01_Sundara Kandam_v3.pdf

Day -1 Balakandam Ch-1,18 and Sundarkandam Chapter-1

1. Valmiki Ramayanam
Sundara Kanda
Parayanam
Day-1

2. Short Intro

3. Sar
ga
Kandam Chapter Slokas
1 Bala Kanda 77 2270
2 Ayodhya 119 4305
3 Aranya 75+1 2440+26
4 Kishkinda 67 2462
5 Sundara 68 2864
6 Yuddha Kanda 128 5768
7 Uttara Kanda 111+2 3438+80
Total 23653
Slokas
3
As per Gita press edition

4. ●Text followed is IIT Kanpur website
●It has multiple language versions
●Sloka count and order may vary in other editions if you
are following any printed book like Gita Press or Others
●Ideally you can follow this presentation as text is also
given herein in big font
●Multiple methods for recitation for 9 days
●Refer to next slide for the method followed herein
●Key in the presentation(on best effort basis)
○पीडयामास-Lakara’s
○वचनमब्रवीत्-
○सोऽभवद्गिरिसत्तमःLakara’s with Sandhi
○* Mistake in IIT Kanpur site
●All will be muted throughout the parayana and can speak
only in the end once unmuted by me

5. Balakandam-
Sarga-1 (Moola Ramayanam)-100 Slokas
Sarga-18 (Ram Janma)-58 Slokas
SundaraKanda (Ch-16-20)-155 Slokas
Generally on Rama Navami Day ,in addition to
Bala KandamSarga1 & 18 ,the YuddhaKanda
Sarga128,Sri Rama Pattabhishekais recited.
In the end of SundaraKanda Parayanaalso
YuddhaKanda Sarg128 is recited. As we are
reading Sundara Kanda .We will read the
Pattabhishekasargain the end

6. D Sarga Sloka
1BK1 & 18
SK1
159
210
2 2-12 433
3 13-20 331
4 21-26 220
5 27-33 187
D Sarga Sloka
6 34-40 395
7 41-52 376
8 53-60 420
9 61-68 240
Total
2971
Sundara Kandam
6
* As per IIT Kanpur site. Difference of 51 with Gita press Site
On last day we will also recite Sundara Kandam from Mahabharata
Tatparya by Madhwacharya

7. मङ्गलाचिणम्

10. कूजन्तंिामिामेततमधुिंमधुिाक्षिम्।
आ�ह्यकववताशाखांवन्देवाल्मीकककोककलम्।।११।।
वल्मीकेमुुतनससंहस्यकववतावनचारिणः।
श्रृण्वन्िामकथानादंकोनयततपिांगततम्।।
यःवपबन्सततंिामचरितमृतसागिम्।
अतृप्तस्तंमुतनंवन्देप्राचेतासमकल्मषम्।।१३।।

11. गोष्पदीकृतवािीशंमशकीकृतिाक्षसम्।
िामायणमहामालाित्नंवन्देऽतनलात्मजम्।।१४
अञ्जनानन्दनंवीिंजानकीशोकनाशनम्।
कपीशमक्षहन्तािंवन्देलङ्काभयंकिम्।।१५
मनोजवंमा�ततुल्यवेगंजजतेजन्ियंबुद्धधमतांवरिष्ठम्।
वातात्मजंवानियूथमुख्यंश्रीिामदूतम्शिणंप्रपद्ये।।१६
उल्लङ््यससन्धोःससललंसलीलं
यःशोकवजह्नंजनकात्मजायाः।
आदायतेनैवददाहलङ्कां
नमासमतंप्राञ्जसलिाञ्जनेयम्॥॥१७॥॥

12. आञ्जनेयमततपाटलाननंकाञ्चनाद्रिकमनीयववग्रहम्।
पारिजातत�मूलवाससनंभावयासमपवमाननन्दनम्।।
यत्रयत्रिघुनाथकीतुनंतत्रतत्रकृतमस्तकाञ्जसलम्।
वाष्पवारिपरिपूणुलोचनंमा�ततंनमतिाक्षसान्तकम्।।१९
वेदवेद्येपिेपुंससजातेदशिथात्मजे।
वेदःप्राचेतसादासीत्साक्षाद्िामायणात्मना।।२०।।

18. 18
Valmiki Ramayanam
Bala Kanda
प्रथम: सिग:
Saint Naradavisits hermitage of Valmiki --Valmiki
queries about a single perfect individual bestowed
with all good qualities enumerated by him --
Narada, knower of past, present and future,
identifies such a man --describes virtues, qualities
of Sri Rama --narrates briefly the story of his life
18

19. 19
तपस्स्वाध्यायतनितंतपस्वीवाजववदांविम्।
नािदंपरिपप्रच्छवाल्मीककमुुतनपुङ्गवम्।।1.1.1।।
कोन्वजस्मन्साम्प्प्रतंलोकेगुणवान्कश्चवीयुवान्।
धमुज्ञश्चकृतज्ञश्चसत्यवाक्योदृढव्रत:।।1.1.2।।
चारित्रेणचकोयुक्तस्सवुभूतेषुकोद्रहत: ।
ववद्वान्क: कस्समथुश्चकश्चैकवप्रयदशुन: ।।1.1.3।।
आत्मवान्कोजजतक्रोधोद्युततमान्कोऽनसूयक: ।
कस्यबिभ्यततदेवाश्चजातिोषस्यसंयुगे।।1.1.4।।
एतद्रदच्छाम्यहंश्रोतुंपिंकौतूहलंद्रहमे।
महषेत्वंसमथोऽससज्ञातुमेवंववधंनिम्।।1.1.5।।

20. 20
श्रुत्वाचैतत्ज त्रलोकज्ञोवाल्मीकेनाुिदोवच: ।
श्रूयतासमततचामन्त््यप्रहृष्टोवाक्यमब्रवीत्।।1.1.6।।
बहवोदुलुभाश्चैवयेत्वयाकीततुतागुणा: ।
मुनेवक्ष्याम्यहंबुद्ध्वातैयुुक्तश्श्रूयतान्नि: ।।1.1.7।।
इक्ष्वाकुवंशप्रभवोिामोनामजनैश्श्रुत:।
तनयतात्मामहावीयोद्युततमान्धृततमान्वशी।।1.1.8।।
बुद्धधमान्नीततमान्वावमीश्रीमान्शत्रुतनबहुण: ।
ववपुलांसोमहाबाहु: कम्प्बुग्रीवोमहाहनु: ।।1.1.9।।
महोिस्कोमहेष्वासोगूढजत्रुिरिन्दमः।
आजानुबाहुस्सुसशिास्सुललाटस्सुववक्रमः।।1.1.10।।

21. 21
समस्समववभक्ताङ्गजस्स्नवधवणु: प्रतापवान्।
पीनवक्षाववशालाक्षोलक्ष्मीवान्शुभलक्षणः।।1.1.11।।
धमुज्ञस्सत्यसन्धश्चप्रजानांचद्रहतेितः।
यशस्वीज्ञानसम्प्पन्नश्शुधचवुश्यस्समाधधमान्।।1.1.12।।
प्रजापततसमश्श्रीमान्धातारिपुतनषूदनः।
िक्षक्षताजीवलोकस्यधमुस्यपरििक्षक्षता।।1.1.13।।
िक्षक्षतास्वस्यधमुस्यस्वजनस्यचिक्षक्षता।
वेदवेदाङ्गतत्त्वज्ञोधनुवेदेचतनजष्ठतः।।1.1.14।।
सवुशास्त्राथुतत्त्वज्ञस्स्मृततमान्प्रततभानवान्।
सवुलोकवप्रयस्साधुिदीनात्माववचक्षणः।।1.1.15।।

22. 22
सवुदासभगतस्सद्सभस्समुिइवससन्धुसभः।
आयुस्सवुसमश्चैवसदैकवप्रयदशुनः।।1.1.16।।
सचसवुगुणोपेत: कौसल्यानन्दवधुन: ।
समुिइवगाम्प्भीयेधैयेणद्रहमवातनव।।1.1.17।।
ववष्णुनासदृशोवीयेसोमवजत्प्रयदशुन:।
कालाजवनसदृश: क्रोधेक्षमयापृधथवीसम: ।।1.1.18।।
धनदेनसमस्त्यागेसत्येधमुइवापि: ।
तमेवंगुणसम्प्पन्नंिामंसत्यपिाक्रमम्।।1.1.19।।
ज्येष्ठंश्रेष्ठगुणैयुुक्तंवप्रयंदशिथस्सुतम्।
प्रकृतीनांद्रहतैयुुक्तंप्रकृततवप्रयकाम्प्यया।।1.1.20।।

23. 23
यौविाज्येनसंयोक्तुमैच्छत्प्प्रीत्यामहीपतत: ।
तस्यासभषेकसम्प्भािान्दृष््वाभायाुऽथकैकयी।।1.1.21।।
पूवंदत्तविादेवीविमेनमयाचत।
वववासनंचिामस्यभितस्यासभषेचनम्।।1.1.22।।
ससत्यवचनािाजाधमुपाशेनसंयत: ।
वववासयामाससुतंिामंदशिथ: वप्रयम्।।1.1.23।।
सजिामवनंवीि: प्रततज्ञामनुपालयन्।
वपतुवुचनतनदेशात्कैकेय्या: वप्रयकािणात्।।1.1.24।।
तंव्रजन्तंवप्रयोभ्रातालक्ष्मणोऽनुजिामह।
स्नेहाद्ववनयसम्प्पन्नस्सुसमत्रानन्दवधुन: ।।1.1.25।।

24. 24
भ्रातिंदतयतोभ्रातुस्सौभ्रात्रमनुदशुयन्।
िामस्यदतयताभायाुतनत्यंप्राणसमाद्रहता।।1.1.26।।
जनकस्यकुलेजातादेवमायेवतनसमुता।
सवुलक्षणसम्प्पन्नानािीणामुत्तमावधू: ।।1.1.27।।
सीताप्यनुगतािामंशसशनंिोद्रहणीयथा।
पौिैिनुगतोदूिंवपत्रादशिथेनच।।1.1.28।।
शृङ्धगबेिपुिेसूतंगङ्गाकूलेव्यसजुयत्।
गुहमासाद्यधमाुत्मातनषादाधधपततंवप्रयम्।।1.1.29।।
गुहेनसद्रहतोिामोलक्ष्मणेनचसीतया।
तेवनेनवनंगत्वानदीस्तीत्वाुबहूदका: ।।1.1.30।।

25. 25
धचत्रकूटमनुप्राप्यभिद्वाजस्यशासनात्।
िम्प्यमावसथंकृत्वािममाणावनेत्रय: ।।1.1.31।।
देवगन्धवुसङ्काशास्तत्रतेन्यवसन्सुखम्।
धचत्रकूटंगतेिामेपुत्रशोकातुिस्तथा।।1.1.32।।
िाजादशिथस्स्वगंजिामववलपन्सुतम्।
मृतेतुतजस्मन्भितोवससष्ठप्रमुखैद्ुववजै: ।।1.1.33।।
तनयुज्यमानोिाज्यायनैच्छिाज्यंमहाबल:।
सजिामवनंवीिोिामपादप्रसादक: ।।1.1.34 ।।
गत्वातुसुमहात्मानंिामंसत्यपिाक्रमम्।
अयाचद्भ्रातिंिाममायुभावपुिस्कृत: ।।1.1.35।।

26. 26
त्वमेविाजाधमुज्ञइततिामंवचोऽब्रवीत्।
िामोऽवपपिमोदािस्सुमुखस्सुमहायशा: ।
नचैच्छत्त्प्पतुिादेशािाज्यंिामोमहाबल: ।।1.1.36।।
पादुकेचास्यिाज्यायन्यासंदत्वापुन:पुन: ।
तनवतगयामासततोभितंभिताग्रज: ।।1.1.37।।
सकाममनवाप्यैविामपादावुपस्पृशन्।।1.1.38।।
नजन्दग्रामेऽकिोद्राज्यंिामागमनकाङ्क्षया।
गतेतुभितेश्रीमान्सत्यसन्धोजजतेजन्िय: ।।1.1.39।।
िामस्तुपुनिालक्ष्यनागिस्यजनस्यच।
तत्रागमनमेकाग्रोदण्डकान्प्रवववेशह।।1.1.40।।

27. 27
प्रववश्यतुमहािण्यंिामोिाजीवलोचनः।
वविाधंिाक्षसंहत्वाशिभङ्गंददर्गह।।1.1.41।।
सुतीक्ष्णंचाप्यगस्त्यंचअगस्त्यभ्रातिंतथा।
अगस्त्यवचनाच्चैवजग्राहैन्िंशिासनम्।।1.1.42।।
खड्गंचपिमप्रीतस्तूणीचाक्षयसायकौ।
वसतस्तस्यिामस्यवनेवनचिैस्सह।
ऋषयोऽभ्यागमन्सवेवधायासुििक्षसाम्।।1.1.43।।
सतेषांप्रततर्ुश्राविाक्षसानांतथावने।।1.1.44।।
प्रततज्ञातश्चिामेणवधस्संयततिक्षसाम्।
ऋषीणामजवनकल्पानांदण्डकािण्यवाससनाम्।।1.1.45।।

28. 28
तेनतत्रैववसताजनस्थानतनवाससनी।
वव�वपताशूपुणखािाक्षसीकाम�वपणी।।1.1.46।।
ततश्शूपुणखावाक्यादुद्युक्तान्सवुिाक्षसान्।
खिंत्रत्रसशिसंचैवदूषणंचैविाक्षसम्।।1.1.47।।
तनजघानवनेिामस्तेषांचैवपदानुगान्।
वनेतजस्मजन्नवसताजनस्थानतनवाससनाम्।।1.1.48।।
िक्षसांतनहतान्यासन्सहस्राणणचतुदुश।
ततोज्ञाततवधंश्रुत्वािावणःक्रोधमूतछुतः।।1.1.49।।
सहायंवियामासमािीचंनामिाक्षसम्।
वायुमाणस्सुबहुशोमािीचेनसिावणः।।1.1.50।।

29. 29
नवविोधोबलवताक्षमोिावणतेनते।
अनादृत्यतुतद्वाक्यंिावण: कालचोद्रदत: ।।1.1.51।।
जिामसहमािीचस्तस्याश्रमपदंतदा।
तेनमायाववनादूिमपवाह्यनृपात्मजौ।।1.1.52।।
जहािभायांिामस्यगृध्रंहत्वाजटायुषम्।
गृध्रंचतनहतंदृष््वाहृतांश्रुत्वाचमैधथलीम्।।1.1.53।।
िाघवश्शोकसन्तप्तोववललापाकुलेजन्िय: ।
ततस्तेनैवशोकेनगृध्रंदवध्वाजटायुषम्।।1.1.54।।
मागुमाणोवनेसीतांिाक्षसंसन्ददर्गह।
कबन्धन्नाम�पेणववकृतंघोिदशुनम्।।1.1.55।।

30. 30
तंतनहत्यमहाबाहुदगदाहस्वगुतश्चस: ।
सचास्यकथयामासशबिींधमुचारिणीम्।।1.1.56।।
श्रमणींधमुतनपुणामसभिच्छेततिाघव।1151
सोऽभ्यिच्छन्महातेजाश्शबिींशत्रुसूदन: ।।1.1.57।।
शबयाुपूजजतस्सम्प्यग्रामोदशिथात्मज: ।
पम्प्पातीिेहनुमतासङ्गतोवानिेणह।।1.1.58।।
हनुमद्वचनाच्चैवसुग्रीवेणसमागत: ।
सुग्रीवायचतत्सवंर्ंसद्रामोमहाबल: ।।1.1.59।।
आद्रदतस्तद्यथावृत्तंसीतायाश्चववशेषत: ।
सुग्रीवश्चावपतत्सवंश्रुत्वािामस्यवानि: ।।1.1.60।।

31. 31
बिभेदचपुनस्सालान्सप्तैकेनमहेषुणा।
धगरिंिसातलंचैवजनयन्प्रत्ययंतथा।।1.1.66।।
तत: प्रीतमनास्तेनववश्वस्तस्समहाकवप: ।
ककजष्कन्धांिामसद्रहतोजिामचगुहांतदा।।1.1.67।।
ततोऽिजगद्धरिवि: सुग्रीवोहेमवपङ्गल: ।
तेननादेनमहतातनजगिामहिीश्वि: ।।1.1.68।।
अनुमान्यतदातािांसुग्रीवेणसमागत: ।
तनजघानचतत्रैनंशिेणैकेनिाघव: ।।1.1.69।।
ततस्सुग्रीववचनाद्धत्वावासलनमाहवे।
सुग्रीवमेवतिाज्येिाघव: प्रत्यपादयत्।।1.1.70।।

32. 32
सचसवाुन्समानीयवानिान्वानिषुभ: ।
द्रदश: प्रस्थापयामासद्रददृक्षुजुनकात्मजाम्।।1.1.71।।
ततोगृध्रस्यवचनात्सम्प्पातेहुनुमान्बली।
शतयोजनववस्तीणंपुप्लुवेलवणाणुवम्।।1.1.72।।
तत्रलङ्कांसमासाद्यपुिींिावणपासलताम्।
ददर्गसीतांध्यायन्तीमशोकवतनकांगताम्।।1.1.73।।
तनवेदतयत्वाऽऽसभज्ञानंप्रवृवत्तंचतनवेद्यच।
समाश्वास्यचवैदेहींमदगयामासतोिणम्।।1.1.74।।
पञ्चसेनाग्रगान्हत्वासप्तमजन्त्रसुतानवप।
शूिमक्षंचतनजष्पष्यग्रहणंसमुपागमत्।।1.1.75।।

33. 33
अस्त्रेणोन्मुक्तमात्मानंज्ञात्वापैतामहाद्विात्।
मषुयन्राक्षसान्वीिोयजन्त्रणस्तान्यदृच्छया।।1.1.76।।
ततोदवध्वापुिींलङ्कामृतेसीतांचमैधथलीम्।
िामायवप्रयमाख्यातुंपुनिायान्महाकवप:।।1.1.77।।
सोऽधधगम्प्यमहात्मानंकृत्वािामंप्रदक्षक्षणम्।
न्यवेदयदमेयात्मादृष्टासीतेतततत्त्वत:।।1.1.78।।
ततस्सुग्रीवसद्रहतोगत्वातीिंमहोदधे: ।
समुिंक्षोभयामासशिैिाद्रदत्यसजन्नभै: ।।1.1.79।।
दर्गयामासचात्मानंसमुिस्सरितांपतत:।
समुिवचनाच्चैवनलंसेतुमकाियत्।।1.1.80।।

34. 34
तेनगत्वापुिींलङ्कांहत्वािावणमाहवे।
िाम: सीतामनुप्राप्यपिांव्रीडामुपागमत्।।1.1.81।।
तामुवाचततोिाम: प�षंजनसंसद्रद।
अमृष्यमाणासासीतावववेर्ज्वलनंसती।।1.1.82।।
ततोऽजवनवचनात्सीतांज्ञात्वाववगतकल्मषाम्।
िभौिामस्सम्प्प्रहृष्ट: पूजजतस्सवुदैवतै: ।।1.1.83।।
कमुणातेनमहतात्रैलोक्यंसचिाचिम्।
सदेववषुगणंतुष्टंिाघवस्यमहात्मन: ।।1.1.84।।
असभवषच्यचलङ्कायांिाक्षसेन्िंववभीषणम्।
कृतकृत्यस्तदािामोववज्वि: प्रमुमोदह।।1.1.85।।

35. 35
देवताभ्योविंप्राप्यसमुत्थाप्यचवानिान्।
अयोध्यांप्रजस्थतोिाम: पुष्पकेणसुहृद्वृत: ।।1.1.86।।
भिद्वाजाश्रमंगत्वािामस्सत्यपिाक्रम: ।
भितस्याजन्तकंिामोहनूमन्तंव्यसजगयत्।।1.1.87।।
पुनिाख्यातयकांजल्पन्सुग्रीवसद्रहतश्चस: ।
पुष्पकंतत्समा�ह्यनजन्दग्रामंययौतदा।।1.1.88।।
नजन्दग्रामेजटांद्रहत्वाभ्रातृसभस्सद्रहतोऽनघ: ।
िामस्सीतामनुप्राप्यिाज्यंपुनिवाप्तवान्।।1.1.89।।
प्रहृष्टमुद्रदतोलोकस्तुष्ट: पुष्टस्सुधासमुक: ।
तनिामयोह्यिोगश्चदुसभुक्षभयवजजुत: ।।1.1.90।।

36. 36
नपुत्रमिणंककजञ्चद्द्रक्ष्यत्न्तपु�षा: क्वधचत्।
नायुश्चाववधवातनत्यंभववष्यत्न्तपततव्रता: ।।1.1.91।।
नचाजवनजंभयंककजञ्चन्नाप्सुमज्जत्न्तजन्तव: ।
नवातजंभयंककजञ्चन्नावपज्विकृतंतथा।।1.1.92।।
नचावपक्षुद्भयंतत्रनतस्किभयंतथा।
नगिाणणचिाष्राणणधनधान्ययुतातनच।।1.1.93।।
तनत्यंप्रमुद्रदतास्सवेयथाकृतयुगेतथा।
अश्वमेधशतैरिष््वातथाबहुसुवणुकै: ।।1.1.94।।
गवांको्ययुतंदत्वाब्रह्मलोकंप्रयास्यतत।
असंख्येयंधनंदत्वाब्राह्मणेभ्योमहायशा: ।।1.1.95।।

37. 37
िाजवंशान्शतगुणान्स्थापतयष्यततिाघव: ।
चातुवुण्यंचलोकेऽजस्मन्स्वेस्वेधमेतनयोक्ष्यतत
।।1.1.96।।
दशवषुसहस्राणणदशवषुशतातनच।
िामोिाज्यमुपाससत्वाब्रह्मलोकंप्रयास्यतत।।1.1.97।।
इदंपववत्रंपाप्नंपुण्यंवेदैश्चसजम्प्मतम्।
य: पठेद्रामचरितंसवुपापै: प्रमुच्यते।।1.1.98।।

38. 38
एतदाख्यानमायुष्यंपठन्रामायणंनि: ।
सपुत्रपौत्रस्सगण: प्रेत्यस्वगेमहीयते।।1.1.99।।
पठन्द्ववजोवागृषभत्वमीयात्
स्यात्क्षत्रत्रयोभूसमपततत्वमीयात्।
वणणवजन: पण्यफलत्वमीयात्
जनश्चशूिोऽवपमहत्वमीयात्।।1.1.100।।
इत्याषेश्रीमिामायणेवाल्मीकीयेआद्रदकाव्येबालकाण्डे
(श्रीमिामायणकथासङ्क्षेपोनाम) प्रथम: सगु:।।

39. 39
अष्टादर्स्सिग:
Dasaratha sends Rsyasringa and the kings and to
their respective places --returns to Ayodhya with
his wives--birth of Rama, Lakshmana, Bharata and
Satrughna --purificatory and naming rites --
description of their virtues and characteritics --
Viswamitra comes to meet Dasaratha
39

40. 40
तनवृुत्तेतुक्रतौतजस्मन्हयमेधेमहात्मन:।
प्रततगृह्यसुिाभागान्प्रततजवमुयुथागतम्।।1.18.1।।
समाप्तदीक्षातनयम: पत्नीगणसमजन्वत:।
प्रवववेशपुिींिाजासभृत्यबलवाहन:।।1.18.2।।
यथाहंपूजजतास्तेनिाज्ञावैपृधथवीश्विा:।
मुद्रदता: प्रययुदेशान्प्रणम्प्यमुतनपुङ्गवम्।।1.18.3।।
श्रीमतांगच्छतांतेषांस्वपुिाणणपुिात्तत:।
बलातनिाज्ञांशुभ्राणणप्रहृष्टातनचकासशिे।।1.18.4।।
गतेषुपृधथवीशेषुिाजादशिथस्तदा।
प्रवववेशपुिींश्रीमान्पुिस्कृत्यद्ववजोत्तमान्।।1.18.5।।

41. 41
शान्तयाप्रययौसाधुमृश्यशृङ्गस्सुपूजजत:।
अन्वीयमानोिाज्ञाऽथसानुयात्रेणधीमता।।1.18.6।।
एवंववसृज्यतान्सवाुन्राजासम्प्पूणुमानस:।
उवाससुणखतस्तत्रपुत्रोत्पवत्तंववधचन्तयन्।।1.18.7।।
ततोयज्ञेसमाप्तेतुऋतूनांष्समत्ययु:।
ततश्चद्वादशेमासेचैत्रेनावसमकेततथौ।।1.18.8।।
नक्षत्रेऽद्रदततदैवत्येस्वोच्चसंस्थेषुपञ्चसु।
ग्रहेषुककुटेलवनेवाक्पताववन्दुनासह।।1.18.9।।
प्रोद्यमानेजगन्नाथंसवुलोकनमस्कृतम्।
कौसल्याऽजनयिामंसवुलक्षणसंयुतम्।।1.18.10।।

42. 42
ववष्णोिधंमहाभागंपुत्रमैक्ष्वाकुवधुनम्।
लोद्रहताक्षंमहाबाहुंिक्तौष्ठंदुंदुसभस्वनम्||11||**
कौसल्याशुशुभेतेनपुत्रेणासमततेजसा।
यथाविेणदेवानामद्रदततवुज्रपाणणना।।1.18.12।।
भितोनामकैकेय्यांजज्ञेसत्यपिाक्रम:।
साक्षाद्ववष्णोश्चतुभाुगस्सवैस्समुद्रदतोगुणै:।|13||
अथलक्ष्मणशत्रु्नौसुसमत्राऽजनयत्सुतौ।
वीिौसवाुस्त्रकुशलौववष्णोिधुसमजन्वतौ।|14||
पुष्येजातस्तुभितोमीनलवनेप्रसन्नधी:।
सापेजातौचसौसमत्रीकुलीिेऽभ्युद्रदतेिवौ।|15||

43. 43
िाज्ञ: पुत्रामहात्मानश्चत्वािोजक्षज्ञिेपृथक्।
गुणवन्तोऽनु�पाश्च�च्याप्रोष्ठपदोपमा:।।1.18.16।।
जगु: कलंचगन्धवाुननृतुश्चाप्सिोगणा:।
देवदुन्दुभयोनेदु: पुष्पवृजष्टश्चखाच्च्युता।।1.18.17।।
उत्सवश्चमहानासीदयोध्यायांजनाकुल:।
िथ्याश्चजनसम्प्बाधानटनतुकसङ्कुला: ।।1.18.18।।
गायनैश्चवविाववण्योवादनैश्चतथाऽपिै:।
वविेजुववुपुलास्तत्रसवुित्नसमजन्वताः|।1.18.19।।**
प्रदेयांश्चददौिाजासूतमागधवजन्दनाम्।
ब्राह्मणेभ्योददौववत्तंगोधनातनसहस्रश:।।1.18.20।।

44. 44
अतीत्यैकादशाहंतुनामकमुतथाऽकिोत्।
ज्येष्ठंिामंमहात्मानंभितंकैकयीसुतम्।।1.18.21।।
सौसमत्रत्रंलक्ष्मणसमततशत्रु्नमपिंतथा।
वससष्ठ: पिमप्रीतोनामातनकृतवान्तदा।।1.18.22।।
ब्राह्मणान्भोजयामासपौिाञ्जानपदानवप।
अददाद्ब्रह्मणानां* चित्नौघमसमतंबहु।।1.18.23।।
तेषांजन्मकक्रयादीतनसवुकमाुण्यकाियत्।
तेषांकेतुरिवज्येष्ठोिामोिततकि: वपतु:।।1.18.24।।
बभूवभूयोभूतानांस्वयम्प्भूरिवसम्प्मत:।
सवेवेदववदश्शूिास्सवेलोकद्रहतेिता:।1.18.25।।

45. 45
सवेज्ञानोपसम्प्पन्नास्सवेसमुद्रदतागुणै:।
तेषामवपमहातेजािामस्सत्यपिाक्रम:।।1.18.26।।
इष्टस्सवुस्यलोकस्यशशाङ्कइवतनमुल:।
गजस्कन्धेऽश्वपृष्ठेचिथचयाुसुसम्प्मत:।।1.18.27।।
धनुवेदेचतनित: वपतृशुश्रूषणेित:।
बाल्यात्प्रभृततसुजस्नवधो
लक्ष्मणोलजक्ष्मवधुन:।।1.18.28।।
िामस्यलोकिामस्यभ्रातुज्येष्ठस्यतनत्यश:।
सवुवप्रयकिस्तस्यिामस्यावपशिीित:।।1.18.29।।
लक्ष्मणोलजक्ष्मसम्प्पन्नोबद्रह:प्राणइवापि:।
नचतेनववनातनिांलभतेपु�षोत्तम:।।1.18.30।।

46. 46
मृष्टमन्नमुपानीतमश्नाततनद्रहतंववना।
यदाद्रहहयमा�ढोमृगयांयाततिाघव:।।1.18.31।।
तदैनंपृष्ठतोऽन्वेततसधनु: परिपालयन्।
भितस्यावपशत्रु्नोलक्ष्मणाविजोद्रहस:।।1.18.32।।
प्राणै: वप्रयतिोतनत्यंतस्यचासीत्तथावप्रय:।
सचतुसभुमुहाभागै:पुत्रैदुशिथ: वप्रयै:।।1.18.33।।
बभूवपिमप्रीतोदेवैरिववपतामह:।
तेयदाज्ञानसम्प्पन्नास्सवैस्समुद्रदतागुणै:।।1.18.34।।
ह्रीमन्त: कीततुमन्तश्चसवुज्ञादीघुदसशुन:।
तेषामेवंप्रभावानांसवेषांदीप्ततेजसाम्।।1.18.35।।

47. 47
वपतादशिथोहृष्टोब्रह्मालोकाधधपोयथा।
तेचावपमनुजव्याघ्रावैद्रदकाध्ययनेिता:।।1.18.36।।
वपतृशुश्रूषणिताधनुवेदेचतनजष्ठता:।
अथिाजादशिथस्तेषांदािकक्रयांप्रतत।।1.18.37।।
धचन्तयामासधमाुत्मासोपाध्यायस्सबान्धव:।
तस्यधचन्तयमानस्यमजन्त्रमध्येमहात्मन:।।1.18.38।।
अभ्यगच्छन्महातेजाववश्वासमत्रोमहामुतन:।
सिाज्ञोदशुनाकाङ्क्षीद्वािाध्यक्षानुवाचह।।1.18.39।।
शीघ्रमाख्यातमांप्राप्तंकौसशकंगाधधनस्सुतम्।
तच्ुत्वावचनंत्रासािाज्ञोवेश्मप्रदुिुवु:।।1.18.40।।

48. 48
सम्प्भ्रान्तमनसस्सवेतेनवाक्येनचोद्रदता:।
तेगत्वािाजभवनंववश्वासमत्रमृवषंतदा।।1.18.41।।
प्राप्तमावेदयामासुनृुपायैक्ष्वाकवेतदा।
तेषांतद्वचनंश्रुत्वासपुिोधास्समाद्रहत:।।1.18.42।।
प्रत्युज्जगामतंहृष्टोब्रह्माणसमववासव:।
तंदृष््वाज्वसलतंदीप्त्यातापसंसंसशतव्रतम्।।1.18.43।।
प्रहृष्टवदनोिाजाततोऽ्युमुपहाियत्।
सिाज्ञ: प्रततगृह्या्यंशास्त्रदृष्टेनकमुणा।।1.18.44।।
कुशलंचाव्ययंचैवपयुपृच्छन्निाधधपम्।
पुिेकोशेजनपदेबान्धवेषुसुहृत्सुच।।1.18.45।।

49. 49
कुशलंकौसशकोिाज्ञ: पयुपृच्छत्सुधासमुक:।
अवपतेसन्नतास्सवेसामन्तरिपवोजजता:।।1.18.46।।
दैवंचमानुषंचावपकमुतेसाध्वनुजष्ठतम्।
वससष्ठंचसमागम्प्यकुशलंमुतनपुङ्गव:।।1.18.47।।
ऋषींश्चतान्यथान्यायंमहाभागानुवाचह।
तेसवेहृष्टमनसस्तस्यिाज्ञोतनवेशनम्।।1.18.48।।
ववववशु: पूजजतास्तत्रतनषेदुश्चयथाहुत:।
अथहृष्टमनािाजाववश्वासमत्रंमहामुतनम्।।1.18.49।।
उवाचपिमोदािोहृष्टस्तमसभपूजयन्।
यथाऽमृतस्यसम्प्प्राजप्तयुथावषुमनूदके।।1.18.50।।

50. 50
यथासदृशदािेषुपुत्रजन्माऽप्रजस्यच।
प्रणष्टस्ययथालाभोयथाहषोमहोदये।।1.18.51।।
तथैवागमनंमन्येस्वागतंतेमहामुने।
कंचतेपिमंकामंकिोसमककमुहवषुतः|| १-१८-५२**
पात्रभूतोऽससमेब्रह्मन्द्रदष््याप्राप्तोऽससमानद|*
अद्यमेसफलंजन्मजीववतंचसुजीववतम्|| १-१८-५३**
यस्माद्ववप्रेन्िमिाक्षंसुप्रभातातनशामम|*
पूवंिाजवषुशब्देनतपसाद्योतततप्रभः।।1.18.54।।
ब्रह्मवषुत्वमनुप्राप्त: पूज्योऽससबहुधामया।
तदद्भुतसमदंब्रह्मन्पववत्रंपिमंमम।।1.18.55।।

51. 51
शुभक्षेत्रगतश्चाहंतवसन्दशुनात्प्रभो।
ब्रूद्रहयत्प्राधथुतंतुभ्यंकायुमागमनंप्रतत।।1.18.56।।
इच्छाम्प्यनुगृहीतोऽहंत्वदथुपरिवृद्धये।
कायुस्यनववमशंचगन्तुमहुससकौसशक।।1.18.57।।
कताुचाहमशेषेणदैवतंद्रहभवान्मम।
ममचायमनुप्राप्तोमहानभ्युदयोद्ववज।
तवागमनज: कृत्स्नोधमुश्चानुत्तमोमम।।1.18.58।।
इततहृदयसुखंतनशम्प्यवाक्यं
श्रुततसुखमात्मवताववनीतमुक्तम्।
प्रधथतगुणयशागुणैववुसशष्ट:
पिमऋवष: पिमंजगामहषुम्।।1.18.59।।
इत्याषेश्रीमिामायणेवाल्मीकीयेआद्रदकाव्येबालकाण्डे
अष्टादशस्सगु:।।

52. प्रथमस्सगुः
Hanuman courses through the path of the Charanas --crosses
the ocean --reaches Lanka

53. 53
ततोिावणनीतायाःसीतायाःशत्रुकशुनः|
इयेषपदमन्वेष्टुंचािणाचरितेपधथ|| 1||
दुष्किंतनष्प्रततद्वन्द्वंधचकीषुन्कमुवानिः।
समुदग्रसशिोग्रीवोगवांपततरिवािभौ।।2।।
अथवैदूयुवणेषुशाद्वलेषुमहाबलः|
धीिःससललकल्पेषुववचचाियथासुखम्|| 3||
द्ववजाजन्वत्रासयन्धीमानुिसापादपान्हिन्|
मृगांश्चसुबहूजन्न्नन्प्रवृद्धइवकेसिी|| 4||
नीललोद्रहतमाजञ्जष्ठपद्मवणैःससताससतैः|
स्वभावववद्रहतैजश्चत्रैधाुतुसभःसमलङ्कृतम्|| 5||

54. 54
काम�वपसभिाववष्टमभीक्ष्णंसपरिच्छदैः|
यक्षककंनिगन्धवैदेवकल्पैश्चपन्नगैः|| 6||
सतस्यधगरिवयुस्यतलेनागविायुते|
ततष्ठन्कवपविस्तत्रह्रदेनागइवाबभौ|| 7||
ससूयाुयमहेन्िायपवनायस्वयम्प्भुवे|
भूतेभ्यश्चाञ्जसलंकृत्वाचकािगमनेमततम्|| 8||
अञ्जसलंप्राङ्मुखःकुवुन्पवनायात्मयोनये|
ततोद्रहववृधेगन्तुंदक्षक्षणोदक्षक्षणांद्रदशम्|| 9||
प्लवङ्गप्रविैदृुष्टःप्लवनेकृततनश्चयः|
ववृधेिामवृद्ध्यथंसमुिइवपवुसु|| 10||

55. तनष्प्रमाणशिीिःसँजल्ललङ्घतयषुिणुवम्|
बाहुभ्यांपीडयामासचिणाभ्यांचपवुतम्|| 11||
सचचालाचलाश्चा�मुहूतंकवपपीडडतः|
त�णांपुजष्पताग्राणांसवंपुष्पमशातयत्|| 12||
तेनपादपमुक्तेनपुष्पौघेणसुगजन्धना|
सवुतःसंवृतःशैलोिभौपुष्पमयोयथा|| 13||
तेनचोत्तमवीयेणपीड्यमानःसपवुतः|
ससललंसम्प्रसुस्रावमदंमत्तइवद्ववपः|| 14||
पीड्यमानस्तुबसलनामहेन्िस्तेनपवुतः|
िीतततनगवगतगयामासकाञ्चनाञ्जनिाजतीः|15

56. मुमोचचसशलाःशैलोववशालाःसमनःसशलाः||
मध्यमेनाधचुषाजुष्टाधूमिाजीरिवानलः।।16
धगरिणापीड्यमानेनपीड्यमानातनसवुशः|
गुहाववष्टातनभूतातनववनेदुववुकृतैःस्विैः|| 17||
समहासत्त्वसंनादःशैलपीडातनसमत्तजः|
पृधथवींपूियामासद्रदशश्चोपवनातनच|| 18||
सशिोसभःपृथुसभःसपाुव्यक्तस्वजस्तकलक्षणैः|
वमन्तःपावकंघोिंददंर्ुदगशनैःसशलाः|| 19||
तास्तदासववषैदुष्टाःकुवपतैस्तैमुहासशलाः|
जज्वलुुःपावकोद्दीप्ताववसभदुश्चसहस्रधा|| 20||

57. यातनचौषधजालातनतजस्मञ्जातातनपवुते|
ववष्नान्यवपनागानांनर्ेकुुःशसमतुंववषम्|| 21||
सभद्यतेऽयंधगरिभूुतैरिततमत्वातपजस्वनः|
त्रस्ताववद्याधिास्तस्मादुत्प्पेतुुःस्त्रीगणैःसह|| 22||
पानभूसमगतंद्रहत्वाहैममासनभाजनम्|
पात्राणणचमहाहाुणणकिकांश्चद्रहिण्मयान्|| 23||
लेह्यानुच्चावचान्भक्ष्यान्मांसातनववववधातनच|
आषुभाणणचचमाुणणखड्गांश्चकनकत्स�न्|| 24||
कृतकण्ठगुणाःक्षीबािक्तमाल्यानुलेपनाः|
िक्ताक्षाःपुष्किाक्षाश्चगगनंप्रततपेददिे|| 25||

58. हािनूपुिकेयूिपारिहायुधिाःजस्त्रयः|
ववजस्मताःसजस्मतास्तस्थुिाकाशेिमणैःसह||26||
दशुयन्तोमहाववद्यांववद्याधिमहषुयः|
सद्रहतास्तस्थुिाकाशेवीक्षांचक्रुश्चपवुतम्||27||
र्ुश्रुवुश्चतदाशब्दमृषीणांभाववतात्मनाम्|
चािणानांचससद्धानांजस्थतानांववमलेऽम्प्बिे|| 28||
एषपवुतसङ्काशोहनूमान्मा�तात्मजः|
तततीर्गततमहावेगंसमुिंमकिालयम्|| 29||
िामाथंवानिाथंचगचकीर्गन्कमुदुष्किम्|
समुिस्यपिंपािंदुष्प्रापंप्राप्तुसमच्छतत|| 30||

59. इततववद्याधिाःश्रुत्वावचस्तेषांमहात्मनाम्।
तमप्रमेयंददृर्ुुःपवुतेवानिषुभम्।।5.1.31।।
दुधुवेचसिोमाणणचकम्प्पेचाचलोपमः|
ननादचमहानादंसुमहातनवतोयदः|| 32||
आनुपूव्याुच्चवृत्तंचलाङ्गूलंिोमसभश्धचतम्|
उत्पततष्यत्न्वगचक्षेपपक्षक्षिाजइवोिगम्|| 33||
तस्यलाङ्गूलमाववद्धमततवेगस्यपृष्ठतः|
ददृर्ेग�डेनेवद्रह्रयमाणोमहोिगः|| 34||
बाहूसंस्तम्भयामासमहापरिघसंतनभौ|
ससादचकवपःक्यांचिणौसञ्चुकोपच|| 35||

60. संहृत्यचभुजौश्रीमांस्तथैवचसशिोधिाम्|
तेजःसत्त्वंतथावीयुमावववेर्सवीयुवान्|| 36||
मागुमालोकयन्दूिादूध्वुप्रणणद्रहतेक्षणः|
रुिोधहृदयेप्राणानाकाशमवलोकयन्|| 37||
पद्भ्यांदृढमवस्थानंकृत्वासकवपकुञ्जिः|
तनकुञ्च्यकणौहनुमानुत्पततष्यन्महाबलः|
वानिान्वानिश्रेष्ठइदंवचनमब्रवीत्|| 38||
यथािाघवतनमुुक्तःशिःश्वसनववक्रमः|
गच्छेत्तद्वद्िसमष्यासमलङ्कांिावणपासलताम्|| 39||
नद्रहद्रक्ष्यासमयद्रदतांलङ्कायांजनकात्मजाम्|
अनेनैवद्रहवेगेनिसमष्यासमसुिालयम्|| 40||

61. यद्रदवात्रत्रद्रदवेसीतांनद्रक्ष्यासमकृतश्रमः|
बद्ध्वािाक्षसिाजानमानतयष्यासमिावणम्|| 41||
सवुथाकृतकायोऽहमेष्यासमसहसीतया|
आनतयष्यासमवालङ्कांसमुत्पा्यसिावणाम्|| 42||
एवमुक्त्वातुहनुमान्वानिान्वानिोत्तमः|| 43|||
उत्प्पपाताथवेगेनवेगवानववचाियन्|
सुपणुसमवचात्मानंमेनेसकवपकुञ्जिः।।5.1.44।।
समुत्प्पततततजस्मंस्तुवेगात्तेनगिोद्रहणः|
संहृत्यववटपान्सवाुन्समुत्पेतुःसमन्ततः||45||

62. समत्तकोयजष्टभकान्पादपान्पुष्पशासलनः|
उद्वहन्नू�वेगेनजिामववमलेऽम्प्बिे|| 46||
ऊ�वेगोद्धतावृक्षामुहूतंकवपमन्वयुः|
प्रजस्थतंदीघुमध्वानंस्वबन्धुसमवबान्धवाः|| 47||
तमू�वेगोन्मधथताःसालाश्चान्येनगोत्तमाः|
अनुजग्मुहगनूमन्तंसैन्याइवमहीपततम्|| 48||
सुपुजष्पताग्रैबुहुसभःपादपैिजन्वतःकवपः|
हनुमान्पवुताकािोिभूवाद्भुतदशुनः|| 49||
सािवन्तोऽथयेवृक्षान्यमज्जँल्लवणाम्प्भसस|
भयाद्रदवमहेन्िस्यपवुताव�णालये|| 50||

63. सनानाकुसुमैःकीणुःकवपःसाङ्कुिकोिकैः|
र्ुर्ुभेमेघसङ्काशःखद्योतैरिवपवुतः|| 51||
ववमुक्तास्तस्यवेगेनमुक्त्वापुष्पाणणतेिुमाः|
अवशीयुन्तससललेतनवृत्ताःसुहृदोयथा|| 52||
लघुत्वेनोपपन्नंतद्ववधचत्रंसागिेऽपतत्|
िुमाणांववववधंपुष्पंकवपवायुसमीरितम्|| 53||
तािाधचतसमवाकाशंप्रिभौसमहाणुवः।
पुष्पौघेणानुबद्धेननानावणेनवानिः|
िभौमेघइवोद्यन्वैववद्युद्गणववभूवषतः|| 54||
तस्यवेगसमुद्भूतैःपुष्पैस्तोयमदृश्यत||55||

64. तािासभिसभिामासभ�द्रदतासभरिवाम्प्बिम्|
तस्याम्प्बिगतौबाहूददृशातेप्रसारितौ|| 56||
पवुताग्राद्ववतनष्क्रान्तौपञ्चास्यावववपन्नगौ|
वपबजन्नविभौचावपसोसमुजालंमहाणुवम्|| 57||
वपपासुरिवचाकाशंददृशेसमहाकवपः|
तस्यववद्युत्प्रभाकािेवायुमागाुनुसारिणः|| 58||
नयनेववप्रकाशेतेपवुतस्थावववानलौ|
वपङ्गेवपङ्गाक्षमुख्यस्यबृहतीपरिमण्डले|| 59||
चक्षुषीसम्प्प्रकशेतेचन्िसूयाुवववजस्थतौ|
मुखंनाससकयातस्यताम्रयाताम्रमािभौ|| 60||

65. सन्ध्ययासमसभस्पृष्टंयथासूयुस्यमण्डलम्|
लाङ्गूलंचसमाववद्धंप्लवमानस्यर्ोभते|| 61||
अम्प्बिेवायुपुत्रस्यशक्रध्वजइवोजच्ितम्|
लाङ्गूलचक्रेणमहाञ्शुक्लदंष्रोऽतनलात्मजः||62||
व्यिोचतमहाप्राज्ञःपरिवेषीवभास्किः|
जस्फवदेशेनासभताम्रेणििाजसमहाकवपः|| 63||
महतादारितेनेवधगरिगैरिकधातुना|
तस्यवानिससंहस्यप्लवमानस्यसागिम्|| 64||
कक्षान्तिगतोवायुजीमूतइविजगतत|
खेयथातनपतत्युल्काउत्तिान्ताद्ववतनःसृता|| 65||

66. दृश्यतेसानुबन्धाचतथासकवपकुञ्जिः|
पतत्पतङ्गसङ्काशोव्यायतःर्ुर्ुभेकवपः||66||
प्रवृद्धइवमातङ्गःकक्ष्ययाबध्यमानया||
उपरिष्टाच्छिीिेणछाययाचावगाढया|67||
सागिेमा�ताववष्टानौरिवासीत्तदाकवपः|
यंयंदेशंसमुिस्यजिामसमहाकवपः|
ससतस्याङ्गवेगेनसोन्मादइवलक्ष्यते||68||
सागिस्योसमुजालानामुिसाशैलवष्मुणाम्|
असभ्नंस्तुमहावेगःपुप्लुवेसमहाकवपः|| 69||
कवपवातश्चबलवान्मेघवातश्चतनःसृतः|
सागिंभीमतनघोषंकम्पयामासतुभृुशम्|| ७०||

67. ववकषुन्नूसमुजालातनिृहत्न्तलवणाम्प्भसस|
पुप्लुवेकवपशादूुलोववककिजन्नविोदसी।।5.1.71।।
मे�मन्दिसङ्काशानुद्धतान्समहाणुवे।
अत्यक्रामन्महावेगस्तिङ्गान्गणयजन्नव।।5.1.72।।
तस्यवेगसमुद्धूतंजलंसजलदंतदा।
अम्प्बिस्थंवविभ्राजशािदाभ्रसमवाततम्।।5.1.73।।
ततसमनक्रझषाःकूमाुदृश्यन्तेवववृतास्तदा।
वस्त्रापकषुणेनेवशिीिाणणशिीरिणाम्।।5.1.74।।
प्लवमानंसमीक्ष्याथभुजङ्गाःसागिालयाः|
व्योजम्प्नतंकवपशादूुलंसुपणुसमततमेतनिे||75||

68. दशयोजनववस्तीणाुत्रत्रंशद्योजनमायता|
छायावानिससंहस्यजलेचा�तिाभवत्|| 76||
श्वेताभ्रघनिाजीववायुपुत्रानुगासमनी|
तस्यसार्ुर्ुभेछायाववततालवणाम्प्भसस|77||
र्ुर्ुभेसमहातेजामहाकायोमहाकवपः।
वायुमागेतनिालम्प्बेपक्षवातनवपवुतः।।5.1.78।।
येनासौयाततबलवान्वेगेनकवपकुञ्जिः।
तेनमागेणसहसािोणीकृतइवाणुवः।।5.1.79।।
आपातेपक्षक्षसङ्घानांपक्षक्षिाजइवव्रजन्।
हनुमान्मेघजालातनप्रकषुन्मा�तोयथा।।5.1.80।।

69. पाण्डुिा�णवणाुतननीलमाजञ्जष्ठकातनच।
कवपनाकृष्यमाणातनमहाभ्राणणचकासशिे।।5.1.81।।
प्रववशन्नभ्रजालातनतनष्पतंश्चपुनःपुनः।
प्रच्छन्नश्चप्रकाशश्चचन्िमाइवलक्ष्यते।।5.1.82।।
प्लवमानंतुतंदृष््वाप्लवगंत्वरितंतदा|
ववृर्ुुःपुष्पवषाुणणदेवगन्धवुदानवाः|| 83||
ततापनद्रहतंसूयुःप्लवन्तंवानिेश्विम्|
ससर्ेवेचतदावायूिामकायाुथुससद्धये||84||
ऋषयस्तुष्टुवुश्चैनंप्लवमानंववहायसा|
जिुश्चदेवगन्धवाुःप्रशंसन्तोमहौजसं||85||

70. नागाश्चतुष्टुवुयगक्षािक्षांससववबुधाःखगाः|
प्रेक्ष्याकाशेकवपविंसहसाववगतक्लमम्|| 86||
तजस्मन्प्लवगशादूुलेप्लवमानेहनूमतत|
इक्ष्वाकुकुलमानाथीगचन्तयामाससागिः|| 87||
साहाय्यंवानिेन्िस्ययद्रदनाहंहनूमतः|
करिष्यासमभववष्यासमसवुवाच्योवववक्षताम्|| 88||
अहसमक्ष्वाकुनाथेनसगिेणवववधधुतः|
इक्ष्वाकुसधचवश्चायंनावसीद्रदतुमहगतत|| 89||
तथामयाववधातव्यंववश्रमेतयथाकवपः||90||

71. शेषंचमतयववश्रान्तःसुखेनाततपततष्यतत|
इततकृत्वामततंसाध्वींसमुिश्छन्नमम्प्भसस||91||
द्रहिण्यनाभंमैनाकमुवाचधगरिसत्तमम्|
त्वसमहासुिसङ्घानांपातालतलवाससनाम्||92
देविाज्ञाधगरिश्रेष्ठपरिघःसंतनवेसशतः|
त्वमेषांज्ञातवीयाुणांपुनिेवोत्पततष्यताम्|93||
पातालस्याप्रमेयस्यद्वािमावृत्यततष्ठसस|
ततयुगूध्वुमधश्चैवशजक्तस्तेशैलवधधुतुम्||94
तस्मात्प्सञ्चोदयासमत्वामुविष्ठनगसत्तम|
सएषकवपशादूुलस्त्वामुपयेततवीयुवान्||95

72. हनूमान्रामकायाुथंभीमकमाुखमाप्लुतः|
तस्यसाह्यंमयाकायुसमक्ष्वाकुकुलवततुनः||96||
ममइक्ष्वाकवःपूज्याःपिंपूज्यतमास्तव|
कुरुसाधचव्यमस्माकंननःकायुमततक्रमेत्||97||
कतुव्यमकृतंकायंसतांमन्युमुदीियेत्|
ससललादूध्वुमुविष्ठततष्ठत्प्वेषकवपस्त्वतय||98||
अस्माकमततधथश्चैवपूज्यश्चप्लवतांविः|
चामीकिमहानाभदेवगन्धवुसेववत||99||
हनूमांस्त्वतयववश्रान्तस्ततःशेषंिसमष्यतत|
काकुत्स्थस्यानृशंस्यंचमैधथल्याश्चवववासनम्||100||

73. श्रमंचप्लवगेन्िस्यसमीक्ष्योत्थातुमहगसस|
द्रहिण्यनाभोमैनाकोतनशम्प्यलवणाम्प्भसः||101||
उत्प्पपातजलात्तूणंमहािुमलतायुतः|
ससागिजलंसभत्त्वािभूवात्युजत्थतस्तदा||102
यथाजलधिंसभत्त्वादीप्तिजश्मद्रदुवाकिः|
समहात्मामुहूतेनसवुतःससललावृतः।।5.1.103।।
आद्रदत्योदयसङ्काशैिासलखद्सभरिवाम्प्बिम्|
शातकुम्प्भमयैःशृङ्गैःसककंनिमहोिगैः||104||
तस्यजाम्प्बूनदैःशृङ्गैःपवुतस्यसमुजत्थतैः||105||

74. आकाशंशस्त्रसङ्काशमभवत्काञ्चनप्रभम्|
जात�पमयैःशृङ्गैभ्राुजमानैःस्वयंप्रभैः||106
आद्रदत्यशतसङ्काशःसोऽभवद्गिरिसत्तमः|
तमुजत्थतमसङ्गेनहनूमानग्रतःजस्थतम्||107||
मध्येलवणतोयस्यवव्नोऽयसमतततनजश्चतः|
सतमुजच्ितमत्यथंमहावेगोमहाकवपः||108||
उिसापातयामासजीमूतसमवमा�तः|
सतदापातततस्तेनकवपनापवुतोत्तमः|| 109||
बुद्ध्वातस्यकपेवेगंजहर्गचननन्दच|
तमाकाशगतंवीिमाकाशेसमवजस्थतम्||110||

75. प्रीतोहृष्टमनावाक्यमब्रवीत्प्पवुतःकवपम्|
मानुषंधाियन्�पमात्मनःसशखिेजस्थतः|| 111||
दुष्किंकृतवान्कमुत्वसमदंवानिोत्तम|
तनपत्यममशृङ्गेषुववश्रमस्वयथासुखम्|| 112||
िाघावस्यकुलेजातै�दधधःपरिवधधुतः|
सत्वांिामद्रहतेयुक्तंप्रत्प्यचगयततसागिः|| 113||
कृतेचप्रततकतुव्यमेषधमुःसनातनः|
सोऽयंतत्प्रततकािाथीत्वत्तःसंमानमहगतत|| 114||
त्वजन्नसमत्तमनेनाहंबहुमानात्प्रचोद्रदतः|
ततष्ठत्वंहरिशादूुलमतयववश्रम्प्यगम्प्यताम्||115

76. तवसानुषुववश्रान्तःशेषंप्रक्रमताम्इतत|
योजनानांशतंचावपकवपिेषसमाप्लुतः।|116।।
तद्रददंगन्धवत्स्वादुकन्दमूलफलंबहु|
तदास्वाद्यहरिश्रेष्ठववश्रान्तोऽनुिसमष्यसस|| 117||
अस्माकमवपसम्प्बन्धःकवपमुख्यस्त्वयात्स्तवै|
प्रख्यतजस्त्रषुलोकेषुमहागुणपरिग्रहः|| 118||
वेगवन्तःप्लवन्तोयेप्लवगामा�तात्मज|
तेषांमुख्यतमंमन्येत्वामहंकवपकुञ्जि|| 119||
अततधथःककलपूजाहुःप्राकृतोऽवपववजानता|
धमंजजज्ञासमानेनककंपुनयाुदृशोभवान्|| 120||

77. त्वंद्रहदेववरिष्ठस्यमा�तस्यमहात्मनः|
पुत्रस्तस्यैववेगेनसदृशःकवपकुञ्जि|| 121||
पूजजतेत्वतयधमुज्ञपूजांप्राप्नोततमा�तः|
तस्मात्त्वंपूजनीयोमेर्ृणुचाप्यत्रकािणम्|| 122||
पूवंकृतयुगेतातपवुताःपक्षक्षणोऽभवन्|
तेऽवपजग्मुद्रदुशःसवाुग�डातनलवेधगनः|| 123||
ततस्तेषुप्रयातेषुदेवसङ्घाःसहवषुसभः|
भूतातनचभयंजग्मुस्तेषांपतनशङ्कया|| 124||
ततःक्रुद्धःसहस्राक्षःपवुतानांशतक्रतुः|
पक्षांत्श्चच्छेदवज्रेणतत्रतत्रसहस्रशः|| 125||

78. समामुपगतःक्रुद्धोवज्रमुद्यम्प्यदेविा्|
ततोऽहंसहसाक्षक्षप्तःश्वसनेनमहात्मना||126||
अजस्मँल्लवणतोयेचप्रक्षक्षप्तःप्लवगोत्तम|
गुप्तपक्षःसमग्रश्चतववपत्रासभिक्षक्षतः|| 127||
ततोऽहंमानयासमत्वांमान्योद्रहमममा�तः|
त्वयामेह्येषसम्प्बन्धःकवपमुख्यमहागुणः|| 128||
अजस्मन्नेवङ्गतेकायेसागिस्यममैवच|
प्रीततंप्रीतमनाकतुंत्वमहगससमहाकपे|| 129||
श्रमंमोक्षयपूजांचगृहाणकवपसत्तम|
प्रीततंचबहुमन्यस्वप्रीतोऽत्स्मतवदशुनात्|| 130||

79. एवमुक्तःकवपश्रेष्ठस्तंनगोत्तममब्रवीत्|
प्रीतोऽत्स्मकृतमाततथ्यंमन्युिेषोऽपनीयताम्|| 131||
त्वितेकायुकालोमेअहश्चाप्यततवतगते|
प्रततज्ञाचमयादत्तानस्थातव्यसमहान्तिा|| 132||
इत्युक्त्वापाणणनाशैलमालभ्यहरिपुङ्गवः|
जिामाकाशमाववश्यवीयुवान्प्रहसजन्नव|| 133||
सपवुतसमुिाभ्यांबहुमानादवेक्षक्षतः|
पूजजतश्चोपपन्नासभिाशीसभुितनलात्मजः|| 134||
अथोध्वंदूिमुत्पत्यद्रहत्वाशैलमहाणुवौ|
वपतुःपन्थानमास्थायजिामववमलेऽम्प्बिे|| 135||

80. भूयश्चोध्वुगततंप्राप्यधगरिंतमवलोकयन्|
वायुसूनुतनुिालम्प्बेजिामववमलेऽम्प्बिे|| 136||
तद्द्ववतीयंहनुमतोदृष््वाकमुसुदुष्किम्|
प्रर्र्ंसुुःसुिाःसवेससद्धाश्चपिमषुयः|| 137||
देवताश्चाभवन्हृष्टास्तत्रस्थास्तस्यकमुणा|
काञ्चनस्यसुनाभस्यसहस्राक्षश्चवासवः|| 138||
उवाचवचनंधीमान्परितोषात्सगद्गदम्|
सुनाभंपवुतश्रेष्ठंस्वयमेवशचीपततः|| 139||
द्रहिण्यनाभशैलेन्िपरितुष्टोऽत्स्मतेभृशम्|
अभयंतेप्रयच्छासमततष्ठसौम्प्ययथासुखम्|| 140||

81. साह्यंकृतंतेसुमहद्ववक्रान्तस्यहनूमतः|
क्रमतोयोजनशतंतनभुयस्यभयेसतत|| 141||
िामस्यैषद्रहदौत्येनयाततदाशिथेहुरिः|
सजत्क्रयांकुवुताशक्यातोवषतोऽत्स्मदृढंत्वया|| 142||
ततःप्रहषुमलभद्ववपुलंपवुतोत्तमः|
देवतानांपततंदृष््वापरितुष्टंशतक्रतुम्|| 143||
सवैदत्तविःशैलोिभूवावजस्थतस्तदा|
हनूमांश्चमुहूतेनव्यततचक्रामसागिम्|| 144||
ततोदेवाःसगन्धवाुःससद्धाश्चपिमषुयः|
अब्रुवन्सूयुसङ्काशांसुिसांनागमातिम्|| 145||

82. अयंवातात्मजःश्रीमान्प्लवतेसागिोपरि|
हनूमान्नामतस्यत्वंमुहूतंवव्नमाचि|| 146||
िाक्षसं�पमास्थायसुघोिंपवुतोपमम्|
दंष्राकिालंवपङ्गाक्षंवक्त्रंकृत्वानभःस्पृशम्|| 147||
बलसमच्छामहेज्ञातुंभूयश्चास्यपिाक्रमम्|
त्वांववजेष्यत्प्युपायेनववषदंवािसमष्यतत|| 148||
एवमुक्तातुसादेवीदैवतैिसभसत्कृता|
समुिमध्येसुिसात्रबभ्रतीिाक्षसंवपुः||149||
ववकृतंचवव�पंचसवुस्यचभयावहम्|
प्लवमानंहनूमन्तमावृत्येदमुवाचह|| 150||

83. ममभक्षःप्रद्रदष्टस्त्वमीश्विैवाुनिषुभ|
अहंत्वांभक्षतयष्यासमप्रववशेदंममाननम्|| 151||
एवमुक्तःसुिसयाप्राञ्जसलवाुनिषुभः|
प्रहृष्टवदनःश्रीमातनदंवचनमब्रवीत्|| 152||
िामोदाशिधथनाुमप्रववष्टोदण्डकावनम्|
लक्ष्मणेनसहभ्रात्रावैदेह्याचावपभायुया|| 153||
अस्यकायुववषक्तस्यबद्धवैिस्यिाक्षसैः|
तस्यसीताहृताभायाुिावणेनयशजस्वनी||154||
तस्याःसकाशंदूतोऽहंिसमष्येिामशासनात्|
कतुुमहगससिामस्यसाह्यंववषयवाससतन|| 155||

84. अथवामैधथलींदृष््वािामंचाजक्लष्टकारिणम्|
आिसमष्यासमतेवक्त्रंसत्यंप्रततर्ृणोसमते|| 156||
एवमुक्ताहनुमतासुिसाकाम�वपणी|
अब्रवीन्नाततवतेन्मांकजश्चदेषविोमम|| 157||
तंप्रयान्तंसमुद्वीक्ष्यसुिसावाक्यमब्रवीत्।
बलंजजज्ञासमानावैनागमाताहनूमतः।।5.1.158।।
प्रववश्यवदनंमेऽद्यगन्तव्यंवानिोत्तम।
विएषपुिादत्तोममधात्रेततसत्विा।।5.1.159।।
व्यादायववपुलंवक्त्रंजस्थतासामा�तेःपुिः।
एवमुक्तःसुिसयाक्रुद्धोवानिपुङ्गवः||160||

85. अब्रवीत्प्कु�वैवक्त्रंयेनमांववर्दहष्यसे|
इत्युक्त्वासुिसांक्रुद्धोदशयोजनमायतः||161||
दशयोजनववस्तािोिभूवहनुमांस्तदा|
तंदृष््वामेघसङ्काशंदशयोजनमायतम्||162||
चकािसुिसाप्यास्यंववंशद्योजनमायतम्|
हनुमांस्तुततःक्रुद्धजस्त्रंशद्योजनमायतः||163||
चकािसुिसावक्त्रंचत्वारिंशत्तथोजच्ितम्|
िभूवहनुमान्वीिःपञ्चाशद्योजनोजच्ितः||164
चकािसुिसावक्त्रंषजष्टयोजनमायतम्|
तथैवहनुमान्वीिःसप्तततंयोजनोजच्ितः||165||

86. चकािसुिसावक्त्रमशीततंयोजनायतम्|
हनूमानचलप्रख्योनवततंयोजनोजच्ितः||166||
चकािसुिसावक्त्रंशतयोजनमायतम्
तवसानुषुववश्रान्तःशेषंप्रक्रमतासमतत।
तद्दृष््वाव्याद्रदतंत्वास्यंवायुपुत्रःसबुद्धधमान्|
दीघुजजह्वंसुिसयासुघोिंनिकोपमम्|| 167||
सुसंक्षक्षप्यात्मनःकायंिभूवाङ्गुष्ठमात्रकः।
सोऽसभपत्याशुतद्वक्त्रंतनष्पत्यचमहाजवः|
अन्तरिक्षेजस्थतःश्रीमातनदंवचनमब्रवीत्|| 168||
प्रववष्टोऽत्स्मद्रहतेवक्त्रंदाक्षायणणनमोऽस्तुते|
िसमष्येयत्रवैदेहीसत्यंचास्तुवचस्तव|| 169||

87. अथुससद्ध्यैहरिश्रेष्ठिच्छसौम्प्ययथासुखम्|
समानयचवैदेहींिाघवेणमहात्मना|| 171||
तत्तृतीयंहनुमतोदृष््वाकमुसुदुष्किम्|
साधुसाजध्वततभूतातनप्रर्र्ंसुस्तदाहरिम्|| 172||
ससागिमनाधृष्यमभ्येत्यव�णालयम्|
जिामाकाशमाववश्यवेगेनग�णोपमः|| 173||
सेववतेवारिधारिसभःपतगैश्चतनषेववते|
चरितेकैसशकाचायैिैिावततनषेववते||174||
ससंहकुञ्जिशादूुलपतगोिगवाहनैः|
ववमानैःसम्प्पतद्सभश्चववमलैःसमलङ्कृते|| 175||

88. तंदृष््वावदनान्मुक्तंचन्िंिाहुमुखाद्रदव|
अब्रवीत्प्सुिसादेवीस्वेन�पेणवानिम्|| 170||
वज्राशतनसमाघातैःपावकै�पशोसभते|
कृतपुण्यैमुहाभागैःस्वगुजजद्सभिलङ्कृते|| 176||
बहताहव्यमत्यन्तंसेववतेधचत्रभानुना|
ग्रहनक्षत्रचन्िाकुतािागणववभूवषते|| 177||
महवषुगणगन्धवुनागयक्षसमाकुले|
ववववक्तेववमलेववश्वेववश्वावसुतनषेववते|| 178||
देविाजगजाक्रान्तेचन्िसूयुपथेसशवे|
ववतानेजीवलोकस्यववततोब्रह्मतनसमुते|| 179||
बहुशःसेववतेवीिैववुद्याधिगणैवुिैः|
जिामवायुमागेतुग�त्मातनवमा�ततः।।5.1.180।।

89. प्रदृश्यमानःसवुत्रःहनुमान्मा�तात्मजः।
भेजेऽम्प्बिंतनिालम्प्बंलम्प्बपक्षइवाद्रििा्।।5.1.181।।
प्लवमानंतुतंदृष््वाससंद्रहकानामिाक्षसी|
मनसागचन्तयामासप्रवृद्धाकाम�वपणी|| 182||
अद्यदीघुस्यकालस्यभववष्याम्यहमासशता|
इदंद्रहमेमहत्सत्त्वंधचिस्यवशमागतम्|| 183||
इततसजञ्चन्त्यमनसाछायामस्यसमक्षक्षपत्|
छायायांसङ्गृहीतायांगचन्तयामासवानिः|| 184||
समाक्षक्षप्तोऽत्स्मसहसापङ्गूकृतपिाक्रमः|
प्रततलोमेनवातेनमहानौरिवसागिे|| 185||

90. ततयुगूध्वुमधश्चैववीक्षमाणस्ततःकवपः|
ददर्गसमहासत्त्वमुजत्थतंलवणाम्प्भसस|| 186||
तद्धृष््वागचन्तयामासमा�ततववुकृताननम्।
कवपिाजेनकधथतंसत्त्वमद्भुतदशुनम्।।5.1.187।।
छायाग्राद्रहमहावीयंतद्रददंनात्रसंशयः|
सतांबुद्ध्वाथुतत्त्वेनससंद्रहकांमततमान्कवपः||188||
व्यवधगतमहाकायःप्रावृषीववलाहकः।
तस्यसाकायमुद्वीक्ष्यवधुमानंमहाकपेः।।189।।
वक्त्रंप्रसाियामासपातालान्तिसजन्नभम्।
घनिाजीवगजुन्तीवानिंसमसभिवत्।।190।।

91. सददर्गततस्तस्याववकृतंसुमहन्मुखम्|
कायमात्रंचमेधावीममाुणणचमहाकवपः|| 191||
सतस्यावववृतेवक्त्रेवज्रसंहननःकवपः|
सङ्क्षक्षप्यमुहुिात्मानंतनष्पपातमहाबलः|| 192||
आस्येतस्यातनमज्जन्तंददृर्ुुःससद्धचािणाः|
ग्रस्यमानंयथाचन्िंपूणंपवुणणिाहुणा|| 193||
ततस्तस्यनखैस्तीक्ष्णैमुमाुण्युत्कृत्यवानिः|
उत्प्पपाताथवेगेनमनःसम्प्पातववक्रमः|194||
तांतुदृष््वाचधृत्याचदाक्षक्षण्येनतनपात्यच।
सकवपप्रविोवेगाद्ववृधेपुनिात्मवान्।।5.1.195।।

92. हृतहृत्साहनुमतापपातववधुिाम्प्भसस।
तांहतांवानिेणाशुपतततांवीक्ष्यससंद्रहकाम्||196||
भूतान्याकाशचािीणणतमूचुुःप्लवगषुभम्|
भीममद्यकृतंकमुमहत्सत्त्वंत्वयाहतम्||197||
तयस्यत्वेतातनचत्वारिवानिेन्ियथातव||198||
धृततदृुजष्टमुततदाुक्ष्यंसकमुसुनसीदतत|
सतैःसम्प्भाववतःपूज्यःप्रततपन्नप्रयोजनः||199||
जिामाकाशमाववश्यपन्नगाशनवत्कवपः|
प्राप्तभूतयष्ठपािस्तुसवुतःप्रततलोकयन्||200||
योजनानांशतस्यान्तेवनिाजजंददर्गसः|
ददर्गचपतन्नेवववववधिुमभूवषतम्|201|

93. द्वीपंशाखामृगश्रेष्ठोमलयोपवनातनच|
सागिंसागिानूपान्सागिानूपजान्िुमान्||202
सागिस्यचपत्नीनांमुखान्यवपववलोकयन्|
समहामेघसङ्काशंसमीक्ष्यात्मानमात्मना||203||
तन�न्धन्तसमवाकाशंचकािमततमान्मततम्|
कायवृद्धधंप्रवेगंचममदृष््वैविाक्षसाः|204||
मतयकौतूहलंकुयुगरिततमेनेमहाकवपः|
ततःशिीिंसङ्क्षक्षप्यतन्महीधिसंतनभम्||205||
पुनःप्रकृततमापेदेवीतमोहइवात्मवान्|
तिूपमततसंक्षक्षप्यहनुमान्प्रकृतौजस्थतः।।206।।

94. त्रीन्क्रमातनवववक्रम्प्यबसलवीयुहिोहरिः।
सचा�नानाववध�पधािीपिंसमासाद्यसमुितीिम्|
पिैिशक्यप्रततपन्न�पःसमीक्षक्षतात्मासमवेक्षक्षताथुः
||207||
ततःसलम्प्बस्यधगिेःसमृद्धेववधचत्रकूटेतनपपातकूटे|
सकेतकोद्दालकनासलकेिेमहाद्रिकूटप्रततमोमहात्मा||
208||

95. ततस्तुसम्प्प्राप्यसमुितीिं
समीक्ष्यलङ्कांधगरिवयुमूजध्नु।
कवपस्तुतजस्मत्न्नपपात* पवुते
ववधूय�पंव्यथयन्मृगद्ववजान्।।209।।
ससागिंदानवपन्नगायुतं
बलेनववक्रम्प्यहोसमुमासलनम्|
तनपत्यतीिेचमहोदधेस्तदा
ददर्गलङ्काममिावतीम्इव|| 210||
इत्याषेश्रीमिामायणेवाल्मीकीयेआद्रदकाव्येसुन्दिकाण्डेप्रथमस्सगुः।।
द्ववतीयस्सगुः
ससागिमनाधृष्यमततक्रम्प्यमहाबलः|
त्रत्रकूटसशखिेलङ्कांजस्थतांस्वस्थोददर्गह|| १||

96. मङ्गलाचिणम्

97. स्वजस्तप्रजाभ्यःपरिपालयन्तां
न्यायेनमागेणमहींमहीशाः।
गोब्राह्मणेभ्यःशुभमस्तुतनत्यं
लोकाःसमस्ताःसुणखनोभवन्तु॥
कालेवषुतुपजुन्यःपृधथवीसस्यशासलनी|
देशोऽयंक्षोभिद्रहतःसज्जनाःसन्तुतनभुयाः||
लाभस्तेषांजयस्तेषांकुतस्तेषांपिाजयः|
येषासमन्दीविश्यामोहृदयस्थोजनादुनः॥
मङ्गलंकोसलेन्िायमहनीयगुणाब्धये।
चक्रवततुतनूजायसावुभौमायमङ्गलम्॥