1-мавзу. Психологиянинг предмети (2).pptx

csdvdrb

1. МИРЗО УЛУ ҒБЕК НОМИДАГИ ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ МАВЗУ: ПСИХОЛОГИЯНИНГ ПРЕДМЕТИ психология фанлари номзоди , доцент в.б . Усманова Шоира Джумабековна “ПЕДАГОГИКА ВА УМУМИЙ ПСИХОЛОГИЯ” КАФЕДРАСИ

2. 1-мавзу: ПСИХОЛОГИЯНИНГ ПРЕДМЕТИ Режа: 1. Психология ҳақида тушунча 2. Психологиянинг фан сифатида шаклланиши 3. Мия ва психика 4. Онг ҳақида тушунча

3. Психология фанининг предметини шахс психикаси ва унинг психологик хусусиятлари ташкил қилади .

4. Психология сўзининг луғавий маъноси грекча ПСЮХЕ жон, руҳ, логос – фан, таълимот деган маънони англатади. Психология фан сифатида психик фактлар , уларнинг қонуниятлари ва механизмлари ни ўрганади

5. Психик фаолиятлар қуйидаги жараёнларни ўз ичига олади: билиш фаолиятлари билиш жараёнлари шахснинг ҳ иссий , иродавий соҳаси шахснинг индивидуал психологик хусусиятлари диққат, нутқ, фаолият сезги, идрок, хотира, ҳ аёл , тафаккур ҳиссиёт, ирода темперамент, характер, қобилият

6. Психика пайдо бўлишининг асосий шакллари М.Гамезо ва Домашенколарнинг “Атлас по психологии” номли қўлланмасида қуйидагича ифодаланади: й ў налганлик темперамент характер қ обилият Қ изи қ иш Кайфият Ишонувчанлик Шуб ҳ аланувчанлик Апатия Тушкунлик ва бош қ алар с езги и дрок хотира - ҳаёл тафаккур нут қ ди ққ ат Ҳ иссий-иродавий Психиканинг пайдо б ў лишининг асосий шакллари ва уларнинг ў заро бо ғ ли қ лиги. Билиш Жараёнлар Шахс хусусиятлари Ҳ олатлар Ирода Хиссиёт

7. профессор М.Г.Давлетшин фикрича психика деганда – олий даражадаги материянинг (миянинг) хусусияти тушунилиб, у объектив борлиқни акс эттирилишида намоён бўлади, субъект фаолиятини маълум мақсад асосида йўналтиради ҳамда хулқ-атвор негизида шаклланади, профессор В.М.Каримова фикрича психика – инсон руҳиятининг шундай ҳолатики, у ташқи оламни (ички руҳий оламни) онгли тарзда акс эттиришимизни, яъни билишимиз, англашимизни таъминлайди.

8. Акс эттириш жараёнини қуйидагича ифодалаш мумкин. Психиканинг асосий функциялари а кс эттириш ҳ ул қ ва фаолият назорати

9. Ани м изм анима «жон» деган маънони англатади. Жон ўз моҳиятига кўра оловсимон учқундан иборат эканлиги Гераклит томонидан , ёки оловсимон атомдан иборатлиги Демокрит томонидан таъкидланган.

10. Платон «идеялар туғма бўлади» деган ғоялари психологик фикр тараққиётига жуда катта ҳисса қўшди. Платон таълимотига кўра, «идеялар» моҳияти абадий ва ўзгармас, уларнинг табиий оламдан ташқарида олий олами мавжуд бўлиб, одам уларни кўзи билан кўра олмайди.

11. Платон П сихологияда «дуализм» оқимининг асосчиси ҳисобланади . Дуализм сўзи икки ёқламалик ёки икки мустақил фикр деган маънони англатади . Дуализм таълимоти моҳияти, моддий ҳамда руҳий олам тана ва психиканинг бир-бирига бо ғ лиқ бўлмаган ҳолда мавжуд бўлиб , азалдан қарама-қарши нарсалар деб тушунтиради .

12. кишилик тафаккури тарихида биринчи бўлиб руҳ ва жонли тананинг ажралмаслигини исботлаб берди. Унга кўра, жон қисмларга бўлинмайди, лекин у фаолиятимиз давомида озиқланиши, ҳис этиши ва ҳаракатга келиши, ақл-идрок каби турларга оид қобилиятларда намоён бўлиши мумкин. Биринчи қобилиятлар ўсимликга, иккинчиси ва учинчиси ҳайвонларга, тўртинчиси эса инсонларга хосдир. Арасту

13. Психологиянинг фан сифатида юзага келиш босқичлари қуйидаги жадвалда ўз аксини топган 2- бос қ ич Психология онг ҳа қ идаги фан сифатида. 1 - бос қ ич Психология жон ҳ а қ идаги фан XVII асрда табиий фанлар ривожланиши билан бошланади . Фикрлаш , хоҳлаш , ҳ ис қ илиш , қ обилиятини онг деб аташган . Ў з - ў зини кузатиш асосий метод ҳ исобланган . Бу й ў налиш психологияда бундан 2500 йил олдин пайдо б ў лган . Инсон ҳ аётидаги барча нарсалар , тушунча ларни , тушунарсиз ҳ одисаларни жон , ру ҳ билан тушунтиришга ҳ аракат қ илганлар .

14. 3- бос қ ич Психолоогия хул қ -атвор ҳ а қ идаги фан 4- бос қ ич Психология, психиканинг механизмлари, қ онуниятлари ва фактларини ў рганувчи фан сифатида Дунёга материалистик ну қ таи-назардан қ араш шаклланган . Россия психологияси-нинг асосида акс эттириш назарияси асосий қ онуният сифатида к ў рсатилади . XIX асрдан бошланади . Психологиянинг вазифаси к ў рган нарсаларни бевосита кузатиш , ани қ ро ғ и инсон ҳ ул қ - атворини фаолиятини реакциясини кузатиш деб ҳ исобланган . Бунда мотивларнинг ўрни ҳисобга олинмаган .

15. Психология фанининг илмий асосга қурилишида инглиз олими Гоббс (1588-1679) руҳни мутлақо рад этиб, механик ҳаракатни ягона воқелик деб тан олиб, унинг қонуниятлари психологиянинг ҳам қонуниятлари эканлигини таъкидлади.

16. Нидерландиялик олим Спиноза (1632-1677) онгни катта кўламга эга материядан сира қолишмайдиган воқелик, яъни яққол нарса деб, тушунтирди. У детерминизм (лотинча demmerminara - белгилайман) тамойилининг, яъни табиат, жамият ҳодисаларининг, шу жумладан, психик ҳодисаларнинг объектив сабаблар билан белгиланлиги ҳақидаги таълимот тарғиботчиси эди.

17. XVII асрда эмперизм ва сенсуализмни тажриба ва ҳис этиладиган билимнинг «соф» ақл-идрокдан афзаллиги ҳақидаги таълимотнинг, яъни ақлда ҳеч қандай туғма ғоялар ва тамойиллар бўлиши мумкин эмаслиги ҳақидаги таълимотнинг олдинги маррага кўтарилишига олиб келди. Бу таълимотни инглиз файласуфи ва педагоги Жон Локк (1632-1704) астойдил ҳимоя қилиб чиққан эди. Уни эмпирик психологиянинг асосчиси деб, ҳисоблаш қабул қилинган.

18. Инглиз тадқиқотчиси Чарльз Белл ва француз Франсуа Мажанди Ё йилувчи ва ҳаракат нервлари ўртасидаги тафовут очиб берилди. Унинг негизида психология фанида «рефлектор ёйи » деган янги тушунча пайдо бўлди . Буларнинг натижасида ихтиёрий ( онгли ) ва ихтиёрсиз ( онгсиз ) рефлектор турлари кашф қилинди .

19. Миянинг танага бўлган нисбати: Кит миясининг танасига нисбати фил миясининг танасига нисбати маймун миясининг танасига нисбати Одам миясининг танасига нисбати

20. Инсон бош мияси, ҳайвон миясидан фарқли жиҳатлари (оғирлигига нисбатан): Одам мияси 1400 г От мияси 650 г Горилла мияси 400 г Ҳўкиз мияси 500 г Кит мияси 2800 г Фил мияси 4000 г

21. Одам мияси тузилиши

22. Рефлекс О рганизмнинг ташқи ва ички таъсирларга марказий нерв тизими орқали берган жавоб реакциясидир. И.М.Сеченов томонидан инсон ҳаётида рефлекслар юқори баҳоланиб, унга қуйидагича таъриф берилади: “Онгли ва онгсиз ҳаётнинг барча актлари (ҳаракатлар) келиб чиқиши усулига (моҳиятига) кўра рефлекслардир ”.

23. Анализаторлар бу нерв физиологик аппарат бўлиб, перифериядаги нерв учидан (рецептор ) ва сезувчи нервдан( ўтказиш йўли ) мия қобиғининг тегишли қўзғатувчини қабул қилувчи соҳасидан иборатдир.

24. Одам бош мияси, мия катта ярим шарларининг ихтисослашган функцияларининг мавжудлиги ҳақидаги маълумотлар қуйидаги жадвалда келтирилган. № Чап ярим шар Ўнг ярим шар 1. Хронологик таркиб Ўтаётган вақт 2. Харита ва чизмаларни ўқиш Аниқ макон 3. Номларни, изларни белгиларни ёдда сақлаб қолиш Тасаввурлар, аниқ воқеаларни ёдда сақлаб қолиш 4. Нутқ фаолияти моҳиятини ҳис этиш Эмоционал ҳолатни идрок этиш 5. Оламни хурсандчиликда осойишта кўриш Оламни ғамгин ҳолда кўриш 6. Батафсил идрок қилиш Яхлит идрок қилиш

25. Онг психиканинг энг юксак даражаси бўлиб у фақат инсонгагина хосдир.

26. Онгсизлик бу шундай психик жараёнлар ва ҳодисалар йи ғ индисики , унда инсон ўз хатти-ҳаракатларига жавоб бермайди , англамайди . Бунга туш кўриш , баъзи патологик ҳодисалар , алахлаш , галлюцинация кабилар киради .

27. ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!