بهداشت 1.pptx (oral health and microbiology)

oral health and microbiology

1. مقدمه حفره دهان پس از روده بزرگ دومین اکوسیستم متنوع میکروبی بدن است (بیش از ۷۰۰ گونه باکتری) . تجمع پلاک میکروبی روی سطوح دندان، در افراد مستعد، موجب تحریک پاسخ‌های ایمنی-التهابی می‌شود و عامل اصلی آسیب به بافت‌های نگهدارنده دندان (پریودنتیت) است .

2. این میکروگرافی رنگ‌آمیزی شده از پلاک دندانی را نشان می‌دهد که باکتری‌های گرم مثبت (رنگ آبی) و گرم منفی (رنگ قرمز) در آن دیده می‌شوند .

3. معرفی کلی عوامل میکروبی دهانی • میکروارگانیسم‌های دهان شامل باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و آرکی‌ها هستند و باکتری‌ها بخش عمده‌ای را تشکیل می‌دهند . • در شرایط سلامت، میکروارگانیسم‌های زمینه‌ای (مثلاً گونه‌های Actinomyces و Streptococcus ) به‌صورت متعادل در پلاک حضور دارند • در صورت تغییر محیط (تغذیه، خشکی دهان، عدم رعایت بهداشت) تعادل این جمعیت به هم خورده و پلاک میکروبی رشد بیش از حد پیدا می‌کند .

4. ویژگی‌های میکروارگانیسم‌های دهانی مرتبط با پریودنتال • میکروب‌های اولیه پلاک عمدتاً گرم مثبت (کوکسی‌ها و باسیل‌های فاقد حرکت) هستند، از جمله گونه‌های استرپتوکوکوس و اکتینومیست . این‌ها به لایه پروتئینی پلیکل می‌چسبند . • با بلوغ پلاک و ایجاد محیط ب ی‌هوازی ، جمعیت میکروبی به سوی باكتری‌های گرم منفی حرکت می‌کند .

5. در دوره‌های پیشرفته پلاک، گونه‌هایی مانند Porphyromonas gingivalis ، Tannerella forsythia و )Treponema denticola باکتری‌های «کمپلکس قرمز») غالب می‌شوند . • بسیاری از پاتوژن‌های پریودنتال، از جمله Porphyromonas و Fusobacterium، فاقد توانایی تولید اسید از کربوهیدرات هستند و با آنزیم‌های پروتئولیتیک خود به تخریب بافت‌ها کمک می‌کنند.

6. مراحل تشکیل پلاک دندانی • مرحله ۱ (لایه پلیکل): بلافاصله پس از مسواک زدن، بر سطح مینای دندان یک لایه نازک از پروتئین‌های بزاقی تشکیل می‌شود . این لایه چسبناک سبب ایجاد بستر مناسبی برای چسبیدن باکتری‌ها می‌گردد .

7. • مرحله ۲ (کلنیزاسیون اولیه): در عرض چند ساعت ، باکتری‌های اولیه (عمدتاً گرم مثبت مثل Streptococcus sanguis و Actinomyces viscosus به پلیکل می‌چسبند و شروع به تکثیر می‌کنند . این کلنی‌های اولیه می‌توانند دیگر باکتری‌ها را جذب کنند . • مرحله ۳ (کلنیزاسیون ثانویه و بلوغ پلاک ): در روزهای بعد ، باکتری‌های ثانویه شامل گونه‌های گرم منفی (مثل Prevotella intermedia, Fusobacterium nucleatum , Porphyromonas gingivalis و Capnocytophaga spp. ) به‌جمعیت پلاک اضافه می‌شوند . این باکتری‌ها به کمک فرآیندهای هم‌چسبندگی coaggregation ) ) به باکتری‌های اولیه می‌چسبند و بیوفیلم غنی و بلوغ‌یافته را تشکیل می‌دهند .

8. تفاوت پلاک‌های زیر و بالای لثه • پلاک بالای لثه :( Supragingival ) روی تاج دندان و بالای خط لثه تشکیل می‌شود. این محیط غنی از اکسیژن است. در پلاک بالای لثه، باکتری‌های گرم مثبت (کوکسی و باسیل‌های فاقد حرکت) در تماس مستقیم با سطح دندان غالب‌اند، در حالی که در لایه‌های بیرونی پلاک، باکتری‌های گرم منفی و فیلامنتوس (از جمله اسپیروکت‌ها) افزایش می‌یابند .

9. • پلاک زیر لثه :(Subgingival) در عمق شیار پریودنتال (زیر خط لثه) تشکیل می‌شود. این محیط بی‌هوازی و دارای مایعات با منشاء خونی است. در پلاک زیر لثه باکتری‌های گرم منفی و میله‌ای(مانند گونه‌های Porphyromonas , Tannerella , Treponema و ( Prevotella رشد می‌کنند که به بافت‌های نرم و سخت حمله می‌کنند .

10. نقش باکتری‌های خاص • ) Actinomyces گرم‌مثبت ): کل و نیزاتور اولیه پلاک است و در پوسیدگی‌های ریشه و ژنژیویت نقش دارد . • Streptococcus (گرم‌مثبت ): از باکتری‌های اولیه پلاک است؛ گونه‌هایی مثل S. mutans در پوسیدگی دندان شناخته‌شده‌اند و گونه‌هایی مثل S . sanguis در پلاک سالم نقش دارند . • Porphyromonas gingivalis (گرم‌منفی ): عامل کلیدی پریودنتیت مزمن است و با تولید پروتئازهای قوی ( gingipains ) به تخریب بافت‌های پریودنتال کمک می‌کند . این باکتری جزو کمپلکس قرمز پریودنتال است.

11. • Fusobacterium nucleatum (گرم‌منفی ): میله‌ای، فاقد حرکت؛ به‌عنوان «میانجی» (پل) بین کلنیزاتورهای اولیه و ثانویه عمل می‌کند و اتصال گونه‌های مختلف را تسهیل می‌نماید . • Prevotella intermedia و Tannerella forsythia (گرم‌منفی ): در موارد ژنژیویت مکرر و پریودنتیت یافت می‌شوند و فعالیت آنزیمی بالایی دارند.

12. پیامدهای میکروبی در پریودنتیت و ژنژیویت • تجمع پلاک میکروبی باعث التهاب لثه (ژنژیویت) می‌شود. اگر این التهاب برطرف نشود، به تدریج بافت نگهدارنده دندان (الیاف لیگامان پریودنتال و استخوان آلوئولار) تخریب می‌شود و پریودنتیت ایجاد می‌گردد .

13. • در پریودنتیت، حجم لثه کاهش یافته و فضای پریودنتال بزرگ می‌شود (تشکیل پاکت). سپس از دست رفتن استخوان آلوئولار رخ می‌دهد و در مراحل پیشرفته ممکن است دندان لق شده و بیفتد . • بنابراین، پاکسازی پلاک میکروبی و کاهش جمعیت این پاتوژن‌ها برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و حفظ سلامت پریودنتال ضروری است .

14. روش‌های کنترل پلاک میکروبی • مسواک زدن منظم (دوبار در روز) و استفاده روزانه از نخ دندان یا مسواک‌های بین‌دندانی برای حذف مکانیکی پلاک از سطوح دندان و بین‌دندانی. • دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده (مثلاً کلرهگزیدین) به عنوان کمکی برای کاهش تعداد باکتری‌ها در پلاک (به‌ویژه هنگامی که التهاب زیاد است) استفاده می‌شوند .

15. • جرم‌گیری و بروساژ (Scaling & Root Planing ) روش‌های حرفه‌ای حذف پلاک و جرم‌های سخت‌شده از زیر لثه در کلینیک دندانپزشکی که باعث کاهش فوری بار میکروبی و التهاب می‌شوند. • آموزش بیمار و تغییر سبک زندگی: رژیم غذایی کم قند، ترک سیگار و آموزش مداوم بهداشت دهان باعث کاهش تشکیل مجدد پلاک می‌شوند.

16. نتیجه‌گیری کنترل صحیح پلاک میکروبی با استفاده از روش‌های مکانیکی و شیمیایی، اساس پیشگیری و درمان بیماری‌های پریودنتال است. شناخت ترکیب و مراحل تشکیل پلاک (از باکتری‌های اولیه تا کمپلکس های پاتوژن) در بهبود استراتژی‌های درمانی و مراقبت‌های پیشگیرانه نقش اساسی دارد.

17. منابع • نیومن و کارانزا، پریودنتولوژی بالینی (ویرایش سیزدهم، ۲۰۱۹)، فصل ۸.