ê`iÊ«>«i]Ê`œ˜`iÊiÃÌ?˜Ê`ˆLÕ>`>ÃÊ“œ˜Ì>š>ÃÊ>}ÀÕ«>`>ÃÊ`iÊ>Ê`œÃ]ÊÌÀiÃÊ
ÞÊVÕ>ÌÀœ]Ê`ˆLÕ>ÀÊÕ˜>Ê˜ÕLiÊÃœÊVÕ>˜`œÊi˜VÕi˜ÌÀiÊ`œÃÊÕ˜Ì>Ã
Orientación temporal
"À`i˜>ÀÊÌ>ÀiÌ>ÃÊµÕiÊÀi«ÀiÃi˜Ìi˜Ê˜ˆšœÃÊÞÊ˜ˆš>ÃÊ`iÊ`ˆÃÌˆ˜Ì>ÃÊi`>`iÃ\ÊLiLj]ÊÌÀiÃÊ>šœÃ]Ê
`ˆiâÊ>šœÃ]Ê>Ìi˜`ˆi˜`œÊ>Ê>ÃÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆV>ÃÊVœÀ«œÀ>iÃ
Ritmo
UÊœ˜Ê“œšœÃÊ`iÊ«>«iÊ`ˆÃÌÀˆLÕˆ`œÃÊÃœLÀiÊ>Ê“iÃ>]ÊvœÀ“>ÀÊiÃµÕi“>ÃÊÀ‰Ì“ˆVœÃÊµÕiÊ
Ài«Àœ`ÕVˆÀ?˜Ê}œ«i>˜`œÊ>ÊÃÕ«iÀwVˆiÊ`iÊ>Ê“iÃ>ÊVœ˜Ê>ÃÊÕš>Ã
UÊ>ÀV>ÀÊiÊÀˆÌ“œÊ`iÊ}>œ«iÊ`iÊV>L>œÃÊVœ˜Ê>ÃÊÕš>ÃÊ`iÊÕ˜>Ê“>˜œÆÊÕi}œÊVœ˜Ê>ÃÊ
`œÃÊÕ˜Ì>Ã

11 ‡Linguopalatales
271 ‡
Memoria y atención
Visual:Ê`iÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ˜ˆš>Ã]Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ>ÃÊµÕiÊÕÃ>˜Ê“œšœÃ°ÊiÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ
“œšœÃ]ÊÃiš>>ÀÊœÃÊˆ}Õ>iÃ°Ê˜ÌÀiÊœÃÊ}À>vi“>Ã\ÊM]ÊNÊÞÊÑ]Ê“>ÀV>ÀÊiÃÌœÃÊÖÌˆ“œÃ
Auditiva:ÊVÕ>˜`œÊœÞiÊÕ˜>Ê«>>LÀ>ÊµÕiÊiÛiÊÑ]Ê}œ«i>ÀÊ>Ê“iÃ>ÊVœ˜Ê>ÃÊÕš>Ã
Táctil:ÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]ÊÀiVœÀÀiÀÊV>`>Ê`i`œÊ`iÃ`iÊiÊ˜>Vˆ“ˆi˜ÌœÊ>Ê>ÊÕš>ÆÊ
VÕ>˜`œÊi}ÕiÊ>ÊjÃÌ>]Ê`iLiÊ«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>ÊVœ˜ÊÑ
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀ]Ê`iÊi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊÑ
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊNÊÞÊLL
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
aña oña uña eña iña
año oño uño eño iño
añu oñu uñu eñu iñu
añe oñe uñe eñe iñe
añi oñi uñi eñi iñi
aña añaña añoñeña
oño oñoño oñiñañe
uñu uñuñu uñañiñu
eñe eñeñe eñañuñi
iñi iñiñi iñuñiña
2. En vocabularios
a. En posición inicial
ñandú ñoño ñudo ñeque ñique
ñaña ñoquis ñu ñiqui
ñandutí ñoñería ñusta ñizca

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡272
3. En oraciones
ÊbañeroÊÃ>ÛÊ>Êbañista.
6iÊ>ÊbañarteÊ>Êbaño.
Ã>ÊniñaÊÕÃ>Êmoño.
ÊpañueloÊiÃÊ`iÊiÃ>Êniñita.
DoñaÊ*i«>Ê…>ViÊñoquis.
ÊleñeroÊVœÀÌÊ>Êleña.
ÊpañueloÊiÃÊ`iÊñandutí.
>ÊseñoraÊÌˆi˜iÊiÊV>LiœÊteñido.
>ÊseñoritaÊÃiÊ«ˆ˜Ì>Ê>ÃÊuñas.
ÊñuÊiÃÊÕ˜Ê>˜Ì‰œ«iÊ`iÊvÀˆV>°
ÑequeÊÃˆ}˜ˆwV>ÊvÕiÀÌiÊÞÊÛˆ}œÀœÃœ°
Ã>ÊniñaÊÌˆi˜iÊ“ÕV…>ÃÊmañas.
ÃiÊniñitoÊ«iÀÕ>˜œÊ«ˆ`iÊÕ˜>ÊñiscaÊ`iÊchuño.
œÃÊniñosÊVœ“i˜Êbuñuelos.
>ÃÊniñasÊLœÀ`>˜Êpañuelos.
>ÊseñoraÊÌœ“>ÊÕ}œÊ`iÊpiña.
ÊseñorÊ«Ài«>À>ÊiÊseñueloÊ«>À>ÊV>â>À°
ÊñandúÊ«>ÃÊVœÀÀˆi˜`œ°
>ÊniñaÊVÕ“«ˆÊÃˆiÌiÊaños.
ÃiÊˆVœÀÊiÃÊañejo.
˜ÊotoñoÊÃiÊÛ>˜ÊœÃÊbañistas.
>“iÊ>ÊcañaÊ`iÊ«iÃV>À°
SoñéÊµÕiÊ«>Ãi>L>Ê«œÀÊiÊviñedo.
·+Õˆj˜ÊiÃÊiÊdueñoÊ`iÊiÃÌiÊpañuelo?
Doña Ñata Ã>LiÊ…>ViÀÊˆ˜`œÃÊmoñitos.
œÃÊniñosÊÕi}>˜ÊVœ˜Ê>Êpiñata.
>ÊseñoraÊÞ>Ê˜œÊÕÃ>Êmiriñaque.
b. En posición intervocálica
caña doña peña piña
baño otoño señor niño
pañuelo buñuelo señuelo triquiñuela
bañero soñé leñero viñedo
bañista moñito teñido niñita

11 ‡Linguopalatales
273 ‡
4. En versos rimados
Êleñador,
«œÀÊ>Êleña,
>Ê“œ˜ÌiÊÃÕLˆ°
Êleñador,
>Êleña,
Vœ˜Ê…>V…>ÊVœÀÌ°
Êleñador,
Vœ˜Êleña,
i˜ÊÃÕÊV>ÀÀœÊÛœÛˆ°
Õ>˜`œÊiÀ>Êniña, Vœ˜ÊÕ˜>Êmuñeca ÞœÊsoñaba. 1˜>Êmuñeca, Vœ˜ÊÛiÃÌˆ`œ `iÊñandutí ÞÊÕ˜Ê}À>˜Êmoño VœœÀÊÀÕL‰°
u+ÕiÊÃˆÊÌˆi˜iÊñañas iÃiÊniño ñoño! u+ÕiÊÃˆÊÌˆi˜iÊmañas iÃiÊniño ñoño! Ã‰ÊÃiÊµÕi> doñaÊ˜>] >Êniñera `iÊiÃiÊniño ñoño. -iÊbañóÊi˜Ê>Êbañera ÞÊbañándoseÊsoñó, µÕiÊiÀ>ÊÕ˜Êbañero µÕiÊ>ÊÕ˜>Êbañista, i˜ÊiÊ“>À]ÊjÊÃ>Û°*>À>Ê>Êniña, Ãœ˜ÊœÃÊñoquis, ÞÊ«>À>ÊiÊniño, œÃÊbuñuelos, `ˆViÊ>Êniñera >ÊdoñaÊ*i«>] >ÊVœVˆ˜iÀ>°
Sueños de niños
Suspira y sueña
mi lindo niño,
sueña que vuelas
en tus avioncitos,
sueña que corres
en tus autitos.
Suspira y sueña
mi linda niña,
sueña que paseas
con tus muñecas,
sueña que comes
los caramelitos.
De suspiros y sueños
formen una ronda
mis lindos niños,
que llegue al cielo
que llegue a Dios.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡274
l
l
Cuento
>ÊniñaÊÌˆi˜iÊÕ˜>ÊmuñecaÊ`iÊpañoÊVœ˜ÊÕ˜ÊpañueloÊ>âÕÊÞÊÕ˜ÊmoñoÊ
Àœœ°
>ÊniñaÊÕi}>ÊVœ˜ÊÃÕÊmuñecaÊ>Ã‰\
•ÊÊÛiÀ]Ê“ˆÊˆ˜`>Êmuñequita]ÊiÛ>˜Ì>ÊÞÊL>>ÊœÃÊLÀ>âœÃÊÞÊ>…œÀ>Ê
“ÕiÛiÊ>ÊV>Liâ>ÊÞÊÃ>Ì>°
•ÊˆÊmuñecaÊÃ>LiÊL>ˆ>À]ÊiÛ>˜Ì>ÊÕ˜>Ê«ˆiÀ˜>ÊÞÊÕi}œÊ>ÊœÌÀ>]ÊÃiÊ
>}>V…>ÊÞÊÃiÊiÛ>˜Ì>°
u+ÕjÊV>˜Ã>`>ÊiÃÌ?Ã]ÊmuñecaÊ“‰>tÊ/iÊ>ÀÀi}œÊiÊmoñoÊÞÊiÊpañuelo]Ê
ÞÊ>…œÀ>Ê>Ê`œÀ“ˆÀÊÞÊ>ÊsoñarÊˆ˜`œÃÊsueños.
9ÊÃiÊ«ÕÃœÊ>ÊcantarÊ>Êniña]ÊÃÕ>Ûi]ÊÃÕ>ÛiVˆÌœ]Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊÃiÊµÕi`Ê
`œÀ“ˆ`>ÊÕ˜ÌœÊ>ÊÃÕÊµÕiÀˆ`>ÊmuñecaÊ`iÊpaño.

12
Linguovelares
Fonema C-K-Q
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR C
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 556)
LINGUOVELAR OCLUSIVA
AFONADO INSTANTÁNEO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡276
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊÌœÌ>“i˜ÌiÊÃi«>À>`>Ã
Labios: Ãi«>À>`œÃÊÞÊyœœÃ
Lengua:Êi˜ÊiÊ«ˆÃœÊ`iÊ>ÊLœV>Êi˜Ã>˜V…>`>]Ê>Ê«Õ˜Ì>ÊÃiÊ>«œÞ>ÊiÛi“i˜ÌiÊi˜ÊœÃÊ
>ÛjœœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊÞÊ>ÊL>ÃiÊÃiÊiiÛ>Ê…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊiÊ«>>`>ÀÊL>˜`œ]ÊvœÀ“>˜`œÊÕ˜>Ê
œVÕÃˆ˜ÊVœ“«iÌ>
Velo:Ê«iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œ]Ê«>À>Ê«iÀ“ˆÌˆÀÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀi
Producción
Ê>ˆÀiÊ>vœ˜>`œÊÃ>iÊVœ˜Ê>ÊvÕiÀâ>ÊÃÕwVˆi˜ÌiÊVœ“œÊ«>À>Ê`iÃ«i}>ÀÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜-
}Õ>Ê`iÊ«>>`>À]Ê«Àœ`ÕVˆi˜`œÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ}ÕÌÕÀ>ÊiÝ«œÃˆÛœÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆVœ°
Áreas de percepción
Visual:ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>Ê«œÀÊ`œ˜`iÊÃiÊÛiÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÃVi˜ÃœÊÞÊ`iÃVi˜ÃœÊ`iÊ>Ê
«>ÀÌiÊ«œÃÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
Auditiva:Ê«iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊÃœ˜ˆ`œÊ«Àœ`ÕVˆ`œÊ«œÀÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊiÝ«œÃˆÛ>Ê`iÊ>ˆÀi
Táctil:ÊVœœV>˜`œÊ>Ê“>˜œÊ`iL>œÊ`iÊ>ÊL>ÀLˆ>]Êi˜ÊiÊ?˜}ÕœÊ`iÊÕ˜ˆ˜ÊVœ˜ÊiÊ
VÕiœ]ÊÃiÊ«œ`À?Ê«iÀVˆLˆÀÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>°Ê*iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>Ê
Ã>ˆ`>ÊLÀÕÃV>Ê`iÊ>ˆÀi
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración: ˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœÀÌ>ÊÞÊVœ˜ÊvÕiÀâ>
Soplo:
‡Ê-iÊiiÀVˆÌ>À?ÊiÊÃœ«œÊVœÀÌœÊÞÊvÕiÀÌiÊ>«>}>˜`œÊÕ˜>ÊÛi>ÊœÊˆ˜y>˜`œÊÕ˜Ê}œLœ®
‡Êœ˜Ê>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊLÀÕÃV>“i˜ÌiÊ«œÀÊ
>ÊLœV>]Êi“«>š>˜`œÊÕ˜ÊiÃ«iœ
Labios:Ê>LÀˆÀÊÞÊViÀÀ>ÀÊ>ÊLœV>]ÊÃi«>À>˜`œÊœÃÊ>LˆœÃÊ˜>ÌÕÀ>“i˜Ìi]ÊÃˆ˜ÊÌi˜Ãˆ˜
Lengua:
‡ÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
‡Ê“ˆÌ>ÀÊÕ˜ÊÀiœ\Êtic-tac
‡Ê“ˆÌ>ÀÊ}œ«iÌiœÃ\Êtoc-tocÆÊtac-tac
‡ÊiVˆÀ\Êuhico]Êhicot
‡Ê“ˆÌ>ÀÊLiÃœÃ\ÊchuikÆ smak
‡Ê/œÃiÀ]ÊÌÀ>}>ÀÊ‰µÕˆ`œÃ
‡Ê˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊ>VœÃÌ>`œ]Êi“ˆÌˆÀ\ÊIC]ÊIC
‡Ê-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊVœ˜Ê>ÊiÃ«?ÌÕ>Êi“«Õ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>ÌÀ?ÃÊ«>À>ÊµÕiÊÃiÊ
iiÛiÊ>ÊL>Ãi]ÊÞÊ“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜}Õ>
‡Ê˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊVœ˜ÊvÕiÀâ>]Ê«>À>Ê«Àœ-
`ÕVˆÀÊiÊvœ˜i“>ÊC
‡Ê“ˆÃˆ˜Ê`i\
CHEQUE CHEQUE CHEQUE
CHIQUI CHIQUI CHIQUI
SEQUE SEQUE SEQUE
SIQUI SIQUI SIQUI
JEQUE JEQUE JEQUE
JIQUI JIQUI JIQUI

12 ‡Linguovelares
277 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Falta de oclusión total (da: J)
UÊVœÃÌ>`œ]ÊVœ˜Ê>ÊV>Liâ>Ê…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Êi“ˆÌˆÀ\ÊIJ.....ÆÊ“ˆi˜ÌÀ>Ã]ÊVœ˜Ê>Ê“>˜œÊVœœ-
V>`>Ê«œÀÊ`iL>œÊ`iÊ>ÊL>ÀLˆ>]ÊÃiÊ«ÀiÃˆœ˜>Ê>Êâœ˜>Ê`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê
>ÀÀˆL>Ê…>ÃÌ>ÊµÕi]Ê>ÊvœÀ“>ÀÃiÊ>ÊœVÕÃˆ˜]ÊiÊ>ˆÀiÊµÕi`iÊ`iÌi˜ˆ`œÊÞÊÕi}œÊÃ>}>Ê
iÝ«œÃˆÛ>“i˜Ìi]Ê>Ê`ˆÃ“ˆ˜ÕˆÀÊ>Ê«ÀiÃˆ˜Ê“>˜Õ>°
UÊ-i˜Ì>`œÊÞÊ«ÀiÃˆœ˜>˜`œÊ`iL>œÊ`iÊ“i˜Ì˜]Êˆ˜`ˆV>ÀÊµÕiÊi“ˆÌ>\ÊCA CA CA; QUE
QUE QUE; QUI QUI QUI; CO CO CO; CU CU CU.
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊÕi}œÊVœ˜Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊÞÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>Êˆ˜ˆVˆ>
2. Falta de fuerza en la salida del aire
UÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊvÕiÀÌiÊVœ˜ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>
UÊiÀVˆVˆœÃÊÀiÃ«ˆÀ>ÌœÀˆœÃÊ«>À>Ê>Õ“i˜Ì>ÀÊ>ÊV>«>Vˆ`>`
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜\ÊP]ÊT]ÊYÊÞÊCH
3. No eleva la base de la lengua
UÊœ˜ÊÕ˜>ÊiÃ«?ÌÕ>]Êi“«Õ>ÀÊ…>Vˆ>Ê>L>œÊÞÊ>ÌÀ?ÃÊ>Êâœ˜>Ê>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]Ê
…>ÃÌ>ÊµÕiÊÃiÊiiÛiÊ>ÊL>Ãi
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>Àˆâ]ÊÞÊiÃ«ˆÀ>ÀÊiÊ>ˆÀiÊVœ˜ÊvÕiÀâ>]Ê«>À>Ê«Àœ`ÕVˆÀÊ
iÊÃœ˜ˆ`œÊiÝ«œÃˆÛœ
UÊÕi}œ]Ê>}Ài}>ÀÊ>ÃÊÛœV>iÃ]Êi“«iâ>˜`œÊ«œÀ\ÊCOÊÞÊCUÆÊ`iÃ«ÕjÃ\ÊCA]ÊQUEÊÞÊQUI
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊÕ}>ÀÊ>ÊV>L>ˆÌœ\Êhico; hico
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÀiœ\Êtic-tac
UÊ“ˆÌ>ÀÊ«>ÃœÃ\Êtac]Êtac]Êtac
UÊ“ˆÌ>ÀÊ}œ«iÃ\Êtoc]Êtoc]Êtoc
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>Ê>Ê}>ˆ˜>Ê«ˆVœÌi>˜`œÊiÊ“>‰â\Êpic-pic
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>Ê}>œ\Êquiquiriquiquí
Esquema corporal
“ˆÌ>ÀÊœÃÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊ`iÊÕ˜Ê}>œ]ÊVœ˜Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊÃˆ“ÕÌ?˜i>“i˜Ìi\Ê“œ-
Ûˆi˜`œÊœÃÊLÀ>âœÃÊ>ÌiÀ>“i˜ÌiÊqui, qui, qui®ÆÊ“œÛˆi˜`œÊ>ÊV>Liâ>Ê…>Vˆ>Ê>`i>˜ÌiÊ
ÞÊ>ÌÀ?ÃÊco, co, co®ÆÊ“œÛˆi˜`œÊœÃÊ«ˆiÃÊVœ“œÊÃˆÊiÃV>ÀL>À>ÊiÊÃÕiœÊcu, cu, cu)
Lateralidad
Õ}>ÀÊ>Ê“ˆÀ>ÀÊVœ“œÊ>Ê}>ˆ˜>ÊVœœV>˜`œÊ>ÊV>À>Ê`iÊ«iÀwÊvÀi˜ÌiÊ>ÊiÃ«iœ]Ê“ˆÀ>ÀÃiÊ
Vœ˜ÊiÊœœÊ`iÀiV…œÊÞÊÕi}œÊVœ˜ÊiÊˆâµÕˆiÀ`œ®ÆÊ>Ê>ÊœÀ`i˜Ê`iÊÀii`ÕV>`œÀÊœÊ>ÊÀii`Õ-
V>`œÀ>]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>Êi˜ÊV>`>Ê«œÃˆVˆ˜°
Orientación espacial
Õ}>ÀÊ>ÊºLa gallina que pone huevos”: VœœV>ÀÊVÕ>ÌÀœÊÃˆ>ÃÊ>Ài`i`œÀÊ`iÊ˜ˆšœÊ
>`i>˜Ìi]Ê>ÌÀ?Ã]Ê>ÊV>`>Ê>`œ®]Êˆ˜`ˆV>ÀiÊµÕiÊÃiÊÃˆi˜ÌiÊi˜Ê`iÌiÀ“ˆ˜>`>ÊÃˆ>Ê«>À>Ê
º«œ˜iÀÊiÊ…ÕiÛœ»ÆÊ“ˆi˜ÌÀ>Ã]ÊÛ>Ê`ˆVˆi˜`œ\ CO, CO, CO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡278
Ritmo
œ˜ÊiÃµÕi“>Ê>Õ`ˆÌˆÛœÊœÊ}À?wVœ]Êˆ“ˆÌ>ÀÊiÊV>˜ÌœÊ`iÊ}>œÊÞÊiÊV>V>ÀiœÊ`iÊ>Ê}>ˆ˜>
Orientación temporal
UÊ"À`i˜>ÀÊÌ>ÀiÌ>ÃÊµÕiÊÀi«ÀiÃi˜Ìi˜\Ê>ÊÕ˜>Ê}>ˆ˜>ÊµÕiÊÛ>ÊhaciaÊiÊ˜ˆ`œÆÊµÕiÊiÃÌjÊ
enÊiÊ˜ˆ`œÊÞÊµÕiÊse vaÊ`iÊ˜ˆ`œ]Ê`i>˜`œÊen élÊÕ˜Ê…ÕiÛœ
UÊ"À`i˜>ÀÊÌ>ÀiÌ>ÃÊµÕiÊÀi«ÀiÃi˜Ìi˜\ÊÕ˜Ê…ÕiÛœ]ÊÕ˜Ê«œˆÌœÊÞÊÕ˜Ê}>œ
UÊ"À`i˜>ÀÊiÃVi˜>ÃÊ`iÊÕ˜ÊVÕi˜ÌœÊÀi>Vˆœ˜>`œÊVœ˜Ê>Ê}>ˆ˜>]ÊiÊ}>œÊÞÊœÃÊ«œˆÌœÃ
Memoria y atención
Visual:Êi˜ÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊV‰ÀVÕœÃÊViÀÀ>`œÃÊo®ÊÞÊV‰ÀVÕœÃÊ>LˆiÀÌœÃÊc®]Êi“ˆÌˆÀÊÕ˜>Ê
`iÌiÀ“ˆ˜>`>ÊÃ‰>L>ÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊCÊVÕ>˜`œÊÛi>ÊCÊiÊV‰ÀVÕœÊ>LˆiÀÌœ®
Auditiva:Ê>ÃœVˆ>ÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>Ê«>À>ÊV>`>ÊÃœ˜ˆ`œ]Ê«œÀÊii“«œ\ÊCA\Ê}œ«iÊi˜Ê>Ê
“iÃ>ÆÊCO\Ê}œ«iÊi˜ÊiÊ«ˆÃœ°Êœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃÊÞÊÃi}Ö˜ÊiÊÃœ˜ˆ`œÊµÕiÊiÃVÕV…i]Ê
`iLiÀ?Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊ>ÊÃ‰>L>ÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜Ìi
Táctil:Êi˜ÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊV‰ÀVÕœÃÊÞÊÀ>ÞˆÌ>ÃÊÀi>ˆâ>`œÃÊi˜ÊÀiˆiÛiÊVœ˜Ê>`…iÃˆÛœÊÛˆ-
˜‰ˆVœ]Ê«>Ã>ÀÊiÊ`i`œÊÃœLÀiÊ`ˆV…œÃÊ`ˆLÕœÃÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃÆÊ>Êi˜Vœ˜ÌÀ>ÀÊœÃÊ
V‰ÀVÕœÃ]Êi“ˆÌˆÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>ÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊC
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]ÊVÕ?iÃÊÌˆi˜i˜ÊiÊvœ˜i“>Êi˜ÊÃÕÊ
˜œ“LÀi
UÊ œ“LÀ>ÀÊ«iÀÃœ˜>ÃÊœÊÕ}>ÀiÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊC/Q/K
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`i\ÊP]ÊTÊÞÊG
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
aca oca uca eca ica
aco oco uco eco ico
acu ocu ucu ecu icu
aque oque uque eque ique
aqui oqui uqui equi iqui

12 ‡Linguovelares
279 ‡
3. En oraciones
CoquitoÊiÃÌ?Êi˜Ê>Êcuna.
>ÊvacaÊ˜œÊÌˆi˜iÊpico]ÊÌˆi˜iÊhocico.
Êlocutor recuerda aquelÊ…iV…œÊpeculiar.
˜Ê>Êcasa, Buqui tocaÊ>Êquena.
uˆ`iœÃÊcon tuco!Ê1˜Ê«>ÌœÊsuculento.
Coco come queso.
El buqueÊ«>ÃÊiœÃÊ`iÊdique.
Ã>ÊcadenaÊiÃÊ`iÊœÀœÊ£nÊquilates.
KukiÊÕÃ>ÊkimonoÊ`iÊcolor caramelo.
¿Quién quiere panquequesÊ`iÊqueso?
aca acaca acoque
oco ococo oquica
ucu ucucu uqueco
eque equeque equicu
iqui iquiqui icuca
2. En vocabularios
a. En posición inicial
casa come cuna queso quien
capa cose cubo quema quita
café copa cura queda quimono
caja coma cuchara queja quiosco
cala cola cuchillo quena quilate
b. En posición intervocálica
acá toca azúcar pecas pica
saco poco tuco eco pico
acuna locutor suculento ecuménico vicuña
aquel toque buque seque dique
taquito boquilla Buqui equipo chiquito
c. En posición final
frac bloc clic
clac rock chic
coñac toc-toc tic
vivac
yak

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡280
-ÕÊcutisÊÞ>ÊiÃÌ?Êcurado.
Coca acunaÊ>ÊCoquito.
CarolaÊÃiÊcortó conÊiÊcuchilloÊÞÊ˜œÊÃiÊquejó.
ÊcanarioÊÌˆi˜iÊÕ˜Êpico chiquito.
˜ÊiÃiÊquioscoÊ“iÊ`ˆiÀœ˜ÊÕ˜Êcupón.
>“iÊiÊcuboÊÞÊiÊcono.
iÊ}ÕÃÌ>˜ÊœÃÊcaramelosÊ`iÊchocolate.
CoraÊ«ÕÃœÊ>ÃÊcopasÊi˜Ê>ÊcajaÊ`iÊcartón.
Cuqui coseÊ>Êcampera.
Aquel equipoÊvÕiÊbecado.
CamiloÊiiÊÕ˜Êcuento.
CarmenÊ…>ViÊcuentas.
CarlosÊ˜œÊiÊÌi“iÊ>Êcocodrilo.
CarolaÊÞÊCocaÊiÃÌ?˜Êcontentas.
ÊcaboÊÃiÊvÕiÊi˜ÊiÊbosque.
CarmenÊÌœ“>Êcafé.
>ÃÊcalasÊÃœ˜Ê«>À>ÊCarolina.
Quico compróÊÕ˜ÊkiloÊ`iÊcaramelos.
CórdobaÊiÃÌ?Ê>Ê“ˆÊkilómetros.
Ài“œÃÊ>Ê>Êkermese.
CocoÊiÛ>ÊiÊkerosénÊ>Ê>Êcueva.
>ÊquintaÊ`iÊCoco quedaÊi˜Êaquella quebrada.
Ã>ÊquemaduraÊ`iLiÊÃiÀÊcurada.
9œÊquiero
ÊÌi˜iÀÊquince cachorros Cocker.
ÊÀiœÊcucú …>ViÊtic-tac.
ÃiÊfracÊiÃÊ˜ÕiÛœ°
/œ“>ÊÕ˜>ÊcopaÊ`iÊcoñac.
>ˆi“œÃÊiÃÌiÊrock.
9>ÊÃiÊÌiÀ“ˆ˜ÊiÊblocÊ`iÊ«>«i°
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊiÃÊ“ÕÞÊchic.
ÃiÊÃišœÀÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊticÊ˜iÀÛˆœÃœ°
ÊyakÊiÃÊÕ˜ÊLÖv>œÊ`iÊÃˆ>°
4. En versos rimados
Êconejo,
i˜ÊiÊcajón,
iÊ`>ÊCarola
colesÊÞÊcoliﬂor.
>ÊcopaÊÞÊiÊcopón, i˜Ê>ÊcajaÊÞÊiÊcajón.
>ÊcopaÊÞÊ>Êcopita, i˜Ê>ÊcajaÊÞÊ>Êcajita.
Cose, cose, costurera. Cose, cose, >Êcamisa. Cose, cose, «>À>ÊCamilo ÞÊÃÕÊ«>ÌÀ˜°

12 ‡Linguovelares
281 ‡
˜Ê>Êcuna
ÃiÊacuna, Coca,
i˜Ê>Êcuna
ÃiÊtocaÊ>Êboca.
˜Ê>Êcuna
ÃiÊacuna Coca,
“ˆÊqueridaÊCoca.
Capelletis con tuco comeÊ`œ˜ÊAntuco conÊ“ÕV…œÊqueso ÞÊÛˆ˜œÊi˜Ê>Êcopa. >ÞÊlocos queÊlocosÊÃœ˜] …>ÞÊlocosÊqueÊlocos ÃiÊ…>Vi˜ ÞÊ…>ÞÊlocosÊque locosÊ…>Vi˜ >ÊœÃ queÊlocosÊ˜œÊÃœ˜°
>Ê}>ˆ˜>Ê conÊiÊpico picotea. Co có, co có, picotea conÊiÊpico, iÊ“>‰â° Co có, co có. -ˆÊ>Êcamisa ÃiÊ“œ] >Êcamisa ˜œÊÃiÊsecó. -ˆÊ>Êcamisa ˜œÊÃiÊ“œ >Êcamisa seca quedó. Come Quique ÃÕÊpanqueque ÞÊcome Paquito ÃÕÊquesito. Panqueque ÞÊquesito comen Quique ÞÊPaquito.
1˜Êcuento cuenta aquel locutor. 1˜Êcuento cuenta `iÊÕ˜Êcoya queÊi˜ÊChuquisaca >Êquena toca `iÊ“>˜iÀ>Êpeculiar. Rock, rock, rock, L>ˆ>ÊiÊrock. Rock, rock, rock, L>ˆ>ÊqueÊiÃÊchic.¡Cuidado conÊiÊcoco coco, coco... ·>Ê}>ˆ˜>¶ u œ]ÊconÊiÊcoco..! Coco coco… ·Ê}>œ¶ u œ]ÊconÊiÊcoco ..! ¡Cocodrilo! ¡Socorro!

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡282
5. C-Q-K en grupos consonánticos
UÊ*>À>Ê>w>˜â>ÀÊCÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊCCÆÊCDÆÊ
CNÊÞÊCT
UÊ*>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\Ê
BCÆÊLCÆÊNCÆÊPCÆÊRCÆÊSCÆÊXCÊÞÊZC
˜ÊiÊvivac
˜œÊÃiÊÌœ“>
iÊcoñac.
˜ÊiÊvivac
˜œÊÃiÊÕÃ>
iÊfrac.
˜ÊiÊvivac
˜œÊÃiÊL>ˆ>ÊiÊrock.
/œ`œÊœÊ>˜œÌ>L>
i˜ÊÕ˜Êbloc]
iÃiÊcaboÊ`iÊvivac.
Tic-tac Tic-tac Tic tic tic Tac tac tac Toc toc Toc toc. CarolaÊÞÊPaco >Ê>Ê…œÀ>ÊÕÃÌ> i}>Àœ˜° CarolaÊÞÊPaco conÊquimonoÊÞÊfrac.
l
l
Cuento
1˜Ê`‰>]ÊiÃÌ>L>ÊiÊÀ>Ìœ˜VˆÌœÊQuicoÊÃi˜Ì>`ˆÌœÊÃœLÀiÊÕ˜>Êcaja, comiendoÊ
«i`>VˆÌœÃÊ`iÊ«>˜ÊÞÊqueso.
1˜Ê}>ÌœÊÃiÊacercóÊÞÊiÊ«Ài}Õ˜Ì\
•Ê,>Ìœ˜VˆÌœ]Ê¿qué comes?
•ÊÃÌœÞÊcomiendoÊ>}œÊ“ÕÞ]Ê“ÕÞÊrico. ¿QuieresÊÕ˜Êpoquito?
•Ê·ÃÊcarne picada?Ê•iÊ«Ài}Õ˜ÌÊiÊ}>Ìœ°
•Ê œ]Ê˜œÊiÃÊcarne picada°ÊÃÊ“?ÃÊrico.
•Êu9>ÊÃjtÊ*i`>VˆÌœÃÊ`iÊcocoÊ•`ˆœÊiÊ}>Ìœ°
•Êu œ]Ê˜œÊÞÊ˜œtÊ•contestóÊiÊÀ>Ìœ˜VˆÌœ•ÊuÃÊ“ÕV…œÊ“?ÃÊrico!Ê·"Ê
acasoÊ…>ÞÊ>}œÊ“?ÃÊricoÊqueÊiÊ«>˜ÊÞÊiÊqueso?
•Ê-‰]Ê…>ÞÊ>}œÊ“ÕV…œÊ“?ÃÊricoÊqueÊ>Êcarne picada,ÊiÊ coco]ÊÞÊiÊ
«>˜ÊÞÊqueso°Êu1˜ÊÀ>Ì˜Êi˜œÊ`iÊ«>˜ÊÞÊquesotÊ•`ˆœÊiÊ}>Ìœ]Ê«Ài«>À?˜-
`œÃiÊ«>À>ÊcazarÊ>ÊÀ>Ìœ˜VˆÌœ°
Quico]ÊconÊÃÕÊ«>˜VˆÌ>Êi˜>Ê`iÊ«>˜ÊÞÊqueso]Êi“«iâÊ>ÊcorrerÊÞÊ
correr]Ê…>ÃÌ>Êi}>ÀÊ>ÊÃÕÊcuevita.
9Ê>Ã‰ÊvÕiÊcomoÊÕ˜Ê}>Ìœ]Ê«œÀÊcomedidoÊÞÊcurioso]Ê queÊ˜œÊÃiÊconfor-
móÊconÊÕ˜ÊpoquitoÊ`iÊ«>˜ÊÞÊqueso]ÊÃiÊquedó]Ê>Êw˜>]ÊÃˆ˜Êcomer.
Tic tac
Tic tac
-iÊacerca
iÊyak.
Clic clac
Clic clac
“iÊescondo
i˜ÊiÊvivac.

12 ‡Linguovelares
283 ‡
l
l
Cuento
Ê`œ“ˆ˜}œÊ«>Ã>`œÊÀi>ˆâ>Àœ˜ÊÕ˜>ÊkermeseÊi˜Ê>Êescuela°ÊCarina,
Carlos ÞÊCoraÊvÕiÀœ˜Ê>Ê>ÊkermeseÊÞÊ>‰ÊcompraronÊÛ>ÀˆœÃÊ˜Ö“iÀœÃÊ
«>À>ÊiÊÃœÀÌiœÊ`iÊœÃÊÀi}>œÃ]ÊÞÊ>Ã‰]ÊcolaborarÊ conÊ>ÊcooperadoraÊ`iÊ
>Êescuela.
•ÊuÌi˜Vˆ˜t]ÊcomienzaÊiÊÃœÀÌiœÊ•>˜Õ˜VˆÊÕ˜ÊÃišœÀ°
9ÊcomenzaronÊ>ÊÃ>ˆÀÊœÃÊ˜Ö“iÀœÃ°
•ÊuCuarentaÊÞÊcincotÊ•`ˆœÊiÊÃišœÀ°
•Êu>˜j]Ê}>˜itÊu9œÊœÊÌi˜}œÊaquítÊ•}ÀˆÌÊCarinaÊ“ÕÞÊcontenta.
•Ê*>Ã>Ê«œÀÊiÊquioscoÊ>ÊbuscarÊÌÕÊÀi}>œ°
9ÊCarinaÊÃiÊvÕiÊ>ÊquioscoÊ`œ˜`iÊiÊ`ˆiÀœ˜ÊÃÕÊÀi}>œ\ÊÕ˜>Êmuñe-
quitaÊ>«œ˜iÃ>ÊÛiÃÌˆ`>ÊconÊÕ˜ÊquimonoÊ`iÊcolorÊ>âÕÊÞÊÕ˜ÊfrascoÊ`iÊ
Õ˜ÊkiloÊ`iÊ`ÕViÊ`iÊquinotos.
Carina]Ê“ÕÞÊviˆâ]ÊÛœÛˆÊ>ÊÃÕÊcasa conÊœÃÊÀi}>œÃÊÞÊconvidóÊ>Ê
CarlosÊÞÊCora con el ricoÊ`ÕViÊ`iÊquinotos.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡284
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonema LÊcavoÊ«œÀÊclavo)
Ó°ÊSustitución del fonema LÊpor IÊquiavoÊ«œÀÊclavo)
Î°ÊSustitución del fonema LÊpor RÊcravoÊ«œÀÊclavo)
{°ÊInserción de vocal entre consonantes quelavoÊ«œÀÊclavo)
Enseñanza: ejercicios preparatorios
-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜Ìi]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊÃÕÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜°
Sinfón CL
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 557)
LINGUOVELAR ALVEOLAR LATERAL

12 ‡Linguovelares
285 ‡
Técnicas con emisión rápida
a.
calá calá calá cla cla cla
coló coló coló clo clo clo
culú culú culú clu clu clu
quelé quelé quelé cle cle cle
quilí quilí quilí cli cli cli
b.
quelá quelá quelá cla cla cla
queló queló queló clo clo clo
quelú quelú quelú clu clu clu
quelé quelé quelé cle cle cle
quilí quelí quelí cli cli cli
a. L.......CL.......CL.......CL.......
CL.......A CL.......A CL.......A CLA
CL.......O CL.......O CL.......O CLO
CL.......U CL.......U CL.......U CLU
CL.......E CL.......E CL.......E CLE
CL……..I CL……..I CL……..I CLI
b.
aquelá acl.....á aclá cla
oqueló ocl.....ó ocló clo
uquelú ucl.....ú uclú clu
equelé ecl.....é eclé cle
iquilí icl.....í iclí cli
Estas técnicas son indicadas para los casos de omisión.
Técnicas con emisión lenta
Esta técnica es adecuada para los casos de inserción.
Esta técnica es apropiada para los casos de sustitución.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡286
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœLÌi˜ˆ`>Ã]Ê>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
ÀˆÌ“œ]Ê>ÌiÀ>ˆ`>`]ÊiÌV°
1. Vocabulario
a. En posición inicial
clavo cloro club clemencia clima
clase cloaca clueca clero cliente
clama cloqueo clubista clérigo clínica
clavel cloroﬁla clepsidra clínico clip
clarín cloroformo cleptómano clisé climatizado
b. En posición intervocálica
aclama choclo recluso chicle teclita
tecla triciclo reclusión bicicleta eclipse
reclamo eclosión recluido teclea ciclista
ciclamen monociclo recluta bucle aclimata
teclado ciclo oclusión núcleo aclimatador
declara enciclopedia oclusiva cóclea encíclica
2. En oraciones
CleoÊÌœV>Ê>ÃÊteclasÊ`iÊclavicordio. Claudio clavaÊœÃÊclavos. ClotaÊÛ>Ê>ÊclaseÊ`iÊclarinete. ClaraÊÛ>Ê>ÊclubÊ`iÊbicicleta. ÊclérigoÊÃiÊrecluyóÊi˜ÊÃÕÊclaustro. ClaudiaÊÀi}>>ÊclavelesÊ>ÊÃÕÃÊclientes. Ã>Ê}>ˆ˜>ÊiÃÌ?ÊcluecaÊÞÊcloqueaÊ“ÕV…œ° ÃiÊcleptómanoÊÃiÊiÛÊÕ˜>Êclepsidra. Ê“j`ˆVœÊclínicoÊiÃÌ?Êi˜Ê>Êclínica. Ã>ÊclubistaÊiÃÌ?ÊÌœ`œÊiÊ`‰>Êi˜ÊiÊclub. AclamaronÊ>Êi}>`>Ê`iÊciclista. œ˜ÊiÃÌiÊaclimatadorÊ“iœÀÊiÊclimaÊ`iÊiÃÌiÊÃ>˜° ClementeÊ˜œÊ«Õi`iÊ>˜`>ÀÊi˜Êbicicleta. ÃiÊtricicloÊiÃÊ`iÊClota. -iÊV>ÞÊiÊcloroÊi˜Ê>Êcloaca. ˜ÊiÃ>ÊencíclicaÊ«>«>ÊÃiÊÀiVœ“ˆi˜`>Ê>ÊclemenciaÊÞÊiÊ>“œÀÊ>ÊˆœÃ° 9>ÊVœ“i˜âÊ>ÊclarearÊiÊ`‰>° 6>“œÃÊ>ÊclaseÊi˜ÊiÃÌiÊcicloÊiÃVœ>À° >ÊcláusulaÊµÕˆ˜Ì>Ê…>L>Ê`iÊclausurarÊiÃ>Êcloaca. Claudio clasiﬁcaÊœÃÊclavos Ê«œÀÊÌ>“>šœ°
>ÊcloroﬁlaÊiÃÊiÃi˜Vˆ>Ê«>À>ÊœÃÊÛi}iÌ>iÃ°

12 ‡Linguovelares
287 ‡
6ˆ˜œÊÕ˜ÊclownÊ>Êclub.
ÊcloroformoÊ…>ViÊ`œÀ“ˆÀ°
ClotaÊVœ“«ÀÊœÃÊchoclos.
ClaudioÊ“>ÃÌˆV>Êchicles.
3. En versos rimados
Clara, ClotaÊÞÊCleo
Vœ“i˜Êpochoclo.
ClementeÊÞÊClaudio
Vœ“i˜Êchoclo.
Clara, CleoÊÞÊClota, Clemente ÞÊClementina, Õ˜ÌœÊVœ˜ÊClaudio ÞÊClaudina, clasiﬁcanÊclavos]Ê clavitosÊÞÊclavijas. Cla, cla, cla, Claudio clava œÃÊclavitos. Cla, cla, cla, ClotaÊ«œ˜i >ÃÊclavijas.
ClavaÊÞÊdesclava Clara,ÊœÃÊclavos. œÃÊclavosÊdesclava ÞÊœÃÊÛÕiÛiÊ>Êclavar. Cla, cla, cla,
clavosÊ“i`ˆ>˜œÃ
clavéÊÞÊclavé.
Cli, cli, cli,
clavosÊV…ˆµÕˆÌœÃ
clavéÊÞÊclavé.
Clo, clo, clo,
clavosÊ}À>˜`œÌiÃ
clavéÊÞÊclavé.
Clu clú, cle clé,
Ìœ`œÃÊœÃÊclavos
Þ>Êclavé.
Clocló, clocló,
>Ê}>ˆ˜>Êclueca,
cloquea, cloquea.
Clocló, clocló,
Vœ˜Ê«>Vˆi˜Vˆ>]
>Ê}>ˆ˜>ÊiÃ«iÀ>°
Clocló, clocló,
µÕiÊ`iÊœÃÊ…ÕiÛˆÌœÃ
Ã>}>˜]Ê>Êw˜]
œÃÊ«œˆÌœÃ°
˜Êbicicleta, «œÀÊiÊclub, CletaÊ«>Ãi>° *i`>i> Ãˆ˜Ê«>À>À] >Ê˜ˆš>ÊCleo i˜ÊÃÕÊtriciclo. ˜ÊiÃ>Êclínica, iÊ“j`ˆVœÊclínico, claraÊ`iÊ…ÕiÛœ >ÊClaraÊˆ˜`ˆV] º-ÕÊÛœâÊÃiÊaclarará ÞÊ>ÊV>˜Ì>ÀÊÃœ˜>À?] Ì>ÊVÕ>ÊÕ˜Êclarín”.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡288
4. CL en grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊCLÊi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊNLCÆÊSCLÆÊXCLÊÞÊZCL.
/œV>ÊClaudio
>ÃÊteclas
`iÊclavicordio,
ÞÊÌœV>ÊCleta
iÊclarinete.
Õ˜ÌœÃÊi˜ÊiÊ>VœÀ`i
clavicordioÊÞÊclarinete,
ClaudioÊÞÊCleta
…>Vi˜ÊÃœ˜>À°
>Ê…ˆ˜V…>`> `iÊClemente œÊaclama. 9ÊClemente œÃÊÃ>Õ`>] œÃÊÃ>Õ`>°
l
l
Cuento
ClaudiaÊÞÊClementeÊÛ>˜Ê>ÊclubÊi˜ÊbicicletaÊÞÊi˜Êtriciclo.
Ê«>Ã>ÀÊ«œÀÊ>ÊV>Ã>Ê`iÊClotilde]ÊÃiÊ`iÌˆi˜i˜Ê>ÊÛiÀÊ>ÃÊ}>ˆ˜>ÃÊcluecas.
ClotildeÊiÃÊVÕi˜Ì>ÊµÕiÊ>Ê}>ˆ˜>ÊClodomiraÊ˜œÊ«>À>Ê`iÊcloquear]Ê
Ìœ`œÊiÊ`‰>Ê`ˆVi\Êclo]Êclo]Êclo.
ClementeÊ iÊ «ˆ`iÊ >ÊClotildeÊ Õ˜Ê …ÕiÛœÊ «>À>Ê Vœ“iÀÃiÊ >Êclara]Ê ÞÊ
ClotildeÊiÊ`ˆVi\
•Ê œÊ ÌiÊ «Õi`œÊ `>ÀÊ Õ˜Ê …ÕiÛœ]Ê «œÀµÕiÊ ÃˆÊ ÃiÊ Àœ“«iÊ ˜œÊ ˜>ViÀ?Ê iÊ
«œˆÌœ°Ê-œÊ«Õi`iÃÊVœ“iÀÊclarasÊ`iÊ…ÕiÛœÃÊ`iÊ}>ˆ˜>ÃÊµÕiÊ˜œÊiÃÌj˜Ê
cluecas.
ClaudiaÊÞÊClementeÊÃiÊ`iÃ«ˆ`i˜Ê`iÊClotildeÊÞÊÃiÊÛ>˜Êi˜ÊbicicletaÊ
ÞÊi˜ÊtricicloÊ>ÊiÃiÊclubÊµÕiÊiÃÌ?Êi˜ÊClaypole.

12 ‡Linguovelares
289 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonemaÊRÊquemaÊ«œÀÊcrema)
Ó°ÊSustitución del fonemaÊRÊporÊLÊclemaÊ«œÀÊcrema)
Î°ÊSustitución del fonemaÊRÊporÊDÊeÊinserción de vocalÊquedemaÊ«œÀÊcrema)
{°ÊSustitución del fonemaÊRÊporÊvocalÊquiemaÊ«œÀÊcrema)
x°ÊInserción de vocal entre fonemaÊqueremaÊ«œÀÊcrema)
Enseñanza: ejercicios preparatorios
-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜Ìi]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊiÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜°
Sinfón CR
COORDINACIÓN VISO MANUAL:
CUANDO LLEGA A CADA PIEDRA,
CANTA cro-cro
A
TENCIÓN VISUAL: BUSCAR +
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 558)
LINGUOVELAR ALVEOLAR CENTRAL

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡290
Técnicas con emisión rápida
a.
cará cará cará cra cra cra
coró coró coró cro cro cro
curú curu curu cru cru cru
queré queré queré cre cre cre
quirí quiri quiri cri cri cri
b.
querá querá querá cra
queró queró queró cro
querú querú querú cru
queré quere quere cre
quirí quiri quiri cri
a.
aquerá aquerá aquerá acrá cra
aqueró aqueró aqueró acró cro
aquerú aquerú aquerú acrú cru
aqueré aqueré aqueré acré cre
aquerí aquerí aquerí acrí cri
b.
acá-ará ocá-orá ucá-urá ecá-erá icá-ará
acó-oró ocó-oró ucó-uró ecó-eró icó-iró
acú-urú ocú-orú ucú-urú ecú-erú icú-irú
aqué-aré oqué-oré uqué-uré equé-eré iqué-iré
aqué-arí oquí-orí uquí-urí equí-erí iquí-irí
Estas técnicas son adecuadas para los casos de omisión.
Técnicas de emisión lenta

12 ‡Linguovelares
291 ‡
Estas técnicas son adecuadas para los casos de omisión o sustitución.
c. -ˆÊÃiÊÃˆ}ÕiÊÃÕÃÌˆÌÕÞi˜`œÊiÊvœ˜i“>ÊRÊ«œÀÊL: i“ˆÌˆÀÊÃ‰>L>ÃÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊiÊÃœÃÌˆi˜i˜Ê
«ÀiÃˆœ˜>`>ÃÊ>ÃÊ“iˆ>ÃÊ>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ>ÊÕ˜ˆ˜Ê`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀÊiÊˆ˜viÀˆœÀ]Ê
«>À>ÊµÕiÊiÊ>ˆÀiÊÃ>}>Ê«œÀÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>ÊÞÊ>Êi“«Õ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«Àœ`ÕâV>ÊiÊ
Ãœ˜ˆ`œÊ`iÊR.
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>Ã]Ê>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
ÀˆÌ“œ]ÊœÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊiÃ«>Vˆ>]Ê>ÌiÀ>ˆ`>`]ÊvœÀ“>]ÊVœœÀ]ÊiÌV°
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊ…>ÊÕÌˆˆâ>`œÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê`iÊi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>]ÊVœ“i˜â>ÀÊ«œÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜Ê
CRÊinicialÆÊÃˆÊÃiÊÕÃÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê`iÊi“ˆÃˆ˜Êi˜Ì>]Êi“«iâ>ÀÊ«œÀÊiÊµÕiÊÌˆi˜iÊCRÊentre
vocales.
acará ocará ucará ecará icará
acoró acoró ucoró ecoró icoró
acurú acurú ucurú ecurú icurú
aqueré oqueré uqueré equeré iqueré
aquirí oquerí uquirí equirí iquirí
acra ocra ucra ecra icra
acro ocro ucro ecro icro
acru ocru ucru ecru icru
acre ocre ucre ecre icre
acri ocri ucri ecri icri
cra cra crá cra cro crú
cro cro cró cro cri crá
cru cru crú cru cra crí
cre cre cré cre cra cró
cri cri crí cre cru cré

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡292
2. En oraciones
œÞÊVœ“‰Êcrema.
>Êv>“>Ê`iÊiÃiÊVÕLÊcrece.
ÃiÊVœœÀÊiÃÊocre.
>ÊchacraÊ`iÊcriolloÊ“ˆ`iÊ`ˆiâÊacres.
Cristina críaÊVœ˜iœÃ°
CristiánÊ`ˆLÕ>Êcruces.
Ã>ÊVœ«>ÊiÃÊ`iÊcristal.
ˆÊ}>ÌœÊVœ“iÊV>À˜iÊcruda.
CristinaÊ…ˆâœÊlocro.
>ÊrecrudecidoÊiÊ“>ÊÌˆi“«œ°
Ã>ÊVœÀÌˆ˜>ÊiÃÊ`iÊmacramé.
/i‰ÊÕ˜Ê«ÕÛiÀÊ`iÊVœœÀÊocreÊ>Êcrochet.
CristiánÊÛœÛˆÊ>ÊlacrarÊiÊÃœLÀiÊlacrado.
ÃiÊL>ÀVœÊÛˆiœÊcrujeÊÞÊrecrujeÊi˜ÌÀiÊ>ÃÊœ>Ã°
œÃÊcristianos creenÊi˜ÊCristo.
ÃiÊcriminalÊiÃÊcruelÊÞÊcrapuloso.
œÃÊcriollos cruzanÊiÊÀ‰œÊcrecido.
ÃiÊV>L>œÊÌˆi˜iÊcrinÊ>À}>°
Êº>ÞÊµÕiÊÛiÀÊ«>À>Êcreer»]Ê`ˆViÊiÊÀivÀ?˜°
ÃiÊcréditoÊiÃÊÃˆ˜Êw˜iÃÊ`iÊlucro.
œ“«iÌjÊiÊacróstico.
ˆÊsecretariaÊ“iÊVœ˜ÌÊÕ˜Êsecreto.
ÊacróbataÊÃ>Ì>Ê>Ê>Ê…œÀ>Ê`iÊcrepúsculo.
œÃÊÃ>«ˆÌœÃÊÞ>Ê˜œÊ«>À>˜Ê`iÊcroar.
CristinaÊ…ˆâœÊcroquetasÊ`iÊ«>«>Ã°
˜ÊiÃiÊcroquisÊÃiÊÛiÊiÊcruceÊ`iÊ>ÃÊÀÕÌ>Ã°
Ê}>œÊÃ>VÕ`iÊÃÕÊcresta.
a. En posición inicial
cráneo croa crudo crema cría
cráter croqueta cruje crear criollo
craneano crónico cruel crecer crin
crapuloso crochet cruz creer cristal
crápula croquis cruzado cresta crítica
crac crocante crucero credencial crisis
b. En posición intervocálica
chacra acróbata recrudece recreo acrisola
democracia locro recruje secreto acribilla
lacrado lucro recruzar secretaria recrimina
macramé acróstico recrujir ocre acristiana
lacra sacro recrudecer decreto sacrilegio

12 ‡Linguovelares
293 ‡
º˜Êj«œV>ÃÊ`iÊcrisisÊ…>ÞÊ“ÕV…>ÃÊcríticasÊÞÊ«œV>ÃÊÃœÕVˆœ˜iÃ»]ÊrecriminabaÊiÊÃišœÀ°
ÃiÊvÕiÊÕ˜Ê`ˆÃVÕÀÃœÊrecriminatorio.
6>“œÃÊ>Êrecreo.
3. En versos rimados
Croquetas, locro
ÞÊy>˜ÊVœ˜Êcrema,
Vœ“iÊCristina,
i˜ÊiÃiÊrecreo
`iÊiÌ>°
>Ê>LÕi>Ê`iÊCristina] Vœ˜Ê>}Õ>Ê`iÊcrochet, …>ViÊ“>À>Ûˆ>Ã Vœ˜Ê…ˆœÊmacramé. ÊÃ>«ˆÌœÊCrocró, croaÊÞÊcroa i˜Ê“ˆÊ>À`‰˜° ÊÃ>«ˆÌœÊCrocró, Ã>Ì>Ê«œÀÊ>? ÞÊcroaÊ«œÀÊ>µÕ‰° ÊÃ>«ˆÌœÊCrocró, Ã>Ì>ÊÞÊcroa i˜Ê“ˆÊ>À`‰˜°
˜Ê>Êchacra `iÊœÃÊcriollos, >Ê˜ˆš>ÊCristina }>ˆ˜>ÃÊcría `iÊ˜œV…i]Ê`iÊ`‰>° ˜Ê>Êchacra `iÊœÃÊcriollos, >Ê˜ˆš>ÊCristina Õ˜ÊÀˆVœÊlocro «Ài«>À>ÊV>`>Ê`‰>°Êacróbata, ÃÕÊacrobacia Ãˆ˜Ê“ˆi`œÊÀi>ˆâ>° Cruza, ÞÊÛÕiÛiÊ>Êcruzar, `iÊ>ÊÃœ}> >Ê>ÊVÕiÀ`>° u+ÕjÊ“œ“i˜ÌœÊ crucial, V>`>ÊÃ>ÌœÊ“œÀÌ>t˜Ê>Êdemocracia iÃÊ“ÕÞÊdemocrático democratizarÊ>Ö˜] œÊ˜œÊdemocratizado «œÀÊœÃÊdemócratas democráticos.
CrujeÊÞÊrecruje, iÊÛˆiœÊcrucero ÃœLÀiÊiÊ“>À° CrujeÊÞÊrecruje, iÊÛˆiœÊcrucero, i˜ÊiÊÌˆi“«œ crepuscular. Cristina Crespo i˜ÊiÊÃœLÀi] iÊlacreÊ«ÕÃœ] ÞÊ«œÀÊCristina Crespo, ÊiÃiÊÃœLÀi] lacradoÊµÕi`°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡294
4. CR en grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊCRÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊNSCRÆÊSCRÊÞÊXCR.
Crac, crac, crac,
ÃiÊÀœ“«ˆÊiÊÛ>Ãœ
`iÊcristal.
Crac, crac, crac
CristinaÊ«Àœ˜Ìœ
“iÊœÊrecriminará.
Chash, crash,
ÃiÊV>i˜Ê>ÃÊVœ«>Ã°
Crash, crash,
>ÃÊVœ«>ÃÊ`iÊcristal.
Crash, crash,
>ÃÊVœ«>ÃÊ`iÊ
Cristina.
Crash, crash,
ÃiÊV>i˜]ÊµÕjÊ«i˜ˆÌ>]
crash, crash,
>ÃÊVœ«>ÃÊ`iÊcristal.
l
l
Cuento
1˜>Ê˜œV…iÊ“ÕÞÊœÃVÕÀ>ÊÃiÊœÞiÀœ˜ÊcrujidosÊi˜Ê>ÊVœVˆ˜>ÊÞÊÕ˜Ê}À>˜ÊÀÕˆ-
`œÊ`iÊVœÃ>ÃÊÀœÌ>Ã°
CristinaÊÃiÊiÛ>˜ÌÊÌi“iÀœÃ>Ê`iÊµÕiÊÕ˜ÊcriminalÊ…ÕLˆiÀ>Êi˜ÌÀ>`œÊ
>ÊÃÕÊV>Ã>°
iÃ«>VˆÌœ]ÊÃiÊ>ViÀVÊ>Ê>ÊVœVˆ˜>ÊÞÊVÕ>˜`œÊi˜ÌÀÊÛˆœÊ>°°°ÊÃÕÊ}>ÌœÊ
Tancredo]ÊµÕiÊ`iÊ˜i}ÀœÊÃiÊ…>L‰>ÊÛÕiÌœÊL>˜Vœ]Ê>ÊÛœV>ÀÃiÊi˜Vˆ“>Ê
Ìœ`>Ê>Êcrema.
•ÊuTancredo]Ê}>ÌœÊmalcriadoÊÞÊ}œœÃœ]Ê“ˆÀ>ÊœÊµÕiÊ…>ÃÊ…iV…œtÊœ˜Ê
ÌÕÃÊacrobaciasÊ}>ÌÕ˜>ÃÊ…>ÃÊÌˆÀ>`œÊÌœ`œÊ•`ˆœÊ“ÕÞÊi˜œ>`>ÊCristina.
Tancredo]Êi˜ÊÕ˜ÊÀˆ˜V˜ÊÞÊ“ˆÀ>˜`œÊ>ÊCristinaÊ`iÊÀiœœ]Ê>“‰>ÊÞÊ
>“‰>Ê>Ê`iˆVˆœÃ>ÊcremaÊµÕiÊVÕLÀ‰>ÊÃÕÊ«i>i°

12 ‡Linguovelares
295 ‡
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊyœœÃ]ÊÌœ“>˜Ê>ÊvœÀ“>Ê`iÊ>ÊÛœV>ÊµÕiÊÃˆ}Õi
Lengua:Ê>Êi˜}Õ>ÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃÊ“ˆi˜-
ÌÀ>ÃÊ>ÊL>ÃiÊÃiÊiiÛ>Ê…>ÃÌ>ÊiÊ«>>`>ÀÊL>˜`œÊVœ˜ÊÃÕÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃ]ÊvœÀ“>˜`œÊ>Ã‰Ê
Õ˜>ÊœVÕÃˆ˜Êˆ˜Vœ“«iÌ>Êi˜Ê>Ê«>ÀÌiÊVi˜ÌÀ>
Velo:ÊiÛ>˜Ì>`œ]Ê«iÀ“ˆÌˆi˜`œÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀi
Fonema J
COORDINACIÓN VISO MANUAL:
COME LA ZANAHORIA Y DICE: ji, ji, ji
A
TENCIÓN VISUAL: BUSCAR j
V
OCABULARIO
CUENTO
(ver página 559)
LINGUOVELAR FRICATIVO
AFONADO CONTINUO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡296
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊi˜ÊvœÀ“>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Êi˜ÌÀiÊiÊÃÕÀVœÊVi˜ÌÀ>ÊvœÀ“>`œÊ«œÀÊ>ÊL>ÃiÊ
`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊiÊÛiœÊ`iÊ«>>`>À°
Áreas de percepción
Visual:Ê>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>Ê«iÀ“ˆÌiÊÛiÀÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊiiÛ>`>
Auditiva:ÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊÀœViÊ`iÊ>ˆÀiÊ>ÊÃ>ˆÀ
Táctil:Ê«iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê`iÊ>ˆÀi
Motriz:ÊVœœV>˜`œÊ>Ê“>˜œÊ«œÀÊ`iL>œÊ`iÊ>ÊL>ÀLˆ>]Êi˜ÊiÊ?˜}ÕœÊ`iÊÕ˜ˆ˜ÊVœ˜Ê
iÊVÕiœÊÃiÊ«œ`À?Ê«iÀVˆLˆÀÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÊiiÛ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>Ê>À}>ÊÞÊVœ˜Ìˆ˜Õ>
Soplo:ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊVœ˜Ìˆ˜ÕœÊÞÊÃÕ>ÛiÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊii“i˜ÌœÃ®
Labios:
‡ÊLÀˆÀÊÞÊViÀÀ>ÀÊ>ÊLœV>Ê˜>ÌÕÀ>“i˜Ìi
‡Ê>˜Ìi˜iÀÊ>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>ÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊyœœÃ
Lengua:
‡ÊiÛ>ÀÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê…>ÃÌ>ÊµÕiÊÌœµÕiÊiÊ«>>`>ÀÊL>˜`œ
‡Ê“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊC/K
‡Ê“ˆÌ>ÀÊ>ÊÌœÃ\Êcaj, caj, caj
‡ÊÝ«ÀiÃˆ˜Ê`iÊÀi«ÕÃˆ˜\Êaj....., aj......
‡Ê œÃÌiâ>ÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>
‡ÊVœÃÌ>`œ]ÊiiÛ>ÀÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«œÀÊ>Ê˜>ÀˆâÊ«ÀœvÕ˜`>“i˜ÌiÊÞÊ
Ã>V>ÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>ÊiÊ>ˆÀi
‡Ê ˜Ê >Ê “ˆÃ“>Ê «œÃˆVˆ˜Ê VœÀ«œÀ>]Ê i“ˆÌˆÀ\Êcaj....., coj....., cuj....., quej.....,
quij......
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Deficiente elevación de la base de la lengua
UÊ“«Õ>ÀÊVœ˜ÊÕ˜>ÊiÃ«?ÌÕ>Ê>Ê«>ÀÌiÊ>˜ÌiÀˆœÀÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê…>Vˆ>Ê>`i˜ÌÀœÊ…>ÃÌ>Ê
µÕiÊ>ÊL>ÃiÊÃiÊiiÛiÊÞÊÌœµÕiÊiÊ«>>`>ÀÆÊ“>˜Ìi˜iÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜
UÊ˜ÊiÃ>Ê«œÃˆVˆ˜]Êˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ«ÀœvÕ˜`>“i˜ÌiÊÞÊiÝ«iiÀÊiÊ>ˆÀiÊVœ˜ÊVˆiÀÌ>ÊvÕiÀâ>Êi˜Ê
vœÀ“>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>
UÊVœÃÌ>`œ]ÊVœ˜Ê>ÊV>Liâ>Ê…>Vˆ>Ê>ÌÀ?Ã]Êi“ˆÌˆÀ\ÊCJ..... CJ......
UÊ˜Ê>Ê“ˆÃ“>Ê«œÃˆVˆ˜Êi“ˆÌˆÀ\ÊCCCJ.....A; CCCJ.....O; CCCJ......U; CCCJ......
E; CCCJ.....I
UÊœ˜Ìˆ˜Õ>ÀÊVœ˜Ê>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊ`ˆÀiVÌ>ÃÊÞÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜ÊJÊi˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê
ˆ˜ˆVˆ>
2. Oclusión completa (sustituye por C/K)
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊS\ÊS.....
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊSJ..... SJ..... SJ.....
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊSJ.....EÆ SJ.....IÆ SJ.....AÆ SJ.....OÆ SJ.....U
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊVœœV>ÀÊÕ˜>ÊÛ>Àˆ>Êw˜ˆÌ>ÊÃœLÀiÊiÊÃÕÀVœÊVi˜ÌÀ>Ê`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Ê
i˜}Õ>ÊÞÊ«ÀiÃˆœ˜>˜`œÊiÛi“i˜Ìi]Êˆ˜`ˆV>ÀÊµÕiÊi“ˆÌ>\ÊSJ..... SJ..... SJ.....

12 ‡Linguovelares
297 ‡
UÊÕi}œ]Ê>}Ài}>ÀÊ>ÃÊÛœV>iÃ\ÊSJ.....EÆÊSJ.....IÆÊiÌV°
UÊiÀVˆÌ>ÀÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊ`ˆÀiVÌ>Ã
3. Sustitución por G (fonado)
UÊ*iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊVœœV>˜`œÊ>Ê“>˜œÊÃœLÀiÊiÊVÕiœÊ`iÊ>Ê`ˆviÀi˜Vˆ>Êi˜ÌÀiÊœÃÊ
vœ˜i“>ÃÊGÊVœ˜ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>®ÊÞÊJÊÃˆ˜ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê>À‰˜}i>®
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊS.....EJ.....EÆÊS.....EJ.....E
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊSEJE]ÊSEJI]ÊSEJA]ÊSEJO]ÊSEJU
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Êi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜\ÊJÊˆ˜ÌiÀÛœV?ˆV>
Ejercitación asociada a
Emisión
“ˆÌ>ÀÊÀˆÃ>ÃÊ`iÊ`ˆviÀi˜ÌiÃÊ«iÀÃœ˜>iÃ\ÊiÊÃišœÀÊ}œÀ`œÊjo, jo, jo®ÆÊ>Ê˜i˜>Êji, ji, ji®ÆÊiÊ
>˜Vˆ>˜œÊje, je je®ÆÊ>ÊÃišœÀ>Êja, ja, ja®ÆÊ>Ê>LÕiˆÌ>Êju, ju, ju)
Esquema corporal
,i>ˆâ>ÀÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÃÊi˜ÌœÃÊÞÊ>“«ˆœÃÊVœ˜Ê`ˆÃÌˆ˜Ì>ÃÊ«>ÀÌiÃÊ`iÊVÕiÀ«œÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ
i“ˆÌi\ÊJ.....
Lateralidad
UÊ-i˜Ì>`œ]Êˆ˜Vˆ˜>ÀÃiÊi˜Ì>“i˜ÌiÊ>Ê>Ê`iÀiV…>Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ`ˆVi\ÊJ....AÆÊ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>]Ê
`ˆVˆi˜`œ\ÊJ....O
UÊœ˜ÊœÌÀœÊ«>ÀÊ`iÊÃ‰>L>Ã]ÊiiÛ>ÀÊi˜Ì>“i˜ÌiÊiÊLÀ>âœÊœÊ>Ê«ˆiÀ˜>Ê`iÀiV…œÃ]Êi“ˆ-
Ìˆi˜`œÊÕ˜>Ê`iÊi>ÃÆÊœÊ“ˆÃ“œÊ«>À>ÊœÃÊ“ˆi“LÀœÃÊ`iÊ>`œÊˆâµÕˆiÀ`œ
Orientación espacial
->Ì>ÀÊÌÀiÃÊÛiViÃÊ…>Vˆ>Ê>`i>˜ÌiÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊ`ˆVi\Êja ja jaÆÊÃ>Ì>ÀÊÌÀiÃÊÛiViÃÊ…>Vˆ>Ê
>ÌÀ?Ã\Êje je jeÆÊ>}>V…>ÀÃi\Êju ju juÆÊiÛ>˜Ì>ÀÃi\Êjo jo joÆÊ}ˆÀ>À\Êji ji ji.
Orientación temporal
œ˜Êw}ÕÀ>ÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛ>ÃÊ`iÊœÃÊ“ˆi“LÀœÃÊ`iÊÕ˜>Êv>“ˆˆ>Ê«>`ÀiÃÊÞÊÌÀiÃÊ…ˆœÃ®]Ê
œÀ`i˜>ÀÊ>ÊœÃÊ…ˆœÃÊÃi}Ö˜Ê>ÃÊ«Ài}Õ˜Ì>Ã\Ê·+Õˆj˜Ê˜>VˆÊ«Àˆ“iÀœ¶Ê·+Õˆj˜Ê˜>VˆÊ`iÃ -
«ÕjÃ¶Ê·Õ?ÊiÃÊiÊ…ˆœÊ“>ÞœÀ¶Ê·Ê“i˜œÀ¶
Ritmo
«ˆV>˜`œÊ>Êi“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊ>Êˆ“ˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊÀˆÃ>Ã]ÊÀi«Àœ`ÕVˆÀÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊiÃ-
µÕi“>Ã\
JO JO JO JO JO JO
JA JA JA JA JA JA JA JA JA
JE JE JE JE JE JE
JIJI JIJI JIJI JIJI JIJI
JU JUJU JU JUJU

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡298
Memoria y atención
Visual:Êi˜ÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ}À>vi“>ÃÊºˆ»ÊÞÊº»]Êi“ˆÌˆÀÊiÊvœ˜i“>ÊÊVÕ>˜`œÊÃiÊi˜-
VÕi˜ÌÀiÊº»°
Auditiva:ÊÃiÊiÊ`ˆÀ?˜ÊÃ‰>L>ÃÊ`ˆÀiVÌ>ÃÊiÊˆ˜ÛiÀÃ>ÃÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊJ]Ê“iâV>`>Ã°ÊÊ
œ‰ÀÊ>ÃÊ`ˆÀiVÌ>Ã]ÊiÊ«>Vˆi˜ÌiÊ`iLiÀ?ÊiÝÌi˜`iÀÊÃÕÊLÀ>âœÊˆâµÕˆiÀ`œÆÊ>Êœ‰ÀÊ>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]Ê
iÝÌi˜`iÀ?ÊiÊ`iÀiV…œ°
Táctil:Ê `iÊ Õ˜Ê Vœ>ÀÊ Ài>ˆâ>`œÊ Vœ˜Ê w`iœÃÊ VœÀÌœÃÊ ÞÊ >À}œÃ]Ê iÊ «>Vˆi˜ÌiÊ `iLiÀ?Ê
ÌœV>ÀÊV>`>Êw`iœÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃÆÊ>Êi˜Vœ˜ÌÀ>ÀÊÕ˜œÊ>À}œ]Ê`iLiÀ?Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊ
Õ˜>ÊÃ‰>L>ÊVœ˜ÊJ.
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]ÊVÕ?iÃÊÌˆi˜i˜ÊiÊvœ˜i“>Ê JÊi˜ÊÃÕÊ
˜œ“LÀi
UÊ œ“LÀ>ÀÊ«iÀÃœ˜>Ã]ÊÕ}>ÀiÃÊÞÊVœÃ>ÃÊµÕiÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜\ÊJ
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Ê`iÊi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]Ê>ÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊJ
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊG]ÊS]ÊC/QÊÞÊF
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
1. Con vocales
aja oja uja eja ija
ajo ojo ujo ejo ijo
aju oju uju eju iju
aje oje uje eje ije
aji oji uji eji iji
aja ajaja ajoje
ojo ojojo ojija
uju ujuju ujaji
eje ejeje ejajo
iji ijiji ijuja

12 ‡Linguovelares
299 ‡
3. En oraciones
ˆÊhija tejeÊÃÕÊtejido.
ÊjoyeroÊÛi˜`iÊjoyas.
ÃiÊjubiladoÊVœ“iÊjamón.
ÊjuegoÊ`iÊajedrezÊiÃÌ?Êi˜ÊiÃ>Êcaja.
ÃiÊviejitoÊiÃÌ?Êjubilado.
ÊjefeÊ«>}ÊiÊjornalÊ>ÊœÃÊjornaleros.
>“iÊ>Êtijera.
ˆÊhijoÊÌˆi˜iÊojosÊÛiÀ`iÃ°
JuanaÊ«ÕÃœÊ>ÊjaleaÊi˜Ê>Êjarra.
ÊJuanÊiÊ`ÕiiÊiÊjuanete.
ˆÊhijoÊÃ>iÊœÃÊjuevesÊVœ˜ÊJulián.
œÃÊjazminesÊiÃÌ?˜Êi˜ÊiÊjarrón.
>ÊconejaÊÃ>Ì>ÊÞÊœÃÊconejitosÊÌ>“Lˆj˜°
Juan JoséÊÃiÊ>VœÃÌÊi˜ÊiÊjergónÊ`iÊpaja.
œÃÊjíbaros arrojaban jabalinasÊ>Êjabalí.
JuliánÊÃiÊ«iˆ˜>ÊiÊjopo.
JirafaÊÞÊjilgueroÊi“«ˆiâ>˜ÊVœ˜Êjota.
˜ÊjulioÊˆÀjÊ>ÊÛˆÃˆÌ>ÀÊ>ÃÊ“ˆÃˆœ˜iÃÊjesuíticas.
ÊvejucoÊÀiVœÀ`>L>ÊÃÕÊjuventud.
ÃiÊjoven trajoÊ>ÃÊbujíasÊ«>À>ÊiÊ>ÕÌœ°
Hijito,Ê`iLiÃÊ>Û>ÀÌiÊVœ˜Êjabón.
6>“œÃÊ>Ê
jugarÊ>Êajedrez.
2. En vocabularios
a. En posición inicial
jabón joya juego jefe jirafa
jabalí jopo jugo jeringa jinete
jalea jota jueves jesuita jíbaro
jardín jornada jubilado jergón jilguero
jamón joroba julio jeque jinetas
b. En posición intervocálica
caja hoja cuja queja hija
bajo ojo lujo lejos hijo
ajuar hojuela lujuria vejuco hijuela
baje ojera buje teje tijera
ají hojita bujía tejido hijito
c. En posición final
carcaj reloj almoraduj almofrej
boj troj

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡300
JaqueÊ“>Ìi]ÊÞ>ÊÌiÊ}>˜j°
˜Ê“ˆÊjardínÊVÕÌˆÛœÊjazminesÊÞÊjacintos.
ÃiÊjineteÊÕÃ>ÊjinetasÊi˜Ê>ÊV…>µÕiÌ>°
JuanaÊ«ˆV>ÊiÊajoÊÞÊiÊají.
ÃiÊjarrónÊiÃÊ`iÊJoseﬁna.
ˆÊhijoÊÃiÊquejaÊ«œÀµÕiÊµÕˆiÀiÊiÃiÊsonajero.
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊlujosoÊiÃÊ“ÕÞÊajustado.
ÊjesuitaÊviajóÊ“ÕÞÊlejos.
>ÊjirafaÊ“ˆÀ>Ê>Êjabalí.
Êviajero bajaÊ`iÊ>Ûˆ˜°
JulioÊ“iÊÀi}>ÊÕ˜Êreloj.
ÊjíbaroÊ«œ˜iÊ>ÃÊyiV…>ÃÊi˜ÊÃÕÊcarcaj.
˜Ê“ˆÊjardínÊ…>ÞÊÕ˜Êboj.
4. En versos rimados
Julio Juan
iÃÊ“ˆÊjefe,
ÞÊ˜œÊiÃÊjoven,
Þ>ÊiÃÊviejo.
Julio Juan
iÃÊ“ˆÊjefe,
Ìˆi˜iÊÃœ
Õ˜>ÊÛˆÀÌÕ`]
`iÊÃÕÊVœÀ>â˜\
>Êjuventud.
Juntitos iÃÌiÊjueves, juntemos juncos i˜ÊiÃiÊjuncal. ÃÌiÊjueves juntitos, juntemos juncos i˜ÊiÃiÊjuncal. JacintosÊÞÊjazmines, «>À>Ê`œš>ÊJuana ÞÊ«>À>ÊJoseﬁna. œÃÊjazmines «œ˜iÊJoseﬁna i˜ÊjarraÊ`iÊjade. œÃÊjacintos, «œ˜iÊ`œš>ÊJuana i˜Êjarroncitos.
JuguemosÊ>ÊiÃÌiÊjuego, Û>“œÃÊ>ÊjugarÊ>\ V“œÊV>“ˆ˜>Ê>Êjirafa, ÞÊV“œÊVœÀÀiÊiÊjabalí. JuguemosÊ>ÊiÃÌiÊjuego, Û>“œÃÊ>ÊjugarÊ>\ V“œÊÌˆÀ>ÊiÊjíbaro lejosÊ>Êjabalina ÞÊV“œÊ«ˆV>ÊiÊajo. AjoÊÞÊají,
«ˆV>ÊJuliana,
`iÊjuevesÊ>Êjueves.
AjoÊÞÊají]
«>À>ÊÃ>V>ÀiÃ
Ìœ`œÊiÊjugo.
AjoÊÞÊají,
«ˆV>ÊJuliana,
`iÊjuevesÊ>Êjueves,
i˜ÊiÊL>À
`iÊ`œ˜ÊJulio.
Hojas, hojitas
ÞÊhojuelas,
juntaÊ>Ê>LÕi>
i˜ÊiÊjardín.
>ÃÊjunta
ÞÊ˜œÊÃiÊqueja,
i˜ÊiÊjardín.

12 ‡Linguovelares
301 ‡
TejeÊÞÊteje
ÃÕÊtejido
Juanita.
TejeÊÞÊteje,
i˜Ê«Õ˜ÌœÊjersey
Juanita.
TejeÊÞÊteje,
Ì>˜Êajustado
Juanita.
9Ê>…œÀ>]Ê
desteje
ÞÊdesteje,
ÃÕÊtejido
Juanita.
El conejo encantado
1˜Ê`‰>Êjueves
Õ˜ÊconejoÊi˜V>˜Ì>`œ
iÊdijoÊ>ÊJulio:
pÊœ˜ÊÌÕÃÊojos,
Ìœ`œÊVœ˜ÊjotaÊÛiÀ?Ã°
Ê“œ“i˜Ìœ]ÊJulio
ÃœÊÛˆœÊ>Êconejo
ÞÊÕ˜>ÊmajadaÊ`iÊovejas,
ÃÕÊV>Ã>Ê`iÊtejas rojas,
>ÊjarraÊÞÊiÊjarrón
Àˆj˜`œÃiÊi˜ÊiÊespejo.
Êjilguero
V>˜Ì>˜`œÊi˜Ê>Êjaula,
œÃÊanteojosÊi˜ÊiÊcajón
ÞÊi˜ÊiÊjardín:
uÕ˜ÊjamóntÊ
uÞtÊuÞtÊuÞt
ÃiÊqueja Julio
·Õ?˜`œ]ÊiÊi˜V>˜Ìœ]
“iÊdejará?
º ÕiÛiÊjotas
Þ>Êdibujarás
ÞÊiÊi˜V>˜Ìœ
Þ>ÊÌiÊdejará”
9ÊJulio
˜ÕiÛiÊjotasÊdibujó,
ÞÊ>Ê“œ“i˜Ìœ]
iÊi˜V>˜ÌœÊ`iÃ>«>ÀiVˆ°
5. J en grupos consonánticos
*>À>Ê >Ê Vœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê `iÊ vœ˜i“>ÊJÊ `iÃ«ÕjÃÊ `iÊ Vœ˜Ãœ˜>˜Ìi]Ê iiÀVˆÌ>ÀÊ œÃÊ }ÀÕ«œÃÊ
Vœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊBJÆÊDJÆÊLJÆÊNJÊÞÊRJ
l
l
Cuento
JulioÊÕÃ>ÊanteojosÊÌœ`œÊiÊ`‰>°
1Ã>ÊanteojosÊ«>À>ÊiiÀÊÞÊÃiÊœÃÊÃ>V>Ê«>À>ÊVœÀÀiÀ°
*>À>ÊµÕiÊ˜œÊiÊ“œiÃÌiÊiÊÃœ]ÊÃiÊ«œ˜iÊanteojosÊ}À>˜`iÃ]ÊÞÊ«>À>Ê
“ˆÀ>ÀÊiÌÀ>ÃÊV…ˆµÕˆÌ>Ã]ÊÃiÊ«œ˜iÊanteojosÊV…ˆµÕˆÌœÃ°
JulioÊ}Õ>À`>ÊœÃÊanteojosÊi˜ÊiÊcajónÊVœ˜Ê>Ûi]ÊµÕiÊ>LÀiÊ>Ê>Ê“>-
š>˜>ÊÞÊVˆiÀÀ>Ê>Ê>Ê˜œV…i°
˜ÌiÃÊ`iÊ}Õ>À`>ÀœÃ]ÊœÃÊ>Û>ÊVœ˜ÊjabónÊÞÊœÃÊenjuaga]Ê«œÀÊÃˆÊÃiÊ
“>˜V…>Àœ˜ÊVœ˜Êjalea.
1˜>Ê˜œV…iÊÃiÊvÕiÊ>Ê`œÀ“ˆÀÊÞÊVÕ>˜`œÊÃiÊ`iÃ«iÀÌ]ÊvÕiÊ>ÊLÕÃV>ÀÊœÃÊ
anteojos]ÊÞÊÛˆœÊiÊcajónÊÛ>V‰œ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡302
•Ê·˜`iÊiÃÌ?˜Ê“ˆÃÊanteojostÊuiÊv>Ì>˜ÊœÃÊanteojostÊ•dijoÊ JulioÊ
“ÕÞÊenojado.
9Ê>Ê`>ÀÃiÊÛÕiÌ>°°°Ê·+ÕjÊÛˆœ¶
6ˆœÊ>ÊconejoÊVœ˜ÊœÃÊanteojosÊ«>À>ÊiÊÃœ]Ê>ÊÀ>˜ˆÌ>ÊVœ˜ÊœÃÊante-
ojosÊ«>À>ÊiiÀÊÞÊ«>À>ÊVœ“œ]ÊiÊ«iÀÀœ]ÊµÕiÊi}Êjadeando]ÊÌ>“Lˆj˜Ê
Ìi˜‰>Ê«ÕiÃÌœÃÊœÃÊanteojos.
•Ê*iÀœ°°°]Ê·µÕjÊÃˆ}˜ˆwV>ÊiÃÌœ¶Ê•dijoÊJulio.
•Ê-ˆ}˜ˆwV>ÊµÕi]ÊVœ˜ÊÌÕÊejemploÊ•iÊdijeronÊœÃÊ>˜ˆ“>ˆÌœÃ•ÊÃiÊ…>Ê
«ÕiÃÌœÊ`iÊ“œ`>ÊiÊºÕÃœÊ`iÊanteojosÊ>ÊÃÕÊantojo»°
Fonema G
(afonado)
O. TEMPORAL:
ORDENAR LAS SECUENCIAS
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 560)
LINGUOVELAR FRICATIVO
AFONADO CONTINUO

12 ‡Linguovelares
303 ‡
Descripción
>Ê`iÃVÀˆ«Vˆ˜]Êi˜Ãiš>˜â>ÊÞÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê>ÃœVˆ>`>]ÊÃiÊVœÀÀiÃ«œ˜`iÊVœ˜Ê>Ê`iÊfo-
nema J°ÊÃÊiÃ«iVˆ>“i˜ÌiÊˆ“«œÀÌ>˜ÌiÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê>ÃœVˆ>Vˆ˜Êsonido - pa-
labra - objetoÊ«œÀÊÃÕÊÀi>Vˆ˜ÊVœ˜Ê>ÊiVÌœiÃVÀˆÌÕÀ>]Ê`œ˜`iÊiÊÕÃœÊ`iÊ>ÊG afonadaÊ
Vœ“œÊ}À>vi“>ÊiÃÌ?Êi˜ÊÀi>Vˆ˜Ê`ˆÀiVÌ>ÊVœ˜Ê>Ê“i“œÀˆ>ÊÞÊ>Ìi˜Vˆ˜ÊÛˆÃÕ>]ÊÞ>ÊµÕi]Ê
vœ˜œ}ˆV>“i˜Ìi]ÊiÃÊiµÕˆÛ>i˜ÌiÊ>Êfonema J°Ê*œÀÊÌ>Ê“œÌˆÛœÊÃiÊˆ˜VÕÞiÊ>ÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊ
iiÀVˆÌ>Vˆ˜\
1. En vocabulario
GE
a. En posición inicial
gelatina genovés geranios
gema gente gerundio
gemelo gentil germinación
gemido gentileza germano
generación geofísica gesta
general geografía gestación
género geología gesticular
generoso geometría gestión
generosidad gerente gesto
genético germánico gestor
genio germen gestoría
b. En posición intervocálica
agente recoger muge vegetal elige
agencia progenie sugestión regente erige
agenda progenitor sugerir vegetariano digestión
tragedia Rogelio sugestivo vegetación vigésimo
GI a. En posición inicial
giba giro gira giga
gigante gitana girar Gilberto
gimnasia ginebra girasol gimotear
gimnasio gil giratorio giroscopio

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡304
2. En oraciones
GerardoÊVœ“iÊgelatinaÊ`iÊˆ“˜°
-iÊœÞi˜ÊœÃÊgemidosÊ`iÊœÃÊgemelos.
ÃiÊgeneralÊiÃÊgenovés.
ÃiÊgestorÊiÃÊ“ÕÞÊgentil.
iLœÊiÃÌÕ`ˆ>ÀÊgeografía, geodesia, geologíaÊÞÊgeofísica.
ÃiÊgerente germanoÊ˜œÊgesticula.
GermánÊ…ˆâœÊgerminarÊÕ˜Ê«œÀœÌœ°
ÃiÊgenioÊiÃÊgeneroso.
GenovevaÊ…>ViÊgimnasia germana.
ÊgiganteÊÌˆi˜iÊgiba.
ÊgirasolÊÃiÊ>“>Ê>Ã‰Ê«œÀµÕiÊgiraÊ“ˆÀ>˜`œÊiÊÃœ°
œ˜ÊiÃiÊgéneroÊ…>ÀjÊÕ˜ÊÛiÃÌˆ`œ°
>ÊÛ>V>Êmuge.
Ã>ÊagendaÊiÃÊ`iÊ>Êagencia.
ÊagenteÊÃ>LiÊvigilar.
RogelioÊiÃÊiÊprogenitorÊ`iÊRogelito.
régimen vegetarianoÊv>VˆˆÌ>Ê>Êdigestión.
˜ÊNigeriaÊ…>ÞÊ“ÕV…>Êvegetación.
Rogelio recogeÊœÃÊvegetalesÊi˜ÊÃÕÊV>˜>ÃÌ>°
Germán eligeÊœÃÊvegetalesÊvÀiÃVœÃ°
-iÊ>Vi«Ì>˜ÊsugerenciasÊ«œÃˆÌˆÛ>Ã°
GilbertoÊiÃÌ?ÊsugestionadoÊ«œÀÊÕ˜>Êˆ`i>°
Genoveva eligeÊVÀi“>ÃÊVœ˜Êcolágeno.
GermánÊviÃÌiÊÃÕÊvigésimoÊ>˜ˆÛiÀÃ>Àˆœ°
ÊmagisterioÊiÃÊÕ˜>ÊV>ÀÀiÀ>Ê`iÊÛœV>Vˆ˜°
Êmagistrado sugirióÊ>Õ“i˜Ì>ÀÊ>ÊvigilanciaÊ>ÊiÃiÊagiotista.
b. En posición intervocálica
agita logia mugido égida digital
agiganta lógica rugió egipcio dígito
agitado elogio rugido elegir frigio
ágil ecológico rugiente elegido frígido
agio geología sugiere regio fugitivo
frágil psicología púgil registro higiene
magia patología pigilista región higiénico
mágico antropología pugilato regional rígido
magisterio sociología artilugio régimen vigía
magistrado antología regimiento vigilante
magistral astrología regidor dirigir
página metereología corregir dirigible
plagio podología elegía exigir
trágico dietología estrategia

12 ‡Linguovelares
305 ‡
-iÊœÞiÊiÊvagidoÊ`iÊÕ˜ÊLiLj°
Ã>ÃÊVœ«>ÃÊÃœ˜Êfrágiles.
ÊfugitivoÊÃiÊiÃV>«ÊVœ˜ÊsigiloÊ«œÀÊ`iÌÀ?ÃÊ`iÊœÃÊvigilantes.
9œÊiÃÌÕ`ˆjÊpsicologíaÊÞÊsociología.
ÊiÃVÕ`œÊÌˆi˜iÊÕ˜Ê}œÀÀœÊfrigioÊi˜ÊiÊVi˜ÌÀœ°
ÃiÊregistroÊÌˆi˜iÊVˆi˜Êpáginas.
Êi˜Êrugió.
GenaroÊ˜>VˆÊL>œÊiÊÃˆ}˜œÊ`iÊSagitario.
œÃÊpugilistasÊÃœ˜Êágiles°Ê
Êregimiento vigilaÊ>Êregión.
ˆViÊi“«>˜>`>ÃÊ`iÊvigilia.
>ÊhigieneÊ`ˆ>Àˆ>ÊiÃÊˆ“«ÀiÃVˆ˜`ˆLi°
œ“«ÀjÊÕ˜ÊÀœœÊ`iÊ«>«iÊhigiénico.
-Õ“>ÊÃœÊœÃÊdígitosÊVœ˜Ê>ÊV>VÕ>`œÀ>Êdigital.
-ÕÊ>VÌÕ>Vˆ˜ÊvÕiÊmagistral.
>ÊsugiereÊÕ˜ÊÀ>âœ˜>“ˆi˜ÌœÊlógico.
Ã>Ê“ÖÃˆV>ÊiÃÊÕ˜Êplagio.
GerardoÊ>«Ài˜`iÊÌÀÕVœÃÊ`iÊmagia.
3. En versos rimados
ÃiÊ“>}œÊÌ>˜Êgentil,
Vœ˜Êgestos mágicos,
Vœ˜ÛˆÀÌˆÊÕ˜Êgirasol
i˜ÊgelatinaÊ`iÊˆ“˜°
Gerardo generoso, Vœ˜Ûˆ`>Ê>ÊGilda. iÊÃÕÊgelatina, iÊ`>ÊÕ˜ÊÌÀœâœ° œ˜ÊÕ˜Êgesto gentil, >}À>`iViÊGilda Ì>˜Ì>Êgentileza, Vœ˜ÊÕ˜ÊÀ>“œ u`iÊ«iÀiˆtÊgeneral germano, Ã>Õ`>ÊVœ˜Ê>Ê“>˜œ >Êregente genovés, µÕiÊÌˆi˜iÊ>Ê}œÀÀ> «ÕiÃÌ>Ê>ÊÀiÛjÃ°
Ruge, rugeÊÞÊruge,
iÊi˜ÊSegismundo,
«iÀœÊ>Ê˜>`ˆiÊ>ÃÕÃÌ>]
iÊi˜ÊSegismundo.
>Ê«iÀ`ˆ`œÊÃÕÃÊ
Vœ“ˆœÃ
ÞÊÃœÊVœ“iÊvegetales.
Ruge, rugeÊÞÊruge
iÊi˜ÊSegismundo
µÕiÊÃÕÊ}À>˜Êrugido
>Ê˜>`ˆiÊ>ÃÕÃÌ>ÊÞ>°
GenteÊ«œÀÊ>µÕ‰
ÞÊgenteÊ«œÀÊ>?]
girandoÊiÃÌ?]
>ÊÀˆÌ“œ
`iÊL>ˆiÊgenovés.
GenteÊ«œÀÊ>µÕ‰
ÞÊgenteÊ«œÀÊ>?]
Ã>Õ`>˜`œÊiÃÌ?]
gentilmente,
œÌÀ>ÊÛiâ°
MugeÊ>ÊÛ>V> i˜>“œÀ>`>] ˜œÊ>Ê“ˆÀ>ÊiÊgirasol. MugeÊ>ÊÛ>V> i˜>“œÀ>`>] «œÀµÕiÊ>ÊyœÀ] ÃœÊ“ˆÀ>Ê>ÊÃœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡306
4. En grupos consonánticos
*>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊG afonadoÊ`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊi˜ÊœÃÊ
Ãˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊLGÆÊNGÊÞÊRG.
1˜Êrégimen
vegetariano
…>ViÊiÊgeneral
germano.
-œÊvegetalesÊVœ“i
ÞÊvegetales digiere
iÊgeneral
vegetariano.
GeologíaÊiÃÌÕ`ˆ>À] «>À>ÊgeólogoÊÃiÀ° PsicologíaÊiÃÌÕ`ˆ>À] «>À>Ê«ÃˆVœ}œÊÃiÀ° SociologíaÊiÃÌÕ`ˆ>À] «>À>ÊÃœVˆœ}œÊÃiÀ ÃˆÊºœ}œ»ÊµÕˆiÀiÃÊÃiÀ] Õ˜>Ê“logía” …>ÃÊ`iÊiÃÌÕ`ˆ>À°1˜>ÊsugerenciaÊ ÌiÊiÃÌœÞÊ`>˜`œ\ +ÕiÊ˜œÊÌiÊsugestione
œÊµÕiÊsugiriendoÊiÃÌœÞ°
*ÕiÃ]ÊÃˆÊsugestionado ÌÖÊÌiÊµÕi`>Ã] sugestionante “ˆÊsugerenciaÊ…>ÊÃˆ`œ°
œ˜Êsigilo, iÃiÊfugitivo, ÃiÊiÃV>«>ÊvÕÀÌˆÛœ° Êvigilante ˜œÊÃiÊagita, Vœ˜ÊgestoÊÃi}ÕÀœ] i˜Ê>Ê«ÕiÀÌ> Þ>ÊœÊiÃ«iÀ>° ˆÊiÃÊmagia, ˜ˆÊiÃÊsigilo, >Êfugitivo, iÃiÊvigilante Lˆi˜ÊœÊvigila. œ˜Êgentil gesto, iÊgeneral germano, >ÛˆÃ>ÊVœ˜ÊiÊ`i`œ µÕiÊ>Ê}œÀÀ> iÃÌ?Ê“>Ê«ÕiÃÌ>° Gesticulando œvi˜`ˆ`œ] iÊgerente genovés, µÕiÊiÊgesto “>ÊVœ“«Ài˜`ˆ] i˜œ>`œÊiÊ}ÀˆÌ\ u“?ÃÊœVœÊÃiÀ?Ê ÕÃÌi`t

12 ‡Linguovelares
307 ‡
l
l
Cuento
1˜>Ê“>š>˜>Ê`iÊÛiÀ>˜œ]Ê>ÊgitanitaÊÛ>Ê«œÀÊ>ÊV>i]ÊÃ>Ì>˜`œÊÞÊL>ˆ>˜-
`œÊi˜ÌÀiÊ>Êgente.
iÛ>ÊÕ˜>ÊV>˜>ÃÌˆÌ>ÊVœ˜ÊyœÀiÃ]ÊÞÊVœ˜ÊÃÕÊmágicoÊV>˜Ì>ÀÊÛ>ÊÛi˜`ˆi˜-
`œÊœÃÊgeraniosÊÞÊœÃÊgirasoles.
1˜>ÊÃišœÀ>]Ê“ÕÞÊgenerosa]ÊiÊVœ“«À>ÊÌœ`>ÃÊ>ÃÊyœÀiÃ°
>Êgitanita]ÊVœ˜Êgentileza]Ê>}À>`iViÊ>Ê>ÊÃišœÀ>ÊÞÊ`iÊVœ˜Ìi˜Ì>]ÊÃiÊ
«œ˜iÊ>ÊL>ˆ>À]ÊgirandoÊÞÊgirandoÊVœ“œÊÕ˜ÊÌÀœ“«œ°
ÕÞÊviˆâ]ÊÃiÊ>i>Ê>ÊgitanillaÊVœ˜ÊÃÕÊV>˜>ÃÌˆÌ>ÊÛ>V‰>]ÊÃ>Ì>˜`œÊÞÊ
L>ˆ>˜`œÊi˜ÌÀiÊ>Êgente.
Fonema G
(fonado)
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 561)
LINGUOVELAR FRICATIVO
FONADO CONTINUO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡308
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊÃi«>À>`œÃÊÞÊyœœÃ
Lengua: >Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊˆ˜vi-
ÀˆœÀiÃ]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊµÕiÊ>ÊL>ÃiÊÃiÊiiÛ>Ê…>ÃÌ>ÊÌœV>ÀÊiÊ«>>`>ÀÊL>˜`œÊVœ˜ÊÃÕÃÊLœÀ`iÃÊ
>ÌiÀ>iÃ]ÊvœÀ“>˜`œÊ>Ã‰ÊÕ˜>ÊœVÕÃˆ˜Êˆ˜Vœ“«iÌ>Êi˜Ê>Ê«>ÀÌiÊVi˜ÌÀ>°
Velo:ÊiÛ>˜Ì>`œ]Ê«iÀ“ˆÌˆi˜`œÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀiÊÃœ˜œÀœ
Producción
Ê>ˆÀiÊvœ˜>`œÊÃ>iÊi˜ÊvœÀ“>ÊVœ˜Ìˆ˜Õ>Ê«œÀÊ>Ê>LiÀÌÕÀ>ÊvœÀ“>`>Êi˜ÌÀiÊ>Êâœ˜>ÊVi˜ÌÀ>Ê
`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊiÊ«>>`>ÀÊL>˜`œ]Ê«Àœ`ÕVˆi˜`œÊiÊÃœ˜ˆ`œÊV>À>VÌiÀ‰ÃÌˆVœ°
Áreas de percepción
Visual:Ê>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>Ê`i>ÊÛiÀÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊiiÛ>`>
Auditiva:ÊÃiÊ«iÀVˆLiÊÕ˜ÊÀ>Ã«>`œÊÃœ˜œÀœ]ÊµÕiÊ«iÀviVÌ>“i˜ÌiÊÃiÊ«Õi`iÊ`ˆviÀi˜Vˆ>ÀÊ
`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊˆ˜}ÕœÛi>ÀiÃÊC/QÊÞÊJ
Táctil:ÊÃiÊ«iÀVˆLiÊÕ˜ÊVœÃµÕˆiœÊi˜Ê>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊÞÊi˜ÊiÊVÕiœÆÊ«iÀVˆLˆÀÊ
V“œÊÃiÊiiÛ>Ê>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>]ÊVœœV>˜`œÊ>Ê“>˜œÊ`iL>œÊ`iÊ>ÊL>ÀLˆ>°
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœ˜Ìˆ˜ÕœÃ
Soplo:ÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊÃœ«œÊLÕV>ÊVœ˜Ìˆ˜ÕœÊÞÊÃÕ>Ûi]ÊVœ˜Ê«iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊÞÊii-
“i˜ÌœÃ
Labios:Ê“>˜Ìi˜iÀÊ>ÊLœV>Ê>LˆiÀÌ>ÊVœ˜ÊœÃÊ>LˆœÃÊyœœÃ
Lengua:
‡ÊiÛ>ÀÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê…>ÃÌ>ÊÌœµÕiÊiÊ«>>`>ÀÊL>˜`œ
‡Ê“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊVœ˜ÊC/QÊÞÊVœ˜ÊJ
‡Ê>ViÀÊ}?À}>À>Ã
‡Ê œÃÌiâ>ÀÊVœ˜ÊvÕiÀâ>
‡Ê VœÃÌ>`œ]Ê ˆ˜Ã«ˆÀ>ÀÊ «ÀœvÕ˜`>“i˜ÌiÊ «œÀÊ >Ê ˜>ÀˆâÊ ÞÊ i“ˆÌˆÀ\ÊE.....G.....ÆÊ E.....
G.....ÆÊEG......
‡Ê˜Ê>Ê“ˆÃ“>Ê«œÃˆVˆ˜ÊVœÀ«œÀ>ÊÞÊVœ˜Ê>Ê“>˜œÊÃœLÀiÊiÊVÕiœÊ«>À>Ê«iÀVˆLˆÀÊ
>ÊÛˆLÀ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê}œÌˆÃ]Êi“ˆÌˆÀ]Ê>>À}>˜`œÊiÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊ>ÊG\ÊEGUE]ÊEGUI]Ê
EGA]ÊEGO]ÊEGU
‡ÊiÀVˆÌ>ÀÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊ`ˆÀiVÌ>ÃÊÞÊiÊvœ˜i“>Êi˜ÌÀiÊÛœV>iÃ
Alteraciones: técnicas de corrección
1. Ausencia de tono laríngeo (sale como J)
UÊ*iÀVi«Vˆ˜ÊÌ?VÌˆÊVœœV>˜`œÊ>Ê“>˜œÊÃœLÀiÊiÊVÕiœÊ«>À>ÊÀiVœ˜œViÀÊ>Ê`ˆviÀi˜Vˆ>Ê
i˜ÌÀiÊiÊvœ˜i“>ÊGÊfonadoÊÞÊiÊvœ˜i“>ÊJ/GÊafonado
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊY.....EGUEÆÊY.....EGUE
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊYEGUE]ÊYEGUI]ÊYEGA]ÊYEGO]ÊYEGU
UÊiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>Êi˜ÌÀiÊÛœV>iÃÊÞÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ÌiÀ“i`ˆ>

12 ‡Linguovelares
309 ‡
2. Deficiente elevación de la base de la lengua
UÊVœÃÌ>`œÊi“ˆÌˆÀ\ÊEQUEG.....EQUEG......EQUEG.......
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊCG.....AÆÊCG......OÆÊCG.....UÆÊCG.....UEÆÊCG.....UI
UÊÕi}œÊiiÀVˆÌ>ÀÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊ`ˆÀiVÌ>ÃÊÞÊÃÕÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜ÌiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊi˜Ê«œÃˆ-
Vˆ˜Êˆ˜ˆVˆ>
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊVœ˜Ê>ÊiÃ«?ÌÕ>ÊÃœÃÌi˜iÀÊ>Êi˜}Õ>Êi˜Ê>Ê«>ÀÌiÊ“i`ˆ>]Êi“«Õ?˜-
`œ>ÊiÛi“i˜ÌiÊ…>Vˆ>Ê>ÌÀ?ÃÊÞÊ…>ViÀÊi“ˆÌˆÀ\ÊG....; G...UEÆÊ G...UIÆÊG....AÆÊG....OÆÊ
G....U
3. Oclusión completa (sustituye por C/Q)
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊY\ÊY......
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊYG......]ÊYG......
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`i\ÊYG.....UEÆÊYG.....UIÆÊYG.....AÆÊYG......OÆÊYG.....U
UÊ-ˆÊiÃÊ˜iViÃ>Àˆœ]ÊVœœV>ÀÊÕ˜>ÊÛ>Àˆ>Êw˜ˆÌ>ÊÃœLÀiÊiÊÃÕÀVœÊVi˜ÌÀ>Ê`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Ê
i˜}Õ>ÊÞÊ«ÀiÃˆœ˜>˜`œÊÃÕ>Ûi“i˜Ìi]Êˆ˜`ˆV>ÀÊµÕiÊi“ˆÌ>\ÊYG..... YG...... YG......
UÊÕi}œ]Ê>}Ài}>ÀÊ>ÃÊÛœV>iÃ\ÊYG.....A]ÊYG.....O]ÊiÌV°
UÊiÀVˆÌ>ÀÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊ`ˆÀiVÌ>Ã
UÊ"ÌÀœÊÀiVÕÀÃœÊiÃÊ…>ViÀÊi“ˆÌˆÀ\ÊENQUE]ÊµÕiÊ>Ê>«ÀiÌ>ÀÊ>ÃÊ>>ÃÊ`iÊ>Ê˜>ÀˆâÊÃiÊÌÀ>˜Ã-
vœÀ“>À?Êi˜ÊEGUE°ÊœÊ“ˆÃ“œÊVœ˜\ÊINQUI= IGUIÆÊ ANCA=AGAÆÊ ONCO=OGOÆÊ
UNCU=UGU
UÊiÀVˆÌ>ÀÊÕi}œÊiÊvœ˜i“>Êi˜Ê«œÃˆVˆ˜Êˆ˜ÌiÀÛœV?ˆV>
Ejercitación asociada a
Emisión
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜Êi˜Êi˜œ>`œ\ÊG...... G......
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>ÊÕ˜ÊLiLj\Êgagá]Êgogó]Êgugú
UÊ“ˆÌ>ÀÊ>Ê>ÃÊ«>œ“>Ã\ÊG......U]ÊG......U]ÊG......U
Esquema corporal
*>Ã>ÀÊ>Ê“>˜œÊ«œÀÊ`ˆviÀi˜ÌiÃÊ«>ÀÌiÃÊ`iÊVÕiÀ«œ]Ê«ÀiÛˆ>“i˜ÌiÊˆ˜`ˆV>`>Ã]ÊVœ˜ÊVˆiÀÌ>Ê
«ÀiÃˆ˜Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊi“ˆÌiÊG......
Lateralidad
UÊ,iVœ˜œViÀÊœÃÊ…i“ˆVÕiÀ«œÃÊÞÊ>ÃÊ«>ÀÌiÃÊVœÀ«œÀ>iÃÊµÕiÊVœÀÀiÃ«œ˜`i˜
UÊ“ˆÌˆÀ\ÊG......UI,Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÀiVœÀÀiÊVœ˜Ê>Ê“>˜œÊiÊ>`œÊˆâµÕˆiÀ`œÆÊi“ˆÌˆÀ\ÊG.....
UEÊ«>À>ÊiÊ>`œÊ`iÀiV…œ
Orientación espacial
“ˆÌ>˜`œÊ>ÊÕ˜Êi˜ÊÞÊ`ˆVˆi˜`œÊG.....]Ê`iÃ«>â>ÀÃiÊ>Ê>ÊœÀ`i˜Ê…>Vˆ>Ê>`i>˜Ìi]Ê>ÌÀ?Ã]Ê
>ÊœÃÊVœÃÌ>`œÃÆÊ>}>V…>ÀÃi]ÊiÛ>˜Ì>ÀÃiÆÊ}>Ìi>À]ÊÌÀœÌ>À]ÊVœÀÀiÀ
Orientación temporal
"À`i˜>ÀÊÃiVÕi˜Vˆ>ÃÊÌi“«œÀ>iÃÊVœ˜ÊÌ>ÀiÌ>ÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛ>Ã\Ê`iÊÕ˜ÊÕ}>`œÀÊ`iÊvÖÌ-
LœÊµÕiÊÛ>Ê>Ê«>Ìi>ÀÊ>Ê«iœÌ>ÆÊiÊÕ}>`œÀÊ«>Ìi>˜`œÆÊ>Ê«iœÌ>Êi˜ÌÀ>˜`œÊ>Ê>ÀVœÊÞÊ
«Àœ`ÕVˆi˜`œÊiÊ}œ

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡310
Ritmo
À>“>Ìˆâ>ÀÊ >Ê Õ˜>Ê «iÀÃœ˜>Ê ÌœV>˜`œÊ >Ê }ÕˆÌ>ÀÀ>]Ê ˆ“ˆÌ>˜`œÊ `ˆviÀi˜ÌiÃÊ ÀˆÌ“œÃÊ Vœ˜Ê
“œ`iœÃÊ>Õ`ˆÌˆÛœÃ]Êi“ˆÌˆi˜`œ\ÊGUIN]Êi˜ÊV>`>ÊÌˆi“«œ
Memoria y atención
Visual:Êi˜ÊÕ˜>ÊÃiÀˆiÊ`iÊ}À>wÃ“œÃÊCÊÞÊGÊ>ÌiÀ˜>`œÃ]ÊÃiÊÃiš>>À?ÊÕ˜œÊ«œÀÊÕ˜œÆÊ>Ê
i˜Vœ˜ÌÀ>ÀÊG]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>À?ÊiÊvœ˜i“>ÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜Ìi
Auditiva:Ê˜œ“LÀ>ÀÊ>˜ˆ“>iÃÆÊiÊ«>Vˆi˜ÌiÊ`iLiÀ?Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>ÀÊÕ˜>ÊÃ‰>L>ÊVœ˜ÊGÊ
VÕ>˜`œÊiÃVÕV…i\Êgallo]ÊgallinaÊÞÊgato
Táctil:ÊÃiÊiÊ`>À?Ê>Ê«>Vˆi˜ÌiÊÕ˜Ê}ÀÕ«œÊ`iÊÌˆÀ>ÃÊ`iÊV>ÀÌÕˆ˜>ÊÞÊ`iÊ«>«iÊ`iÊˆ>Ê
“iâV>`>ÃÆÊVœ˜ÊœÃÊœœÃÊViÀÀ>`œÃ]Ê`iLiÀ?ÊÃi«>À>ÀÊ>ÃÊVˆ˜Ì>ÃÊ`iÊ«>«iÊ`iÊˆ>ÊÀiVœ˜œ-
Vˆj˜`œ>ÃÊ>ÊÌ>VÌœÊÞÊ`ˆVˆi˜`œ\ÊG.....
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÕÊœLiÌœÃ]ÊVÕ?iÃÊÌˆi˜i˜ÊiÊvœ˜i“>ÊGÊi˜Ê
ÃÕÊ˜œ“LÀi
UÊ œ“LÀ>ÀÊ«iÀÃœ˜>Ã]ÊÕ}>ÀiÃÊÞÊVœÃ>ÃÊµÕiÊVœ“ˆi˜Vi˜ÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>ÊG
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]Ê>ÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊG
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊi˜ÌÀi\ÊJ]ÊC]ÊBÊÞÊD
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
«>À>Ê>ÃÊÃ‰>L>Ã GA GO GU GUE GUI)
1. Con vocales
aga oga uga ega iga
ago ogo ugo ego igo
agu ogu ugu egu igu
ague ague ugue egue igue
agui ogui ugui egui igui
aga agagaga agogue
ago ogogogo oguiga
ugu ugugugu uguego
egue egueguegue uguigu
igui iguiguigui igague

12 ‡Linguovelares
311 ‡
2. En vocabulario
a. En posición inicial
gana gol gusano guerra guía
gabán goma guante guerrero guiso
gala gota gusto guerrilla guitarra
gallo gorro guapo guerrillero guinda
gasa goloso guanaco guepardo guión
b. En posición intervocálica
haga soga oruga regalo siga
lago dogo jugo pego higo
agujero yogur uruguayo segundo igual
pague hoguera juguera ceguera higuera
águila soguita juguito seguir miguitas
3. En oraciones
ÊgatoÊ“ˆÀ>Ê>Êgallo.
>ÊgallinaÊ«œ˜iÊ…ÕiÛœÃ°
HugoÊÃ>V>ÊœÃÊhigosÊ“>`ÕÀœÃÊ`iÊ>Êhiguera.
ÌjÊÕ˜>ÊsogaÊ>ÊiÃ>Êviga.
ˆÃÊguantesÊÃœ˜ÊL>˜VœÃ°
ÃiÊgauchoÊVœ“iÊguiso.
>ÊgaseosaÊÌˆi˜iÊgustoÊ>Êguinda.
ÃiÊ˜œÊiÃÊÕ˜ÊlagoÊV…ˆVœ]ÊiÃÊÕ˜>Êlaguna.
ApagaÊiÊgasÊ`iÊ>ÊVœVˆ˜>°
Gastón gastaÊ“ÕV…œÊ`ˆ˜iÀœÊi˜Êgolosinas.
ÃiÊmagoÊÕÃ>ÊgalerasÊÞÊguantes.
ÃiÊguapoÊÕÃ>Êgabán.
Hugo]Ê˜œÊhagas migasÊVœ˜Ê>ÃÊgalletitas.
Ã>ÊguitarraÊ>ÊVœ“«ÀjÊi˜ÊUruguay.
>ÊgataÊ“ˆ“>Ê>ÊÃÕÃÊgatitos.
œÃÊbigotesÊ`iÊgatoÊÃœ˜Êlargos.
ÊlagartoÊÞÊ>ÊlagartijaÊiÃÌ?˜ÊViÀV>Ê`iÊlago.
9>ÊllegaronÊ>ÃÊgaviotasÊÞÊ>ÃÊgolondrinas.
GuillerminaÊ…>ViÊyogurÊi˜Ê>Êyogurtera.
GuillermoÊ…>ViÊjugoÊ`iÊguindaÊVœ˜Ê>Êjuguera.
ApaguenÊ>Êhoguera.
>ÊhigueraÊÌˆi˜iÊhigos.
ÊáguilaÊÛˆ}ˆ>Ê>Êguanaco.
GumersindaÊiÃÊgolosa.
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊiÃÊ`iÊgasa.
GodofredoÊÕÃ>Êbigotes.
GuillermoÊÃiÊ«ÕÃœÊiÊgorro.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡312
>ÊgallinaÊVœ“iÊgusanitos.
œÊ“iÊgustaÊ>Êguerra.
4. En versos rimados
Bigote, Bigotito
ÞÊBigotón,
Ãœ˜ÊœÃÊgatos
`iÊiÃÌiÊV>i˜°
˜Êzaguanes
iœÃÊÃiÊiÃVœ˜`i˜]
«>À>ÊV>â>À
>ÊœÃÊÀ>Ìœ˜iÃ°
Bigote, Bigotito
ÞÊBigotón
Ãœ˜ÊœÃÊgatos
`iÊiÃÌiÊV>i˜°-iÊ«œ˜iÊiÊgabán, >Êgalera, ÞÊœÃÊguantes iÊmago Gastón. GaviotasÊÞÊgolondrinas `iÊÃÕÊgaleraÊÃ>V>À?] ÞÊi˜ÊL>˜VœÃÊgatitos, œÃÊguantesÊVœ˜ÛiÀÌˆÀ?°u>“?] µÕˆiÀœÊgalletitas! u>“?] `>“iÊgolosinas! u>“?] µÕˆiÀœÊjugoÊ`iÊguindas! ˜ÌÀiÊagostoÊÞÊ agosto, guiñandoÊÕ˜Êœœ º«ˆV>À˜»] `iÊ«i`ˆÀ]Ê˜œÊÃiÊV>˜Ã>] Gustavo,ÊiÊgastador.
Guin, guin, gon, ÌœV>Ê>Êguitarra `iÊjuguete “ˆÊˆ˜`œÊGastón.
Guin, guin, gon,
ÌœV>Ê>Êguitarra
Vœ˜Êˆ˜`œÊÃœ˜°
Guin, guin, gon,
ÌœV>Ê>Êguitarra
`iÊjuguete
“ˆÊˆ˜`œÊGastón.
HigosÊÃ>V>ÊHugo `iÊ>Êhiguera, higos “>`ÕÀœÃ «>À>ÊÃÕÊ>LÕi>°
HigosÊÃ>V>ÊHugo
`iÊ>Êhiguera,
higos “>`ÕÀœÃ
«>À>Ê…>ViÀÊ>i>°
JugoÊ`iÊguindas «>À>ÊÁgueda, jugandoÊÃiÊ…>Vi°
JugoÊ`iÊhigosÊ
«>À>ÊHugo,
jugandoÊÃiÊ…>Vi°
˜ÊjugueraÊ`iÊjuguete
jugandoÊÃiÊ…>Vi˜]
jugosÊ«>À>ÊÁgueda
ÞÊjugosÊ«>À>ÊHugo.

12 ‡Linguovelares
313 ‡
œ˜ÊÃÕÊguitarra,
Guillermina,
Û>Ê`iÊguitarreada
i˜Êguitarreada.
œ˜ÊÃÕÊguitarra,
guitarrea
i˜Êguitarreadas,
Guillermina
>Êguitarrera.
¿SantiagoÊ`iÊÃÌiÀœ¶]
·œÊsantiagueroÊ`iÊ°°° SantiagoÊ`iÊÕL>¶] ·œÊsantiaguésÊ°°° `iÊSantiagoÊ`iÊGalicia¶] ·œÊsantiaguinoÊ°°° `iÊSantiagoÊ`iÊ …ˆi¶ œ]Êsantiaguista iÃÊSantiago, iÊV>L>iÀœÊ`iÊ>ÊœÀ`i˜ `iÊ>«ÃÌœÊSantiago.
ÕÞÊgallardo «>Ã>ÊiÊgallo. >ÃÊmiguitas «ˆVœÌi>˜Ê œÃÊ«œˆÌœÃ° 9ÊgusanitosÊ LÕÃV>Ê>Êgallina. ˜ÊiÃiÊgallinero œVÕ«>`œÃÊiÃÌ?˜] iÊ`‰>Êi˜ÌiÀœ°>˜Ì>ÊiÊgalloÊ«œÀÊ
>ÃÊ“>š>˜>Ã
ÞÊ«œ˜iÊÕ˜Ê…ÕiÛœ
>ÊgallinaÊÌœ`œÃÊœÃÊ`‰>Ã°
-iÊ>ÀÀ>ÃÌÀ>Ê>Êoruga
i˜ÌÀiÊ>ÃÊ…œ>Ã]
ÞÊÃiÊiÃVœ˜`iÊiÊgusano
i˜ÊœÃÊagujeros.
LleganÊ>ÃÊgolondrinas
i˜Ê>Ê«Àˆ“>ÛiÀ>
ÞÊÛÕi>˜Ê>ÃÊgaviotas
i˜ÊÛiÀ>˜œÊÃœLÀiÊiÊ“>À°
-iÊ>VÕiÃÌ>ÊiÊlagarto
>ÊÃœÊi˜ÌÀiÊ>ÃÊ«ˆi`À>Ã
ÞÊÃiÊiÃVœ˜`iÊ>Êlagartija
«ÀiÃÕÀœÃ>Êi˜ÊÃÕÊVÕiÛ>°
*>Ã>ÊVœÀÀˆi˜`œÊiÊ
guepardo,
œÊ“ˆÀ>Ê`iÃ`iÊœÊ>Ìœ]
Vœ˜ÊÃÕÃÊœœÃ]ÊiÊáguila.
ˆ“>Ê>ÊÃÕÃÊgatitos
>Êgata,ÊVœ˜ÊÃÕÃÊbigotes.
ÃÌiÊiÃ]Ê`iÊœÃÊ>˜ˆ“>iÃ]
iÊ`ˆ>ÀˆœÊµÕi…>ViÀ°
5. G en grupos consonánticos
UÊ*>À>Ê>w>˜â>ÀÊGÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜-
ÌˆVœÃ\ÊDGÊÞÊGN
UÊ*>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊBGÆÊLGÆÊ
NGÆÊRGÆÊSGÊÞÊZG

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡314
l
l
Cuento
>ÊÃi“>˜>Ê`iÊGogóÊvÕiÊ>Ã‰\Ê
ÊÕ˜iÃ]ÊiÊ`ˆœÊ>ÊiV…iÊ>ÊÃÕÊgato goloso°Ê
Ê“>ÀÌiÃ]ÊiÊ`ˆœÊgalletitasÊ>Ê>Êgansa.
Ê“ˆjÀVœiÃ]ÊLÕÃVÊgusanitos.
ÊÕiÛiÃ]Ê>ÊgalloÊÃiÊœÃÊ`ˆœ°
ÊÛˆiÀ˜iÃÊiÊregalóÊÕ˜>ÊgallinaÊ>ÊGastón.
ÊÃ?L>`œ]ÊGastónÊÃiÊ>Ê`iÛœÛˆ°
9ÊiÊdomingo]ÊÌœ`œÊiÊ`‰>Ê>Êjugar]Ê>Êw˜ÊÃiÊ`i`ˆV°
l
l
Cuento
Ê«>Ã>ÀÊ«œÀÊ>Êjuguetería, GuillermoÊÛˆœÊÕ˜>Êˆ˜`>ÊguitarraÊ`iÊju-
guete.
˜ÌÕÃˆ>Ã“>`œÊiÊ`ˆœÊ>Ê>Ê“>“?\ •Ê>“?]Ê·“iÊÀi}>>ÃÊiÃ>ÊguitarraÊ`iÊjuguete? •Ê-‰]ÊGuillermo]ÊÌiÊ>ÊÀi}>>ÀjÊi˜Ê>}œÃÌœ]Ê«>À>ÊiÊ‰>Ê`iÊ ˆšœÊ•iÊ
Vœ˜ÌiÃÌÊ>Ê“>“?°
*>Ã>Àœ˜ÊœÃÊ“iÃiÃÊÞÊiÊ«Àˆ“iÀÊ`œ“ˆ˜}œÊ`iÊ>}œÃÌœ]ÊVÕ>˜`œÊGuiller-
moÊ>LÀˆÊœÃÊœœÃÊ>Ê`iÃ«iÀÌ>ÀÃi]Êi˜Vœ˜ÌÀÊ>ÊguitarraÊ`iÊjugueteÊµÕiÊ
…>L‰>ÊÛˆÃÌœÊi˜Ê>Êjuguetería.
>ÊÌœ“ÊÞÊVœ˜Ìi˜ÌœÊi“«iâÊ>Êrasguear: guin]Êguin]Êguin]Ê“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ
V>˜Ì>L>\
Ê œ˜Ê“ˆÊguitarraÊV>˜Ì>Àj] Ê Vœ˜Ê“ˆÊgatoÊ>˜`>Àj° ÊGuin] guin] gon]Ê>ÊVœ“«?ÃÊ`iÊ“ˆÊÃœ˜°

12 ‡Linguovelares
315 ‡
>Ê`iÃVÀˆ«Vˆ˜]Êi˜Ãiš>˜â>ÊÞÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê>ÃœVˆ>`>]ÊÃiÊVœÀÀiÃ«œ˜`i˜ÊVœ˜ÊiÊvœ˜i“>Ê
G fonado.
ÃÊiÃ«iVˆ>“i˜ÌiÊˆ“«œÀÌ>˜ÌiÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê>ÃœVˆ>Vˆ˜Êsonido - palabra
- objeto, «œÀÊÃÕÊÀi>Vˆ˜ÊVœ˜Ê>ÊiVÌœiÃVÀˆÌÕÀ>]Ê`œ˜`iÊiÊÕÃœÊ`iÊGÊi˜Êgüe-güiÊiÃÌ?Êi˜Ê
Ài>Vˆ˜Ê`ˆÀiVÌ>ÊVœ˜Ê>Ê“i“œÀˆ>ÊÞÊ>Ê>Ìi˜Vˆ˜ÊÛˆÃÕ>°
Ejercitación especíﬁca «>À> GÜE GÜI)
1. En vocabulario
Fonema G
(fonado) en Güe - Güi
LINGUOVELAR FRICATIVO
FONADO CONTINUO
a. En posición inicial
güemul güira
güero güirero
güipil
b. En posición intervocálica
agüero agüita
paragüero pingüino
cigüeña pingüinera
cigüeñal paragüitas
vergüenza enagüita
sinvergüenza yegüita
ungüento lengüita
yegüero lingüístico
pingües piragüista
lengüeta contigüidad
pedigüeño
desagüe

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡316
2. En oraciones
ÕˆiÀ“œÊVœ“«ÀÊÕ˜ÊgüipilÊV>“ˆÃ>ÊÃˆ˜Ê“>˜}>Ã®°
ÃiÊgüeroÊ˜ˆšœÊÀÕLˆœ®ÊiÃÊ“ÕÞÊpedigüeño.
>ÊgüiraÊiÃÊÕ˜Ê?ÀLœÊ>“iÀˆV>˜œ°
ÊgüemulÊiÃÊÕ˜ÊVˆiÀÛœÊV…ˆi˜œ°
ÃiÊ“i˜Ã>iÊiÃÊ`iÊ“>Êagüero.
*ÕÃiÊœÃÊparagüitasÊi˜ÊiÊparagüero.
-iÊÃ>ˆÊ>ÊlengüetaÊ`iÊ>Êâ>«>Ìˆ>°
ÊyegüeroÊ>ÀÀi>Ê>ÃÊyegüitas.
>ÃÊcigüeñasÊ«>Ãi>˜Ê«œÀÊiÊcigüeñal.
Ê}>ÌœÊÃiÊˆ“«ˆ>ÊVœ˜ÊÃÕÊlengüita.
ÕÃÌ>ÛœÊ…ˆâœÊÕ˜Ê˜i}œVˆœÊVœ˜ÊpingüesÊ}>˜>˜Vˆ>Ã°
Ã>ÊenagüitaÊÌˆi˜iÊ«Õ˜Ìˆ>Ã°
ÃiÊsinvergüenzaÊ˜œÊÌˆi˜iÊvergüenza.
iÊ«ÕÃiÊungüentoÊi˜Ê>Ê…iÀˆ`>°
Êi˜Ê`>ÊlengüetazosÊ>Ê>Êiœ˜>°
ÊV>šœÊ`iÊdesagüeÊiÃÌ?ÊÀœÌœ°Ê
3. En versos rimados
>Êyegüita,
Vœ˜ÊÃÕÊlengüita,
lengüetea
>ÊyœÀVˆÌ>°
iÊ>ÛˆÃ>
iÊyegüero:Ê
Êº œÊÃiÊlengüetea
>ÊyœÀVˆÌ>]
ÃiÊlengüetea
iÊ«>ÃÌˆÌœ°»
ÃiÊsinvergüenza, Ûi˜`ˆi˜`œÊlengüetas, pingüesÊ}>˜>˜Vˆ>Ã i˜}>š>˜`œÊœ}À° -ˆ˜Êvergüenza “iÊVœ˜viÃ] µÕiÊ>ÃÊlengüetas `iÊVÕiÀœÊ˜œÊiÀ>˜] Ãˆ˜œÊ`iÊœ˜>Ê Lˆi˜Ê«ˆ˜Ì>`>°œ˜ÊÃÕÃÊVœœÀiÃ]
Ã>i˜Ê>Ê>ÊV>i
œÃÊparagüitas,
VÕ>˜`œÊV>iÊiÊagüita.
ParagüitasÊ>âÕiÃ
ÞÊparagüitasÊÀœœÃ
À?«ˆ`œÊÃiÊ>LÀi˜
VÕ>˜`œÊÕiÛi°
ParagüitasÊ>“>ÀˆœÃ
ÞÊparagüitasÊÛiÀ`iÃ]
«Àœ˜ÌœÊÃiÊVˆiÀÀ>˜
ÃˆÊiÊÃœÊLÀˆ>°
Pingüinín Pingüinón,
iÃÊiÊpingüino
`iÊœÃÊ“>ÀiÃÊ`iÊ-ÕÀ°
>“ˆ˜>Ê«œÀÊ>Ê«>Þ>
ÞÊ˜>`>Ê«œÀÊiÊagüita.
œÊÌi“iÊ>ÊÛˆi˜Ìœ
ÞÊ˜œÊÃˆi˜ÌiÊiÊvÀ‰œ°
Pingüinín Pingüinón,
iÃÊiÊpingüinoÊ
`iÊœÃÊ“>ÀiÃÊ`iÊ-ÕÀ°
œš>Êcigüeña, Vœ˜ÊÃÕÊparagüitas, ÃiÊ«>À>Êi˜ÊiÊagüita. œ˜ÊÃÕÊparagüitas, `œš>Êcigüeña] ÃiÊ«>À>Êi˜ÊiÊagüita, `œš>Êcigüeña, Vœ˜ÊÃÕÊparagüitas. ÊyegüeroÊ>ÀÀi> >ÃÊyegüitas. >ÃÊiÛ>Ê …>Vˆ>ÊiÊagüita «>À>ÊµÕiÊ>ÊÌœ“i˜Ê Vœ˜ÊÃÕÃÊlengüitas.

12 ‡Linguovelares
317 ‡
4. GÜE - GÜI en grupos consonánticos
UÊ*>À>Ê>w>˜â>ÀÊGÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜-
ÌˆVœÃ\ÊDGÊÞÊGN
UÊ*>À>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃ\ÊBGÆÊLGÆÊ
NGÆÊRGÆÊSGÊÞÊZG
l
l
Cuento
Pingüinin PingüinónÊiÃÊÕ˜ÊpingüinoÊ>À}i˜Ìˆ˜œ°
iÊ}ÕÃÌ>Ê«>Ãi>ÀÊ«œÀÊ>ÃÊVœÃÌ>ÃÊ…i>`>ÃÊÞÊ˜œÊiÊÌi“iÊ>ÊœÃÊÛˆi˜ÌœÃ°
œÃÊ`‰>ÃÊ`iÊÃœ]ÊÃ>iÊ>Ê«>Ãi>ÀÊVœ˜ÊÃÕÃÊ…ˆˆÌœÃÊpingüinitosÊÞÊ>Ê˜>`>ÀÊ
i˜Ê>ÃÊ>}Õ>ÃÊ`iÊÃÕÀ°
Õ>˜`œÊœÃÊÛiœÊ«>Ã>ÀÊÌ>˜Êii}>˜ÌiÃ]Ê>ÊPingüinín PingüinónÊÞÊ>ÊœÃÊ
pingüinitos]ÊVœ˜ÊÃÕÊvÀ>VÊ`iÊ«Õ“>Ã]ÊÃœÊ«>ÀiVi˜Êv>Ì>ÀiÃÊ>Ê}>iÀ>ÊÞÊ
iÊL>ÃÌ˜°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡318
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonemaÊLÊgoboÊ«œÀÊgloblo)
Ó°ÊSustitución del fonemaÊLÊporÊEÊgueoboÊ«œÀÊglobo)
Î°ÊSustitución del fonema LÊporÊRÊgroboÊ«œÀÊglobo)
{°ÊInserción de vocal entre consonantesÊgueloboÊ«œÀÊglobo)
Enseñanza: ejercicios preparatorios
-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜Ìi]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊÃÕÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜°
SinfónGL
ATENCIÓN VISUAL:
BUSCAR LOS GLOBOS
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 562)
LINGUOVELAR ALVEOLAR LATERAL

12 ‡Linguovelares
319 ‡
Técnicas con emisión rápida
a.
galá galá galá gla gla gla
goló goló goló glo glo glo
gulú gulú gulú glu glu glu
guelé guelé guelé gle gle gle
guilí guilí guilí gli gli gli
b.
guelá guelá guelá gla gla gla
gueló gueló gueló glo glo glo
guelú guelú guelú glu glu glu
guelé guelé guelé gle gle gle
guelí guelí guelí gli gli gli
a. L....... G....... L....... G....... L....... G....... L....... GL....... GL.......
GL.....A GL.....A GL...A GLA
GL.....O GL.....O GL...O GLO
GL.....U GL.....U GL...U GLU
GL.....E GL.....E GL...E GLE
GL.....I GL.....I GL...I GLI
b.
aguela a...g...l...a agla gla
oguelo o...g...l...o oglo glo
uguelu u...g...l...u uglu glu
eguele e...g...l...e egle gle
igueli i...g...l...i igli gli
Estas técnicas son indicadas para los casos de omisión.
Técnicas con emisión lenta
Esta técnica es adecuada para los casos de inserción.
Esta técnica es apropiada para los casos de sustitución.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡320
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœLÌi˜ˆ`>Ã]Ê>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
>ÌiÀ>ˆ`>`]ÊœÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊÌj“«œÀœiÃ«>Vˆ>]ÊÀˆÌ“œ]ÊiÌV°
1. En vocabulario
a. En posición inicial
glasé globo gluten gleba glicinas
gladiolo glotón glucosa glena glicerina
glacial glóbulo glúteo glera gliptodonte
glándula gloria glucemia glicógeno
gladiador global glucógeno
b. En posición intervocálica
regla aglomerado iglú Bugle negligente
sigla arreglo deglutir regleta anaglifo
arregla siglo deglución Beagle jeroglífico
reglamento vanagloria aglutina iglesia hieroglífico
juglar políglota aglutinante anteiglesia nitroglicerina
2. En oraciones
Gloria,Ê`>“iÊ«>«iÊglasé. GladysÊÀˆi}>ÊœÃÊgladiolosÊÞÊ>ÃÊglicinas. 9œÊ«>ÃiœÊ«œÀÊ>ÊglorietaÊ>˜Ìˆ}Õ>° >ViÊÕ˜ÊvÀ‰œÊglacial. >ÊglosaÊiÃÌ?ÊiÃVÀˆÌ>ÊVœ˜ÊiÌÀ>ÃÊ«iµÕiš>Ã° GladysÊÌˆi˜iÊ«ÀœLi“>ÃÊi˜Ê>ÃÊglándulas. 6>“œÃÊ>Êˆ˜y>ÀÊœÃÊglobos. ÊgloberoÊˆ˜y>ÊœÃÊglobos. iLiÃÊ…>ViÀÊÕ˜ÊÀiVÕi˜ÌœÊ`iÊglóbulosÊL>˜VœÃ° ÃiÊ˜ˆšœÊiÃÊglotón. ÃiÊÕ}œÊÌˆi˜iÊglucosa. œÃÊglúteosÊÃœ˜ÊœÃÊ“ÖÃVÕœÃÊ`iÊ>ÃÊ˜>}>Ã° iÊ}ÕÃÌ>ÊiÊ«>˜Ê`iÊgluten. iÊ>ÛjÊ>ÃÊ“>˜œÃÊVœ˜Ê>L˜Ê`iÊglicerina. ˜ÊiÊ“ÕÃiœÊ…>ÞÊÕ˜ÊiÃµÕiiÌœÊ`iÊgliptodonte. œ˜Ê>ÊreglaÊ…>ÀjÊÀ>Þ>Ã° GlebaÊiÃÊÕ˜ÊÌiÀÀ˜Ê`iÊÌˆiÀÀ>° œ˜ÊiÊ}œ«iÊÃiÊˆ˜y>“Ê>ÊglenaÊ`iÊvj“ÕÀ° >ÞÊµÕiÊVÕ“«ˆÀÊVœ˜ÊiÊreglamento. /ÊiÃÊÕ˜>ÊsiglaÊÞÊÃˆ}˜ˆwV>Ê“«ÀiÃ>Ê >Vˆœ˜>Ê`iÊ/ijvœ˜œÃ° GladysÊÃiÊ«iÀ`ˆÊi˜ÊiÃ>ÊaglomeraciónÊ`iÊ}i˜Ìi° EgleÊÕi}>ÊVœ˜Ê>ÃÊregletas.

12 ‡Linguovelares
321 ‡
>ÊiglesiaÊiÃÌ?Êi˜Ê>ÊV>iÊTagle.
GloriaÊ˜œÊiÃÊnegligente,ÊVÕ“«iÊVœ˜ÊiÊreglamento.
ÃiÊ“ÕiLiÊiÃÊ`iÊ“>`iÀ>Êaglomerada.
Ã>ÊV>Ã>ÊvÕiÊ…iV…>Êi˜ÊiÊsigloÊ«>Ã>`œ°
->˜Ê>ÀÌ‰˜Ê…>ÊÌi˜ˆ`œÊÛˆVÌœÀˆ>ÃÊgloriosas.
ÃiÊ˜i˜iÊ`iLiÊ…>ViÀÊiiÀVˆVˆœÃÊ`iÊdeglución.
3. En versos rimados
ÕV…œÃÊglobos
GloriaÊˆ˜y\
Õ˜ÊgloboÊ>“>Àˆœ
ÞÊÕ˜ÊgloboÊÛiÀ`i]
Õ˜ÊgloboÊ>âÕ
ÞÊÕ˜ÊgloboÊ“>ÀÀ˜°
/>˜ÌœÃÊglobos]
GloriaÊˆ˜y
µÕiÊ>Êw˜]
ÃiÊ`iÃˆ˜y°
Glu, glu, glu, œÃÊglobitos ÃiÊaglomeran. Glu, glu, glu, œÃÊglobitos ÃiÊaglutinan. Glu, glu, glu, ÞÊÌœ`œ]ÊÌœ`œ] aglobadoÊµÕi`° ÊœÃÊgladiolos ÞÊ>Ê>ÃÊglicinas `iÊ>Êglorieta `iÊ>Êiglesia] Ìœ`œÃÊœÃÊ`‰>Ã iÊ«œ˜iÊ>}Õ> >Ê˜ˆš>ÊGladys.
>`>Êreglamento] Ìˆi˜iÊÃÕÃÊreglas «>À>ÊÀiÃ«iÌ>À° Negligente ˜œÊ…>ÞÊµÕiÊÃiÀ ÞÊiÊreglamento …>ÞÊµÕiÊiiÀ°>ÃÊyœÀiÃÊ`iÊ>Êiglesia
Àˆi}>ÊÌœ`œÃÊœÃÊ`‰>Ã]
>Ê…iÀ“>˜>ÊGloria.
,ˆi}>Ê«œÀÊ>Ê“>š>˜>
>ÃÊglicinas
µÕiÊ>Ê>Ê`iÀiV…>ÊiÃÌ?˜]
ÞÊÀˆi}>Ê«œÀÊ>ÊÌ>À`i
œÃÊgladiolos
µÕiÊ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>ÊiÃÌ?˜°
/œ`>ÃÊ>ÊyœÀiÃ
Àˆi}>ÊV>`>Ê`‰>
>Ê…iÀ“>˜>ÊGloria.
ReglasÊÞÊregletas
arreglaÊEgle.
ReglasÊÞÊreglitas
ÞÊÌ>“Lˆj˜Êregletas]
arreglaÊEgle
«>À>ÊÛi˜`iÀ°
œ˜Ê>Êregla ÞÊ>Êreglita] …>ViÊGladys À>Þ>Ã]ÊÀ>Þ>Ã ÞÊÀ>ÞˆÌ>Ã°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡322
4. GL en grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊGLÊi˜ÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊNGLÊÞÊSGL
l
l
Cuento
>š>˜>ÊÃiÀ?ÊiÊVÕ“«i>šœÃÊ`iÊGloria.
iÀ˜?˜]ÊÕÃÌ>ÛœÊÞÊ>Lˆ?˜Êˆ˜y>˜ÊœÃÊglobosÊ«>À>ÊVœ}>ÀœÃÊi˜Ê>Ê
glorieta.
iÀ˜?˜Êˆ˜y>ÊœÃÊglobosÊÀœœÃ°
ÕÃÌ>ÛœÊˆ˜y>ÊœÃÊglobosÊ>âÕiÃÊÞÊ>Lˆ?˜ÊœÃÊglobosÊ>“>ÀˆœÃ°
u*ˆ“tÊu*Õ“tÊu*>“t
qÊ·+ÕjÊiÃÊiÃœ¶Ê·+ÕjÊ«>Ã¶Êq«Ài}Õ˜Ì>Àœ˜ÊœÃÊV…ˆVœÃ]Ê>ÊÛiÀÊµÕiÊœÃÊ
globosÊiÃÌ>L>˜ÊÀiÛi˜Ì>˜`œ°
Glasi]Ê>Ê}>ÌˆÌ>ÊÕ}ÕiÌœ˜>Ê`iÊGladys]Ê>ÊÛiÀÊÌ>˜ÌœÃÊglobosÊÕ˜ÌœÃ]Ê
˜œÊ«Õ`œÊÀiÃˆÃÌˆÀÊ>ÊÌi˜Ì>Vˆ˜Ê`iÊÃ>Ì>ÀÊi˜ÌÀiÊiœÃÊÞÊVœ˜ÊÃÕÃÊÕšˆÌ>ÃÊ>w-
>`>ÃÊœÃÊ«ˆ˜V…°
qÊ6iÌiÊGlasi]Ê>…œÀ>Ê«œÀÊÌÕÊVÕ«>Ê`iLiÀi“œÃÊi“«iâ>ÀÊ`iÊ˜ÕiÛœÊ>Ê
ˆ˜y>ÀÊ“?ÃÊglobos.
,iÃˆ}˜>`œÃ]ÊœÃÊV…ˆVœÃÊÃœ«>L>˜ÊÞÊÃœ«>L>˜]Êˆ˜y>˜`œÊglobosÊÞÊ“?ÃÊ
globosÊ`iÊVœœÀiÃ°

12 ‡Linguovelares
323 ‡
Alteraciones: técnicas de corrección
£°ÊOmisión del fonemaÊRÊgutaÊ«œÀÊgruta)
Ó°ÊSustitución del fonemaÊRÊporÊLÊglutaÊ«œÀÊgruta)
Î°ÊSustitución del fonemaÊRÊpor DÊiÊˆ˜ÃiÀVˆ˜Ê`iÊÛœV>ÊgudutaÊ«œÀÊgruta)
{°ÊSustitución del fonema RÊpor vocalÊgiutaÊ«œÀÊgruta)
x°ÊInserción de vocal entre fonemasÊgurutaÊ«œÀÊgruta)
Enseñanza: ejercicios preparatorios
-iiVVˆœ˜>ÀÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê“?ÃÊ>`iVÕ>`>Ê>Ê«>Vˆi˜Ìi]ÊÃi}Ö˜ÊÃÕÊ…>Lˆˆ`>`ÊœÀ}?˜ˆV>Ê`iÊ
«Àœ`ÕVVˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊÞÊiÊ˜ˆÛiÊ`iÊVœ“«Ài˜Ãˆ˜°
SinfónGR
O. TEMPORAL:
ORDENAR LAS SECUENCIAS
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 563)
LINGUOVELAR ALVEOLAR CENTRAL

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡324
Técnicas con emisión rápida
a.
gará gará gará gra gra gra
goró goró goró gro gro gro
gurú gurú gurú gru gru gru
gueré gueré gueré gre gre gre
guirí guirí guirí gri gri gri
b.
guerá guerá guerá gra gra gra
gueró gueró gueró gro gro gro
guerú guerú guerú gru gru gru
gueré gueré gueré gre gre gre
guerí guerí guerí gri gri gri
Estas técnicas son adecuadas para los casos de omisión.
Técnicas con emisión lenta
a.
aguerá aguerá aguerá agra agra agra
agueró agueró agueró agro agro agro
aguerú aguerú aguerú agru agru agru
agueré agueré agueré agre agre agre
aguerí aguerí aguerí agri agri agri
b.
agá-ará ogá-orá ugá-urá egá-erá igá-irá
agó-aró ogó-oró ugó-uró egó-eró igó-iró
agú-arú ogú-orú ugú-urú egú-erú igú-irú
agué-aré ogué-oré ugué-uré egué-eré igué-iré
aguí-arí oguí-orí uguí-urí eguí-erí iguí-irí

12 ‡Linguovelares
325 ‡
Estas técnicas son adecuadas para los casos de omisión o sustitución.
V°Ê-ˆÊÃiÊÃˆ}ÕiÊÃÕÃÌˆÌÕÞi˜`œÊiÊvœ˜i“>ÊRÊ«œÀÊL: i“ˆÌˆÀÊÃ‰>L>ÃÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃiÊiÊÃœÃÌˆi˜i˜Ê
«ÀiÃˆœ˜>`>ÃÊ>ÃÊ“iˆ>ÃÊ>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ>ÊÕ˜ˆ˜Ê`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊiÊˆ˜viÀˆœ-
ÀiÃ]Ê«>À>ÊµÕiÊiÊ>ˆÀiÊÃ>}>Ê«œÀÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>ÊÞÊ>Êi“«Õ>ÀÊ>Êi˜}Õ>Ê«Àœ`ÕâV>Ê
iÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊR.
Ejercitación
,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÃÊÃ‰>L>ÃÊœ}À>`>Ã]Ê>ÃœVˆ?˜`œ>ÃÊ>ÊiÃµÕi“>ÊVœÀ«œÀ>]Ê
ÀˆÌ“œ]ÊœÀˆi˜Ì>Vˆ˜ÊÌj“«œÀœiÃ«>Vˆ>]ÊvœÀ“>]ÊVœœÀ]ÊiÌV°
1. En vocabulario
-ˆÊÃiÊ…>ÊÕÌˆˆâ>`œÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê`iÊi“ˆÃˆ˜ÊÀ?«ˆ`>]ÊVœ“i˜â>ÀÊ«œÀÊiÊÛœV>LÕ>ÀˆœÊVœ˜Ê
GRÊˆ˜ˆVˆ>ÆÊÃˆÊÃiÊÕÃÊ>ÊÌjV˜ˆV>Ê`iÊi“ˆÃˆ˜Êi˜Ì>]Êi“«iâ>ÀÊ«œÀÊiÊµÕiÊÌˆi˜iÊGRÊi˜ÌÀiÊ
ÛœV>iÃ°
agra gragragra gragrogru
ogro grogrogro grogrigra
ugru grugrugru grugragri
egre gregregre gregragro
igri grigrigri grigrugre
c.
agará ogará ugará egará igará
agoró ogoró ugoró egoró igoró
agurú ogurú ugurú egurú igurú
agueré ogueré ugueré egueré igueré
aguirí oguirí uguirí eguirí iguirí
1. Con vocales
agra ogra ugra egra igra
agro ogro ugro egro igro
agru ogru ugru egru igru
agre agre ugre egre igre
agri ogri ugri egri igri

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡326
2. En oraciones
-ˆÊ>ÊV>À˜iÊ˜œÊÌˆi˜iÊgrasaÊiÃÊmagra.
GracielaÊVœ“iÊgrisines.
ˆÊsuegroÊ>ÀÀi}Ê>Êbisagra.
GriseldaÊÌˆi˜iÊgranosÊi˜Ê>ÊV>À>°
>ÊgrúaÊÃiÊiÛÊiÊ>ÕÌœÊnegro.
ÊtigreÊ˜œÊ«>À>Ê`iÊgruñir.
ÃiÊinmigranteÊiÃÊgriego.
ÊgringoÊ«iÃVÊÕ˜Êbagre.
ÃiÊ«ÀœLi“>ÊiÃÊgrave.
Ênegrito regresóÊ>ÊvÀˆV>°
iiÀjÊœÃÊ>ÛˆÃœÃÊagrupados.
ÃiÊtigrilloÊ˜œÊiÃÊpeligroso.
>ÊVˆ˜Ì>Ê`iÊgrossÊiÃÊ`iÊVœœÀÊgris.
ÞiÀÊV>ÞÊgranizo.
ÕˆÊ>ÊÛiÀÊiÊ`iÃwiÊ`iÊœÃÊGranaderosÊ>ÊV>L>œ°
ÃiÊgroseroÊ`ˆViÊgroserías.
ÊgroselleroÊiÃÊiÊ>ÀLÕÃÌœÊµÕiÊ`>Êgrosellas.
GriseldaÊVœÀÌ>ÊÕ˜>ÊÀiL>˜>`>ÊgruesaÊ`iÊµÕiÃœÊgruyere.
˜ÊiÃ>Êgresca gritanÊÌœ`œÃ°
ÊogroÊ`iÊiÃiÊVÕi˜ÌœÊiÃÊgrotesco.
ˆÊsuegroÊiÃÊagricultor.
Ã>ÊiV…iÊiÃÌ?Êagria.
ÊgrifoÊ˜œÊvÕ˜Vˆœ˜>ÊLˆi˜°
ÊgraneroÊ`iÊ>ÊgranjaÊiÃÊgrande.
œÃÊgranosÊiÃÌ?˜Êi˜ÊiÊgranero.
ÊgranjeroÊÛi˜`iÊÃÕÃÊgranosÊ>ÊiÃiÊgriego.
˜Ê>ÊnegruraÊ`iÊ>ÊgrutaÊÃiÊÛi˜ÊLÀˆ>ÀÊœÃÊœœÃÊ`iÊtigre.
>ÊgreyÊi˜Ìœ˜>ÊÕ˜ÊV?˜ÌˆVœÊgregoriano.
-iÊÀiÕ˜ˆÊiÊgremioÊ`iÊ“iV?˜ˆVœÃ°
a. En posición inicial
grano grosero gruta grey gris
grasa grosor grueso gremio grifo
grave grosella grúa gresca grillo
grande grosería grupo graco grito
gracias gross grumete greda grisín
b. En posición intervocálica
bisagra logro negrura alegre ogrito
lograr magro agrupar bagre agrio
migración mugroso agrupado logré negrito
magra negro agrupación mugre tigrillo
suegra peligro agrumar tigre mugriento

12 ‡Linguovelares
327 ‡
iÊ}ÕÃÌ>Êœ‰ÀÊ>ÊœÃÊgrillos.
u+ÕjÊalegría!ÊiÊ`ˆiÀœ˜ÊV>À>“iœÃÊgratis.
uÕV…>ÃÊgracias!
AgradezcoÊÃÕÊ}i˜ÌˆÊ>Ìi˜Vˆ˜°
ÃiÊgrumete griegoÊÃœÊVœ“iÊV>À˜iÊmagra.
GracielaÊiÃÌÕ`ˆ>Êagronomía.
ˆÊsuegraÊ…>ViÊ`ÕViÊ`iÊgrosellas.
LogréÊVœ˜Ãi}ÕˆÀÊ`œÃÊi˜ÌÀ>`>ÃÊgratis.
3. En versos rimados
Gregorio,ÊiÊgriego,
>Ê>ÊV>À˜iÊgruesa
>Êgrasa iÊÃ>V
ÞÊmagraÊ>Ê`i°
˜Ê>ÊnegraÊ˜œV…i V>˜Ì>˜ÊœÃÊgrillos: gri-gri, gri-gri. ˜Ê>ÊnegraÊ˜œV…i gruñeÊiÊtigre: Gru, gru, gru, gru. 1˜ÊtigreÊÞœÊi˜Vœ˜ÌÀj] ÞÊ`iÊÃÕÃÌœ]Êgrité. u œÊ“iÊ>Ãœ“LÀ> ÃˆÊÃiÊ>ÃÕÃÌ> `iÊtigre‡>vœ“LÀ>t `ˆœÊ“ÕÞÊV>“>`> >ÊgruesaÊ˜>˜>Ênegra.
˜Ê>ÊnegraÊ˜œV…i] ÃiÊœÞiÊ`iÊœÃÊgrillos] iÊalegreÊV>˜Ì>À°
>ÊÕ˜>ÊÃ>iÊÃœ>]
ÞÊiÊgran tigre,
`iÃ`iÊÃÕÊVÕiÛ>]
i“«ˆiâ>Ê>Êgruñir.
ÊiÃiÊogroÊ`iÊ VÕi˜Ìœ] Ì>˜Êgrotesco ÞÊmugriento, iÊ>Ìœ Vœ˜ÊLœÌ>ÃÊÛi˜Vˆ ÞÊÛˆVÌœÀˆœÃœÊregresó. -iÊalegróÊÌ>˜Ìœ «œÀµÕiÊœÃÊgranos gratisÊiÊ`ˆœ] µÕiÊiÊgriegoÊgritó agradecido >Êgranjero: uiÊ`œÞÊ>ÃÊgracias «œÀµÕiÊœÃÊgranos gratis “iÊ`ˆœt
Granadero, Granadero, Granadero `iÊ->˜Ê>ÀÌ‰˜] «œÀÊÃiÀÊÌ>˜ÊÛ>ˆi˜Ìi] i˜ÊiÃÌiÊVœ˜Ìˆ˜i˜Ìi Ãœ˜ÊˆLÀiÃÊ…ˆi] À}i˜Ìˆ˜>ÊÞÊ*iÀÖ°1˜>ÊgrescaÊ>À“>Àœ˜ œÃÊgrumetes griegos. *œÀÊµÕiÀiÀÊÌœ`œÃ >Ê>i>Ê`iÊgrosellas. œÃÊgrumetes griegos, Õ˜>ÊgrescaÊ>À“>Àœ˜°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡328
4. En grupos consonánticos
iÀVˆÌ>ÀÊGRÊi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊNGRÆÊNSGRÊÞÊSGR
Granos grandes,
granos «iµÕišœÃ°
˜ÊiÊgranero
`iÊ>Êgranja,
}Õ>À`>ÊGraciela
Ìœ`œÃÊœÃÊgranos.
Gre, gre, gre, gruñiÊiÊtigrillo i˜Ê>Ênegra gruta.
Gre, gre, gre,
œÊœÞiÊ>Êgrulla
«iÀœÊ˜œÊÃiÊ>ÃÕÃÌ>°
Gre, gre, gre,
gruñe iÊtigrillo
i˜Ê>Ênegra gruta.
l
l
Cuento
*>À>ÊÃÕÊVÕ“«i>šœÃ]ÊiÊÀi}>>Àœ˜Ê>ÊGracielaÊÕ˜Êˆ˜`œÊ>À}>ÛˆÃÌ>°
ÕÞÊviˆâÊVœ˜ÊÃÕÊ>À}>ÛˆÃÌ>]ÊGracielaÊ“ˆÀ>L>ÊÌœ`œ]Ê“ÕÞÊ>Ãœ“LÀ>-
`>\ÊÛi‰>Ê>ÃÊVœÃ>ÃÊ“?ÃÊgrandesÊÞÊ“?ÃÊViÀV>Ê`iÊi>°
->ˆÊ>Ê>À`‰˜ÊVœ˜ÊiÊ>À}>ÛˆÃÌ>]Ê…>ÃÌ>ÊµÕi°°°
qÊu…………tÊqgritóÊ>ÃÕÃÌ>`>ÊGraciela.
qÊ·+ÕjÊ«>Ã¶ÊqiÊ«Ài}Õ˜ÌÊ>Ê“>“?Ê«ÀiœVÕ«>`>°
qÊ6ˆÊ«>Ã>ÀÊÕ˜ÊtigreÊ«œÀÊ>‰Ê•`ˆœÊGracielaÊÃiš>>˜`œÊ…>Vˆ>Ê>ÃÊ«>˜Ì>Ã°
•Ê·1˜Êtigre¶Ê•«Ài}Õ˜ÌÊ>Ê“>“?°
•Êu-‰tÊ1˜ÊtigreÊ“ÕÞÊpeligroso,ÊµÕiÊ>LÀ‰>ÊgrandeÊ>ÊLœV>ÊÞÊgruñía.
>Ê“>“?]ÊÃœ˜Àˆi˜`œ]ÊÃiÊ>ViÀVÊ>Ê>ÃÊ«>˜Ì>ÃÊÞÊ`iÊi˜ÌÀiÊ>ÃÊ…œ>Ã]Ê
Ã>VÊÕ˜Ê`ÕViÊ}>ÌˆÌœÊµÕiÊ“>Õ>L>ÊÞÊVÕÞœÊ«i>iÊÌi˜‰>ÊÕ˜Ê`ˆLÕœÊati-
grado.
•ÊˆÀ>]ÊGraciela]ÊujÃÌiÊiÃÊiÊpeligroso tigreÊµÕiÊÛˆÃÌiÊVœ˜ÊÌÕÊ>À}>-
ÛˆÃÌ>t

13
Linguovelar alveolar inferior
Fonema X
ATENCIÓN VISUAL:
BUSCAR EL GUANTE DE BOX
VOCABULARIO
CUENTO
(ver página 564)
LINGUOVELAR ALVEOLAR AFRICADO
AFONADO INSTANTÁNEO

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡330
Descripción
Posición de los órganos fonoarticulatorios, previa a la emisión
Arcadas dentarias:ÊiÛi“i˜ÌiÊÃi«>À>`>Ã
Labios:ÊÃi«>À>`œÃÊÞÊyœœÃ
Lengua:Ê>Ê«Õ˜Ì>Ê`iÊ>Êi˜}Õ>Ê>˜V…>ÊÃiÊ…>>Ê>«œÞ>`>Êi˜ÊœÃÊ>ÛjœœÃÊˆ˜viÀˆœÀiÃ]Ê
œÃÊLœÀ`iÃÊ>ÌiÀ>iÃÊÌœV>˜ÊiÊLœÀ`iÊˆ˜viÀˆœÀÊ`iÊœÃÊ“œ>ÀiÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊ>ÊL>ÃiÊÃiÊ
iiÛ>Ê…>Vˆ>ÊiÊ«>>`>ÀÊL>˜`œÊvœÀ“>˜`œÊÕ˜>ÊœVÕÃˆ˜ÊÌœÌ>°
Velo:Ê«iÀ“>˜iViÊiiÛ>`œ]Ê«iÀ“ˆÌˆi˜`œÊ>ÊÃ>ˆ`>ÊLÕV>Ê`iÊ>ˆÀi
Ê
Producción
Ê>ˆÀiÊÛi˜ViÊ>ÊÀiÃˆÃÌi˜Vˆ>Ê`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>Ê«Àœ`ÕVˆi˜`œÊÕ˜ÊÃœ˜ˆ`œÊiÝ«œ-
ÃˆÛœÆÊÃi}Õˆ`>“i˜Ìi]ÊÃiÊ`ˆÀˆ}iÊ>ÊiÝÌiÀˆœÀÊ«œÀÊiÊÃÕÀVœÊ“i`ˆœÊµÕiÊvœÀ“>Ê>Êi˜}Õ>]Ê
V…œV>ÊiÛi“i˜ÌiÊVœ˜ÌÀ>Ê>ÊV>À>Êˆ˜ÌiÀ˜>Ê`iÊœÃÊˆ˜VˆÃˆÛœÃÊÃÕ«iÀˆœÀiÃÊÞÊÃ>iÊ«œÀÊiÊ
Vi˜ÌÀœÊ`iÊ>ÊLœV>°
Áreas de percepción
Visual:ÊœLÃiÀÛ>ÀÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ`iÃVi˜ÃœÊ`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>ÊVÕ>˜`œÊÃ>iÊ
iÊ>ˆÀi
Auditiva:Ê«iÀVi«Vˆ˜Ê`iÊÃœ˜ˆ`œÊ`iÊiÃÌiÊvœ˜i“>ÊVœ“œÊCS
Táctil:ÊVœ˜ÊÕ˜>Ê“>˜œÊ`iL>œÊ`iÊ>ÊL>ÀLˆ>]Ê«iÀVˆLˆÀÊiÊ“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÊL>ÃiÊ
`iÊ>Êi˜}Õ>ÆÊVœ˜Ê>ÊœÌÀ>Ê“>˜œÊvÀi˜ÌiÊ>Ê>ÊLœV>ÊÞÊÕ˜Ê«œVœÊ…>Vˆ>Ê>L>œ]Ê«iÀVˆLˆÀÊ>Ê
Ã>ˆ`>Ê`iÊ>ˆÀi
Enseñanza: ejercicios preparatorios
Respiración:Êˆ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜Ê˜>Ã>ÊÞÊiÃ«ˆÀ>Vˆ˜ÊLÕV>ÊVœÀÌ>
Soplo:ÊiiÀVˆÌ>ÀÊiÊÃœ«œÊvÕiÀÌiÊÞÊ>À}œ°Ê-œ«>ÀÊw}ÕÀ>ÃÊ`iÊV>ÀÌÕˆ˜>ÊVœ}>`>ÃÊ«>À>Ê
“œÛˆˆâ>À>ÃÊLÀÕÃV>“i˜ÌiÊi˜ÊÕ˜Ê«Àˆ“iÀÊ“œ“i˜ÌœÊÞÊÕi}œ]ÊÃi}ÕˆÀÊiÃ«ˆÀ>˜`œÊiÊ>ˆÀiÊ
«>À>Ê“>˜Ìi˜iÀ>ÃÊi˜Ê“œÛˆ“ˆi˜Ìœ°
Lengua:
‡ÊiÀVˆVˆœÃÊ`iÊiiÛ>Vˆ˜Ê`iÊ>ÊL>ÃiÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
‡Ê“ˆÌˆÀ\ÊAC OC UC EC IC
‡Ê“ˆÌˆÀ\ÊAC-SA]ÊOC-SO]ÊUC-SU]ÊEC-SE]ÊIC-SI
‡Ê“ˆÌˆÀ\ÊAXA]ÊOXO]ÊUXU]ÊEXE]ÊIXI
Alteraciones: técnicas de corrección
Sustitución por el fonema S
UÊˆ>Vˆ˜Ê`iÊ>Ê>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÊÉ+
UÊ“ˆÃˆ˜Ê`iÊÃ‰>L>ÃÊÛ>Àˆ>`>ÃÊÌiÀ“ˆ˜>`>ÃÊi˜ÊÊoÌ>V]Êo>V]ÊiÌV°®
UÊ,i>ˆâ>ÀÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Êˆ˜`ˆV>`>Ê«>À>Ê>Êi˜Ãiš>˜â>
UÊiÀVˆÌ>ÀÊiÊvœ˜i“>Êi˜ÌÀiÊÛœV>iÃÊÞÊVœÀÀiÃ«œ˜`ˆi˜ÌiÊÛœV>LÕ>Àˆœ

13 ‡Linguovelar alveolar inferior
331 ‡
Ejercitación asociada a
Emisión
>ViÀÊ`iÊVÕi˜Ì>ÊµÕiÊ>“>Ê>ÊÕ˜Ê}>ÌˆÌœ\ÊCS, CS, CS
Esquema corporal
,i«Àœ`ÕVˆÀÊ«œÃÌÕÀ>ÃÊVœÀ«œÀ>iÃÊ«œÀÊˆ“ˆÌ>Vˆ˜ÊœÊVœ˜Ê“œ`iœÊi˜ÊÕ˜>ÊÌ>ÀiÌ>°ÊiÌiÀ-
“ˆ˜>ÀÊÕ˜>Ê«œÃÌÕÀ>Ê«>À>ÊV>`>Êi“ˆÃˆ˜\ÊAXA]ÊOXO]ÊUXU]ÊEXE]ÊIXI
Lateralidad
UÊœÀ“>ÀÊÕ˜>ÊVÀÕâÊVœ˜ÊœÃÊLÀ>âœÃÊÃœLÀiÊiÊ«iV…œÊVœ`œÃÊ>Ê>Ê>ÌÕÀ>Ê`iÊ>ÊVˆ˜ÌÕÀ>Ê
ÞÊ“>˜œÃÊi˜ÊœÃÊ…œ“LÀœÃ®°Ê˜`ˆV>ÀÊiÊ“œ`œÊ`iÊVÀÕVi\ÊLÀ>âœÊ`iÀiV…œÊÃœLÀiÊiÊ
ˆâµÕˆiÀ`œÆÊLÀ>âœÊˆâµÕˆiÀ`œÊÃœLÀiÊiÊ`iÀiV…œ
UÊ-i˜Ì>`œ]ÊVÀÕâ>ÀÊ>ÃÊ«ˆiÀ˜>Ã]Êˆ˜`ˆV>˜`œÊiÊ“œ`œÊ`iÊVÀÕVi
Orientación espacial
˜ÊÕ˜>Ê…œ>Ê`iÊ«>«iÊVÕ>`À>`>]ÊÌÀ>â>ÀÊÕ˜>Ê}À>˜ÊVÀÕâÊ`iˆ“ˆÌ>˜`œÊVÕ>ÌÀœÊV>“«œÃ°Ê
,iVœ˜œViÀÊ>Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊV>`>ÊV>“«œÊ>ÀÀˆL>Ê>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>]Ê>ÀÀˆL>Ê>Ê>Ê`iÀiV…>]Ê
>L>œÊ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>ÊÞÊ>L>œÊ>Ê>Ê`iÀiV…>®ÊÞÊ“>ÀV>ÀÊÕ˜Ê«Õ˜ÌœÊi˜ÊiÊVi˜ÌÀœÊ`iÊV>`>Ê
Õ˜œ°Ê 1˜ˆÀÊ Vœ˜Ê Õ˜>Ê ‰˜i>Ê œÃÊ «Õ˜ÌœÃÊ `iÊ œÃÊ V>“«œÃÊ º>ÀÀˆL>Ê >Ê >Ê ˆâµÕˆiÀ`>»Ê Vœ˜Ê
º>L>œÊ>Ê>Ê`iÀiV…>»]ÊÞÊº>ÀÀˆL>Ê>Ê>Ê`iÀiV…>»ÊVœ˜Êº>L>œÊ>Ê>ÊˆâµÕˆiÀ`>»]ÊvœÀ“?˜-
`œÃiÊ>Ã‰ÊÕ˜>ÊX]ÊµÕiÊ`iLiÀ?Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>À°
Orientación temporal
À>“>Ìˆâ>ÀÊ>ÃÊ>VVˆœ˜iÃÊµÕiÊÀi>ˆâ>ÊÕ˜>Ê«iÀÃœ˜>ÊµÕiÊÛˆ>>Êi˜ÊÌ>Ýˆ\
>°Ê>“>ÀÊ>ÊÌ>Ýˆ\Ê¡Taxi! ¡Taxi!
L°ÊLÀˆÀÊ>Ê«ÕiÀÌ>]Êi˜ÌÀ>ÀÊi˜ÊiÊÛi…‰VÕœ]ÊÃi˜Ì>ÀÃiÊÞÊViÀÀ>ÀÊ>Ê«ÕiÀÌ>
V°ÊˆÀ>ÀÊiÊÌ>Ý‰“iÌÀœÊÞÊ>Lœ˜>ÀÊœÊµÕiÊ“>ÀV>
`°ÊLÀˆÀÊ>Ê«ÕiÀÌ>]ÊÃ>ˆÀÊ`iÊÛi…‰VÕœÊÞÊViÀÀ>ÀÊ>Ê«ÕiÀÌ>ÆÊÕi}œÊÃiÊ«œ`À?˜ÊœÀ`i˜>ÀÊ
Ì>ÀiÌ>ÃÊÀi«ÀiÃi˜Ì>ÌˆÛ>Ã
Ritmo
UÊœ˜Ê«>“œÌiœÃ]ÊÃiÊ`>À?ÊÕ˜Ê“œ`iœÊ>Õ`ˆÌˆÛœÊ`iÊiÃµÕi“>ÊÀ‰Ì“ˆVœÊµÕiÊiÊ«>Vˆi˜ÌiÊ
`iLiÀ?Ê}À>wV>ÀÊ`ˆLÕ>˜`œÊxÊÃˆÊiÊ}œ«iÊvÕiÀ>ÊÃÕ>ÛiÊÞÊXÊÃˆÊjÃÌiÊ…>ÊÃˆ`œÊvÕiÀÌi°Ê*œÀÊ
ii“«œ\Êx x XÆÊx X xÆÊX x XÆÊX X x
UÊ/>“Lˆj˜ÊÃiÊ«Õi`iÊÀi>ˆâ>ÀÊi˜ÊvœÀ“>Êˆ˜ÛiÀÃ>]Ê`>˜`œÊiÊ“œ`iœÊÛˆÃÕ>Ê«>À>ÊÀi>-
ˆâ>ÀÊVœ˜Ê«>“œÌiœÃ
Memoria y atención
Visual:ÊVœ˜Êw}ÕÀ>ÃÊ`iÊ`ˆÛiÀÃœÃÊ“œ`iœÃÊ`iÊÛi…‰VÕœÃ]Ê«Àœ˜Õ˜Vˆ>À\ÊX]ÊVÕ>˜`œÊÃiÊ
Ûi>ÊÕ˜ÊÌ>ÝˆÆÊVœ˜Êw}ÕÀ>ÃÊ`iÊ`i«œÀÌˆÃÌ>Ã]Ê`iVˆÀ\ÊX]ÊVÕ>˜`œÊÛi>Ê>ÊÕ˜ÊLœÝi>`œÀÆÊVœ˜Ê
w}ÕÀ>ÃÊ`iÊ}Õ>˜ÌiÃ]Êi“ˆÌˆÀÊX VÕ>˜`œÊÃiÊÛi>˜Ê}Õ>˜ÌiÃÊ`iÊLœÝ
Auditiva:Ê`iVˆÀÊ“iâV>`œÃÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊC/K]ÊXÊÞÊSÊi˜ÌÀiÊÛœV>iÃÊaca]Ê axa]Êasa®ÆÊ
iÊ«>Vˆi˜ÌiÊ`iLiÀ?Ê>«>Õ`ˆÀÊVÕ>˜`œÊiÃVÕV…iÊiÊvœ˜i“>ÊX
Táctil:Ê ÀiVœ˜œViÀÊÞÊV>ÃˆwV>ÀÊ>ÊÌ>VÌœÊ>ÃÊw}ÕÀ>ÃÊ+
ÊVÕ>ÌÀœÊ?˜}ÕœÃÊÀiVÌœÃ®ÊÞÊ>Ê
w}ÕÀ>ÊxÊ`œÃÊ?˜}ÕœÃÊ>}Õ`œÃÊÞÊ`œÃÊœLÌÕÃœÃ®

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡332
Asociación sonido - palabra - objeto
UÊ,iVœ˜œViÀÊi˜ÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊw}ÕÀ>ÃÊÞÊœLiÌœÃ]ÊœÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊXÊi˜Ê
ÃÕÊ˜œ“LÀi
UÊ œ“LÀ>ÀÊ«>>LÀ>ÃÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊiÊvœ˜i“>ÊX
Discriminación auditiva
UÊ,iVœ˜œViÀ]Êi˜ÌÀiÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>˜?œ}>Ã]ÊVÕ?ÊÌˆi˜iÊiÊvœ˜i“>ÊX
UÊˆÃVÀˆ“ˆ˜>ÀÊ`iÊSÊÞÊZ
UÊœ˜ÃÕÌ>ÀÊ>ÃÊˆÃÌ>ÃÊi˜ÊiÊV>«‰ÌÕœÊ`iÊDiscriminación
Ejercitación especíﬁca
2. En vocabulario
a. En posición inicial
xantina xenofobia xilófono
xanteína xeróﬁlo xilografía
1. Con vocales
axa oxa uxa exa ixa
axo oxo uxo exo ixo
axu oxu uxu exu ixu
axe oxe uxe exe ixe
axi oxi uxi exi ixi
axa axaxaxa axoxa
oxo oxoxoxo oxuxo
uxu uxuxuxu uxexu
exe exexexe exixe
ixi ixixixi ixaxi

13 ‡Linguovelar alveolar inferior
333 ‡
3. En oraciones
>ÊxantinaÊiÃÊÕ˜>Ê“>ÌiÀˆ>ÊVœœÀ>˜ÌiÊ>“>Àˆ>°
>ÊxenofobiaÊiÃÊiÊœ`ˆœÊ>ÊœÃÊextranjeros.
˜ÊœÃÊVˆ“>ÃÊ“ÕÞÊÃiVœÃÊ>ÃÊ«>˜Ì>ÃÊÃœ˜Êxeróﬁlas.
FélixÊÌˆi˜iÊÕ˜Êxilófono.
Ã>ÊxilografíaÊiÃÊ“ÕÞÊ…iÀ“œÃ>ÊÞÊ>ÀÌ‰ÃÌˆV>°
>š>˜>Ê`>ÀjÊÕ˜ÊexamenÊÃœLÀiÊhexágonos.
Ê“j`ˆVœÊˆ˜`ˆV>ÊÕ˜>Ê«œÃˆVˆ˜ÊlaxaÊ«>À>Ê«œ`iÀÊexaminarÊ>Ê«>Vˆi˜Ìi°
>Ê“i`ˆ`>ÊiÃÊexacta.
ÃiÊ˜ˆšœÊiÃÌ?Ê“ÕÞÊexaltado.
Ã>ÊÃišœÀ>ÊiÃÊÌ>˜ÊexageradaÊ«>À>Ê…>L>À]ÊµÕiÊ“iÊexaspera.
Ã>ÃÊV>ÕÃ>ÃÊÃœ˜Êexógenas.
œÃÊaxonesÊ`iÊ>ÃÊ˜iÕÀœ˜>ÃÊvœÀ“>˜ÊœÃÊ˜iÀÛˆœÃ°
Ã>Ê“ÖÃˆV>ÊiÃÊ“ÕÞÊexótica.
ÃœÃÊ«iÀÀˆÌœÃÊÃœ˜Ê`iÊsexoÊ“>ÃVÕˆ˜œ°
ÊexorcistaÊ«Àœ˜Õ˜VˆÊÃÕÊexordioÊVœ˜ÊÛi…i“i˜Vˆ>°
>ÊÃiÛ>ÊÌˆi˜iÊÕ˜>ÊÛi}iÌ>Vˆ˜Êexuberante.
Ã>ÊexudaciónÊiÃÊ“>œˆi˜Ìi°
FélixÊÌˆi˜iÊÕ˜>ÊluxaciónÊi˜ÊiÊÌœLˆœ°
ÃiÊboxeador boxeaÊœÃÊÃ?L>`œÃ°
MáximoÊÌˆi˜iÊÕ˜Ê«iÀÀœÊbóxer.
b. En posición intervocálica
laxa axón exuberante bóxer axila
examen laxo exudar boxeador taxi
examinado exótico exudación exento taxímetro
exagerar exógeno exultar exequias axioma
exagerado exorbitante exuberancia execrar máximo
exaltar exordio exégeta máxima
exaltado exorcismo óxido
exacto exorcista oxígeno
exactitud sexo próximo
hexagonal sexólogo exigente
luxación exhortar exiguo
exhalar existencia
exhausto exilio
eximio
exhibir
c. En posición final
bórax box Dux Castex ónix
ántrax ﬂux dúplex Félix

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡334
ÊexégetaÊi‰>Ê>Ê ˆLˆ>ÊVœ˜Ê>Ìi˜Vˆ˜°
-ÕÊVœ˜`ÕVÌ>ÊiÃÊexecrable.
>`ˆiÊiÃÌ?ÊexentoÊ`iÊ«>}>ÀÊœÃÊˆ“«ÕiÃÌœÃ°
-ˆÊiÀiÃÊexigenteÊVœ˜Ìˆ}œÊ“ˆÃ“œÊÌi˜`À?ÃÊéxito,Ê`iV‰>Ê>Êmáxima.
ÞiÀÊÃiÊÀi>ˆâ>Àœ˜Ê>ÃÊexequiasÊ`iÊ`œ˜ÊMáximo.
-ÕÊexistenciaÊ…>ÊÃˆ`œÊexitosa.
ExijoÊµÕiÊ“iÊ`iÛÕiÛ>˜ÊiÊˆLÀœÊ`iÊaxiomas.
ÃiÊV>šœÊiÃÌ?Êoxidado.
œÃÊLÕâœÃÊiÛ>˜ÊÌ>˜µÕiÃÊ`iÊoxígeno.
Ã>Ê“>˜V…>ÊiÃÊ`iÊóxido.
-ˆÊexisteÊiÊ>“œÀ]ÊexisteÊ>Ê«>â°
ÃiÊ«ÀiVˆœÊiÃÊexorbitante.
>˜ÊexoneradoÊ>ÊÕ˜Êi“«i>`œ°
ExhalaÊiÊ>ˆÀiÊ«œÀÊ>ÊLœV>°
ExhibieronÊÕ˜>Ê“?µÕˆ˜>Ê˜ÕiÛ>°
ÃÌÕ`ˆ>ÀjÊexhaustivamenteÊiÃiÊÌi“>°
MáximoÊ“ÕÀˆÊi˜ÊiÊexilio.
ÃÊÕ˜Ê«ˆ>˜ˆÃÌ>Êeximio.
iÊeximieronÊ`iÊ`>ÀÊiÊexamen.
ÊÃ>ViÀ`œÌiÊexhortaÊ>ÊÌi˜iÀÊviÊÞÊiÃ«iÀ>˜â>°
ÊboxeadorÊÌiÀ“ˆ˜ÊexhaustoÊ>Ê«ii>°
4. En versos rimados
-ˆÊeximidoÊvÕi
examinadoÊ˜œÊÃiÀ?]
`ˆœÊ“ÕÞÊÃiÀˆœ
iÊexaminador]
>ÊiÃiÊVœ˜`ÕVÌœÀ°
Exageradamente, exige exactitud, iÊexégeta exigente, i˜ÊiÊexamen exacto `iÊ>Êxilografía. 1˜ÊexamenÊ`ˆ ÞÊiÊexaminador “iÊ`ˆœ µÕiÊexitosoÊvÕi° 1˜ÊexamenÊ`ˆ ÞÊexaltadoÊµÕi`j°
PróximoÊ>ÊéxitoÊiÃÌ? µÕˆi˜]ÊVœ˜Ãˆ}œÊ “ˆÃ“œ] exigenteÊÃˆi“«ÀiÊiÃ° PróximoÊ>ÊéxitoÊiÃÌ? µÕˆi˜]ÊVœ˜Ê>Ê}i˜Ìi] execrableÊVœ˜`ÕVÌ>Ê Ìˆi˜i° Máximo desoxidaba iÊV>šœÊoxidado. œ“œÊiÊóxido ˜œÊÃ>‰>] Máximo exasperado] iÊV>šœÊoxidado] exaltadoÊÃ>VÕ`‰>° œ˜ÊÕ˜Êexordio exaltado,Ê iÊexorcista exorcizaba] >Ê«œÃi‰`œ `iÊ`i“œ˜ˆœ°

13 ‡Linguovelar alveolar inferior
335 ‡
5. X en grupos consonánticos
*>À>Ê>w>˜â>ÀÊ>ÊXÊi˜ÊÃ‰>L>ÃÊˆ˜ÛiÀÃ>Ã]ÊiiÀVˆÌ>ÀÊi˜ÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\ÊXCÆÊ
XCLÆÊXCRÆÊXFÆÊXPÆÊXPLÆÊXPRÆÊXTÊÞÊXTR.
*>À>ÊˆÀÊ>Êboxear]
iÃiÊboxeador
Vœ˜Ê}Õ>˜ÌiÃÊ`iÊboxear]
Õ˜ÊtaxiÊ>“°
+ÕiÊ>Ê«ÕiÀÌ>
˜œÊ>LÀˆÊÞÊi˜ÊiÊtaxi
˜œÊÛˆ>]
«œÀÊœÃÊ}Õ>˜ÌiÃ
`iÊboxear
Þ]Ê>Êboxear]
iÃiÊboxeadorÊ˜œÊi}°
*ˆ“]Ê«>“]Ê«Õ“]
i˜ÊiÊVÕL]
Félix
boxÊ«À>VÌˆV°
Þ]ÊÕÞ]Ê>Þ]
Õ˜>Êluxación]
>ÊFélix]
iÊ`œˆ°
l
l
Cuento
6>Ê>Êi“«iâ>ÀÊ>Ê«ii>Êw˜>Êi˜ÊiÊÕ˜>Ê*>ÀŽÊ«œÀÊiÊV>“«iœ˜>ÌœÊ`iÊbox.
˜ÊÕ˜ÊÀˆ˜V˜]ÊiÊexitosoÊV>“«i˜Ê`iÊbox,ÊFélix Axel]ÊÞÊi˜ÊiÊœÌÀœ]Ê
iÊÀiÌ>`œÀ]ÊMaximiliano Roux]ÊµÕiÊiÃÊÕ˜Êeximio boxeador.
“«ˆiâ>Ê >Ê «Àˆ“iÀ>Ê ÛÕiÌ>ÆÊ œÃÊboxeadoresÊ ÃiÊ i˜vÀi˜Ì>˜ÆÊ }œ«i>Ê
Félix]ÊÀiÃˆÃÌiÊMaximiliano.
œ«iÊ>Ê}œ«i]Êi}>˜Ê>Ê«Àˆ“iÀÊˆ˜ÌiÀÛ>œÆÊÃˆ}Õi˜ÊÕV…>˜`œÊÛÕiÌ>Ê>Ê
ÛÕiÌ>]Ê…>ÃÌ>Êi}>ÀÊ>ÊµÕˆ˜ÌœÊˆ˜ÌiÀÛ>œ°ÊœÃÊboxeadoresÊiÃÌ?˜Êexhaus-
tos]ÊÕ˜Ê“j`ˆVœÊœÃÊexamina°ÊœÃÊex boxeadoresÊœÃÊ>ˆi˜Ì>˜°
Ê«ÖLˆVœÊexaltadoÊÃˆL>]Ê>«>Õ`iÊÞÊ}ÀˆÌ>ÊÃˆ˜Ê«>À>À°Êu“«ˆiâ>Ê>Ê
sextaÊÛÕiÌ>tÊ
ÊFélixÊÞÊMaximiliano boxean exigiéndoseÊ>Êmáximo.
iÊ«Àœ˜Ìœ]ÊÕ˜>ÊvÕiÀÌiÊÌÀœ“«>`>Ê`iÊFélixÊÞÊMaximilianoÊV>iÊ>Ê>Ê
œ˜>\Ê1˜œ]Ê`œÃ]ÊÌÀiÃ°°°Ê˜ÕiÛi]Êu`ˆiâtÊ`ˆViÊiÊ?ÀLˆÌÀœ°
u>˜ÊFélix Axel!Êu>Êœ}À>`œÊÀiÌi˜iÀÊ>ÊVœÀœ˜>Ê`iÊV>“«i˜Ê`iÊ
box!

Quinta
parte

Grupos
consonánticos
>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃÊÌˆi˜iÊ«œÀÊw˜>ˆ`>`Ê>w>˜â>ÀÊiÊ«Àˆ“iÀÊ
vœ˜i“>Ê«>ÀÌˆVˆ«>˜ÌiÊi˜ÊÃ‰>L>Êˆ˜ÛiÀÃ>ÊÞÊiÊÃi}Õ˜`œÊvœ˜i“>]ÊÃœœÊœÊVœ“œÊˆ˜Ìi}À>˜ÌiÊ
`iÊÃˆ˜v˜]Êi˜ÊVÕ>˜ÌœÊ>Ê>ÊVœ˜ÃiÀÛ>Vˆ˜Ê`iÊ«Õ˜ÌœÊÞÊ“œ`œÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê`iÃ«ÕjÃÊ
`iÊVœ˜Ãœ˜>˜Ìi°
*>À>Êv>VˆˆÌ>ÀÊ>ÊLÖÃµÕi`>Ê`iÊœÃÊ}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ]ÊjÃÌœÃÊÃiÊ«ÀiÃi˜Ì>˜Êi˜Ê
œÀ`i˜Ê>v>LjÌˆVœ]ÊVœ˜ÊÃÕÃÊÀiÃ«iVÌˆÛœÃÊÛœV>LÕ>ÀˆœÃ]ÊœÀ>Vˆœ˜iÃÊÞÊÛiÀÃœÃÊÀˆ“>`œÃ]Ê>Ê
w˜Ê`iÊœ}À>ÀÊiÊÌœÌ>Ê>w>˜â>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Ê`ˆ˜?“ˆV>Ê>ÀÌˆVÕ>ÌœÀˆ>Ê˜iViÃ>Àˆ>Êi˜ÊiÃÌœÃÊ
V>ÃœÃ°
>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Êi˜ÌÀiÊÛœV>iÃÊˆ˜`ˆV>`>Êi˜Ê«Àˆ“iÀÊÌjÀ“ˆ˜œÊÃiÊÀi>ˆâ>À?Êi˜ÊvœÀ“>Ê
i˜Ì>ÊÞÊV>À>]Ê«Àˆ“iÀœ]ÊÞÊ“?ÃÊÀ?«ˆ`œÊ`iÃ«ÕjÃ]Ê“>˜Ìi˜ˆi˜`œÊ>Ê“ˆÃ“>ÊÛœV>ÊVœ“œÊ
>Vœ“«>š>˜ÌiÊ`iÊvœ˜i“>ÊµÕiÊÃiÊiiÀVˆÌ>°Ê*œÀÊii“«œ]ÊÃˆÊÃiÊiiÀVˆÌ>ÊSÊi˜ÊÃ‰>L>Êˆ˜-
ÛiÀÃ>Ê`iÊ}ÀÕ«œÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÊST,ÊÃiÊ…>À?Ê>Ã‰\
asta osta usta esta ista
asto osto usto esto isto
astu ostu ustu estu istu
aste oste uste este este
asti osti usti esti esti
asta asto astu aste asti
osta osto ostu oste osti
usta usto ustu uste usti
esta esto estu este esti
ista isto istu iste isti
-ˆÊiÃÌ?ÊiiÀVˆÌ>˜`œÊTÊ`iÃ«ÕjÃÊ`iÊSÊi˜ÊST]ÊÃiÊ…>À?Ê`iÊ>ÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÊvœÀ“>\

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡340
El mismo procedimiento se podrá seguir en los casos de participación de los
sinfones en los grupos consonánticos.
B: BC - BD - BF - BG - BJ - B/L - BM - BN - BPR - B/R - BS - BSC - BST
BSTR - BT - BY
C: CC - CD - CN - CT
D: DJ - DM - DV - DY
F: FT
G: GD - GN
L:Ê LBÊ‡ LC - LCH - LD - LF - LG - LJ - LM - LP- LR - LS - LT - LTR - LV – L Z/C
M: MB - MBL - MBR - MN - MP - MPL - MPR
N:Ê NC/Q - NCL - NCH - ND - NDR - NF - NFL - NFR - NJ - NL - NM - NN
NR - NS - NSB - NSC - NSCR - NSF - NSGR - NSL q NSM - NSP - NST -
NSTR - NSV - NV - NT - NTR - NY q N Z/C
P:Ê PC - PN - PT - PS
R:Ê RB - RC - RCH - RD - RF - RG - RJ - RL - RM - RN - RP - RS - RT
- RTR Ê
Ê RV qÊR Z/ C
S:Ê SB q S C/Q - SCL - SCR - SCH - SD - SDR - SF - SFL - SFR - SG - SGL -
SGR - SL - SM - SN - SP - SPL - SPR - SR - ST - STR - SV - SY
T: TL -
TM - TN
X:Ê XC - XCL - XCR - XF - XP - XPL - XPR - XT - XTR
Z:Ê Z C/Q - ZCL - ZG - ZL - ZM q ZP
B
BC
1. Ejercitar entre vocales

‡Grupos consonánticos
341 ‡
2. En vocabulario
subcontador subcutáneo
subconsciente
subcomisión
subcoordinador
3. En oraciones
ÃiÊiÃÊiÊsubcoordinadorÊ`iÊ>Êsubcomisión.
iÊ`ˆiÀœ˜ÊÕ˜>Êˆ˜ÞiVVˆ˜Êsubcutánea.
ÊsubcontadorÊiÃÌ?Êi˜Ê>ÊœwVˆ˜>°
ÊV>«ˆÌ?˜ÊvœÀ“ÊÕ˜>Êsubcomisión.
ÃÌÕ`ˆ>ÀjÊ>Êi˜iÀ}‰>Ê`iÊsubconsciente.
4. En versos rimados
ÊV>«ˆÌ?˜
Õ˜>Êsubcomisión
`iÊiÃÌÕ`ˆœÊvœÀ“]
ÞÊVœ“œ
subcoordinador
ÃiÊ˜œ“LÀÊ>ÊÃ‰Ê
“ˆÃ“œ]
iÊV>«ˆÌ?˜°
-ˆÊ`iÊ> subconsciencia ˜>ViÊi subconsciente] ÌÕÊ>VVˆ˜]Ê ÃˆÊ˜œÊiÃÊVœ˜ÃVˆi˜Ìi] Ãˆ˜Ê«i˜Ã>À] ÃiÀ?Êsubconsciente.
BD
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
abdomen abducción subdelgado subdirector
abdominal súbdito
subdominante subdividir
subdivisión
3. En oraciones
>ÀµÕjÊ>ÃÊ˜œÌ>ÃÊsubdominantesÊVœ˜ÊiÊ«ˆ>˜œ°
œÃÊsúbditosÊ«ˆ`ˆiÀœ˜Ê>ÊabdicaciónÊ>ÊÀiÞ°
iÊ`ÕiiÊ>Êâœ˜>Êabdominal.
ÊsubdirectorÊÛˆÃˆÌÊ>Êv?LÀˆV>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡342
ÊsubdelegadoÊ…>L>ÊVœ˜ÊiÊsubdirector.
ÊsubdiáconoÊÛˆÃˆÌÊ>Ê`ˆ?Vœ˜œ°
>ÀjÊ>ÃÊVÕi˜Ì>ÃÊ`iÊ>Êsubdivisión.
>ÞÊµÕiÊsubdividirÊiÃÌiÊ}>«˜°
4. En versos rimados
œÃÊsúbditosÊi˜œ>`œÃ]
>ÊÀiÞÊ«ˆ`ˆiÀœ˜
«Àœ˜ÌœÊÃÕÊabdicación.
+ÕiÀ‰>˜Ê>«ÕÀ>`œÃ]
`iÊÛ>ÃÌœÊÀiˆ˜œ]
>Êsubdivisión.
œ˜Ê>ÃÊ˜œÌ>Ã `œ“ˆ˜>˜ÌiÃ ÞÊsubdominantes] iÊVœ“«?Ã `iLiÃÊsubdividir] «>À>ÊÌœV>ÀÊLˆi˜ iÃiÊÛˆœ‰˜°
BF
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
subfebril
3. En oraciones
-ÕÊiÃÌ>`œÊiÃÊsubfebril.
ÊÌiÀ““iÌÀœÊ“>ÀV>Ê>ÊÌi“«iÀ>ÌÕÀ>Êsubfebril.
BFL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
subﬂuvial
3. En oraciones
ÕˆÊ>ÊÛˆÃˆÌ>ÀÊiÊÌÖ˜iÊsubﬂuvial.
Ã>ÊV>šiÀ‰>ÊiÃÊsubﬂuvial.

‡Grupos consonánticos
343 ‡
4. En versos rimados
œ˜ÊÌ>˜ÌœÊ“ˆi`œ
`œš>Ê,i“i`ˆœÃ
VÀÕâÊiÊÌÖ˜i
subﬂuvial]
µÕiÊ>ÊÛœÛiÀ]
ÃÕÊiÃÌ>`œ
iÀ>ÊÃÕLviLÀˆ°
iÊVˆÕ`>`Ê>ÊVˆÕ`>`] iÃVœ˜`ˆ`œÊi˜ÊiÊÀ‰œ] iÃÌ?ÊiÊÌÖ˜i subﬂuvial] «>À>ÊµÕiÊVÀÕVi À?«ˆ`œÊ“ˆÊÌ‰œ] `iÊVˆÕ`>`Ê>ÊVˆÕ`>`°
BJ y BG (afonada)
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
objeto subjefe subgerente
objetivo subjetivo subgerencia
objeción subjuntivo subgénere
3. En oraciones
*ÀiÃi˜Ì>ÀjÊÕ˜>ÊobjeciónÊ>ÊiÃ>Ê«Àœ«ÕiÃÌ>°
œÃÊobjetosÊ`iÊ>`œÀ˜œÊÃiÊÀœ“«ˆiÀœ˜°
-ÕÊobjetivoÊiÃÊÌiÀ“ˆ˜>ÀÊiÊÌÀ>L>œÊ>ÊÌˆi“«œ°
ÃiÊsubjefeÊVœ˜Ãˆ`iÀ>Ê>ÊÌ>Ài>ÊVœ˜Êsubjetividad.
œ˜Õ}>ÊiÃiÊÛiÀLœÊi˜Ê“œ`œÊsubjuntivo.
Ã>ÊiÃÊÕ˜>Ê«Àœ«œÃˆVˆ˜Êsubjuntiva.
-ÕÊœ«ˆ˜ˆ˜ÊiÃÊ“ÕÞÊsubjetiva.
ÊsubgerenteÊiÃÌ?Êi˜Ê>Êsubgerencia.
4. En versos rimados
Êsubgerente
>Êsubjefe]
ÃÕÃÊobjetivos
iÊ«>˜ÌiÆ
ÞÊiÊsubjefe]
subjetivamente]
iÊÀiÃ«œ˜`ˆ
µÕiÊiÃœÃÊobjetivos
iÀ>˜Êobjetables.
-ˆÊsubjetivamente iÛ>Ö>ÃÊœÃÊobjetivos] subjetivosÊÃiÀ?˜ œÃÊÀiÃÕÌ>`œÃÊin mente] Þ]ÊÃˆÊobjetivamente iÛ>Ö>ÃÊœÃÊobjetivos] objetivosÊÃiÀ?˜] œÃÊÀiÃÕÌ>`œÃÊ i˜ÊÀi>ˆ`>`°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡344
BM
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
submarino submaxilar submúltiplo
3. En oraciones
/ÀiÃÊiÃÊsubmúltiploÊ`iÊ˜ÕiÛi°
ÊsubmarinoÊiÃÌ?ÊÃÕ“iÀ}ˆ`œ°
Ê iL>ÊÃiÊiÊˆ˜y>“Ê>Ê}?˜`Õ>Êsubmaxilar.
4. En versos rimados
-ˆ“L>`]ÊiÊ“>Àˆ˜œ]
i˜Êsubmarino
˜Õ˜V>ÊÛˆ>°
ÕV…œÊ`iÃ«ÕjÃ
iÊsubmarino
ÃiÊˆ˜Ûi˜Ì°
ÖÌˆ«œÃ ÞÊsubmúltiplos, uVÕ?˜ÌœÊ«>À>ÊiÃÌÕ`ˆ>Àt Submúltiplos ÞÊ“ÖÌˆ«œÃ] uVÕ?˜ÌœÊ«>À>ÊÀiVœÀ`>Àt
BL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
sublineal sublingual sublunar
3. En oraciones
ˆ˜>ÊÌˆi˜iÊÕ˜Ê}À>˜ˆÌœÊsublingual.
Ã>ÊV>Ã>ÊiÃÊ`iÊi`ˆwV>Vˆ˜Êsublineal.
ÊÌiiÃVœ«ˆœÊ>«Õ˜Ì>Ê…>Vˆ>Ê>Êâœ˜>Êsublunar.

‡Grupos consonánticos
345 ‡
4. En versos rimados
ˆ˜>Ê˜œÊhabla.
ˆ˜>Ê˜œÊVœ“i°
iL>œÊ`iÊ>Êi˜}Õ>
Õ˜Ê}À>˜ˆÌœ
ˆ˜>ÊÌˆi˜i°
>Êi˜}Õ>
˜œÊ«Õi`iÊ“œÛiÀ]
«œÀÊVÕ«>
`iÊ}À>˜ˆÌœ
sublingual.
˜Ê…>â>š>ÊiÃ«>Vˆ>] >Ê>ÊÀLˆÌ>ÊÕ˜>À Õ˜ÊVœ…iÌiÊi}] ÞÊ«>À>ÊiÃÌÕ`ˆ>À iÊÃÕiœÊsublunar] Õ˜Ê“`ÕœÊ>Õ˜ˆâ°
BN
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
abnegado abnegación obnubilado
3. En oraciones
>ÊabnegaciónÊiÃÊÕ˜>ÊÛˆÀÌÕ`°
/>˜Êi˜œ>`œÊiÃÌ?]ÊµÕiÊÌˆi˜iÊ>Ê“i˜ÌiÊobnubilada.
ÃÌi>ÊiÃÊÕ˜>Ê“ÕiÀÊ“ÕÞÊabnegada.
4. En versos rimados
*œÀÊiÃiÊi}œ‰ÃÌ>]
«œÀÊ˜œÊÃiÀÊabnegado]
LiLˆi˜`œÊÞÊLiLˆi˜`œ
>Vœ…ˆVœÊÃiÊÛœÛˆ]
ÞÊVœ˜ÊÃÕÊ“i˜Ìi
obnubilada]
>ÃÊVœÃ>ÃÊLÕi˜>Ã
`iÊ>ÊÛˆ`>
˜Õ˜V>Ê“?ÃÊ>«ÀiVˆ°
+Õˆi˜ÊLÕi˜œ ÞÊ}i˜iÀœÃœÊiÃ] abnegadoÊiÃ° +Õˆi˜ÊÌÀ>L>>ÊÃˆi“«Ài «œÀÊiÊLˆi˜] abnegadoÊiÃ° 9ÊµÕˆi˜] abnegadoÊiÃ] Vœ˜ÊÃi}ÕÀˆ`>`] “ÕÞÊviˆâÊiÃ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡346
BPR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
subproducto subprefecto
subprefectura
3. En oraciones
Ã>Ê>˜V…>ÊiÃÊ`iÊ>ÊsubprefecturaÊ“>À‰Ìˆ“>°
ÊsubprefectoÊÛˆ>>Êi˜Ê>˜V…>°
ÃÌÕ`ˆ>Ài“œÃÊœÃÊsubproductosÊ`iÊ«iÌÀiœ°
4. En versos rimados
Êsubprefecto]
>Ê>Êsubprefectura]
i˜Ê>˜V…>Êi}°
iÊ>Êsubprefectura]
iÊsubprefecto]
i˜Ê>˜V…>ÊÛœÛˆ°
Subproductos] ˜ÕiÛœÃ «Àœ`ÕVÌœÃÊÃœ˜° >vÌ>ÊÞÊ}>Ãœˆ] subproductos `iÊ«iÌÀiœÊÃœ˜°
BR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
subrayar subrogación subregente
subrogar subrector
3. En oraciones
SubrayaÊ>ÃÊpalabrasÊµÕiÊÌi˜}>˜ÊLiÊœÊiÀÀi°
i}Ê,>ÖÊ,œ“iœÊ,>“‰Àiâ]ÊiÊ˜ÕiÛœÊsubregente]ÊÞÊÀiVˆLˆÊ>ÊsubrectorÊ`œ˜Ê,œ-
LiÀÌœÊ,i˜>ÌœÊ,œ`À‰}Õiâ°
-iÊÀi>ˆâÊ>ÊsubrogaciónÊ`iÊœÃÊ`œVÕ“i˜ÌœÃ°

‡Grupos consonánticos
347 ‡
4. En versos rimados
,>ÖÊ,œ“iœÊ,>“‰Àiâ]
iÊsubregente]
iÊ`ˆœÊ>ÊiÃÌÕ`ˆ>˜Ìi
µÕiÊsubrayeÊ>˜ÌiÃ
iÃ>ÃÊpalabrasÊœÌÀ>ÊÛiâ°
-ˆÊsubrogase œÊÞ>Êsubrogado] ÛœÛiÀ‰>ÊÌœ`œ >ÊÃÕÊÕ}>À°
Êsubrector >Êsubrogación œÀ`i˜] ÞÊiÊsubregente >Êsubrogar «ÀœVi`ˆ° ,>Þ>ÊÞÊsubraya palabrasÊVœ˜ÊºLi» ÞÊVœ˜ÊºiÀÀi»° ,>Þ>ÊÞÊsubraya >ÃÊ«>>LÀ>ÃÊ ˆ˜`ˆV>`>Ã°
BS
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
subsanar absoluto absurdo observar subsidio
absorber observatorio subsiguiente
absolver observador subsistencia
absorto obsesión
obsecuente
3. En oraciones
->ÖÊÃœˆVˆÌÊÕ˜ÊsubsidioÊ«>À>Êsubsistir.
iÃ«ÕjÃÊÃiÊVœ˜Ãˆ`iÀ>À?ÊiÊÌi“>Êsubsiguiente.
-ÕÊobsesiónÊiÃÊÀiVˆLˆÀÊobsequios.
ÀÀi«i˜Ìˆ`œÊ`iÊÃÕÃÊ«iV>`œÃ]ÊÀiVˆLˆÊ>Êabsolución.
ObservaÊV“œÊabsorbeÊiÃÌiÊ>}œ`˜°
uÃÌœÊiÃÊabsurdo!
-œ˜ˆ>ÊiÃÌ?ÊabsortaÊi˜ÊÃÕÊiVÌÕÀ>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡348
>ÞÊµÕiÊsubsanarÊiÊ`>šœÊÀi>ˆâ>`œ°
˜ÊiÊobservatorio, iÊVˆi˜Ì‰wVœÊobservaÊ>ÊÕ˜>°
4. En versos rimados
˜ÊiÊobservatorio]
iÊobservador obsesivo]
˜œÊ`i>Ê`iÊobservar
˜ˆÊ`iÊ˜œV…iÊ˜ˆÊ`iÊ`‰>°
˜ÊiÊobservatorio]
iÊobservador obsesivo]
˜œÊ`i>Ê`iÊobservar
Vœ˜ÊiÊÌiiÃVœ«ˆœ]
>ÊÃÕÊÌ‰>°
-ˆÊsubsidiadoÊiÃÌ?] Õ˜ÊsubsidioÊÌˆi˜i] ÞÊÃÕÊsubsistencia >Ãi}ÕÀ>`>ÊiÃÌ?°uÃÊabsurdo! “œÊ«Õi`iÃ Vœ˜Ìi“«>ÀÊabsorto >ÊiÃiÊ>}œ`˜] µÕiÊÃiÊabsorbe …>ÃÌ>ÊiÊÕ}œ `iÊ“i˜°
BSC
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
abcisa obscenidad
absceso obsceno
abscisión
abscísico
3. En oraciones
>ÀV>ÃÊ>ÃÊabscisasÊVœ˜ÊVœœÀ>`œÊÞÊ>ÃÊœÀ`i˜>`>ÃÊVœ˜ÊÛiÀ`i°
ÊabscesoÊiÃÊÕ˜>Ê>VÕ“Õ>Vˆ˜Ê`iÊ«ÕÃ°
-ˆÊiÃ>Ê«>ÀÌiÊÞ>Ê˜œÊÃˆÀÛiÊiÃÊ“iœÀÊ…>ViÀÊ> abscisión.
Ê?Vˆ`œ abscísico iÃÊÕ˜>Ê…œÀ“œ˜>ÊÛi}iÌ>°
œ˜ÊÌ>˜Ì>ÃÊobscenidadesÊiÃ>ÊÀiÛˆÃÌ>ÊiÃÊobscena.

‡Grupos consonánticos
349 ‡
4. En versos rimados
>Êabscisa
…œÀˆâœ˜Ì>
Vœ˜ÊÀœœÊ“>ÀV>Àj°
>ÊœÀ`i˜>`>ÊÛiÀÌˆV>Ê
Vœ˜ÊÛiÀ`iÊ«ˆ˜Ì>Àj°
9Êi˜ÊiÊVÀÕVi
`iÊ>Êabscisa
`iÊ>ÊœÀ`i˜>`>
iÊ«Õ˜ÌœÊ…>>Àj°
1˜ÊiÝ>“i˜Ê`iÊ œÌ?˜ˆV> ÌÕÛiÊµÕiÊ`>À° +ÕjÊiÃÊiÊ?Vˆ`œÊ abscísico ÞÊ> abscisión ÌÕÛiÊµÕiÊiÝ«ˆV>À°+ÕjÊ…œÀÀœÀt -ˆ obscenidadesÊ Ìˆi˜i] Vœ˜ÊÌ>˜Ì>ÃÊvœÌœÃÊ obscenasÊ iÃÊœvi˜ÃˆÛœÊ>Ê«Õ`œÀ°
BST
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
abstiene obstáculo
abstinencia obstante
obstetricia
obstinado
3. En oraciones
iL>ÊÃiÊabstieneÊ`iÊœ«ˆ˜>ÀÊÃœLÀiÊiÃiÊÌi“>°
/ˆÌœÊÀiÃ«iÌ>Ê>ÊabstinenciaÊi˜Ê6ˆiÀ˜iÃÊ->˜Ìœ°
ÃÌ?ÊœÛˆi˜`œ]Ê˜œÊobstante]ÊÃ>`ÀjÊˆ}Õ>°
>ÀœÃÊVœÀÀiÀ?ÊÕ˜>ÊV>ÀÀiÀ>Ê`iÊobstáculos.
ÃiÊ˜ˆšœÊiÃÊ“ÕÞÊobstinado.
4. En versos rimados
iÊV>“LˆœÊ
i˜Ê>ÊÀiViÌ>]Ê
ÃiÊabstuvoÊ
˜ÀˆµÕiÌ>°Ê
œÊobstante,
Õ˜>Ê˜ÕiÛ>ÊVœ“ˆ`>Ê
˜ÀˆµÕiÌ>Êˆ˜Ûi˜Ì°
œÊœLÃÌ>˜Ìi œÃÊobstáculos] obstinadamente] ÃiÊabstuvo `iÊabstraer.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡350
BSTR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
abstraer obstrucción
abstracción obstruir
abstraído obstruido
abstruso
abstracto
3. En oraciones
>ÊwœÃœv‰>ÊiÃÊÕ˜>ÊVˆi˜Vˆ>Êabstracta.
ÃiÊVÕ>`ÀœÊiÃÊ`iÊ>ÀÌiÊabstracto.
ÃiÊ«œiÌ>ÊiÃÌ?ÊabstraídoÊi˜ÊÃÕÃÊ«i˜Ã>“ˆi˜ÌœÃ°
>ÊV>šiÀ‰>ÊiÃÌ?Êobstruida.
œÊi˜Ìˆi˜`œÊiÃiÊÀ>âœ˜>“ˆi˜ÌœÊabstruso.
4. En versos rimados
ÕÞÊabstraídoÊ
i˜ÊÃÕÃÊˆ`i>ÃÊ
abstractas
«i˜Ã>L>Ê
Ãˆ˜Êobstrucción.
Obstrucción] ÞÊabstracción] >“L>ÃÊÌiÀ“ˆ˜>˜Ê i˜ÊºVˆ˜»°
BT
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabularios
subtotal obtuso obtener obtiene
obtusángulo subterráneo subtítulo
obturar subteniente
subterfugio

‡Grupos consonánticos
351 ‡
3. En oraciones
˜œÌ>ÀjÊœÃÊsubtítulosÊ`iÊiÃÌiÊˆLÀœ°
SubtenderÊiÃÊÕ˜ˆÀÊVœ˜ÊÕ˜>ÊÀiVÌ>ÊœÃÊiÝÌÀi“œÃÊ`iÊÕ˜Ê>ÀVœ°
ÊÌÀˆ?˜}ÕœÊµÕiÊÌˆi˜iÊÕ˜Ê?˜}ÕœÊobtusoÊÃiÊ>“>Êobtusángulo.
-iÊÀœ“«ˆÊiÊobturadorÊ`iÊ“ˆÊV?“>À>°
/ˆÌœÊÛˆ>>Êi˜Êsubterráneo.
…œÀ>ÊÃÕ“>“œÃÊœÃÊsubtotalesÊÞÊobtenemosÊiÊÌœÌ>°
Êsubteniente obtuvoÊÃÕÊˆVi˜Vˆ>°
ÊV>šœÊ`iÊ`iÃ>}ØiÊiÃÌ?Êobturado.
4. En versos rimados
1˜ÊVœÃ«i
…iÊ`iÊobtener]
Õ˜ÊVœÃ«iÊ«>À>ÊˆÀ
i˜Êsubterráneo.
"ÌÀœÊVœÃ«i
…iÊ`iÊobtener]
œÌÀœÊVœÃ«i
«>À>ÊÛœÛiÀ
i˜Êsubterráneo°Ê
BY
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
subyacente subyugar abyecto
subyugante abyección
3. En oraciones
>À‰>ÊÌˆi˜iÊÕ˜>Ê«iÀÃœ˜>ˆ`>`Êsubyugante.
…œÀ>ÊVœ˜Ãˆ`iÀ>Ài“œÃÊiÊ“i˜Ã>iÊsubyacente.
>Ê«iÀÃœ˜>Ê`iÊiÃ«‰ÀˆÌÕÊabyectoÊiÃÊ“>>°
Êsubteniente]Ê
vœÌœÃÊ˜œÊÃ>LiÊÌœ“>À]
ÃˆÊ>LÀiÊ“ÕV…œÊiÊ
obturador
>ÃÊvœÌœÃÊV>À>ÃÊÃ>i˜]
ÃˆÊVˆiÀÀ>Ê“ÕV…œÊiÊ
obturador
>ÃÊvœÌœÃÊœÃVÕÀ>ÃÊÃ>i˜°
Êsubteniente
`iLiÊÃ>LiÀ
µÕiÊ«>À>ÊLÕi˜>ÃÊ
vœÌœÃÊobtener]
ÃœÊ>Ê“ˆÌ>`Ê`iÊ
obturador
iÃÊVœÀÀiVÌœÊ>LÀˆÀ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡352
4. En versos rimados
2. En vocabulario
œ˜ÊiÃiÊ…œ“LÀi
subyugante
VÕˆ`>`œÊ`iLiÃÊÌi˜iÀ]
«œÀµÕiÊÕ˜
subyugador
“ÕÞÊ“>œÊiÃ]
ÞÊÃÕÊVœ˜`ÕVÌ>]
Õ˜>Êabyección.
C
CC
1. Ejercitar entre vocales
acción occiso deducción lección diccionario
accidente occipital seducción inyección dicción
acceso occidente conducción predilección predicción
accesorio occipucio inducción afección aﬂicción
redacción cocción colección convicción
retracción infección restricción
extracción inspección
inacción protección
acceder elección
accesible selección
refacción resurrección
abstracción

‡Grupos consonánticos
353 ‡
3. En oraciones
Ã>ÊiÃÊÕ˜>Ê«i‰VÕ>Ê`iÊacción.
-iÊvÀ>VÌÕÀÊiÊ…ÕiÃœÊoccipitalÊi˜ÊÕ˜Êaccidente.
ˆViÊÕ˜>ÊredacciónÊÃœLÀiÊ>ÊprotecciónÊVœ˜ÌÀ>Ê>ÃÊinfecciones.
Ê«ÀiVˆœÊ`iÊiÃiÊaccesorioÊiÃÊaccesible.
-iÊÀi>ˆâÊÕ˜>ÊinspecciónÊi˜ÊiÃ>Êrefacción.
œ˜ÊaﬂicciónÊ…>L>L>Ê`iÊÃÕÊv>Ì>Ê`iÊconvicción.
ÃiÊ>ÃÌÀœ}œÊ…>ViÊpredicciones.
Ê>Õ“˜œÊ`ˆœÊ>ÊlecciónÊVœ˜Ê“ÕÞÊLÕi˜>Êdicción.
Ê9œ>˜`>ÊiÊ«ÕÃˆiÀœ˜ÊÕ˜>Êinyección.
˜ÊiÊdiccionarioÊLÕÃµÕjÊ>Ê«>>LÀ>Êabstracción.
ÊaccesoÊ«œÀÊiÃÌ>Ê>Ûi˜ˆ`>ÊÌˆi˜iÊrestriccionesÊ`iÊ…œÀ>Àˆœ°
˜ÊiÊ`œ“ˆ˜}œÊ`iÊ*>ÃVÕ>ÊÃiÊÀiVÕiÀ`>Ê>ÊresurrecciónÊ`iÊÀˆÃÌœ°
6>˜Ê>ÊÀi>ˆâ>ÀÊ>ÊelecciónÊ`iÊ>Ê,iˆ˜>Ê`iÊ iiâ>°
ÊseleccionadoÊ˜>Vˆœ˜>Ê}>˜ÊÎÊ>Êä°
iÊ…>À?˜Ê>ÊextracciónÊ`iÊ>Ê“Õi>°
ÃiÊ>ÕÌˆÌœÊiÃÊ`iÊcolección.
CD
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
anécdota anecdotario
3. En oraciones
Õj˜Ì>“iÊÕ˜>ÊanécdotaÊ`iÊ->˜Ê>ÀÌ‰˜°
ÃiÊanecdotarioÊiÃÊ`iÊ->À“ˆi˜Ìœ°
4. En versos rimados
1˜ÊÀiVÕiÀ`œ]
Õ˜>Êanécdota]
>}œÊµÕiÊ«>Ã]
µÕiÊÞ>ÊÌiÊVœ˜Ì>Àj°
1˜>Êanécdota
`iÊ“ˆÊÛˆ`>
ÞœÊÌiÊVœ˜Ì>Àj°
˜ÊiÊanecdotario œÃÊ…iV…œÃÊ`iÊ“ˆÊÛˆ`> Ãˆi“«ÀiÊ>˜œÌj] ÞÊ>…œÀ>] œÃÊLÕi˜œÃÊ}Õ>À`j ÞÊœÃÊ“>œÃÊLœÀÀj°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡354
CN
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
Tacna tecnología acné técnico
tecnológico arácnido
aracnoides
3. En oraciones
ˆ˜œÊÌˆi˜iÊacné.
/ˆ˜œÊiÊÌi“iÊ>ÊœÃÊarácnidos.
ˆÊ…ˆœÊÛ>Ê>Ê>ÊiÃVÕi>Êtécnica.
6œÞÊ>Ê>Ê1˜ˆÛiÀÃˆ`>`ÊTecnológica.
1˜>Ê`iÊ>ÃÊ“i“LÀ>˜>ÃÊ`iÊi˜Vjv>œÊÃiÊ>“>Êaracnoides.
ÃiÊiµÕˆ«œÊiÃÊ`iÊ>Ì>Êtecnología.
˜Ê*iÀÖÊvÕˆÊ>Ê>ÊVˆÕ`>`Ê`iÊTacna.
>“>ÀjÊ>ÊtécnicoÊi˜ÊÌiiÛˆÃˆ˜°
4. En versos rimados
Êtécnico
i˜ÊTacna]
Ìˆi˜iÊacné.
*œÀÊVœ“iÀÊ«>Ìj]
iÊtécnico]
i˜ÊTacna
Ìˆi˜iÊacné.
/>˜Ì>Êtecnología iÃÌÕ`ˆ] µÕiÊi˜Êtecnólogo iÊtécnico ÃiÊVœ˜ÛˆÀÌˆ°
CT
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
acta acto actúa lácteo actividad
octava actor actual lacteado actitud
octavo pacto actualidad bacteria activo
docta doctor octubre octeto exactitud
exacta sector lectura bacteriólogo dúctil
inexacta exacto actuación

‡Grupos consonánticos
355 ‡
3. En oraciones
ÊbacteriólogoÊiÃÌÕ`ˆ>Ê>ÃÊbacterias lácteas.
Ê«>˜ÊlacteadoÊiÃÌ?ÊVœÀÌ>`œÊi˜Êoctavos.
OctaviaÊvÕiÊ>ÊiÃVÕV…>ÀÊÕ˜ÊoctetoÊ`iÊÛˆœˆ˜iÃ°
VíctorÊiÃÊactor.
œÃÊactoresÊÃ>Õ`>Àœ˜Ê>Êw˜>Ê`iÊÌiÀViÀÊacto.
VictoriaÊiÃÌÕ`ˆ>Ê>ÊlecturaÊÃœLÀiÊœÃÊproductosÊlácteos.
ÃiÊÀiœÊ“>ÀV>Ê>Ê…œÀ>ÊVœ˜Êexactitud.
ÃÌiÊ“œ`iœÊiÃÊ“ÕÞÊactual.
œÊ“iÊ}ÕÃÌ>ÊiÃ>Êactitud.
OctavioÊwÀ“ÊiÊactaÊ`iÊ>ÊÀiÕ˜ˆ˜°
˜ÊoctubreÊi}>À?ÊiÊdoctor Octaviano.
ÃiÊdoctorÊiÃÊ“ÕÞÊactivo.
>ÃÊactividadesÊVœ“ˆi˜â>˜Êi˜Êoctubre.
4. En versos rimados
˜Ê>Ê6‰>ÊLáctea
˜œÊ…>ÞÊproductos
Vœ˜Êlactosa.
˜Ê>Ê6‰>ÊLáctea
˜œÊ…>ÞÊiV…i
˜ˆÊ“>˜ÌiV>°
˜Ê>Ê6‰>ÊLáctea
ÃœÊ…>ÞÊ`iÊiÃÌÀi>Ã
LÀˆ>˜ÌiÃ]ÊÕ˜Ê“œ˜Ì˜°
œ˜Êexactitud] œ«iÀ>ÊiÊdoctor] iÊVœÀ>â˜ ÞÊiÊÀˆš˜°
˜ÊÕ˜>Êactuación Vœ˜Ê“ÕV…>Êactividad] ÞÊi˜ÊÌi“>Êactual iÊactor]Ê“ÕÞÊdúctil actúaÊ`iÊÛiÀ`>`°˜Êoctubre, exactamente] actuará activamente Õ˜ÊoctetoÊ“ÕÞÊ actual i˜Ê>ÊdoctaÊVˆÕ`>`°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡356
3. En oraciones
AbidjanÊiÃÊÕ˜Ê«ÕiÀÌœÊi˜Ê>ÊœÃÌ>Ê`iÊ>ÀwÊ`iÊvÀˆV>°
Êi“«i>`œÊ>`Õ˜ÌœÊVœ“Õ˜ˆVÊ>ÊadjudicaciónÊ>Êadjudicatario.
Ê>}Ài}>ÀÊadjetivosÊÃiÊiÃÌ?Êadjetivando.
AdjuntaremosÊœÃÊÀiVˆLœÃÊ>Ê>ÊV>ÀÌ>Ê`iÊadjudicación.
Ê«ÀœviÃœÀÊadjuntoÊiiÊ>ÃÊ˜œÌ>ÃÊ`iÊœÃÊiÝ?“i˜iÃ°
4. En versos rimados
2. En vocabulario
D
DJ
1. Ejercitar entre vocales
Abidjan adjetivo adjunto
adjetivar adjuntar
adjudicar
adjudicado
adjurar
-ˆÊiÊ>ÕÌœÊ“i
adjudican,
viˆâÊadjudicatarioÊ
ÃiÀj]
ÞÊi˜Ê“ˆÊ>ÕÌœ
adjudicado]
Vœ˜ÊiÊ«ÀœviÃœÀ
adjunto
«œÀÊAbidjanÊ«>Ãi>Àj°
DM
1. Ejercitar entre vocales

‡Grupos consonánticos
357 ‡
2. En vocabulario
Viedma admonición Edmundo dadme admira
miradme admite
contadme admirador
3. En oraciones
AdmiteÊµÕiÊLudmilaÊÛ>Þ>Ê>ÊViedma.
Edmundo admiraÊiÊ«>ˆÃ>i°
ÊadministradorÊ`ˆœÊÕ˜>ÊadmoniciónÊ>Êi˜V>À}>`œ°
œÃÊadmiradoresÊiÃ«iÀ>˜Ê>Ê>Ê>VÌÀˆâ°
DadmeÊœÃÊVÕ>`iÀ˜œÃ°
Miradme,Ê·˜œÊiÃÌœÞÊii}>˜Ìi¶
ContadmeÊµÕjÊÃÕVi`ˆÊ>ÞiÀÊi˜Ê>ÊiÃVÕi>°
4. En versos rimados
˜ÊViedma
iÊ«>ˆÃ>i
ÃiÊadmira.
œÊadmira
Edmundo]
œÊadmira
Ludmila.
˜ÊViedma
iÊ«>ˆÃ>i
ÃiÊadmira.
-ˆÊ…ÕLˆiÀ>Êadmitido
µÕiÊ>ÊLudmila
admiraba]
>µÕi
administrador]
Õ˜>ÊÃiÛiÀ>
admonición]
˜œÊiÊ…ÕLˆiÀ>Ê`>`œ°
Ê«iˆ˜iÊdadme. …œÀ>]Êmiradme ÞÊcontadme ÃˆÊLˆi˜Ê«iˆ˜>`œ] ÞœÊiÃÌœÞ°
DV
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
adverbio advierte advocación
advenimiento adviento
adversario
advertencia
advenedizo
3. En oraciones
AdverbialmenteÊiÃÊÕ˜ÊadverbioÊ`iÊ“œ`œ°
ÃiÊÌi“«œÊÃiÊ…>>ÊL>œÊ>ÊadvocaciónÊ`iÊ>Ê6ˆÀ}i˜Ê`iÊ>Êi`>>Êˆ>}ÀœÃ>°
ÀjÊ>Ê>Êˆ}iÃˆ>Êi˜ÊÌˆi“«œÊ`iÊAdviento.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡358
˜Ê >Ûˆ`>`ÊÃiÊviÃÌi>ÊiÊ>dvenimientoÊ`iÊˆœÊ`iÊˆœÃ°
œÃÊiµÕˆ«œÃÊadversariosÊi˜ÌÀ>Àœ˜Êi˜Ê>ÊV>˜V…>°
ÊÀiviÀ‰ÊadvirtióÊÃiÀˆ>“i˜ÌiÊ>ÊœÃÊÕ}>`œÀiÃ°
>âÊV>ÃœÊ>Ê>ÃÊadvertenciasÊ`iÊÌÕÃÊ«>`ÀiÃ°
4. En versos rimados
Ê«ÖLˆVœÊV>˜Ì>]
Þ>ÊÃiÊadvierte
>Êi}>`>
`iÊœÃÊÕ}>`œÀiÃ°
«>ÕÃœÃ
«>À>ÊœÃÊœV>iÃ]
ÃˆLˆ`œÃ
«>À>ÊœÃÊadversarios.
ÃiÊadversario advenedizo ˜œÊ“iÊ}>˜>À?° -ˆÊadvierteÊ µÕiÊÃœÞÊ“?ÃÊvÕiÀÌi ÞÊ…>ViÊV>Ãœ >Ê>Êadvertencia] iÃÌ>Ê«i˜`i˜Vˆ> Þ>Êw˜>ˆâ>À?°
DY
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
adyacente coadyutor
coadyuvar
3. En oraciones
>Ê>ÃœVˆ>Vˆ˜ÊVœœ«iÀ>`œÀ>ÊcoadyuvaÊ>Ê>ÊÀiv>VVˆ˜Ê`iÊ>ÊiÃVÕi>°
Ê«ÀœviÃœÀÊ˜œ“LÀÊcoadyutorÊ>Ê“iœÀÊ>Õ“˜œ°
6ˆÃˆÌjÊ>Ê«i˜‰˜ÃÕ>ÊiÊˆÃ>ÃÊadyacentes.
4. En versos rimados
+Õˆi˜Ê>ÞÕ`>]
coadyuva]
>ÊµÕˆi˜Êcoadyuva
adyutorÊÃiÀ?°
˜Ê>ÊV>Ã>Êadyacente ÛˆÛi˜Ê“ˆÃÊ«>Àˆi˜ÌiÃ\ “ˆÊÃœLÀˆ˜œ] iÊ/i˜ˆi˜Ìi] ÞÊ“ˆÊÌ‰œ]Ê iÊµÕiÊ>ÀÀi}>ÊœÃÊ `ˆi˜ÌiÃ°

‡Grupos consonánticos
359 ‡
3. En oraciones
j“iÊVˆ˜VœÊˆÌÀœÃÊ`iÊnafta.
*ÕÃiÊ>ÊnaftalinaÊ«>À>Ê>…ÕÞi˜Ì>ÀÊ>Ê>ÃÊ«œˆ>Ã°
Ã>ÃÊÛ>V>ÃÊ˜œÊÌˆi˜i˜ÊwiLÀiÊaftosa.
/œ“?ÃÊÌˆi˜iÊaftasÊi˜Ê>ÊLœV>°
ÃiÊ>ÕÌœÊÌˆi˜iÊ“œÌœÀÊnaftero.
>ÊÛ>VÕ˜>ÊantidiftéricaÊ«ÀiÛˆi˜iÊ>Êdifteria.
4. En versos rimados
2. En vocabulario
F
FT
1. Ejercitar entre vocales
aftas aftosa naftero
nafta naftol difteria
naftalina diftérico
caftán
>Ê«œˆ>Ê>Ì>ˆ˜>
“ˆÀ>ÊÞÊÃiÊÀi>“i
Vœ˜ÊiÊÃ>VœÊ`iÊ>˜>°
œÊÃ>Li
µÕiÊi˜ÊœÃÊLœÃˆœÃ
>ÊiÃ«iÀ>˜ÊÌÀ>ˆVˆœ˜iÀœÃ
>Ê}œÀ`>Ênaftalina
ÞÊÃÕÊÌ‰œ]Ê`œ˜ÊNaftol.
>v]ÊV>v]ÊÌÕÌÖ] iÊ>ÕÌœÊ˜œÊÌˆi˜iÊ nafta. >v]ÊV>v]ÊÌÕÌÖ] ÌœÃiÊÞÊ>“>Ê>ÊÃÕÊ `Õišœ° >v]ÊV>v]ÊÌÕÌÖ° ˆÊ“œÌœÀÊnaftero Ìˆi˜iÊµÕiÊVœ“iÀ° >v]ÊV>v]ÊÌÕÌÖ] «>À>Ê>˜`>À “ÕV…>Ênafta Ìˆi˜iÊµÕiÊ«œ˜iÀ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡360
3. En oraciones
MagdalenaÊÛˆ>Ê>ÊBagdad.
œ“«ÀjÊiÃÌiÊ«>šÕiœÊi˜ÊBagdad.
MagdaÊÌˆi˜iÊÕ˜Ê}>Ìœ°
4. En versos rimados
2. En vocabulario
G
GD
1. Ejercitar entre vocales
Magdalena Bagdad
‰Ê >L?
Ûˆi˜iÊ`iÊBagdad.
uœ˜ÊVÕ>Ài˜Ì>
>`Àœ˜iÃt
u+ÕjÊL>ÀL>Àˆ`>`t
Magdalena iÃÊÕ˜>Êˆ˜`>Ê˜i˜>° Magdalena «iˆ˜> ÃÕÊ>À}>Ê“ii˜>° Magdalena iÃÊ>Ê“?ÃÊˆ˜`> `iÊ>ÃÊ˜i˜>Ã°
2. En vocabulario
GN
1. Ejercitar entre vocales
magnate magno Agnus Dei magneto magníﬁco
consigna ignora Agnus magnético magnitud
magnánimo magnolia magnesio magniﬁcar
Ignacio signo ígneo ignición
ignoto Agnes magniﬁcencia

‡Grupos consonánticos
361 ‡
3. En oraciones
˜ÊÕ˜Ê«>Ã>iÊignotoÊÃiÊ«ÕÃœÊ>ÊÀiâ>ÀÊiÊAgnusÊiˆ°
>ÊignoranciaÊ˜œÊ`ˆÃVÕ«>Ê>Êignominia.
>ÊconsignaÊiÃÊ`ˆLÕ>ÀÊiÃÌœÃÊsignos.
>“iÊiÃ>Ã magníﬁcas magnolias.
ÃiÊmagnateÊiÃÊmagnánimo.
>ÞÊµÕiÊ“i`ˆÀÊ>ÊmagnitudÊ`iÊ«œ`iÀÊmagnéticoÊ`iÊˆ“?˜°
/œ“>À?ÃÊ>ÊiV…iÊ`iÊmagnesioÊ`iÃ«ÕjÃ°
AgnesÊÀiâ>ÊiÊAgnusÊi˜Ê>Êˆ}iÃˆ>°
4. En versos rimados
-ˆ}ÕiÊ>Êconsigna]
“ˆÀ>ÊLˆi˜ÊœÃÊsignos]
ÀiÛˆÃ>Ê>ÊˆÃ>Êignota
ÞÊiÊ«>À>iÊignorado.
-ˆ}ÕiÊ>Êconsigna
ÞÊiÊÌiÃœÀœÊmagníﬁco]
i˜ÊÕ˜Ê˜ÕiÛœÊmagnate]
ÌiÊVœ˜ÛiÀÌˆÀ?°
Ignacio]ÊiÊmagnate Ài}>>Ê>ÊAgnes magníﬁcas magnolias, Ãˆ˜Êmagniﬁcar ÃÕÊmagnoÊ}iÃÌœ° >ÊiV…iÊ`iÊmagnesio
˜œÊµÕˆiÀiÊÌœ“>ÀÊ Ignacio] ÃÕÃÊLÕi˜œÃÊiviVÌœÃÊ ignora …>ÃÌ>Ê`iÃ«ÕjÃ `iÊÕ˜>Ê…œÀ>°
3. En oraciones
ElbaÊÞÊAlberto silbanÊÕ˜>ÊL>>`>°
ÊalbañilÊVœ“iÊalbóndigas.
2. En vocabulario
L
LB
1. Ejercitar entre vocales
alba albo albur albergue albino
albañil albor álbum albergar albinismo
silbar alborada albúmina albedrío silbido
albacea albóndiga balbucear alberca bulbito
albahaca alboroto balbuceante silbe Elbita

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡362
ÃiÊalbinoÊÌˆi˜iÊÕ˜Êálbum.
ElbitaÊbalbuceaÊ«œÀµÕiÊiÃÊV…ˆµÕˆÌ>°
AlbaÊiÃÊalbina.
AlbertoÊiÃÊalbaceaÊi˜ÊiÃiÊ«ÕiLœ°
œ˜ÊalbahacaÊÞÊ>œÊ«Ài«>À>ÀjÊiÊ«iÃÌœ°
*ÕÃiÊiÊbulboÊ`iÊ>Ê«>˜Ì>Êi˜Ê>Ê“>ViÌ>°
˜ÌÀiÊÌ>˜ÌœÊalborotoÊÃiÊœ‰>ÊÕ˜Êsilbido.
>ÊV>À>Ê`iÊ…ÕiÛœÊÌˆi˜iÊalbúmina.
ÊalbedríoÊ`iLiÊ>ÕÃÌ>ÀÃiÊ>Ê>ÃÊ˜œÀ“>ÃÊ“œÀ>iÃ°
ElbaÊÃiÊL>šÊi˜Ê>Êalberca.
4. En versos rimados
ÊLœÌi]Ê>Êalbur
Û>Ê«œÀÊiÊ“>À]
·i}>À?Ê>Êalba
>Ê>ÊˆÃ>Ê`iÊElba¶
Al-ba-ha-ca balbucea Elbita. Al-bón-di-ga balbucea Albertito. œÃÊ`œÃÊÕ˜ÌˆÌœÃ balbucean Þ]Êbalbuceando]
Õ˜Êalboroto Û>˜Ê>À“>˜`œ°
iÊ>Êi>˜>ÊAlbión i}ÊiÃiÊV>«ˆÌ?˜ -ˆÀÊAlberto]ÊiÊalbino v>“œÃœÊ«œÀÊÃÕÊsilbido. -ˆÊÞœÊ˜œÊsilbo ·+Õˆj˜Êsilba¶ µÕiÊÕ˜Êsilbido >µÕ‰ÊÞœÊœˆ}œ° ÊsilbidoÊ“iÊÃˆ}Õi «œÀµÕiÊ`œ˜`iÊÞœÊÛœÞ°6>Êsilbando
Õ˜>Ê`ÕViÊL>>`>] iÊL>µÕi>˜œ] «œÀÊiÊV>“ˆ˜œ] >Ê>ÊÕâ `iÊ>Êalborada.

‡Grupos consonánticos
363 ‡
LC/Q
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
calcar halcón cálculo talquera alquitrán
alcachofa talco calcular remolque alquilar
alcaucil alcoba calculadora volquete alquimista
alcanzar palco alcurnia alquería alquilado
alcalde alcohol malquerer alquimia
alcantarilla calcomanía malquistar
alcancía vuelco
3. En oraciones
Ê`ˆ˜iÀœÊµÕiÊ…>ÞÊi˜Ê>ÊalcancíaÊ“iÊalcanzará.
Ã>Ê«iÀÃœ˜>ÊiÃÊ`iÊ˜œLiÊalcurnia.
6œÞÊ>ÊcalcarÊiÃÌiÊ“>«>°
œ“iÀi“œÃÊalcaucilesÊVœ˜Ê>ViˆÌi°
ÊalcaldeÊÀiVœÀÀˆÊ>ÊVˆÕ`>`°
>ÊalcantarillaÊÃiÊÌ>«°
ÊhalcónÊÛœ>L>Ê“ÕÞÊ>Ìœ]ÊÃœLÀiÊiÊvolcán.
>ÃÊcalcomaníasÊ˜œÊÃiÊcalcan]ÊÃiÊ«i}>˜°
ÊalcaldeÊÞÊ>ÊalcaldesaÊÛ>˜Ê>Ê>Êalcaldía.
*i«iÊentalcaÊÌœ`œÊÃÕÊVÕiÀ«œÊVœ˜ÊiÊtalcoÊ`iÊiÃ>Êtalquera.
Õ>˜ÊremolcóÊiÊvolqueteÊVœ˜ÊiÊremolque.
-iÊ“iÊV>ÞÊ>Ê“œ˜i`>Êi˜Ê>Êalcantarilla.
iˆ>Ê…ˆâœÊÌœ`œÃÊœÃÊcálculosÊVœ˜Ê>Êcalculadora.
Ã>ÊiÃÊÕ˜>ÊLiLˆ`>ÊÃˆ˜Êalcohol.
Ê>ÕÌœÊ`ˆœÊÕ˜ÊvuelcoÊViÀV>Ê`iÊ>Êalcantarilla.
Ã>ÊV>Ã>ÊÞ>ÊiÃÌ?Êalquilada.
iÊ}ÕÃÌ>ÊL>ˆ>ÀÊ>Êpolca.
ÕˆÊ>ÊÛiÀÊº>Êmalquerida”Ê`iÃ`iÊÕ˜ÊpalcoÊi˜ÊiÊÌi>ÌÀœ°
œÃÊalquimistasÊVÀi‰>˜Êi˜Ê>Êalquimia.
˜Ê>ÊV>iÊ«ÕÃˆiÀœ˜ÊÕ˜>ÊV>«>Ê`iÊalquitrán.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡364
4. En versos rimados
ÃiÊcalculista
“ÕÞÊcalculador]
Vœ˜ÊÃÕÊcalculadora]
…ˆâœÊœÃÊcálculos
“?ÃÊÀ?«ˆ`œ
µÕiÊÕ˜Êhalcón.
‰>Ê>Ê`‰> i˜Ê>Êalcancía] Õ˜>Ê“œ˜i`>Ê«œ˜‰>° 9Ê>Êalcancía] ÀiÛi˜ÌÊÕ˜Ê`‰>° />˜Ìœ]ÊÌ>˜Ìœ] …>L‰>Ê«ÕiÃÌœ] `‰>Ê>Ê`‰>] i˜ÊiÃ>Êalcancía.
œ˜ÊiÊremolque ÌÀ>i˜ÊiÊvolquete] œÊi˜>˜ `iÊiÃVœ“LÀœÃ iÃœÃÊ…œ“LÀiÃ] ÞÊÃiÊiÛ>˜] œÃÊiÃVœ“LÀœÃ ÞÊiÊvolquete] Vœ˜ÊiÊremolque.
Polca]Êpolquita
L>ˆ>Ê>Êpolquita]
Õ˜œ]Ê`œÃ]ÊÌÀiÃ]
Õ˜œ]Ê`œÃ]ÊÌÀiÃ°
Talco]Êtalquito]
«œ˜}œÊiÊtalco
i˜Ê>Êtalquera.
1˜œ]Ê`œÃ]ÊÌÀiÃ]
Õ˜œ]Ê`œÃ]ÊÌÀiÃ°
>ˆ>˜`œÊ>Êpolca
Ìœ`œÊiÊtalcoÊÌˆÀj°
œ˜ÊÃÕÃÊ«iÕV>Ã
entalcadas]
>ÊVœ˜`iÃ>
ÞÊ>Êalcaldesa
>ÊÌi>ÌÀœÊvÕiÀœ˜
ÞÊi˜ÊiÊpalco
ÃiÊÃi˜Ì>Àœ˜°
ÊÃišœÀÊalcalde «>À>Êalquilar iÃ>ÊV>Ã>ÊLÕÃV° Ã>ÊV>Ã>ÊµÕiÊalquilan Vœ˜ÊLÕi˜Êalquiler. Ê«ÀiVˆœÊcalculó] «iÀœÊ“>Êcalculó] «œÀµÕiÊiÃ>ÊV>Ã> Þ>ÊÃiÊalquiló.
pÊ>“iÊiÊalcaucil.
p/œ“>Ê>Êalcachofa.
pÊu9œÊÌiÊ«i`‰ÊiÊ
alcaucil
ÞÊ˜œÊ>Êalcachofat
pÊ9œÊÌiÊ`œÞÊ>
alcachofa]
“>ÃÊ˜œÊiÊalcaucil.
·9Ê«œÀÊµÕj]Ê«œÀÊµÕj
“iÊ`>ÃÊ>Êalcachofa
ÞÊ˜œÊiÊalcaucil?
pÊ*œÀµÕiÊ`i
alcachofa
ÞÊ`iÊalcaucil
iÊÃ>LœÀÊiÃÊˆ}Õ>°

‡Grupos consonánticos
365 ‡
LCH
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
colcha colchón bolchevique salchichón
Calchaquí pilche salchicha
pilcha tehuelche colchita
3. En oraciones
œÃÊˆ˜`ˆœÃÊcalchaquíesÊÛˆÛ‰>˜Êi˜Ê/ÕVÕ“?˜°
ChalchuapaÊiÃÊÕ˜>ÊÛˆ>Ê`iÊÊ->Û>`œÀ°
˜ÊÃ«>š>ÊvÕˆÊ>ÊElcheÊ>ÊÛˆÃˆÌ>ÀÊ>Ê“ˆÊÌ‰œ°
˜Ê*iÀÖÊVœ“«ÀjÊÕ˜ÊpilcheÊ“ÕÞÊ…iÀ“œÃœ°
PilcheÊiÃÊÕ˜>ÊÌ>â>Ê«iµÕiš>Ê`iÊ“>`iÀ>°
/À>iÊÛ>Àˆ>ÃÊcalchasÊ`iÊ…ˆi°
ÊcolchoneroÊ…ˆâœÊ`œÃÊcolchones.
*ÕÃiÊ>ÊcolchaÊÃœLÀiÊiÃiÊcolchón.
/iiÀjÊÕ˜>ÊcolchitaÊ«>À>Ê>ÊVÕ˜>Ê`iÊ*œV…ˆÌ>°
…ˆVœÃ]Ê«œ˜}>˜Ê>ÃÊcolchonetasÊi˜ÊiÊ«ˆÃœ°
4. En versos rimados
1˜ÊcolchónÊ“ÕÞÊ“Õˆ`œ
ÞÊÕ˜>ÊcolchonetaÊw˜ˆÌ>]
«i`‰ÊµÕiÊ“iÊ…ˆVˆiÀ>]
>Êcolchonero
`iÊiÃ>Êcolchonería.
*iÀœ]ÊiÊ“ÕÞÊcalchudo]
“ÕÞÊÀi}œÀ`iÌ>
…ˆâœÊ>Êcolchoneta]
ÞÊiÊcolchón]
w˜œÊVœ“œÊiÊV>ÀÌ˜°
ÊÃišœÀÊVilches
Ìœ“>ÊÃÕÊÌj
ÃœÊi˜Êpilches.*œ˜}œÊ>Êcolcha ÃœLÀiÊiÊcolchón] ÞÊ«œ˜}œÊ>Êcolchita ÃœLÀiÊ>Êcolcha] >ÃÊcalchas i˜Ê>ÃÊV>>Ã] ÞÊ>ÃÊpilchas i˜Ê>ÃÊ«iÀV…>Ã°
LD
1. Ejercitar entre vocales

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡366
2. En vocabulario
Hilda caldo Balduino balde caldito
soldado saldo balduque aldea maldición
baldaquín baldosa aldeano baldío
saldar boldo molde
baldazo soldó moldea
3. En oraciones
BalduinoÊÛˆÃˆÌ>ÊÕ˜>ÊaldeaÊ`iÊSaldaña.
GildaÊVœ“«ÀÊÌi>ÃÊ`iÊsaldos.
ÊsoldadoÊÛˆ}ˆ>Ê>Êaldea.
>ÊaldeanaÊ…>ViÊÕ˜ÊÀˆVœÊcaldo.
¡Maldición!ÊiÃÌ>ÊbaldosaÊiÃÌ?ÊÀœÌ>°
ÊbalduqueÊiÃÊÕ˜>ÊVˆ˜Ì>Ê>˜}œÃÌ>Ê«>À>Ê>Ì>ÀÊi}>œÃ°
HildaÊ…ˆâœÊÕ˜ÊbaldaquínÊ`iÊÃi`>°
GildaÊbaldeaÊiÊ«ˆÃœÊembaldosado.
BalduinoÊˆ“«ˆÊiÊÌiÀÀi˜œÊbaldío.
œ˜ÊœÃÊmoldesÊ…>ÀjÊÀˆV>ÃÊ“>ÃˆÌ>Ã°
AldoÊÃ>LiÊmoldearÊiÊ«?ÃÌˆVœ°
4. En versos rimados
HildaÊÞÊGilda]
`œÃÊˆ˜`>ÃÊaldeanas]
…ˆVˆiÀœ˜ÊÀˆVœÊcaldito
«>À>ÊiÊsoldadito.
iL>œÊ`iÊbaldaquín ÃiÊÃˆi˜Ì>ÊBalduino] iÊ“?ÃÊÃ>LˆœÊÀiÞ `iÊÌœ`œÃÊœÃÊLi`Õˆ˜œÃ°
œ˜ÊiÊbaldeÊ baldean >ÃÊbaldosas HildaÊÞÊ,œÃ>° HildaÊ>ÃÊ“œ> ÞÊ,œÃ>ÊÃiV> >ÃÊbaldosas. Ê“i˜Ã>iÊ>Ê`ÕµÕi ÞÊ>Ê>Ê`ÕµÕiÃ> Vœ˜ÊiÊbalduque] `ˆœÊiÊLi`Õˆ˜œ] soldadoÊ`iÊBalduino.

‡Grupos consonánticos
367 ‡
LF
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
alfajor golfo sulfuro alférez alﬁl
alfarero alfombra sulfúrico alfeñique alﬁler
alfarería alfombrado sulfuroso solfeo delfín
alfalfa alforza sulfurar solfear sílﬁde
alfabeto alforja sulfurado alféizar alﬁletero
3. En oraciones
ÃiÊalférezÊVœ“ˆÊÕ˜Êalfajor.
ÊalfareroÊÌÀ>L>>Êi˜Ê>Êalfarería.
ÊV>L>œÊVœ“iÊalfalfa.
ÃÌÕ`ˆ>ÀjÊiÊalfabetoÊ}Àˆi}œ°
ÊVœ“i`œÀÊiÃÌ?Êalfombrado°Ê
>ÊalfombraÊiÃÊÀœ>°
ˆÊLÕÃ>ÊÌˆi˜iÊalforzas.
iÊ}ÕÃÌ>Êsolfear.
œÃÊalﬁleresÊiÃÌ?˜Êi˜ÊiÊalﬁletero.
Õˆ`>`œÊVœ˜ÊiÊ?Vˆ`œÊsulfúrico.
ÃiÊdelfínÊÃ>LiÊÕ}>À°
*iÀ`‰ÊiÊalﬁlÊ˜i}Àœ°
-iÊ`iLiÊÀi«>À>ÀÊiÊalféizarÊ`iÊ>ÊÛi˜Ì>˜>°
Ã>Ê“ÕiÀÊ«>ÀiViÊÕ˜>Êsílﬁde.
ÃiÊalfeñiqueÊiÃÌ?Êsulfurado.
4. En versos rimados
*>À>Ê>µÕ‰
“ÕiÛiÊiÊalﬁl]
«>À>Ê>?
“ÕiÛiÊiÊalﬁl.
>µÕiÊ>Ìi
Vœ˜ÊiÊalﬁl
“iÊ`ˆœÊ>Êw˜°
AlﬁleresÊi˜Ê>Ê“iÃ>] alﬁleresÊi˜ÊiÊ«ˆÃœ] alﬁleresÊi˜Ê>ÊÌi>] alﬁleresÊi˜Ê>ÊVˆ˜Ì>° Alﬁleres]Êalﬁleres] iÃÌ?˜Êi˜ÊÌœ`>ÃÊ«>ÀÌiÃ “i˜œÃÊi˜ÊiÊalﬁletero.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡368
LG (fonado)
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
]Ê ]Ê]
i“«ˆiâ>ÊiÊalfabeto]
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊVœ“iÊiÊ
alfajor.
]Ê]Ê ]
Ãˆ}ÕiÊiÊalfabeto]
Vœ“iÃÊ>Ê“ˆÌ>`Ê`iÊ
alfajor.
8]Ê9]Ê<]
iÊw˜Ê`iÊalfabeto
ÞÊÃiÊ>V>LÊÌÕÊalfajor.
ÊalfareroÊ`iÊ>Ê
alfarería
˜œÊ…>ViÊœÃÊalfajores
˜ˆÊÛi˜`iÊ>Êalfalfa.
ÊalfareroÊ`iÊ>Ê
alfarería
ÃœÊ…>ViÊVœ˜ÊÃÕÃÊ
“>˜œÃ
ˆ˜`>ÃÊÛ>Ãˆ>ÃÊ`iÊ
L>ÀÀœ°
algas algo alguno Salguero alguien
nalga valgo alguna Helguera pulguiento
acelga salgo alguacil jilguero Olguita
belga vulgo
colgar telgopor
pulga
3. En oraciones
Alguien colgóÊ>Êw}ÕÀ>Ê`iÊtelgopor.
HelgaÊÕÃ>Ê>ÊÀœ«>Êholgada.
OlgaÊ“ˆÀ>Ê>ÃÊalgasÊ“>Àˆ˜>Ã°
9>ÊsalgoÊ>ÊVœ“«À>ÀÊ>ÊnalgaÊ«>À>Ê>ÃÊ“ˆ>˜iÃ>Ã°
*>ÃÊÕ˜Ê«iÀÀœÊpulguiento.
ÃiÊbelgaÊÛˆÛiÊi˜Ê>ÊV>iÊSalguero.
ÃiÊ}>ÌœÊÌˆi˜iÊpulgas.
Ê}>L?˜ÊiÃÌ?Êcolgado.
Ã>ÊiÝ«ÀiÃˆ˜ÊiÃÊvulgar.
OlguitaÊ«ˆV>Ê>ÃÊacelgas.
ÊjilgueroÊiÃÌ?Êi˜Ê>Ê>Õ>°
AlgunaÊÛiâÊˆÀjÊ>ÊÕÀœ«>°

‡Grupos consonánticos
369 ‡
4. En versos rimados
Ê>Êpulga]
iÊjilguero
˜œÊiÊV>˜Ì>°
Êjilguero]
>Êpulga
˜œÊiÊÃ>Ì>°
-ˆÊsalgo ÛœÞÊ`iÊHelguera …>Vˆ>ÊSalguero] ÞÊÃˆÊÛÕiÛœ] Ûi˜}œÊ`iÊSalguero «>À>ÊHelguera. Alguien ÌÀ>œÊalgo] ÞÊalguno œÊÀiVˆLˆ° *iÀœ ÃˆÊalguno ÌÀ>œÊalgo] alguien œÊÀiVˆLˆ°
ÃiÊ«iÀÀœ “ÕÞÊvulgar] ÃœÊÌˆi˜iÊalgo ˜>`>Ê«œ«Õ>À° ÃiÊ«iÀÀœ “ÕÞÊvulgar] ÃœÊÌˆi˜iÊpulgas µÕiÊ˜œÊ«>À>˜ `iÊÃ>Ì>À°ˆ>˜iÃ>Ã Vœ˜Ênalga ÞœÊ…>Àj] ÞÊLœV>`ˆÌœÃ Vœ˜Êacelga «Ài«>À>Àj\ Õ˜Ê“i˜Ö “ÕÞÊvulgar. ÃiÊÃ>Vœ Ì>˜Êholgado] ÃˆÊsalgo] ˜œÊ`i>ÀjÊcolgado. *iÀœÊÃˆÊ˜œÊsalgo] iÃiÊÃ>Vœ Ì>˜Êholgado] `i>ÀjÊcolgado.
LG (afonado)
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
algebraico Bélgica
álgebra nostalgia
analgésico álgido
algebrista neuralgia
3. En oraciones
/œ“>ÀjÊÕ˜ÊanalgésicoÊ«>À>ÊiÃÌ>Êneuralgia.
-ˆi˜ÌœÊnostalgiaÊ«œÀÊ“ˆÊ«>‰Ã°
ÃÌ>ÃÊvÀ“Õ>ÃÊalgebraicasÊ>ÃÊVœ«ˆjÊ`iÊˆLÀœÊ`iÊálgebra.
6ˆ>>ÀjÊVœ˜ÊiÊalgebristaÊ>ÊBélgica.
˜Ê>Ê˜Ì?ÀÌˆ`>ÊiÊVˆ“>ÊiÃÊálgido.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡370
4. En versos rimados
AljubasÊ`iÊÃi`>
Vœ˜Êaljófar
LœÀ`>`>Ã]
ÕÃ>˜ÊœÃÊ“œÀœÃ
`iÊiÃ>Êaljama.
>Ê“œÀ>Ê<œÀ>ˆ`>] `iÊaljibe Ã>V>ÊiÊ>}Õ>° ˜Ê>Êaljofaina «œ˜iÊiÊ>}Õ>] >ÊLi>Ê<œÀ>ˆ`>°
œ˜ÊiÃÌiÊVˆ“> Ì>˜Êálgido] ˜œÊVi`i “ˆÊneuralgia. œ˜ÊiÃÌiÊVˆ“> Ì>˜Êálgido] ÃœÊ«Õi`œ Ìœ“>ÀÊanalgésico. ÃiÊalgebrista] }À>˜ÊV>VÕˆÃÌ>] i˜ÊBélgica iÊálgebraÊiÃÌÕ`ˆ>L>° >ÃÊvÀ“Õ>ÃÊalge- braicas iÃiÊalgebrista] }À>˜ÊV>VÕˆÃÌ>] Vœ˜Ê>…‰˜Vœ >ÃÊ>«ˆV>L>°
LJ
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
aljama aljofaina aljuba aljez aljibe
aljaba aljófar aljecería
aljonje
3. En oraciones
œÃÊ“œÀœÃÊ`iÊiÃ>ÊaljamaÊÕÃ>˜Êaljubas.
>Ê“œÀˆÃV>Ê>`œÀ˜>ÊÃÕÊÌÖ˜ˆV>ÊVœ˜Êaljófar.
ÊaljófarÊiÃÊÕ˜ÊVœ˜Õ˜ÌœÊ`iÊ«iÀ>ÃÊˆÀÀi}Õ>ÀiÃ°
>ÃÊV>Ã>ÃÊ>˜Ìˆ}Õ>ÃÊÌi˜‰>˜ÊÕ˜ÊaljibeÊi˜ÊiÊ«>Ìˆœ°
>ÊaljofainaÊiÃÌ?ÊViÀV>Ê`iÊaljibe.
ÊV>â>`œÀÊiÛ>Ê>ÃÊyiV…>ÃÊi˜Ê>Êaljaba.
>ÊaljofainaÊiÃÌ?Êi˜>Ê`iÊ>}Õ>°
>ÊaljubaÊiÃÊÕ˜>ÊÛiÃÌˆ`ÕÀ>Ê“œÀˆÃV>ÊVœ˜Ê“>˜}>ÃÊVœÀÌ>Ã°
4. En versos rimados

‡Grupos consonánticos
371 ‡
LM
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
almacén almohada almuerzo almeja almirante
calma almohadón almuecín colmena colmillo
Zulma olmos almena fulmina
Vilma yelmo colmenar almidón
3. En oraciones
Zulma almidonaÊ>ÊV>“ˆÃ>°
DelmaÊvÕiÊ>Êalmacén.
ˆÌœÊiÃÊalmacenero.
AlmaÊÕ˜Ì>ÊalmejasÊVœ˜Êcalma.
ÃiÊyelmoÊiÃÊ`iÊ“iÌ>°
6>“œÃÊ>Êalmorzar.
ÊalmuerzoÊÃiÊÃˆÀÛiÊ>Ê>ÃÊ`œVi°
ÊalmiranteÊ“ˆÀ>ÊiÊ“>ÀÊcalmo.
ÊalmuecínÊÃiÊ>Ãœ“>Êi˜Ê>ÊalmenaÊ`iÊ>ÊÌœÀÀi°
ˆÌ>Ê…>ViÊÕ˜Êalmohadón.
>ÃÊ>Li>ÃÊÛ>˜Ê>Ê>ÊcolmenaÊ`iÊiÃiÊcolmenar.
VilmaÊÌiiÊViÀV>Ê`iÊolmo.
ÃiÊÛi˜i˜œÊiÃÊfulminante.
Zulma almuerzaÊi˜ÊÃÕÊV>Ã>°
4. En versos rimados
>Êalmohada
i˜Ê>ÊV>“>]
ÞÊiÊalmohadónÊ
i˜ÊiÊÃˆ˜°
Almejas] “ÕV…>ÃÊalmejas] i˜ÊÀˆV>ÊV>âÕi> …œÞÊalmorzaré.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡372
LP
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
˜Ê>VÌœÊculminante]
>µÕiÊalmirante
Ã>VÊiÊcolmillo]
`iÊ“œ`œÊfulminante]
>ÊiÃiÊiiv>˜Ìi°
AlmejasÊi˜ÊV>âÕi> «>À>ÊiÊalmuerzo …>ViÊZulma] “ˆÊ>LÕi>° AlmejasÊi˜ÊV>âÕi> «>À>ÊiÊalmirante] …>ViÊZulma “ˆÊ>LÕi>°
alpaca palpo felpudo Alpes alpiste
pulpa pulpo golpe golpiza
felpa felposo pulpero pulpito
esculpe esculpir
3. En oraciones
ÃiÊ«œ˜V…œÊiÃÊ`iÊalpaca.
->V>Ê>ÊpulpaÊ`iÊ>Ê˜>À>˜>°
Ã>ÊfelpaÊiÃÊÃÕ>Ûi°
PalpaÊiÊ“i˜Ê“>`ÕÀœ°
ÃiÊpulpoÊiÃÊ«iˆ}ÀœÃœ°
ÃiÊfelpudoÊiÃÊ˜ÕiÛœ
6ˆ˜ˆiÀœ˜ÊœÃÊalpinosÊ`iÊœÃÊAlpes.
"‰Ê`œÃÊgolpesÊi˜Ê>Ê«ÕiÀÌ>Ê`iÊ>Êpulpería.
ÊpulperoÊ`iÊiÃ>ÊpulperíaÊVœ“iÊpulpoÊVœ˜Ê>ÀÀœâ°
iÊ`ˆÊalpisteÊ>Ê>ÃÊ}>ˆ˜>Ã°
4. En versos rimados
GolpeÊ>Êgolpe
iÊalpino pulpero
Ã>VÕ`iÊiÊfelpudo.
GolpeÊ>Êgolpe
Ã>VÕ`iÊiÊfelpudo
iÊalpino pulpero.
Êalpino Elpidio Õ}œÊ`iÊpulpa >ÊpulperoÊ«ˆ`ˆ° PulpaÊ`ÕVi] ElpidioÊÃiÊLiLˆ°

‡Grupos consonánticos
373 ‡
LR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
œÃÊalpinos]
>Ê>Êpulpera
`iÊ>Êpulpería]
pulpoÊVœ˜ÊÃ>Ã>
iÊ«i`‰>˜°
9Ê>Êpulpera
`iÊ>Êpulpería]
>ÊœÃÊalpinos
iÃÊ`iV‰>
µÕiÊpulpoÊVœ˜ÊÃ>Ã>
i>Ê˜œÊ…>V‰>°
1˜ÊpulpoÊV…ˆµÕˆÌœ
palpaba
i˜ÊiÊvœ˜`œÊ`iÊ“>À°
Palpaba
>}œÊfelposo]
µÕiÊ˜œÊiÀ>Êpulposo.
Palpaba
Ì>˜ÊÃœÊÕ˜Êfelpudo]
i˜ÊiÊvœ˜`œÊ`iÊ“>À°
maltrotar alrededor Ulrico
3. En oraciones
UlricoÊ}Õ>À`>ÊiÊÀi}>œÊi˜ÊiÊÀœ«iÀœ°
ÊÀ>Ì˜ÊVœÀÀiÊalrededorÊ`iÊ>Ê“iÃ>°
ÊÌÕÊÀœœÊiÃÊ«>À>ÊiÊÀˆVœÊUlrico.
MalrotarÊÃˆ}˜ˆwV>Ê“>}>ÃÌ>À°
4. En versos rimados
œ˜ÊUlrico]
el relojero,
Ìˆi˜iÊÕ˜ÊÀiœ°
9Êel reloj
`iÊ`œ˜ÊUlrico
Ìˆi˜i]ÊiÃÌ>ÊÛiâ]
>ÃÊ>}Õ>ÃÊal revés.
Sol rubio] sol redondo] sol ricoÊ`iÊÕâ ÞÊ`iÊV>œÀ] …>ViÊLÀˆ>ÀÊÌœ`œ >Ê“ˆÊalrededor. El rinoceronte ÞÊel ratón “ˆÀ>˜Êel rosal al rayoÊ`iÊÃœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡374
LS
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
salsa bolsón malsufrido pulsera bolsillo
bolsa pulso pulseada bolsita
balsa malsonante valses balsita
pulsa Nelson falsear celsitud
bálsamo falso valseado Alsina
3. En oraciones
NelsonÊÞÊCelso pulsean.
ÊbalseroÊ}Õ‰>Ê>Êbalsa.
*ÕÃiÊ>ÊpulseraÊi˜ÊiÊbolsillo.
ÃiÊiÃÊÕ˜ÊLÕi˜ÊbálsamoÊ«>À>ÊiÊmalsufrido.
EmilseÊÌˆi˜iÊÕ˜>Êpulsera falsa.
ElsaÊiÛ>ÊiÊbolsón.
NelsonÊÛˆÛiÊi˜Ê>ÊV>iÊAlsina.
>ˆ>Ài“œÃÊÕ˜œÃÊvalses.
ElsaÊ…>ViÊsalsas.
ÃiÊÌi“>Ê“ÕÃˆV>ÊiÃÌ?Êvalseado.
iÛi“œÃÊ>ÃÊbolsitasÊi˜Ê>Êbalsa.
4. En versos rimados
˜Ê>Êbalsa
Ûˆ>>ÊElsita]
iÛ>ÊÕ˜>Êbolsa
ÞÊÕ˜>Êbolsita.
ÊV…ˆµÕˆœ «ÕÃœÊi˜ÊiÊbolsillo >Êfalsa pulsera `iÊiÃ>Êbalsera.
˜ÊiÊbolsón] >Êbolsa] i˜Ê>Êbolsa] >Êbolsita] ÞÊi˜Ê>Êbolsita >Êpulsera `iÊElsita. Ã>Êsalsa Ì>˜ÊÃ>LÀœÃ> >Ê…>ViÊElsa «>À>ÊCelso iÊbalsero.

‡Grupos consonánticos
375 ‡
LT
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
alta alto altura altera altivo
palta bulto cultura voltea altitud
delta salto soltura salte último
voltaje suelto cultural soltero cultivo
vuelta falto escultura malteada voltio
3. En oraciones
>ÊalturaÊ˜œÊ“iÊalteraÊ˜ˆÊ“iÊvoltea.
6>“œÃÊ>Ê«>Ãi>ÀÊ>ÊDelta.
i`ˆÀjÊiÊvoltajeÊVœ˜ÊiÊvoltímetro.
Ã>ÊÀ>˜>ÊsaltaÊ“ÕÞÊalto.
-iÊ`iLi˜ÊÃ>V>ÀÊiÃœÃÊbultosÊ`iÊ>‰°
*œÀÊiÃÌ>Vˆœ˜>ÀÊ“>]Ê`iLiÀjÊ«>}>ÀÊ>Êmulta.
ÃiÊÃišœÀÊL>ˆ>ÊVœ˜Êsoltura.
œ“iÀjÊpaltaÊÞÊ`iÃ«ÕjÃÊÌœ“>ÀjÊiV…iÊmalteada.
+ÕiÊsalteÊiÊúltimoÊ`iÊ>Êw>°
Ã>ÊesculturaÊiÃÊ…iÀ“œÃ>°
ÀjÊ>ÊiÃ>ÊVœ˜viÀi˜Vˆ>Êcultural.
˜ÊiÊ«>‰ÃÊÃiÊcultivanÊ“ÕV…œÃÊViÀi>iÃ°
4. En versos rimados
Salta, salta
iÊÃ>«ˆÌœ°
Salta, salta,
salta alto.
Alto, alto,
salta alto]
iÊÃ>«ˆÌœ
alto salta.
œ˜Êsoltura …>L>ÊµÕˆi˜ÊÌˆi˜i }À>˜Êcultura. œ˜Êsoltura …>L>ÊµÕˆi˜] `iÃ`iÊ˜ˆšœ] ÃiÊ…>Êcultivado.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡376
LTR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario:
BultosÊÞÊbultitos
“œ˜Ìœ˜iÃÊ`iÊbultos
i˜œÃÊ`iÊpaltas.
PaltasÊÞÊpaltitas
i˜Ê“œ˜Ìœ˜iÃ
`iÊbultosÊÞÊbultitos.
-ÕLœ]ÊÃÕLœ] ÃÕLœÊ“ÕÞÊalto >Êaltura ˜œÊ“iÊaltera] >Êaltura ˜œÊ“iÊvoltea.
altramuz ﬁeltro altruismo peltre
altramucero ﬁltro altruista
ﬁltración
3. En oraciones
ÊaltramuceroÊÛi˜`iÊaltramuces.
ÊpeltreÊiÃÊÕ˜>Ê>i>Vˆ˜Ê`iÊVˆ˜V]Ê«œ“œÊÞÊiÃÌ>šœ°
ÃiÊÃœ“LÀiÀœÊiÃÊ`iÊﬁeltro.
>ÞÊµÕiÊﬁltrarÊiÊV>vj°
˜Ê>ÊÌiÀÀ>â>Ê…>ÞÊﬁltraciones.
ÊaltruismoÊiÃÊiÊ>“œÀÊ>Ê«Àˆ“œ°
>ÃÊ«iÀÃœ˜>ÃÊ}i˜iÀœÃ>ÃÊÃœ˜Êaltruistas.
ÊiÃ«‰>ÊÃiÊinﬁltróÊi˜Ê>ÃÊÌÀœ«>ÃÊi˜i“ˆ}>Ã°
4. En versos rimados
ÃiÊÃišœÀ
`iÊVœÀ>â˜ÊÌ>˜Ê
LÕi˜œ]
i˜Ãiš>Ê>ÊÃÕÃÊ…ˆœÃ
>ÊVÕÌˆÛ>À
iÊaltruismo
ÞÊ`iÃÌiÀÀ>À
iÊi}œ‰Ã“œ°
ÊﬁltrarÊiÊV>vj µÕiÊ“>ÊﬁltradoÊiÃÌ?° ÊﬁltrarÊiÊÌj µÕiÊ«iœÀÊﬁltradoÊiÃÌ?° œÊÃjÊÃˆÊiÃ «œÀµÕiÊiÊﬁltro ÀœÌœÊiÃÌ?] œÊ«œÀµÕiÊ“> ﬁltradorÊÃiÀ?°

‡Grupos consonánticos
377 ‡
LV
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
calva polvo válvula revólver olvido
malvado polvorín valvular solvente calvicie
malvas pólvora solvencia pelvis
salvar calvo polvera salvia
salvado malvón volver olvidar
calvario selvoso envolver Malvinas
salvaje salvoconducto disolver
3. En oraciones
ÃiÊV>šœÊiÃÌ?Êgalvanizado.
ÊmalvísÊiÃÊÕ˜>ÊiÃ«iVˆiÊ`iÊÌœÀ`œ°
ÃœÃÊmalvonesÊÃœ˜Êsilvestres.
ÃÌ>ÃÊÃœ˜Êválvulas helvéticas.
ÊmalvadoÊ˜œÊÃiÊsalvaráÊ`iÊV>ÃÌˆ}œ°
SilviaÊÀˆi}>Ê>ÃÊmalvas.
˜Ê>Êselva]Ê>ÊÛi}iÌ>Vˆ˜ÊiÃÊsilvestreÊÞÊ>Êv>Õ˜>ÊiÃÊsalvaje.
EnvuelveÊiÃiÊrevólverÊ`iÊÕ}ÕiÌi°
SilvioÊÌˆi˜iÊsolvenciaÊiVœ˜“ˆV>°
œÊÌiÊolvidesÊ`iÊVœ“«À>ÀÊiÊV>šœÊgalvanizado.
œ˜ÊÃÕÊcalvario]ÊÀˆÃÌœÊi˜ÃišÊiÊV>“ˆ˜œÊ`iÊ>ÊsalvaciónÊ`iÊ>“>°
-ˆÊÃiÊolvidaÊ`iÊÌœ`œ]ÊiÃÊolvidadizo.
SilvanaÊÃiÊV>ÞÊÞÊÃiÊvÀ>VÌÕÀÊ>Êpelvis.
6œÞÊ>ÊdisolverÊiÃÌ>Ê“>˜V…>ÊVœ˜Êsolvente.
*>À>ÊÀi>ˆâ>ÀÊiÊsalvataje]ÊiÛœÊiÊsalvavidas.
>ÊpólvoraÊiÃÌ?Êi˜ÊiÊpolvorín.
-iÊ>V>LÊiÊpolvoÊv>Vˆ>Ê`iÊiÃ>Êpolvera.
ÊcalvoÊVœ“«ÀÊÕ˜>ÊœVˆ˜Ê«>À>Ê>Êcalvicie.
4. En versos rimados
-ˆÊÌiÊolvidas
`iÊvolver]
Þ>Ê˜œÊvuelves]
«œÀµÕiÊ`iÊvolver
ÌiÊolvidasteÆ
ÞÊÃˆÊ˜œÊÌiÊolvidas]
Þ>Êvolverás.
MalvasÊÞÊmalvones yœÀiVi˜Êi˜Ê«Àˆ“>ÛiÀ>] >ÃÊÀˆi}>ÊSilverio] ÞÊ>ÃÊVÕˆ`>ÊSilvana. MalvasÊÞÊmalvones] i˜Ê«Àˆ“>ÛiÀ> Li>ÃÊyœÀiViÀ?˜°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡378
LZ/C
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
Elvio]
iÊhelvético]
Ûˆi˜iÊ`iÊHelvecia
ÞÊ˜œÊiÊ«ÀiœVÕ«>
ÃÕÊcalvicie.
>Êpólvora i˜ÊiÊpolvorín] }Õ>À`>Ê*i«‰˜Æ ÞÊiÊpolvo i˜Ê>Êpolvera «œ˜iÊVœ˜ÊVÕˆ`>`œ] ÃÕÊ«Àˆ“>Ê6iÀ>°
alza calzó dulzura alce calcio
calza calzón calcetín calciﬁcar
calzado calzoncillos realce calcinado
calzador descalzo úlcera solcito
endulza dulzón dulce tulcito
3. En oraciones
œÊV>“ˆ˜iÃÊdescalzo.
*œ˜ÌiÊiÊcalzadoÊVœ˜ÊiÊcalzador.
9>Ê>ÛÊiÊcalzoncilloÊÞÊiÊcalzón.
EmilceÊÌiiÊÕ˜Êcalcetín.
AlzaÊ>ÃÊVœÀÌˆ˜>ÃÊV>‰`>Ã°
RealzaÊÃÕÊÛiÃÌˆ`œÊVœ˜Ê>`œÀ˜œÃÊ`iÊtulcito.
ÊalceÊV…ˆµÕˆÌœÊ`ÕiÀ“iÊ>Êsolcito.
EndulzoÊiÊ«>˜ÊVœ˜ÊdulceÊ`iÊVˆÀÕi>Ã°
ÃœÃÊ…ÕiÃœÃÊiÃÌ?˜Êcalcinados.
EmilceÊ`i“ÕiÃÌÀ>ÊÃÕÊdulzura.
iLiÃÊÌœ“>ÀÊ«>ÃÌˆ>ÃÊVœ˜ÊcalcioÊ«>À>ÊcalciﬁcarÊœÃÊ…ÕiÃœÃ°

‡Grupos consonánticos
379 ‡
4. En versos rimados
œ˜ÊiÊdulce
Emilce endulza:
endulza iÊ«>˜]
endulzaÊ>ÊÌœÃÌ>`>°
œ˜ÊiÊdulce
Emilce endulzaÊ
Ìœ`œ
…>ÃÌ>ÊµÕiÊ˜œÊµÕi`iÊ
˜>`>°
Êalce œÀ}ÕœÃ>“i˜Ìi ÃÕÊV>Liâ>Êalza] >ÊLi>ÊVœÀ˜>“i˜Ì> ÃÕÊ«œÀÌiÊrealza.
-ˆÊ˜œÊÌiÊcalzas descalzo >˜`>À?Ã] ÞÊÃˆÊiÊcalzado ˜œÊÌiÊ«œ˜iÃ] œÃÊcalcetines i˜ÃÕVˆ>À?Ã°1˜Êcalzón «>À>ÊiÃÌiÊÀ>Ì˜] Õ˜Êcalzoncillo «>À>ÊiÊâœÀÀˆ˜œ ÞÊÕ˜Êcalcetín «>À>Ê>ÀÌ‰˜°
2. En vocabulario
M
MB
1. Ejercitar entre vocales
zamba ambos ambulancia tambero cambio
ámbar tambo bambú zumbe ambición
rumba tambor ombú embebe también
embalar mambo embudo embellece combinar
embarullar rombo embuste gambeta bombilla
timba rumbo embuido imbécil zumbido
bomba símbolo ambulante bombero ambiente

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡380
3. En oraciones
9œÊ˜œÊcambioÊiÊtamborÊ«œÀÊiÊbombo.
œ“‰ÊœÃÊbombonesÊ`iÊiÃ>Êbombonera.
ÃiÊembajadorÊiÃÊambicioso.
/œVœÊiÊbomboÊVœ˜ÊambasÊ“>˜œÃ°
TambiénÊÛˆ˜œÊ>Êambulancia.
>“iÊ>Êbombilla.
iÌœÊÃ>LiÊcombinarÊ>ÃÊgambetasÊÞÊ…>ViÀÊiÊ}œ°
9œÊL>ˆœÊiÊmamboÊÞÊ>Êrumba.
ÊombúÊiÃÊÕ˜>Ê…ˆiÀL>Ê}ˆ}>˜Ìi°
/>˜Ì>ÊbambollaÊ“iÊembarullaÊ>ÃÊˆ`i>Ã°
ÊtamberoÊˆ“«ˆ>ÊiÊtambo.
>ÞÊµÕiÊembalarÊiÊ>À>LiÊembotellado.
iLiÃÊÌœ“>ÀÊiÃiÊrumboÊ«>À>ÊˆÀÊ>ÊÌÕÊV>Ã>°
˜ÊiÃiÊambienteÊœÃÊ“ÕiLiÃÊÃœ˜Ê`iÊbambú.
ÊbomberoÊ`iÃ>À“Ê>Êbomba.
ÃiÊÛi˜`i`œÀÊambulanteÊÛi˜`iÊbombillas.
4. En versos rimados
œ˜Ê}ÕˆÌ>ÀÀ>ÊÞÊ
bombo
ÌœVœÊ>Êzamba.
œ˜Ê“>À>V>ÃÊÞÊ
tambor
ÌœVœÊiÊmambo.
u1˜Êˆ˜Vi˜`ˆœ i˜Ê>Êembajada! u>“i˜ >ÊœÃÊbomberos! u>“i˜ >Ê>Êambulancia! u->Ûi˜ >Êembajador!
Ê>ÊiÃÌ>˜Vˆ>]
Vœ˜Ê“ÕV…œÊ>«ÕÀœ]
i}Ê>Êambulancia.
ÃÊµÕiÊiÊtambero]
“ÕÞÊi˜>“œÀ>`œ
`iÊÕ˜>Êˆ˜`>
«>ˆÃ>˜>]
Ì>˜Êembobado]
Ìœ“ÊiÊ“>Ìi
Vœ˜ÊiÊembudo]
˜œÊVœ˜Ê>Êbombilla.
-iÊembellece
ÞÊÃiÊembelesa]
Vœ˜ÊÃÕÊˆ“>}i˜
`iÊámbar]
>Êembajadora
`iÊ>ÊLiiâ>°
œ˜ÊambasÊ“>˜œÃ] `iÊ>Êbombonera Ìœ“>L>ÊœÃÊbombones] Ãˆ˜Ê“ˆ˜ÕÌœÊ`iÊiÃ«iÀ>°

‡Grupos consonánticos
381 ‡
MBL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
rambla temblor emblema ombligo
semblante tembloroso tembleque ambliope
emblanquecer temblón temblequeo ambliopía
temblar tiemblo ensamble ombliguero
3. En oraciones
9œÊ«>ÃiœÊ«œÀÊ>Êrambla.
>˜V>ÊÃiÊemblanqueceÊ>ÊV>À>°
-iÊÃˆi˜ÌiÊ“>]ÊÌˆi˜iÊ“>ÊsemblanteÊÞÊtiembla.
>ÊL>˜`iÀ>ÊiÃÊiÊemblemaÊ˜>Vˆœ˜>°
/iÊ>Û>ÃÌiÊLˆi˜ÊiÊombligo.
ÃiÊtemblón tiemblaÊ«œÀÊÌœ`œ°
ÃiÊ˜i˜iÊÛ>Ê>Ê>ÊiÃVÕi>Ê`iÊambliopes.
ÃœÃÊ>˜ÌiœœÃÊÃœ˜Ê«>À>Êambliopías.
>ÞÊµÕiÊemblandecerÊiÊ“>ÌiÀˆ>Ê«>À>Ê“œ`i>À°
ÃiÊemblemaÊiÃÌ?ÊLˆi˜Ê…iV…œ°
ÊLiLjÊÌœ`>Û‰>ÊÕÃ>Êombliguero.
4. En versos rimados
ÊV?ˆ`œÊÃœ
i˜Ê>Êrambla
ÞœÊÀiVˆLœ°
ÊÛiÀ`iÊ“>À
`iÃ`iÊ>Êrambla
ÞœÊ“ˆÀœ°
œ˜ÊLÕi˜Êsemblante
«œÀÊ>Êrambla
viˆâ]ÊÞœÊ«>Ãiœ°
>˜`iÀ>ÊµÕiÀˆ`>] ViiÃÌˆ>Êemblema] `iÊi“œVˆ˜Êviˆâ ÞœÊÌ>“Lˆj˜Êtiemblo] >ÊÛiÀÌiÊ«>Ã>À] >ÊÛiÀÌiÊˆâ>À] œ˜`Õ>˜`œÊ>ÊÛˆi˜Ìœ°
·ÃÊÕ˜Êœœ¶ ·ÃÊÕ˜Ê>}ÕiÀœ¶ œ]ÊiÃÊÌ>˜ÊÃœ Õ˜Êombligo. /iÀÀˆLiÊÃÕÃÌœ iÊµÕiÊÃiÊiÛ] µÕiÊtemblando `iÊ“ˆi`œ] iÊtembleque ÃiÊemblanqueció.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡382
MBR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
alambrar ambrosia hambruna hambre hambriento
sombra hombro hombruna matambre sombrita
penumbra escombro embrujado hombre sombrilla
embrague asombro embrutecer sombrero embrión
sembrar embromar embrujar hombrera embriagador
sembrado embrollo timbre embridar
3. En oraciones
ÃiÊsombreroÊiÃÊ`iÊhombre.
iÊµÕi`œÊ>Ê>ÊsombraÊ`iÊ>Êsombrilla.
œ˜Ê«>˜ÊÞÊmatambreÊÃiÊµÕˆÌ>Ê>ÊhambrunaÊ`iÊhambriento.
œ˜ÊalambreÊ…ˆViÊiÊalambradoÊ`iÊV>“«œ°
œÊembromes]ÊÞœÊ˜œÊ“iÊasombroÊ`iÊembrujo.
/i˜}œÊiÊcalambreÊi˜ÊiÊhombro.
-œ˜ÊiÊtimbre]Êi˜Vˆi˜`iÊ>Êlumbre.
>À}>ÊœÃÊescombrosÊi˜ÊiÊV>ÀÀœ°
Êsembrador siembraÊÃÕÊsembradío.
>ÞÊµÕiÊembrearÊ>ÊÌiÀÀ>â>°
Ambrosio alambraÊiÊ}>ˆ˜iÀœ°
ÃiÊ…ÕiÛœÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊembriónÊ`iÊ«œœ°
*œ˜`ÀjÊhombrerasÊ>ÊiÃiÊÛiÃÌˆ`œ°
-iÊÀœ“«ˆÊiÊ«i`>Ê`iÊembragueÊ`iÊ>ÕÌœ°
6>“œÃÊ>ÊembridarÊ>ÊœÃÊV>L>œÃ°
ÃiÊhombreÊÃiÊembriagóÊVœ˜ÊÛˆ˜œ°
4. En versos rimados
ÃiÊhombre
Ì>˜Êhambriento]
Vœ˜Ê«>˜ÊÞ
matambre]
µÕˆiÀiÊ“>Ì>À
ÃÕÊhambre.
SombrillasÊ`iÊVœœÀiÃ] `>˜ÊvÀiÃV>ÃÊsombritas] `iÊÃœÊ«ÀœÌi}i˜ œÃÊL>˜VœÃÊhombritos.

‡Grupos consonánticos
383 ‡
MN
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
˜Ê>Êsombrerería]
…>ViÊiÊsombrerero
sombreros
«>À>ÊœÃÊhombres]
ÞÊsombrerillos
«>À>Êhombrecillos.
˜Ê>Êsombrerería]
«œ˜iÊiÊsombrerero]
sombreros
ÞÊsombrerillos
i˜Ê>ÃÊsombrereras
`iÊ>ÊiÃÌ>˜ÌiÀ‰>°
+Õˆi˜Êdesembrujará
>ÊLÀÖÕ>
µÕiÊÃiš>>ÊiÊÃÕÀ]
ÞÊiÊsombrero
µÕiÊÛÕi>Ê>Ê>LÕÀ°
-œœÊiÃ>ÊLÀÕ>
embrujadora
œÃÊdesembrujará.
columna alumno amnesia ómnibus
alumna somnolencia solemne omnipotente
gimnasio himno indemne insomnio
gimnasia somnífero
gimnasta indemnizar
3. En oraciones
>ÊcolumnaÊ«iÀ“>˜iViÊindemne.
>ÊalumnaÊ…>ViÊgimnasia.
ÃiÊgimnastaÊÛ>Ê>Êgimnasio.
ÊalumnoÊV>˜Ì>ÊiÊhimno.
ˆœÃÊiÃÊomnipotente.
iÊ`iLiÊindemnizarÊ«œÀÊiÊ>VVˆ`i˜Ìi°
/œ“>ÀjÊÕ˜ÊsomníferoÊ«>À>ÊÛi˜ViÀÊ>Êinsomnio.
œÃÊalumnosÊÛˆ>>˜Êi˜ÊiÊómnibus.
˜ÊiÃiÊ>VÌœÊsolemneÊÃiÊV>˜Ì>ÊiÊHimno.
ÃiÊi˜viÀ“œÊÃÕvÀiÊ`iÊamnesia.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡384
4. En versos rimados
MP
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
˜ÊiÊómnibus
Û>˜Ê>ÃÊalumnas.
6>˜Ê>Êgimnasio
>Ê…>ViÀÊgimnasia.
*ˆ`iÊ>Êindemnización
iÊµÕiÊ`iLiÊÃiÀ indemnizado «œÀÊ˜œÊÃ>ˆÀÊindemne] «œÀÊµÕi`>À >VVˆ`i˜Ì>`œ°
-ˆÊ«œÀÊinsomnio Õ˜ÊsomníferoÊÌœ“>À?Ã] i˜ÊiÃÌ>`œÊ`i somnolencia µÕi`>À?Ã] ÞÊ«œÀÊamnesia] >Êinsomnio Þ>Ê˜œÊÀiVœÀ`>À?Ã°ÊHimnoÊ >Vˆœ˜>] >À}i˜Ìˆ˜>ÊV>˜Vˆ˜] i˜ÊœÃÊalumnos ÞÊi˜Ê>ÃÊalumnas, i}>Ê>ÊVœÀ>â˜°
campana ampolla ampuloso campera campito
pompa pompón compulsivo rompe pompita
interrumpa interrumpo empuja irrumpe interrumpir
empanada tiempo impuesto empeña empinado
impaciente impone compuesto imperio impio
3. En oraciones
Êempapelador empapeló >ÃÊ«>Ài`iÃ°
>ÃÊ}>ˆ˜>ÃÊ`iÊiÃiÊcampoÊempollanÊœÃÊ…ÕiÛœÃ°
Õ«iÊÃiÊempolvaÊ>Ê˜>Àˆâ°
*i«iÊ…ˆâœÊpompasÊ`iÊ>L˜°
œÊempujes compulsivamente.
Ã>ÊiÃÊ“ˆÊcampera.
-Õi˜>Ê>ÊcampanaÊ`iÊ>Êˆ}iÃˆ>°

‡Grupos consonánticos
385 ‡
iÊµÕi“jÊÞÊ>…œÀ>ÊÌi˜}œÊÕ˜>Êampolla.
˜ÊiÊcampitoÊ`iÊ/ˆÌœÊ…>ÞÊÕ˜>Êcompetencia.
ÊemperadorÊVœ˜Ãˆ`iÀ>ÊimportanteÊiÃiÊimpuesto.
ÊtímpanoÊiÃÊÕ˜>Ê«>ÀÌiÊ`iÊœ‰`œ°
ÃiÊÃœ`>`œÊempuñaÊ>ÊiÃ«>`>ÊVœ˜Ê“œÛˆ“ˆi˜ÌœÊampuloso.
ÊcampaneroÊ`iÊiÃiÊcampanarioÊÌœV>Ê>ÃÊcampanas.
*Àœ˜ÌœÊempezaráÊ>Êcompetencia.
ÃiÊV>“ˆ˜œÊiÃÊ“ÕÞÊempinado.
ÊcampesinoÊVœ“iÊ>ÃÊempanadas.
4. En versos rimados
Êamparo
`iÊcampanario]
>µÕiÊcampesino
Vœ˜Êcampera
ÃiÊVœ“ˆÊÃœœ
>ÃÊ`ˆiâÊempanadas.
-ˆÊempeñas ÞÊempeñas] Vœ˜Êempeño compulsivo] Ìœ`>ÃÊÌÕÃÊcamperasÆ Ãˆ˜ÊcamperaÊ>}Õ˜> Ãi}ÕÀœÊÌiÊµÕi`>À?Ã°1˜Êemporio `iÊempanadas Vœ˜Êpompa ˆ˜>Õ}ÕÀ>Àœ˜] Ãœ˜>Àœ˜ >ÃÊcampanas `iÊÌœ`œÃ œÃÊcampanarios.
Pompas, pompitas, pompas `iÊ>L˜ …>Vi˜Ê*i«ˆÌ> ÞÊ`œ˜Ê*i«˜°EmpiezaÊiÊimperio
`iÊiÃiÊemperador
empiezaÊ«œÀÊ>µÕ‰°
EmpiezaÊiÊimperio]
`iÊ>Êemperatriz]
empiezaÊ«œÀÊ>‰°
CompartenÊ>Ã‰]
iÊimperio]
iÊemperador
ÞÊ>Êemperatriz.
>Ê}>ˆ˜>ÊVœµÕiÌ>
ÃiÊempolvaÊiÊ«ˆVœ]
VÕ>˜`œÊempolla
ÃÕÊ…ÕiÛˆÌœ°
>Ê}>ˆ˜>ÊVœµÕiÌ>
ÃiÊempolvaÊiÊ«ˆVœ]
VÕ>˜`œÊ>Ê˜>ViÀ]
empiezaÊiÊ«œˆÌœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡386
MPL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
complace complot emplume completo amplio
cumpla cumplo cumple complica
emplaza templo empleo cumplidor
implante implora simple templito
implica
3. En oraciones
ÃiÊempleador empleó >ÊÕ˜>Ê˜ÕiÛ>Êempleada.
AmpliéÊiÊ«>˜œÊVœ˜Ê>Êampliadora.
ÃiÊiÃÊÕ˜Ê}>œÊ“ÕÞÊemplumado.
ÃiÊÃ>˜ÊiÃÊ“ÕÞÊamplio.
ÃiÊÃišœÀÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊV>À?VÌiÀÊramplón.
iÊimploroÊ>Ê«œ“iÀœÊµÕiÊemplomeÊiÊV>šœ°
iÊcomplaceÊiÊÀi}>œÊ`iÊcumpleaños.
EmplazaronÊ>ÊcómpliceÊ`iÊcomplot.
Ã>ÊVÕi˜Ì>ÊiÃÊsimple.
ÃiÊ˜ˆšœÊiÃÊcumplidor.
ÊtemploÊiÃÊ>˜Ìˆ}Õœ°
ÃiÊÃišœÀÊV>ÛœÊÃiÊ…ˆâœÊÕ˜ÊimplanteÊ`iÊV>Liœ°
ÃÌ>ÊˆÃÌ>ÊiÃÌ?Êcompleta.
ÃiÊ}iÃÌœÊimplicaÊÕ˜>Êcomplicación.
4. En versos rimados
CumpleañosÊviˆâ
cumple, cumple,
cumpleañosÊviˆâ
«>À>ÊÌˆ]Ê«>À>ÊÌˆ°
˜ÊiÊtemplo ÞœÊimploro] ÞÊ>Ê«Àœ“iÃ> ÞœÊcumplo. +ÕiÊcumplaÊÕÃÌi` i˜ÊÃÕÊempleo >Ê“‰Ê“iÊcomplace] >Ã‰Ê`ˆœÊÃœ˜Àˆi˜`œ ampliamente] >µÕiÊempleador >ÊÃÕÊwiÊempleado.

‡Grupos consonánticos
387 ‡
AmpliadoÊiÃÌ?]
iÊ«>˜œ
`iÊiÃiÊamplioÊÃ>˜°
ampliadoÊiÃÌ?]
Vœ˜Êampliadora]
iÊ«>˜œ
`iÊiÃiÊamplioÊÃ>˜°
Desempluma ÞÊempluma iÊ«Õ“iÀœ] VÕ>ÊÃˆÊvÕiÀ> Vœ“œÊÕ˜Ê>Ûi i˜Ê«Àˆ“>ÛiÀ>°EmplazadoÊµÕi` iÃiÊcómplice] Ì>˜Êimplicado i˜Êˆ“«‰œÊcomplot.
MPR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
compra compromiso comprueba compresor comprime
temprano compró imprudente empresa comprimido
comprador improvisa imprudencia imprenta imprimir
tempranero comprobación impresión imprimible
compraventa comprometer impreso
siempre
3. En oraciones
Ã>ÊcompraÊiÃÊimprudente.
ÊcompradorÊÃ>ˆÊtemprano.
->À>ÊÃiÊcomprometióÊVœ˜Ê/ˆÌœ°
ÃiÊ>ÀÌˆÃÌ>Êsiempre improvisa.
˜Ê>ÊimprentaÊÞ>ÊimprimieronÊœÃÊimpresos.
9>ÊÌœ“jÊœÃÊcomprimidos.
ÊempresarioÊ«ˆ`iÊiÊ«>«iÊimpresoÊ«>À>ÊÃÕÊempresa.
ÃiÊimprudenteÊ>VÌÖ>ÊVœ˜Êimprudencia.
˜ÊiÃ>ÊempresaÊv>LÀˆV>˜Êcompresores.
ÃiÊÃišœÀÊiÃÊ“ÕÞÊemprendedor.
/i˜}œÊ>ÊimpresiónÊµÕiÊ“iÊcomprendió.
ComprendoÊ>Êˆ“«œÀÌ>˜Vˆ>Ê`iÊiÃiÊcompromiso.
9>ÊV>˜Ì>ÊiÊ}>œÊtempranero.
ÊcompradorÊwÀ“ÊiÊVœ˜ÌÀ>ÌœÊ`iÊcompraventa.
ÊimpresorÊÛ>Ê>ÊimprimirÊiÃiÊÌiÝÌœÊimprimible.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡388
4. En versos rimados
œ˜ÊiÃiÊcompromiso
Ì>˜Êimprudente]
ÃiÊ…>Êcomprometido
`œš>Ê*ÀÕ`i˜Vˆ>°
9ÊVœ˜ÊÌ>˜Ì>
imprudencia]
…>Ê`i>`œÊ`iÊÃiÀ
Ì>˜Ê«ÀÕ`i˜Ìi]
`œš>Ê*ÀÕ`i˜Vˆ>°
CompraÊÞÊcompra iÃiÊcomprador. +ÕiÊÃˆÊcompra `iÊimproviso] Õ˜>Êcompra imprudenteÊ…>À?° ÃiÊcomprador]Ê Vœ˜Êimprudencia] >Êcomprará°Ê /œ“>Êtemprano ÌÕÊcomprimido] “>ÃÊsiempre comprueba] ÃˆÊiÃÊLÕi˜œ iÊcomprimido.
1˜Êempresario “ÕÞÊemprendedor] Vœ˜Ê«ÀÕ`i˜Vˆ> Ã>LiÊcomprar Ãˆ˜Ê«iV>À `iÊimprudente. >Êempresa] ·iÃÊÕ˜>Êimprenta? >Êimprenta] ·iÃÊÕ˜>Êempresa? +ÕiÊÃˆÊiÃÊempresa] Õ˜>Êimprenta ˜œÊÌˆi˜iÊµÕiÊÃiÀ° *iÀœÊÃˆÊÕ˜>ÊimprentaÊiÃ]Ê Õ˜>ÊempresaÊÃiÀ?°Ê œÊiÃÊimpropia >Êcomprobación q`ˆViÊiÊ}iÀi˜ÌiqÊ ÞÊ>Êimprovisación ÃiÀ?Êimprudente.
2. En vocabulario
N
NC/K/Q
1. Ejercitar entre vocales
anca banco zancuda panqueque banquina
banca blanco blancuzco estanque banquillo
estanca encontrar concurso tanque tranquilo
encanto encono encubre tranquera ronquido
encaje encoger encuentro banquete junquillo
inca cinco incuba ronquera inquilino
incapaz inconcebible inculto yunque inquirir

‡Grupos consonánticos
389 ‡
3. En oraciones
>ÞÊcinco bancosÊi˜ÊiÃ>ÊV>i°
ÊÌiÃœÀœÊincaÊÌi˜‰>ÊÕ˜ÊÛ>œÀÊincalculable.
ÕˆÊ>ÊÕ˜ÊbanqueteÊi˜Ê…œ˜œÀÊ>ÊPinky.
+ÕˆµÕiÊiÃÌ?Êronco.
ÊencajeÊiÃÊblanco.
>Àœ>ÊvÕiÊtranquilaÊ>Êconcurso.
ÃiÊinquilinoÊiÃÊ“ÕÞÊinquisitivo.
>ÞÊÕ˜ÊtroncoÊi˜ÊiÃiÊestanque.
ÃiÊpanquequeÊiÃÊincomible.
}Õˆi˜ÊencubreÊ>Êinculpado.
ÃiÊ…œ“LÀiÊiÃÊincauto]Êincapaz]Êinconsciente]ÊincultoÊiÊincoherente.
Ê˜i˜iÊiÃÌ?Ê“ÕÞÊinquieto.
œœV>ÊiÊyunqueÊ>µÕ‰°
ˆ˜>Ê…>ViÊcinco panqueques.
Ã«iÀœÊµÕiÊ˜œÊincubeÊ>}Õ˜>Êi˜viÀ“i`>`°
BlanquitaÊÕ˜Ì>ÊœÃÊjunquillos.
ÃiÊmancoÊiÃÊinconsolable.
>`>Êquinquenio]ÊiÊinquilinoÊ«ˆ˜Ì>Ê>ÊV>Ã>°
-iÊœÞi˜ÊœÃÊronquidosÊ`iÃ`iÊ>Êtranquera.
>ÞÊÕ˜>ÊencomiendaÊi˜Ê>Êbanquina.
Ã>Ê˜ˆš>ÊiÃÊencantadora]ÊconquistaÊ>ÊÌœ`>Ê>Ê}i˜Ìi°
ÊLÕµÕiÊencallóÊi˜Ê>ÊˆÃ>°
Ã>ÊÌi>Ê˜œÊencoge.
ÛˆÌjÊiÊencuentroÊVœ˜ÊBlanca.
>ÊVˆ}Øiš>ÊiÃÊÕ˜Ê>ÛiÊzancuda.
4. En versos rimados
incauto inconsciente inculpar palenque inquieto
incansable inconsolable inculcar quinquenio inquisitivo
tronco incursión
junco incurable
trunco
iÊestanque
>Ê>Êtranquera]
Û>Êinquisitivo
iÊinquilino.
6>Êinquieto
`iÊestanque
>Ê>Êtranquera
Ãˆ˜ÊÃi˜Ì>ÀÃi]
Ãˆ}ÕˆiÀ>]
i˜Ê>Êbanqueta.
iÃ`iÊ>Êtranquera ÞœÊ“ˆÀœÊ>ÊV>L>œ >Ì>`œÊ>Êpalenque] >ÊÕ˜Êyunque ViÀV>Ê`iÊjunquillo] ÞÊ>ÊV>V…œÀÀˆœ µÕiÊLiLiÊ>}Õ> i˜ÊiÊestanque. ÕiÀ“i iÊVœ˜ÃVˆi˜Ìi ÃiÊ`iÃ«ˆiÀÌ> iÊÃÕLVœ˜ÃVˆi˜Ìi ÞÊ…>L> iÊinconsciente Vœ˜Êincoherencias incomprensibles.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡390
NCL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
u+ÕjÊronquidos!
«>ÀiViÊÕ˜Êtronco]
iÃiÊroncador
µÕiÊiÃÌ?Ê`œÀ“ˆ`œ
i˜ÊiÊbanco.
ÊÕ˜ÊbanqueteÊvÕˆ] Vœ˜ÊencajeÊ“iÊÛiÃÌ‰] i˜ÊÕ˜ÊbanquitoÊ“iÊ Ãi˜Ìj ÞÊcinco panquequesÊ “iÊVœ“‰° BancosÊÞÊbanquitos banquillos ÞÊbanquetas] Ìœ`œÃ encolumnados «>À>ÊiÃiÊbanquete.
ancla anclote chancleta anclita
anclado chanclo chancletazo enclítico
enclavar enclocar enclenque
nomenclatura
nomenclátor
3. En oraciones
ÊLÕµÕiÊiV…ÊiÊanclaÊi˜ÊiÊancladero.
ÃiÊLœÌiÊiÛ>ÊÕ˜Êanclote.
iÊ`ˆœÊÕ˜ÊchancletazoÊVœ˜Ê>Êchancleta.
-iÊ«ÕÃœÊœÃÊchanclosÊ«>À>Ê˜œÊ“œ>ÀÊœÃÊâ>«>ÌœÃ°
ÃœÃÊ“>`iÀœÃÊiÃÌ?˜ÊLˆi˜Êenclavados.
ViÀVÃii]ÊVœ“ˆÃiœÊÞÊÌœ“ÃiœÊÃœ˜Êii“«œÃÊ`iÊiÝ«ÀiÃˆœ˜iÃÊenclíticas.
>Ê}>ˆ˜>ÊÃiÊencluecó.
ÃiÊ>˜Vˆ>˜œÊiÃÌ?Ê“ÕÞÊenclenque.
4. En versos rimados
¡Chancletas
L>À>Ì>Ãt
¡Chanclos
«>À>Êâ>«>ÌœÃt
Chanclos
ÞÊchancletas
Ûi˜`iÊiÌ>°
>Ê}>ˆ˜>ÊœV µÕiÊÃiÊenclueca. >Ê}>ˆ˜>ÊœV Þ>ÊÃiÊencluecó. >Ê}>ˆ˜>ÊœV «Àœ˜ÌœÊÃiÀ?Ê“>“?°

‡Grupos consonánticos
391 ‡
NCR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
˜ÊiÊancladero]
ÃÕLiÊiÊancla
ÞÊL>>ÊiÊanclote
iÃiÊ“>Àˆ˜iÀœ°
˜ÊiÊnomenclátor] LÕÃV>ÊiÊ`œVÌœÀ] >Ênomenclatura «>À>Ê>ÊiÃVÀˆÌÕÀ>°
encrucijada Tancredo encriptado
encrespar encristalar
encrespado
desencriptar
3. En oraciones
Tancredo desencriptó iÊ“i˜Ã>iÊencriptado.
ÊÃišœÀÊVœ˜ÊiÊ«iœÊencrespado encristalabaÊœÃÊÛi˜Ì>˜>iÃ°
˜Ê>Êencrucijada `iÊœÃÊV>“ˆ˜œÃÊiÃÌ?ÊiÊ“i˜Ã>i encriptado.
-œ«>Ê“ÕV…œÊÛˆi˜ÌœÊÞÊiÊ“>ÀÊiÃÌ?Êencrespado.
4. En versos rimados
Tancredo]Ê
Vœ˜ÊœÃÊ«iœÃÊ
encrespados]
iÊ“i˜Ã>iÊ
encriptado
“ˆÀ>L>ÊÞÊ«i˜Ã>L>]
V“œÊÃiÊ
desencriptaba°Ê
L>Ê«œÀÊiÃÌiÊV>“ˆ˜œÊ …>ÃÌ>Ê>ÊencrucijadaÊ ÞÊ`iÃ`iÊ>Ê encrucijada Ãi}Õ‰>Ê«œÀÊiÊœÌÀœÊ V>“ˆ˜œ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡392
NCH
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
cancha rancho chanchullo ranchero chanchito
roncha pancho Chunchuna ponche ponchito
Sunchales poncho chinchulín trinche panchito
enchapado zuncho pinche ronchita
vincha quincho chinche chinchilla
3. En oraciones
˜ÊiÃiÊranchoÊVÀ‰>˜Êchanchos.
ÊponchoÊÞÊ>ÊvinchaÊÃœ˜Ê`iÊMenchu.
9>Êpinché œÃÊchinchulines.
6>“œÃÊ>ÊtrincharÊœÃÊchanchos.
Chunchuna]Ê`>“iÊiÊtrinchante.
˜ÊSunchales]ÊœÃÊrancherosÊ…ˆVˆiÀœ˜ÊÕ˜>Êtrinchera.
œÃÊchunchosÊÃœ˜Êˆ˜`ˆœÃÊ`iÊ*iÀÖ°
œÊÌiÊpinchesÊVœ˜ÊiÃ>Êchinche.
ChunchunaÊÕÃ>ÊÕ˜>ÊiÃÌœ>Ê`iÊchinchilla.
/i˜}œÊÕ˜Ê`i`œÊhinchado.
-ˆÊ«œ˜iÃÊiÊzuncho]Ê>Ê“>˜}ÕiÀ>Ê˜œÊ«iÀ`iÀ?Ê>}Õ>°
6>“œÃÊ>ÊÕ}>ÀÊ>ÊchinchónÊi˜Ê>ÊV>Ã>Ê`iÊMenchu.
4. En versos rimados
Êchancho
Vœ˜ÊiÊponcho]
ÞÊiÊchanchito
Vœ˜ÊÃÕÊponchito
«>Ãi>˜Ê«œÀÊ>Êcancha
`iÊÃÕÊranchito.
ÊV…>iVœ Vœ˜ÊV…œVœ>Ìi ÃiÊmanchó] ÞÊiÊV…ˆ˜œ Vœ˜Ê>ÊiV…i œÊdesmanchó.

‡Grupos consonánticos
393 ‡
ND
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
>Êhinchada]
i˜Ê>Êcancha]
Ìœ`>ÊV>˜Ì>\
ºu…>‡V…>‡V…>]
…>V>ÀˆÌ>
iÊV>“«i˜t»
œš>ÊPancha] ÃišœÀ>Ê“ÕÞÊancha] i˜ÊÃÕÊrancho VÀ‰>Êchanchos ÞÊVœ“iÊpanchos] “ÕÞÊ>ÊÃÕÃÊanchas.
anda hondo enduido vende vendido
linda vendo ondulado conde bendito
banda mundo anduvo andén mundial
senda mando induce donde andino
guinda hacendoso endurece duende indio
3. En oraciones
ÊœÌiÊlinderoÊvÕiÊvendidoÊi˜ÊLÕi˜>ÃÊcondiciones.
ÃiÊenduidoÊ˜œÊendureceÊLˆi˜°
>ÊbandaÊ`iÊ“ÖÃˆV>ÊiÃ«iÀ>Ê>ÊcondeÊi˜ÊiÊandén.
RosendoÊÌœ“>ÊÕ}œÊ`iÊguindas.
LindaÊÌˆi˜iÊiÊV>LiœÊondulado.
ÃiÊ«œâœÊiÃÊ“ÕÞÊhondo.
µÕ‰ÊmandaÊiÊcomandante.
LandoÊÃ>LiÊÌœV>ÀÊ>Êmandolina.
iˆ>Ê…>ViÊœÃÊmandados.
œÀ>ÊVœ“iÊmandarinas.
ÊmandarínÊÛˆ>Ê«œÀÊÌœ`œÊiÊmundo.
CándidaÊiÃÌ?ÊpatinandoÊ«œÀÊiÊandén.
AmandaÊiÃÊcondesa.
RosendoÊÞÊLindaÊÕi}>˜Ê>Ê>Êescondida.
·+Õˆj˜ÊÃiÀ?ÊiÊV>“«i˜ÊmundialÊ`iÊLœÝ¶
ÊhindúÊÛ>Ê«œÀÊ>Êsenda.
œÃÊindiosÊiÃÌ?˜Êcantando.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡394
4. En versos rimados
Cantando
Û>Êandando,
andando
«œÀÊ>Êsenda
cantandoÊÛ>Êandando,
andando
«œÀÊiÊandén.
Cándida,
cantandoÊÞÊandando]
Û>ÊllegandoÊ>Ê`j˜°
1˜ÊindioÊÞÊÕ˜>Êindia] andandoÊÞÊjuntando “ÕV…>ÃÊguindas] ÃiÊvÕiÀœ˜Êenamorando. 1˜ÊindioÊÞÊÕ˜>Êindia] yendoÊÞÊviniendo] ÃiÊvÕiÀœ˜Êamando.
VendoÊ>ÃÊbanditas] vendoÊ>ÃÊvenditas ÞÊvendoÊ>ÃÊÛi>Ã] >ÃÊÛi>ÃÊbenditas «>À>ÊiÊindioÊÃ>˜ÌˆÌœ° ÊV>LiœÊondulado «iˆ˜>Ê>Êcondesa Ìœ`œÊ«>À>ÊÕ˜Ê>`œ] ÞÊ`iÊÃÕÊlindaÊœÀi> VÕi}>ÊÕ˜Êpendiente `œÀ>`œ] µÕiÊiÊÀi}>] “ÕÞÊi˜>“œÀ>`œ] ÃÕÊpretendiente.
NDR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
tendrá Alejandro mendrugo Andrés calandria
pondrá Sandro Andrea golondrina
mandrágora meandro tendré mandril
Sandra pondremos
mondrego
3. En oraciones
PondremosÊ>ÃÊcalandriasÊi˜Ê>Ê>Õ>°
ÊmandrilÊVœ“iÊmendrugosÊ`iÊ«>˜°
>ÃÊgolondrinas vendránÊi˜Ê«Àˆ“>ÛiÀ>°
AlejandroÊiÃÊÕ˜Êmondrego.
SandraÊVœ}ÊÕ˜ÊVÕ>`Àœ°

‡Grupos consonánticos
395 ‡
AlejandroÊpondráÊ>ÊVœ“ˆ`>Ê«>À>ÊiÊmandril.
SandroÊ“ˆÀ>Ê>ÃÊ}œœÃˆ˜>Ã°
ÊÀ‰œÊÌˆi˜iÊ“ÕV…œÃÊmeandros.
4. En versos rimados
GolondrinaÊÛˆ>iÀ>]
ÌÖÊ>˜Õ˜Vˆ>Ã
>Ê«Àˆ“>ÛiÀ>°
CalandriaÊ`œÀ>`>
ÌÖÊ>i}À>Ã
“ˆÊ“>`ÀÕ}>`>°
Êmandril “œ˜œÊmondrego] Õ˜Êmendrugo SandraÊiÊ`>À?° >š>˜> i˜Ê>ÊÌˆiÀÀ> >ÊÃi“ˆ> pondré] ÞÊi˜ÊÕ˜Ê“iÃ Õ˜>Êˆ˜`>Ê«>˜Ì> ÞœÊtendré.
Alejandro Andrés,
ÃišœÀÊw˜jÃ]
ÛˆÃˆÌ>Êi˜ÊÃÕÊV>Ã>
>ÊSandra Andrea.
Alejandro Andrés
Ã>Õ`>Ê“ÕÞÊVœÀÌjÃ\
uœ>]ÊSandra
Andrea!
9ÊSandra Andrea,
>“>Li]ÊiÊVœ˜ÌiÃÌ>\
uœ>]ÊAlejandro
Andrés!Ê
9Ê“iˆ˜`ÀœÃœ]
Alejandro Andrés
iÊ`ˆVi
>ÊSandra Andrea\
·iÊ`>À‰>ÊÕÃÌi`
Õ˜ÊLiÃœÊ>“œÀœÃœ¶
NF
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
infante ánfora confuso enfermo inﬁel
infantil conforme confusión inferior inﬁnito
infancia confortable confundido infeliz conﬁtes
infamia informe infunde conferencia conﬁesa
fanfarria informal infusión confesión conﬁtería

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡396
3. En oraciones
>Lˆ?˜ÊÛ>Ê>Ê>À`‰˜Ê`iÊinfantes.
˜Ê>ÊwiÃÌ>Êinfantil]ÊœÃÊinfantesÊÌœV>Àœ˜ÊÕ˜>Êfanfarria.
ÃiÊenfermoÊÌˆi˜iÊÕ˜>Êinfección.
œ˜ÊÌ>˜Ì>ÊconfusiónÊµÕi`Êconfundido.
˜Ê>ÊconﬁteríaÊVœ“«ÀjÊœÃÊconﬁtesÊ«>À>Ê>ÊÌœÀÌ>°
Ã>Êv>`>ÊÌˆi˜iÊLÕi˜>Êconfección.
-ˆÊiÃÊconfortable]ÊiÃÌ>ÀjÊconforme.
ConﬁesoÊµÕiÊ“iÊ}ÕÃÌ>Ê«i˜Ã>ÀÊi˜ÊiÊVˆiœÊinﬁnito.
ÃiÊinﬁelÊÀœLÊiÊánforaÊ`iÊÌˆœ°
Ã>ÊwiÃÌ>ÊiÃÊinformal.
>ÕÃÌœÊÀiVˆLˆÊÕ˜>ÊinfaustaÊ˜œÌˆVˆ>°
>“iÊiÊinformeÊ`iÊ>Êconferencia.
Ê«ˆÃœÊinferiorÊiÃÌ?ÊœVÕ«>`œ°
>ÃÊconfesadoÊÌÕÊinfamiaÊ>Êconfesor.
ˆÀ>ÀÊiÊVˆiœÊinﬁnitoÊ“iÊinfundeÊ`iÊ«>â°
4. En versos rimados
Êinfante
informó
µÕiÊ>ÊwiÃÌ>
informalÊiÃ]
infusiónÊ`iÊÌj
ÃiÊLiLiÀ?
ÞÊconﬁtes
ÃiÊVœ“iÀ?˜°
œ˜ÊiÃ“iÀœ VÕˆ`>Ê>Êenfermo iÃ>Êenfermera. œÃÊÀi“i`ˆœÃ ˜œÊconfunde] ÞÊiÊÃˆÀÛi Õ˜>Êinfusión Ài«>À>`œÀ>°
ConformeÊiÃÌ>Àj i˜ÊiÃ>ÊÃˆ> Ì>˜Êconfortable. ConformeÊiÃÌ>Àj i˜ÊiÃiÊÃˆ˜ Ì>˜Êconfortable. ConformeÊiÃÌ>Àj ÃˆÊÌœ`œ]ÊÌœ`œÊiÃ Ì>˜Êconfortable. *œ˜iÊœÃÊconﬁtes `iÊinformalÊ“>˜iÀ>]
iÊÃišœÀÊconﬁtero `iÊiÃ>Êconﬁtería°Ê
-iÊconfundieron iÃœÃÊinformes. u+ÕjÊconfusión! ÃÌœÞÊconfuso Vœ˜ÊÌ>˜ÌœÃÊinformes Ì>˜Êconfundidos.

‡Grupos consonánticos
397 ‡
NFL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
inﬂar inﬂó inﬂuyente inﬂexible inﬂigir
inﬂamado inﬂorescencia inﬂuir inﬂexiblemente conﬂicto
inﬂación enﬂorar conﬂuir inﬂexión conﬂictivo
3. En oraciones
6>“œÃÊ>ÊinﬂarÊÌœ`œÃÊœÃÊ}œLœÃ°
ÊLœÌiÊÞ>ÊiÃÌ?Êinﬂado.
>Ê˜>vÌ>ÊiÃÊinﬂamable.
ˆÊLÀ>âœÊiÃÌ?Êinﬂamado.
>Ûˆ>ÊinﬂóÊiÃiÊ}œLœ°
ÃÌÕ`ˆ>ÀjÊ>ÊinﬂorescenciaÊ`iÊ>ÃÊ«>˜Ì>Ã°
ÃiÊÃišœÀÊiÃÊ“ÕÞÊinﬂuyente.
ÃœÃÊ`œÃÊÀ‰œÃÊÃœ˜Êconﬂuentes.
ÃiÊ“>iÃÌÀœÊiÃÊinﬂexible.
>ÊinﬂexiónÊ`iÊÃÕÊÛœâÊ`i“œÃÌÀÊÃÕÊ>i}À‰>°
ÊconﬂictoÊÃiÊÌiÀ“ˆ˜Ê>Ê`i«œ˜iÀÃiÊ>ÃÊVœ˜`ˆVˆœ˜iÃÊinﬂexibles.
ˆÃÊ«>˜Ì>ÃÊÃiÊÛ>˜Ê>ÊenﬂorarÊi˜Ê«Àˆ“>ÛiÀ>°
4. En versos rimados
*œÀÊiÊinﬂuyente
˜œÊÃiÊ`i>Êinﬂuir
iÊ…œ“LÀiÊinﬂexible.
Inﬂexiblemente]
Õ˜ÊV>ÃÌˆ}œÊiÊinﬂigirá
iÊ…œ“LÀiÊinﬂexible]
>ÊœÃ>`œÊinﬂuyente.
˜ÊiÃÌ>ÊÃˆÌÕ>Vˆ˜ Ì>˜Êconﬂictiva] Vœ˜ÊÕ˜>ÊLÕi˜> ˆ˜ˆVˆ>ÌˆÛ> iÊˆ`i>ÃÊconﬂuyentes] iÊconﬂicto `iÃ>«>ÀiViÀ?°
-ˆÊÕ˜Ê}œLœ ÞœÊinﬂé]Ê ÞÊœÌÀœÊ}œLœ ÌÖÊinﬂaste] `œÃÊ}œLœÃ inﬂadosÊiÃÌ?˜° ˆÊ`i`ˆÌœ inﬂamadoÊiÃÌ>À? ÞÊVœ“œÊÕ˜Ê}œLœ inﬂadoÊÃiÊÛiÀ?° ˆÊ`i`ˆÌœ Þ>ÊÃiÊdesinﬂamará ÞÊVœ“œÊÕ˜Ê}œLœ desinﬂadoÊÃiÊÛiÀ?°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡398
NFR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
enfrascar confrontar infructuoso enfrente infrigir
infrarrojo confrontación enfrentar enfriar
infracción confrontado enfrentado enfriamiento
3. En oraciones
ˆÊ>“ˆ}>ÊÛˆÛiÊi˜Ê>ÊV>Ã>Ê`iÊenfrente.
Õ>˜ÊiÃÌ>ÊenfrascadoÊi˜Ê>ÊiVÌÕÀ>°
œ“iÀjÊÕ˜Ê«œœÊ>Ã>`œÊ>Êinfrarrojo.
iÊ…ˆVˆiÀœ˜Ê>ÊLœiÌ>Ê«œÀÊiÃ>Êinfracción.
Ã>ÊconfrontaciónÊ>À“>`>ÊÞ>ÊÌiÀ“ˆ˜°
6>“œÃÊ>ÊconfrontarÊœÃÊÀiÃÕÌ>`œÃÊ`iÊ>ÃÊi˜VÕiÃÌ>Ã°
Ê}>ÌœÊenfrentóÊ>Ê«iÀÀœ°
œÊÃiÊ`iLiÊinfringirÊ>ÊiÞ°
6>“œÃÊ>ÊenfriarÊiÃÌiÊÀivÀiÃVœÊVœ˜Ê…ˆiœ°
>ÊÌœÀÌ>ÊÞ>ÊÃiÊ…>Êenfriado.
4. En versos rimados
-ˆÊ>ÊœÀ`i˜Êinfringe]
infructuosaÊÃiÀ?
>ÊiÝ«ˆV>Vˆ˜]
ÞÊ>Êinfracción
`iLiÀ?Ê>Vi«Ì>À]
iÃiÊinfractor.
œ˜ÊÀ>ÞœÃÊinfrarrojos ˜œÊÃiÊ«Õi`iÊenfriar. œÃÊÀ>ÞœÃÊinfrarrojos Ê
ÃœÊ`>˜ÊV>œÀ°

‡Grupos consonánticos
399 ‡
NG (fonado)
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
œÊÀivÀi˜>
ÃÕÃÊˆ“«ÕÃœÃ]
desenfrenado]
À>˜VœÊenfrenta]
iÃ>Ê>vÀi˜Ì>°
ÀÕâ>Ê>Ê>Ê>ViÀ>
`iÊenfrente]
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊVÀÕâ>]
ÃÕÊˆÀ>ÊÃiÊenfría
`iÊÀi«i˜Ìi°
9Êenfrascado
i˜ÊÃÕÊ«i˜Ã>“ˆi˜Ìœ
ÃiÊ>i>ÊÀ>˜Vœ
«œÀÊ>Ê>ViÀ>
`iÊenfrente.
manga tango angustia manguera anguila
tenga chango ángulo tanguero manguita
engaño mango triángulo renguea sanguíneo
zángano rengo rectángulo merengue sanguinario
engalanar charango engullir sanguijuela
engatusar angora angurria
engarzar langosta
engachar angosto
3. En oraciones
ÊchangoÊÌœV>ÊiÊcharango.
ÃiÊtanguero rengoÊVœiVVˆœ˜>Ê`ˆÃVœÃÊ>˜Ìˆ}ÕœÃÊ`iÊtango.
*ÕÃiÊiÊmerengueÊi˜Ê>ÊÌœÀÌ>ÊVœ˜Ê>ÊmangaÊ`iÊ`iVœÀ>À°
ÊtriánguloÊÌˆi˜iÊÌÀiÃÊángulosÊÀiVÌœÃ°
ÃiÊcongolésÊÃ>LiÊÌœV>ÀÊiÊbongó.
œ˜ÊangurriaÊiÃiÊangustiado engulleÊÌœ`œÃÊœÃÊmerengues.
Mengueche enganchaÊ>ÊanguilaÊi˜ÊiÊ>À«˜°
˜ÊAngolaÊ…ÕLœÊ}ÕiÀÀiÀœÃÊ“ÕÞÊsanguinarios.
>ÊsanguijuelaÊÛˆÛiÊi˜Ê>ÀÀœÞœÃÊÞÊV…>ÀVœÃ°
i`ˆÀi“œÃÊ>Ê«ÀiÃˆ˜Êsanguínea.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡400
4. En versos rimados
Ê>ÃÊanguilas
ÞÊsanguijuelas]
iÊ}ÕiÀÀiÀœ
˜œÊiÃÊÌi“i°
˜ÌiÊ>Ê«ˆV>`ÕÀ>
˜œÊÃiÊangustia
ÞÊÃiÊ«œ˜i
iÊÃ>˜œÊungüento.
˜ÊiÊCongo] iÊcongolés iÊbongó ˜œÊ«>À>Ê`iÊÌœV>À° ˜ÊiÊCongo] iÊcongolés ˜œÊÌœV>ÊiÊtango] Ì>˜ÊÃœ] ÃÕÊÀˆÌ“œÊ`iÊbongó. Conga]Êconga] >ÊL>ˆ>ÀÊ>Êconga. >Êconga ÞÊiÊmerengue] >ÊL>ˆ>ÀÊÞÊV>˜Ì>À° Conga]Êconga] >ÊL>ˆ>ÀÊ>Êconga.
NG (güe-güi)
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
ungüento lengüita
lengüeta pingüino
bilingüe lingüística
3. En oraciones
ÃiÊungüentoÊiÃÊLÕi˜œÊ«>À>Ê>ÃÊ…iÀˆ`>Ã°
-iÊÀœ“«ˆÊ>ÊlengüetaÊ`iÊ>Êâ>«>Ìˆ>°
>“iÊiÃiÊ`ˆVVˆœ˜>ÀˆœÊbilingüe.
Ê}>ÌˆÌœÊÌœ“>ÊiÊiV…iÊVœ˜ÊÃÕÊlengüita.
ÊlingüistaÊiÃÌÕ`ˆ>Ê>ÃÊi˜}Õ>ÃÊiÕÀœ«i>Ã°

‡Grupos consonánticos
401 ‡
4. En versos rimados
Ê«ÀœviÃœÀ
`iÊLingüística]
`œ˜Ê ˆV>˜œÀ]
Õ˜>ÊiÃÌ>`‰ÃÌˆV>
Ài>ˆâ°
œ˜Ê«ÀiVˆÃˆ˜
“>Ìi“?ÌˆV>]
iÃÌiÊlingüista]
i˜ÊÕ˜>ÊˆÃÌ>]
Ìœ`>Ã
>ÃÊi˜}Õ>Ã
ÛˆÛ>Ã
Þ>Ê>˜œÌ°
ˆ“i]Ê>LÕiˆÌœ]
·iÊpingüino
ÕÃ>Ê>Êlengüita
«>À>Ê…>L>À¶
ˆ“i]Ê>LÕiˆÌœ]
·iÊpingüino
ÕÃ>Ê«>À>}ØˆÌ>Ã
VÕ>˜`œÊÕiÛi¶
ˆ“i]Ê>LÕiˆÌœ]
·iÊpingüino
ÃiÊ«œ˜iÊungüento
VÕ>˜`œÊÃiÊ>ÃÌˆ“>¶
9ÊiÊ>LÕiˆÌœ
iÊVœ˜ÌiÃÌ\
Ã>ÃÊVœÃ>Ã
>ÃÊ…>Vi˜ÊÃœ
>ÃÊ«iÀÃœ˜>Ã
Vœ“œÊÌÖÊÞÊÞœ°
NG (afonado)
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
ángel ﬁnge angina ﬁngido
unge esﬁnge longitud longitudinal
ingenio longevo ungir ﬁngimiento
engendra congenia jengibre ﬁngidor
ingeniero ingeniería
3. En oraciones
ÃiÊingenieroÊiÃÌÕ`ˆÊi˜ÊiÃÌ>Êv>VÕÌ>`Ê`iÊingeniería.
œ˜ÊÃÕÊ«i˜Ã>“ˆi˜ÌœÊengendraÊˆ`i>ÃÊingeniosas.
ÃiÊingenieroÊiÃÌÕ`ˆ>ÊV“œÊÃiÊVœ˜ÃÌÀÕÞÊ>ÊEsﬁngeÊi}ˆ«Vˆ>°
Êœ‰ÀÊiÊÁngelus]Ê“iÊ«>ÀiViÊœ‰ÀÊÕ˜ÊVœÀœÊangelical.
>ÊÌœÀÌÕ}>Ê}ˆ}>˜ÌiÊiÃÊ“ÕÞÊlongeva.
ÃiÊ«>ÃˆœÊÌˆi˜iÊVˆ˜VœÊ“iÌÀœÃÊ`iÊlongitud.
ÊV>À`i˜>ÊungióÊ>ÊÀiÞÊi˜ÊTánger.
AngélicaÊÌÕÛœÊanginasÊÀœ>Ã°
*iÀVˆLœÊiÊ>Àœ“>Ê`iÊjengibre.
œœV>Ê>ÊÌ>L>Êi˜ÊÃi˜Ìˆ`œÊlongitudinal.
9>Ê“iÊ`ˆÊVÕi˜Ì>Ê`iÊﬁngimientoÊ`iÊiÃ>Êﬁngidora.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡402
4. En versos rimados
“œÊvÕiÊÀi>ˆâ>`>
>ÊEsﬁngeÊi}ˆ«Vˆ>]
iÝ«ˆVÊiÃiÊ`‰>]
iÊingeniero]
Vœ˜Êingenio]
i˜Ê>Êv>VÕÌ>`
`iÊingeniería.
-ˆÊﬁngiendo] iÊﬁngidor] ÃiÊLÕÀ>Ê`iÊ“ˆÊV>˜`œÀ] Vœ˜ÊÃÕÊﬁngimiento] iÃiÊﬁngidor] ˜œÊœ}À>À?Ê“ˆÊ>“œÀ°
ˆLÕ>ÊÞÊ«ˆ˜Ì> `œš>ÊÁngela ángelesÊÞ angelitos] «>À>ÊÃÕÃÊ˜ˆiÌˆÌœÃ°˜ÊÃi˜Ìˆ`œ longitudinal] “ˆ`iÊiÊingeniero >ÊlongitudÊ`iÊ V>˜ÌiÀœ] `iÊiÃ>ÊV>Ã>ÊVœœ˜ˆ>°
NGL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
ranglan anglosajón inglesa anglicano
Inglaterra renglón ingle
englobar
3. En oraciones
Ê«ÕÛiÀÊÌˆi˜iÊ“>˜}> ranglan.
ÃœÃÊinglesesÊÛ>˜Ê>ÊÌi“«œÊanglicano.
}iÊÌˆi˜iÊÕ˜>Ê…iÀ˜ˆ>Êi˜Ê>Êingle.
œÃÊanglosajones «ÀœÛˆi˜i˜Ê`iÊInglaterra.
/œ`œÃÊiÃœÃÊÌi“>ÃÊÃiÊ«Õi`i˜ÊenglobarÊi˜ÊÕ˜œÊÃœœ°

‡Grupos consonánticos
403 ‡
4. En versos rimados
œ˜ÊÀiÃiÀÛ>
anglosajona]
}i]Ê>Êinglesa]
>˜œÌ>Êrenglón
«œÀÊrenglón]
VÕ?˜ÌœÃÊÃ>VœÃ
Vœ˜Ê“>˜}>Êranglan
i}>Àœ˜
`iÊInglaterra.
˜ÊiÊÌi“«œ anglicano] iÊ«>ÃÌœÀÊinglés Ìˆi˜iÊiÊ«iœÊV>˜œ] ÞÊ`>ÊÃÕÊÃiÀ“˜] ÃœÊi˜Êinglés.
NGR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabularios
engrasar engrosar engrudo cangrejo engripado
engrasado engrosado mangrullo engreído engrillado
engranaje congruencia sangre sangría
engrandecer congreso congrio
congraciarse congresal
congratulación grangrena
ingrato ingreso
ingrediente
3. En oraciones
Ê“iV?˜ˆVœÊengrasóÊœÃÊengranajes.
-ÕÊLÕi˜>Ê>VVˆ˜ÊœÊengrandece.
9>Ê«Ài«>ÀjÊiÊengrudoÊ«>À>ÊengrudarÊiÊ«>«i°
,iVˆL‰ÊÕ˜>ÊÌ>ÀiÌ>Ê`iÊcongratulacionesÊ`iÊ“ˆÊ>“ˆ}>°
ÃiÊingratoÊ˜œÊ“iÊ`iÛœÛˆÊiÊ`ˆ˜iÀœ°
Ã>Ê˜ˆš>ÊiÃÊengreída.
-ˆÊVœ“iÃÊÌ>˜Ì>ÃÊ}œœÃˆ˜>ÃÊengrosarásÊ>ÊÃˆÕiÌ>°
ÊmangrulloÊiÃÊÕ˜>ÊÌœÀÀiÊ>Ì>Ê«>À>ÊÛˆ}ˆ>ÀÊiÊV>“«œ°
Ã>ÃÊœ«ˆ˜ˆœ˜iÃÊÃœ˜Êcongruentes.
ÞiÀÊÛˆÊ“ÕV…œÃÊcangrejosÊViÀV>Ê`iÊ“>À°
>ViÊ“ÕV…œÊengrillabanÊ>ÊœÃÊ«ÀiÃœÃ°
ÀˆÃi`>ÊiÃÌ?Êengripada.
œÃÊcongresalesÊˆ˜>Õ}ÕÀ>Àœ˜ÊiÊcongreso.
>ÊsangríaÊÃiÊÕÃ>L>Ê“ÕV…œÊi˜ÊÌˆi“«œÃÊ«>Ã>`œÃ°
Ã>Ê…iÀˆ`>ÊiÃÊsangrante.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡404
œÊÌiÊ…>}>ÃÊ“>>ÊsangreÊ«œÀÊœÃÊ«ÀœLi“>Ã°
iLiÃÊVÕÀ>ÀÌiÊi˜Ãi}Õˆ`>Ê«>À>ÊiÛˆÌ>ÀÊ>Êgangrena.
Ã>ÊÌœÀÌ>ÊÃiÊ…>ViÊVœ˜ÊVˆ˜VœÊingredientes.
œÃÊ>Õ“˜œÃÊingresaronÊ>Ê>ÊiÃVÕi>ÊÃÕ«iÀˆœÀ°
4. En versos rimados
œÃÊengranajes
ÃiÊengrasan
Vœ˜Ê>Ê}À>Ã>
ÞÊVœ˜Êengrudo.
œÃÊengranajes
Vœ˜Ê>Ê}À>Ã>
µÕi`>˜Êengrasados
ÞÊVœ˜ÊiÊengrudo
µÕi`>˜Êengrudados.
œÃÊcongresales i˜ÊiÊcongreso] ÃÕÃÊˆ`i>Ã congruentes >‰ÊiÝ«ÕÃˆiÀœ˜° œ˜Êcongratulaciones i˜ÌÀiÊÃ‰] œÃÊcongresales ÃiÊcongraciaron.
Cangrejito, cangrejito] «>ÃˆÌœÊ>Ê«>ÃˆÌœ …>Vˆ>Ê>Ê>Ài˜>ÊÛ>° Cangrejito, cangrejito] «>ÃˆÌœÊ>Ê«>ÃˆÌœ …>Vˆ>ÊiÊ“>À …>Ê`iÊÛœÛiÀ°*>À>ÊiÊ}ÕˆÃœÊ“>Àˆ˜œ] ÃœÊ`œÃÊingredientes ˜œÊ…>˜Ê`iÊv>Ì>À] Àœ`>>ÃÊ`iÊcongrio ÞÊV>À˜iÊ`iÊcangrejo ÀiVˆj˜ÊÃ>V>`œÃÊ`iÊ“>À°-ˆÊ>Ê>VVˆ˜ engrandece] ˜œÊiÃÊÛˆÀÌÕ` engreídoÊÃiÀ° *œÀµÕi iÊengreimiento œ«>V> iÊengrandecimiento.
NJ
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
zanja ajenjo enjunto canje monjita
naranja zanjón conjuro berenjena lonjita
enjambre enjoyado injuria monje zanjita
enjabona esponjoso enjuiciar injerto esponjita
esponja naranjo enjuagar granjero naranjín
monja enjugar naranjero granjita
toronja injusto extranjero
enjaular

‡Grupos consonánticos
405 ‡
3. En oraciones
iÊenjabonoÊVœ˜ÊiÊ>L˜ÊÞÊ>ÊesponjaÊÞÊ`iÃ«ÕjÃÊ“iÊenjuago.
ˆViÊnaranjadaÊVœ˜ÊÕ˜ÊŽˆœÊ`iÊnaranjas.
>ÊmonjaÊÃ>ÌÊ>Êzanja.
ÊmonjeÊ˜œÊiÊÌi“iÊ>ÊenjambreÊ`iÊ>Li>Ã°
+ÕˆiÀœÊcanjearÊiÃÌ>ÊnaranjaÊ«œÀÊiÃ>Êtoronja.
Ê>L>‰ÊiÃÌ?Êenjaulado.
Ã>ÊinjuriaÊiÃÊinjusta.
EnjugaÊÌÕÃÊ?}Àˆ“>Ã°
ÃÌ>ÊÌœÀÌ>Ê`iÊnaranjasÊiÃÊ“ÕÞÊesponjosa.
ÃiÊÛˆiœÊenjutoÊÌœ“>Êajenjo.
EnjuiciaronÊ>Ê>ÊLÀÕ>Ê«œÀÊ…>ViÀÊconjurosÊ“>jwVœÃ°
>ÊmonjitaÊ«Ài«>À>ÊberenjenasÊVœ˜ÊlonjitasÊ`iÊ>“˜°
ÊnaranjoÊi˜ÊyœÀÊ«>ÀiViÊenjoyado.
4. En versos rimados
¡Naranjas! ¡Naranjas!
«>À>Ê…>ViÀÊnaranjadas
«>À>Ê>ÃÊÃišœÀ>Ã°
*>À>Ê…>ViÀÊnaranjines
«>À>ÊœÃÊ˜i˜iÃ°
¡Naranjas! ¡Naranjas!
Ûi˜`œÊÀˆV>ÃÊnaranjas
Lˆi˜Êanaranjadas.
EsponjitaÊ`iÊVœœÀ Ìœ`>Êi˜>Ê`iÊ>L˜] Vœ˜Ê>Êesponjita ÞœÊ“iÊenjabono ÞÊVœ˜Ê>}ØˆÌ> ÞœÊ“iÊenjuago. EsponjitaÊ`iÊVœœÀ Ìœ`>Êi˜>Ê`iÊ>L˜°
œÊÃiÊ“œ>
>Êmonja]
ÃˆÊ>Êzanja
i>ÊÃ>Ì>°
œÊÃiÊ“œ>
>Êmonjita]
ÃˆÊ>Êzanjita
i>ÊÃ>Ì>°
>ÊzanjaÊÞÊ>Êzanjita]
>ÊmonjaÊÞÊ>Êmonjita
Ã>Ì>˜ÊÞÊ˜œÊÃiÊ“œ>˜°
LonjasÊ`iÊµÕiÃœ ÞÊ`iÊ>“˜] berenjenas Vœ˜ÊÃ>“˜] Õ}œÊ`iÊnaranja] ÞÊÕ˜>Êtoronja `iÊ«œÃÌÀi] Vœ“œÊÞœ i˜Ê`‰>ÊÕiÛiÃ Vœ˜Ê“ˆÊ>“ˆ}œ] iÊmonje.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡406
NL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
enlatar péinenlo sanluisero ponle enlistar
enlace lávenlo enlutado denle enlistado
mírenla límpienlo enlucido sáquenle
átenla enlodar enlegajar
sáquenla enloquecer
3. En oraciones
ÕˆÊ>ÊenlaceÊ`iÊˆˆ>ÊÞÊ ˆÌœ°
ÃÊ`ˆv‰VˆÊenlazarÊ>ÊœÃÊLÖv>œÃ°
ÃœÃÊÃœ˜ÊÌœ“>ÌiÃÊenlatados.
ÃiÊV>“ˆ˜œÊiÃÌ?Êenlodado.
ÃiÊÀÕˆ`œÊ“iÊenloquece.
>ÞÊµÕiÊenlegajarÊ>ÃÊLœiÌ>Ã°
>“>Ê>ÊenlosadorÊ«>À>Ê…>ViÀÊiÊ«ˆÃœÊÞÊ>ÊenlucidorÊ«>À>Ê>ÃÊ«>Ài`iÃ°
Ê`œœÀÊenlutóÊÃÕÊ>“>°
6>“œÃÊ>ÊenlistarÊ>ÊœÃÊÃœ`>`œÃ°
ÃœÃÊsanluiserosÊvÕiÀœ˜Ê>Ê Õi˜œÃÊˆÀiÃ°
4. En versos rimados
¡Lávenlo!
¡Vístanlo!
¡Péinenlo!
¡Llévenlo!
/>˜Ì>ÃÊÀ`i˜iÃ
iÊ`ˆiÀœ˜]
µÕiÊenloqueció.
ÕiÀœ˜Ê>ÊÀi}ˆ“ˆi˜Ìœ œÃÊÃœ`>`œÃÊ sanluiseros] œÃÊenlistaron >Ê“œ“i˜Ìœ ÞÊÃÕÃÊ`>ÌœÃ enlegajaron.
Ê«œ˜iÀÊœÃ>Ã i˜ÊiÊ«ˆÃœ]Ê ÃišœÀÊenlosador. Ê«œ˜iÀÊV> i˜Ê>ÃÊ«>Ài`iÃ] ÃišœÀÊenlucidor. QuítenleÊ>ÊÃ?L>˜> ÞÊsáquenleÊiÊ«ˆÞ>“>] denleÊ>ÊÀœ«> ÞÊpónganleÊ>Ê}œÀÀ>] sírvanleÊ>ÊiV…i ÞÊmándenloÊ>Ê>Ê iÃVÕi>°

‡Grupos consonánticos
407 ‡
NM
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
enmascarar inmortal inmundo inmersión inminente
inmaculado inmóvil inmunizar inmediato inmigración
inmaterial inmobiliaria inmueble inmensurable inmiscuir
inmanejable inmoral conmutar conmemorar conmigo
enmarañar conmover conmutador enmendar enmienda
3. En oraciones
1˜Ê…œ“LÀiÊenmascaradoÊ>Ã>ÌÊ>Êinmobiliaria.
ÃiÊ>ÕÌœÊiÃÊinmanejable.
Ê…ˆœÊiÃÌ?Êenmarañado.
ÃÌiÊÌÀ>L>œÊiÃÊinmejorable.
Ê>“>ÊiÃÊinmortal.
iÊconmueveÊÌÕÊ}iÃÌœ°
˜ÌiÊiÊ…iV…œÊinmoralÊµÕi`Êinmóvil.
iÊ`>ÀjÊÕ˜ÊL>šœÊ`iÊinmersión.
-iÊ`iLiÊˆ˜ÃÌ>>ÀÊÕ˜ÊconmutadorÊi˜ÊV>`>Êinmueble.
i inmediato conmemoraremosÊiÊ`‰>Ê`iÊ>ÊInmaculadaÊœ˜Vi«Vˆ˜°
iÊconmueveÊÌÕÊ`iÃiœÊ`iÊenmendarte.
ÃÊinminenteÊ>Êi}>`>Ê`iÊœÃÊinmigrantes.
œÊÌiÊ`iLiÃÊinmiscuirÊi˜ÊœÊ>i˜œ°
6i˜ÊconmigoÊ>Ê>Êinmobiliaria.
>ÃÊÛ>VÕ˜>ÃÊinmunizanÊVœ˜ÌÀ>ÊœÃÊÛˆÀÕÃ°
4. En versos rimados
˜Ê>Êinmobiliaria
>Êinmigrante
conminaronÊ
>Ê«>}>ÀÊiÊinmueble
`iÊinmediato.
Êinmigrante,
enmendado]
conmociónÊ˜œÊV>ÕÃ
i˜ÊvœÀ“>Êinminente]
iÊinmuebleÊ«>}°
Ê>“>Êinmortal iÃÊinmaterial] ˜œÊ>Vi«Ì>ÊœÊinmoral. -œÊÃiÊ«Õi`iÊenmendar inmolando >Êinmodestia] ÞÊ>Ã‰]Ê«œ`iÀÊÃiÀ inmaculada iÊinmunizada vÀi˜ÌiÊ>Ê«iV>`œ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡408
NN
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
innato innovar innumerable innecesario connivencia
innavegable innovación innúmero innegable
connotación connumerar perenne
3. En oraciones
Ã>ÊÛiÀ`>`ÊiÃÊinnegable.
-œ˜ÊinnumerablesÊ>ÃÊinnovacionesÊi˜ÊiÃÌiÊÃˆ}œ°
/ˆi˜iÊÕ˜ÊÌ>i˜ÌœÊinnatoÊ`iÊinnovador.
ÃiÊ“ÕiLiÊiÃÊinnecesario.
ÃÌiÊÀ‰œÊiÃÊinnavegable.
>ÞÊµÕiÊVœ˜Ãˆ`iÀ>ÀÊ>ÊconnotaciónÊÃœVˆ>Ê`iÊ…iV…œ°
Ã>ÊiÃÊÕ˜>Ê«>˜Ì>Êperenne.
-iÊÀi>ˆâÊiÊÀœLœÊi˜ÊconnivenciaÊVœ˜ÊiÃiÊi“«i>`œ°
4. En versos rimados
Innumerables
innovaciones
iÃÌiÊÃˆ}œ
>Ãœ“LÀ>Àœ˜°
Innecesario
`iVˆÀÊÃiÀ?
ÃÕÊconnotación
…ˆÃÌÀˆV>°
˜ÊiÃÌiÊÀ‰œ innavegable LœÀ`i>`œÊ`iÊ«>˜Ì>ÃÊ perennes] iÃÊÛiÀ`>`Êinnegable] µÕiÊ˜>Ûi}>À «œÀÊÃÕÃÊ>}Õ>Ã ÃiÀ?ÊÌœ`>ÊÕ˜> innovación.
NR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
honradez enroscar enrulado enredar sonrisa
honra enrolar enrubiar enredadera enriquecer
enramado enrollar enrudecer desenredar sonríe
honrado enrojecer enrular enrejar sonriente
enrarecido enroque desenrular enrejado enredo

‡Grupos consonánticos
409 ‡
3. En oraciones
EnriquetaÊÌˆi˜iÊiÊV>LiœÊenrubiadoÊÞÊenrulado.
iLiÃÊhonrarÊ>ÊÌÕÃÊ«>`ÀiÃ°
Enrique enredaÊÞÊdesenredaÊiÊ…ˆœ°
Conrado enroscaÊÞÊdesenroscaÊ>ÊÌ>«>°
ÊÃišœÀÊ`iÊMunroÊiÃÊ“ÕÞÊhonrado.
>ÊenramadaÊÃiÊ>«œÞ>Êi˜ÊiÊenrejado.
>Êsonrisa enriqueceÊ>ÊLiiâ>Ê`iÊEnriqueta.
œ˜Ûˆi˜iÊenrejarÊ>ÃÊÛi˜Ì>˜>Ã°
/À>L>>˜`œÊ“ÕV…œÊÃiÊenriqueceÊiÊ«>‰Ã°
ÃiÊ˜ˆšœÊiÃÌ?Êenrarecido.
>ÞÊµÕiÊenrollarÊ>ÃÊ>vœ“LÀ>Ã°
œ˜ÊiÊenroqueÊœ}ÀÊiÊ>µÕiÊ“>Ìi°
œ“œÊiÃÊÌ‰“ˆ`œ]ÊÃiÊiÊenrojecenÊ>ÃÊ“iˆ>Ã°
4. En versos rimados
EnredaÊœÃÊ…ˆœÃ]Ê
Enrique.
EnrulaÊœÃÊÀÕœÃ]Ê
Enrique.
EnroscaÊ>ÃÊÌ>«>Ã]Ê
Enrique]
ÞÊVœ“iÊÌœ`>ÃÊ>ÃÊ
ÀœÃV>Ã
µÕiÊ…ˆâœ
`œš>ÊEnriqueta]
ÃÕÊÌ‰>Ê`iÊMunro.
œ˜ÊConrado]
ÃišœÀÊ“ÕÞÊhonrado]
desenreda enredos]
desenrollaÊÀœœÃ
ÞÊdesenroscaÊÌœÀ˜ˆœÃ°
ÊEnriqueta] >Êsonrisa] ÃÕÊLiiâ> enriquece] VÕ>ÊyœÀÊÀœÃ>`> `iÊiÃ>Êenredadera] µÕiÊÃiÊ>«œÞ> i˜ÊiÊenrejado. Honrando >ÊÌÕÊ«>`Ài ÞÊhonrando >ÊÌÕÊ“>`Ài ÌiÊÃi˜ÌˆÀ?ÃÊhonrado Vœ˜Ìˆ}œÊ“ˆÃ“œ°Enrique “ÕÞÊsonriente] ÀiVˆLiÊ`iÊ*ÀiÃˆ`i˜Ìi Õ˜Ê«Ài“ˆœ >ÊÃÕÊhonradez] `i“œÃÌÀ>`>ÊœÌÀ>ÊÛiâ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡410
NS
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
cansa tenso ménsula tense insípido
ensayo manso mensual enseñar insiste
insano responso cónsul ensenada consiste
sonsaca censo ensueño enseres consistente
mensaje insolado censura enseguida tensión
insalubre insolente insulto insecto mansión
insatisfecho insoluble consulado inseguro insinuar
ensayar insoportable consulta insensato ensillar
ensalada insomnio consultorio inseparable ansiedad
ensanchar insólito mensualidad inservible ansioso
ensalzar
3. En oraciones
œÊ“iÊcansoÊ`iÊenseñar.
AlfonsoÊiÊsonsacaÊiÊmensajeÊÃiVÀiÌœÊ>Êconsejero.
ÊCónsulÊvÕiÊ>Êconsulado.
ÃiÊinsanoÊiÃÊmanso.
EnsillaÊiÊV>L>œÊmanso.
AlonsoÊÃiÊinsolóÊi˜ÊEnsenada.
->µÕi˜ÊœÃÊenseresÊ`iÊ>Êmansión.
ÃÌ?Ê“ÕÞÊtensoÊ«œÀÊÃÕÊansiedad.
ˆVˆiÀœ˜ÊÕ˜ÊcensoÊ`iÊinsanos.
QuédenseÊ>Êensayo.
Ã>ÊinsinuaciónÊiÃÊinsolente.
ÃÌiÊinsomnioÊiÃÊinsoportable.
ÃÌiÊÕ}>ÀÊiÃÊinsalubre.
Insensato]Ê˜œÊensuciesÊ“ˆÃÊenseres.
ÃÌœÊiÃÊinsólito.
ÃœÃÊinsectosÊÃœ˜Êinsoportables.
ˆVˆ>Ê…>ViÊ>ÊensaladaÊenseguida.
ÃÌ?ÊensimismadoÊi˜ÊÃÕÃÊensueños.
œÊinsistas]ÊiÃiÊÛˆ>iÊiÃÊinseguro.
Ê>}Õ>ÊiÃÊinsípida.
>ÃÊVÕœÌ>ÃÊÃœ˜Êmensuales.
9>ÊVœLÀjÊ>Êmensualidad.
>ÊcensuraÊ«Àœ…ˆLˆÊiÃ>Ê«i‰VÕ>Êsensual.
AlonsoÊ«ÕÃœÊ>ÃÊménsulas.

‡Grupos consonánticos
411 ‡
4. En versos rimados
ÊV>L>œÊmanso
>Ê«>Ã>À
«œÀÊ>Êensenada
ÃiÊinsoló.
L>Êensillado
iÃiÊV>L>œÊmanso
µÕiÊi˜Ê>Êensenada
ÃiÊinsoló.
¡Insensato! ˜œÊensucies “ˆÃÊenseres. *œÀµÕi ÃˆÊensucias “ˆÃÊenseres insalubres µÕi`>À?˜°
˜ÊiÃ>ÊmansiónÊ iÃÌ?ÊiÊconsulado `iÊÃišœÀÊCónsul] µÕiÊiÃÊLÕi˜ÊÃišœÀ «iÀœÊ>}œÊinseguro. ÃÊinsoportable Vœ˜ÊœÃÊinservibles] iÊÃišœÀÊCónsul `iÊconsulado `iÊiÃ>Êmansión. ¡Insoportable! ¡Insensato! ¡Insano! ¡Insolente! ¡Insólito! ÃiÊinsecto, uiÃÊinsoportable!
NSB
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
transbordar transbordo transbordador
3. En oraciones
>L‰>ÊµÕiÊtransbordarÊ>ÊœÃÊ«>Ã>iÀœÃÊ`iÊL>ÀVœÊµÕiÊÃiÊi˜V>°
ÊtransbordoÊÃiÊÀi>ˆâÊi˜Ê«iÀviVÌœÊœÀ`i˜°
9>Êi}ÊiÊL>ÀVœÊtransbordadorÊ>Ê«ÕiÀÌœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡412
4. En versos rimados
*>À>Êtransbordar
>ÊœÃÊ«>Ã>iÀœÃ]
i}Ê«ÀiÃÌœ]
iÊ}À>˜Êtransbordador.
ÃiÊtransbordador `œ˜`iÊœÃÊtransbordos ÃiÊ…>Vi˜ÊÀ?«ˆ`œ ÞÊ“ÕÞÊœÀ`i˜>`œÃ°
NSC
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
transcontinental transcurso
transcurrir
3. En oraciones
6ˆ>>Ài“œÃÊi˜ÊiÊtranscontinental.
˜ÊiÊtranscursoÊ`iÊ>šœÊÛˆ>>ÀjÊ>Ê˜œÀÌi°
ÊÌˆi“«œÊ«>ÀiV‰>ÊtranscurrirÊi˜Ì>“i˜ÌiÊi˜ÊiÊiÃ«>Vˆœ°
4. En versos rimados
˜ÊiÊtranscurso
`iÊ>À}œÊÛˆ>i
transcontinental]
ÞœÊ˜œÊ“iÊ>LÕÀÀœ°
iœÊiÃÌ>Ê˜œÛi>
Ì>˜ÊÃi˜Ìˆ“i˜Ì>°
TranscurríaÊiÊ Ìˆi“«œ] i˜Ìœ]Êi˜Ìœ]Êi˜Ìœ] i˜ÊiÊÛˆ>iÊw˜> `iÊLÕµÕi transcontinental.

‡Grupos consonánticos
413 ‡
NSCR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
transcribir conscripción inscripción
transcripción conscripto inscripto (Arg. y Urug.)
transcriptor
3. En oraciones
ÊtranscriptorÊÞ>Ê…ˆâœÊ>ÊtranscripciónÊ`iÊˆLÀœ°
ÃÊconscriptoÊ«œÀµÕiÊVÕ“«iÊVœ˜Ê>Êconscripción.
ÃÌ?Ê>LˆiÀÌ>Ê>ÊinscripciónÊ«>À>ÊiÃiÊVÕÀÃœ°
>ÞÊÛiˆ˜ÌiÊ>Õ“˜œÃÊinscriptosÊi˜Ê>ÊV>Ãi°
4- En versos rimados
Êtranscriptor
iÃiÊˆLÀœ
transcribía]
iÃ>Ê˜œÛi>]
µÕiÊ`iÊÕ˜Êconscripto]
…>L>L>°
˜ÊiÃiÊL>Ì>˜ `œ˜`iÊÃiÊ…>L‰> inscrito] ÃÕÊconscripción] VÕ“«‰>°
NSF
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
transformar transfundir transferir transﬁguración
transformación transfusión transferible transﬁgurado
transformador tránsfuga transferencia
3. En oraciones
ÊtransformadorÊÃiÊµÕi“°
˜ÊiÊVÕi˜Ìœ]ÊiÊœ}ÀœÊÃiÊtransformóÊi˜ÊÕ˜ÊÀ>Ì˜ÊÞÊiÊ}>ÌœÊÃiÊœÊVœ“ˆ°
>ÊtransformaciónÊ`iÊ>Ê>VÌÀˆâÊ…>ÊÃˆ`œÊ>Ãœ“LÀœÃ>°
6>“œÃÊ>ÊtransfundirÊiÊ>}Õ>Ê«œÀÊiÊœÌÀœÊV>šœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡414
ÃiÊi˜viÀ“œÊ˜iViÃˆÌ>ÊÕ˜>Êtransfusión.
>Ê«œˆV‰>ÊLÕÃV>Ê>ÊtránsfugaÊ>Õ`>â°
/ÀˆÃÌ?˜ÊÛ>Ê>ÊtransferirÊÃÕÊV>Ã>ÊVœ˜ÊÕ˜ÊVœ˜ÌÀ>ÌœÊ`iÊtransferencia.
Ã>Ê«Àœ«ˆi`>`Ê˜œÊiÃÊtransferible]ÊiÃÊintransferible.
iÃ«ÕjÃÊ`iÊ}À>˜Ê>VVˆ`i˜ÌiÊµÕi`Êtransﬁgurado.
4. En versos rimados
-ˆÊÃiÊtransforma]
transﬁgurado
µÕi`>À?]
ÞÊÃˆÊ
ÃiÊtransﬁgura]
transformado
ÃiÊÛiÀ?°
-ˆÊiÃÊtransferible œÊtransferiráÆ «œÀÊ“i`ˆœ `iÊÕ˜>Êtransferencia] transferidoÊÃiÀ?°
NSGR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
transgredir transgresor transgresión
3. En oraciones
TransgredirÊiÃÊÛˆœ>ÀÊ>ÊiÞ°
ÊtransgresorÊiÃÊiÊµÕiÊÀi>ˆâ>ÊÕ˜>Êtransgresión.
4. En versos rimados
-ˆÊiÊÃi“?vœÀœ
i˜ÊÀœœ
˜œÊœLi`iVi]
Õ˜>Êtransgresión
>Ã‰ÊVœ“iÌi]
ÞÊi˜Êtransgresor
ÃiÊVœ˜ÛˆiÀÌi°
>Ì>ÀÊÞÊÀœL>À iÃÊtransgredir] ˜œÊÃœ >Ê˜œÀ“>Êi}>] Ãˆ˜œÊÌ>“Lˆj˜ >ÊiÞÊ“œÀ>°

‡Grupos consonánticos
415 ‡
NSL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
translimitar translúcido
3. En oraciones
ÊijÀVˆÌœÊ`iVˆ`ˆÊtranslimitarÊiÊ«>‰ÃÊÛiVˆ˜œ°
>Êœ«>ˆ˜>ÊiÃÊtranslúcida.
4. En versos rimados
˜Ê>Ê?“«>À>Ê`iÊ
œ«>ˆ˜>]
µÕˆiÀiÊÛiÀÊÌiÛˆ˜>
>ÊLœ“LˆÌ>Ê`iÊÕâ°
œ“œÊ>Êœ«>ˆ˜>ÊiÃÊ
translúcida]
«iÀœÊ˜œÊÌÀ>˜Ã«>Ài˜Ìi]
ÌiÛˆ˜>Ê`iLiÀ?ÊÃiÀÊ
«>Vˆi˜Ìi°
NSM
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
transmitir transmigrar transmutación
transmisión transmigración transmutar
3. En oraciones
6>˜Ê>ÊtransmitirÊ>ÃÊÖÌˆ“>ÃÊ˜œÌˆVˆ>Ã°
>Êi“ˆÃœÀ>ÊÃÕÃ«i˜`ˆÊ>ÊtransmisiónÊ`iÊ«>ÀÌˆ`œ°
œÃÊ˜“>`iÃÊtransmigranÊi˜ÊÛiÀ>˜œÊiÊˆ˜ÛˆiÀ˜œ°
œÃÊ>µÕˆ“ˆÃÌ>ÃÊµÕiÀ‰>˜ÊtransmutarÊœÃÊ“iÌ>iÃÊ`iÊœÀœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡416
4. En versos rimados
>Êtransmigración
`iÊiÃÌ>Ê«œL>Vˆ˜
transmitieron
iÃ>Ê“>š>˜>
Vœ˜ÊiÃ>Êtransmisión.
> transmutación `iÊœÃÊ“iÌ>iÃ i˜ÊœÀœ] vÕiÊi˜ÊÕ˜>Êj«œV>] `iÊœÃÊ>µÕˆ“ˆÃÌ>Ã ÃÕÊ}À>˜Ê>Ã«ˆÀ>Vˆ˜°
NSP
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
transparente transponer transpuerto inspector transpirar
transparencia transportar inspección transpiración
transportador conspirar
transpolar conspicuo
inspirar
inspiración
3. En oraciones
ÃiÊÛˆ`ÀˆœÊiÃÊtransparente.
-iÊ˜œÌ>Ê>ÊtransparenciaÊ`iÊiÃ>ÊÌi>°
>ÞÊµÕiÊtransportarÊiÃ>Ê“iÀV>`iÀ‰>Êi˜ÊiÊV>“ˆ˜°
ÊVœiVÌˆÛœÊiÃÊiÊ“i`ˆœÊ`iÊtransporteÊ«œ«Õ>À°
Ê`ˆLÕ>˜ÌiÊÕÃ>ÊiÊtransportador.
-iÊ…>˜ÊtranspuestoÊ>ÃÊ«>>LÀ>ÃÊi˜ÊiÃiÊiÃVÀˆÌœ°
ÊinspectorÊÀi>ˆâÊ>ÊinspecciónÊi˜Ê>Êv?LÀˆV>°
˜ÊÛiÀ>˜œÊÃiÊtranspiraÊ“ÕV…œÊ«œÀÊiÊV>œÀ°
1Ã>ÊiÊantitranspiranteÊ«>À>ÊiÛˆÌ>ÀÊ>Êtranspiración.
ÃÊ«œiÌ>ÊiÃÌ?Êinspirado.
InspiraÊ«ÀœvÕ˜`œÊ>Ê>ˆÀiÊˆLÀi°
6ˆ>jÊ«œÀÊ>ÊÀÕÌ>Ê>jÀi>Êtranspolar.

‡Grupos consonánticos
417 ‡
4. En versos rimados
˜ÊiÃiÊV>“ˆ˜
transportador]
iÊinspector
inspeccionaba]
>Ê“iÀV>`iÀ‰>
transportada.
˜ÊLÕÃV> `iÊ>Êinspiración] iÊ«œiÌ> inspiraba ÞÊÃÕÃ«ˆÀ>L>] iÃ«iÀ>˜`œ >ÊÃÕÊ“ÕÃ> inspiradora.
Conspiraban iÃœÃÊconspiradores Ì>˜Êconspicuos] Vœ˜ÌÀ>ÊœÃÊi˜i“ˆ}œÃ°*œÀÊ“?Ã transparente µÕiÊÃi>ÊiÃÌ>ÊV>“ˆÃ>] ˜œÊÃiÊ«Õi`i i˜ÊiÃÌiÊVˆ“>ÊV>ˆi˜Ìi] iÛˆÌ>ÀÊ>Êtranspiración.
NST
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
insta instó constelación constipado
instalar constó consternación constituir
instaurar constitución
instante
instantáneo
constante
constancia
consta
constatar

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡418
3. En oraciones
˜ÊiÃÌiÊinstitutoÊiÃÌÕ`ˆ>“œÃÊ>ÊConstituciónÊ >Vˆœ˜>°
/œ`œÃÊ`iLi“œÃÊÃiÀÊconstantesÊi˜Ê˜ÕiÃÌÀ>ÃÊ>VVˆœ˜iÃ°
œ˜ÊiÊÌiiÃVœ«ˆœÊœLÃiÀÛjÊ>ÊconstelaciónÊ`iÊ/>ÕÀœ°
-œˆVˆÌjÊÕ˜>ÊconstanciaÊ`iÊ“ˆÊÌÀ>L>œÊ`iÊinstalador.
œ˜Êconsternación]ÊconstatóÊiÃ>ÊVœ˜Ã«ˆÀ>Vˆ˜°
>Ê…œÀ“ˆ}>ÊiÃÊÕ˜Ê>˜ˆ“>Êconstante.
iÊconstaÊµÕiÊiÃiÊ˜ˆšœÊiÃÌ?Êconstipado.
˜ÊiÃiÊinstanteÊ“iÊinstóÊ>ÊÀi>ˆâ>ÀÊ>Êinstalación.
ÃiÊVœiVÌˆÛœÊÛ>Ê…>ÃÌ>ÊConstitución.
/œ“>ÀjÊV>vjÊinstantáneo.
InstauraronÊ>ÊÀi«ÖLˆV>Ê>Ê>“«>ÀœÊ`iÊ>ÊConstitución.
4. En versos rimados
Êinstante]
“iÊinstaba
iÊÛˆ}ˆ>˜Ìi
>ÊµÕiÊconstatara
i˜ÊiÃ>ÊiÃÌ>Vˆ˜]
ÃˆÊLˆi˜Ê…iV…>
iÃÌ>L>
Õ˜>Êinstalación.
ÃiÊVˆi˜Ì‰wVœ] Vœ˜Êconstancia] Õ˜>Êconstelación `iÃVÕLÀˆ] ÞÊi˜ÊÃÕÊˆLÀœ >Ê…ˆâœÊconstar.
Êconstatar iÊconsta œÊconstatado] «œÀÊœÊÌ>˜Ìœ] Õ˜>Êconstancia …>À?Êconstar. Instantáneamente] >Êinstalación ÃiÊ`iÃVœ˜iVÌ ÞÊiÊinstalador instantáneamente >ÊVœ˜iVÌ°

‡Grupos consonánticos
419 ‡
NSTR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
instrucción constreñir
instructivo
instruir
instrumental
instrumento
constructor
construcción
3. En oraciones
/œ`œÃÊÃiÊ`iLi˜Êinstruir.
ÃiÊ«Àœ}À>“>ÊiÃÊ“ÕÞÊinstructivo.
ÊinstructorÊÌœ“ÊiÝ>“i˜°
ÃiÊinstrumentalÊiÃÊ˜ÕiÛœ°
œÃÊinstrumentosÊ“ÕÃˆV>iÃÊiÃÌ?˜Êi˜ÊiÊÌi>ÌÀœ°
ÊconstructorÊˆ˜ˆVˆÊ>ÊconstrucciónÊ`iÊ>ÊV>Ã>°
-iÊ`iLiÊconstreñirÊÃœÊ>ÊœÊµÕiÊÃ>Li°
4. En versos rimados˜Ê>Êconstrucción
iÊÃišœÀÊconstructor
Õ˜>ÊÃ>>Êconstruyó
ÞÊ>ÊiÃÌÕv>Êˆ˜ÃÌ>°
œÃÌÀ>L> iÊinstructor Ìœ`œÊiÊinstrumental
ÃœLÀiÊÃÕÊÕÃœ] instruía >Ê>Ã instrumentadoras.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡420
NSV
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
transvasar transversal
3. En oraciones
9>Ê…>ÞÊµÕiÊtransvasarÊiÊÕ}œÊ`iÊ>ÃÊÕÛ>Ã°
*>À>Êi}>ÀÊ“?ÃÊÀ?«ˆ`œÊˆÀjÊ«œÀÊiÊV>“ˆ˜œÊtransversal.
4. En versos rimados
-ˆÊi˜ÊÀi`œ˜`œÊÛœÞ
Ì>À`iÊi}>Àj]
ÃˆÊi˜Ê?˜}ÕœÊÛœÞ
Ì>À`iÊi}>Àj]
«iÀœ]ÊÃˆ
«œÀÊ>ÊÃi˜`>
transversalÊÛœÞ]
>ÊÌˆi“«œÊi}>Àj°
Õ}>L>ÊiÊ˜ˆšœ Vœ˜Ê`œÃÊÛ>ÃœÃ ÞÊÕ˜Ê«œVœÊ`iÊ>}Õ>° iÊÕ˜ÊÛ>ÃœÊ>ÊœÌÀœ iÊ>}Õ>Ê«>Ã>L> ÞÊ>Ã‰]Êtransvasaba.
œ˜Ê>`ÀˆœÃ ÃÕÊV>Ã>] Õ˜ÊV…>˜V…ˆÌœ construía ÞÊiÊœLœ Ãœ«>˜`œ] `iÃÌÀÕˆÀ> ˜œÊ«œ`‰>°œ˜Ê«>ˆÌ> ÃÕÊV>Ã>] Õ˜ÊV…>˜V…ˆÌœ construía ÞÊiÊœLœ] Ãœ«>˜`œ >Ê`iÃÌÀÕ‰>°œ˜Ê«>ˆÌœÃ ÃÕÊV>Ã> Õ˜ÊV…>˜V…ˆÌœ construía ÞÊiÊœLœ Ãœ«>˜`œ >Ê`iÃÌÀÕ‰>°

‡Grupos consonánticos
421 ‡
NT
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
venta cuento cintura antes antiguo
cuenta ciento cinturón entena mentira
canta cuanto pintura monte íntimo
pinta siento entusiasmo centeno puntilla
cinta miento suntuoso entero centímetro
3. En oraciones
Antonia cuentaÊÕ˜Êcuento.
ÃiÊcontadorÊ…>ViÊcuentas.
ÃiÊiÃÊiÊcinturónÊ`iÊAntonia.
Ã>ÊpuntillaÊiÃÊantigua.
Êpintor pintaÊ>ÊV>Ã>ÊVœ˜ÊpinturaÊ>âÕ°
AntonioÊ`iÊ>ÊmonturaÊi˜ÊiÊmonte.
Ã>ÊantenaÊiÃÌ?Êentera.
iÊsientoÊ“ÕÞÊLˆi˜°
ÃiÊÌ>«>`œÊiÃÊsuntuoso.
AntonietaÊÛˆ>Ê>Êinterior.
PantaleónÊiÃÌ?Êsentado.
ÃœÃÊpantalonesÊÃœ˜Ê`iÊAntón.
-ˆÊmientoÊ`ˆÀjÊÕ˜>Êmentira.
œ“iÀjÊ«>˜Ê`iÊcenteno.
ÊcinturónÊ“iÊ>ÕÃÌ>Êi˜Ê>Êcintura.
AntoniaÊÀˆi}>Ê>ÃÊplantas.
AntónÊÕÃ>Êpantuﬂas.
˜Ê>ÊcantinaÊœÃÊcantoresÊcantaronÊÕ˜>ÊV>˜Vˆ˜°
ÊcantineroÊ>«>Õ`ˆÊVœ˜Êentusiasmo.
>ÊcintaÊ“ˆ`iÊcuarenta centímetros.
4. En versos rimados
-ˆÊpintaÊÞÊrepinta
pintadaÊµÕi`>À?]
Vœ˜ÊLÕi˜>Êpintura]
>ÊV>Ã>Êquinta
suntuosaÊµÕi`>À?°
ÊµÕiÊ>ÊÕ˜Êtonto …>ViÊV>ÃœÊ iÃ]ÊÃˆ˜Ê`Õ`>Ã] `œÃÊÛiViÃ “?ÃÊtonto. Antonio Conte] i˜ÊiÊmonte] ÌÀ>ÃÊ>Êaventura «iÀ`ˆÊ>Êmontaña.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡422
NTR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
œ˜ÊElefante
Ãˆi“«ÀiÊadelante]
`ˆVi\ÊµÕ‰Êpresente]
iÊ“?ÃÊperseverante.
-ˆÊi˜Ê>ÊÃˆ> ÌiÊsientas] Lˆi˜ÊÌiÊsentirás. -ˆÊi˜ÊiÊÃˆ˜ ÌiÊsentaras “ÕV…œÊ“iœÀ ÌiÊsentirás. CuéntameÊÕ˜Êcuento ÞÊcántameÊÕ˜>Ê V>˜Vˆ˜° /iÊœÊ`ˆ}œ ÞÊ˜œÊÌiÊmiento] µÕiÊ“iÊi}>À?ÃÊ >ÊVœÀ>â˜°
entrada adentro entruchada entretener ventrílocuo
entraña entró entrujar entrenimiento entristecido
entrar centro entruchar vientre centrifugar
encontrar antro entrevista centrípeto
contrario entrometido intrépido entripado
3. En oraciones
9>ÊVœ“«ÀjÊ>ÃÊentradasÊ«>À>ÊiÊÌi>ÌÀœ°
j“iÊÕ˜ÊŽˆœÊ`iÊV>À˜iÊ`iÊentraña.
ÊventrílocuoÊentróÊ>ÊÌi>ÌÀœ°
ÃiÊV>“«iÃˆ˜œÊentrujaÊiÊÌÀˆ}œ°
6>“œÃÊ>Ê«>Ãi>ÀÊ>ÊcentroÊ«>À>Êentretenernos.
/i˜}œÊÕ˜>ÊentrevistaÊi˜ÊiÊcentro.
ˆÊ>Û>ÀÀœ«>ÃÊiÃÊcentrífugo.
ÃœÊµÕiÊ`ˆViÃÊ˜œÊiÃÊÛiÀ`>`]ÊiÃÊÕ˜>Êentruchada.
iÊencontréÊVœ˜ÊÕ˜ÊantropólogoÊv>“œÃœ°
ÃiÊentrometidoÊ“iÊiÛ>Ê>Êcontraria.
ˆÊ«?>ÀœÊÃiÊ…>Êentristecido.
œÊentremosÊi˜ÊiÃiÊantro.
ÊantropólogoÊintrépidoÊÞ>ÊÛœÛˆ°

‡Grupos consonánticos
423 ‡
4. En versos rimados
˜ÊiÊcentro
Õ˜>ÊentrevistaÊ…>Àj
>Êentrevistado
…>L>Àj]
ÞÊVœ“œÊentrevistador
>Ã‰Ê“iÊentrenaré.
-ˆÊiÃÌ?Ê>LÕÀÀˆ`œ ÞœÊ˜œÊÌiÊ“ˆi˜Ìœ] LÕÃV> entretenimiento ÞÊiÃÌ>ÀjÊentretenido.
˜ÊentrarÊÞÊÃ>ˆÀ >ÊÀiÛjÃ] ÞœÊ“iÊentretengo. EntroÊ«œÀÊ>ÊÃ>ˆ`> ÞÊÃ>}œÊ«œÀÊ>Êentrada.
˜ÊÃ>ˆÀÊÞÊentrar >ÊÀiÛjÃ] “iÊentretuveÊÞœ°
-ˆÊAntropología iÃÌÕ`ˆ>] antropóloga i>ÊÃiÀ?] ÞÊi˜Ê>ÊÃiÛ> >ÊœÃÊantropófagos ˆ˜ÛiÃÌˆ}>À?°
NV
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
envase convocar envuelve convencer invierno
envasado convocatoria invulnerable convención invierte
inválido envoltorio convulsión conveniente invitar
invalidar envolver convulsivo convenir envilecer
invasión invoca convertir enviar
invadido involuntario convento envidia
envanecer envoltura conversar enviciar
convalecencia envolvente invernadero invicto
convalidar invernal inviolable
inversión invisible
envejecer invitado
envenenar tranvía
envergadura convicto

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡424
3. En oraciones
Ã>ÊconvenciónÊÃiÊ…>À?Êi˜Êinvierno.
œÃÊconvencionistasÊVœ˜Ãˆ`iÀ>Àœ˜ÊconvenienteÊ>Êinversión.
ÊijÀVˆÌœÊinvencibleÊÀi«Àˆ“ˆÊ>Êinvasión.
9>ÊÃiÊinventóÊ>Ê“?µÕˆ˜>Ê«>À>ÊenvasarÊ>ÕÌœ“?ÌˆV>“i˜Ìi°
ÊinválidoÊiÃÌ?Êconvaleciente.
>Êenvidia envileceÊiÊ>“>°
-iÊinvolucró involuntariamenteÊi˜Ê>ÊconvocatoriaÊÃœLÀiÊinversiones.
Ê>`œÊ`iÊiÃiÊconventoÊ…>ÞÊÕ˜Êconventillo.
ÃiÊconvictoÊÃiÊµÕˆÃœÊenvenenar.
ÃÌiÊiÃÊiÊinventarioÊ`iÊinvernadero.
ÊinventorÊ«ÀiÃi˜ÌÊÃÕÊinvento:Ê>ÊenvasadoraÊ>ÕÌœ“?ÌˆV>°
ÃiÊenvoltorioÊiÃÊinviolable.
>ÞÊ“ÕV…œÃÊinvitadosÊi˜ÊiÃÌiÊconvite.
6>“œÃÊ>ÊenviarÊœÃÊenvases.
/iÊinvitoÊ>Ê«>Ãi>ÀÊi˜ÊiÊtranvía.
4. En versos rimados
invencible convincente
invento convite
inventario convivir
investidura
˜Ê>Êconvención]
œÃÊinvitados
>Ê>Êconvocatoria
convocan]
«œÀÊconveniente
ÞÊconvincente]
>Êconversación
ÃœLÀiÊiÃ>Êinversión.
EnvuelveÊÞÊenvuelve Ìœ`œÃÊœÃÊenvases. Envolturas inviolables] «>À>Êenvoltorios `iÊ>ˆ“i˜ÌœÃ envasados. Conversa iÃiÊconversador] convence Vœ˜ÊÌœ˜œ convincente V“œÊinvertir i˜ÊvœÀ“> conveniente.
œÊ“iÊconvence iÃiÊinvento µÕiÊconvierte œÊÛˆÃˆLi] i˜Êinvisible. ÊµÕiÊÃiÊenvicia ÃÕÊVÕiÀ«œÊenvenena] ÞÊiÊµÕiÊenvidia ÃÕÊ>“>Êenvilece. Êconvite `iÊconventillo] invitadosÊiÃÌ?˜ ÞÊconvidadosÊÃiÀ?˜°

‡Grupos consonánticos
425 ‡
NY
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
Anyulín enyesado
enyugar inyección
inyectar
inyector
inyectable
3. En oraciones
AnyulínÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊLÀ>âœÊenyesado.
ÃiÊÀi“i`ˆœÊiÃÊinyectable.
EnyugarÊiÃÊ«œ˜iÀÊÕ˜ÊÞÕ}œ°
ÊinyectorÊ`iÊ>ÊV>`iÀ>ÊÃiÊ`iÃVœ“«ÕÃœ°
ÊÀi“i`ˆœÊÃiÊinyectaráÊVœ˜Ê>ÊiÀˆ˜}>°
4. En versos rimadosAnyulín]
iÊLÀ>âœÊÃiÊ>ÃÌˆ“
Õ˜>Êinyección
iÊ«ÕÃœÊiÊ`œVÌœÀ
ÞÊÕi}œÊœÊenyesó.
9Ê`iÃ«ÕjÃ
`iÊÌÀ>Ì>“ˆi˜Ìœ]
ÞÊ˜œÊÌiÊ“ˆi˜Ìœ]
iÊLÀ>âœÊ`iÊAnyulín
>Êw˜>ÊÃiÊVÕÀ°
ÊÀi“i`ˆœ inyectable …>ÞÊµÕiÊinyectar] Ãˆ˜Ê“ˆi`œ ÞÊÃˆ˜ÊÌi“œÀ] Vœ˜Ê>ÊiÀˆ˜}>] >ÊinyecciónÊÃiÊ`>À?°
NC/Z
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
danza lanzo anzuelo lance encima
lanza comienzo encera vencido
onza venzo vence enciclopedia
trenza trenzo vencedor rencilla
zonza danzo lince trencito

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡426
3. En oraciones
iÊ`ÕiiÊ>Êpanza.
LanzaÊiÊanzueloÊ>ÊÀ‰œ°
ÊlinceÊÃ>ÌÊ«œÀÊencimaÊ`iÊ>Êâ>˜>°
ÃiÊ«ˆÃœÊiÃÌ?ÊenceradoÊVœ˜Ê>Êenceradora.
-ˆÊvenceÊi˜ÊiÃÌiÊlance]ÊGonzaloÊÃiÀ?ÊiÊvencedor.
9>ÊcomienzaÊ>ÊdanzaÊ}ˆÌ>˜>°
œ˜ÃÕÌ>ÀjÊ>Êenciclopedia.
9œÊtrenzoÊiÊ“ˆ“LÀiÊ«>À>Ê…>ViÀÊÕ˜>ÊV>˜>ÃÌ>°
>Ê}ˆÌ>˜>Ê>`œÀ˜>ÊÃÕÃÊtrenzasÊVœ˜ÊonzasÊ`iÊœÀœ°
-ˆÊiÃiÊÃišœÀÊ˜œÊÌˆi˜iÊvergüenza]ÊiÃÊÕ˜Êsinvergüenza.
GonzalitoÊÕi}>ÊVœ˜ÊiÊtrencito.
4. En versos rimados
DanzaÊiÊdanzarín
Õ˜>ÊdanzaÊÃˆ˜Êw˜°
DanzaÊVœ˜Ê>À`œÀ
ÕÃ>˜`œÊ>Êlanza
`iÊ}À>˜Êvencedor.
˜ÊÕ˜>Êrencilla ÃiÊtrenzan œÃÊlinces] ÞÊi˜ÊÌ>Êlance] linceÊvencido ÞÊlinceÊvencedor.
ÕViÊÃÕÃÊtrenzas >`œÀ˜>`>ÃÊVœ˜Ê onzas] danzandoÊ>Ê}ˆÌ>˜> ÃÕÊdanzaÊ}ˆÌ>˜>° GonzaloÊGonzález lanzaÊanzuelos. *>À>ÊÌi˜Ì>ÀÊ>Ê«iâ] lanzaÊanzuelos Gonzalo González. œ˜Ê>Êenceradora enceraÊœÀ>] `iÊcomienzoÊ>Êw˜>] Ìœ`œÊiÊ«>Ãˆœ `iÊ“>`iÀ>Ê`iÊ>Li`Õ°

‡Grupos consonánticos
427 ‡
3. En oraciones
ÃiÊVœ“i˜Ì>ÀˆœÊiÃÊcapcioso.
iÊiÃ«iÀ>˜Êi˜Ê>Êrecepción.
ÃÌÕ`ˆ>ÀjÊ>ÊiÞÊ`iÊAdopción.
ÕÃV>ÊVÕ?ÊiÃÊ>ÊacepciónÊVœÀÀiVÌ>Ê`iÊ>Ê«>>LÀ>Êºopción»°
>ÊdecepciónÊ…>ÊÃˆ`œÊ}À>˜`iÊ>Ê˜œÊ}>˜>ÀÊiÃiÊ«Ài“ˆœ°
4. En versos rimados
2. En vocabulario
P
PC
1. Ejercitar entre vocales
capcioso opción decepción
capción adopción recepción
acepción
*œÀÊiÃiÊVœ“i˜Ì>Àˆœ
Ì>˜Êcapcioso]
µÕiÊ˜>`>Ê}À>VˆœÃœ
“iÊÀiÃÕÌ]
Ãi˜Ì‰]Êi˜Ê“ˆÊVœÀ>â˜]
Õ˜>Ê}À>˜Êdecepción.
*>À>ÊviÃÌi>ÀÊ>Ê
adopción]
œÀ}>˜ˆâÊÕ˜>
recepción]
}À>˜`iÊvÕiÊÃÕ
decepción]
VÕ>˜`œÊ˜œÊÌÕÛœÊ
opción
>Ê>Ê>˜Ãˆ>`>Êadopción.
PN
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
hipnosis apnea
hipnotismo
hipnotizador
hipnótico

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡428
3. En oraciones
ÊhipnotizadorÊ“ˆÀÊhipnóticamenteÊ>ÊÃišœÀÊÞÊœÊhipnotizó.
ˆÊ>“ˆ}œÊiÃÌÕ`ˆÊ>ÃÊÌjV˜ˆV>ÃÊ`iÊ>Êhipnosis.
>ÊapneaÊiÃÊ>Êv>Ì>Ê`iÊ>ÊÀiÃ«ˆÀ>Vˆ˜°
4. En versos rimados
Êhipnotizador,
“ˆÀ?˜`œÃiÊ>ÊiÃ«iœ]
ÃiÊhipnotizó.
·+Õˆj˜
deshipnotizará
>Êhipnotizador
hipnotizado?
PS
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
sinopsis colapso pepsina
3. En oraciones
ÞiÀÊÃiÊ…ˆâœÊÕ˜Ê>˜?ˆÃˆÃÊ«>À>Ê“i`ˆÀÊ>Êpepsina.
˜>ÊÌÕÛœÊÕ˜ÊcolapsoÊ˜iÀÛˆœÃœ°
9>Ê…ˆViÊ>ÊsinopsisÊiÃÌ>`‰ÃÌˆV>°
4. En versos rimados
1˜>Êsinopsis
“iÊ«ˆ`ˆ°
/>˜ÌœÊ“iÊ«ÀiœVÕ«j
µÕiÊÕ˜Êcolapso]
>Êw˜>]Ê“iÊ`ˆœ°

‡Grupos consonánticos
429 ‡
PT
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
optar apto septuagenario helicóptero séptimo
optativo diptongo septuagésimo díptero septiembre
heptágono diptongar captura capte aptitud
heptagonal captó capturado opte óptimo
repta interruptor óptico
conscripto optimista
eucalipto reptil
inscripto
3. En oraciones
ÊópticoÊÌÀ>L>>Êi˜Ê>Êóptica.
ÃiÊ>`À˜ÊvÕiÊcapturado.
œÃÊreptiles reptan.
ÊseptuagenarioÊ˜>VˆÊi˜Êseptiembre.
*>ÃÊÕ˜Êhelicóptero.
OptaréÊ«œÀÊiÃiÊinterruptor.
-ÕÃÊaptitudesÊ«>À>ÊiÊ`ˆLÕœÊÃœ˜Êóptimas.
Êoptimista captóÊiÊV…ˆÃÌi°
ˆLÕ>ÀjÊÕ˜Êheptágono.
œÃÊdípterosÊÃœ˜Êˆ˜ÃiVÌœÃÊVœ˜Ê`œÃÊ>>Ã°
Ê˜ˆšœÊÞ>ÊiÃÌ?Êinscripto.
*œ`>Àœ˜ÊiÊeucalipto.
…‰Ê«>Ã>ÊiÊconscripto.
4. En versos rimados
Õ>Ê}ˆ}>˜Ìi
díptero]
iÊhelicóptero
Ûœ>˜`œÊiÃÌ?°
-œLÀiÊ>Ê«ˆÃÌ>Ê
heptagonal]
iÊhelicóptero
Þ>Ê>ÌiÀÀˆâ>À?°
-ˆÊÃœ˜Êóptimas ÃÕÃÊaptitudes, aptoÊÃiÀ?] Þ]Ê Vœ˜Êoptimismo, «œÀÊœÊ“iœÀ optarÊ«œ`À?°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡430
3. En oraciones
>“iÊ>ÊyerbaÊ«>À>Ê…>ViÀÊiÊ“>Ìi°
>ÊÛ>V>ÊiÃÊÕ˜Ê>˜ˆ“>ÊherbívoroÊ«œÀµÕiÊVœ“iÊhierbas.
ÕV…œÃÊárbolesÊvœÀ“>˜ÊÕ˜>Êarboleda.
>ÞÊµÕiÊ«œ`>ÀÊiÃiÊarbusto.
ÊcarburadorÊ`iÊ>ÕÌœÊÃiÊÌ>«°
*œ˜`ÀjÊ“?ÃÊcarbónÊ«>À>ÊiÊvÕi}œ°
iÌœÊÃ>LiÊ…>ViÀÊiÊ˜Õ`œÊ`iÊ>Êcorbata.
Õ>À`>ÊœÃÊescarbadientes.
i}Ê>ÊcorbetaÊ>Ê«ÕiÀÌœ°
*ˆ˜Ìi“œÃÊ>ÊarboladuraÊ`iÊ>Êcorbeta.
ÊVœ…iÌiÊÞ>ÊiÃÌ?Êi˜ÊórbitaÊÕ˜>À°
-iÊÀi>ˆâ>À?ÊiÃiÊÛÕiœÊorbital.
ÃiÊ>Õ“˜œÊturbulento estorbaÊ“ÕV…œ°
Ê«iÀÀœÊescarbaÊViÀV>Ê`iÊárbol.
ÃiÊÕ}>ÀÊiÃÌ?Êurbanizado.
>œÊiÊeucalipto
iÊconscripto
ÃiÊÃi˜Ì°
>œÊiÊeucalipto
iÊconscripto
ÃiÊ`ÕÀ“ˆ°
Êseptuagenario >Ê>ÊópticaÊÛ>] ÞÊ>Ê`ˆ>Àˆœ >Êóptico iÊ«Ài}Õ˜Ì>\ ÃˆÊi˜Êseptiembre >Êoptometría] jÊÃiÊ…>À?°ÃiÊóptimo optimista Õ˜>ÊópticaÊµÕˆÃœÊ ˆ˜ÃÌ>>À] Vœ“œÊ˜œÊiÀ>Êapto iÊœV>] optóÊ«œÀÊ“Õ`>ÀÃi >ÊœÌÀœÊÕ}>À°
2. En vocabulario
R
RB
1. Ejercitar entre vocales
escarba árbol arbusto escarbe árbitro
estorba carbón turbulento corbeta órbita
urbano turbo carburador urbe turbina
yerba arboleda escorbuto estorbe herbívoro
corbata arbolito carburo sorbe orbital

‡Grupos consonánticos
431 ‡
ˆÊarbolitoÊVÀiVi°
ÊárbitroÊÌœVÊiÊÃˆL>Ìœ°
iÊturboÊ>Ê«i˜Ã>ÀÊi˜ÊµÕiÊ“iÊ`jÊiÊescorbuto.
4. En versos rimados
>ÃÊcorbatas
i˜ÊiÊcorbatero]
œÃÊárboles
i˜Ê>Êarboleda
ÞÊiÊcarbón
i˜Ê>Êcarbonera.
Corbatas, corbatitas ÞÊcorbatines] Ûi˜`iÊ>‰] i˜Ê>Êcorbatería]Ê iÊÃišœÀÊcorbatero. ÊcarburadorÊÀœÌœ >Êcarburista ÞœÊiÛj] ÞÊ>ÊjÊiÊ`ˆi\ œÊi}> iÊcarburante >Ê“œÌœÀ «œÀÊVÕ«> `iÊcarburador.
TurbiaÊÃiÊÛi] >Êturba turbulenta] µÕiÊturbada «œÀÊ>µÕ‰Ê«>Ã> ÞÊestorba. >ÊyerbaÊ“>Ìi `iÊyerbal] iÊyerbatero Û>Ê>ÊVœÃiV…>À] «>À>ÊiÊLÕi˜Ê“>Ìi>À°Carbonero, carbonero] `j“iÊÕ˜>ÊLœÃ> `iÊcarbón] carbonero, carbonero] «>À>Êi˜Vi˜`iÀÊ“ˆÊ vœ}˜°
RC/Q
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
arca arco percusión arquero barquito
barca parco percudido marqués charquito
arcabuz barco hercúleo marquesa marquilla
carcajada charco repercute marquesina arquitecto
marca arcón círculo parque parquizado
marcador sarcófago circuito orquesta orquídea
sarcasmo carcomer circular porquería tuerquita
barcaza corcoveo circulación porque cerquita
orca ahorco circunferencia porqueriza quirquincho

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡432
3. En oraciones
Ãi barco ˜>Ûi}>Êi˜ círculos.
ÃVÕV…jÊ> orquesta i˜Êi parque.
Ê>ÕÌœÊ`iÊVœœÀ turquesa VœÀÀˆÊi˜Êi circuito ,.
marqués >“Ê>Êarquitecto.
Ãi turco «ÕÃœÊÕ˜ cerco circular i˜ÊÃÕ circo.
Marcos ˆ“«ˆ>Êi arcabuz `iÊÃÕÊ>LÕiœ.
arquero iÃÌ?Êi˜Êi arco.
ÊÌ>“LœÀÊiÃÊÕ˜Êˆ˜ÃÌÀÕ“i˜ÌœÊ`i percusión.
iÊÀi}>>Àœ˜ orquídeas.
Marcos es arquitecto.
puerco iÃÌ?Êi˜Ê> porqueriza.
˜ÊiÃi arcón iÃÌ?˜Ê>Ã tuercas.
ÃiÊ˜i˜iÊiÃ turco porque ˜>VˆÊi˜ Turquía.
ÃÌÕ`ˆjÊ>Ê`ˆviÀi˜Vˆ>Êi˜ÌÀi círculo
Þ circunferencia.
œ˜Êi marcador marca œÃ surcos i˜ÊiÊV>ÀÌ˜.
Marquitos]Ê> horcajadas `iÊV>L>œ]ÊÃœ«œÀÌÊœÃ corcoveos.
> marquesa ÃiÊÀ‰iÊ> carcajadas.
*œ˜`Ài“œÃÊ> marquesina ˜ÕiÛ>Ê`iÊÌi>ÌÀœ.
mercader Û>Ê`iÊ> barca > mercado «>À>ÊÛi˜`iÀÊÃÕ mercadería.
> torcaza “ˆÀ>Ê> quirquincho.
˜ÊiÃiÊÌiÀÀi˜œÊ˜œÊ…>Þ charcos ˜ˆ charquitos porque iÃÌ? parquizado.
> orca Ìˆi˜iÊÕ˜>ÊvÕiÀâ> hercúlea.
9>Ê«ÕÃiÊœÃ marcos ˜ÕiÛœÃÊ>ÊiÃœÃÊVÕ>`ÀœÃ.
> marquesa Ìˆi˜iÊÕ˜ÊÛiÃÌˆ`œ turquesa
.
œÃÊˆ˜`ˆœÃÊ…ˆVˆiÀœ˜ÊiÃ> pirca.
Ã>ÊÌi>ÊiÃÌ? percudida «œÀÊ>Ê…Õ“i`>`.
/œ“>Ài“œÃÊi˜ÊVÕi˜Ì>Ê>Ã circunstancias >VÌÕ>iÃ.
Ã>Ê˜œÌˆVˆ>ÊÌi˜`À?Ê}À>˜ repercusión.
horca surco circunstancia turquesa
horcajadas turco circunvalación erque
torcaza cerco circundar terquedad
surcar terco circunspección cirquero
turca puerco circunscripto
terca circo
cerca
tuerca
puerca
mercader
mercadería
mercado
mercantil
cercano

‡Grupos consonánticos
433 ‡
4. En versos rimados
barco
i˜Êi charco
ÞÊi barquito
i˜Êi charquito.
Õi}>˜ÊMarcos,
Þ Marquitos,
Vœ˜ barcos
ÞÊbarquitos,
i˜Êcharcos
ÞÊi˜ charquitos.
˜Êi barco Û>ÊÕ˜ turco “ÕÞ parco. œÊÃiÊiÊVœ˜œVi >Êcarcajada, ÞÊVœ˜ÊÃÕÊvÕiÀâ> hercúlea, iÃÊV>«>â `iÊ`œ“>ÀÊV>L>œÃ a horcajadas. *>Ãi>˜Ê«œÀÊi parque
> marquesa ÞÊi
marqués,
ÕViÊ> marquesa
Õ˜ÊÛiÃÌˆ`œ turquesa,
iÛ>Êi marqués
Õ˜ turco arcabuz.
˜ÊiÃ> circunstancia,
“ÕÞÊcircunspecto i circunstante circunscribía `>ÌœÃ, i˜Ê«ÀÕ`i˜Ìi circunloquio.
Marcos, i arquitecto, iÃÊœÛi˜Ê“ÕÞÊ>Ìi˜Ìœ] iÛ> orquídeas >Ê>ÊLi> marquesa ÞÊ>À}œÃÊVœ>ÀiÃ `iÊVÕi˜Ì>Ã turquesas. *œÀÊi circuito circular circulaban œÃÊ>ÕÌœÃ, “ˆi˜ÌÀ>Ã œÃ circunstantes circundaban > circunvalación circunvecina.
˜ÊiÊmercado > mercadería i mercader œvÀiV‰>. œ˜Ûi˜V‰> Vœ˜ÊÃÕÊ>ÀÌi mercantil, Ìœ`>Ê> mercadería Ûi˜`‰> >Êw˜. iÊ> barca > mercado Û>Êi mercader. iÛ>Êi˜ÊÃÕÊarcón > mercadería ÞÊi˜ÊÃÕÃ arcas >Ê«>ÌiÀ‰>.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡434
RCH
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
escarcha emparchó parche archiduque
descorcha corcho corchea perchita
percha descorchó corchete corchito
emparchado perchero
3. En oraciones
>ÊÀœÃ>ÊiÃÌ?Êescarchada.
>ÊescarchaÊVÕLÀiÊiÊ«>ÃÌœ°
Ê}œ“iÀœÊemparchóÊ>Ê}œ“>°
Êarchiduque descorchóÊ>ÊLœÌi>Ê`iÊœ«œÀÌœ°
œ“«ÀjÊ“ÕV…>ÃÊperchas.
ChurchillÊvÕiÊÕ˜Ê“ˆ˜ˆÃÌÀœÊˆ˜}jÃ°
œ}ÕjÊ>ÊÀœ«>Êi˜ÊiÊperchero.
>ÃÊperchitasÊÃœ˜Ê«>À>ÊœÃÊ˜i˜iÃ°
˜ÊiÃiÊVœ“«?ÃÊ…>ÞÊVÕ>ÌÀœÊcorcheasÊÞÊœV…œÊsemicorcheas.
>V…œÊÃiÊœÛˆ`Ê`iÊ«œ˜iÀÊœÃÊcorchetesÊi˜ÊiÃiÊV?VÕœ°
ÃœÃÊâ>«>ÌœÃÊÌˆi˜i˜ÊÃÕi>Ê`iÊcorcho.
4. En versos rimados
˜Ê>Êpercha]
>ÊV>“ˆÃ>Æ
i˜ÊiÊperchero
>Ê«œiÀ>Æ
ÞÊi˜Ê>Êperchita
>ÊLÕÃˆÌ>°
1˜>Êcorchea ÞÊ`œÃÊsemicorcheas Û>i˜Êˆ}Õ>° 1˜>Êcorchea ÞÊ`œÃÊsemicorcheas `ÕÀ>˜Êˆ}Õ>°
Êarchiduque]
Vœ˜Ê}À>˜Ê«œ“«>]
>ÊLœÌi>
descorchó.
>Êarchiduquesa]
Vœ˜Ê}À>˜ÊLÀœ˜V>]
>ÊLœÌi>]
Vœ˜ÊiÊcorcho]
Ì>«°
>Ê}œ“>ÊÃiÊ«ˆ˜V…
Vœ˜ÊÕ˜Ê}À>˜Êparche]
“ˆÊ>“ˆ}œÊArchi
«Àœ˜ÌœÊ>Êemparchó.

‡Grupos consonánticos
435 ‡
RD
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
izquierda lerdo cordura verde ardilla
cuerda sordo verdura arde perdido
cerda cardo verdulero ordena ordinario
gorda burdo gordura pierde sardina
borda guardo verdulería morder mordida
3. En oraciones
ÃiÊgordoÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊÃ>VœÊverde.
˜Ê>Êverdulería]ÊiÊverduleroÊÛi˜`iÊ>ÃÊverduras.
ÃiÊbordadoÊiÃÊburdoÊÞÊordinario.
>ÊardillaÊmuerdeÊ>ÊÀ>“>Êverde.
Eduardo pierdeÊ>ÊcorduraÊ>ÊÛiViÃ°
> gorda ordena guardarÊ>ÃÊÌœÀÌ>Ã°
Ì>ÊiÃ>ÊcuerdaÊ>Êcardo.
œÊÃi>ÃÊlerdoÊ˜ˆÊÌiÊ…>}>ÃÊiÊsordoÊVÕ>˜`œÊÌiÊ`œÞÊÕ˜>Êorden.
Ã>Ê“>`iÀ>ÊverdeÊ˜œÊarde.
GerardoÊÌœ“>Êaguardiente.
-iÊperdióÊ>Êperdiz.
>“iÊiÊVi«ˆœÊ`iÊcerda.
uÕˆ`>`œtÊiÃiÊ«iÀÀœÊmuerde.
GuardemosÊ>ÃÊverdurasÊi˜Ê>Ê…i>`iÀ>°
GerardoÊÌˆi˜iÊœœÃÊpardos.
-iÊ“iÊperdióÊiÊ>ÀœÊµÕiÊguardéÊ>ÞiÀ°
ÃiÊ˜ˆšœÊiÃÊzurdoÊ«œÀµÕiÊiÃVÀˆLiÊVœ˜Ê>Ê“>˜œÊizquierda.
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊverdeÊiÃÌ?ÊLˆi˜Êbordado.
-ˆÊordenasÊœÃÊÕ}ÕiÌiÃ]Ê˜œÊÃiÊperderáÊ˜ˆ˜}Õ˜œ°
4. En versos rimados
Ê˜ˆšœÊEduardo
iÃÊ“ÕÞÊordenado]
Ìœ`œÊœÊguarda
˜>`>ÊÃiÊpierde.
1˜Êgordo ÞÊÕ˜>Êgorda “ÕÞÊcuerdos ÃiÊV>Ã>Àœ˜] ÌÕÛˆiÀœ˜Ê`œÃ gorditos ÞÊÌ>“Lˆj˜Ê`œÃ gorditas. >Êardilla ÞÊ>ÊsardinaÆ >Êardilla i˜Ê>ÊÀ>“>Êverde] >Êsardina i˜Ê>Ê>Ì>Ê`iÊ>ViˆÌi°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡436
RF
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
Êverdulero
œ˜ÊGerardo]
Ãˆ˜Ê˜ˆ˜}Ö˜Êardid]
i˜Ê>Êverdulería
Ûi˜`iÊÃÕÃÊverduras]
vÀiÃV>ÃÊ`iÊverdad.
Ê>Ê`iÀiV…> ÞÊ>Ê>Êizquierda ÃiÊˆ˜Vˆ˜>Ê>Êgorda] Õ˜>ÊÞÊœÌÀ>ÊÛiâ° -ÕÊgordura µÕˆiÀiÊperder. Ê>Ê`iÀiV…> ÞÊ>Ê>Êizquierda ÃiÊˆ˜Vˆ˜>Ê>Êgorda] Õ˜>ÊÞÊœÌÀ>ÊÛiâ°¡Pardiez! ·˜`iÊiÃÌ? >Êperdiz? -ˆÊÞœÊ>Êguardé «œÀÊ>µÕ‰] ·V“œÊÃiÊperdió «œÀÊ>?¶
huérfano perforar perfume Orfeo perﬁl
orfanato perforación perfumería orfebre perﬁdia
farfalloso perforadora perfumero perfecto pérﬁdo
3. En oraciones
ÊorfebreÊ…ˆâœÊÕ˜ÊperfumeroÊ`iÊ«>Ì>°
-ÕÊperﬁlÊiÃÊ“ÕÞÊLiœ°
>“iÊ>Êperforadora.
>ÀjÊ>ÃÊperforacionesÊi˜ÊiÃiÊ«>«i°
˜ÊiÃiÊorfanatoÊ…>ÞÊhuérfanos farfallosos.
OrfeoÊiÃÊpérﬁdo.
œ“«ÀjÊiÃÌiÊperfumeÊi˜ÊiÃ>Êperfumería.
ÃiÊ`ˆÃišœÊiÃÊperfecto.
4. En versos rimados
->V>ÊÕ˜>ÊvœÌœ
>Ê“ˆÊperﬁl
ˆâµÕˆiÀ`œ°
->V>ÊÕ˜>ÊvœÌœ
>Ê“ˆÊperﬁl
`iÀiV…œ°
9Ê>…œÀ>
Vœ˜œViÀjÊ`iÊ“ˆÊ
V>À>]
œÃÊ`œÃÊperﬁles.
˜ÊiÃiÊ«>«iÊ Ãˆ˜Êperforar] ÃˆÊLÕi˜Êperforador µÕˆiÀiÃÊÃiÀ] >ÃÊperforaciones «œ˜ÌiÊ>Ê…>ViÀ Vœ˜Ê>Êperforadora.

‡Grupos consonánticos
437 ‡
RG (fonado)
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
µÕiÊorfebre
Vœ˜ÊiÃÌˆœÊperfecto]
Õ˜ÊperfumeÊ…ˆâœ°
*>À>ÊiÊperfumeÊ“‰œ]
Õ˜ÊperfumeroÊµÕiÊiÃ
œÞ>Ê`iÊorfebrería.
Orfeo]ÊiÊpérﬁdo] >ÊÃÕÃÊ…ˆœÃ huérfanosÊ`i° Orfeo]Ê«œÀÊÃÕÃÊViœÃ] >Ê>ÊLi>Ê“>`Ài pérﬁdamenteÊ“>Ì°
sarga largo argumento alargue erguido
carga cargo largura albergue larguito
largada argolla amargura burgués carguita
margarita pérgola argucia burguesía
gárgaras gorgojo orgullo carguero
órgano gorgoritos orgulloso bargueño
pergamino vergonzoso
purga
3. En oraciones
ÃiÊburguésÊ«ˆ`ˆÊalbergueÊi˜Ê>ÊV>Ã>Ê`iÊ>Êpérgola.
/iÊiÃ«iÀœÊL>œÊ>ÊpérgolaÊ`iÊmargaritas.
-ˆÊÃiÊÃˆi˜ÌiÊ“>]Ê`iLiÀ?ÊÌœ“>ÀÊÕ˜>Êpurga.
œ“i˜âÊ>ÊV>ÀÀiÀ>ÊVÕ>˜`œÊ`ˆiÀœ˜Ê¡largaron!
MargaÊ“ÕiÃÌÀ>ÊVœ˜ÊorgulloÊÃÕÃÊargollasÊ`iÊœÀœ°
MargaritaÊVœ“«ÀÊÕ˜ÊórganoÊiiVÌÀ˜ˆVœ°
uÃÌ>ÊcargaÊiÃÊ“ÕÞÊ«iÃ>`>t]Ê`ˆœÊCamargoÊVœ˜Êamargura.
ÃÌiÊ“>ÌiÊiÃÌ?Êamargo.
ÃiÊÃ>VœÊ>âÕÊiÃÊ`iÊsargaÊ`iÊ>˜>°
ÃiÊargumentoÊiÃÊ“ÕÞÊlargo.
9>Ê«Ài«>ÀÊ>ÊargamasaÊVœ˜Ê>Ài˜>]ÊV>ÊÞÊ>}Õ>°
>ÃÊmargaritasÊiÃÌ?˜ÊÃœLÀiÊiÊbargueño.
Ã>ÊV>˜Ì>˜ÌiÊÃ>LiÊ…>ViÀÊgorgoritos.
>ÀjÊgárgarasÊVœ˜ÊiÊ>À>LiÊ«>À>Ê>Êgarganta.
ÃiÊÌÀˆ}œÊÌˆi˜iÊgorgojos.
9>ÊVœ“«ÀjÊ>Êmargarina.
ÃiÊœÛi˜ÊiÃÊlarguirucho.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡438
ÊLÕµÕiÊcargueroÊi}Ê“ÕÞÊcargado.
Ã>ÊÃišœÀ>Ê“iÊµÕˆÃœÊVœ˜Ûi˜ViÀÊVœ˜ÊÃÕÃÊargucias.
4. En versos rimados
˜Ê>Êpérgola
Àˆi}>Ê}>À`i˜ˆ>Ã
ÞÊmargaritas]
Marga]Ê>Êburguesa
µÕiÊorgullosaÊÕVi
ÃÕÃÊgargantilla.
œ˜ÊlargoÊargu- mento i˜œÊ`iÊargucias] MargaÊargumentó `iÊ`˜`i] ÃÕÊgargantilla i>ÊVœ˜Ãˆ}Õˆ°-ˆÊ>Êgarganta “iÊ`Õii gárgarasÊÞÊgargaritas
ÞœÊ…>}œ° 9Ê>Ã‰] “ÕÃˆV>iÃÊgorgoritos ÞœÊV>˜Ì>Àj°
>Vˆ>ÊPergamino ÞœÊV>“ˆ˜œÆ …>ÃÌ>ÊµÕi] Õ˜Êalbergue] ÞœÊi˜VÕi˜ÌÀi] «œÀÊiÊlargoÊV>“ˆ˜œ …>Vˆ>ÊPergamino. ArgollasÊi˜Ê>ÃÊ œÀi>Ã ÞÊmargaritasÊ i˜ÊiÊÃœ“LÀiÀœ] ÕViÊorgullosa Vœ“œÊÕ˜>Ê`ÕµÕiÃ>] «œÀÊ>Êpérgola `iÊ}>À`i˜ˆ>Ã] iÃ>Êburguesa. ÊiÃ>Êorganización “ÕÞÊorganizada] ÃœÊÕ˜ desorganizador “ÕÞÊdesorganizado] >Ê«œ`À?Êdesorganizar.
RG (afonado)
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
margen marginal
sargento orgía
argentino virginal
urgente tergiversar
vergel
virgen
surge
turgente
emergencia
argelino

‡Grupos consonánticos
439 ‡
3. En oraciones
ÃiÊsargento argentinoÊÛi˜iÀ>Ê>Ê>ÊVirgen.
>ÃÊyœÀiÃÊ`iÊvergelÊiÃÌ?˜Êturgentes.
-ˆÊ>˜œÌ>ÃÊi˜ÊiÊmargen]Ê…>À?ÃÊÕ˜>Ê˜œÌ>Êmarginal.
VirginiaÊ“iÊ>“ÊurgenteÊi˜ÊiÃ>Êemergencia.
œÊtergiversesÊœÃÊ…iV…œÃ°
ÃœÃÊargelinosÊÛˆ˜ˆiÀœ˜Ê`iÊArgelia.
-iÊ>“>L>ÊorgíaÊ>Ê>ÃÊwiÃÌ>ÃÊ`iÊ >Vœ]Êi˜Ê>Ê,œ“>Ê>˜Ìˆ}Õ>°
-iÊˆ˜Õ˜`Ê>ÊmargenÊœiÃÌiÊ`iÊÀ‰œ°
4. En versos rimados
Êsargento argelino
`iÊÛˆÃˆÌ>Êi˜ÊArgentina
Ã>Õ`>Ê>ÊÃÕÊVœi}>]
iÊsargento argentino.
*>Ãi>ÊVirginia >ÊLi>Ê˜ˆš>] Vœ˜Ê«>ÃœÊ}i˜Ìˆ] «œÀÊiÊyœÀˆ`œÊvergel.
Virginia]Ê>Ê`ÕVi] `iÊLiiâ>Êvirginal] œvÀiViÊ>Ê>ÊVirgen ÃÕÊargentinaÊV>˜Vˆ˜° -ˆÊi˜ÊiÊmargenÊiÃÌ?] marginalÊiÃ>Ê˜œÌ>ÊÃiÀ?] ÞÊ`iÊÌiÝÌœ] marginadaÊiÃÌ>À?°
RJ
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
verja forjó perjurio tarjeta verjita
alforja perjuicio conserje alforjita
forjar perjudicar forjemos
forjado interjección

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡440
3. En oraciones
>ÃÊtarjetasÊiÃÌ?˜Êi˜ÊiÊtarjetero.
œ˜ÊiÊperjurioÊÃiÊperjudicaÊ>ÊœÃÊ…œ˜iÃÌœÃ°
Êˆ˜iÌiÊiÛ>Ê`œÃÊalforjas.
œ˜Ài“œÃÊ>ÊœÃÊforjadoresÊ`iÊ>Ê*>ÌÀˆ>°
Õ>˜Êˆ˜ˆVˆÊÕ˜ÊÕˆVˆœÊ«œÀÊ`>šœÃÊÞÊperjuicios.
ÊVœ˜iœÊiÃÌ?Ê>ÌÀ?ÃÊ`iÊ>Êverjita.
ÊconserjeÊˆ“«ˆ>Ê>Ê«ÕiÀÌ>Ê`iÊ…ˆiÀÀœÊforjado.
u"…tÊu1…tÊu…tÊÃœ˜Êinterjecciones.
4. En versos rimados
RL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
ÕˆVˆœÊ
«œÀÊ`>šœÊÞÊperjuicio
>ÊµÕˆi˜ÊÃˆ˜ÊÕˆVˆœ]
Vœ˜ÊÃÕÊperjurio
>Ê>}Õˆi˜Êperjudica.
ÕˆVˆœ
«œÀÊ`>šœÊÞÊperjuicio]
ˆ˜ˆVˆ>ÊiÊperjudicado
i˜ÊLÕÃV>Ê`iÊÕÃÌˆVˆ>°
˜ÊiÊtarjetero
“ÕV…>ÃÊtarjetas
}Õ>À`>Àj]
ÞÊtarjetitas
Ì>“Lˆj˜Ê«œ˜`Àj]
«iÀœÊiÃÌiÊtarjetón]Ê
i˜ÊiÊtarjetero
˜œÊV>LÀ?°
TarjetasÊÞÊtarjetitas
i˜ÊiÊtarjeteroÊu-‰t
ÞÊiÊtarjetón
i˜ÊiÊtarjeteroÊu œt
œ˜Ê…ˆiÀÀœÊÞÊvÕi}œ
iÊforjadorÊÌÀ>L>>]
Vœ˜ÊÞÕ˜µÕiÊÞÊ“>ÀÌˆœ]
Õ˜>ÊLi>Êverja
iÊforjador forjará.
charla chirlo merluza pedirle berlina
borla borlón arlequín carlinga
burla burlón coserle Carlitos
perla mirlo chirle Berlín
parlamento parloteo verle perlita
3. En oraciones
CarlosÊiÃÊÕ˜Êcharlatán.
˜ÊBerlínÊ«>ÃiœÊi˜ÊberlinaÊÞÊi˜Êbirlocho.
˜ÊMerloÊ…>ÞÊmirlos.
>ÊÃ>Ã>Ê`iÊmerluzaÊiÃÌ?Êchirle.
ÊCarlitosÊ…>ÞÊµÕiÊcoserleÊÕ˜ÊÌÀ>iÊarlequín.
*iÃµÕjÊ`œÃÊmerluzasÊVœ˜ÊiÊgarlito.
*ÕÃiÊ`œÃÊparlantesÊi˜ÊV>Ã>°
ÃiÊVœ>ÀÊiÃÊ`iÊperlasÊVÕÌˆÛ>`>Ã°

‡Grupos consonánticos
441 ‡
ÊparlamentarioÊvÕiÊ>Êparlamento.
9>ÊVœÃ‰Ê>ÃÊborlasÊÞÊiÊborlón.
iÊ`ˆÊÕ˜ÊchirloÊ>ÊiÃiÊparlanchín.
>“iÊ>ÊgarlopaÊ«>À>ÊVi«ˆ>ÀÊ>ÊÌ>L>°
ÃiÊviœÊ…>ViÊburla.
>i˜ÊiÃiÊparloteoÊÃˆ˜ÊÃi˜Ìˆ`œ°
6ˆ˜iÊ>ÊverleÊ«>À>ÊpedirleÊÕ˜Êmirlo.
Õ˜Ì>ÊÌœ`>ÃÊ>ÃÊperlitasÊ«>À>Ê…>ViÀÊiÊVœ>À°
CarlaÊÛ>Ê>ÊcoserleÊiÊÛiÃÌˆ`œ°
4. En versos rimados
Êparlamentario]
“ÕÞÊ>ˆÀ>`œ]
iÝˆ}iÊ>Ê“œ“i˜Ìœ
µÕiÊViÃiÊiÊcharloteo
i˜ÊiÊParlamento.
iLiÃÊcoserle >ÊiÃ>ÊVœÀÌˆ˜> Õ˜>Êborla]Ê Õ˜>Êborlita ÞÊÕ˜Êborlón.
ParlaÊµÕiÊÌiÊparla iÊparlanchín] charlaÊµÕiÊÌiÊcharla iÊcharlatán. *>Ài˜ÊiÊparloteo] «>Ài˜ÊiÊcharloteo `iÃ`iÊMerloÊ>ÊBerlín. 1˜>ÊÛÕiÌ>Ê i˜Êberlina `>Ê>Ê˜ˆš>Êˆ˜>] ÞÊœÌÀ>ÊÛÕiÌ> i˜Êbirlocho “ˆi˜ÌÀ>ÃÊVœ“i œÃÊLˆâVœV…œÃ°œ˜ÊMirlo]Ê“ÕÞÊ burlón] parloteaÊÃˆ˜ÊViÃ>À° >`ˆiÊiÊVœ˜ÌiÃÌ> “ˆi˜ÌÀ>ÃÊÃˆ}ÕiÊiÊ parloteo vÀi˜ÌiÊ>ÊÕ˜ÊLÕâ˜°
RM
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
armas mármol murmullo armería armiño
hormas hormona murmura enorme hormiga
armando duermo murmuración hermético hormiguero
hermano hermosa ﬁrme ermitaño
birmano termo ﬁrmeza ermita

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡442
3. En oraciones
Carmelo]ÊiÊermitaño]ÊduermeÊÃœœ°
IrmaÊÌˆi˜iÊÕ˜Êtermo hermético.
ˆÊhermano murmuraÊVÕ>˜`œÊduerme.
6œÞÊ>ÊpeinarmeÊ«>À>ÊiÃÌ>ÀÊhermosa.
Õˆ`>`œÊVœ˜Ê>ÃÊtermitas.
œÊ“iÊ}ÕÃÌ>˜Ê>ÃÊmurmuraciones.
iÃ`iÊ>µÕ‰ÊÃiÊœÞiÊiÊmurmulloÊ`iÊÀ‰œ°
ÃiÊmármolÊiÃÊ`iÊBirmania.
˜Ê>ÊarmeríaÊÛi˜`i˜Êarmas.
ˆÊÌ>«>`œÊiÃÊ`iÊarmiño.
>ÊhormigaÊÃiÊÛ>Ê>Êhormiguero.
Ã>ÊiÃÌ>ÌÕ>ÊenormeÊÌˆi˜iÊﬁrmeza.
*œ˜ÌiÊi˜Ê«œÃˆVˆ˜Ê`iÊﬁrme.
FirmaréÊ>ÊÃœˆVˆÌÕ`°
Ê>ÕÌœÊÞ>ÊiÃÌ?Êarmado.
4. En versos rimados
*œÀÊ>Ê“>š>˜>
ÛœÞÊ>Êlevantarme]
>Êlavarme]
ÞÊpeinarme.
6œÞÊ>Êvestirme
ÞÊabrigarme
«>À>ÊµÕiÊ“ˆÊ>LÕi>
“iÊiÛiÊ>Ê>ÊiÃVÕi>°
Hormiguita] iÛ>ÃÊ>Ê…œˆÌ> iÊÛiÀ>˜œÊi˜ÌiÀœ >ÊÌÕÊhormiguero. Hormiguita] Vœ“iÃÊ>Ê…œˆÌ> iÊˆ˜ÛˆiÀ˜œÊi˜ÌiÀœ i˜ÊÌÕÊhormiguero°Ê
Armando]ÊiÊarmador] armaÊ>ÃÊarmas i˜Ê>Êarmería. >ÃÊarmaÊ`iÊ`‰>] >ÃÊdesarmaÊ`iÊ ˜œV…i] Armando]ÊiÊarmador] i˜Ê>Êarmería. >Ê}i˜ÌiÊmurmura ÞÊVœ“i˜Ì> Vœ˜ÊÕ˜Êmurmullo] >Êhermosura `iÊIrma] >Êhermana `iÊCarmelo. Êacostarme] ·+Õˆj˜ÊµÕˆiÀi cantarme Õ˜>ÊV>˜Vˆ˜] «>À>Êmimarme …>ÃÌ>ÊiÊVœÀ>â˜¶

‡Grupos consonánticos
443 ‡
RN
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
sarna cuaderno ternura carne carnicero
carnaza materno cornúpeta arnés barniz
pierna paterno corneta tornilla
Berna torno tornero árnica
terna turno Ernesto urnita
3. En oraciones
ÃiÊ}>ÌœÊiÃÌ?ÊsarnosoÊ«œÀµÕiÊ«>`iViÊsarna.
ÊÌœÀœÊiÃÊÕ˜Ê>˜ˆ“>ÊcornúpetaÊ«ÕiÃÊÌˆi˜iÊcuernos.
ÃiÊcuadernoÊiÃÊ`iÊErnesto.
˜Ê>ÊcarniceríaÊiÊ«i`‰ÊÕ˜ÊŽˆœÊ`iÊcarnazaÊ>Êcarnicero.
ErnestoÊiÃÊtornero.
ErnestinaÊÕ˜Ì>Êtornillos.
9>ÊatornilléÊœÃÊtornillosÊVœ˜ÊiÊdestornillador.
ÕˆÊ>Ê“ˆÊV>Ã>Êpaterna.
ErnestinaÊiÃÊ“ÕÞÊmaternal.
BernabéÊiÃ«iÀ>ÊÃÕÊturno.
BernardaÊÃiÊ`iÃÌ>V>Ê«œÀÊÃÕÊternuraÊVœ˜ÊœÃÊ˜ˆšœÃ°
/iÊ«i`‰Ê>ÊLœÌi>Ê`iÊbarniz]Ê˜œÊ>Ê`iÊárnica.
ÃiÊarnésÊiÃÊ«>À>Ê“ˆÊV>L>œ°
BernardoÊÃiÊ>ÃÌˆ“Ê>Êpierna.
QuirnoÊÌœV>Ê>Êcorneta.
ErnestoÊÛˆ>Ê>ÊBerna.
4. En versos rimados
Atornillan
ÞÊatornillan
Ìœ`œÃÊœÃÊtornillos
BernabéÊÞÊErnestina
Vœ˜Êdestornillador.
Destornillan
ÞÊdestornillan
Ìœ`œÃÊœÃÊtornillos
BernabéÊÞÊErnestina
Vœ˜Êdestornillador.
Corneta Cornetín] iÊ«>Þ>Ã‰˜] Ãœ«>ÊÃÕÊcorneta VÕ>˜`œÊ«>Ãi>Ê«œÀÊ Berna. Corneta Cornetín, iÊ«>Þ>Ã‰˜]Ê Ã>Ì>ÊÃœLÀiÊÃÕÃÊpiernas VÕ>˜`œÊ«>Ãi>Ê«œÀÊ Berna. ˜Ê>ÊV>Ã>Êpaterna
i˜VÕi˜ÌÀœ]Ê`iÊ>Ê
v>“ˆˆ>]
iÊV?ˆ`œÊentorno.
9Êi˜ÊiÊÀi}>âœÊmaterno
Ìœ`>Ê>Êternura
`iÊÕ˜Ê>“>Ê«ÕÀ>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡444
RP
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
3. En oraciones
Õ>À`jÊiÊarpaÊi˜Ê>Êcarpa.
Õˆ`>`œÊVœ˜Ê>ÃÊzarpasÊ`iÊi˜°
ÊL>ÀVœÊzarparáÊ“>š>˜>°
ÕiÛiÊœÃÊpárpadosÊ>Ã‰°
ArponearáÊ>Ê>ÊL>i˜>ÊVœ˜ÊiÊarpónÊ}À>˜`i°
Ã>ÊVÀi“>ÊcorporalÊiÃÊ«>À>Ê«œ˜iÀÊi˜ÊÌœ`œÊiÊcuerpo.
Êiiv>˜ÌiÊiÃÊcorpulento.
/išˆÀjÊ>ÊÌi>ÊVœ˜Êpurpurina.
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊiÃÊ`iÊVœœÀÊpúrpura.
ÃœÃÊcorpúsculosÊ>«i˜>ÃÊÃiÊÛi˜°
>“iÊ>ÊcarpetaÊ`iÊ>ÊcorporativaÊ`iÊcarpinteros.
ÊcarpinteroÊ«ÕÃœÊiÊ>ÃiÀÀ‰˜Êi˜Ê>ÊLœÃ>Ê`iÊarpillera.
ÃiÊcarpinchoÊÃiÊiÃVœ˜`ˆÊi˜Ê>Êcarpa.
*i«iÊÌˆi˜iÊherpes.
ÊLÕµÕiÊÞ>Êzarpó.
ÃiÊViÀÀœÊiÃÊ“ÕÞÊescarpado.
iÊ`>Ê“ˆi`œÊ>Êserpiente.
-œˆVˆÌÊÕ˜Ê>Li>ÃÊCorpus.
>`>ÊVœÃ>
>ÊÃÕÊturno]
iÊbarniz
«>À>ÊiÊarnés]
iÊárnica
«>À>Ê>Êpierna]
iÊcuaderno
«>À>ÊQuirno
ÞÊiÊperno
«>À>ÊiÊtornero.
Carnicero,
carnicero]
`œ˜ÊBernardo]
`j“iÊcarne,
`j“iÊcarne
µÕiÊiÃÌjÊ“ÕÞÊtierna.
Carnicero, carnicero,
`œ˜ÊBernado]
`j“iÊÕ˜ÊŽˆœ]
`j“iÊÕ˜ÊŽˆœ
`iÊcarnaza
`iÊ>Ã>`œ°
Êtorneador
`iÊiÃ>Êtornería
ÞœÊiÊ«i`‰]
µÕiÊVœ˜ÊiÊtorno]
`œÃÊtornillos
“iÊtorneara.
9ÊiÊtorneador
`iÊiÃ>Êtornería
`œÃÊtornillos
“iÊtorneó.
arpa arpón corpulento carpeta arpillera
carpa corporal corpúsculo torpe carpintero
zarpa cuerpo púrpura perpetuo carpintería
párpados zarpó Corpus estirpe serpiente
escarpado herpes

‡Grupos consonánticos
445 ‡
4. En versos rimados
>ÊcarpaÊ`iÊarpillera
iÃiÊtorpe usurpó]
˜œÊÌˆi˜iÊestirpe]
ÃœÊÕ˜ÊarpónÊÕÃ°
œ˜Ê>Êzarpa iÊzarperoÊ`>L>] ÞÊVœ˜Ê>Êzarpa >ÊcarpinchoÊV>â>L>°
1˜Êcarpintero corpulento i˜ÊÃÕÊcarpa ÌœV>L>] ÌœV>L>Êi˜Ìœ] ÌœV>L> Vœ˜ÊÃÕÊarpa] LiœÃÊarpegios. Carpintero `iÊ>Êcarpintería] …?}>“iÊÕÃÌi` Õ˜>ÊiÃÌ>˜ÌiÀ‰>° Carpintero `iÊ>Êcarpintería] …?}>>ÊÕÃÌi`] µÕiÊiÃÊ«>À>Ê“ˆÊÌ‰>°-ˆÊcorpulentoÊiÃ corpúsculoÊ˜œÊÃiÀ?] ÞÊÃˆÊcorpachónÊÌˆi˜i] Lˆi˜ÊcorpóreoÊÃiÊÛiÀ?°
RS
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
morsa corso persuasivo arsenal versito
tersa verso tersura perseguir persistir
corsario torso persuadir perseverante parsimonia
farsa persona hirsuto arsénico persiana
farsante personaje marsupial corsé persignarse
3. En oraciones
ÚrsulaÊvÕiÊ>Êcorso.
ÃiÊcorsarioÊiÃÊÕ˜Êfarsante.
Ã>ÊfarsaÊiÃÊ`ˆÛiÀÌˆ`>°
>ÊœÛi˜ÊÌˆi˜iÊ>Ê«ˆiÊ“ÕÞÊtersa.
ÃiÊursoÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊtorsoÊ“ÕÞÊ}À>˜`i°
ÃiÊverseadorÊ`ˆViÊversosÊ“ÕÞÊˆ˜`œÃ°
>ÊmorsaÊ˜>`>ÊVœ˜ÊÃÕÊmorsita.
ÚrsulaÊ…>À?ÊiÊpersonajeÊ«Àˆ˜Vˆ«>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡446
ÊV>˜}ÕÀœÊiÃÊÕ˜Êmarsupial.
ÃiÊÃišœÀÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊLˆ}œÌiÊhirsuto.
ÃiÊmarsellés perseguíaÊVœ˜ÊperseveranciaÊ>Êcorsario.
ˆiÀÀ>Ê>ÃÊpersianas.
œÞÊœÛˆÊpersistentemente.
ÃiÊvÀ>ÃVœÊÌˆi˜iÊarsénico.
Ã>ÊÃišœÀ>ÊiÃÊ“ÕÞÊpersuasiva.
9>Ê˜œÊÃiÊÕÃ>Ê“?ÃÊiÊcorsé.
>Ê˜ˆš>Ê`ˆÀ?ÊÕ˜Êversito.
iLiÃÊpersignarteÊi˜Ê>Êˆ}iÃˆ>°
>ÊmarsopaÊiÃÊÕ˜ÊViÌ?Viœ°
4. En versos rimados
Úrsula
Vœ˜ÊÃÕÊtersura
ÞÊÃÕÊpersonalidad
iÃÊLi>Ê`iÊÛiÀ`>`°
1˜>Êmorsa ÞÊ`œÃÊmorsitas “ÕÞÊÕ˜ÌˆÌ>Ã ˜>`>L>˜Êi˜ÊiÊ“>À°œ˜Êperseverancia] œÊperseguía persistentemente. Parsimoniosamente œÊpersuadía Vœ˜Êpersistencia.
ÃiÊcorsario farsante «œVœÊ>Ê«œVœ Ài«>ÀÌ‰>] Vœ˜Êparsimonia] iÊÀˆVœÊLœÌ‰˜°ÊÕ˜ÊÃišœÀÊverseador
i˜ÊiÊCorsoÊÞœÊÛˆ°
ÊÕ˜ÊœÛi˜Êcorsario
i˜ÊiÊCorsoÊÞœÊÛˆ°
ÊÕ˜>ÊÃišœÀ>Ê}œÀ`>
Vœ“œÊÕ˜>Êmarsopa
ÞÊ>ÊÕ˜Êmarsellés
Vœ˜ÊhirsutaÊV>LiiÀ>
i˜ÊiÊCorsoÊV>iiÀœ
ÞœÊÛˆ°
Persuasivamente
iÃiÊpersuasor
ÃiÊ“iÊ>ViÀV
ÞÊVœ˜Êpersuasión
“iÊpersuadió.

‡Grupos consonánticos
447 ‡
RT
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
carta cartón tortuga cartera cortina
torta corto tortura cartero artista
puerta cierto Arturo corte ortiga
Marta puerto torturado cortejo sortija
Mirta huerto tortuguita artes curtir
3. En oraciones
ÊcarteroÊiÛ>Ê>ÃÊcartas.
ÊVÕiÀœÊ`iÊiÃ>ÊcarteraÊiÃÌ?ÊLˆi˜Êcurtido.
RobertoÊÌˆi˜iÊÕ˜>Êtortuga.
ÊartesanoÊ…ˆâœÊÕ˜>Êsortija.
ArturoÊ«>Ãi>Ê«œÀÊiÊpuerto.
MartaÊLÕÃV>Ê>ÊtortugaÊi˜Ê>Êhuerta.
Ã>ÊcortinaÊiÃÊcorta.
ÊcortejoÊ`iÊ>Ê˜œÛˆ>ÊÃiÊ>ViÀV>°
BertaÊVœ“iÊtorta.
BartoloméÊVœ“iÊÕ˜>Êtortilla.
ÊporteroÊiÃÌ?Êi˜Ê>Êpuerta.
>Ê>˜V…>ÊpartióÊ`iÊpuerto.
MarteÊiÃÊiÊcuartoÊ«>˜iÌ>Ê`iÊÃˆÃÌi“>ÊÃœ>À°
MartínÊÛˆ>Ê>Ê>ÊˆÃ>ÊMartinica.
RobertoÊÃiÊÃˆi˜ÌiÊimportanteÊ«œÀµÕiÊiÛ>ÊiÊestandarte.
ÃÊcierto]Ê>ÊtortugaÊ`ÕiÀ“iÊÌœ`œÊiÊˆ˜ÛˆiÀ˜œ°
iLiÃÊlavarteÊ>ÃÊ“>˜œÃÊ>˜ÌiÃÊ`iÊVœ“iÀ°
/i˜ÊVÕˆ`>`œ]Ê«Õi`iÃÊcaerte.
CortéÊÕ˜>ÊtortugaÊ`iÊcartónÊÞÊ>Ê«ˆ˜Ìj°
4. En versos rimados
>Êtortuga Marta
`iÊ>˜`>ÀÊ˜œÊÃiÊV>˜Ã>°
>Êtortuga MartaÊ
`iÊ“ˆÀ>ÀÊ˜œÊÃiÊharta.
ÕÃV>Ê>ÊÃÕÊtortugón
µÕiÊÞ>ÊÃiÊ`ÕÀ“ˆ
i˜ÊÕ˜>ÊV>>Ê`iÊcartón.
1˜ÊL>ÀµÕˆÌœ `iÊcartón ÞœÊrecorté] ÞÊVœ˜ÊÕ˜Ê“>ÀµÕˆÌœ `iÊcartón] ÞœÊœÊi˜“>ÀµÕj°Cuidarte] mimarte, acariciarte] ÞÊeducarte. ·+ÕjÊiÃ] Ãˆ˜œÊamarte¶

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡448
RTR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
‰ViÃiÊµÕi\
Êº+Õˆi˜Êparte
ÞÊreparte]
ÃiÊµÕi`>
Vœ˜Ê>Ê“iœÀ
parte.»
iÊiÃÌiÊpuerto partes] ÞÊVœ˜ÊÌÕÊpartida “ˆÊVœÀ>â˜Êpartes. œÊÌiÊœÛˆ`iÃ `iÊiÃVÀˆLˆÀ“i Õ˜>Êcarta] VÕ>˜`œÊi}ÕiÃ >Ê->˜Ì>ÊMarta. 1˜>Êcarta iÊcartero `iLiÊtraerte. 1˜>Êcarta µÕiÊArturo] Vœ˜Ê>«ÕÀœ] iÃVÀˆLˆ i˜ÊCartagena.
Bertrand artrosis Gertrudis Sartre artritis
artralgia artrología Chartres artrítico
atrografía artritismo
artrópodo
3. En oraciones
BertrandÊ…>ViÊÕ˜>Êartrografía.
GertrudisÊÃÕvÀiÊ`iÊartralgia.
>ÊartrologíaÊiÃÊiÊiÃÌÕ`ˆœÊ`iÊ>ÃÊ>ÀÌiÀˆ>Ã°
>Ê>À>š>ÊiÃÊÕ˜Êˆ˜ÃiVÌœÊartrópodo.
i>˜Ê*>ÕÊSartreÊvÕiÊwÃœvœÊÞÊiÃVÀˆÌœÀ°
ChartresÊiÃÊÕ˜>ÊLi>ÊVˆÕ`>`Ê`iÊÀ>˜Vˆ>°
>ÊV>Ìi`À>Ê`iÊChartresÊiÃÊˆ“«œÀÌ>˜Ìi°
4. En versos rimados
ÃÌ>Ê“>š>˜>]
>˜ÌiÊÕ˜>Ê>À>š>
GertrudisÊ}ÀˆÌ\
u->µÕi˜ÊÀ?«ˆ`œ
iÃÌiÊartrópodo!
u-?µÕi˜œÊ`iÊ>µÕ‰t
ÃÌÕ`ˆ>L>ÊiÊartrólogo >Êartrografía] Vœ˜ÊÃÕ“>Ê>Ìi˜Vˆ˜] “ˆi˜ÌÀ>ÃÊiÊartrítico]
Vœ˜Êartralgia] œÀ>L>Ê`iÊ`œœÀ°

‡Grupos consonánticos
449 ‡
RV
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
larva ciervo párvulo cerveza nervio
parva cuervo parvulez cervecería nervioso
cervatillo hervor nervura cervecero hervir
nervadora corvo nervudo perverso hervidero
caterva curvo cervuno perversión cerviz
corva torvo pervertir cervical
curva siervo corvina
curvilíneo
servicio
servidor
servilleta
servir
3. En oraciones
ÊcuervoÊ“ˆÀ>Ê>Êcervatillo.
iÊ`>ÀjÊÕ˜ÊhervorÊ>Ê>ÊiÃ«ˆ˜>V>°
9œÊ`ˆLÕjÊ>ÃÊ‰˜i>ÃÊcurvas.
ˆÊsirvienteÊÌÀ>œÊiÊ>}Õ>Êhirviente.
6>“œÃÊ>ÊhervirÊ>ÊcorvinaÊi˜ÊiÊV>`œ°
ÊcerveceroÊsirveÊ>ÊcervezaÊi˜Ê>Êcervecería.
œÃÊpárvulosÊÕi}>˜Êi˜Ê>ÊparvaÊ`iÊÌÀˆ}œ°
ÃiÊservidorÊÌ>˜ÊservicialÊ“iÊ`ˆœÊ>Êservilleta.
ÊdervicheÊL>Ê>ÊcervizÊ«>À>Ê“i`ˆÌ>À°
ÃiÊcuervoÊiÃÊperverso.
ÃiÊV…ˆVœÊiÃÊ“ÕÞÊnervioso.
->˜Ê>ÀÌ‰˜ÊÕÃ>L>ÊÕ˜ÊÃ>LiÊcorvo.
>ÊlarvaÊÃiÊiÃVœ˜`ˆ°
ÊciervoÊÌˆi˜iÊVÕiÀ˜œÃÊiÃÊÃÕÊcerviz.
ÊservicioÊ`iÊiÃiÊ…œÌiÊiÃÊ“ÕÞÊLÕi˜œ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡450
4. En versos rimados
RZ/C
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
˜Ê>Êcervecería]
iÊcervecero
>Êcerveza
˜œÊsirve.
-œÊsirve
>Êcerveza
ÃÕÊsirviente]
Õ˜Êservicial
servidor.
˜ÊiÊhervidero hirviente] hierveÊÞÊhierve iÊ>}Õ>] …>ÃÌ>ÊµÕiÊLˆi˜Êhervida Þ>ÊiÃÌ? i˜ÊiÊhervidor] Vœ˜ÊÃÕÊ}À>˜Êhervor.
>ÃÊ«iµÕiš>ÃÊlarvas «œÀÊ>ÃÊparvas «>Ãi>L>˜° >“ˆ˜œÃÊcurvos «œÀÊ>Êparva `ˆLÕ>L>˜] >ÃÊ«iµÕiš>ÃÊlarvas. 1˜>Êcaterva `iÊpárvulos] VÕ>ÊcervatillosÊ VœÀÀˆi˜`œ] >Ê>ÃÊparvas Û>˜ÊÃ>Ì>˜`œ°
zarza marzo zarzuela parcela arcilla
garza forzó orzuelo mercería parcial
forzado cuarzo forzudo mercenario torcido
torzada esfuerzo tercero zurcido
fuerza escuerzo Barcelona terciopelo
zorzal morcilla
3. En oraciones
˜ÌÀiÊ>Êzarza]Ê>ÊgarzaÊLÕÃV>Êzarzamoras.
ÊzorzalÊV>˜Ì>Êˆ˜`œ°
ÃiÊV>˜`>`œÊ…>ÊÃˆ`œÊforzado.
Ê«ÕÛiÀÊÌˆi˜iÊ`œÃÊtorzadas.
œ˜ÊfuerzaÊ«œ`À?ÃÊVœÀÀiÀÊiÊÀœ«iÀœ°
˜ÊmarzoÊvÕˆÊ>ÊBarcelona.

‡Grupos consonánticos
451 ‡
MarceloÊ…ˆâœÊÕ˜Ê}À>˜Êesfuerzo.
MarcelaÊV>˜Ì>Êi˜ÊÕ˜>Êzarzuela.
ÊbarcitoÊiÃÌ?Ê>Ê>`œÊ`iÊ>Êmercería.
ˆÊÀiœÊiÃÊ`iÊcuarzo.
iLiÃÊVÕÀ>ÀÊiÃiÊorzuelo.
MarcialÊiÃÊÕ˜Êforzudo.
9>Êi}ÊiÊtercer mercenario.
6i˜`ˆiÀœ˜ÊÕ˜>ÊparcelaÊ`iÊÌˆiÀÀ>°
>ÊterceraÊÀ>Þ>ÊiÃÌ?Êtorcida.
/i˜}œÊÕ˜ÊÃ>VœÊ`iÊterciopelo.
Ã>ÊiÃVÕÌÕÀ>ÊiÃÊ`iÊarcilla.
6>“œÃÊ>ÊVœ“iÀÊmorcillaÊVœ˜Êi˜Ã>>`>°
œÃÊterciosÊ“?ÃÊÕ˜ÊtercioÊiÃÊˆ}Õ>Ê>ÊÌÀiÃÊtercios.
4. En versos rimados
1˜Êtercio
“?ÃÊÕ˜Êtercio]
iÃÊˆ}Õ>Ê>Ê`œÃÊtercios
i˜Ê>ÊÃÕ“>Êparcial.
œÃÊtercios
“?ÃÊÕ˜Êtercio
iÃÊˆ}Õ>Ê>ÊÌÀiÃÊtercios]
i˜Ê>ÊÃÕ“>ÊÌœÌ>°
ÃiÊmercenario Ì>˜Êforzudo] «œÀÊÃÕÊœœ Vœ˜Êorzuelo] …>V‰>Êesfuerzos «>À>Ê˜œÊœÀ>À°
Ê>ÊmerceríaÊ
`iÊ`œ˜ÊMarcelo,
>Êzurcidora]
«œÀÊ…ˆœÊw˜œ
«>À>Êzurcir]
i>ÊvÕi°
*œÀÊ…ˆœÊw˜œ
«>À>ÊiÊzurcido
`iÊ>ÊV>«>
`iÊterciopelo.
œ“œÊÕ˜Êzorzal
V>˜Ì>ÊMarcelo]
i˜Ê>Êzarzuela
`iÊBarcelona.
˜Ê>Êzarzuela
`iÊBarcelona]
V>˜Ì>ÊMarcelo
Vœ“œÊÕ˜Êzorzal.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡452
3. En oraciones
Ê>ÕÌœÊÃiÊdesbarrancó.
-iÊ…>ÊdesbaratadoÊiÃiÊ˜i}œVˆœ°
·+Õˆj˜ÊatisbaÊ`iÌÀ?ÃÊ`iÊ>Ê«ÕiÀÌ>¶
>ÀˆÃ>ÊÌˆi˜iÊÕ˜>Êw}ÕÀ>Êesbelta.
BisbearÊiÃÊ“>>Êi`ÕV>Vˆ˜°
œÃÊesbirrosÊ`iÊÀiÞÊÃ>ˆiÀœ˜Ê`iÊ«>>Vˆœ°
œ“iÀi“œÃÊÕ˜ÊV…ÕÀÀ>ÃVœÊ`iÊrosbif.
œÃÊ«?>ÀœÃÊ`iÊdesbandaron.
-iÊ…>ÊdesbocadoÊiÃiÊV>L>œ°
ÊÀ‰œÊÃiÊdesbordó.
4. En versos rimados
2. En vocabularioS
SB
1. Ejercitar entre vocales
desbaratar esboza esbelto rosbif
desbarrancar atisbo bisbiseo esbirro
atisbar desborde esbeltez
bisbisar desbocado atisbe
desbandar
-ˆÊesbelta]
ÌÕÊw}ÕÀ>ÊiÃ]
Lˆi˜ÊÃ>˜>]
ÌÕÊÛˆ`>ÊiÃ°
-ˆÊÌÖÊ“iÊatisbas ÞœÊÌiÊatisbo] ÞÊÃˆÊÞœÊÌiÊatisbo ÌÖÊ“iÊatisbas.

‡Grupos consonánticos
453 ‡
-iÊ…>˜Êdesbandado
>ÃÊ>ÛiÃ°
-iÊ…>˜Êdesbocado
œÃÊV>L>œÃ°
-iÊ…>ÊdesbordadoÊiÊÀ‰œ
ÞÊÃiÊ…>˜
desbarrancado
>ÃÊÀœV>Ã°
˜Êw˜]
µÕiÊi˜ÊiÃÌiÊ«>À>i]
Ìœ`œÊÃiÊ…>Êdesbaratado.
1˜ÊÌÀœâœÊ`iÊrosbif
i˜ÊiÊ…œÀ˜œÊ«œ˜`Àj°
1˜ÊÌÀœâœÊ`iÊrosbif
i˜ÊiÊ…œÀ˜œÊÃiÊVœViÀ?°
1˜ÊÌÀœâœÊ`iÊrosbif
Lˆi˜Ê`œÀ>`œÊVœ“iÀj°
SBL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
desblanquecido desbloquear
desblanquiñado desbloqueo
3. En oraciones
Ã>ÊÌi>ÊiÃÌ?Êdesblanquecida.
DesblanquiñadoÊiÃÊÃˆ˜˜ˆ“œÊ`iÊdesblanquecido.
>ÞÊµÕiÊ«>}>ÀÊÌœ`œÊÞÊdesbloquearÊiÃiÊVÀj`ˆÌœ°
9>ÊÃiÊ«Àœ`ÕœÊiÊdesbloqueoÊ`iÊiÃiÊ«ÕiÀÌœ°
4. En versos rimados
Ã>ÊÌi>]
desblanquecida
Þ>ÊiÃÌ?°
Ã>ÊÌi>]
desblanquiñada
Þ>ÊiÃÌ?°
*œÀµÕiÊ
desblanquecida
œÊdesblanquiñada]
œÊ“ˆÃ“œ]
Þ>Êvi>]ÊiÃÌ?°
œÊµÕiÊÃi
Û>ÊLœµÕi>˜`œ]
…>ÞÊµÕi
ˆÀÊdesbloqueando]
«œÀµÕi
Ìœ`œÊiÊLœµÕiœ
…>ÞÊµÕiÊdesbloquear.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡454
SBR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
SC/Q
1. Ejercitar entre vocales 2. En vocabulario
desbravar desbrozar desbruar desbridar
desbravador desbrozo desbrujar desbriznar
3. En oraciones
ÃiÊdesbravadorÊÃ>LiÊdesbravarÊœÃÊ«œÌÀœÃ°
˜Ê>ÊwiÃÌ>Ê`iÊ>Ê`œ“>]ÊdesbravaronÊ>ÊÕ˜Ê«œÌÀœÊL>˜Vœ°
œÃÊV>“«iÃˆ˜œÃÊÞ>ÊdesbrozaronÊiÊV>“«œ°
*>À>ÊÌišˆÀÊ>ÊÌi>]Ê«Àˆ“iÀœÊ…>ÞÊµÕiÊdesbravarÊiÊÌiˆ`œ°
-ˆÊ˜œÊÃiÊ>«Õ˜Ì>>ÊiÊÌiV…œ]ÊÃiÊÛ>Ê>Êdesbrujar.
iÃ«ÕjÃÊ`iÊ>ÊV>ÀÀiÀ>]Ê…>ÞÊµÕiÊdesbridarÊ>ÊœÃÊV>L>œÃ°
…œÀ>ÊÛ>“œÃÊ>ÊdesbriznarÊiÃ>ÃÊi}Õ“LÀiÃ°
4. En versos rimados
iÃ`i
iÃÌ>Ê“>š>˜>]
iÃiÊV>L>œ]
>ÊLÀˆ`>
«ÕiÃÌ>ÊÌˆi˜i°
-ÕÊ`Õišœ]
«œÀÊ>ÊÌ>À`i]
œÊdesbridará]
ÞÊVœ˜ÊV>Àˆšœ
œÊ>V>ÀˆVˆ>À?°
Desbravando
Õ˜Ê«œÌÀœ]
iÊdesbravador
ÃiÊV>Þ°
Ê«œÌÀœÊ…ÕÞ]
ÞÊiÊdesbravador]
i˜ÊiÊÃÕiœ]
}ÀˆÌ>˜`œ
µÕi`°
asca casco pascualina rasquetear chasqui
cascabel cascote Pascua asquear chasquido
cáscara chasco masculla casquete chasquito
rasca vasco ósculo tosquedad vasquito
cascada hosco oscuro bosque rosquilla
rosca coscorrón oscuridad mosquete mosquito

‡Grupos consonánticos
455 ‡
mosca tosco escuela mosquetero mosquitero
hosca busco escuadra bosquejo cosquilla
toscano brusco descuidar búsqueda esquiador
busca esconder descubrir esquela esquina
pesca escote escurrir esquema pesquisa
descansa descontento pescuezo pesquero esquimal
rescate descortés
descarga pisco
escapa risco
disco
3. En oraciones
ˆViÊÕ˜ÊbosquejoÊ`iÊesquemaÊi˜Ê>Êescuela.
ÊpescadorÊÃiÊÃi˜ÌÊi˜ÊiÊriscoÊÞÊÃiÊ«ÕÃœÊ>Êpescar.
ÃiÊvascoÊ“iÊ`ˆœÊÕ˜Êcoscorrón.
iÊ«ÕÃiÊiÊcascoÊ«>À>Ê>˜`>ÀÊi˜Ê“œÌœ°
6>“œÃÊ>ÊÛiÀÊ>ÊcascadaÊ`iÊ>}Õ>°
"ˆ}œÊœÃÊcascabelesÊ`iÊœÃÊV>L>œÃ°
Ê«œˆÌœÊÀœ“«ˆÊiÊcascarón.
->V>Ê>ÃÊcáscarasÊ`iÊ>ÃÊV>ÃÌ>š>Ã°
}Õˆi˜Ê“iÊescondióÊ>Êescopeta.
˜ÊiÃÌiÊVÕ>ÀÌœÊ…>ÞÊmoscasÊÞÊmosquitos.
ÊesquiadorÊVœ“iÊrosquillasÊÞÊpascualina.
uiˆViÃÊPascuas!
BuscanÊ>ÊvascoÊµÕiÊÃiÊescondióÊi˜ÊiÊbosqueÊoscuro.
ÊchasquiÊÌÀ>œÊiÊpasquín.
/iÊiÃ«iÀœÊi˜Ê>ÊesquinaÊ`iÊ“ˆÊV>Ã>°
>ÞÊµÕiÊrescatarÊ>ÊœÃÊmosqueterosÊ`iÊ>ÊÀiˆ˜>°
*ÕÃiÊiÊmosquiteroÊi˜Ê>ÊVÕ˜>°
Ê“>Àˆ˜iÀœÊ`iÊiÃiÊL>ÀVœÊpesqueroÊiÃÊhoscoÊÞÊtosco.
/œ“jÊpiscoÊi˜ÊiÃ>Êtasca.
˜`œÊdescalzoÊ«>À>ÊdescansarÊœÃÊ«ˆiÃ°
iÊ…ˆVˆiÀœ˜ÊÕ˜ÊdescuentoÊ«œÀÊiÊÛiÃÌˆ`œÊescotado .
DescosíÊ>Ê«œiÀ>Ê`iÊÌi>Êescocesa°Ê
*œÀÊdescuidado]Ê«iÀ`ˆÊ>ÊescuadraÊi˜Ê>Êescuela.
DescubríÊµÕiÊiÃÌœÃÊtoscanosÊÃœ˜Ê`iÊchasco.
˜Ê>ÊdisqueríaÊVœ“«ÀjÊœÃÊdiscos.
iViÃˆÌœÊÕ˜ÊdisqueteÊ«>À>Ê>ÊVœ“«ÕÌ>`œÀ>°
œÃÊesquimales esquíanÊi˜Ê>Ê˜ˆiÛi°
iÊ}ÕÃÌ>ÊÛiÀÊ>ÊœÃÊesquiadores.
œÞÊ…>ÀjÊpescadoÊvÀˆÌœ°
œ“iÀjÊroscaÊ`iÊPascua.
-iÊÀ‰iÊ«œÀµÕiÊÌˆi˜iÊcosquillas.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡456
Roscas]
rosquillas
ÞÊrosquetas
`iÊ“>˜ÌiµÕˆ>
Ûi˜`iÊPascual
«>À>ÊiÃÌ>ÃÊPascuas.
ÃiÊesquema µÕiÊÌ>˜ÊÀ?«ˆ`œ bosquejó] iÃÊ“ÕÞÊescueto ÞÊ`iÊ>Ã«iVÌœ descuidado. Êpescador
Ãi˜Ì>`œ
i˜ÊÕ˜Êrisco
pescaba.
>ÊV>š>Ê`iÊpescar
Vœ˜Ê>ÊV>À˜>`>
«Ài«>À>L>
“ˆi˜ÌÀ>ÃÊœÃÊpescados]
i˜ÊiÊ>}Õ>
ÃiÊescondían.
˜ÊiÃ>Êtasca]
Õ˜ÊÛ>Ãœ
Ìœ“>Ê`iÊpisco]
Õ˜Êcasco.
1˜Êcasco
`iÊpisco]
Ìœ“ÊÕ˜ÊÛ>Ãœ
i˜ÊiÃ>Êtasca.
/ÀiÃÊcascabeles “ˆÊ}>ÌœÊÌˆi˜i] ÞÊi˜ÊiÊbosque “ˆÊ}>ÌœÊÃiÊesconde. /ÀiÃÊcascabeles “ˆÊ}>ÌœÊÌˆi˜i «>À>ÊµÕiÊÃÕi˜i˜ ÞÊÞœÊœÊescuche. œÃiÊÞÊdescose œÃÊescotes iÃ>ÊœÛi˜Êescocesa. œÃÊVœÃi i˜ÊPascuas ÞÊœÃÊdescose «>À>Ê >Ûˆ`>`°
1˜>Êesquela “ÕÞÊescueta] “>˜`ÊPascual >Ê>Êescuela.ÊrescatarÊiÊÌiÃœÀœ
escondido
…>L‰>Ê«>ÀÌˆ`œ
>µÕiÊmosquetero.
-ÕÊescopeta
˜œÊdescargó]
«œÀÊiÊV>“ˆ˜œ
Õ˜Ê«œVœÊdescansó]
i˜ÊiÊbosqueÊ
Vœ˜ÊVÕˆ`>`œ
ÃiÊescondió]
ÞÊ«œÀÊiÊÃi˜`iÀœ]
Õi}œ]ÊÃiÊescurrió.
ÊÕ}>ÀÊ`iÊÌiÃœÀœ
escondido
>Êw˜>Êdescubrió.
œ˜Êdescuido
«Àœ˜ÌœÊœÊ>LÀˆ]
ÞÊdescontento
iÊmosqueteroÊ
µÕi`]
>ÊÛiÀÊµÕiÊÌ>ÊÌiÃœÀœ
Ì>˜ÊÃœœ
Õ˜ÊchascoÊvÕi°
4. En versos rimados

‡Grupos consonánticos
457 ‡
SC
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
escena asciende
escéptico desciende
escenario oscilar
descendente oscilante
ascendiente escisión
ascender rescindir
ascendencia descifrar
descendencia prescindir
ascensor desciplina
3. En oraciones
Êascensor asciendeÊÞÊdesciendeÊÌœ`œÊiÊ`‰>°
ˆÊascendenciaÊiÃÊ`iÊœÀˆ}i˜ÊÃÕiVœÊÞÊ“ˆÊdescendenciaÊiÃÊ>À}i˜Ìˆ˜>°
>Ài“œÃÊiÃV>>ÃÊascendentesÊÞÊdescendentesÊ`iÊ`œÃÊi˜Ê`œÃ°
Ê>ˆÀiÊ…>ViÊoscilarÊ>Ê>“>Ê`iÊ>ÊÛi>°
Ã>ÊV>ÛiÊÃiVÀiÌ>ÊiÃÊindescifrable.
-ˆÊÃiÊrescindeÊiÊVœ˜ÌÀ>Ìœ]Ê…>LÀ?ÊµÕiÊ>V>Ì>ÀÊ>ÊV?ÕÃÕ>Ê`iÊrescisión.
>ÊdisciplinaÊˆ˜ÌiÀˆœÀÊiÃÊˆ“«œÀÌ>˜ÌiÊ«>À>ÊiÛ>ÀÊ>ÊV>LœÊ˜ÕiÃÌÀ>ÃÊœLÀ>Ã°
œÊÃiÊ«Õi`iÊprescindirÊ`iÊ>}Õ>ÊÞÊiÊœÝ‰}i˜œ°
4. En versos rimados
1˜Ê>`œÀ˜œÊÞœÊVœ“«Àj
µÕiÊoscilabaÊÞÊoscilaba]
ÞÊ˜œÊÃjÊiÊ«œÀÊµÕj°
>ÊÕ˜œÊ«Ài}Õ˜Ìj
ÞÊcondescendiente
“iÊiÝ«ˆV]
µÕiÊ>ÊÀ>â˜]
i˜Ê>ÊL>ÀÀ>Êdescentrada
iÃÌ>L>°
1˜Ê>`œÀ˜œÊÞœÊVœ“«Àj
µÕiÊoscilabaÊÞÊoscilaba]
ÞÊ>…œÀ>ÊÃjÊiÊ«œÀÊµÕj°
-ˆÊ>Ê>ÊÕ˜> Ûˆ>>Ài“œÃ `iÊ>}Õ>ÊÞÊœÝ‰}i˜œ ˜œÊprescindiremos. œ˜ÊiÊVœ…iÌi ascenderemos] Vœ˜ÊiÊ“`Õœ descenderemos. -ˆÊ>Ê>ÊÕ˜> Ûˆ>>Ài“œÃ `iÊ>}Õ>ÊÞÊœÝ‰}i˜œ ˜œÊprescindiremos.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡458
SCL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
-ˆÊasciendo]
˜œÊdesciendo
ÞÊÃˆÊdesciendo]
˜œÊasciendo.
-ˆÊasciendo]
ÛœÞÊascendiendo
i˜Ê>VVˆ˜
ascendente.
9ÊÃˆÊdesciendo]
ÛœÞÊdescendiendo
œÊascendido.
9Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊÌ>
«i˜Ã>“ˆi˜Ìœ]
“iÊ«Ài}Õ˜Ìœ
Ãˆ]Ê>Ê>ÊÛˆÃÌ>]
˜œÊÌi˜`ÀjÊÛœV>Vˆ˜
`iÊascensorista.
˜ÊiÃÌ>Êescena]
>«>ÀiVi
i˜ÊiÊescenario
Õ˜Êasceta
escéptico]
ÞÊ“ˆi˜ÌÀ>ÃÊ…>L>
`iÊ>Êrescisión
i˜Ê>ÊÛˆ`>]
>Ê>“>
oscilante
`iÊÃÕÊÛi>
ÃiÊÛ>Ê>«>}>˜`œ°
esclavo desclorurar esclusa esclerosis
desclava esclerótica
esclarecer
3. En oraciones
-iÊesclarecióÊ>ÊÃˆÌÕ>Vˆ˜Ê`iÊiÃœÃÊesclavos.
œÌ>ÊÌˆi˜iÊÕ˜>Ê…iÀˆ`>Êi˜Ê>Êesclerótica.
LÀˆiÀœ˜Ê>ÊesclusaÊ«>À>ÊµÕiÊÃ>}>ÊiÊ>}Õ>°
>Õ`ˆœÊdesclavaÊÌœ`œÃÊœÃÊV>ÛœÃ°
ÃiÊ>˜Vˆ>˜œÊÌˆi˜iÊesclerosis.
ÊesclavoÊ˜œÊÌˆi˜iÊˆLiÀÌ>`Ê«>À>Êii}ˆÀ°
4. En versos rimados
-iÀÊesclavo
`iÊœÃÊ`i“?Ã\
uµÕjÊÌÀˆÃÌi
Vœ˜`ˆVˆ˜t
-iÀÊ`Õišœ
`iÊÕ˜œÊ“ˆÃ“œ\
uµÕjÊ>i}Ài
Li˜`ˆVˆ˜t
>ViÊ“ÕV…œ i˜ÊiÊÀ‰œ Õ˜>Êesclusa …ˆVˆiÀœ˜] ÞÊiÊœÌÀœÊ`‰> >Êesclusa >LÀˆiÀœ˜° >Û>ÊÞÊdesclava
œÃÊV>ÛœÃ°
>Õ`ˆœ
œÃÊV>Û>
ÞÊdesclava
Ìœ`œÃÊœÃÊ`‰>Ã°
iÊÃÕÃÊV>ÛœÃ
iÃÊesclavo]
>Õ`ˆœ
iÊV>Û>`œÀ°

‡Grupos consonánticos
459 ‡
SCR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
escrúpulos descrédito escribir
escrupuloso descreído escrito
escrutinio descreer escritor
escrutador escritura
descruzar escribano
escritorio
describir
3. En oraciones
ÕˆÊ>Ê>ÊescribaníaÊ>ÊLÕÃV>ÀÊ>ÊescrituraÊµÕiÊ…ˆâœÊiÊescribano.
ÊescritoÊiÃÌ?ÊÃœLÀiÊ“ˆÊescritorio.
ÃiÊescritor escribióÊÕ˜>Ê˜œÛi>°
ÊescrutinioÊÃiÊ…>À?Ê`iÃ«ÕjÃÊ`iÊ>ÊÛœÌ>Vˆ˜°
ÃiÊdescreídoÊ˜œÊÌˆi˜iÊescrúpulos.
ÃiÊescrutadorÊVœ“«ÀÕiL>ÊiÊescrutinio°Ê
DescribeÊ>…œÀ>ÊiÃiÊescritorio.
>Ài“œÃÊÕ˜>ÊdescripciónÊ>˜>Ì“ˆV>Ê`iÊ«iÀÀœ°
4. En versos rimados
ÃiÊescritor]
ÃœÊescribe
ÃœLÀiÊÌi“>ÃÊcruentos]
µÕiÊ˜œÊÃi>˜ÊVÕi˜ÌœÃ°
ÃiÊescritorÊÌ>˜
descreído
˜œÊÌˆi˜iÊescrúpulos.
-œÊÃÕÃÊescritos
iÊˆ˜ÌiÀiÃ>˜]
ÞÊ˜œÊiÊdescrédito
«œÀÊescribir
ÃœLÀiÊÌi“>ÃÊ`iÊÛˆÛˆÀ
Ì>˜ÊVÀÕ`œÃ°
œ˜Ê“ÕV…œÃ escrúpulos] œÃÊescrutadores Vœ“«ÀÕiL>˜ iÊescrutinio ÞÊœÃÊÀiÃÕÌ>`œÃ describen escrupulosamente.
9œÊescribo
µÕi]Êi˜Ê>Êescribanía] iÊescribano >Êescribiente iÊ`ˆœ µÕiÊi˜ÊÃÕÊescritorio iÊescritoÊVœ«ˆ>À> «>À>ÊiÃ>Êescritura µÕiÊwÀ“>À?˜ œÃÊescriturantes.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡460
SCH
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
deschavetado deschapar
deschalar deschuponar
3. En oraciones
ÃiÊ˜ˆšœÊdeschavetadoÊÃiÊL>šÊi˜ÊiÊÀ‰œÊi˜Êˆ˜ÛˆiÀ˜œ°
>ÃÊV>“«iÃˆ˜>ÃÊÛ>˜Ê>ÊdeschalarÊiÊ“>‰â°
>ÞÊµÕiÊdeschaparÊÌœ`>ÃÊ>ÃÊ«ÕiÀÌ>ÃÊÞÊ«œ˜iÀÊViÀÀ>`ÕÀ>ÃÊ˜ÕiÛ>Ã°
6>“œÃÊ>ÊdeschuponarÊœÃÊ˜>À>˜œÃÊ«>À>ÊµÕiÊ`i˜ÊœÃÊvÀÕÌœÃ°
4. En versos rimados
>ÃÊV>“«iÃˆ˜>Ã]
Õ˜>Ê>ÊÕ˜>]
deschalan
>ÃÊ“>âœÀV>Ã°
1˜>Ê>ÊÕ˜>
Vœ˜Ê«>Vˆi˜Vˆ>]
deschalan
>ÃÊ“>âœÀV>Ã
`iÊ“>‰â°
ÃÊdeschavetado Ìœ`>ÃÊ>ÃÊ«ÕiÀÌ>Ã >Ê>ÊÛiâ] deschaparÆ «œÀµÕiÊ>Ã‰] deschapadas] vi>ÃÊÃiÊÛiÀ?˜°
SD
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
desdar desdobla desde desdice
desdorar desdén desdicha
desdoro desdeñar desdichado
3. En oraciones
DesdarÊiÃÊ`>ÀÊ>ÊÀiÛjÃ°
6>“œÃÊ>ÊdesdorarÊiÊ“>ÀVœÊ`iÊVÕ>`Àœ°
Desdémona desdoblaÊ>ÊÃ?L>˜>°
+ÕˆÌ>ÊiÃiÊdesdoroÊ`iÊÌÕÊÛˆ`>°
>“ˆ˜>ÊdesdeÊ>µÕ‰Ê…>ÃÌ>Ê>?°
-ˆÊ“iÊÌÀ>Ì>ÃÊVœ˜ÊdesdénÊ“iÊÃi˜ÌˆÀjÊdesdichado.

‡Grupos consonánticos
461 ‡
+Õˆi˜ÊÃiÊdesdice]ÊdesdeñaÊ>ÊÛiÀ`>`°
4. En versos rimados
œLœÊÞÊdesdoblo
ÌÕÊV>ÀÌ>]
“ˆÊ>“>`>
Desdémona:
`iÊÌÕÊ>“œÀ
ÌiÊdesdices]
Vœ˜Ê«>>LÀ>Ã
“iÊdesdeñas
ÞÊ«œÀÊÌÕÊVÀÕiÊdesdén
ÞœÊ`iÃVÕLÀœ
>Êdesdicha.
œÊ“iÊµÕˆiÀiÃÊ`>À]
ÃœÊµÕˆiÀiÃÊdesdar]
˜œÊ“iÊµÕˆiÀiÃÊ`iVˆÀ]
ÃœÊµÕˆiÀiÃÊdesdecir.
SDR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
esdrújula
Asdrúbal
3. En oraciones
ÀÖÕ>ÊÞÊ“j˜ÃÕ>ÊÃœ˜Ê«>>LÀ>ÃÊesdrújulas.
AsdrúbalÊLÕÃV>Ê«>>LÀ>ÃÊesdrújulasÊi˜ÊiÊ`ˆ>Àˆœ°
4. En versos rimados
Asdrúbal, Asdrúbal]
Ûi˜Ê«>À>Ê>µÕ‰°
Asdrúbal, Asdrúbal]
ÛiÊ«>À>Ê>‰°
Þ]ÊAsdrúbal]
VÕ?˜ÌœÊ“?ÃÊv?VˆÊÃiÀ‰>
ÃˆÊÌiÊ>“>À>Ã
Ãˆ“«i“i˜ÌiÊÕ>˜°
*?}ˆ˜>ÊÞÊ‰µÕˆ`œ] ?}Õˆ>ÊÞÊ˜‰Ã«iÀœ] “j`Õ>ÊÞÊ“`Õœ] Û?ˆ`œÊÞÊLÀÖÕ>] Ìœ`>ÃÊesdrújulas iÃÌ>ÃÊ«>>LÀ>ÃÊÃœ˜°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡462
SF
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
asfalto fósforo esfuerzo esfera desﬁle
desfalco desfondar esfumar esférico desﬁlar
desfallecer desforrar esfumado esferitas desﬁladero
fosfato esforzar disfunción esferoide esﬁnge
asfaltar esforzado esfumio esfenoides desﬁgurar
3. En oraciones
-iÊdesfondóÊiÊLœÌi°
ÃiÊdesfallecidoÊÌˆi˜iÊÕ˜>Êdisfunción.
>ÞÊµÕiÊdesforrarÊiÃœÃÊˆLÀœÃÊÛˆiœÃ°
/>˜ÌœÊesfuerzoÊ…ˆâœ]ÊµÕiÊµÕi`Êdesfallecido.
>Ê«iœÌ>ÊÌˆi˜iÊvœÀ“>Êesférica.
Ã>ÊvœÌœÊiÃÊ`iÊ>ÊesﬁngeÊ`iÊ}ˆ«Ìœ°
>“iÊ>ÊesferaÊÞÊiÊVœ˜œ°
ÊVœœÀÊÃiÊesfumaÊVœ˜ÊiÊesfumino.
>ÃÊLœˆÌ>ÃÊÃœ˜Êesferitas.
-œLÀiÊiÊasfaltoÊi˜Vœ˜ÌÀjÊœÃÊfósforos.
œÃÊÃœ`>`œÃÊdesﬁlanÊi˜Ê>Ê«>â>°
ÃiÊdesﬁladeroÊiÃÊ«iˆ}ÀœÃœ°
ÕLœÊÕ˜ÊdesfalcoÊi˜ÊiÊL>˜Vœ°
ÊesfenoidesÊiÃÊÕ˜œÊ`iÊœÃÊ…ÕiÃœÃÊ`iÊVÀ?˜iœ°
ÃiÊiÃ«iœÊÀiyi>Ê>Êˆ“>}i˜Êdesﬁgurada.
4. En versos rimados
1˜>ÊesferaÊ`iÊ}œ“>
iÃÊ>Ê«iœÌ>]
Õ˜>ÊesferaÊ`iÊVÀˆÃÌ>
iÃÊ>ÊLœˆÌ>]
Õ˜>ÊesferaÊ`iÊvÕi}œ
iÃÊiÊÃœ]
ÞÊÕ˜>ÊesferaÊ`iÊÕâ
iÃÊ“ˆÊ>“«>ÀˆÌ>°
*œÀÊiÊasfalto œÃÊÛiœÊdesﬁlar] Vœ˜Êesfuerzo iÊ«>ÃœÊ“>ÀV>À° œ“œÊesﬁnges Ãˆ˜Êdesfallecer] «œÀÊiÊasfalto œÃÊÛiœÊdesﬁlar.

‡Grupos consonánticos
463 ‡
SFL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
ÃiÊdesfachatado]
Vœ˜Ê“ÕV…>
desfachatez]
œÃÊ˜Ö“iÀœÃÊdesﬁguró
ÞÊœÃÊViÀœÃÊesfumó.
ÃiÊdesfachatado]
Vœ˜Ê“ÕV…>
desfachatez]
Õ˜Ê}À>˜Êdesfalco
i˜ÊiÃiÊL>˜Vœ]
…ˆâœÊœÌÀ>ÊÛiâ°
1˜Êfósforo
“?ÃÊÕ˜Êfósforo]
`œÃÊfósforosÊÃœ˜°
œÃÊfósforos
“?ÃÊ`œÃÊfósforos]
·Õ?˜ÌœÃÊfósforos
i˜ÊÌœÌ>ÊÃœ˜¶
desﬂorecimiento desﬂecar
desﬂorecer desﬂemar
3. En oraciones
Êi}>ÀÊ>ÊœÃÊÀ‰œÃÊÃiÊ>«ÀiVˆ>ÊiÊdesﬂorecimientoÊ`iÊ>ÃÊ«>˜Ì>Ã°
ˆÊ>â>i>ÊÃiÊ…>Êdesﬂorecido.
6>“œÃÊ>ÊdesﬂecarÊiÃ>ÊÌi>°
œ˜ÊiÃiÊ>À>LiÊÃiÊ«œ`À?ÊdesﬂemarÊÀ?«ˆ`œ°
4. En versos rimados
œÀiViÀ
VÕ>˜`œÊi}>
iÊiÃÌ‰œ°
Desﬂorecer
VÕ>˜`œÊi}>ÊiÊvÀ‰œ°
œÀiViÀÊÞ
desﬂorecer]
iÃÊ`iÊ>ÃÊ«>˜Ì>Ã]
ÃÕÊÛˆÛˆÀ°
iVœÃÊ…>ViÀ ÞÊÕi}œÊdesﬂecar] iÃÊÌˆi“«œÊ«iÀ`iÀ° iVœÃÊ…>ViÀ ÞÊÕi}œÊdesﬂecar iÃÊœÊ…iV…œ] Õi}œÊ`iÃ…>ViÀ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡464
SFR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
desfruncir resfrío
resfriado
3. En oraciones
6œÞÊ>ÊdesfruncirÊ>ÊÌi>°
À>˜VœÊiÃÌ?Êresfriado.
-ˆÊ˜œÊÌiÊ>LÀˆ}>Ã]ÊÌiÊresfriarás.
4. En versos rimados
>Êv>`>
vÀÕ˜ViÊÞÊvÀÕ˜Vi°
>Êv>`>Ê
desfrunceÊÞÊdesfrunce.
À>˜VˆÃÊ>Ã‰Ê˜œÊ`iVˆ-
`ˆÀ?
ÃˆÊÃÕÊv>`>]
vÀÕ˜Vˆ`>ÊœÊˆÃ>ÊÃiÀ?°
-ˆÊ“iÊresfrío] resfriadoÊiÃÌ>Àj ÞÊvÀ‰œÊÃi˜ÌˆÀj° -ˆÊ“iÊresfrío] resfriadoÊiÃÌ>Àj ÞÊi˜ÊV>“> ÞœÊ“iÊµÕi`>Àj°
SG
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
rasgar rasgos rasguño rasgueo esguince
desgarra sesgo resguardar rasgueando desguindar
desgano desgomar desguarnecer
desgastar desgobernar disgusto
3. En oraciones
Ê“>ÀÊdesgastaÊ>ÃÊÀœV>ÃÊ`iÊ>ÊVœÃÌ>°
>ÞÊµÕiÊdesgomarÊiÃ>ÊÌi>Êi˜}œ“>`>°
ÕˆiÀ“ˆ˜>ÊÌˆi˜iÊœÃÊœœÃÊrasgados.
ÃiÊ}>ÌœÊ“iÊrasguñó.
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊrasgónÊi˜Ê>Êv>`>°

‡Grupos consonánticos
465 ‡
œÃÊrasgosÊ`iÊÃÕÊV>À>ÊÃœ˜Ê…iÀ“œÃœÃ°
ÊV>ÃÌˆœÊiÃÌ?Êdesguarnecido.
>ÃÊœÞ>ÃÊiÃÌ?˜ÊLˆi˜Êresguardadas.
ÃiÊ«ÕiLœÊiÃÌ?Êdesgobernado.
Õ}œÊrasgueaÊ>Ê}ÕˆÌ>ÀÀ>ÊVœ˜Êdesgano.
Ã>ÊÌi>ÊÃiÊVœÀÌ>Ê>Êsesgo.
ÕÃÌ>ÛœÊiÃÌ?Êdisgustado.
-iÊV>ÞÊÞÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊesguinceÊi˜ÊiÊÌœLˆœ°
4. En versos rimados
Ê}>Ìœ]ÊVœ˜ÊÃÕÃÊÕš>Ã]
rasguñaÊÞÊrasguña
>Ê“>`iÀ>Ê`iÊV>˜°
RasguñaÊÞÊrasguña]
ÃiÊ>w>Ê>ÃÊÕš>Ã
«>À>ÊV>â>ÀÊ>ÊÀ>Ì˜°
u+ÕjÊdisgusto! u+ÕjÊdisgusto! ÃiÊrasgó iÊÛiÃÌˆ`œ] ÕÃÌœÊ>Êsesgo.
-ˆÊ˜œÊrasgueasÊ
>Ê}ÕˆÌ>ÀÀ>]
iÊrasgueado
Lˆi˜Ê˜œÊÃ>`À?°
*iÀœ]
ÃˆÊ`iÊrasguear
˜œÊ«>À>Ã]
iÊrasgueo
Lˆi˜Êrasgueado
ÃiÊiÃVÕV…>À?°
œ˜Êdesgano
iÊiÃVÕÌœÀ
>Ê«ˆi`À>Êdesgasta.
-ˆÊ˜œÊiÊ}ÕÃÌ>
iÊ“œ`iœ]
…>ViÊ>ÊiÃVÕÌÕÀ>
>Êdisgusto.
SGL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
desglosar desglose
3. En oraciones
DesglosaréÊiÃiÊˆLÀœÊˆ˜}jÃ°
œÞÊdesglosaronÊiÊÌi“>Ê˜Ö“iÀœÊ`œÃ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡466
4. En versos rimados
œÃ>˜`œÊÞÊ}œÃ>˜`œ
}i]ÊiÊiÃVÀˆÌœ]
Û>ÊiÝ«ˆV>˜`œ°
Desglosando
ÞÊdesglosando]
}i]ÊiÊiÃVÀˆÌœ]
Û>ÊÃˆ˜ÌiÌˆâ>˜`œ°
-ˆÊ«œ˜}œÊ}œÃ>Ã] iÊÌiÝÌœ ÛœÞÊ}œÃ>˜`œ° -ˆÊÃ>VœÊ}œÃ>Ã] iÊÌiÝÌœ ÛœÞÊdesglosando.
SGR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
desgracia desgrosar desgrumar desgreñado esgrima
desgraciado desgreño esgrimista
desgranan esfrimir
3. En oraciones
œ“«ÀjÊÕ˜>Ê>Ì>Ê`iÊV…œVœÊdesgranado.
Ã>ÊV>À˜iÊ«ˆV>`>ÊiÃÌ?Êdesgrasada.
œÊÕÃiÃÊiÊV>LiœÊdesgreñado.
œ˜ÊiÃ>Ê`ˆiÌ>]ÊÀ>Vˆi>ÊµÕˆiÀiÊdesgrosarÊÃÕÊÃˆÕiÌ>°
Ã>Ê“>Ã>ÊiÃÌ?Êdesgrumada.
ÊesgrimistaÊiÃÌ?Êi˜ÊiÊÃ>˜Ê`iÊesgrima.
ÃiÊdesgraciado esgrimíaÊÕ˜Ê>À“>Ê«iˆ}ÀœÃ>°
4. En versos rimados
˜ÊiÊÃ>˜Ê`iÊesgrima]
œÃÊesgrimistas
yœÀiÌiÃÊesgrimieron]
ÕV…>Àœ˜
ÞÊ˜œÊÃiÊ>ÃÌˆ“>Àœ˜]
«œÀµÕiÊLÕi˜œÃ
esgrimidoresÊÃœ˜°
-ˆÊV>À˜iÊVœ˜Ê}À>Ã> À>Vˆi>ÊVœ“i] ÃÕÊÃˆÕiÌ>Êi˜}ÀœÃ>° -ˆÊV>À˜iÊdesgrasada À>Vˆi>ÊVœ“i] ÃÕÊÃˆÕiÌ>Êdesgrosa.

‡Grupos consonánticos
467 ‡
SL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
isla islote deslucido isleño islita
islámico deslomar deslumbrado isleta deslizar
aislado dislocar deslubre desleal desliz
islandés Oslo deslucir deslealtad deslindar
Islandia muslo deslumbrar deslenguado desligado
3. En oraciones
ÃiÊisleñoÊÛˆ>Ê`iÊ>ÊislaÊ>Êislote.
ÊisleritoÊiÃÌ?Êi˜ÊiÃ>Êisleta.
Ã>Ê«iÀÃœ˜>ÊdeslenguadaÊiÃÊdesleal.
œ>ÊÃiÊdesligaÊ`iÊiÃiÊVœ“«Àœ“ˆÃœÊÞÊdeslindaÊÃÕÊÀiÃ«œ˜Ã>Lˆˆ`>`°
ÊislámicoÊÃiÊaíslaÊ«>À>Ê“i`ˆÌ>À°
*œÀÊdeslizarmeÊÌ>˜ÊÀ?«ˆ`œÊÃiÊ“iÊdislocóÊiÊÌœLˆœ°
IslandiaÊiÃÊÕ˜>ÊislaÊ`iÊ˜œÀÌiÊ`iÊÕÀœ«>ÊÞÊ>‰ÊÛˆÛi˜ÊœÃÊislandesesÊœÊislándicos.
/iÊ`ˆiÊµÕiÊÕÃÌÀiÃÊiÃœÃÊâ>«>ÌœÃÊÌ>˜Êdeslucidos.
-ˆÊdeslustrasÊ>ÊÛ>ˆ>]ÊµÕi`>À?Êdeslucida.
6ˆÃˆÌjÊOsloÊÞÊµÕi`jÊdeslumbradoÊ«œÀÊÃÕÃÊ>`i>˜ÌœÃ°
>ÊVœ“iÌˆ`œÊÕ˜ÊdeslizÊˆ“«iÀ`œ˜>Li°
œ˜ÊiÃ>ÊœÞ>ÊµÕi`>À?Êdeslumbrada.
4. En versos rimados
1˜>ÊisletaÊ`ˆLÕj]
Õ˜>ÊislitaÊ«ˆ˜Ìj]
Õ˜ÊisloteÊV>µÕj
ÞÊ`iÊ>Êisla...
u“iÊœÛˆ`jt
*œÀÊdeslumbrado Õ˜ÊdeslizÊVœ“iÌˆ] ÞÊ>Ã‰]Êdeslucido] Vœ“œÊdesleal ÃiÊœÊÃiš>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡468
SM
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
-iÊdeslizanÊ
ÞÊ˜œÊÃiÊdislocan]
œÃÊislandeses
`iÊIslandia.
˜Êˆ˜ÛˆiÀ˜œ]
ÞÊ«œÀÊ>Ê˜ˆiÛi]
ÃiÊdeslizan
ÞÊ˜œÊÃiÊdislocan
œÃÊislandeses
`iÊIslandia.
˜Ê>Êisla] ÃiÊaísla] i˜ÊÃÕÊV>ÃˆÌ> iÊislamita. iÊ˜œV…iÊÞÊ`iÊ`‰> “i`ˆÌ>ÊÞÊ“i`ˆÌ>] Ãˆ˜Ê«>À>À >ÊiÞÊ`iÊIslam.
asma espasmo desmutizar cosmética cósmico
diosma cosmos desmultiplicar husmea cosmiatra
chusma desmontar desmullir esmero desmiente
resma desmoldar esmeril esmirriado
misma mismo desmentir disminuir
3. En oraciones
ÃiÊ˜ˆšœÊesmirriadoÊiÃÊasmático.
EsmirnaÊiÃÊÕ˜>ÊVˆÕ`>`Ê`iÊ/ÕÀµÕ‰>°
ÃÌi>ÊdesmulleÊœÃÊ>“œ…>`œ˜iÃ°
CosmeÊ“ÕÌˆ«ˆV>ÊÞÊdesmultiplica.
>ÊcosmonaveÊÛ>Ê«œÀÊiÊcosmos.
˜ˆV>ÊÃiÊesmeraÊ“ÕV…œ°
iLiÃÊdesmentirÊœÊµÕiÊ`ˆViÊ>Êchusma.
>“iÊ>ÊresmaÊ`iÊ«>«i°
>Êmisma desmoldóÊ>ÊÌœÀÌ>°
ÊasmáticoÊÌˆi˜iÊespasmos.
CosmeÊdesmontóÊ`iÊV>L>œ°
1Ã>ÊiÊmismoÊ“jÌœ`œÊ«>À>Êdesmutizar.
Ã>ÊVÀi“>ÊcosméticaÊiÃÊ“ÕÞÊLÕi˜>°
Ê«iÀÀœÊhusmeabaÊiÊ?ÀLœ°
>“iÊ>ÊVˆ˜Ì>Êesmeril.
ÃÌ?ÊdisminuyendoÊ>ÊÌi“«iÀ>ÌÕÀ>°

‡Grupos consonánticos
469 ‡
4. En versos rimados
·ÃÊ“Õ`œ
œÊ˜œÊiÃÊ“Õ`œ¶
+ÕiÊiÀ>Ê“Õ`œ
…>ÃÌ>ÊµÕiÊCosme
œÊdesmutizó.
/>˜Êpasmado
«œÀÊiÊ…iV…œÊµÕi`]
µÕiÊ>…œÀ>]
iÊdesmutizado
iÃÊ“Õ`œÊœÌÀ>ÊÛiâ°
>Êmisma pasmadaÊiÃÌ?] ˜œÊÃiÊV>˜Ã> `iÊdesmentir] µÕiÊi>ÊÃœ> ˜œÊÃ>LiÊdesmontar.
iÊ}À>˜ÊOsmán] Ãi}Õˆ`œÀiÃÊÃœ˜] œÃÊosmanlíes `iÊ/ÕÀµÕ‰>°ˆÃÊ`œÃÊ“Õi>Ã] Vœ˜Ê`œÃÊ“>˜œÃ] CosmeÊ“iÊÃ>V° ˆÃÊ`œÃÊ“Õi>Ã] Vœ˜Ê`œÃÊ“>˜œÃ] i˜ÊEsmirna CosmeÊ“iÊÃ>V° >ViÊVÕi˜Ì>Ã Cosme]ÊÃˆ˜ÊÀ>â˜° ÕÌˆ«ˆV> ÞÊdesmultiplica, Ãˆ˜ÊÌœ˜Ê˜ˆÊÃœ˜°
SN
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
asna asno desnutrido disnea asnillo
asnada esnob desnudo desnevar asnito
desnatar fresno desnucar
limosna desnucado
3. En oraciones
AsnaÊÞÊasnoÊ˜œÊ…>Vi˜Ê“?ÃÊµÕiÊasnadas.
ÊasnilloÊÛÕi>Ê>Ài`i`œÀÊ`iÊasno.
ÃiÊœÛi˜ÊesnobÊˆ“ˆÌ>L>Ê>Ê`ÕµÕiÊVœ˜Ê>viVÌ>Vˆ˜°Ê
/œ“>Ê>ÊiV…iÊdesnatada.
ÃiÊ}>ÌœÊiÃÌ?Êdesnutrido.
Ã>Ê“>`iÀ>Ê`iÊfresnoÊiÃÊ“ÕÞÊLÕi˜>°
-jÊ}i˜iÀœÃœ]Ê`>ÊÕ˜>ÊlimosnaÊ>Ê˜iViÃˆÌ>`œ°
œ˜ÊiÃiÊ}œ«iÊi˜Ê>Ê˜ÕV>]ÊÃiÊdesnucó.
ÃiÊ?ÀLœÊÃˆ˜Ê…œ>ÃÊiÃÌ?Êdesnudo.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡470
4. En versos rimados
1˜Êasnito
ÞÊœÌÀœÊasnito
Ãˆ}Õi˜
>ÊÃÕÊ“>“?Êasna.
œÊ…>Vi˜
asnadas]
V>“ˆ˜>˜Ê`iÀiV…ˆÌœ
Ãˆ˜Ê“ˆÀ>À
>Êasnillo.
œ˜Ê}œÀÀ> ÞÊsemidesnudo] “ÕÞÊesnob iÊdesnutrido] «ˆ`iÊÕ˜>Êlimosna] …>Vˆj˜`œÃiÊ«>Ã>À «œÀÊdesnucado.
SP
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
caspa raspo espuma áspero aspiradora
espacial esposo espuela cospel aspirar
avispa esponja espumadera especial espiral
raspa espolón espumoso espera espina
espada crespo respuesta especias ríspida
español responsable esperanza despide
3. En oraciones
œ˜ÊLÕi˜>ÊespumaÊÃiÊÃ>iÊ>Êcaspa.
Ã>Êesposa esperaÊ>ÊÃÕÊesposo.
Ã>ÊesponjaÊ…>ViÊ“ÕV…>Êespuma.
Ã>ÊespadaÊiÃÊ`iÊespañol.
6>“œÃÊ>ÊL>ˆ>ÀÊ>ÊRaspa.
ˆÊesposaÊÌˆi˜iÊiÊV>LiœÊcrespo.
ÀiÃÊresponsableÊ`iÊÌÕÊrespuesta.
ÃiÊcospelÊiÃÊespecial.
>ÊespumaderaÊiÃÌ?ÊVœ}>`>°
iÊ«ˆ˜V…jÊVœ˜Ê>ÃÊespinas.
ÃiÊ}>ÕV…œÊÕÃ>Êespuelas.
Ê}>œÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊvÕiÀÌiÊespolón.
+Õˆi˜ÊesperaÊ˜œÊdesespera.
Ã>Êaspiradora aspiraÊ“ÕÞÊLˆi˜°
œÊ…>ÞÊµÕiÊ«iÀ`iÀÊ>ÃÊesperanzas.

‡Grupos consonánticos
471 ‡
4. En versos rimados
>ÊavispaÊÛÕi>
i˜Êespiral]
ÛÕi>ÊÞÊÛÕi>
«œÀÊiÊespacio
>Êavispa]
`ˆLÕ>˜`œÊ>Ã‰]
Õ˜Êespiral.
AspiraÊÞÊaspira >Êaspiradora. AspiraÊ>Êcaspa] aspiraÊ>ÃÊespinas ÞÊaspiraÊ>Êespuma. AspiraÊÞÊaspira >Êaspiradora.
œ˜ÊÕ˜>Êesponja
ÞÊÕ˜Ê«œVœÊ`iÊ>L˜]
…ˆâœÊespuma
`œ˜Ê*i«˜°
Ê>Êesponja
Vœ˜Ê>}Õ>Ê>Ê“œ>]
ÞÊ>Ê>L˜
iÊ`>˜ÊÕ˜Êraspón.
œ˜ÊÕ˜>Êesponja
ÞÊÕ˜Ê«œVœÊ`iÊ>L˜]
…ˆâœÊespuma
`œ˜Ê*i«˜°
Espera, espera,
Þ>Ê>ÊespumaÊiÃÌ?]
>ÊiÛ>˜Ìœ
Vœ˜Ê>Êespumadera]
iÛ>˜ÌœÊ>Êespuma
iÃ>ÊespumaÊ especial.
·+ÕjÊ“iÊ«ˆ˜V…¶ ·ÕiÊ>Êavispa?, ·vÕiÊ>Êespina?, ·vÕiÊ>ÊespuelaÊ œÊvÕiÊiÊespolón?,Ê œÊµÕiÊ“iÊ…ˆâœ iÃÌiÊ}À>˜ÊV…ˆV…˜°
SPL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
desplazar desplomar desplumar desplegar despliegue
desplacer desplomo desplumado desplegado displicencia
desplantar desplomado espléndido espliego
desplante esplendor esplín
3. En oraciones
œÃÊ>ÕÌœÃÊÃiÊdesplazanÊi˜Ì>“i˜Ìi°
iÊ«Àœ`ÕViÊdesplacerÊiÃ>Ê“ÖÃˆV>ÊÀÕˆ`œÃ>°
>ÞÊµÕiÊdesplantarÊiÃÌiÊV>˜ÌiÀœ°
œÊiÊ«iÀ`œ˜>ÀjÊiÃiÊdesplante.
Õˆ`>`œ]ÊÃiÊdesplomaÊ>ÊÌœÀÀi°
˜ÌiÊiÊÃÕÃÌœ]ÊÃiÊdesplomóÊiÊÃÕiœ°
œÀ>ÊdesplumaÊ>Ê}>ˆ˜>°
œ˜ÊiÃiÊVÕi˜ÌœÊœÊ…>˜Êdesplumado.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡472
>ÞÊµÕiÊdesplegarÊiÊ«>«iÊVœ˜ÊVÕˆ`>`œ°
Ê«>«iÊiÃÌ?Êdesplegado.
Ã>Êˆ`i>ÊiÃÊespléndida.
>ÞÊµÕiÊdesplantarÊ>ÃÊ«>˜Ì>ÃÊÃiV>Ã°
4. En versos rimados
SPR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
DesplumaÊ…>ÃÌ>ÊµÕi
desplumadoÊµÕi`i°
Desplumó, desplumó,
ÞÊdesplumadoÊ
µÕi`°
+Õˆi˜ÊÃiÊdesplaza] ÃÕÊdesplazamientoÊ …>Vi] ÞÊ>Êdesplazarse desplazandoÊµÕi`>°
Despliega «œVœÊ>Ê«œVœ] despliega Vœ˜ÊVÕˆ`>`œ] despliegaÊiÊ«>«i «>À>ÊµÕi desplegado] iÃiÊ«>«iÊµÕi`i°-ˆÊ>ÊdesplomoÊiÃÌ? Ãi}ÕÀœÊÃiÊdesplomará] ÞÊdesplomado µÕi`>À?° œ˜Ê>Ê«Õ“>ÊÞÊiÊ «œ“œ] ÞœÊi“«Õ“œÊÞÊi“- «œ“œ] i˜ÊÌ>˜ÌœÊµÕiÊiÊ «‰V>Àœ] despluma ÞÊdesploma.
desproporción despreciable despreocupación
despropósito despreciativo despreocupado
desproveer desprecio desprestigiar
desprovisto desprendido desprestigio
desprendimiento desprevenido

‡Grupos consonánticos
473 ‡
3. En oraciones
Ê`ˆLÕœÊ`iÊV>L>œÊiÃÌ?Êdesproporcionado.
6i˜`iÀÊ>ÃÊœÞ>ÃÊ…>ÊÃˆ`œÊÕ˜Êdespropósito.
iÃ«ÕjÃÊ`iÊ>Êˆ˜Õ˜`>Vˆ˜Ê>Ê}i˜ÌiÊµÕi`ÊdesprovistaÊ`iÊÃÕÃÊV>Ã>ÃÊÞÊ`iÊÃÕÊÀœ«>°
ÃÊdespreciableÊ>Ê>VVˆ˜Ê`iÊi˜Ûˆ`ˆœÃœÊµÕiÊÌÀ>Ì>Ê`iÊdesprestigiarÊ>ÊœÌÀœ°
˜Ê>Ê“œ˜Ì>š>Ê…ÕLœÊÕ˜ÊdesprendimientoÊ`iÊÀœV>Ã°
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊiÃÌ?ÊdesprendidoÊ«ÕiÃÊiÊv>Ì>˜ÊœÃÊLœÌœ˜iÃ°
ÃiÊ…œ“LÀiÊiÃÊdesprendidoÊ«œÀµÕiÊÀi}>ÊÃÕÃÊˆLÀœÃ°
iˆâÊiÊµÕiÊÃ>LiÊÛˆÛˆÀÊdespreocupado.
4. En versos rimados
*œÀÊiÊdespreciable
desprecioÊÃˆi˜Ìœ°
ÃiÊdespreciable]
µÕiÊVœ˜Ê«>>LÀ>ÃÊ
“ˆi˜Ìi
ÞÊµÕiÊVœ˜ÊÃÕÊi˜Ûˆ`ˆ>]
Vœ“iÌiÊiÊdespropósito
`iÊdesprestigiar
…>ÃÌ>Ê>ÊÃÕÊ“iœÀÊ>“ˆ}œ°
DesprovistoÊ`iÊ vœÀÌÕ˜>] iÊ…œ“LÀiÊdesprendido] viˆâÊÞÊdespreocupado] iÊV>˜Ì>Ê>Ê>ÊÕ˜>°ÃÊÕ˜Êdespropósito iÃiÊ`ˆLÕœ µÕiÊ…ˆâœÊœ˜>`œ] Ì>˜Êdesproporcionado.
SR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
Israel desreglado desriscar
israelita desrizar
desratizar
3. En oraciones
>ÃÊÀÕi`>ÃÊ`iÊiÃiÊ>ÕÌœÊ`iÊV>ÀÀiÀ>ÊÃœ˜Ê`iÊIsrael.
Ã>ÃÊÀi“iÀ>ÃÊisraelitasÊÃœ˜Ê`iÊÀ>Ãœ°
˜ÊiÃ>Ê“œ˜Ì>š>ÊÃiÊdesriscóÊÕ˜Ê“˜ˆLÕÃ°
+ÕˆiÀœÊdesrizarÊ“ˆÊV>Liœ°
>ÞÊµÕiÊdesratizarÊiÃiÊi`ˆwVˆœ°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡474
4. En versos rimados
Israel Asrán
iÃÊisraelita
˜>Vˆ`œÊi˜ÊIsrael.
iÊIsrael
ÌÀ>œÊ>ÞiÀ
>ÃÊÀÕi`>Ã°
9Ê…œÞ]
Ûi˜`iÊL>À>Ì>Ã
iÃ>ÃÊÀÕi`>Ã
`iÊIsrael]
Israel Asrán,
iÊisraelita.
-iÊ«œ˜iÊœÃÊÀÕiÀœÃ
ÞÊÃiÊÃ>V>ÊœÃÊÀÕiÀœÃ
>ÊVœµÕiÌ>Êi˜œÛiÛ>°
,ˆâ>ÊÞÊdesriza
Ìœ`œÊÃÕÊV>LiœÊ
>ÊVœµÕiÌ>Êi˜œÛiÛ>°
Êdesratizar ÞÊdesratizart Êdesratizador Vœ˜Ê>ÃÊÀ>Ì>Ã …>Ê`iÊ>V>L>À° Êdesratizar ÞÊdesratizart
ST
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
costa cesto estudia este estilo
lista pesto postura oeste estío
ﬁesta listo estuvo usted estibador
siesta estola costura viste lástima
pista costo estupendo esfera costilla
vista pasto estufa misterio vestido
posta resto estuve celeste estival
3. En oraciones
EstelaÊÌˆi˜iÊÕ˜ÊvestidoÊceleste.
CelesteÊ«>Ìˆ˜>Êi˜Ê>ÊpistaÊ`iÊ…ˆiœ°
EstebanÊ«Ài«>À>ÊiÊestuco.
>ÊmodistaÊ…>ViÊiÊvestuarioÊ`iÊEstela.
1Ã>ÀjÊ>ÊestolaÊi˜ÊiÃ>Êﬁesta.
EstanislaoÊ«ÕÃœÊ>ÊcanastaÊi˜ÊiÊpasto.
EstudiasteÊ>ÊiVVˆ˜°
œÀ“ˆÀjÊ>ÊsiestaÊestaÊÌ>À`i°
EsterÊVœ“iÊw`iœÃÊVœ˜Êpesto.
TirasteÊœÃÊ«>«iiÃÊi˜ÊiÊcesto.
iÊlastiméÊiÊ`i`œ°
Ã>Ê«i‰VÕ>ÊiÃÊestupenda.
ÊÃœÊÃ>iÊ«œÀÊiÊesteÊÞÊÃiÊ«œ˜iÊ«œÀÊiÊoeste.
˜Ê->˜Ìˆ>}œÊ`iÊEstero]ÊEvaristoÊvÕiÊ>ÊÕ˜>Êﬁesta.
>ÊestufaÊestáÊ>?°
9>Ê…ˆViÊ>ÊlistaÊ`iÊvestidos estampados.

‡Grupos consonánticos
475 ‡
>ÀjÊ`iÊ˜ÕiÛœÊiÃ>Êresta.
EstelaÊVœ“iÊcostillasÊVœ˜Ê«>«>Ã°
EvaristoÊÌˆi˜iÊLÕi˜>Êvista.
LeísteÊiÃ>Êrevista.
·Õ?˜ÌœÊcuestaÊiÃ>Êestola?
4. En versos rimados
œ˜Ê}À>˜Êestilo
ÕViÊEstela
ÃÕÊvestido.
-iÊ«œ˜iÊ>Êestola
ÞÊ«>À>Ê>Êﬁesta
Þ>ÊestáÊlista.
Estudiará iÊestudiante estudioso] estudiadamente] ÃÕÊestudio ˜œÊestudiado.
UstedÊestuvo estupendo] estupendo usted estuvo. >ÊpastaÊVœ˜Êpesto] >ÊﬁestaÊi˜ÊiÊpasto] i˜ÊÕ˜Ê`‰>Ê`iÊestío] i˜ÊÕ˜>ÊV>Ã>Ê`iÊestilo.
uÕ?˜Ì>ÃÊÃœ˜
>ÃÊ«Ài}Õ˜Ì>ÃÊ`iÊ“>“?t
¿DormisteÊLˆi˜¶]Ê
¿estudiasteÊ“ÕV…œ¶]
¿comisteÊ>ÊVœ“ˆ`>¶]
¿jugasteÊ“ÕV…œ¶
uÕ?˜Ì>ÃÊÃœ˜
>ÃÊ«Ài}Õ˜Ì>ÃÊ`iÊ“>“?t
uÕ?˜ÌœÊiÃÊ
iÊV>ÀˆšœÊ`iÊ“>“?t
->iÊiÊÃœ]
«œÀÊiÊeste]Ê«œÀÊiÊeste]
«>À>ÊµÕiÊÞœÊ“iÊ
`iÃ«ˆiÀÌi°
-iÊ«œ˜iÊiÊÃœ]
«œÀÊiÊoeste]
«œÀÊiÊoeste]
«>À>ÊµÕiÊÞœÊ“iÊ
acueste.
Augusto] uµÕjÊsusto! uµÕjÊsusto! Augusto.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡476
STR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
maestra estrella estribor estructura maestro
muestra sastre estridente estrujar nuestro
ostra sastrería estribo estrujado astronave
astral desastre rastrillo destruir astronauta
astracán arrastre estribillo destructor astrología
3. En oraciones
Nuestra maestraÊiÃÊLÕi˜>°
MuéstrameÊiÃ>Êostra.
ÊsastreÊ`iÊiÃ>ÊsastreríaÊVœÃiÊiÊÌÀ>i°
-iÊœÞÊÕ˜ÊÌÀÕi˜œÊestridente.
>ÊestructuraÊ`iÊi`ˆwVˆœÊV>ÞÊVœ˜Êestruendo.
Êmaestro muestraÊ>ÃÊvœÌœÃÊ`iÊœÃÊastronautas.
œÊestrujesÊiÃœÃÊ«>«iiÃ°
>ÊestrellaÊ“?ÃÊViÀV>˜>ÊiÃÊiÊ-œ°
ÃiÊÌ>«>`œÊiÃÊ`iÊastracán.
>ÊastronaveÊÛ>Ê…>Vˆ>Ê>ÃÊestrellas.
-iÊÀœ“«ˆiÀœ˜ÊœÃÊestribos.
Êdestructor destruyóÊÌœ`œÊ>ÊÃÕÊ«>Ãœ°
ÊastrólogoÊ«Ài`ˆœÊÕ˜Êdesastre.
/iÊmostraréÊV“œÊarrastraÊiÊrastrillo.
4. En versos rimados
/ÀÕi˜œÃÊÞÊestruendos]
estruendosÊ estridentes
µÕiÊ…>Vi˜ÊV>ÃÌ>šiÌi>À
Ìœ`œÃÊœÃÊ`ˆi˜ÌiÃ°
/ÀÕi˜œÃÊÞÊÀiÌÀÕi˜œÃ]
estruendosÊ estridentes
ÃiÊ>ÃÕÃÌ>˜ÊÌœ`œÃ]
…>ÃÌ>ÊœÃÊ“?ÃÊÛ>ˆi˜ÌiÃ°
Êestribor >ÊL>LœÀ] i˜ÊiÃÌiÊL>ÀVœ Ãˆi˜ÌœÊV>œÀ° Ê«Àœ>] >Ê«œ«>] i˜ÊiÃÌiÊL>ÀVœ “iÊÃˆi˜ÌœÊÃœ>°

‡Grupos consonánticos
477 ‡
SV
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
Sastre]Êsastrecillo]
…>â“iÊÕ˜ÊÌÀ>iÊÃi˜Vˆœ°
Sastre, sastrecillo]
Vœ˜Ê>}œÊ`iÊLÀˆœ°
Sastre, sastrecillo]
…>â“iÊÕ˜ÊÌÀ>iÊÃi˜Vˆœ°
Sastre, sastrecillo]
«>À>ÊµÕiÊiÊ}ÕÃÌi
>Ê“ˆÊ>“œÀVˆœ°
Êastronauta >Ê>Êastronave ÃiÊÌÀi«° -ˆ˜Ê“ˆi`œ œÃÊ“œÌœÀiÃ jÊ«Ài˜`ˆ] ÞÊi˜ÌÀiÊastros ÞÊestrellas] Õ˜Ê}À>˜Ê«>ÃiœÊ`ˆœ°
desvalido desvolvedor trasvuela desvelar desviación
desvanecer trasvolar desvencijado desvío
desvalijar desventura desvivir
desván desvestir desvirtuar
desvariar desvergonzado desvincular
3. En oraciones
ÃiÊ}>ÌˆÌœÊiÃÌ?Êdesvalido.
Osvaldo desvaríaÊi˜ÊiÊdesván.
u+ÕjÊdesventura!ÊœÊ…>˜Êdesvalijado.
œ“œÊÃiÊdesvió]Ê`iLiÊtrasvolarÊiÊ“>À°
ÃiÊdesvergonzadoÊÃiÊ…>ÊdesvestidoÊi˜Ê>ÊV>i°
Ã>Ê“>`ÀiÊdesviveÊ«œÀÊÃÕÊ…ˆœ°
OsvaldoÊÃiÊdesvinculóÊ`iÊ>Êi“«ÀiÃ>°
iÊdesveléÊÌœ`>Ê>Ê˜œV…i°
ÃiÊ“ÕiLiÊiÃÌ?Êdesvencijado.
œÊµÕˆiÀœÊµÕiÊÃiÊdesvirtúeÊiÊÃi˜Ìˆ`œÊ`iÊiÃ>ÃÊ«>>LÀ>Ã°
-iÊÃˆi˜ÌiÊdesvalidoÊ>˜ÌiÊÌ>˜Ì>Êdesventura.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡478
4. En versos rimados
SY
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
-iÊÛˆÃÌi
ÞÊÃiÊdesviste]
«œÀÊiÃÌ>À
>Ê>Ê“œ`>]
i>ÊÃiÊdesvive.
-ˆÊ“ˆÃÊ«>>LÀ>Ã ÌÖÊdesvirtúas] ˜œÊ“iÊdesvivo. />˜ÊÃœœ]Ê`iÊÌ‰] “iÊdesvinculo.
Desvelado ÞÊdesvalido] Osvaldo i˜ÊiÊdesván] Ìœ`>Ê>Ê˜œV…i desvaría. *œÀÊÃÕÊdesventura ÃiÊdesvela] i˜ÊiÊÛˆ>i] Õ˜Êdesvergonzado] œÊ…>Êdesvalijado.
disyuntor desyemar
disyuntiva desyerbar
disyuntivo
disyunción
3. En oraciones
ÃiÊdisyuntorÊijVÌÀˆVœÊvÕ˜Vˆœ˜>ÊLˆi˜°
ÃÊÕ˜>ÊdisyuntivaÊ>ÊiiVVˆ˜Ê`iÊÛiÃÌˆ`œÊ“?ÃÊˆ˜`œ°
ÊV>“«iÃˆ˜œÊÛ>Ê>ÊdesyerbarÊÃÕÊV>“«œÊ«>À>ÊÃi“LÀ>À°
>ÊÃišœÀ>ÊdesyemaÊ>ÃÊ«>˜Ì>ÃÊVœ˜ÊVÕˆ`>`œ°

‡Grupos consonánticos
479 ‡
4. En versos rimados
2. En vocabulario
T
TM
1. Ejercitar entre vocales
Mahatma atmósfera aritmética rítmico
atmosférico arritmia
etmoides euritmia
ritmo ístmico
algoritmo
1˜Êdisyuntor
`iLœÊVœ“«À>À]
·VÕ?Ê“œ`iœ
`iLœÊii}ˆÀ¶
·VÕ?Ê“>ÀV>
ÃiÀ?Ê“iœÀ¶
˜ÊiÃÌ>
disyuntiva
ÞœÊiÃÌœÞ]
ÞÊÕ˜ÊVœ˜Ãiœ
`iÊÕ˜Ê>ÃiÃœÀ
˜iViÃˆÌœ
«>À>Êii}ˆÀ
iÊ“iœÀ
disyuntor.
1˜>Ê>ÊÕ˜>]
desyema
9œ>˜`>
ÃÕÃÊ«>˜ÌˆÌ>Ã]
“ˆi˜ÌÀ>Ã]
`œ˜Ê9>Þœ]
Vœ˜ÊÃÕÊ>â>`>]
desyerba
ÃÕÊµÕˆ˜ÌˆÌ>°
3. En oraciones
MahatmaÊ>˜`…ˆÊÕV…Ê«œÀÊiÊ«ÕiLœÊˆ˜`ˆœ°
>ÊatmósferaÊiÃÊ>Ê“>Ã>Ê`iÊ>ˆÀiÊµÕiÊÀœ`i>Ê>ÊÌˆiÀÀ>°
>Ê«ÀiÃˆ˜ÊatmosféricaÊ`iÊ…œÞÊiÃÊ>Ì>°
Ê“j`ˆVœÊ…ˆâœÊÕ˜>Êœ«iÀ>Vˆ˜Êi˜ÊiÊetmoides.
*>À>ÊL>ˆ>ÀÊLˆi˜Ê…>ÞÊµÕiÊÃi}ÕˆÀÊiÊritmo.
>Ì‰>ÃÊÌˆi˜iÊÕ˜Ê`ˆiâÊi˜Êaritmética.
/ˆ“œÌiœÊiÃÌÕ`ˆ>ÊlogaritmosÊÞÊalgoritmos.
iÌiVÌ>Àœ˜ÊÕ˜>ÊarritmiaÊi˜ÊÃÕÊVœÀ>â˜°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡480
4. En versos rimados
Mahatma,
señor de bondad,
tesón y dulzura.
Mahatma,
en tu pueblo
tan abnegado,
una atmósfera
de paz y esperanza
has dejado.
En la atmósfera
yo respiro.
En la atmósfera
el pájaro
y el avión vuelan.
En la atmósfera
las nubes
se desplazan.
En la atmósfera
los truenos
fuerte resuenan.
TN
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
Etna etnólogo étnico
etnarca etnología etnia
etnografía
3. En oraciones
ÃiÊetnólogoÊiÃÌÕ`ˆ>Ê>ÃÊetniasÊ`iÊvÀˆV>°
ÊetnógrafoÊiÃÌÕ`ˆÊiÊV>À?VÌiÀÊétnicoÊ`iÊœÃÊ?À>LiÃ°
ÊetnarcaÊiÃÊiÊiviÊ`iÊÕ˜>Ê«ÀœÛˆ˜Vˆ>ÊÀœ“>˜>°
MMMMMMMMaMaMaMMaMMMhahahatmtmtmaaa,,,
seseseñoñoññorr r dededdebbbbononondadaddad,d,dd,
tetetetetesósósósósón nnn ny yy yy dududududulzlzlzlzlzururururura.aa.a.a
MaMaMaMahahahahatmtmtmtmaaaa,,,,
enenentttuu upupupupebebeblololo
tatatann nababababnenenegagagaggdodododo,,,
ununununa a aaatatatatmómómómóósfsfsfsfsffererereeraaaaa
dedededeppppazazazazyyyyeeeespspspspererererananananzazazaza
hahhahahas s ssdeddededejajjajajadoddododo...
Mahatma]
ÃišœÀÊ`iÊLœ˜`>`]
ÌiÃ˜ÊÞÊ`ÕâÕÀ>°
Mahatma]
i˜ÊÌÕÊ«ÕiLœ
Ì>˜Ê>L˜i}>`œ]
Õ˜>Êatmósfera
`iÊ«>âÊÞÊiÃ«iÀ>˜â>
…>ÃÊ`i>`œ°
EEEEEEEEEnEnEnEEEnllla aaatatatmómómósfsfsferereraaa
yoyoyorrresesespipiipirororo...
EnEnEnEnEnllllla aaa aatatatatatmómómómómósfsfsfsfsferererereraaaa
elelelelpppppájájájájjararararoooo
y y yyelelelaaaviviviónónónvvvueueuelalalann.n
EnEnEnllllaa aatatatmómómósfsfsffferereraaa
lalalalassssnunununubebebebessss
seseseseddddesesesesplplplplazazazazanananan...
EnEnEEnEnllllla aaaatatatatmómóómómósfsffsfsfererereraaaa
lolololossss trtrtrtrueueueuenonononossss
fuffufuererererteteteterrrreseseseseueueuenanananann.nn.
˜Ê>Êatmósfera
ÞœÊÀiÃ«ˆÀœ°
˜Ê>Êatmósfera
iÊ«?>Àœ
ÞÊiÊ>Ûˆ˜ÊÛÕi>˜°
˜Ê>Êatmósfera
>ÃÊ˜ÕLiÃ
ÃiÊ`iÃ«>â>˜°
˜Ê>Êatmósfera
œÃÊÌÀÕi˜œÃ
vÕiÀÌiÊÀiÃÕi˜>˜°
œ˜Êritmo
…iÊ`iÊL>ˆ>À]
Vœ˜Êritmo
…iÊ`iÊV>˜Ì>À]
ÞÊ>Ã‰]
rítmicamente
ÛˆÛˆÀj°
Logaritmos
i˜Êaritmética
ÞœÊiÃÌÕ`ˆj°
Algoritmos
i˜Êaritmética
ÞœÊ>«ˆµÕj°
9Ê«œÀÊw˜
aritmética
ÞœÊ>«ÀœLj°

‡Grupos consonánticos
481 ‡
3. En oraciones
œÃÊˆ˜ÛiÃÌˆ}>`œÀiÃÊexcavanÊi˜ÊiÃ>Êexcavación.
ExcarcelaronÊ>ÊiÃiÊ«ÀiÃœ°
ÃÌ?ÊexcomulgadoÊµÕˆi˜ÊÀiVˆLˆÊ>Êexcomunión.
Ã>ÊiÃÊÕ˜>ÊexcusaÊ«>À>Ê˜œÊˆÀÊ>Ê>Êexcursión.
œÃÊexcursionistasÊVœ“‰>˜ÊÕ˜>ÊÌœÀÌ>Êexquisita.
ÃiÊ«œÃÌÀiÊiÃÊÕ˜>Êexquisitez.
Ã>Ê`>“>ÊÛˆÛiÊexquisitamente.
4. En versos rimados
Êetnólogo,
ÃÕÊÌÀ>L>œ
`iÊetnografía,
>µÕiÊ`‰>Ê>µÕ‰ÊÌÀ>œ°
>Êetnia
`iÊœÃÊ“>>ÞœÃ
iÊetnólogo
i˜ÊÃÕÊÌÀ>L>œ
`iÃVÀˆL‰>°
iÀV>Ê`iÊEtna] Vœ˜Ì>L>Ê“œ˜i`>Ã iÃiÊetnarca] ?Ûˆ`œÊ`iÊÀˆµÕiâ>Ã° iÀV>Ê`iÊEtna] }Õ>À`>L>ÊÃÕÃÊ“œ˜i`>Ã iÃiÊetnarca] `iÊœÀˆ}i˜ÊÀœ“>˜œ°
2. En vocabulario
X
X C/Q
1. Ejercitar entre vocales
excavar excomulgar excusa exquisito
excavación excomulgado excursión exquisitamente
excarcelar excomunión excursionista exquisitez
Exquisitamente
Ã>LœÀi>L>
>ÃÊexquisiteces]
Vœ˜ÊÃÕÊ}ÕÃÌœ
exquisito]
ÀiVœ˜œV‰>
iÊÃ>LœÀÊÕÃÌœ°
Êexcomulgador
>Êexcomunión
`iVÀiÌ]
ÞÊ>µÕiÊ«iV>`œÀ
excomulgado
µÕi`°
4. En versos rimados

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡482
XCL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
˜Ê>Êexcursión]
œÃÊexcursionistas
>Ê>Ê“œ˜Ì>š>ÊvÕiÀœ˜°
˜Ê>Ê“œ˜Ì>š>]
œÃÊexcursionistas]
“ÕV…œÊexcavaron.
9ÊÕ˜>Êexcavación]
Vœ“œÊÀiVÕiÀ`œ
œÃÊexcursionistas
i˜Ê>Ê“œ˜Ì>š>
`i>Àœ˜°
ExquisitoÊiÃÊÃÕÊ}ÕÃÌœ]
exquisito]ÊÃÕÊ«>>`>ÀÆ
iÝˆ}iÊ`œ˜ÊÕ}ÕÃÌœ
Õ˜ÊexquisitoÊ“>˜>À°
œ˜Êexquisitez …>ViÊ`œš>ÊÃÌiÀ exquisiteces Vœ˜Ê«œV>ÃÊ˜ÕiViÃ°
exclama excluir
exclamación exclusión
exclaustrar exclusivo
3. En oraciones
u œÊ“iÊexcluyan!,ÊexclamóÊ>Õ`ˆœ°
ÃiÊVÕLÊiÃÊ“ÕÞÊexclusivo.
>ÞÊµÕiÊexcluirÊœÃÊV>ÛœÃÊÌœÀVˆ`œÃ°
-ÕÊexclamaciónÊÃiÊœÞÊi˜ÊÌœ`œÊiÊÃ>˜°
4. En versos rimados
˜ÊiÃiÊVÕLÊ
Ì>˜Êexclusivo]
ÃœœÊÃiÊexcluye
>ÊœÃÊexcluibles.
˜ÊiÃiÊVÕL
Ì>˜Êexclusivo]
˜œÊ>ÊÌœ`œÃÊˆ˜VÕÞi˜]
>Ê>}Õ˜œÃÊexcluyen.
Ã>Êexclamación vÕiÊexclamada «œÀÊiÊexclamador] µÕiÊexclamaba] Ãˆ˜Ê«i˜Ã>À i˜ÊÃÕÊexclamación. uÕˆ`>`œt] exclama >Ê“>“?° uÞt]Êexclamó >V…ˆÌœ] >ÊV>iÀÃi `iÊL>˜µÕˆÌœ°

‡Grupos consonánticos
483 ‡
XCR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
excretar excretorio excremento excrecencia
3. En oraciones
Õˆ`>`œ]Ê˜œÊ«ˆÃiÃÊœÃÊexcrementosÊ`iÊœÃÊ«iÀÀœÃ°
Ê“j`ˆVœÊ`iVˆ`ˆÊÀ>`ˆœ}À>w>ÀÊœÃÊVœ˜`ÕVÌœÃÊexcretorios.
>ÊexcrecenciaÊiÃÊÕ˜>ÊV>À˜œÃˆ`>`ÊµÕiÊÃiÊVÀ‰>Êi˜Ê>˜ˆ“>iÃÊÞÊ«>˜Ì>Ã°
4. En versos rimados
œ“i˜Ê«>ÃÌœ
œÃÊV>L>œÃ
ÞÊ>ÃÊÛ>V>Ã°
LÃœÀLi
ÃÕÃÊexcrementos
>Ê“ˆÃ“>ÊÌˆiÀÀ>
µÕiÊiÊ«>ÃÌœ
Ãˆi“«ÀiÊiÃÊ`>°
-ˆÊ>Êexcreción ˜œÊÃiÊ«Àœ`Õœ] `ˆœÊiÊVˆÀÕ>˜œ] œLÃÌÀÕˆ`œÃÊiÃÌ?˜ œÃÊVœ˜`ÕVÌœÃ excretorios.
XF
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
exfoliar ex fotógrafo ex funcionario
exfoliación
exfoliador
3. En oraciones
ExfoliarÊiÃÊ`ˆÛˆ`ˆÀÊÕ˜>ÊVœÃ>Êi˜Ê?“ˆ˜>ÃÊœÊiÃV>“>Ã°
*>À>ÊÀiÕÛi˜iViÀ]ÊiˆÃ>ÊÃiÊ…ˆâœÊÕ˜>ÊexfoliaciónÊi˜Ê>Ê«ˆiÊ`iÊ>ÊV>À>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡484
4. En versos rimados
Êex funcionario]
iÊex fotógrafo
vœÌœÃÊ˜œÊµÕˆÃœÊÃ>V>À]
ÞÊiÊex funcionario,
“ÕÞÊœvi˜`ˆ`œ]
Ãˆ˜ÊÃ>Õ`>À
ÃiÊÀiÌˆÀ°
œ˜ÊÕ˜>Êexfoliadora
>ÊexfoliaciónÊ…>À?] exfoliaráÊÞÊexfoliará ÞÊ>Ã‰]ÊLˆi˜ÊˆÃ>] >Ê“>`iÀ>ÊµÕi`>À?°
XP
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
expandir exponer expulsar expedición expira
expansión exportar expuesto experimento expirar
expansivo exportación expugnar expediente expiración
expatriar expositor expurgar expensas expiratorio
3. En oraciones
>ÞÊ“ÕV…>ÊexpectativaÊ«œÀÊiÃiÊexperimento.
ÃÌiÊ>šœÊexportaremosÊiÊÌÀˆ}œ°
>Êœ˜`>ÊexpansivaÊ`iÊ>ÊexplosiónÊi}Ê…>ÃÌ>Ê>µÕ‰°
œÃÊexpatriadosÊexpurganÊÃÕÃÊ`iˆÌœÃ°
Êexpositor exponeÊÃœLÀiÊÃÕÊexperimento.
ÊÀiœÊ`iLiÊexpiarÊÃÕÊVÀˆ“i˜°
ÃiÊÃišœÀÊÌˆi˜iÊexperienciaÊi˜ÊÛi˜Ì>ÃÊ`iÊexportación.
ÊÕiâÊ˜œÊ…>ÊexpedidoÊÃÕÊÃi˜Ìi˜Vˆ>Êi˜ÊiÃiÊexpediente.
jˆÝÊÌÀ>L>>Êi˜Ê>ÊœwVˆ˜>Ê`iÊexpedición.
ExpulsaronÊ>ÊiÃiÊ˜ˆšœÊÀiÛœÌœÃœ°
9>ÊexpiróÊÃÕÊÌˆi“«œÊ«>À>Êexportar.
?Ýˆ“œÊ…>À?ÊÕ˜>ÊexpediciónÊ>ÊvÀˆV>°
ÕˆÊ>ÊÛiÀÊ>ÊexposiciónÊ`iÊ“ÕiLiÃ°
>š>˜>Ê«>}>ÀjÊ>ÃÊexpensas.
*Àœ˜ÌœÊÛœÞÊ>ÊexponerÊ“ˆÃÊVÕ>`ÀœÃ°
Ã>ÊvœÀÌ>iâ>ÊiÃÊinexpugnable.

‡Grupos consonánticos
485 ‡
4. En versos rimados
ExpulsadoÊiÃÌ?
ÞÊexpatriadoÊÃiÀ?Æ
iœÃÊ`iÊÃÕiœ
˜>Ì>
ÃÕÊVÀˆ“i˜Ê`iLiÀ?
expiar.
ÊiviÊ`iÊ>Êexpedición ÃiÊ«ÀiÃi˜Ì>À?Ê>Ê>Ê exposición] exponeÊi˜Ê«œV>ÃÊ «>>LÀ>Ã ÃÕÊ>Õ`>âÊexperiencia «œÀÊ>ÃÊ`iÃœ>`>ÃÊ Ã>L>˜>Ã°
*œÀÊ˜œÊ«>}>À >ÃÊexpensas] Õ˜Êexpediente ÃiÊiÊˆ˜ˆVˆ° Ê>Êexpectativa jÊiÃÌ>À? ÃœÊiÃÌ>ÊÛiâ ÃˆÊÃiÊexpedirá iÊÃišœÀÊÕiâ°Êexperto Vœ˜Êexperiencia experimentosÊ…>Vi] i˜ÊiÊexpediente] iÝ>VÌœÃÊœÃÊ>˜œÌ>] ÞÊi˜Ê>Êexposición œÃÊexponeÊVœ˜Ê «>Ãˆ˜°
XPL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
explayar explota expletivo explicar
explanada explosión explicación
explora explicado
explorador explícito
exploración explicitar
3. En oraciones
ÊexploradorÊÃiÊexplayabaÊÃœLÀiÊ>ÊexploraciónÊi˜ÊiÊvÀˆV>°
ExplotóÊiÊ}œLœÊ>âÕ°
-iÊexplayaÊ“ÕV…œÊ>ÊÕÃ>ÀÊÌ>˜Ì>ÃÊ«>>LÀ>ÃÊexpletivasÊi˜ÊÃÕÊ`ˆÃVÕÀÃœ°
ÕLœÊÕ˜>ÊexplosiónÊi˜ÊiÃ>Êexplanada.
+Õˆj˜Ê“iÊexplicaÊ>ÊiVVˆ˜°
ÝˆœÊÕ˜>ÊexplicaciónÊÃœLÀiÊiÃ>Êexplosión.
œÃÊexploradores exploranÊi˜Ê>ÊÃiÛ>°

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡486
4. En versos rimados
XPR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
-œLÀiÊV“œÊ>ÊÃiÛ>
exploraba,
iÊexplorador
ÃiÊexplayaba.
-ÕÃÊexploraciones
explicaba
iÃiÊexplorador
explicador.
-ˆÊ“iÊexplicas œÊinexplicable] Vœ˜ÊÌÕÊexplicación] œÊinexplicable Þ>Ê˜œÊiÝˆÃÌˆÀ?°
1˜>Êexplosión ÞœÊiÃVÕV…j] `iÊ>}œ µÕiÊexplotó. 1˜>Êexplosión Ì>˜ÊvÕiÀÌi] µÕiÊ>Ê“‰ “iÊ>ÃÕÃÌ°-ˆÊexplícitoÊ˜œÊiÃÌ?] explícitoÊiÃÌ>À?° +ÕiÊiÃÊ>Êexplicación `iÊœÊexplicitado. œÃÊexploradores >ÊÃiÛ>Êexploraron. ˜ˆ“>iÃÊLÕÃV>Àœ˜ ÞÊyœÀiÃÊV>ÃˆwV>Àœ˜° 9Ê>Ã‰]Ê>ÊÃiÛ>] inexplorada] œÃÊexploradores exploraron.
ex practicante expropiar expreso exprimir
ex profeso expresión exprimido
expropiación expresivo exprimible
expresar
3. En oraciones
Êex practicanteÊÛˆ˜œÊ>ÊÃ>Õ`>À“i°
Êex presidenteÊ`iÊiÃiÊ«>‰ÃÊÛˆ>Êi˜ÊÌÀi˜Êexpreso.
ExpropiaronÊiÃ>ÊV>Ã>Ê«>À>Ê…>ViÀÊÕ˜>ÊiÃVÕi>°
ÃiÊ>Õ“˜œÊi}ÊÌ>À`iÊex profeso.
>ÊexpresiónÊ`iÊ>˜Vˆ>˜œÊiÀ>ÊÌÀˆÃÌi°
ÃiÊ>VÌœÀÊiÃÊ“ÕÞÊexpresivo.
Ã>Ê˜ˆš>ÊÃ>LiÊexpresarÊLˆi˜ÊÃÕÃÊi“œVˆœ˜iÃ°
/œ“>ÀjÊÕ}œÊ`iÊ˜>À>˜>Êexprimida.
œ“«ÀjÊÕ˜ÊexprimidorÊ˜ÕiÛœ°

‡Grupos consonánticos
487 ‡
>ÞÊµÕiÊexprimirÊ>ÊÀœ«>Ê>˜ÌiÃÊ`iÊVœ}>À>°
ÃiÊÃišœÀÊiÃÊex profesorÊ`iÊ>Êv>VÕÌ>`°
œÃÊex presidiariosÊLÕÃV>˜ÊÌÀ>L>œ°
4. En versos rimados
ÕÃV>ÊÌÀ>L>œ
iÃiÊÃišœÀ]
µÕiÊi˜ÊÃÕÊÛˆ`>ÊvÕi
ex practicante]
ex profesor
ÞÊex presidente.
Expresivamente] ÞœÊÌiÊexpreso Vœ˜Ê“ˆÊexpresión] œÊµÕiÊµÕˆiÀœ expresamente >Ã‰Êexpresar. Expresivamente expreso œÊexpresado i˜ÊiÃ>Êexpresión] expresamente ÞÊexpresivamente expresada.
Ex profeso ÃiÊ…ˆâœ >Êexpropiación. œÊÃiÊexpropia Ãˆ˜ÊµÕiÀiÀ] «>À>Êexpropiar …>ÞÊµÕiÊ…>ViÀ°1˜>Ê˜>À>˜>Êexprimiré Õ˜Ê«œ“iœÊexprimiré ÞÊÕ˜Êˆ“˜Êexprimiré]
ÞÊVœ˜ÊÌœ`œÊiÊÕ}œ `iÊ>ÃÊvÀÕÌ>Ã exprimidas] “ˆÊÃi`ÊV>“>Àj°
ExprimoÊÞœ ÞÊexprimesÊÌÖ] Vœ˜Ê>Êexprimidora] >ÊÛiÀÊµÕˆj˜ exprimeÊ“?Ã°
XT
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
éxtasis extorsión textual externo extinto
extasiar sexto séxtuplo extenso extirpar
mixta texto extensión extinguir
exterminar extinguidor
extenuar extintor

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡488
3. En oraciones
>Ê“ÖÃˆV>ÊœÊextasió.
Ã>ÊiÃVÕi>ÊiÃÊmixta.
ÕÃÌ>ÛœÊiÃÌ?Êi˜ÊsextoÊ}À>`œ°
œÊ>Vi«Ì>ÀjÊ˜ˆ˜}Õ˜>Êextorsión.
-iÊÀiVœÀ`Ê>ÊextintoÊVœ˜ÊÕ˜>Ê“ˆÃ>°
?Ýˆ“œÊÃiÊ…>À?ÊextirparÊiÃ>ÊÛiÀÀÕ}>ÊÌ>˜Êvi>°
œÃÊLœ“LiÀœÃÊextinguieronÊiÊvÕi}œÊi˜Ãi}Õˆ`>°
iLiÃÊiÛ>ÀÊiÊextinguidorÊi˜ÊiÊ>ÕÌœ°
/Ài˜ˆÌ>ÊÞÊÃiˆÃÊiÃÊiÊséxtuploÊ`iÊÃiˆÃ°
ÊV>LiÊ`iÊÌijvœ˜œÊiÃÊexterno.
ÃiÊV>“«œÊiÃÊ“ÕÞÊextenso.
6>“œÃÊ>Ê“i`ˆÀÊ>ÊextensiónÊ`iÊiÃiÊ«>ÀµÕi°
-iÊ`iLi˜ÊexterminarÊ>ÃÊÀ>Ì>Ã°
iÃ«ÕjÃÊ`iÊVœ˜VˆiÀÌœÊµÕi`Êextenuado.
4. En versos rimados
˜ÌiÊ>ÊextensiónÊ
`iÊ“>À
ÃiÊextasiabaÊÌ>˜Ìœ
µÕiÊextasiadoÊµÕi`>L>
vÀi˜ÌiÊ>ÊextensoÊ“>À]
Ì>˜ÌœÊÃÕÊéxtasisÊiÀ>]
µÕiÊextenuado
V>‰>ÊÕ˜ÌœÊ>Ê“>À°
ÊiÃiÊVœi}ˆœÊmixto Vœ˜VÕÀÀiÊSixto. ÃÌ?Êi˜ÊiÊ}À>`œÊsexto ÞÊiÛ>ÊÃˆi“«Ài ÃÕÊtexto. œ˜ÊiÊextinguidor ˜œÊ«Õi`œÊextinguir iÊextensoÊˆ˜Vi˜`ˆœ `iÊ>`œÊexterior.
XTR
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
extra dextrosa extremo extrínseco
extraño extremidad
extranjero extremaunción
extradición extremar
extraterrestre
extractor

‡Grupos consonánticos
489 ‡
3. En oraciones
œÞÊÌÀ>L>>ÀjÊ…œÀ>ÃÊextras.
ÃiÊextractoÊ`iÊ«iÀvÕ“iÊiÃÊ“ÕÞÊV>Àœ°
>ÞÊµÕiÊextraerÊiÊ`ˆi˜ÌiÊÃÕ«iÀˆœÀ°
-iÊ«ˆ`ˆÊ>ÊextradiciónÊ`iÊiÃiÊextranjeroÊ«œÀÊ>`À˜°
ExtrañoÊ“ÕV…œÊ>Ê“ˆÊÌ‰>°
ÊextraterrestreÊiÃÊÕ˜ÊÃiÀÊextraño.
ÃiÊÛiÃÌˆ`œÊiÃÊ“ÕÞÊextravagante.
-iÊLÕÃV>Ê>ÊÕ˜Ê«iÀÀˆÌœÊextraviadoÊi˜ÊœÀ˜°
ÃiÊVÕ>`ÀœÊiÃÊextraordinario.
Ì>ÊœÃÊextremosÊ`iÊ>ÊÃœ}>Ê>ÊœÃÊ}>˜V…œÃ°
>ÞÊµÕiÊextremarÊ>ÃÊ«ÀiV>ÕVˆœ˜iÃÊi˜ÊiÃiÊÌÀ>L>œÊ«iˆ}ÀœÃœ°
Ê“œÀˆLÕ˜`œÊÞ>ÊÀiVˆLˆÊ>Êextremaunción.
*>À>Ê˜>`>ÀÊLˆi˜]Ê…>ÞÊµÕiÊ“œÛiÀÊ>ÃÊextremidadesÊÀ‰Ì“ˆV>“i˜Ìi°
Ê«ÀœÞiVÌœÊ˜œÊÃiÊÀi>ˆâÊ«œÀÊV>ÕÃ>ÃÊextrínsecas.
>ÊdextrosaÊÃiÊi˜VÕi˜ÌÀ>Êi˜Ê>ÊV>š>Ê`iÊ>âÖV>À°
ÃÊ“>œÊÃiÀÊÌ>˜ÊextremistaÊi˜ÊœÃÊÃi˜Ìˆ“ˆi˜ÌœÃ°
4. En versos rimados
˜ÊExtremadura]
˜œÊiÃÊextraño
µÕiÊœÃÊextremeños
ÃiÊextremen
i˜Ê>ÃÊ«ÀiV>ÕVˆœ˜iÃ°
/>˜ÊiÃÊ>Ã‰]
µÕiÊi˜ÊV>`>Êextremo
`iÊÃÕÃÊÃœ}>Ã]
œÃÊextremeños]
…>Vi˜Ê>˜ÌiÃ
ÞÊ`iÃ«ÕjÃ]
Û>ÀˆœÃÊ˜Õ`œÃ
extravagantes.
ÕV…>Êextrañeza V>ÕÃ>L>ÊiÃiÊextraño Vœ˜Êextravagante >ÌÕi˜`œ° 1˜Êextraterrestre «i˜Ã>“œÃÊµÕiÊiÀ>] ÞÊÌ>˜ÊÃœÊiÀ> Õ˜ÊiÝÌˆVœ extranjero.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡490
3. En oraciones
˜Ê>ÊbizcocheríaÊv>LÀˆV>˜ÊœÃÊbizcochos.
œ“iÀi“œÃÊÕ˜>ÊbizcochadaÊVœ˜Ê`ÕViÊ`iÊiV…i°
ÊbizcocheroÊ«ÕÃœÊœÃÊbizcochuelosÊi˜ÊiÊiÃÌ>˜Ìi°
ÃiÊbizcoÊ˜œÊ«>À>Ê`iÊbizquear.
ÊÛiViÃ]Ê>ÊbizqueraÊÃiÊ«Õi`iÊVœÀÀi}ˆÀ°
4. En versos rimados
2. En vocabulario
Z
Z C/Q
1. Ejercitar entre vocales
bizco bizquear mezquita
bizcocho bizquera mezquino
bizcochuelo mezquindad
Bizcochos
«>À>ÊœÃÊ“ÕV…>V…œÃ]
ÞÊbizcochuelosÊ
«>À>ÊœÃÊV…ˆVÕiœÃ
iÊbizcocheroÊÛi˜`‰>
i˜Ê>Êbizcochería.
1˜Êbizco >ÊÕ˜>Êbizca bizqueaba] ÞÊ>Êbizca `iÊbizco ÃiÊi˜>“œÀ>L>°
"À>L>ÊÞÊœÀ>L> i˜Ê>Êmezquita iÊ“>…œ“iÌ>˜œ° "À>L>Ê>ÀÀœ`ˆ>`œ i˜Ê>Êmezquita]Ê iÊ“>…œ“iÌ>˜œ° œÊÃi>ÃÊmezquino µÕiÊiÃÊ“>>Ê> mezquindad. *À>VÌˆV>Ê>ÊV>Àˆ`>` ÞÊi}>À?ÃÊ>ÊVˆiœ°

‡Grupos consonánticos
491 ‡
ZCL
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
mezcla mezclo almizcle
mezclado mezcle
almizclero
3. En oraciones
ÊalmizcleroÊiÃÊÕ˜Ê>˜ˆ“>ÊÀÕ“ˆ>˜ÌiÊ`iÊÃˆ>°
ÊalmizcleroÊÃi}Ài}>ÊiÊalmizcle.
ÃiÊ«iÀvÕ“iÊÌˆi˜iÊalmizcle.
œ“‰Ê«iÀ>ÃÊalmizcleñas.
9œÊ«Ài«>ÀjÊ>ÊmezclaÊ«>À>ÊiÊVi“i˜Ìœ°
*>À>Ê…>ViÀÊ>ÊÌœÀÌ>Ê…>ÞÊµÕiÊmezclarÊ>Ê…>Àˆ˜>ÊÞÊiÊ…ÕiÛœ°
>Õ`ˆœÊÌˆi˜iÊV>˜>ÃÊentremezcladasÊVœ˜ÊÃÕÊV>Liœ°
4. En versos rimados
ÕÞÊiœÃ]
>ÊÃˆ>]
«œÀÊalmizcle
ÞœÊvÕˆ°
œ˜ÊvÕÃˆ
>Êalmizclero
ÞœÊLÕÃµÕj°
ÊÛiÀiÊVÕ>Ê`ÕVi
V>LÀˆÌœ]
Ìi“LÊ“ˆÊVœÀ>âœ˜VˆÌœ°
iÊ“ÕÞÊiœÃ]
`iÊÃˆ>]
Þ>ÊÛœÛ‰]
ÞÊ«œÀÊalmizcle
>Ê>Êv>À“>Vˆ>ÊÞœÊvÕˆ°
Mezcla
ÞÊentremezcla
Ìœ`œÊœÊµÕiÊ…>Þ
«>À>Êmezclar.
/>˜ÌœÊmezcló
ÞÊentremezcló]
µÕiÊÕ˜>Êmezcla
“ÕÞÊmezclada
ÀiÃÕÌ°
ZG
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
hartazgo hallazgo almirantazgo

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡492
3. En oraciones
Ã>ÊÃišœÀ>ÊVœ“iÊ…>ÃÌ>ÊiÊhartazgo.
˜Vœ˜ÌÀ>ÀÊiÃ>ÃÊÀÕˆ˜>ÃÊ>˜Ìˆ}Õ>ÃÊ…>ÊÃˆ`œÊÕ˜Ê}À>˜Êhallazgo.
Ê>“ˆÀ>˜ÌiÊ«ÀiÃi˜ÌÊÃÕÊ«i`ˆ`œÊ>Êalmirantazgo.
4. En versos rimados
>L>ÊÞÊ…>L>
…>ÃÌ>ÊiÊhartazgo]
`iÊÃÕÊ}À>˜Êhallazgo]
>µÕiÊ>“ˆÀ>˜Ìi]
i˜ÊiÊalmirantazgo.
ZL
1. Ejercitar entre vocales
2- En vocabulario
hazle hazles puzzles
3. En oraciones
<Õi“>]ÊhazleÊ>ÊVœ“ˆ`>Ê>ÊÃišœÀ°
<>V>À‰>Ã]ÊhazleÊ>ÊÌœÀÌ>Ê>ÊœÃÊV…ˆVœÃ°
9>Ê>À“jÊiÊpuzzleÊ˜ÕiÛœ°
4. En versos rimados
i˜ˆVˆi˜Ì>]
hazlesÊ>ÊVœ“ˆ`>°
i˜ˆVˆi˜Ì>]
hazlesÊ>ÊÀœ«>°
HazlesÊÌœ`œ]
i˜ˆVˆi˜Ì>
hazlesÊÌœ`œ]
>Ê“œ“i˜Ìœ°
1˜Êpuzzle ÞœÊVœ“«Àj ÞÊÕ˜Êpuzzle ÞœÊ>À“j°

‡Grupos consonánticos
493 ‡
ZM
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
diezmar diezmo hazme
3. En oraciones
>Ê«iÃÌiÊdiezmóÊ>Ê«œL>Vˆ˜°
˜ÌiÃÊÃiÊ`iL‰>Ê«>}>ÀÊÕ˜ÊdiezmoÊ`iÊ>ÃÊ}>˜>˜Vˆ>ÃÊ>ÊÀiÞ°
HazmeÊÕ˜Êv>ÛœÀ]ÊVˆiÀÀ>ÊLˆi˜Ê>Ê«ÕiÀÌ>°
4. En versos rimados
iÊ>ÊVœÃiV…>
Õ˜ÊdiezmoÊ>ÊÀiÞ
ÃiÊ`iLiÊ`>À°
iÊ>ÃÊ}>˜>˜Vˆ>Ã
Õ˜ÊdiezmoÊ>ÊÀiÞ
ÃiÊ`iLiÊ«>}>À°
œ˜ÊÌ>˜ÌœÃÊdiezmos
i˜ÊiÃÌiÊ«ÕiLœ]
Ìœ`œÃÊdiezmadosÊ
µÕi`>Ài“œÃ°
Hazme
Õ˜Êˆ˜`œÊ«iˆ˜>`œ
ÞÊhazme
Õ˜Êˆ˜`œÊÛiÃÌˆ`œ
«>À>ÊÕVˆÀ
>˜ÌiÊ“ˆÊi˜>“œÀ>`œ°
ZN
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
gaznate durazno goznes graznido
gaznápiro duraznero
gaznatada haznos
graznar
3. En oraciones
iÊ`ˆœÊÕ˜Ê}œ«iÊi˜ÊiÊgaznateÊ>ÊiÃiÊ«>Ûœ°
ÊgaznápiroÊ“ˆÀ>L>ÊÞÊ˜œÊi˜Ìi˜`‰>Ê˜>`>°
1˜>ÊgaznatadaÊiÃÊÕ˜Ê}œ«iÊµÕiÊÃiÊ`>ÊVœ˜Ê>Ê“>˜œÊi˜ÊiÊgaznate.
ÊduraznoÊiÃÊÕ˜>ÊvÀÕÌ>ÊiÃÌˆÛ>°
ÊdurazneroÊÞ>ÊiÃÌ?Êi˜ÊyœÀ°
HaznosÊiÊv>ÛœÀÊ`iÊÌÀ>iÀÊiÊV>vj°
>ÞÊµÕiÊÕLÀˆV>ÀÊœÃÊgoznesÊ`iÊ>ÊÛi˜Ì>˜>°
GraznarÊiÃÊ`>ÀÊgraznidos.

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡494
iÃ`iÊ>µÕ‰ÊÃiÊœÞi˜ÊœÃÊgraznidosÊ`iÊVÕiÀÛœ°
ÊduraznilloÊÌˆi˜iÊyœÀiÃ°
4. En versos rimados
œÀiÃÊ`iÊdurazno]
«iµÕiš>ÃÊÞÊÀœÃ>`>Ã
µÕiÊ>`œÀ˜>˜
iÊduraznero
i˜Ê«Àˆ“>ÛiÀ>°
-Õ>ÛiÃÊduraznos]
>“>ÀˆœÃÊÞÊÀi`œ˜`œÃ]
µÕiÊ˜œÃÊ`>ÊiÊduraznero
i˜ÊiÊV?ˆ`œÊi˜iÀœ°
"ÞiÊœÃÊ}À>˜ˆâœÃ] gaznápiro] µÕiÊ˜œÊiÃÊÕ˜Ê«>Ûœ iÊµÕiÊgrazna. "ÞiÊœÃÊgraznidos] gaznápiro] µÕiÊÞœÊ>VˆiÀÌœ >Ê`iVˆÀÌi] µÕiÊiÃÊÕ˜ÊVÕiÀÛœ°
ZP
1. Ejercitar entre vocales
2. En vocabulario
gazpacho pezpita
pezpalo pizpireta
3. En oraciones
ÊgazpachoÊiÃÊÕ˜>ÊÃœ«>ÊvÀ‰>Ê`iÊ>œ]ÊViLœ>ÊÞÊ«>˜°
ÊgazpachueloÊiÃÊÕ˜>ÊÃœ«>ÊV>ˆi˜ÌiÊVœ˜Ê…ÕiÛœÃÊL>Ìˆ`œÃ°
<>V>À‰>ÃÊvÕiÊ>Ê«iÃV>ÀÊÕ˜Êpezpalo.
>ÊpezpitaÊÛœ>L>Ê…>Vˆ>ÊiÊ˜ˆ`œ°
Ã>Ê˜i˜>ÊÌ>˜ÊpizpiretaÊ>VÌÕ>À?Êi˜ÊÌiiÛˆÃˆ˜°
4. En versos rimados
1˜Êgazpacho
`iÊ>œÊL>˜Vœ
«>À>Ê*>˜V…œ
ÞÊÕ˜Êgazpachuelo
Vœ˜Ê…ÕiÛœÃ
«>À>ÊiÊV…ˆVÕiœ
˜ÕiÛœ]Ê
«Ài«>À>L>
i˜Ê>ÊV>˜Ìˆ˜>
œš>ÊÛ>˜}iˆ˜>°
œÃÊ«ˆV…œ˜VˆÌœÃ
i˜ÊÃÕÊ˜ˆ`ˆÌœ]
“ˆÀ>L>
>Ê˜i˜>Êpizpireta.
œÃÊ«ˆV…œ˜VˆÌœÃ
`iÊÕ˜>Êpezpita]
“ˆÀ>L>
>Ê˜i˜>Êpizpireta.

Sexta
parte
Discriminación

Discriminación articulatoria,
auditiva, visual, táctil y
en relación a la lectoescritura
Discriminación
DiscriminarÊiÃÊ diferenciarÊœÊdistinguir]ÊÌœ“>ÀÊVœ˜œVˆ“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>ÃÊ`ˆviÀi˜Vˆ>ÃÊi˜-
ÌÀiÊ>ÃÊVœÃ>Ã°
/i˜ˆi˜`œÊi˜ÊVÕi˜Ì>ÊµÕiÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊ«ÀiÃi˜Ì>˜Ê>˜>œ}‰>ÃÊi˜ÊÃÕÊpuntoÊ`iÊ>ÀÌˆ-
VÕ>Vˆ˜ÊœÊi˜ÊÃÕÊmodo `iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜]ÊiÃÊ“ÕÞÊv>VÌˆLiÊµÕiÊ•`iLˆ`œÊ>Ê>Êv>Ì>Ê`iÊ
i˜ÌÀi˜>“ˆi˜ÌœÊ>`iVÕ>`œÊœÊ>Ê`ˆwVÕÌ>`iÃÊÃi˜Ãœ«iÀVi«ÌˆÛ>ÃÊ`iÀˆÛ>`>ÃÊ`iÊ`ˆÃÌˆ˜Ì>ÃÊ
«>Ìœœ}‰>Ã•ÊÃiÊ«Àœ`ÕâV>Ê>ÊvÀiVÕi˜ÌiÊÃÕÃÌˆÌÕVˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊ>˜?œ}œÃ°
>ÃÊˆÃÌ>ÃÊ`iÊ«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊVœ˜Êvœ˜i“>ÃÊ>˜?œ}œÃÊµÕiÊ>µÕ‰ÊÃiÊ«ÀiÃi˜Ì>˜ÊÌˆi-
˜i˜Ê«œÀÊw˜>ˆ`>`Êœ}À>ÀÊ>Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜]ÊVœ˜Ãˆ`iÀ>`>Ê`iÃ`iÊœÃÊ«Õ˜ÌœÃÊ`iÊÛˆÃÌ>\
£°ÊArticulatorio
Ó°ÊAuditivo
Î°ÊVisual
{°ÊTáctil
x°ÊEn relación a la lectoescritura
1. Discriminación articulatoria
ÃÊÃÕ“>“i˜ÌiÊÖÌˆ]Ê˜œÊÃœÊi˜Ê>Êi˜Ãiš>˜â>Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã]ÊÃˆ˜œÊÌ>“Lˆj˜Ê«>À>Ê>Ê
VœÀÀiVVˆ˜Ê`iÊ>ÃÊ`ˆÃ>ˆ>ÃÊÞÊiÊ>w>˜â>“ˆi˜ÌœÊ`iÊ>Ê>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊ`ˆÃV>«>Vˆ-
Ì>`œÃÊ>Õ`ˆÌˆÛœÃ]Êœ}À?˜`œÃiÊ>Êw>Vˆ˜Ê`iÊ«Õ˜ÌœÊÞÊ“œ`œÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊ
vœ˜i“>Ã\ÊM-BÆÊB-PÆÊF-VÆT-D ÆÊY-CHÆÊJ-GÆÊG-C ÞÊS-Z
2. Discriminación auditiva
ÞÕ`>Ê>Ê`iÃ>ÀÀœ>ÀÊ>Ê…>Lˆˆ`>`Ê«>À>Ê«iÀVˆLˆÀÊÞÊiÛˆÌ>ÀÊ>ÊVœ˜vÕÃˆ˜Ê`iÊvœ˜i“>ÃÊ
Ãˆ“ˆ>ÀiÃÊ«œÀÊÃÕÊ“œ`œÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜ÆÊ>ÊµÕi]ÊÕ˜ˆ`>Ê>Ê>Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>Vˆ˜ÊÌ?VÌˆ]ÊÃiÀ?Ê

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡498
ÖÌˆÊ«>À>ÊœÃÊ`ˆÃ“ˆ˜Õˆ`œÃÊÛˆÃÕ>iÃÊÞÊVˆi}œÃ°Ê˜ÊiÃÌiÊ>Ã«iVÌœ]ÊÃiÀ?˜Ê`ˆÃVÀˆ“ˆ˜>`œÃÊœÃÊ
vœ˜i“>Ã\ÊB-D-GÆ M-NÆÊV-B ÆÊF-JÆÊP-T-C/QÆÊY-CHÆÊLL-ÑÊÞ D-R-L-N
3. Discriminación visual
/ˆi˜`iÊ>Ê`iÃ>ÀÀœ>ÀÊ>Ê>Ìi˜Vˆ˜ÊÃœLÀiÊiÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã]Ê
>ÞÕ`>˜`œÊ>Ê>Õ“˜œÊ˜œÀ“>Êi˜ÊœÃÊ`ˆVÌ>`œÃÊÞÊ‡iÃ«iVˆ>“i˜ÌiÊ>Ê˜ˆšœÊ…ˆ«œ>VÖÃˆVœÊ
ÞÊÃœÀ`œ‡Êi˜Ê>ÊiVÌÕÀ>Ê>Lˆ>°ÊÃˆ“ˆÃ“œ]ÊÃˆÀÛiÊ`iÊi˜ÌÀi˜>“ˆi˜ÌœÊ«>À>Ê>Ê“i“œÀˆ>Ê
ÛˆÃÕ>Ê`iÊœÃÊ}À>vi“>Ã°Ê-iÊiiÀVˆÌ>À?˜Ê>ÃÊˆÃÌ>ÃÊ`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã\ÊP-B-MÆÊT-DÆÊL-N-RÆÊ
CH-Y-LL-ÑÆÊF-VÆÊC-G-JÆÊS-X ÞÊS-C vÀˆV>ÌˆÛ>®°
4. Discriminación táctil
Ê«iÀVˆLˆÀÊ>ÊÌ>VÌœÊ>ÃÊÃi˜Ã>Vˆœ˜iÃÊ`iÊ“œÛˆ“ˆi˜Ìœ]ÊÛˆLÀ>Vˆ˜ÊœÊiÝ«ÕÃˆ˜Ê`iÊ>ˆÀiÊ
µÕiÊÃiÊ«Àœ`ÕViÊi˜ÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊ`iÊÃˆ“ˆ>ÀÊ«Õ˜ÌœÊ`iÊ>ÀÌˆVÕ>Vˆ˜ÊM-BÆÊ P-BÆÊL-NÆÊ
R-RRÆÊN-RÆÊCH-YÆÊLL-Ñ Þ C-G-J®]ÊiÃÌˆ“Õ>Ê>Ê«Àœ«ˆœVi«ÌˆÛˆ`>`°
5. Discriminación en relación a la lectoescritura
µÕ‰ÊÃiÊÌˆi˜iÊi˜ÊVÕi˜Ì>Ê>ÊVœÀÀiÃ«œ˜`i˜Vˆ>ÊœÊ˜œ]Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊVœ˜ÊœÃÊ}À>vi“>Ã°Ê
iÊ>ÊÃˆ“«iÊœLÃiÀÛ>Vˆ˜]ÊÃiÊ«Õi`i˜Ê`iÌiÀ“ˆ˜>ÀÊœÃÊÃˆ}Õˆi˜ÌiÃÊV>ÃœÃÊ«>À>Ê˜ÕiÃÌÀœÊ
ˆ`ˆœ“>\
Dos fonemas para el
mismo grafema
C iÝ«œÃˆÛœÊÞÊC vÀˆV>ÌˆÛœÊ«>À>ÊC
G vœ˜>`>ÊÞÊG >vœ˜>`>Ê«>À>ÊG
UÊÞÊVÊ«>À>ÊW
RÊÛˆLÀ>˜ÌiÊ“ÖÌˆ«iÊÞÊRÊÛˆLÀ>˜ÌiÊÃˆ“«iÊ«>À>ÊR
Varios grafemas para
el mismo fonema
JÊvÀˆV>ÌˆÛœÊi˜ÊJÊÞÊGÊge - gi)
CÊiÝ«œÃˆÛœÊi˜ÊC]ÊQÊÞÊK
RÊÛˆLÀ>˜ÌiÊ“ÖÌˆ«iÊi˜ÊRÊˆ˜ˆVˆ>ÊiÊˆ˜ÛiÀÃ>®ÊÞÊRR
Un grafema sin
fonema
HÊ“Õ`>
ÊiÃÌœ]ÊÃiÊ>}Ài}>Ê>Êˆ˜yÕi˜Vˆ>ÊÀi}ˆœ˜>Ê>À}i˜Ìˆ˜>ÊÞÊi˜ÊiÃ«iVˆ>Ê>Ê«œÀÌiš>]Êi˜Ê
µÕiÊ…>Þ\
Un fonema para varios grafemas
SÊvÀˆV>ÌˆÛœÊ«>À>ÊS]ÊCÊÞÊZ
YÊvÀˆV>ÌˆÛœÊ«>À>ÊYÊÞÊLL
*œÀÊÌ>Ê“œÌˆÛœ]ÊÃiÊ«Õi`iÊi˜Vœ˜ÌÀ>ÀÊi˜Ê>ÃÊˆÃÌ>ÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊ>ÊiiÀVˆÌ>Vˆ˜Ê>`i-
VÕ>`>Ê«>À>Ê>Êw>Vˆ˜ÊÛˆÃÕ>Ê`iÊœÃÊ}À>vi“>ÃÊÞÊ>Õ`ˆÌˆÛ>Ê`iÊœÃÊvœ˜i“>Ã°

‡Discriminación
499 ‡
`i“?Ã]ÊÃiÊˆ˜VÕÞi˜ÊˆÃÌ>ÃÊVœ˜Ê«>ÀiÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊVœ˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃÊÞÊ
Vœ˜ÊÃˆ˜vœ˜iÃÊ«>À>ÊœÃÊV>ÃœÃÊ`iÊœ“ˆÃˆ˜ÊœÊÃÕÃÌˆÌÕVˆ˜Ê`iÊÕ˜œÊ`iÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊ«>ÀÌˆ-
Vˆ«>˜ÌiÃ°
ˆ˜>“i˜Ìi]ÊÃiÊ>}Ài}>˜ÊˆÃÌ>ÃÊ`iÊ«>>LÀ>ÃÊµÕiÊVœ˜Ìˆi˜i˜ÊœÃÊvœ˜i“>ÃÊµÕiÊVœ˜Ê
“?ÃÊvÀiVÕi˜Vˆ>ÊÃiÊÃÕÃÌˆÌÕÞi˜Êi˜ÌÀiÊÃ‰\ÊD]ÊR]ÊN]ÊLÊÞ TÆÊR Þ R
Fonema Se discrimina de
B M P D G F
C/Q P T G
CH Y S T LL
D T R N L B G
F V S J B G
G J C B D
J G C/Q S F
L N R D
LL L Y Ñ
M P B N
N L R M D
Ñ N LL
P B M T C/Q
R RR D L N
RR R DR TR
S Z/C X F
T P C/Q D
V F D B
XS Z
Y CH LL HIE
ZS X

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡500
En sinfones:
Fonemas
Fonema B
Discriminación con\
M
bota - mota
bate - mate
bueno - muelo
buena - muela
beso - meso
besa - mesa
toba - toma
lobo - lomo
bobo - momo
sube - sume
bote - mote
bello - mello
beca - meca
baña - maña
bala - mala
bata - mata
lobito - lomito
cabina - camina
P
basa - pasa
base - pase
beso - peso
beca - peca
bastó - pasto
bolo - polo
sube - supe
piba - pipa
bata - pata
bala - pala
buzo - puso
basta - pasta
taba - tapa
cabo - capo
toba - topa
D
bato - dato
bata - data
baña - daña
bote - dote
bota - dota
bicho - dicho
bolo - dolo
toba - toda
lobo - lodo
cebo - cedo
sube - sude
iba - ida
piba - pida
bebito - dedito
ceba - seda
G
bata - gata
bala - gala
bota - gota
bola - gola
toba - toga
lobo - logo
borro - gorro
bol - gol
bordo - gordo
basto - gasto
busto - gusto
borra - gorra
F
base - fase tubo - tufo abuela - afuera
BL
hablo - hallo
blanco - banco
habla - habrá
blanco - flanco
blando - bando
blindar - brindar

‡Discriminación
501 ‡
Fonema C/Q/K
Discriminación con:
En grupo consonántico:
BR
brazo - trazo
brama - trama
brasa - grasa
bravo - grabo
brote - frote
bruja - cruja
bruñir - gruñir
brusco - chusco
brillar - trillar
brisa - triza
brasero - trasero
braceo - fraseo
brazada - frazada
bruta - fruta
bruta - gruta
pobre - podré
abrió - agrio
librar - liberar
P
cala - pala
casa - pasa
como - pomo
cose - pose
copa - popa
cuna - puna
cura - pura
queso - peso
caja - paja
quinto - pinto
saco - sapo
toco - topo
pico - Pipo
toque - tope
acuna - apuna
toca - topa
peca - Pepa
Quico - Pipo
T
cala - tala
casa - tasa
come - tome
cose - tose
copa - topa
coma - toma
cuna - tuna
cubo - tubo
quema - tema
quinta - tinta
beca - beta
pica - pita
pico - pito
queja - teja
piquito - pitito
G
cala - gala
casa - gasa
coma - goma
cose - goce
cola - gola
vaca - vaga
toca - toga
eco - ego
seque - segue
cama - gama
cana - gana
callo - gallo
col - gol
corro - gorro
corra - gorra
anca - anda
banca - banda
manca - manga
cinc - cinto
junco - junto
manco - manto
CL
bucle - buche
chicle - chiche
tecla - techa
clama - calma
clase - calce
clavo - calvo
club - crup
cliente - diente
clínica - cínica
clima - cima
cloro - loro
clavo - lavo
ancla - ancha
clase - glasé
ciclo - siglo
En sinfones:

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡502
CR
lacra - laca
locro - loco
cráter - cárter
cruje - ruje
crudo - rudo
crema - rema
creces - reses
cría - ría
croqueta - coqueta
cruzado - cursado
cresta - resta
macro - magro
Fonema CH
Discriminación con:
Y
chucho - yuyo
chapa - yapa
hacha - haya
bocha - boya
cucha - cuya
leches - leyes
ocho - hoyo
cachado - cayado
cachó - cayó
S
chala - sala
chal - sal
choza - sosa
chueco - sueco
chueca - sueca
checo - seco
chino - sino
chilla - silla
hacha - asa
tacho - taso
bache - base
coche - cose
ocho - oso
mecha - mesa
chocho - soso
T
charro - tarro
chapa - tapa
chala - tala
choca - toca
Chela - tela
chino - tino
hacha - ata
bache - bate
macho - mato
LL
racha - ralla
hacha - halla
buche - bulle
tacho - tallo
hache - halle
hachado - hallado
Fonema D
Discriminación con:
T
de - té
daba - taba
domo - tomo
dos - tos
dono - tono
duna - tuna
deja - teja
día - tía
modo - moto
boda - bota
ruda - ruta
ludo - luto

‡Discriminación
503 ‡
R
todo - toro
codo - coro
cedo - cero
seda - cera
cada - cara
oda - hora
lodo - loro
mide - mire
pude - puré
pida - pira
mida - mira
modo - moro
pudo - puro
medito - mérito
coda - Cora
N
dato - nato
dos - nos
hada - Ana
adula - anula
codo - cono
seda - cena
mida - mina
nido - Nino
cada - cana
L
das - las
dame - lame
dona - lona
domo - lomo
dote - lote
duna - luna
data - lata
boda - bola
muda - mula
mudita - mulita
ido - hilo
vid - vil
B
dato - bato
data - bata
daña - baña
dote - bote
dota - bota
dicho - bicho
dolo - bolo
toda - toba
lodo - lobo
cedo - cebo
sude - sube
ida - iba
pida - piba
seda - ceba
dedito - bebito
G
dama - gama
dato - gato
doce - goce
doma - goma
día - guía
hada - haga
boda - boga
mida - miga
dota - gota
anda - anca
banda - banca
vendo - vengo
saldar - saltar
bandada - bancada
desde - teste
dren - tren
cedro - cetro
cedro - cerro
cedro - cerdo
piedra - pierda
Pedro - perro
drama - rama
drogó - rogó
druida - ruida
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
˜ÊÃˆ˜vœ˜iÃ\

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡504
Fonema F
Discriminación con:
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
V
fe - ve
foto - voto
afinado - avinado
fino - vino
café - cavé
feria - vería
filo - vilo
bife - vive
feta - veta
S
rifa - risa
fuma - suma
facón - sacón
futuro - suturo
feria - seria
fino - sino
J
fusta - justa
fuego - juego
fugó - jugó
sofá - soja
fónico - jónico
bufe - buje
B
jirafa - giraba
afuera - abuela
falsa - balsa
favor - babor
foca - boca
fase - base
forro - borro
ficho - bicho
café - cabe
G
fosa - goza
forro - gorro
sofá - soga
elefante - elegante
fama - gama
fusta - gusta
Varios
bufón - bulón
fuego - luego
fama - llama
sifón - sillón
filo - hilo
fiel - hiel
jefe - jeque
foto - moto
fuente - puente
fuerte - muerte
ficha - dicha
fecha - techa
infección - inyección
ánfora - angora
confites - convites
esfera - espera
esfuma - espuma
esfuerzo - escuerzo
˜ÊÃˆ˜vœ˜iÃ\
FL
flan - plan
flujo - brujo
infligir - infringir
infles - inglés
flecha - fecha
flete - filete

‡Discriminación
505 ‡
Fonema G (fonado)
Discriminar con:
FR
frotar - brotar
fruto - bruto
fruta - gruta
fresa - presa
freír - reír
fregar - regar
frío - río
frito - rito
frisa - risa
zafra - sabrá
frazada - brazada
frío - brío
J
gota - jota
gusto - justo
haga - aja
hago - ajo
soga - soja
vago - bajo
higo - hijo
aguar - ajuar
gusta - justa
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
C
gama - cama
gana - cana
gallo - callo
gasa - casa
gol - col
goma - coma
gorro - corro
gorra - corra
gala - cala
goce - cose
gola - cola
goloso - coloso
guitarra - quitara
vaga - vaca
toga - toca
ego - eco
segue - seque
gota - cota
B
gusto - busto
gordo - bordo
gol - bol
gota - bota
gorro - borro
gata - bata
gala - bala
gola - bola
gasto - basto
toga - toba
logo - lobo
gorra - borra
D
gato - dato
gama - dama
haga - hada
goma - doma
goce - doce
boga - boda
gota - dota
día - guía
miga - mida
˜ÊÃˆ˜vœ˜iÃ\
rasgar - rascar
rasgo - rasco
desgastar - descastar
erguido - hervido
GL
glasé - clase
glosa - losa
globo - lobo
siglo - ciclo

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡506
Fonema J
Discriminación con:
GR
grasa - brasa
gruta - bruta
agrio - abrió
grey - rey
grifo - rifo
grito - rito
gracias - praxias
gross - cross
magro - macro
G
jota - gota
justo - gusto
aja - haga
soja - soga
bajo - vago
ajo - hago
hijo - higo
ajuar - aguar
justa - gusta
C/Q
jota - cota
joya - coya
jopo - copo
buje - buque
ají - aquí
ceja - seca
hoja - oca
jarro - carro
jala - cala
S
jota - sota
joya - soya
justo - susto
jaque - saque
jarro - sarro
caja - casa
bajo - vaso
pujo - puso
ojito - osito
F
justa - fusta
jugo - fugo
juego - fuego
soja - sofá
jónico - fónico
buje - bufe
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
canje - canse
verja - versa
forjó - forzó
forjado - forzado
N
lado - nado
lana - nana
lata - nata
lona - nona
lote - note
león - neón
lino - Nino
pala - pana
malo - mano
olor - honor
bolita - bonita
velitas - venitas
lila - Nina
sal - san
tal - tan
cual - cuan
sol - son
col - con
Fonema L
Discriminación con:

‡Discriminación
507 ‡
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
R
pala - para
lila - lira
tilo - tiro
pila - pira
halo - aro
palo - paro
pela - pera
coló - coro
celo - cero
D
las - das
lame - dame
lata - data
lona - dona
lote - dote
lomo - domo
lino - Dino
luna - duna
bola - boda
mula - muda
hilo - ido
vil - vid
malsana - manzana
belga - venga
malsano - manzano
pilcha - pincha
Fonema LL
Discriminación con:
L
llave - lave
llama - lama
llora - lora
lloro - loro
llevar - levar
calle - cale
pollo - polo
pulla - pula
olla - olía
malla - mala
llega - lega
hallarse - aliarse
Y
ralla - raya
rallado - rayado
malla - maya
halla - haya
allá - aya
hulla - huya
Ñ
malla - maña callo - caño calla - caña
Fonema M
Discriminación con:
P
masa - pasa
malo - palo
mesa - pesa
melón - pelón
mimo - Pipo
moda - poda
maté - paté
mozo - pozo
mula - pula
mucho - pucho
mío - pío
misa - pisa
doma - dopa
mata - pata
mudo - pudo

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡508
Fonema N
Discriminación con:
B
mate - bate
mota - bota
mesa - besa
toma - toba
lomo - lobo
lomito - lobito
Momo - bobo
sume - sube
mote - bote
mello - bello
meca - beca
maña - baña
mala - bala
mis - bis
dama - daba
mula - bula
humo - hubo
mata - bata
N
mono - nono
mimo - Nino
mata - nata
tomo - tono
mote - note
cama - cana
mudo - nudo
mido - nido
loma - lona
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
alma - alba
yerma - yerba
calma - calva
asma - aspa
arma - arpa
esmero - espero
termo - terco
esmeril - estéril
permita - perlita
L
mata - lata
nona - lona
nana - lana neón - león
Nino - lino
nado - lado
note - lote
sana - sala
cena - cela
bono - bolo
pana - pala
mano - malo
honor - olor
une - hule
venitas - velitas
bonita - bolita
san - sal
con - col
cuan - cual
tan - tal
son - sol
R
cono - coro
tino - tiro
tono - toro
seno - cero
cana - cara
lona - lora
mina - mira
mono - moro
mona - mora
cena - cera
pena - pera
tina - tira
M
nata - mata note - mote
tono - tomo
nono - Momo
Nino - mimo
cana - cama
nido - mido
nudo - mudo
lona - loma

‡Discriminación
509 ‡
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
D
nato - dato
nos - dos
Ana - hada
anula - adula
cono - codo
cena - seda
nina - mida
Nino - nido
pierna - piedra
manera -madera
cana - cada
vena - veda
Fonema Ñ
Discriminación con:
banca - barca
anda - arda
panda - parda
vende - verde
senda - cerda
vence - verse
ciento - cierto
ángel - Argel
unge - urge
cansa - calza
tensa - tersa
canta - carta
siento - cierto
antes - artes
cinco - circo
turno - turco
torno - tordo
sarna - sarga
manso - marzo
pinta - pista
invención - inversión
N
niña - Nina
ciñe - cine
caña - cana
uña - una
moñito - monito
moño - mono
doña - dona
bruño - Bruno
soñó - sonó
peña - pena
seña - cena
ceño - ceno
LL
caña - calla piña - pilla uña - hulla
Fonema P
Discriminar con:
B
pasa - basa
pase - base
peso - beso
peca - beca
pasto - basto
polo - bolo
supe - sube
pipa - piba
pata - bata
pala - bala
puso - buzo
pasta - basta
tapa - taba
capo - cabo
topa - toba

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡510
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
˜ÊÃˆ˜vœ˜iÃ\
M
pasa - masa
palo - malo
pesa - mesa
pelón - melón
Pipo - mimo
poda - moda
paté - maté
pozo - mozo
pula - mula
pucho - mucho
pío - mío
pisa - misa
dopa - doma
pudo - mudo
pata - mata
T
pase - tase
pasa - taza
palo - talo
pipa - Tita
pata - tata
pala - tala
capo - cato
poda - toda
pisa - tiza
pío - tío
pose - tose
popa - topa
puna - tuna
pomo - tomo
pinto - tinto
pecho - techo
pizza - tiza
copa - cota
dopa - dota
capa - cata
topa - Tota
C
pala - cala
pasa - casa
pomo - como
pose - cose
popa - copa puna - cuna
pura - cura
peso - queso
paja - caja
pinto - quinto
sapo - saco topo - toco
Pipo - pico
tope - toque
topa - toca
Pepa - peca
Pipo - Quico
apuna - acuna
PL
plaza - brasa
aplaza - abraza
plazo - brazo
sople - sobre
culpa - cubra
soplando - sobrando
aplica - abriga
plata - palta
plumón - pulmón
pluma - pullman
plato - flato
duplo - rublo
planto - flanco
pliego - riego
pliegue - riegue
plisado - rizado
soplido - sobrino
plomo - cromo
palpo - palmo
palpa - palma
arpa - arma
carpa - carta
espero - esmero
esposo - esbozo
PR
prado - pardo
predio - perdió
prendedor - perdedor
primera - quimera
proa - croa
prisa - brisa
preso - peso
primo - rimo
prisa - risa

‡Discriminación
511 ‡
Fonema R (vs)
Discriminación con:
RR
ere - erre
pera - perra
mira - mirra
moral - morral
ahora - ahorra
caro - carro
careta - carreta
torero - torrero
coro - corro
haré - arre
moro - morro
cero - cerro
aros - arroz
cera - cerrá
Cora - corra
D
toro - todo
coro - codo
cero - cedo
cera - seda
cara - cada
hora - oda
loro - lodo
mire - mide
puré - pude
pira - pida
mira - mida
moro - modo
puro - pudo
Cora - coda
mérito - medito
L
para - pala
lira - lila
tiro - tilo
pira - pila
aro - halo
paro - palo
pera - pela
coro - coló
cero - celo
N
coro - cono
tiro - tino
toro - tono
cero - seno
cara - cana
lora - lona
mira - mina
moro - mono
mora - mona
cera - cena
pera - pena
tira - tina
Fonema R (vm)
Discriminación con:
R
erre - ere
perra - pera
mirra - mira
carro - caro
corro - coro
morral - moral
ahorra - ahora
carreta - careta
torrero - torero
corra - Cora
morro - moro
cerro - cero
cerrá - cera
arroz - aros
arre - haré
DR
rama - drama
ruida - druida
rogó - drogó
porra - podrá
perro - Pedro
cerro - cedro

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡512
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
TR
rato - trato
res - tres
ropa - tropa
rota - trota
raje - traje
rapo - trapo
Varios
birrete - billete irrita - imita berro -bello
arda - anda
cerda - senda
verde - vende
parda - panda
urge - unge
tersa - tensa
marzo - manso
carta - canta
cierto - siento
cierto - ciento
barca - banca
arca - anca
bordo - boldo
árbol - albor
arcón - halcón
parco - palco
yermo - yelmo
farsa - falsa
Fonema S
Discriminación con:
Z
seta - zeta
samba - zamba
suncho - zuncho
sonda - Zonda
sueco - zueco
sumo - zumo
seda - ceda
capas - capaz
fugas - fugaz
masa - maza
casa - caza
casado - cazado
asar - azar
poso - pozo
rasa - raza
rosa - roza
vivas - vivaz
has - haz
risa - riza
rosado - rozado
resuma - rezuma
tasa - taza
encausar - encauzar
enlosar - enlozar
rebosar - rebozar
dobles - doblez
ves - vez
C (fricativa)
meses - meces
coser - coser
pasen - pacen
pases - paces
peses - peces
sita - cita
cosido - cocido
consejo - concejo
vosear - vocear
asecho - acechó
sedería - cedería
asido - ácido
sebo - cebo
seca - ceca
sello - cello
siento - ciento
senado - cenado
sierra - cierra
siego - ciego
sidra - cidra
sirio - cirio
sima - cima
seso - ceso
eses - heces
será - cera
sensor - censor
siervo - ciervo
Asia - hacia
asen - hacen
asemos - hacemos
asentó - acento
resiente - reciente
sentimos - céntimos
fusilar - fucilar
masetero - macetero
cause - cauce

‡Discriminación
513 ‡
X
asila - axila
vosear - boxear
cesto - sexto
vos - box
seso - sexo
cestilla - sextilla
lates - látex
escusa - excusa
espirar - expirar
expurgar - espulgar
es - ex
asilar - axilar
estático - extático
estirpe - extirpe
contesto - contexto
F
ese - efe
seta - feta
asan - afán
sebo - Febo
risa - rifa
sumo - fumo
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
asma - arma
caspa - carpa
costa - corta
siesta - cierta
pista - pinta
costo - corto
pasto - parto
estera - entera
cesto - sexto
casco - calco
pulsa - pulga
cansa - canta
ensañar - empañar
insolado - inmolado
corso - corto
verse - verde
tersura - ternura
esclusa - exclusa
P
tase - pase
taza - pasa
talo - palo
Tita - pipa
tata - papa
tala - pala
cato - capo
toda - poda
tiza - pisa
tío - pío
tose - pose
topa - popa tuna - puna
tomo - pomo
tinto - pinto
techo - pecho
tiza - pizza
cota - copa
dota - dopa
Tota - popa
cata - capa
Fonema T
Discriminación con:
C
tala - cala
taza - casa
tome - come
tose - cose
topa - copa
toma - coma
tuna - cuna
tubo - cubo
tema - quema
tinta - quinta
beta - beca
pita - pica
pito - pico
teja - queja
pitito - piquito
D
té - de
taba - daba
tomo - domo
tos - dos
tono - dono
tuna - duna
teja - deja
tía - día
moto - modo
bota - boda
ruta - ruda
luto - ludo

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡514
˜ÊÃˆ˜vœ˜iÃ\
Fonema V
Discriminación con:
TL
atlas - atrás
atleta - aleta
TR
trato - rato
trama - rama
traje - raje
trapo - rapo
trota - rota
tropa - ropa
tres - res
estribo - escribo
trompa - rompa
trecho - techo
truco - tuco
tren - ten
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
F
vocal - focal
ve - fe
voto - foto
vilo - filo
vía - fía
vino - fino
cave - café
veta - feta
tuvo - tufo
D
vuelo - duelo
voz - dos
vos - dos
cava - cada
vuele - duele
vino - Dino
B
vaso - basó
vello - bello
veta - beta
vienes - bienes
voló - bolo
villar - billar
vate - bate
vatio - batió
vota - bota
vacilo - bacilo
vendita - bendita
volear - bolear
vales - bales
varón - barón
cavo - cabo
convertir - competir
invierno - infierno
ciervo - cierto
invernal - infernal
convino - combino
invierto - incierto
cuervo - cuerdo
desván - desmán
calva - calma
calvo - calmo
torvo - tordo
convite - confite

‡Discriminación
515 ‡
Fonema X
Discriminación con:
S
ex - es
box - vos
sexo - seso
axila - asila
axilar - asilar
látex - lates
sexto - cesto
sexta - cesta
boxear - vocear
Z
ex - hez
box - voz
laxo - lazo
laxada - lazada
Félix - feliz
bórax - voraz
excusa - escusa
excoria - escoria
expurgar - expurgar
expirar - espirar
expiar - espiar
exotérico - esotérico
contexto - contesto
extático - estático
extirpe - estirpe
extracto - estrato
sexta - secta
éxtasis - ectasis
˜Ê}ÀÕ«œÃÊVœ˜Ãœ˜?˜ÌˆVœÃ\
Fonema Y
Discriminación con:
CH
hoyo - ocho
yapa - chapa
yo-yo - chocho
Yiyo - Chicho
haya - hacha
yuyo - chucho
boya - bocha
cuya - cucha
boya - cocha
LL
raya - ralla
rayado - rallado
maya - malla
haya - halla
aya - allá
cayado - callado
huya - hulla
puya - pulla
huye - bulle
HIE
yerba - hierba yerro - hierro yerra - hierra

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡516
Fonema Z/C
Discriminación con:
S
zeta - seta
zamba - samba
zuncho - suncho
Zonda - sonda
zueco - sueco
zumo - sumo
ceda - seda
maza - masa
caza - casa
cazado - casado
azar - asar
pozo - poso
raza - rasa
roza - rosa
rozado - rosado
riza - risa
taza - tasa
rezuma - resuma
encauzar - encausar
enlozar - enlosar
rebozar - rebosar
haz - has
capaz - capas
fugaz - fugas
vivaz - vivas
vez - ves
doblez - dobles
cebo - sebo
ceceo - seseo
cima - sima
cirio - sirio
ceda - seda
ceno - seno
ceso - seso
cello - sello
cera - será
cepa - sepa
ciclo - siglo
cedería - sedería
céntimos - sentimos
ciento - siento
cerrado - serrado
cenado - senado
ciervo - siervo
ciega - siega
censor - sensor
cidra - sidra
cita - sita
ceño - seño
ácido - asido
cocido - cosido
hacia - Asia
hacen - asen
hacemos - asemos
acento - asentó
cauce - cause
concejo - consejo
acecho - asecho
reciente - resiente
fucilar - fusilar
macetero - masetero
heces - eses
meces - meses
X
hez - ex
voz - box
lazo - laxo
lazada - laxada
feliz - Félix
voraz - bórax
En grupos consonánticos:
calzó - calmó
alza - alma
calzado - calmado
calzado - calcado
zonza - Zonda
onza - onda
vence - vende
vencido - vendido
cuarzo - cuarto
encera - entera
marzo - marco
descalza - descansa

‡Discriminación
517 ‡
Discriminación de fonemas
incluidos en la misma palabra
Discriminación: R – D
R - D
arado
morado
varado
mirada
parado
querido
querida
tirado
encerado
macerado
azorado
vereda
marido
charada
admirado
girado
apareado
apurado
asegurado
mirado
D - R
dará
diario
daría
adoro
madera
sodero
cadera
diariero
licuadora
batidora
modera
verdura
faldero
moldura
panadero
aderezo
emparedado
asegurado
bandera
dirige
dorar
sedería
tendero
armadura
R - D - R
heredero
heredera
enceradora
doradura
caradura
varadura
D - R - D
dorado
adorado
moderado
dorador
doradilla
adorador
abanderado
caderudo
Discriminación: R y N
R - N
arena
moreno
sereno
mandarina
marino
sacarina
corona
Karina
N - R
enero
ternero
nariz
anuario
venero
Nora
panera
canario

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡518
R - N - R
marinero arenero coronario coronará
Discriminación: R y L
R - L
farola Carola corola pasarela
L - R
loro alero malaria escalera
R - L - R
farolero farolera corolario
Discriminación: R, N y D
N - D - R
monedero panadero panadería
D - N - R
dinero donará denario donaré
D - N - R - D
adinerado
R - N - D
clarinada marinada coronado

‡Discriminación
519 ‡
Discriminación: R y T
T - R
ratero
artero
tero
toro
sutura
zapatero
zapatería
partero
arteria
Lostura
cantero
montura
pantera
cartera
mortero
portero
Discriminación: T, D y R
R - T
barato
careta
carita
Sarita
Marito
lorito
párate
morito
curate
mirate
mérito
garita
Corita
cerote
amorata
pajarito
T - R - T
terito
torito
enterito
costurita
panterita
carterita
canterito
mentirita
Discriminación: D y L
T - D - R
tendero atadura apartadero patadura
D - R - T
pandereta director directo durante
T - R - D
atareado atorado tirado toreado
R - T - D
amoratado
D - L
duele
dolor
dolo
delata
dilata
modales
andaluz
dale

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡520
Discriminación: D, L y R
L - D
lodo
ludo
lado
alado
helado
salida
balada
baladí
alude
celador
pelado
apilado
ensalada
asilado
baleado
velador
D - L - D
modelado Adelaida
L - D - R
heladera heladero heladería solidario
D - L - R
verdulero verdulería bandolero candelero
L - R - D
celeridad polaridad popularidad
D - L - R - D
dolorido
L - D - R - D
solidaridad
R - L - D
moralidad
Discriminación: D y N
D - N
duna
done
dona
madona
perdone
médano
cadena
badana

‡Discriminación
521 ‡
N - D
nudo
moneda
nido
anida
ánodo
manada
apunado
desnudo
Discriminación: D y T
D - N - D
almidonado donado andanada
D - T
dote dato mandato quédate
T - D
todo
batido
latido
metido
sentido
vestido
atado
asaltado
asentado
apretado
malteada
salteado
Discriminación: L y N
L - N
lana
amilana
luna
aluna
lino
Marcelina
molino
salino
N - L
nulo anular canela paneles
Discriminación: L, N, D y T
L - N - D
amilanado alunado
N - L - D
anulado anhelado acanalado

La dinámica articulatoria‡Silvia Mura
‡522
Discriminación: RR y R
L - T - D
enlatado loteado lacteado latido
carrera
perrera
carrero
guerrero
arriero
burrero
herrero
herrería
guitarrero
carrerista
correré
barreré
amarraré
borraré
arrearé
arriaré
ferretero
ferretería
barrera
guerrero
reirá
raro
rareza
enrarecer
robará
rutero
rezará
roncaré
ratero
ropero
resero
raspará
raspara
reposera
retará
retiro
Discriminación: R (v múltiple) y R (simple)

Séptima
parte
Fichas

525 ‡
INTENSIDAD = CORRESPONDENCIA VISUAL
RITMO (ESQUEMA VISUAL)
V
OCABULARIO
A

‡526
O
RITMO E INTENSIDAD = ESQUEMA VISUAL
VOCABULARIO

527 ‡
U
MEMORIA Y ATENCIÓN VISUAL = = U
VOCABULARIO

‡528
E
INTENSIDAD
VOCABULARIO
RITMO

529 ‡
I
INTENSIDAD
VOCABULARIO
ATENCIÓN VISUAL = DIBUJAR UNA ESTRELLA ARRIBA DE LAS MONTAÑAS CON CIMA EN PUNTA

‡530
P
RITMO = ESQUEMAS RÍTMICOS
CUENTO
VOCABULARIO

531 ‡
PL
CUENTO
VOCABULARIO

‡532
PR
ATENCIÓN VISUAL = BUSCA EL PRENDEDOR
CUENTO
VOCABULARIO

533 ‡
B
CUENTO
ATENCIÓN VISUAL = BUSCAR LA “b”
VOCABULARIO

‡534
BL
VOCABULARIO
CUENTO

535 ‡
BR
VOCABULARIO
CUENTO

‡536
M
MEMORIA Y ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR LA , M, m
CUENTO
manteca
manteca
mayonesa mostaza

537 ‡
F
MEMORIA Y ATENCIÓN VISUAL = BUSCAR LA “F”
C
UENTO
VOCABULARIO

‡538
FL
VOCABULARIO
CUENTO

539 ‡
FR
DISCRIMINACIÓN VISUAL: BUSCAR LAS FRUTAS
CUENTO
VOCABULARIO

‡540
V
MEMORIA Y ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR LA “V”
C
UENTO
VOCABULARIO

541 ‡
T
O. TEMPORAL: REPETIR UNA SÍLABA
CUENTO
VOCABULARIO

‡542
TL
RITMO: REPETIR UNA SÍLABA POR CADA VALLA
CUENTO
VOCABULARIO

543 ‡
TR
O. TEMPORAL: REPETIR UNA SÍLABA
CUENTO
VOCABULARIO

‡544
Z-C
CUENTO
VOCABULARIO

545 ‡
D
O. ESPACIAL: DETERMINAR LAS POSICIONES RELATIVAS
CUENTO
VOCABULARIO

‡546
DR
CUENTO
VOCABULARIO

547 ‡
L
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR
CUENTO
VOCABULARIO

‡548
N
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR “n”
C
UENTO
VOCABULARIO

549 ‡
R (vs)
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR LA R MINÚSCULA
CUENTO
VOCABULARIO

‡550
R (vm)
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR LOS AUTOS
CUENTO
VOCABULARIO

551 ‡
S
ATENCIÓN VISUAL: ENCONTRAR LOS OBJETOS
CUENTO
VOCABULARIO

‡552
CH
O. TEMPORAL
CUENTO
VOCABULARIO

553 ‡
Y
O. TEMPORAL: ORDENAR LAS SECUENCIAS
CUENTO
VOCABULARIO
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR “Y”

‡554
LL
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR II
CUENTO
VOCABULARIO

555 ‡
Ñ
ATENCIÓN VISUAL: SEÑALAR LOS MOÑOS IGUALES
CUENTO
VOCABULARIO
O. TEMPORAL: ORDENAR LAS SECUENCIAS

‡556
C-K-Q
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR C
CUENTO
VOCABULARIO

557 ‡
CL
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR
C
UENTO
VOCABULARIO

‡558
CR
COORDINACIÓN VISO-MANUAL: CUANDO LLEGA A CADA PIEDRA, CANTA “CRO-CRO”
C
UENTO
VOCABULARIO
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR +

559 ‡
J
COORDINACIÓN VISO-MANUAL: COME LA ZANAHORIA Y DICE “JI-JI-JI”
C
UENTO
VOCABULARIO
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR j

‡560
G (af)
O. TEMPORAL: ORDENAR LAS SECUENCIAS
CUENTO
VOCABULARIO

561 ‡
G (fo)
CUENTO
VOCABULARIO

‡562
GL
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR LOS GLOBOS
CUENTO
VOCABULARIO

563 ‡
GR
O. TEMPORAL: ORDENAR LAS SECUENCIAS
CUENTO
VOCABULARIO

‡564
X
ATENCIÓN VISUAL: BUSCAR EL GUANTE DE BOX
CUENTO
VOCABULARIO

Bibliografía general
UÊœÀÀi`iÀ>Ê-?˜V…iâ]Ê/\ÊDefectos en la dicción infantil.Ê Õi˜œÃÊˆÀiÃ\Ê>«iÕÃâ]Ê
£™xn°
UÊiÊ+ÕˆÀÃ]Ê ÆÊ½‰>]Ê ÆÊ*iÀˆVœˆ]Ê …Ê`iÆÊi`“>˜]Ê\ÊºiviVÌœÃÊ`iÊÀÌˆVÕ>-
Vˆ˜°ÊÊjÌœ`œÊœÀiÞ°»Ê˜\ÊSuplementos de Patología de la Comunicación
Nº 7.Ê Õi˜œÃÊˆÀiÃ\Ê*Õ“>]Ê£™Çn
UÊ*>ÃVÕ>Ê>ÀV‰>]Ê*\ÊLa dislalia. Naturaleza, diagnóstico y rehabilitación°Ê>-
`Àˆ`\Ê*]ÊÓään
UÊ>ÀœÕÃÃi\ÊDiccionario de la lengua española°Êœ˜ÌÀœÕ}i\Ê>ÀœÕÃÃi]Ê£™xäÊ
UÊÛiÀiÃÌ\ÊDiccionario Enciclopédico Everest 3.Êi˜\ÊÛiÀiÃÌ]Ê£™nä
UÊ>ÀÌi˜\ÊDiccionario Karten de sinónimos, parónimos y antónimos. Õi˜œÃÊˆ-
ÀiÃ\Ê>ÀÌi˜]Ê£™nx

Silvia Mura. La dinamica articulatoria..pdf

About This Presentation

Slide Content

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

Silvia Mura. La dinamica articulatoria..pdf

About This Presentation

Slide Content

Slide 2

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 14

Slide 16

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 42

Slide 43

Slide 44

Slide 45

Slide 46

Slide 47

Slide 48

Slide 50

Slide 51

Slide 52

Slide 53

Slide 54

Slide 55

Slide 56

Slide 57

Slide 58

Slide 59

Slide 60

Slide 61

Slide 62

Slide 63

Slide 64

Slide 65

Slide 66

Slide 67

Slide 68

Slide 69

Slide 70

Slide 71

Slide 72

Slide 73

Slide 74

Slide 75

Slide 76

Slide 77

Slide 78

Slide 79

Slide 80

Slide 81

Slide 82

Slide 83

Slide 84

Slide 85

Slide 86