Vizantiya-oeneri-Rim-imperiyasynan-muragerlikke.pptx

Vizantiya-oeneri-Rim-imperiyasynan-muragerlikke

1. Византия өнері: Рим империясынан мұрагерлікке Византия өнері — мың жылдан астам уақыт бойы (б.з. IV ғасырынан 1453 жылға дейін) өмір сүрген Шығыс Рим империясының (Византия) мәдени және рухани мұрасы. Бұл өнер Батыс Рим империясының классикалық дәстүрлері мен жаңадан қалыптасып келе жатқан христиан дінінің сенімін біріктіріп, әлемдік өнер тарихында ерекше орын алды. Византия өнерінің негізгі мақсаты — киелі бейнелер мен мистикалық шындықты көрсету арқылы сенушілерді рухани әлемге жетелеу болды. Бұл өнердің әсері бүкіл православие әлеміне, оның ішінде Ресей, Грекия және Балқан елдеріне тарады.

2. Византия империясының тууы және өнердің қалыптасуы Константинопольдің Негізі 330 жылы Ұлы Константин император Рим империясының жаңа астанасы ретінде бұрынғы Византий қаласының орнына Константинопольді (қазіргі Ыстамбұл) қалады. Мұрагерлік және Гүлдену Батыс Рим империясының 476 жылы құлауынан кейін, Шығыс бөлігі мың жыл бойы гүлденіп, өзін Римнің тікелей мұрагері ретінде санады. Мәдени Синтез Византиялықтар өздерін ресми түрде "римдіктер" ( ромеи ) деп атағанымен, мемлекеттік және мәдени тілі грек тілі болды, бұл классикалық грек мәдениетінің әсерін күшейтті. Византия өнері Римнің монументальдылығын, Грекияның эстетикасын және христиан дінінің терең рухани мазмұнын біріктірді. Алғашқы кезеңдерде (IV–VI ғғ.) өнерде классикалық реализмнің іздері байқалғанымен, уақыт өте келе оның орнын бейнелердің абстракциясы мен символикалық мәні басты.

3. Византия өнерінің негізгі ерекшеліктері мен жанрлары Византия өнерінің мәні оның діни мақсатында жатыр. Ол негізінен шіркеулер мен сарайларды безендіруге арналған, сондықтан оның басты формалары мозаика, фреска, иконалар және миниатюралық қолжазбалар болды. Мозаика Өнері Византиялық мозаикалар — өнердің шыңы. Алтын фонды жиі пайдалану бейнелерге жарық пен мистикалық жарқырау беріп, оларды "мәңгілік" сезіммен толтырды. Иконалар Ағаш тақталарға салынған киелі кескіндер. Иконалар сенушілерге арналған "терезелер" ретінде қызмет етті, олар арқылы адамдар Құдаймен және әулиелермен байланыс орнатты. Олар әдеттегі сурет емес, дұға ету объектісі болды. Қолжазбалар мен Миниатюралар Евангелиелер мен басқа да діни мәтіндерді күрделі әшекейлермен және алтын жалатылған кескіндермен безендіру өте жоғары бағаланды. Бұл кітаптар рухани білімді сақтаушы рөлін атқарды.

4. Иконоборшылық дауысы: өнер мен сенім арасындағы қақтығыс (726–843) Византия тарихындағы ең ауыр діни және саяси дағдарыстардың бірі — иконоборшылық (кескіндерді жою) кезеңі. Бұл дау өнердің рөлі мен оны дінде қолдану мәселесіне байланысты туындады, мыңдаған өнер туындысының жойылуына әкелді. Православияның жеңісі Теодораның қалпына келтіруі, 843 Жою кезеңі Кескіндердің жаппай қиратылуы Иконоборшылық басталуы Лео III бастамасы, 726 726 жылы император III Лев иконаларға табынуды пұтқа табынушылық деп айыптап, оларды жою туралы жарлық шығарды. Бұл шешімнің себептері діни ғана емес, саяси және экономикалық сипатта да болды. Императорлар шіркеудің және монастырьлардың билігін шектеуге тырысты. 843 жылы императрица Теодораның бастамасымен иконаларды қалпына келтіру шешімі қабылданды. Бұл оқиға "Православиенің Жеңісі" деп аталып, Византия өнерінің екінші, гүлденген кезеңінің басталуына жол ашты. Осыдан кейін Византия өнеріндегі бейнелеу дәстүрі түпкілікті бекіді.

5. Юстиниан дәуіріндегі өнердің алтын ғасыры (VI ғасыр) Император Юстиниан I (527–565 жж.) билігі Византия өнерінің бірінші және ең маңызды гүлдену кезеңі болып саналады. Ол Рим империясының бұрынғы аумағын қалпына келтіруге ұмтылды және осы мақсатта мәдениет пен архитектураға үлкен инвестиция салды. Равеннадағы Сан Витале шіркеуі — бұл дәуірдің ең көрнекті мысалы. Оның ішкі безендірілуіндегі таңғажайып мозаикалар византиялық стильдің қалай қалыптасқанын көрсетеді. Әсіресе, Юстиниан мен оның әйелі, императрица Теодораның бейнелері ерекше назар аударады: Биліктің Символикасы Мозаикаларда император мен императрица діни рәсімдерге қатысушылар ретінде бейнеленген, бұл мемлекеттік және діни биліктің бірлігін, сондай-ақ олардың Құдай алдындағы ерекше мәртебесін дәлелдейді. Стильдік Ерекшеліктер Бейнелер жалпақ, алтын фонда орналасқан. Адам фигуралары реалистік емес, ұзын және руханиландырылған. Көздер үлкен, олардың киімдері мен тәждері бай және түрлі-түсті тастармен безендірілген.

6. Хагия София: Архитектуралық Ғажайып Әлемдегі ең ұлы архитектуралық жетістіктердің бірі — Константинопольдегі Хагия София (Қасиетті Даналық) ғибадатханасы. Ол Юстинианның бұйрығымен бес жыл ішінде (532–537) салынған және ол Византия архитектурасының шедеврі ғана емес, сонымен бірге технологиялық жаңалықтардың символы болды. Архитекторлар Анфемий Тралл мен Исидор Милеттік — олардың инженерлік шешімдері ортағасырлық әлем үшін нағыз революция болды. Күмбез Технологиясы Хагия Софияның ғаламат күмбезі ( диаметрі 31 метр ) төрт пендентив (үшбұрышты тірек элементтері) арқылы тіректерге ауыстырылды. Бұл архитектурадағы жаңалық болды. Ішкі Кеңістік Күмбездің айналасында орналасқан көптеген терезелер күн сәулесін жіберіп, күмбездің "аспанда қалықтап тұрғандай" әсерін туғызады. Ішкі кеңістік мозаикалардың жарқырауымен толықтырылды. Ғибадатхананың сұлулығы мен ауқымдылығы келушілерге Құдайдың құдіретін сезінуге мүмкіндік берді. Хагия София Византия империясының діни және саяси орталығы болып, мың жыл бойы әлемдегі ең үлкен шіркеу ретінде танылды.

7. Византиялық өнердің символикасы мен стилі Византия өнерінде шынайылық пен натурализм жоқ. Оның мақсаты — көзге көрінетін әлемді емес, киелі әлемді бейнелеу. Бұл рухани бағыт өнердің барлық элементтеріне әсер етті: Алтын Фон Кескіндердің айналасындағы жарқыраған алтын фон — мәңгілік, Құдайлық жарық пен жердегі уақыттың болмауын білдіреді. Алтын фон фигураларды фоннан бөліп, олардың киелілігін арттырады. Иерархиялық Композиция Ең маңызды фигуралар (Христос, Құдай Ана) орталықта және ең үлкен көлемде бейнеленеді. Перспектива жоқ, ал фигуралардың орналасуы әлеуметтік немесе діни мәртебесін көрсетеді. Адам Фигурасы Дене емес, жан мен рух маңызды. Фигуралар жалпақ, монументальды, киімдері геометриялық болып келеді. Үлкен, тесіліп қараған көздер ішкі рухани өмірді білдіреді. "Византиялық өнердегі ең кішкентай деталь да терең діни мағынаға ие. Бұл өнер — дұғаның көрнекі формасы."

8. Византия өнерінің таралуы мен ықпалы Византия империясының өзі 1453 жылы құлағанымен, оның өнері мен мәдениеті Шығыс Еуропа мен Жерорта теңізі аймағында ұзақ уақыт бойы өмір сүріп, өркендеді. Шығыс Православие Әлемі Византиялық стиль (әсіресе икона кескіндемесі) Ресей, Сербия, Болгария және Грекияда діни өнердің негізіне айналды. Ресейде ол 1917 жылғы революцияға дейін гүлденді. Италиядағы Әсері Сицилиядағы Палермода және Венециядағы Әулие Марк соборында византиялық мозаикалар мен архитектура кеңінен қолданылды. Бұл Батыс пен Шығыс мәдениеттерінің тоғысуының жарқын мысалы. Роман және Готика Өнеріне Әсер Византиялық кескіндеме стилі Батыс Еуропаға да әсер етті, әсіресе XI-XIII ғасырлардағы Роман және Готика кезеңдерінде діни кескіндеме үлгілері ретінде пайдаланылды. Византия өнерінің шексіз мұрасы, әсіресе иконалардың қасиетті образдары, православие шіркеулерінің рухани өмірінің негізі болып қала береді.

9. Византия өнерінің мұрасы: Үш негізгі тірек Византия өнері өзінің мұрагерлігін үш іргелі қағидаға негіздеді: классикалық Рим/Грек мәдениеті, христиандық сенім және инновациялық архитектуралық шешімдер. Римдік Дәстүрді Сақтау Сарайларды, қалаларды жоспарлаудағы монументальдылық және мемлекеттік рәміздерді қолдану Рим империясынан алынған мұра болды. Христиандық Сенімнің Көркем Өрнегі Иконалар, мозаикалар және фрескалар арқылы христиандық доктринаны және әулиелер өмірін визуалды түрде баяндау басым болды. Архитектуралық Жаңашылдықтар Хагия Софиядағыдай күмбезді тіреу үшін пендентивтер мен скуинчтер ді (күмбезді шаршы негізге орнату әдістері) қолдану келесі дәуірлердегі сәулет өнеріне жол ашты. Византия өнерінде дін мен мемлекеттің бірлігі (цезаропапизм) өнерге ерекше мән берді. Император тек саяси басшы ғана емес, сонымен қатар шіркеудің қамқоршысы ретінде өнер туындыларының мазмұны мен стилін анықтауда шешуші рөл атқарды.

10. Қорытынды: Византия өнері – Рухани және Мәдени Мұра Мәңгілік Өнер Византия өнері — тек тарихи кезең емес, ол адамзаттың рухани және көркемдік ізденістерінің жарқын үлгісі. Ол классикалық формаларды діни мақсатқа бағыттап, монументальды, бірақ терең мистикалық әлемді бейнелеу арқылы әлемдік мәдениетке өшпес із қалдырды. Византиялық символика мен стилизация әдістері бүгінгі күнге дейін православиелік икона кескіндемесінде сақталып, рухани маңызға ие. Оның архитектуралық шешімдері ортағасырлық және одан кейінгі сәулет өнерінің дамуына үлкен әсер етті. Бұл өнер — Батыс пен Шығыстың, өткен Рим империясы мен келешек христиандық Еуропаның арасындағы алтын көпір болды. Византияның жарқыраған мозаикалары мен терең иконалары бізге тек тарихты ғана емес, сонымен бірге адам жанының мәңгілік ізденістерін де жеткізеді.