Vai tro cua SA trong chan doan thoái hoá khớp.pdf

Siêu âm trong thoái hoá khớp gối

1. NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁVAI TRÒ
CỦA SIÊU ÂM TRONG CHẨN ĐOÁN
BỆNH THOÁI HÓA KHỚP
Lê ThịLiễu
Nguyễn Mai Hồng
Khoa Cơ xương khớp -BV Bạch Mai

2. ĐẶT VẤN ĐỀ
„
Thoái hóa khớp (THK): bệnh mạn tính.
„
Tỉlệmắc bệnh: WHO 20%, Pháp 28%, Mỹ
80% (>55tuổi), VN (4,66%).
„
Vịtrí thường gặp: khớp gối vàcột sống
„
Các tổn thương của bệnh: sụn khớp, màng
hoạt dịch, xương dưới sụn.
„
Chẩn đoán THK: Tiêu chuẩn ACR 1991
„
Các phương pháp phát hiện tổn thương
trong THK: lâm sàng, X quang, siêu âm…

3. ĐẶT VẤN ĐỀ
„
Siêu âm cónhiều ưu điểm: phát hiện được
nhiều tổn thương, giáthành thấp…
„
ỞViệt Nam chưa cónghiên cứu nào vềsiêu
âm trong bệnh THK.

4. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Mô tả đặc điểm siêu âm khớp trong bệnh
THK gối.
2. Đối chiếu giữa lâm sàng, hình ảnh siêu âm
vàX quang.

5. TỔNG QUAN
1. Định nghĩa: THK gối làtổn thương thoái
hóa của sụn khớp, do bất thường chất cơ
bản. Đặc trưng của bệnh làmất sụn, tân tạo
xương.
2. Phân loại THK:
THK nguyên phát: do sựlão hóa
THK thứphát: sau chấn thương,…

6. TỔNG QUAN
3. Nguyên nhân và cơ chếbệnh sinh:
-Các yếu tố cơ học.
-Các yếu tố viêm.
- Thay đổi của sụn khớp.
-Tổn thương xương: gai xương,
hẹp khe, đặc xương dưới sụn, hốc xương.

7. TỔNG QUAN
B¶ng tãm t¾t c¬ chÕ bÖnh sinh trong bÖnh tho¸i hãa khíp gèi
Howell 1988














YÕu tè c¬ häc
- ChÊn th−¬ng
- BÐo ph×
- Khíp kh«ng æn ®Þnh
- DÞ d¹ng khíp
BÊt th−êng sôn khíp
- L·o hãa
- Viªm
- Rèi lo¹n chuyÓn hãa
- NhiÔm khuÈn
TÕ bµo sôn
- TÕ bµo sôn tæn th−¬ng
- T¨ng c¸c men thñy ph©n protein
-
Gi¶m sót c¸c enzym øc chÕ dÉn tíi h− háng
collagen, PG vµ c¸c protein kh¸c
Sụn khớp
bị tổn thương
Sụn khớp
ChÊt c¬ b¶n
- Tho¸i biÕn collagen
- X¬ g·y PG
- T¨ng sù tho¸i hãa

8. TỔNG QUAN
4. Lâm sàng, cận lâm sàng THK „
Các đặc điểm lâm sàng
- Đau khớp cơ học
-Dấu hiệu phágỉkhớp
-Lạo xạo khi cử động
-Hạn chếvận động
-Toàn thân: ít thay đổi

9. TỔNG QUAN
„
Xét nghiệm:
-Xét nghiệm máu ít thay đổi
-Xét nghiệm dịch khớp: dịch màu
vàng, giảm nhẹ độnhớt, TB<2000 TB/mm
-Xét nghiệm khác: tìm IL1, TNFα…

10. TỔNG QUAN
„
X quang:có3 dấu hiệu cơ bản
- Gai x ương.
-Hẹp khe khớp không đồng đều.
- Đặc xương dưới sụn.

11. TỔNG QUAN
„
Phân loại THK trên X quang theo Kellgren
và Lawrence (1957):
- GĐ 1: Gai xương nhỏhoặc nghi ngờcó gai
- GĐ 2: Mọc gai xương rõ
- GĐ 3: Hẹp khe khớp vừa
- GĐ 4: Hẹp khe nhiều kèm đặc xương dưới
sụn

12. TỔNG QUAN
„
Cộng hưởng từ:
-Sụn khớp mỏng.
- Gai xương ởrìa khớp.
-Sụn chêm mất hoặc bịhủy hoại.
-Dây chằng chéo rách.
-Các dịvật trong khớp.
-Tràn dịch khớp.

13. TỔNG QUAN
- Tăng sinh hoặc dày MHD.
-Phùtủy xương. „
CT scanner: gai xương, hẹp khe khớp ....
„
Nội soi khớp:tổn thương sụn khớp
„
Siêu âm: dịch khớp, MHD, đo sụn khớp...

14. TỔNG QUAN
ChÈn ®o¸n THK -ACR 1991
L©m sµng vµ Xquang L©m sµng
1. §au khíp gèi
2. Gai x−¬ng ë r×a khíp (X-quang)
3. DÞch khíp lµ dÞch tho¸i hãa
4. Tuæi ≥ 40
5. Cøng khíp d−íi 30 phót
6. L¹o x¹o khi cö ®éng
1. §au khíp
2. L¹o x¹o khi cö ®éng
3. Cøng khíp d−íi 30 phót
4. Tuæi ≥ 38
5. Sê thÊy ph× ®¹i x −¬ng
ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh khi cã yÕu tè 1,2
hoÆc 1,3,5,6 hoÆc 1,4,5,6
ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh khi cã yÕu tè
1,2,3,4 hoÆc 1,2,5 hoÆc 1,4,5

15. TỔNG QUAN
5. Siªu ©m khíp gèi trong bÖnh THK
5.1. Gi¶i phÉu khíp gèi

16. TỔNG QUAN
5.2. Giải phẫu siêu âm khớp gối

17. TỔNG QUAN
Mặt cắt đo bềdày sụn khớp

18. TỔNG QUAN
Mặt cắt đứng ngang khớp gối

19. TỔNG QUAN
Mặt cắt đứng dọc sau khoeo

20. TỔNG QUAN
Vai trò của siêu âm trong chẩn đoán THK:
- Tăng sinh màng hoạt dịch
-Tràn dịch khớp
- Đo sụn khớp
-Kén Baker
- Gai xương
-Dịvật trong khớp

21. TỔNG QUAN
Tăng sinh MHD vàtràn dịch khớp

22. TỔNG QUAN
Gai xương khe đùi chày

23. TỔNG QUAN
Dịvật trong khớp

24. TỔNG QUAN
Kén Baker

25. TỔNG QUAN
Sơ lược lịch sửsiêu âm khớp „
1978: SÂ khớp được thực hiện, Cooperberg
„
1984: Aisen, McCune…đo sụn khớp gối.
„
1999 Sheperd đo sụn (0,1-2,6mm).
„
1999 Grassi vai trò SÂ trong THK.
„
2005: Eular tập hợp đánh giácác nghiên
cứu (600 bệnh nhân).
„
Các tác giảthấy cómối tương quan giữa
lâm sàng, siêu âm vàX quang

26. TỔNG QUAN
„
ỞViệt Nam chưa cónghiên cứu vềsiêu âm
trong bệnh THK

27. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN CỨU
„
Đối tượng nghiên cứu: 65 bệnh nhân thoái
hóa khớp gối, điều trịnội trúvàngoại trútại
khoa Cơ xương khớp BVBM.
„
Thời gian nghiên cứu: 03/2009 -11/2009

28. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN CỨU
Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân: ACR 1991
Phương pháp nghiên cứu:tiến cứu, mô tả
cắt ngang. „
Hỏi bệnh theo mẫu bệnh án nghiên cứu.
„
Khám bệnh, xét nghiệm máu.
„
Siêu âm: máy Philipe HD3, đầu dò tần số5-
9 MHZ

29. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN CỨU
Các tiêu chí đánh giátrên siêu âm:
- Tăng sinh MHD.
-Tràn dịch khớp: đo lớp dịch
- Đo sụn khớp
-Tìm gai xương ở khe đùi chày
-Kén Baker
-Dịvật khớp

30. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN CỨU Các tiêu chí đánh giátrên X quang „
Gai xương: đánh giácó, không; vịtrígai.
„
Hẹp khe khớp.
„
Đặc xương dưới sụn.
„
Xửlý sốliệu: phần mềm SPSS 12.0

31. KẾT QUẢ
Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu
Kết quả tương tựNguyễn Mai Hồng (2001), Nguyễn ThịÁi (2006), Nguyễn Văn Pho
§Æc ®iÓm n TB±SD Min-Max Tuæi trung b×nh 65 60 ± 8 50-80 Thêi gian m¾c bÖnh 65 3,2 ± 3,44 1-20 BMI 65 23,96 ± 2,86 17,6-31 Cholesterol 8 5,6 ± 1,2 4,2-7,1 Triglycerid 8 4,1 ± 4,5 0,7-13,7 Tèc ®é m¸u l¾ng 7 26 ± 11,2 13-44

32. KẾT QUẢ
Đặc điểm siêu âm
EULAR 2005 (2,7% viêm MHD, 14,2% có viêm MHD và tràn dịch, 29,5% tràn dịch, 53,7% không viêm
MHD và tràn dịch)
Tæn th−¬ng n % TB ± SD
Trµn dÞch khíp 75/130 57,7 4,7 ± 2,56 T¨ng sinh mµng ho¹t dÞch 10/130 7,7 KÐn Baker 23/130 17,7 Gai x−¬ng 140/260 53,8 Sôn khíp máng 130/130 100 1,3 ± 0,67 DÞ vËt trong khíp 3/65 4,6

33. KẾT QUẢ
Phân bốvịtrí gai xương trên siêu âm
VÞ trÝ gai Sè khíp (n=130) TØ lÖ %
Khe ®ïi chµy trong 99 76,2 Khe ®ïi chµy ngoµi 41 31,3

34. KẾT QUẢ
Đặc diểm X quang của nhóm nghiên cứu
Phân giai đoạn theo Kellgren vàLawrence
Kết quả tương tựNguyễn ThịÁi (2006), Nghuyễn Văn Pho (2007)
Giai ®o¹n tæn th−¬ng n %
Giai ®o¹n I 2 5,6 Giai ®o¹n II 1850 Giai ®o¹n III 1233,3 Giai ®o¹n IV 4 11,1 Tæn
g
s
è
36 100

35. KẾT QUẢ
Phân bốvịtrítổn thương trên X quang
Kết quả tương tựNguyễn ThịÁi (2006)
Tæn th−¬ng VÞ trÝ
Sè khíp
(n=72)
%
Gai x−¬ng
Khe ®ïi chµy trong 56 77
Khe ®ïi chµy ngoµi 33 46 B¸nh chÌ 58 81
HÑp khe
Khe ®ïi chµy trong 31 43
Khe ®ïi chµy ngoµi 7 9,7 Khe ®ïi chÌ 33 46
§Æc x−¬ng
Khe ®ïi chµy trong 30 41,5
Khe ®ïi chµy ngoµi 9 12,5

36. KẾT QUẢ
So sánh tỉlệtràn dịch khớp giữa lâm sàng vàsiêu âm
Siêu âm phát hiện tràn dịch khớp tốt hơn lâm sàng (p=0,03)< 0,05
Ph −¬ng ph¸p chÈn ®o¸n
Tæn th−¬ng
L©m
sµng
Siªu ©m Tæng
Cã trµn dÞch
n 52 75 127
% 40 57,7 48,8
Kh«ng trµn
dÞch
n 78 55 133
% 60 42,3 51,2
Tæng sè n 130 130 260 % 100 100 100
p < 0,05

37. KẾT QUẢ
So sánh tỷlệ gai xương trên X quang vàsiêu âm
X quang phát hiện gai xương tốt hơn siêu âm
PP chÈn ®o¸n
Tæn th−¬ng
X quang Siªu ©m Tæng
n%n % n %
Cã gai x−¬ng 8961,814053,8229 56,7
Kh«ng cã gai 55 38,2 120 46,2 175 43,3
Tæng 144 100 260 100 404 100
p> 0,05

38. KẾT LUẬN
1. Các tổn thương siêu âm trong THK:
-Tràn dịch khớp: 57,7%,
- Tăng sinh MHD: 7,7%
-Kén Baker: 17,7 %
- Gai xương: 53,8%
-Sụn khớp mỏng: 100%
-Dịvật khớp: 4,6%

39. KẾT LUẬN
2. So sánh giữa lâm sàng, siêu âm vàX quang:
-Siêu âm phát hiện tràn dịch khớp tốt hơn lâm
sàng (p < 0,05).
-Siêu âm phát hiện được tổn thương sụn khớp
trong khi lâm sàng vàX quang không phát hi ện
được.
-X quang phát hiện gai xương tốt hơn siêu âm

40. KIẾN NGHỊ
Nên áp dụng siêu âm thường quy ởcác bệnh
nhân THK gối đểphát hiện, đánh giácác
tổn thương chính xác giúp ích cho ch ẩn
đoán và điều trị.

41. MỘT SỐHÌNH MINH HỌA
Nguyễn Thị I. 72t- MS: 01 Đào ThịT. 61t -MS:07

42. MỘT SỐHÌNH MINH HỌA
Trần Quang K 72t MS: 09 Nguyễn ThịH 52t MS: 55

43. MỘT SỐHÌNH MINH HỌA

44. MỘT SỐHÌNH MINH HỌA

45. XIN CH©n thµnH c¶m ¬n!