1

1

1. UKŁAD KOSTNY I STAWY

2. Układ kostny to zarazem podpora dla miękkich tkanek naszego ciała, chroni kluczowe organy przed urazami. Zbudowany jest z kości, które, w zależności od pełnionej roli, przybierają różne kształty i rozmiary.

3. Układ kostny  ( szkielet ) to podpora całego naszego organizmu, a zarazem miejsce, do którego przyczepione są mięśnie. Odgrywa bierną rolę w procesie poruszania, przenosząc siłę mięśni, co pozwala na wykonywanie ruchów. C hroni ważne narządy naszego ciała (zwłaszcza mózg, rdzeń kręgowy i serce) oraz układ krwionośny (szpik), przed uszkodzeniami. Stanowi podstawowy magazyn ważnych pierwiastków. W układzie kostnym mieści się około 99% wapnia, 88% fosforu oraz 50% magnezu, zawartych w całym naszym organizmie.

4. Podstawowym budulcem układu kostnego jest  tkanka kostna , oraz niewielkiej ilości również tkanka chrzęstna. G łównym narządem jest kość . Kości tworzą żywe komórki tkanki kostnej :   osteocyty  - które odpowiadają za odżywianie kości,  osteoklasty  - które potrafią rozpuszczać i trawić tkankę kostną   osteoblasty  - budują kości. Aktywność tych komórek sprawia, że kość nie jest niezmienna, ale ulega ciągłej  przebudowie . Dzięki temu możliwy jest zarówno wzrost, odbudowa po uszkodzeniach, jak i dostosowanie kształtu kości do działających na nie obciążeń . Szacuje się, że w ciągu roku wymieniane jest około 10% masy kostnej człowieka.

5. Komórki otoczone są  substancją międzykomórkową , której głównym składnikiem są włókna kolagenowe oraz inne białka. Część mineralna kości, dzięki której są one twarde i wytrzymałe, zbudowana jest z soli wapnia i fosforu, które odkładają się wzdłuż włókien kolagenu.

6. Substancja międzykomórkowa tworzy blaszki kostne, ułożone charakterystycznie dla dwóch rodzajów tkanki kostnej. W   tkance kostnej zbitej  są upakowane gęsto, dzięki czemu jest ona bardzo wytrzymała. Tkanka zbita znajduje się m.in. na powierzchniach kości płaskich i w trzonach kości długich. W   tkance kostnej gąbczastej , blaszki tworzą nieregularną strukturę, przypominającą gąbkę. Znaleźć ją można wewnątrz kości płaskich, a także w nasadach kości długich. Wewnątrz niektórych kości znajduje się  jama szpikowa , wypełniona  szpikiem kostnym . Kość otacza  okostna  - silnie unaczyniona i ukrwiona błona, która zarazem odżywia i chroni kości przed uszkodzeniami.

7. Ze względu na kształt, kości możemy podzielić na:  - kości długie  (np. kość udowa i ramienna),  kości krótkie  (w tym kości śródręcza i śródstopia),  kości płaskie  (jak łopatka, mostek, czy kości sklepienia mózgoczaszki), wypełnione powietrzem  kości pneumatyczne (np. szczęka i kość sitowa),  kości różnokształtne  (jak np. kręgi)   kości heterotopowe , zwane również  trzeszczkami  (np. rzepka), które powstają w efekcie kostnienia ścięgien.

8. Kształt oraz wielkość kości mówią nam o tym, jaką rolę w organizmie pełni dana kość. - D uże kości długie służą do dźwigania mięśni, - kości krótkie przydają się do tworzenia elastycznych połączeń (jak te w dłoni), - wytrzymałe kości płaskie (budują chociażby czaszkę), m.in. dobrze osłaniają cenne organy.

9. Szkielet  dorosłego człowieka tworzy około 206 połączonych ze sobą kości. Można je podzielić na: kości czaszki, kręgosłup, kości klatki piersiowej oraz kości kończyn górnych i dolnych. Czaszka  zbudowana jest z dwóch części. Puszka złożona z kilku kości, która osłania mózg, to tzw.  mózgoczaszka , a pozostałe kości, tworzące szkielet twarzy, to  trzewioczaszka .

10. Kręgosłup  składa się z około 32-34  kręgów , chroniących biegnący wewnątrz nich  rdzeń kręgowy . Można je podzielić na : 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych, 5 kręgów lędźwiowych, 5 kręgów krzyżowych od 3 do 5 kręgów guzicznych (lub ogonowych).

11. Klatkę piersiową  tworzy z kolei 12 par  żeber , połączonych z kręgami piersiowymi. Dziesięć górnych łączy się również z mostkiem.  Mostek  to płaska kość, która zamyka klatkę piersiową od przodu.

12. Kości kończyn górnych  składają się z: kości obręczy górnej (łopatki i obojczyka), kości ramiennej, dwóch kości przedramienia (promieniowej i łokciowej) Kości ręki (w tym: kości nadgarstka, śródręcza oraz palców, złożonych z paliczków).

13. W skład  kości kończyn dolnych  wchodzą : kości obręczy dolnej (czyli złożona z kilku kości miednica), kość udowa, rzepka, goleń (złożona z kości piszczelowej i kości strzałkowej) kości stopy (w tym kości stępu , kości śródstopia i palców, złożonych z paliczków).

14. Układ kostny - budowa stawów Połączenia pomiędzy kośćmi dzielimy na ruchome i nieruchome.  Połączenia nieruchome tworzą zrosty kilku kości, połączonych różnymi rodzajami tkanki łącznej, tzw.: więzozrosty (z tkanki włóknistej), chrząstkozrosty (z chrząstki) i najbardziej wytrzymałe - kościozrosty (z kości).

15. Do  połączeń ruchomych  zaliczamy   stawy . W zależności od sposobu poruszania się jednej kości względem drugiej wyróżniamy ich różne typy, w tym stawy: - obrotowe, zawiasowe, obrotowo-zawiasowe, eliptyczne, siodełkowe, panewkowe, kuliste, śrubowe płaskie.

16. Staw  tworzą minimum dwie powierzchnie stawowe kości pokryte  chrząstką stawową , która pełni rolę amortyzatora. Pomiędzy nimi znajduje się  jama stawowa  - przestrzeń, wypełniona tłustą  mazią stawową , która służy zmniejszaniu tarcia pomiędzy kośćmi w trakcie wykonywania ruchów . Kości łączą ze sobą pasma  więzadeł , zbudowanych z tkanki łącznej, które wzmacniają połączenia między nimi. Z zewnątrz staw otacza   torebka stawowa . W niektórych stawach, pomiędzy powierzchniami stawowymi występują jeszcze "podkładki" z chrząstki, które stanowią dodatkowe zabezpieczenie dla połączonych ze sobą kości. Takimi podkładkami są na przykład  krążki międzykręgowe , znajdujące się pomiędzy kręgami kręgosłupa oraz  łąkotki  w stawie kolanowym .

17. Reumatoidalne zapalenie stawów (inaczej RZS, gościec lub reumatyzm), to choroba, która ujawnia się zwykle pomiędzy 30 50 r.ż ., a większość chorych stanowią kobiety. Jej przyczyny również nie są do końca znane, choć za jeden z czynników, które mogą ją wywołać uznaje się nieprawidłowe działanie układu immunologicznego, który za wroga uznaje komórki własnego organizmu, tworzące stawy, w efekcie czego powstają stany zapalne.

18. Najbardziej charakterystycznymi objawami RZS jest ból, sztywność i obrzęk stawów rąk i stóp, może ona również zaatakować inne stawy. Charakterystycznym objawem są  guzki reumatoidalne , czyli twarde, niebolesne zgrubienia podskórne, zlokalizowane najczęściej w okolicy stawów rąk i łokci. Brak leczenia prowadzi do stopniowego niszczenia stawów, a później upośledzenia funkcjonowania, czego efektem jest postępująca niepełnosprawność i przedwczesna śmierć. Leczenie powinno zostać rozpoczęte jak najwcześniej, można spowolnić postępowanie choroby, a w niektórych przypadkach nawet uzyskać remisję.

19. Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów: - obrzęk ból stawów (zwykle zapalenie stawów występuje symetrycznie); s ztywność poranna; ograniczenie ruchomości stawów;

20. N ajczęściej stan zapalny dotyka stawów dłoni i stóp, ale zdarza się, że obejmuje także pozostałe stawy, m.in. kolanowe, barkowe, żuchwowo-skroniowe, nieco rzadziej kręgosłup; - twarde guzki w okolicach łokci, kolan i innych miejsc narażonych na drobne urazy; - stan zapalny atakuje niekiedy narządy wewnętrzne, np. nerki, płuca

21. Ryzyko zachorowania na reumatoidalne zapalenie stawów. Najczęściej na reumatoidalne zapalenie stawów zapadają osoby, których dotyczy obciążenie dziedziczne. Często także ta choroba następuje na skutek defektów w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. W niektórych przypadkach głównym podłożem jest zakażenie o charakterze bakteryjnym. Stres oraz palenie papierosów mogą przyczynić się do zachorowania na reumatoidalne zapalenie stawów.

22. Diagnostyka: Badania krwi (OB i na obecność tzw. czynnika reumatoidalnego), rezonans magnetyczny, USG, RTG.

23. Powikłania: Zesztywnienia, zniekształcenia i zniszczenie stawów, uszkodzenie rdzenia kręgowego, zapalenie naczyń, niewydolność oddechowa powodująca duszności, owrzodzenia skóry, niewydolność nerek.

24. Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów: Stosuje się m.in. sole złota, w niewielkich dawkach glikokortykoteroidy i leki immunosupresyjne zapobiegające niszczeniu stawów. Dolegliwości bólowe łagodzą a niesterydowe leki przeciwzapalne. Nieodłączną częścią terapii są ćwiczenia i zabiegi fizjoterapeutyczne zalecone przez rehabilitanta.