Ислом маданияти алоҳида олинган муайян жамиятларда ривожланди ва бунинг натижасида маълум минтақавий шаклларга эга бўлди. Конкрет ислом фақат минтақавий шакллардан ташкил топган. Минтақавий ислом асосида миллий маданият, мафкура ва манфаатлар ётади. Узоқ

Islom dini manbalari, aqidaviy maktablari va ularning hozirgi davrdagi ahamiyati

1. Мавзу: ИСЛОМДИНИ ВА
ТАРИХИ

2. •Ислом дини VII асрнинг бошида
Арабистон яриморолида вужудга келди.
•Пайғамбари -Муҳаммад ибн Абдуллоҳ
(ваф. 632 й.)
•Муқаддас манбалари -Қуръони карим ва
хадиси шариф.
•Муқаддас шаҳарлари –Макка ва Мадина

3. Исломднинг асосий арконлари
•Аллоҳни ягоналиги ва Муҳаммадни
Пайғамбар деб ишониш
•Намоз ўқиш
•Закот бериш
•Рўза тутиш
•Ҳажга бориш

4. Қуръони карим
•Қуръони карим 23 йил давомида нозил
бўлди
•114 сура, 6236 оятни ўз ичига олади
•Маъно жиҳатдан тавҳид, ҳукм ва
тарихий оятларга бўлинади
•Нозил бўлши жиҳатида Маккий ва
Маданий сураларга бўлинади

5. Пайғамбар ҳадислари ва
суннаси
«Ҳадис»арабчадан«янгисўз»дебтаржимақилинади.
Исломатамашунослигида«Ҳадис»–пайғамбарМуҳаммад
с.а.в.нингишлари,сўзлариваҳаракатлариҳақидаги
ривоятдир.
Пайғамбарҳаётликчоғларидажудакамҳадисларёзиб
олинганэди.Уларасосаноғзакиайтиларэди.Халифалик
ҳудудикенгайишивамусулмондунёсидаянгиҳаётий
муаммоларпайдобўлишибиланҳадисларгаталабошиб
боради.ИсломнингилкдавридаРасулуллоҳмусулмон
жамиятинингмуҳимсаволларигаваҳийёрдамидажавоб
берарэдилар.Соддароқмасалавасаволларгаэсамустақил
жавобқиларэдилар.НатижадаПайғамбарсуннаси
шаклланди.Шундайқилибсуннаисломдинининг
Қуръонданкейингииккинчиманбасибўлибқолди.

6. Ҳадислар тўплами турлари
•«Муснад»(«асосли»,«таянчли»)типидаги
тўпламлардаҳадисларровийларигакўра
бўлимларгаажратилган.
•«Саҳиҳ»(«ишончли»)типидагитўпламларда,
асосан,ишончлилик даражасиюқори
ҳисобланганҳадисларжамланган.Унда
ҳадисларфиқҳийманбаларгахостартибда
жойлаштирилган.
•«Сунан»(«суннатлар»)типидагиҳадис
тўпламлариҳам«саҳиҳ»гаяқинбўлиб,улардан
кейингиўриндатуради.

7. Буюк муҳаддислар ва уларнинг
тўпламлари
Имом Бухорий
ИмомАбуАбдуллоҳМуҳаммадибнИсмоил
ал-Бухорий(810-870)нафақатМарказийОсиёда,
балкибутунисломоламидабиринчидаражали
муҳаддиссифатидатанолинган.Укишиҳадис
бўйича«ал-Жоме ас-саҳиҳ»(«Ишончли
тўплам»)китобиниёздилар.Шубиланбиргабу
олимҳадисбўйича«ал-Адабал-муфрад»
(«Одобдурдоналари»),«ат-Тарихал-кабир»
(«Каттатарих»)«ат-Тарихас-сағир»(«Кичик
тарих»)кабиасарлармуаллифидир.

8. Самарқанд
вилояти
Имом
Бухорий
мақбараси

9. Имом Муслим
ТўлиқисмиАбул-ҲусайнМуслимибнал-Ҳажжож
ибнВарадибнКушозал-Қушайрийан-Найсобурий(821-
875)–машҳурмуҳаддис.ИмомБухорийданкейинҳадис
илминингэнгзабардасталломаси.Фиқҳилмиданҳам
яхшихабардорбўлган.12ёшидаҳадисилмини
ўрганишгакиришган.Шумақсаддакўпмамлакатларга
саёҳатқилган,жумладанҲижоз,Миср,Сурия,Ирокда
бўлган.Уламоларнингқайдэтишларича,у300мингдан
зиёдҳадисларникўзданкечирибшунданатиги12
мингтасиниишончли(саҳиҳ)дебтопибўзининг«Ас-
Саҳиҳ»(«Ишончли»)асаригакиритган.Букитоболти
саҳиҳкитобнингиккинчисидир.ИмомМуслимбундан
ташқариҳадисбўйича«Ал-Муснадул-кабир»(«Катта
муснад»),«ал-Асмова-л-куно»(«Исмларвакунялар»),
«ал-Илал»(«Иллатлар»)кабиасарларниёзган.

10. Имом Насоий
АбуАбдурраҳмонАҳмадибнАлиибнШуайб
ибнАлиибнСинонибнБаҳрал-Хуросонийан-
Насоий(827-915)–ҳадисчиликбобидаэнг
ишончли6ҳадистўпламлариданбирининг
муаллифи.Насошаҳридатаваллудтопган.15
ёшлимуҳаддисҲижоз,Ироқ,Шом,Мисрваб.
мамлакатларгаборибдинийфанларнипухта
ўзлаштиради.Ҳадисбобидаёзган«ас-Сунанал-
кубро»(«Каттасунан»)тўпламиунингшоҳасари
ҳисобланади.Унданташқариу«ас-Сунанас-
суғро»(«Кичиксунан»),«Фазоилас-саҳоба»
(«Кичиксунан»),«ал-Маносик»(«Ибодатлар»)
кабикитобларниёзибқолдирган.

11. Имом Термизий
МуҳаддисАбуИсоМуҳаммадибнИсоал-
Буғийат-Термизий(824-892)Термизяқинидаги
Буғқишлоғидадунёгакелган.Унингбутунҳаёти
вафаолиятиТермиздаўтган.Унинг«ат-
Термизий»нисбасишунданкелибчиққан.
Муҳаммадат-Термизийўнданортиқасар
ёзган.Булар«ал-Жомиъал-кабир»(«Катта
тўплам»)(ушунингдек,«Саҳиҳат-Термизий»
ёки«Сунанат-Термизий»дебҳаматалади),
«Аш-Шамоилан-набавиййа»(«Пайғамбарнинг
алоҳидафазилатлари»),«Китобат-тарих»
(«Тарихкитоби»),«Китобаз-зуҳд»(«Тақво
ҳақидакитоб»)вабошқаасарлар.

12. Сурхондарёдаги
Имом Термизий
мақбараси

13. ИСЛОМНИНГ АСОСИЙ
МАНБАЛАРИ

14. •Ислом дини VII асрнинг бошида
Арабистон яриморолида вужудга келди.
•Пайғамбари -Муҳаммад ибн Абдуллоҳ
(ваф. 632 й.)
•Муқаддас манбалари -Қуръони карим ва
хадиси шариф.
•Муқаддас шаҳарлари –Макка ва Мадина

15. Исломднинг асосий арконлари
•Аллоҳни ягоналиги ва Муҳаммадни
Пайғамбар деб ишониш
•Намоз ўқиш
•Закот бериш
•Рўза тутиш
•Ҳажга бориш

16. Қуръони карим
•Қуръони карим 23 йил давомида нозил
бўлди
•114 сура, 6236 оятни ўз ичига олади
•Маъно жиҳатдан тавҳид, ҳукм ва
тарихий оятларга бўлинади
•Нозил бўлши жиҳатида Маккий ва
Маданий сураларга бўлинади

17. Пайғамбар ҳадислари ва
суннаси
«Ҳадис»арабчадан«янгисўз»дебтаржимақилинади.
Исломатамашунослигида«Ҳадис»–пайғамбарМуҳаммад
с.а.в.нингишлари,сўзлариваҳаракатлариҳақидаги
ривоятдир.
Пайғамбарҳаётликчоғларидажудакамҳадисларёзиб
олинганэди.Уларасосаноғзакиайтиларэди.Халифалик
ҳудудикенгайишивамусулмондунёсидаянгиҳаётий
муаммоларпайдобўлишибиланҳадисларгаталабошиб
боради.ИсломнингилкдавридаРасулуллоҳмусулмон
жамиятинингмуҳимсаволларигаваҳийёрдамидажавоб
берарэдилар.Соддароқмасалавасаволларгаэсамустақил
жавобқиларэдилар.НатижадаПайғамбарсуннаси
шаклланди.Шундайқилибсуннаисломдинининг
Қуръонданкейингииккинчиманбасибўлибқолди.

18. Ҳадислар тўплами турлари
•«Муснад»(«асосли»,«таянчли»)типидаги
тўпламлардаҳадисларровийларигакўра
бўлимларгаажратилган.
•«Саҳиҳ»(«ишончли»)типидагитўпламларда,
асосан,ишончлилик даражасиюқори
ҳисобланганҳадисларжамланган.Унда
ҳадисларфиқҳийманбаларгахостартибда
жойлаштирилган.
•«Сунан»(«суннатлар»)типидагиҳадис
тўпламлариҳам«саҳиҳ»гаяқинбўлиб,улардан
кейингиўриндатуради.

19. Буюк муҳаддислар ва уларнинг
тўпламлари
Имом Бухорий
ИмомАбуАбдуллоҳМуҳаммадибнИсмоил
ал-Бухорий(810-870)нафақатМарказийОсиёда,
балкибутунисломоламидабиринчидаражали
муҳаддиссифатидатанолинган.Укишиҳадис
бўйича«ал-Жоме ас-саҳиҳ»(«Ишончли
тўплам»)китобиниёздилар.Шубиланбиргабу
олимҳадисбўйича«ал-Адабал-муфрад»
(«Одобдурдоналари»),«ат-Тарихал-кабир»
(«Каттатарих»)«ат-Тарихас-сағир»(«Кичик
тарих»)кабиасарлармуаллифидир.

20. Самарқанд
вилояти
Имом
Бухорий
мақбараси

21. Имом Муслим
ТўлиқисмиАбул-ҲусайнМуслимибнал-Ҳажжож
ибнВарадибнКушозал-Қушайрийан-Найсобурий(821-
875)–машҳурмуҳаддис.ИмомБухорийданкейинҳадис
илминингэнгзабардасталломаси.Фиқҳилмиданҳам
яхшихабардорбўлган.12ёшидаҳадисилмини
ўрганишгакиришган.Шумақсаддакўпмамлакатларга
саёҳатқилган,жумладанҲижоз,Миср,Сурия,Ирокда
бўлган.Уламоларнингқайдэтишларича,у300мингдан
зиёдҳадисларникўзданкечирибшунданатиги12
мингтасиниишончли(саҳиҳ)дебтопибўзининг«Ас-
Саҳиҳ»(«Ишончли»)асаригакиритган.Букитоболти
саҳиҳкитобнингиккинчисидир.ИмомМуслимбундан
ташқариҳадисбўйича«Ал-Муснадул-кабир»(«Катта
муснад»),«ал-Асмова-л-куно»(«Исмларвакунялар»),
«ал-Илал»(«Иллатлар»)кабиасарларниёзган.

22. Имом Насоий
АбуАбдурраҳмонАҳмадибнАлиибнШуайб
ибнАлиибнСинонибнБаҳрал-Хуросонийан-
Насоий(827-915)–ҳадисчиликбобидаэнг
ишончли6ҳадистўпламлариданбирининг
муаллифи.Насошаҳридатаваллудтопган.15
ёшлимуҳаддисҲижоз,Ироқ,Шом,Мисрваб.
мамлакатларгаборибдинийфанларнипухта
ўзлаштиради.Ҳадисбобидаёзган«ас-Сунанал-
кубро»(«Каттасунан»)тўпламиунингшоҳасари
ҳисобланади.Унданташқариу«ас-Сунанас-
суғро»(«Кичиксунан»),«Фазоилас-саҳоба»
(«Кичиксунан»),«ал-Маносик»(«Ибодатлар»)
кабикитобларниёзибқолдирган.

23. Имом Термизий
МуҳаддисАбуИсоМуҳаммадибнИсоал-
Буғийат-Термизий(824-892)Термизяқинидаги
Буғқишлоғидадунёгакелган.Унингбутунҳаёти
вафаолиятиТермиздаўтган.Унинг«ат-
Термизий»нисбасишунданкелибчиққан.
Муҳаммадат-Термизийўнданортиқасар
ёзган.Булар«ал-Жомиъал-кабир»(«Катта
тўплам»)(ушунингдек,«Саҳиҳат-Термизий»
ёки«Сунанат-Термизий»дебҳаматалади),
«Аш-Шамоилан-набавиййа»(«Пайғамбарнинг
алоҳидафазилатлари»),«Китобат-тарих»
(«Тарихкитоби»),«Китобаз-зуҳд»(«Тақво
ҳақидакитоб»)вабошқаасарлар.