1.4 RACHNA SHARIR (ANATOMY)
Theory- Two Papers-200 Marks–(100 marks each) Teaching Hours-180 hours
PAPER-I 90 marks
PART-A 45 marks
1. Shariropkramaniya Shaarira Sharira and shaarira vyakhya (definitions of sharira and
shaarira), shadangatvam (six regions of the body), anga pratyanga vibhaga (sub divisions).
Mrita sharir samshodhan. Shaarira shastra vibhaga, shaarira gyan prayojana . Constitution
of purusha according to dhatubheda, panchabhautikatvam, trigunatmakatvam,
tridoshamayatvam, karma purusha, and doshadhatumala-mulakatvam.
2. Paribhasha Shaarira Kurcha, kandara, jala, asthisanghat, seemanta, seevani, rajju,
snayu and lasika.
3. Garbha Shaarira Garbha definitions, explanation of shukra, artava, garbhadhana. Role of
tridosha and panchmahabhuta in the fetal development. Beeja, beejabhaga and
beejabhagavayava, linga vinischaya, masanumasika garbha vriddhi-krama,
garbhottpadakbhava, garbhavriddhikara bhava, garbha poshana, apara nirmana , nabhinadi
nirmana. Aanga pratyanga utpatti.
4. Pramana Shaarira: Anguli pramana.
5. Asthi Shaarira Asthi vyakhya, number, types, asthi swaroopa, vasa, meda and majja.
6. Sandhi Shaarira Sandhi vyakhya, numbers, types of asthi sandhi.
7. Sira, Dhamani, Srotas Shaarira
a) Definition, types and number of sira and dhamani.
b) Description of Hridaya.
c) Sroto shaarira: Definition, types of srotas and srotomula.
8. Peshi Shaarira
a) Peshi vyakhya, structure, types, number and importance.
b) Description of Peshi.
9. Koshtha Evam Ashaya Shaarira
a) Definition of kostha and number of koshthanga.
b) Types and description of ashaya.
10. Kalaa Shaarira Kalaa: definition and types.
11. Uttamangiya Shaarira Shatchakra, ida, pingala and sushumna nadi - brief description.