16_Intoxicacion_por_Litio_ATD_NRL_Dra_L_Garcia_2016.ppt

monseadeita 0 views 80 slides Oct 07, 2025
Slide 1
Slide 1 of 80
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14
Slide 15
15
Slide 16
16
Slide 17
17
Slide 18
18
Slide 19
19
Slide 20
20
Slide 21
21
Slide 22
22
Slide 23
23
Slide 24
24
Slide 25
25
Slide 26
26
Slide 27
27
Slide 28
28
Slide 29
29
Slide 30
30
Slide 31
31
Slide 32
32
Slide 33
33
Slide 34
34
Slide 35
35
Slide 36
36
Slide 37
37
Slide 38
38
Slide 39
39
Slide 40
40
Slide 41
41
Slide 42
42
Slide 43
43
Slide 44
44
Slide 45
45
Slide 46
46
Slide 47
47
Slide 48
48
Slide 49
49
Slide 50
50
Slide 51
51
Slide 52
52
Slide 53
53
Slide 54
54
Slide 55
55
Slide 56
56
Slide 57
57
Slide 58
58
Slide 59
59
Slide 60
60
Slide 61
61
Slide 62
62
Slide 63
63
Slide 64
64
Slide 65
65
Slide 66
66
Slide 67
67
Slide 68
68
Slide 69
69
Slide 70
70
Slide 71
71
Slide 72
72
Slide 73
73
Slide 74
74
Slide 75
75
Slide 76
76
Slide 77
77
Slide 78
78
Slide 79
79
Slide 80
80

About This Presentation

INTOXICACION LITIO


Slide Content

INTOXICACIONES
MEDICAMENTOSAS: LITIO,
ANTIPSICÓTICOS,
ANTIDEPRESIVOS Y
ANTIEPILÉPTICOS
LIDIA GARCIA GIBERT
SERVICIO DE URGENCIAS
ABRIL 2015

LITIO: GENERALIDADES
•Masa molecular: 7 Daltons (6,941g/mol)
•No se une a proteínas plasmáticas
•Catión monovalente que atraviesa todas las membranas biológicas
•Volumen distribución: 0.6-0.9 L/Kg
•Tmax: 1/2-3 horas (> 12h en sobreingestas)
•Eliminación renal (18-36h y hasta 58h en tto crónico)
INTÉRVALO TERAPÉUTICO: 0.6-1.2 mmol/L

FÁRMACOS QUE INTERACTÚAN CON EL LITIO:
- El litio inhibe el efecto: clorpromacina
- El litio potencia la toxicidad: clozapina (convulsiones), sulpiride, haloperidol
(efectos extrapiramidales) y diltiazem, verapamil (bradicardia)
- Fármacos que potencian los efectos del litio: tiazidas y furosemida;
inhibidores ECA y verapamil; fenitoína, carbamacepina y ácido valproico;
metildopa, haloperidol, tioridazina, sertralina y fluoxetina; astemizol;
diclofenaco, ibuprofeno e indometacina; etanol, tetraciclinas y ampicilina, etc.
- Fármacos que antagonizan los efectos del litio: acetazolamida, aminofilina,
bicarbonato sódico, teofilina, cafeína, etc.
FACTORES QUE MODIFICAN LA CINÉTICA DEL LITIO:
- Edad
- Infecciones
- Deshidratación
- Enfermedades concomitantes (insuficiencia cardiaca, cirrosis hepática,
insuficiencia renal, etc.)

LITIO: clínica
Intoxicación aguda:
Gastrointestinal: náuseas, vómitos, diarreas….
Cardíaco: arritmias (bradicardias, alargamiento QT…)
infradesnivelación del ST, Takotsubo…
Neurológico: letargo, ataxia, confusión, agitación,
temblores, fasciculaciones, mioclonias, convulsiones,
encefalopatía…
Intoxicación crónica:
Neurológico: alteración nivel conciencia (confusión-coma),
convulsiones, mioclonías, fasciculaciones, disfunción
cerebelosa (disartria, ataxia, nistagmus y temblores),
alteración ganglios basales (movimientos coréicos, rigidez,
temblor parkinsoniano, signo "rueda dentada", etc.).
Cardíaco
Renal: Diabetes Insípida Nefrogénica.
Realizar ECG

LITIO: tratamiento
•Intoxicación aguda:
▫Asegurar ABC
▫Que, cuanto, cuando y agravantes
▫EL CARBÓN ACTIVO NO ÉS ÚTIL
▫Disminuir absorción (lavado gástrico y PEG)
▫Aumentar eliminación:
▫Fluidoterapia (diuresis > 100mL/h)
▫Soporte diurético
▫Hemodiálisis (OJO: posible efecto reborte)
•Intoxicación crónica: La actitud dependerà de la litemia, la clínica y
el pronóstico del tiempo de eliminación (tratamiento previo,
clearance renal…)
Dosis tóxica: 50-100mg/Kg
Repetir litemia 4-6/12h
SILENT: Syndrome of Irreversible Lithium Effectuated Neurotoxicity

Litemia (N. 0,5-1,2
mmol/L),  4 h de la
toma del fármaco
Clínica: ausente,
moderada o
grave (*)
Depuración plasmática
de
creatinina Cl. Cr. en
mL/min (**)
Tto previo
con litio
desde hace  1 año
Terapéutica de
elección
1,3-2,0 Ausente Cl.Cr.  60
30  Cl.Cr. < 60
Cl.Cr. < 30
Sí - Fluidoterapia
- Soporte diurético
- Soporte diurético
vs hemodiálisis
1,3-2,4 Ausente Cl.Cr.  60
30  Cl.Cr. < 60
Cl.Cr. < 30
No - Fluidoterapia
- Soporte diurético
- Soporte diurético
vs hemodiálisis
1,3-2,0 Moderada Cl.Cr.  60
30  Cl.Cr. < 60
Cl.Cr. < 30
Sí - Soporte diurético
- Soporte diurético
- Hemodiálisis
1,3-2,4 Moderada Cl.Cr.  60
30  Cl.Cr. < 60
Cl.Cr. < 30
No - Soporte diurético
- Soporte diurético
- Hemodiálisis
1,3-2,0 Grave Indiferente Indiferente - Hemodiálisis
2,1-3,5 Ausente o
moderada
Cl.Cr.  60
30  Cl.Cr. < 60
Cl.Cr. < 30-
Sí - Soporte diurético
- Hemodiálisis
- Hemodiálisis
2,5-3,5 Ausente o
moderada
Cl.Cr.  60
30  Cl.Cr. < 60
Cl.Cr. < 30
No - Soporte diurético
- Hemodiálisis
- Hemodiálisis
2,1-3,5 Grave Indiferente Indiferente - Hemodiálisis
> 3,5 Indiferente indiferente Indiferente - Hemodiálisis
HEMODIALISIS SI:
- Litemia > 3.5 mmol/L
- Litemia > 2.5 mmol/L más una de las siguientes condiciones:
- Síntomas severos
- Insuficiencia renal
- Enfermedades que se agravan con la hidratación intensiva
- Litemia > 1.3 mmol/L tras 36 horas de tratamiento

Indicaciones de depuración extrarrenal:
En presencia de disminución del nivel de conciencia, convulsiones,
o arritmias independientemente de la litemia
Litemia > 4,0 mEq / l y función renal deteriorada
Se sugiere la práctica de depuración extrarremal:
Si la litemia > 5.0 mEq / L
Si hay confusión
Si el tiempo esperado para obtener una litemia < 1,0 mEq / L con
tratamiento óptimo es >36 h
Clin J Am Soc Nephrol 2015 Jan 12. pii: CJN.10021014. [Epub ahead of print]

ANTIPSICÓTICOS / NEUROLÉPTICOS
TÍPICOS:
•Fenotiazinas
▫Alifáticas: clorpromacina,
levomepromacina,
tiflupromazina y acepromazina
▫Piperidínicas: tioridazina,
periciazina, metopimazina y
pipotiazina
▫Piperazínicas: flufenazina,
trifluoperazina, perfenazina
•Butirofenonas: haloperidol,
droperidol, triperidol
•Tioxantenos: tiotixeno,
zuclopentixol, clorprotixeno
•Difenilbutilpiperidinas: pimozida
•Análogos de fenotiazinas:
loxapina, clotiapina
ATÍPICOS:
•Dibenzodiazepinas: clozapina,
loxapina, olanzapina, sertindol,
amisulprida, aripiprazol, ziprasidona y
zotepìna
•Dibenzotiazepinas: Quetiapina,
metiapina
•Deriv. Benzisoxazol: risperidona
ANTIEMÉTICOS:
•Benzamidas: metoclopramida,
clebopride, sulpiride, cisaprida,
domperidona, tiaprida, racloprida
PREPARADOS DEPOT :
Decanoato de flufenazina, Decanoato de
zuclopentixol, Microesferas de
risperidona, Palmitato de pipotiazina

NEUROLÉPTICOS: mecanismo de ACCIÓN
•ACTIVIDAD INHIBITORIA
•ACTUAN A NIVEL DE RECEPTORES:
▫DOPAMINÉRGICOS
▫COLINÉRGICOS
▫ALFA-ADRENÉRGICOS
▫SEROTONINÉRGICOS
•PERFIL FARMACODINÁMICO ÚNICO
ANTIPSICÓTICOS TÍPICOS:
 Antagonizan receptores
dopaminérgicos
 Bloquean receptores
muscarínicos de la acetilcolina
 Bloquean receptores α-1-
adrenérgicos
 Antagonizan histamina-1
 Afectan los canales iónicos
cardíacos
Desequilibrio entre el bloqueo
dopaminérgico y el bloqueo de
los receptores muscarínicos
ANTIPSICÓTICOS ATÍPICOS:
 Antagonizan receptores
dopaminérgicos (D2 mesolímbicos >
D2 del nucleo negroestriado y de la
corteza prefrontal)
 Antagonizan receptores
serotoninérgicos

NEUROLÉPTICOS: SINTOMATOLOGÍA
•SNC: disminución nivel de consciencia, sedación, disartria,
ataxia, delirio, agitación…
•Cardiovascular: hipotensión, trastornos de la conducción
(alargamiento QT, inversión T, bloqueo AV…)…
•Síndrome anticolinérgico: vasodilatación, RAO, sequedad,
hipertermia, midriasis, agitación…
•Síndrome extrapiramidal:
•Hipercinéticos: Distonía aguda, Acatisia, Corea
•Hipocinéticos: Parkinsonismos (acinesia, rigidez
muscular, temblores…)
DOPAMINA /HISTAMINA
ALFA-ADRENÉRGICOS/CANALES IÓNICOS
MUSCARÍNICOS
DOPAMINA/ACETILCOLINA/SEROTONINA

Minns A, Clark RF. Toxicology and overdose of atypical antipsychotics. The Journal of Emergency Medicine 2012; 43(5):906-913
Jolly K, Gammage MD, Keung Cheng K, Bradburn P, Banting MV, Langman MJ. Sudden death in patients receiving drugs
tending to prolong the QT inetrval. Br J Clin Pharmacol. 2009; 68(5):743-751

Hasnain M, Vieweg WV. QTc interval prolongation and Torsade de Pointes associated with second-
generation antipsychotics and antidepressants: a comprehensive Review. CNS Drugs 2014; 28:887-920

SÍNDROME NEUROLÉPTICO
MALIGNO
•Respuesta idiosincrásica
•Bloqueo dopaminérgico (núcleos de la base, hipotálamo y núcleo nigroestriado)
•Incidencia: 0.7-2.4%
•Clínica:
▫Alteración nivel consciencia: Síntoma inicial en 82%
▫Rigidez: temblor, opistótonos, trismus… Aumento CKs
▫Hipertermia: >39ºC
▫Disfunción autonómica: taquicardia, labilidad TA, taquipnea…
•Mortalidad: 20-30%
•Factores riesgo: dosis altas, rápida escalada, cambio de neuroléptico,
administración parenteral
ALTERACIÓN NIVEL DE CONSCIENCIAALTERACIÓN NIVEL DE CONSCIENCIA
RIGIDEZRIGIDEZ
HIPERTERMIAHIPERTERMIA
DISFUNCIÓN AUTONÓMICADISFUNCIÓN AUTONÓMICA

NEUROLÉPTICOS: TRATAMIENTO
•Asegurar ABC
•Rescate del tóxico/Carbón activo (6h postingesta)
•No hay antídoto
•Arritmias:
▫Si QRS ancho: Bicarbonato 1/6M 500ml/6h
▫Bloqueo AV: Bicarbonato 1/6 M. Si falta de respuesta valorar
Isoproterenol y MCP
▫Torsada de Pointes: Sulfato de Magnesio 1.5-3 g e.v.
▫NUNCA antiarrítmicos Clase IA (quinidina, procainamida,
disopiramida),Clase IC (flecainida, propafenona) ni Clase III
(amiodarona, sotalol)
MONITORIZACIÓN Y TRATAMIENTO DE SOPORTE
LIDOCAINA Y CVELIDOCAINA Y CVE

NEUROLÉPTICOS: TRATAMIENTO
•Agitación/Convulsiones: BZD
•Síntomas parkinsonianos: Biperideno (0.1mg/kg im)
•Acatisia: lorazepam (2mg/8h vo) y propranolol (10-20mg/8h vo)
•Síndrome anticolinérgico:
▫BZD: Diazepam o Midazolam ev
▫Si grave afectación del SNC valorar fisoestigmina (2mg ev)
•Síndrome neuroléptico maligno:
▫Hidratación y refrigeración
▫Dantroleno 2.5mg/kg/6h e.v. (máx 10mg/Kg/6h)
▫Bromocriptina 5mg/8h v.o./SNG (máx 40mg/día)
•Hipotensión: hidratación, NA (agonista alfa-adrenérgico)
•OBSERVACIÓN 24-48 HORAS

CASO CLÍNICO Nº 1
•Mujer 64 años con los antecedentes patológicos:
▫Diabetes Mellitus
▫Trastorno esquizoafectivo con múltiples ingresos
▫Probable neuroléptico maligno hace 6 meses
•Tratamiento:
▫Insulina, omeprazol, lormetazepam, olanzapina, biperideno, furosemida y hierro
•Acude por mareo, mioclonias y debilidad en EEII que le imposibilita la
deambulación. Caída casual hace 6 días

CASO CLÍNICO Nº 1
•Exploración física:
▫Hemodinámicamente estable
▫Temblor distal con mejoría en las maniobras de distracción, rigidez en rueda
dentada, marcha imposible de explorar (negativismo)
▫Resto dentro de la normalidad
•Exploraciones complementarias:
▫Analítica, ECG, Rx tórax/abdomen y sedimento
•Sospecha diagnóstica:
Parkinsonismo farmacológico
Mioclonias aisladas
Trastorno esquizoafectivo

CASO CLÍNICO Nº 1
Vuelve a la semana por….
Hoja de derivación:
Postración, somnolencia, rigidez generalizada y mioclonias en
cuello y extremidad superior derecha
Insulina NPH 20 – 0 – 20 e insulina rápida según glucemia capilar
Omeprazol 20mg/24h v.o.
Olanzapina 10mg: 1 – 0 – 2 v.o.
Olanzapina 5mg: 1 – 1 – 1 v.o. si ansiedad
Biperideno 2mg: ½ - 0 – 0 v.o.
Quetiapina 25mg: 0-0-1 v.o.
Plenur (carbonato de litio) 400mg: 1cp cada 12 horas v.o. desde hace 2 meses
LITEMIA: 2.59 mEq/L

INTOXICACIONES
MEDICAMENTOSAS: LITIO,
ANTIPSICÓTICOS,
ANTIDEPRESIVOS Y
ANTIEPILÉPTICOS
LIDIA GARCIA GIBERT
SERVICIO DE URGENCIAS
ABRIL 2015

LITIO
INTOXICACIÓN AGUDA:
Dosis tóxica
Clínica
Tratamiento:
Asegurar ABC
Disminuir Absorción
Acelerar Eliminación
INTOXICACIÓN CRÓNICA
Estrecho margen terapéutico
Clínica
Tratamiento:
Asegurar ABC
Acelerar Eliminación
CONFUSIÓN
ATAXIA
TEMBLOR
LITEMIA
CLÍNICA
T. ELIMINACIÓN
EL CARBÓN ACTIVO?

ANTIPSICÓTICOS TÍPICOS:
 Antagonizan receptores
dopaminérgicos
 Bloquean receptores
muscarínicos de la acetilcolina
 Bloquean receptores α-1-
adrenérgicos
 Antagonizan histamina-1
 Afectan los canales iónicos
cardíacos
Desequilibrio entre el bloqueo
dopaminérgico y el bloqueo de
los receptores muscarínicos
ANTIPSICÓTICOS ATÍPICOS:
 Antagonizan receptores
dopaminérgicos (D2 mesolímbicos >
D2 del nucleo negroestriado y de la
corteza prefrontal)
 Antagonizan receptores
serotoninérgicos
NEUROLÉPTICOS
ROJO
SECO
CALIENTE
CIEGO
LOCO
ALTERACIÓN
CONSCIENCIA
RIGIDEZ
HIPERTERMIA
DISAUTONOMIA
SNMTRATAMIENTO:
Asegurar ABC
Disminuir absorción
Monitorización y tratamiento de soporte
ARRITMIAS E HIPOTENSIÓN
SÍNDROME ANTICOLINÉRGICO
SÍNDROME NEUROLÉPTICO MALIGNO
EFECTO INHIBIDOR

ANTIDEPRESIVOS
Inhibidores no selectivos de la recaptación de aminas (ATD tricíclicos)
aminas 3ª (imipramina, amitriptilina, trimipramina, doxepina y clomipramina);
aminas 2ª (desipramina, nortriptilina y protriptilina)
ATD cíclicos de 2ª generación: Bicíclicos (viloxacina, zimelidina),
Tetracíclicos (maprotilina, mirtazepina y mianserina), Heterocíclicos
(trazodona, nomifensina, iprindol, bupropión, amoxapina)
Inhibidores selectivos recaptación de serotonina (ISRS): citalopram,
fluoxetina, fluvoxamina, paroxetina y sertralina
Inhibidores selectivos recaptación de serotonina y noradrenalina:
venlafaxina
Inhibidores MonoAminOxidasa (IMAO): Irreversibles (tranilcipromina) o
Reversible (moclobemida)

ANTIDEPRESIVOS TRICICLICOS
•Aminas 3ª: imipramina, amitriptilina, trimipramina, doxepina y
clomipramina
•Aminas 2ª: desipramina, nortriptilina y protriptilina
Mecanismo de acción:
•Inhiben la recaptación presináptica de neurotransmisores (NA y serotonina)
•Bloquean los canales de sodio de la célula cardiaca
•Antagonizan los receptores muscarínicos de la acetilcolina a nivel central y
periférico
•Antagonizan los receptores alfa-1-adrenérgicos periféricos
•Antagonizan los receptores de histamina 1
•Antagonizan los receptores GABA a nivel del SNC
EFECTO ANTIDEPRESIVO

ANTIDEPRESIVOS TRICICLICOS:
CLÍNICA
SÍNTOMAS NEUROLÓGICOS : letargia, ataxia, temblores,
mioclonias, convulsiones e incluso COMA
SÍNTOMAS CARDIOCIRCULATORIOS:
ARRITMIAS: alargamiento QT, aplanamiento o inversión de la
onda T, depresión del ST, bloqueos de rama, Brugada,
bloqueo AV, asistolia, QRS ancho (>100mseg)
HIPOTENSIÓN ARTERIAL
SÍNTOMAS ANTICOLINÉRGICOS: visión borrosa, midriasis,
hipoperistaltismo, RAO, sequedad de boca, confusión/delirio,
hipertermia, hiperreflexia
REALIZAR SIEMPRE ECGREALIZAR SIEMPRE ECG

ATD tricíclicos: farmacocinética
•Dosis tóxica: 5-10mg/Kg (>25mg/Kg pot.letal)
•Absorción enlentecida si dosis tóxica
•Volumen distribución elevado (9-20l/Kg)
•Muy lipofílicos
•90% unión a proteínas plasmáticas
•Metabolización hepática y recirculación enterohepática
•Vida media: 24 horas o más

ATD TRICICLICOS: tratamiento
Asegurar el ABC
Rescate del material tóxico:
Aspirado y lavado gástrico
Carbón activo
Si arritmias:
Bicarbonato sódico: 1-2 mEq/Kg de bicarbonato sódico
1M ev. + perfusión de bicarbonato 1/6 molar. Objetivo:
pH
u
7.5
 Isoproterenol y/o MCP
NUNCA amiodarona y/o antiarritmicos clase Ia/Ic
hasta 6-8 horas post-ingesta
Repetir dosis en casos graves
LIDOCAINA 1mg/Kg a razón de 2-4mg/min
CVE
Si PCR alargar RCP avanzada durante 2 horas
MONITORIZACIÓN Y TRATAMIENTO DE SOPORTE

ATD TRICICLICOS: tratamiento
•Si hipotensión: sueroterapia, noradrenalina, bicarbonato
•Agitación: BZD
•Convulsiones:
▫BZD, sedación con propofol
▫Fenobarbital, Ac. Valproico. NUNCA fenitoina
▫Bicarbonato
•Delirio anticolinérgico: FISOSTIGMINA
▫1- 2mg ev de foma lenta. Repetir cada 2-3 minutos
▫Contraindicado en QTc> 440 mseg
▫Efectos 2º: náuseas, vómitos, salivación, bradicardia, hipotensión
y alargamiento QT
▫Asegurar soporte ventilatorio, monitorización cardíaca y atropina.

BICÍCLICOS (viloxacina, zimelidina):
Clínica y tratamiento superponible a los ATD tricíclicos aunque parecen tener menos
cardiotoxicidad y efectos anticolinérgicos
TETRACÍCLICOS (maprotilina, mirtazepina y mianserina):
Clínica y tratamiento superponible a los ATD tricíclicos
La maprotilina tiene mayor incidencia de convulsiones, presenta mayor duración del coma
y mayor frecuencia de prolongación del QRS que los tricíclicos clásicos.
HETEROCÍCLICOS (trazodona, nomifensina, iprindol, bupropión, amoxapina):
Pocas diferencias con los ATD tricíclicos. Mayor riesgo de fracaso renal y menor frecuencia
de complicaciones cardiovasculares graves
La amoxapina tiene una alta frecuencia de convulsiones
La trazodona: no presenta signos anticolinérgicos y el riesgo de convulsiones o
cardiotoxicidad es muy bajo
ANTIDEPRESIVOS CICLICOS
DE 2º GENERACIÓN

ISRS: Inhibidores selectivos
de la recaptación de la serotonina
•Citalopram*
•Escitalopram
•Fluoxetina*
•Fluvoxamina
•Paroxetina
•Sertralina*
Tronco cerebral-nucleo del rafe
Regulación humor, personalidad, apetito,
sueño-vigilia, regulación Tª,
comportamiento sexual
Poca acción sobre los receptores
muscarínicos, histamínicos y adrenérgicos
Metabolización hepática (p450)
Citalopram: el más cardiotóxico y
proconvulsionante
Fluoxetina: el de acción más prolongada
(24-96h)
>600mg
>600mg
>600mg
>1000mg
>400mg
>1000mg

ISRS: Inhibidores selectivos de
la recaptación de la serotonina
Alteraciones SNA: Tª, FC, FR, TA,
sudoración y midriasis
Alt. Neuromusculares: confusión,
convulsiones, incordinación, clonus,
temblores, hiperreflexia, rigidez …
Alt. Cardiacas: Alargamiento QT, TdP, TSV…
Alt. Digestivas: Náuseas, vómitos, diarreas..
Hepatotoxicidad, SIADH…
Muerte: Hipertermia, convulsiones, coma,
TV, CID, acidosis metabólica y asistolia
Síndrome serotoninérgico
(ISRS+IMAO/triptófano)
Criterios de Sternbach ≥ 3
Cambio comportamiento
Agitación
Mioclonias
Hiperreflexia
Diaforesis
Escalofrios
Temblores
Diarrea
Incoordinación
Fiebre
Criterios de Hunter (2000):
Temblor e hiperreflexia
Clonus espontáneo
Rigidez muscular + Tª>38ºC +
clonus ocular o inducible
Clonus ocular o inducible +
agitación o diaforesis

Ables A, Nagubilli R. Prevention, diagnosis and management of serotonin syndrome. American
Family Physician 2010; 81(9):1139-1142
ISRS: SÍNDROME SEROTONINÉRGICO

ISRS: Inhibidores selectivos
de la recaptación de la serotonina
Priorización del ABC
Rescate material tóxico
Medidas sintomáticas
Síndrome serotoninérgico:
Diacepam: 10-20 mg e.v
Ciproheptadina:
dosis inicial 12 mg v.o. (2mg/2h extra)
dosis mantenimiento 8mg/6 horas v.o.
Arritmias:
Sulfato de magnesio/Bicarbonato

Inhibidores de la monoaminooxidasa
Fenelzina, Tranilcipromina, Isocarboxacida, deprenilo y moclobenida
•Dosis tóxica >2mg/Kg (Pot. letal >4mg/Kg)
•Inhiben MAO A o B. NA, Serotonina y Dopamina.
•Clínica: entre las 6-12 h postingesta
•Duración?
•Síntomas serotoninérgicos: Criterios Sternbach
•OJO: ATD tricíclicos, ISRS y alimentos con tiamina
•Síntomas adrenérgicos: Agitación, cefalea, taquicardia,
midriasis, nistagmus, rigidez muscular, fasciculaciones,
hipertermia, hiperreflexia, sudoración, taquipnea, convulsiones,
enrojecimiento facial, HTA… Posteriormente hipotensión,
depresión respiratoria y coma
Cambio comportamiento
Agitación
Mioclonias
Hiperreflexia
Diaforesis
Escalofrios
Temblores
Diarrea
Incoordinación
Fiebre


ALIMENTOS Y FÁRMACOS QUE INTERFIEREN CON LOS IMAOS:
- Alimentos: Cerveza, vino, algunos licores, plátanos, higos, queso, salchichas, salsa de soja y carne o pescado
no frescos.
- Fármacos: Meperidina, barbitúricos, antidepresivos tricíclicos, fluoxetina, carbamacepina, neurolépticos,
anestésicos, bloqueantes musculares, clonidina, hidralacina, alfametildopa, beta-bloqueantes, alfa-antagonistas
y antidiabéticos.

IMAO: Inhibidores de la monoaminoxidasa
Asegurar ABC
Rescate material tóxico
Medidas sintomáticas y monitorización (12-24 horas)
Agitación y/o convulsiones: BZD, fenobarbital y propofol
HTA grave: nitroprusiato sódico
Hipertermia maligna: enfriamiento y dantroleno
Hipotensión: sueroterapia y/o noradrenalina
Síndrome serotoninérgico: Diazepam y/o ciproheptadina

ISRSyNA: VENLAFAXINA
C max: 2-7 h postingesta
T1/2 desmetoxi-venlafaxina: 5-11 h
Dosis tóxica: > 1000mg
Inhibidor selectivo de la recaptación de serotonina y noradrenalina
Clínica:
Digestiva: náuseas, vómitos, diarreas…
Cardiológica: taquicardia sinusal, alargamiento de QT, HTA (>300mg/24h)…
Neurológicas: midriasis, convulsiones, alteración nivel consciencia, temblores…
Hipertermia y sudoración
Tratamiento:
Rescate material tóxico
Medidas sintomáticas
Manejo similar a las intoxicaciones por ISRS

ANTIDEPRESIVOS
TRICÍCLICOS
Inhiben la recaptación presináptica de
NA y S
Inhiben los canales de sodio cardíacos
Inhiben los receptores muscarínicos
Inhiben los receptores alfa-1-
adrenérgicos
Inhiben los receptores de histamina 1
Inhiben los receptores GABA
SNC
ANTICOLINÉRGICO
CARDIACO
QRS>100mseg
R o R’ > 3mm en aVR
Brugada Like
TRATAMIENTO
Asegurar ABC
Rescate del tóxico
Arritmias
Hipotensión
Convulsiones
Agitación
Sdre. Anticolinérgico

ANTIDEPRESIVOS
ISRS
Tronco y nucleo del rafe
Alteraciones SNA: Tª, FC, FR, TA,
sudoración y midriasis
Alt. Neuromusculares: confusión,
convulsiones, incordinación, clonus,
temblores, hiperreflexia, rigidez …
Alt. Cardiacas: Alargamiento QT, TdP,
TSV…
Alt. Digestivas: Náuseas, vómitos,
diarreas..
Hepatotoxicidad, SIADH…
Muerte: Hipertermia, convulsiones,
coma, TV, CID, acidosis metabólica y
asistolia
Síndrome serotoninérgico
Criterios de Sternbach ≥ 3
Cambio comportamiento
Agitación
Mioclonias
Hiperreflexia
Diaforesis
Escalofrios
Temblores
Diarrea
Incoordinación
Fiebre
Criterios de Hunter (2000):
Temblor e hiperreflexia
Clonus espontáneo
Rigidez muscular + Tª>38ºC +
clonus ocular o inducible
Clonus ocular o inducible +
agitación o diaforesis
TRATAMIENTO
ABC
Disminuir absorción
Sdre. Serotoninérgico
Arrítmias

ANTIDEPRESIVOS
IMAO: NA, Serotonina, Dopamina

Clínica: Serotoninérgica
Adrenérgica
TRATAMIENTO:
Asegurar ABC y monitorización
Rescate material tóxico
Agitación y/o convulsiones
HTA grave
Hipertermia
Hipotensión

CASO CLÍNICO 2
•Paciente de 83 años
•Antecedentes:
▫DM tipo 2, HTA y ACxFA crónica
▫Tratamiento: Insulina, Enalapril, Bisoprolol y Sintrom
•Acude por mareo con rotación de objetos, cefalea, náuseas y vómitos
que impiden la deambulación
•Exploración física:
▫Nistagmus horizontal que cede con la fijación de la mirada. Marcha no
explorada
▫Resto de exploración dentro de la normalidad

•Sospecha diagnóstica:
▫Síndrome vertiginoso periférico
•Exploraciones complementarias:
▫Analítica: INR 1.6. Resto dentro de la normalidad
▫Rx de tórax dentro de la normalidad
▫ECG: ACxFA a 82 lpm
•Tratamiento sintomático y observación
▫Clorpromazina + Metoclopramida
•Persistencia de síntomas:
▫TC craneal: descarta sangrado ¿evento isquémico?
•Se reajusta tratamiento y observación

•A las 24 horas presenta fiebre y bajo nivel de consciencia
•Exploración física:
•Tºax 38.3ºC, TA 85/60, FC 112lpm, FR 28rpm
•NRL: Obnubilada, habla farfullosa, no obedece órdenes y cierta
rigidez cervical sin claros signos meníngeos.
•Sospecha diagnóstica:
•Origen infeccioso: sedimento y PL
SÍNDROME
NEUROLÉPTICO
MALIGNO

CASO CLÍNICO 3
Paciente de 25 años sin antecedentes médico-quirúrgicos de interés
Presenta crisis comicial en centro comercial
Exploración Física:
•TA 110/65, FC 80lpm, eupneica, Tªax 38.1ºC, SatO2 (VMK 0.26) 98%
•Paciente consciente y orientada. Deshidratada.
•ACV: rítmica a 84lpm. No soplos ni roces.
•AR: MVC sin ruidos sobreañadidos
•ABD: Blando y depresible. No doloroso a la palpación y sin signos de
irritación peritoneal. Peristaltismo disminuido
•NRL: Mordedura de lengua, midriasis arreactiva, temblor distal fino y resto
dentro de la normalidad

Sospecha diagnóstica:
Crisis comicial vs proceso infeccioso SNC
Exploraciones complementarias:
Analítica: No alteraciones significativas
Sedimento: No patológico
Rx de tórax: No condensaicones
TC craneal: No lesiones ni signos de sangrado
PL: 0 leucocitos
CUADRO DE AGITACIÓN

EXPLORACIÓN FÍSICA:
▫TA 110/65, FC 80lpm, eupneica, Tªax 38.1ºC,
SatO2 (VMK 0.26) 98%
▫Paciente consciente y orientada. Deshidratada.
▫ACV: rítmica a 84lpm. No soplos ni roces.
▫AR: MVC sin ruidos sobreañadidos
▫ABD: Blando y depresible. No doloroso a la
palpación y sin signos de irritación peritoneal.
Peristaltismo disminuido
▫NRL: Mordedura de lengua, midriasis arreactiva,
temblors distal fino y resto dentro de la normalida.
SINDROME
ANTICOLINÉRGICO

Tratamiento:
ABC y monitorización
Antitérmicos e hidratación
BZD: Diazepam o Midazolam ev
Valorar fisoestigmina (2mg ev)

ANTIEPILÉPTICOS
• Inhibidores de la excitación
▫Bloqueantes canales Na
+
:

carbamazepina, fenitoína, lamotrigina, ácido valproico,
oxcarbazepina, zonisamida y topiramato. A dosis altas: clonazepam, fenobarbital y
primidona
▫Bloqueantes canales Ca
2+
tipo T: etosuximida, zonisamida y ácido valproico
▫Bloqueantes canales Ca
2+
tipo P/Q: lamotrigina, oxcarbazepina y metabolito activo
(monohidroxi-carbazepina), gabapentina y pregabalina
▫Bloqueantes canales Ca
2+
tipo L: dihidropiridinas, carbamazepina, fenitoina y
topiramato
▫Bloqueantes canales Ca
2+
tipo N: lamotrigina y levetiracetam
•Potenciadores de la inhibición
▫Acción directa sobre la apertura canales Cl
-
: barbitúricos (fenobarbital y primidona) y
BDZ
▫Estimulación presináptica GABA: vigabatrina, gabapentina, tiagabina, felbamat y
ácido valproico
ANTIEPILÉPTICOS DE 1º GENERACIÓN
Fenobarbital
Etosuximida
Fenitoína
Fosfenitoína
Primidona
ANTIEPILÉPTICOS DE 2º GENERACIÓN:
Carbamazepina
Oxcarbamazepina
Valproato
Valpromida
Divalproex
NUEVOS ANTIEPILÉPTICOS:
Felbamato
Gabapentina
Lacosamida
Lamotrigina
Levetiracetam
Pregabalina
Rufinamida
Tiagabina
Topiramato
Vigabatrina
Zonisamida

FENITOÍNA
•Dosis tóxica: > 2g (Pot. letal: 5-7g)
•Niveles plasmáticos tóxicos: > 20 µg/mL o >80 µmol/L
•Mecanismo acción:
▫Bloquea canales de Na y Ca (SNC y cel.cardíaca)
•Manifestaciones:
▫NRL: nistagmus, ataxia, vértigo, hiperactividad, letargia, confusión,
alucinaciones, disartria…
▫CV: hTA, bradicardia, trastornos de la conducción, enfermedad coronaria
▫Hepatotoxicidad, hiperglucemia e ilio paralítico

FENITOÍNA
•Interacciones:
•Se potencia: ISRS, ADT, sulfamidas, carbamacepina,
valproico, etanol…
•Disminuye concentración plasmatica: aciclovir, fenobarbital
•Tratamiento
INTOXICACIÓN AGUDA:
Asegurar ABC
Disminuir absorción:
Aspirado y lavado gástrico
Carbón activo
INUTIL hemodiálisis
No antídoto
Tratamiento de soporte
INTOXICACIÓN CRÓNICA :
Asegurar ABC
Suspender fármaco
Tratamiento de soporte
Monitorización 24-48 horas
CY2C9
CYP2C19
Cp450

CARBAMACEPINA Y OXCARBAMACEPINA
•Efectos tóxicos: > 3 g (>6 g coma y > 10g mortal)
•Niveles plasmáticos tóxicos: >12µg/mL o >34µmol/L
•Clínica a las 1-3 horas postingesta
•Semivida de eliminación: > 24-48 horas en sobredosis
•Mecanismo acción:
▫Bloquea canales de Na y Ca (SNC y cel.cardíaca)
▫Anticolinérgico (sobredosis)

CARBAMACEPINA
OXCARBAMACEPINA
•Manifestaciones:
•NRL: confusión, disartria, agresividad, ataxia, mov. atetósicos,
estupor, convulsiones, coma
•Midriasis, estrabismo, nistagmus
•Depresión respiratoria
•CV: hTA/HTA, arritmias
•Náuseas, vómitos, ilio paralítico
•SIADH (oliguria, hipervolemia, hiponatremia, EAP)
•Hepatopatía, pancreatitis, miocarditis eosinofílica
•Síndrome anticolinérgico
•Interacción farmacológica (Cp450)
•Radiopaca

CARBAMACEPINA Y
OXCARBAMACEPINA
TRATAMIENTO:
•Asegurar ABC y monitorización
•Disminuir absorción:
▫Aspirado y lavado gástrico.
▫Carbón activo
•Convulsiones: BZD
•Alt. Cardíacas: Bicarbonato sódico
•Valorar hemoperfusión con carbón activo si niveles > 60µg/mL y
clínica severa

ACIDO VALPROICO
•Concentración terapéutica: 50-100 µg/mL
•Niveles tóxicos: > 100 µg/mL o > 700 µmol/L
•Semivida eliminación: 5-20h (> 30h sobredosis)
•Mecanismo acción:
▫Bloquea canales Na y Ca
▫Estimulación presináptica GABA
•Metabolización hepática (Ac. Glucurónico y Cp450)
▫Acido 2-propil-2-pentanoico: Edema cerebral
▫Acido 2-propil-4-pentanoico: Hepatotoxicidad
▫Acido propionico y metabolitos: Hiperamonemia

ACIDO VALPROICO
•Manifestaciones:
▫GI: náuseas, vómitos, diarreas, pancreatitis aguda
▫NRL: confusión, alucinaciones, somnolencia, estupor, coma,
mioclonias, convulsiones, miosis, edema cerebral…
▫HEM: anemia, leucopenia, trombopenia, coagulopatía…
▫CAR: hTA, shock cardiogénico
▫HEPATO: Insuficiencia hepatocelular (necrosis celular con
hiperamonemia e hiperlactatemia)
▫REN: Insuficiencia renal aguda, hipocalcemia, hipernatremia,
acidosis láctica…
▫RESP: Depresión respiratoria, SDRA…

ACIDO VALPROICO
•Laboratorio:
▫Acidosis metabólica (hiperlactatemia)
▫Hiperamonemia (letal si > 300mcg/mL)
▫Hipernatremia/hipocalcemia
▫Control función renal y biología hepática
•Tratamiento:
▫Asegurar ABC
▫Rescate tóxico (intoxicaciones agudas)
▫Convulsiones: BZD
▫Depresión respiratoria y/o central: Naloxona
▫Antídoto: L-Carnitina 50mg/kg/8h (Máx: 3g/día)
▫HEMODIALISIS si > 1000mg/mL

TOPIRAMATO
•Dosis tóxica: > 1.6g
•Pico plasmático: 2-3 horas
•Semivida eliminación: 19-23 horas (aumenta en la insuficiencia renal
y/o hepática)
•Manifestaciones:
▫Somnolencia, temblor, nerviosismo, cefalea, ataxia, parestesias
▫Nistagmus, visión borrosa
▫Encefalopatía hepática con hiperamonemia (SIN aumento de
transaminasas)
▫Acidosis metabólica

TOPIRAMATO
•Asegurar ABC
•Disminución de la absorción:
•Aspirado y lavado gástrico
•Dudosa utilidad del CARBÓN ACTIVO
•Si insuficiencia renal valorar HEMODIALISIS
•Convulsiones: BZD
•Acidosis tubular renal (GAP normal) :
•Bicarbonato sódico e.v.
•Control de función renal/hepática.

GABAPENTINA
•Dosis tóxica: 18g
•Semivida eliminación: 5-9 horas
•Clínica:
▫Somnolencia, mareo, ataxia, asterixia, discinesias, astenia, estupor,
coma, nistagmus…
▫Náuseas, vómitos…
▫Hepatitis aguda, hipotensión y taquicardia
•Pocas interacciones
•OJO: exacerbación de psicosis en esquizofrénicos
•Tratamiento: medidas generales de disminución de absorción y soporte
general

LAMOTRIGINA
•Dosis tóxica: > 2g
•Semivida eliminación: 24-35 horas
•Manifestaciones:
▫NRL: nistagmus, visión borrosa, somnolencia…
▫GI: náuseas, vómitos, pancreatitis…
▫CAR: alargamiento QT…
▫Reacción adversa a dosis terapéuticas: eosinofilia, exantemas
cutáneos y hepatitis fulminante.
•Interacciones: Ac.valproico, ISRS, venlafaxina
•Tratamiento: medidas generales de disminución de absorción y
soporte general

LEVETIRACETAM
•Dosis tóxica: > 6 g
•Eliminación renal (75%)
•Clínica:
▫Astenia, mareo, somnolencia, coma…
▫Psicosis
▫Hepatitis tóxica
▫Depresión respiratoria
•NO interacciona con otros antiepilépticos
•Tratamiento: medidas generales de disminución de absorción y
soporte general

FENOBARBITAL/primidona
•Dosis tóxica: > 8mg/Kg
•Niveles terapéuticos: 15-40 mcg/mL
•Clínica:
▫SNC: estupor, disartria, nistagmus, ataxia, obnubilación, com…
▫Hipotonía, hiporeflexia, hipotermia, hipotensión,
hipoventilación, apnea…
•Tratamiento:
▫Asegurar ABC
▫Disminuir absorción:
Lavado gástrico y carbón activo
▫Aumentar eliminación:
Diuresis forzada alcalina
HD o HP

EN RESUMEN…

NRL CV HEPATO RENAL HEMATO
ANTI-
COLINERGIC
O
SIADH GI RESP
Fenobarbital
X X
Fenitoína
XX X
Carbamacepina
XX X X X X X
Valproico
XX X X X X X
Topiramato
X X
Gabapentina
X X X
Lamotrigina
XX X
Levetirazepam
X X X

EN RESUMEN…
Se dispone de niveles plasmáticos de:
Fenitoína: Niveles tóxicos > 20 µg/mL o >80 µmol/L
Carbamazepina: Niveles tóxicos: >12µg/mL o >34µmol/L
Ac. Valproico: Niveles tóxicos: > 100 µg/mL o > 700 µmol/L
Fenobarbital: Niveles tóxicos: > 40 µg/mL
Tratamiento:
Asegurar ABC
Tratamiento sintomático y de soporte
Si sobreingesta aguda ( disminuir absorción):
Lavado y aspirado gástrico
Carbón activo
Nunca Ipecacuana

EN RESUMEN…
Acelerar Eliminación:
Hemodiálisis: Valproico y topiramato
Hemoperfusión con carbón activo: Carbamacepina
Fenobarbital: es útil la diuresis forzada, la hemodiálisis y
la hemoperfusión.
Antídotos/Fármacos coadyuvantes:
Ac. Valproico: L- carnitina 50mg/Kg/8h. Si disminución del
nivel de consciencia valorar Naloxona
Carbamacepina: Si alteraciones electrocardiográficas
valorar bicarbonato ev
Topiramato: Si acidosis tubular renal utilizar bicarbonato
ev

CASO CLÍNICO 4:
Paciente 44 años
Antecedentes:
Fumador/Ex-enol/Cocaina ocasional
Ingreso por status epiléptico hace un mes
Tratamiento:
Levetiracetam 1000mg/8h + Fenitoina 100mg 1-1-1.5
Acude a urgencias por cuadro de una semana de evolución
caracterizado por visión doble, sensación de inestabilidad y
temblor

•Exploración física:
▫Sin hallazgos significativos
•Exploraciones complementarias
▫Analítica con niveles de...
▫ECG: RS a 115lpm. No alteraciones repolarización
•Diagnóstico:
▫Intoxicación por fenitoina
•Tratamiento:
▫Suspensión de fármaco
▫Hidratación y monitorización
FENITOÍNA 37.3µg/mL

CASO CLÍNICO 5
•Pacient 42 años con antecedentes:
▫Dependencia al alcohol
▫HTA
▫Hematoma intraparenquimatoso parasagital derecho hace
6 años. Epilepsia secundaria.
▫Transtorno de la personalidad
▫Tto: Antabús, Benerva, Enalapril, Depakine crono,
Diazepam, Omeprazol, Escitalopram
•Acude a urgencias tras ser encontrada en domicilio con
disminución del nivel de consciencia

•Exploración física:
▫Glasgow 5, TA 200/80, FC 110, Tºax 34ºC
▫NRL: midriasis, nistagmus, glasgow 5
▫ACV/AR/ABD: anodino
•QUE HACEMOS?
•Exploraciones complementarias:
▫Analítica: 17.590 leucocitos, Na 149, K 5.1, ALT 38, Ac.
valproico 1021 µg/mL, resto normal
▫TC craneal: Lesión necrogliótica frontal residual
ABC

Asegurar ABC: IOT y VMK
S.Glucosado/Naloxona/Flumazenilo
Lavado gástrico y carbón activo
Carnitina
Hemodialisis
Se extuba a las 24 horas.

En resumen:
ANAMNESIS:
Que, cuando, cuanto y potenciales agravantes
EXPLORACIÓN FÍSICA:
Constantes VITALES y signos guía
EXPLORACIONES COMPLEMENTARIAS
Analítica, niveles plasmáticos, ECG…
PLANTEAR TRATAMIENTO:
ASEGURAR ABC
DISMINUIR ABSORCIÓN
AUMENTAR ELIMINACIÓN
MONITORIZACIÓN Y TTO DE SOPORTE

Tto sintomático/sindrómico
Arritmias:
Bicarbonato
Sulfato de magnesio
Lidocaina y CVE
Convulsiones:
BZD, propofol
Hipotensión:
Hidratación
NA
Síndrome neuroléptico maligno:
Refrigeración
Dantroleno
Bromocriptina
Síndrome serotoninérgico:
BZD
Ciproheptadina
Síndrome anticolinérgico:
BZD
Fisostigmina
Crisis adrenérgica:
BZD
Nitroprusiato sódico
Dantroleno

[email protected]
http://www.cspt.es/tauli/CAT/
Lacorporacio/elscentres/HS/webs/
Urgencies/6_Info_professionals/
Pautes_actuacio/toxicologia.htm

BIBLIOGRAFIA:
1.- American Academy of Clinical Toxicology and European Association of Poisons Centres and Clinical
Toxicologists: Position statements on gastrointestinal decontamination. CClin Toxicol, 1997;35:695-
762.
2.- Sheean GL. Lithium neuroxicity. Clin Exp Neurol 1991;28:112-27.
3.- Okusa MD, Crystal LJ. Clinical manifestations and management of acute lithium intoxication. AM J Med,
1994;97:383-9.
4.- Marruecos L. Intoxicación por litio. En: Marruecos, Nogué y Nolla. Toxicología clinica. 1993, Editorial
Springer-Verlag Ibérica.
5.- Hussain KM et al. Hemodynamic, electrocardiographic, metabolic and hematologic absormalities from
lithium intoxication. A case report. Angiology 1997;48:351-4.
6.- Ferron G et al. Phramacokinetics of lithium in plasma and red blood cells in acute and chronic
intoxicated patients. Int J Clin Pharmacol Ther 1995;33:351-5.
7.- Dueñas A. Intoxicaciones agudas en medicina de urgencia y cuidados críticos. 1999, Masson, S.A.
8.- Triguero de la Torre J et al. Intoxicación por neurolépticos. En: Consejos de Urgencia. Hospital
Universitario "Virgen Macarena" de Sevilla. Roche Farma, 1999.
9.- Carey CH et al. Sobredosis. En: Manual Washington de terapéutica médica, 10ª edición, Salvat.
10.- Barrios AM et al. Intoxicaciones. En: Acedo MS et al: Manual de Diagnóstico y Terapéutica Médica.
Hospital 12 de Octubre. 4ª edición. MSD, 1998.
11.- Lloret J. Pautes aconsellades en la descontaminació digestiva de les intoxicacions agudes. Quadens d
´Urgències 2001;18:512-16.

12.- Shannon BE et al. Envenenamiento e intoxicaciones. En Jenkins JL y Loscalzo J. Manual de medicina de urgencia. Diagnóstico y
tratamiento. Masson-Little, Brown, 1996.
13.- Kessler P et al. tratamiento específico de las intoxicaciones. En: Castro C et al. Manual de Urgencias Médicas. Hospital 12 de Octubre,
1998.
14. Bexchlibnyk-Butle Z  Jeffries JJ. Clonical handbook of psycotropic drugs. 9ª edición (Seattle), 1999, Hogrete-Huber Pub.
15.-. Sánchez J. Intoxicación por neurolépticos. En: Sempere G. Manual de Diagnóstico y Tratamiento en Urgencias. Unidad de Urgencias.
Hospital Dr. Peset. Valencia. Editorial Sanofi-Winthrop, SA.
15.- Cabrera R et al. Toxicología de los Psicofármacos.1993, Laboratorios Beecham, S.A.
16.- Lloret J et al. Intoxicaciones agudas y intoxicaciones agudas más frecuentes en Urgencias. En Lloret J et al. Protocolos terapéuticos de
Urgencias. Hospital de la Santa Creu i Sant Pau. 3ª edición. Springer-Yerlag Ibérica.
17.- Munné P et al. Antídotos, ¿cuando y como utilizarllos?. 1996, Edicomplet.
18.- Worrel J, Marken P, Beckman S, Ruehter V. Atypical antipsychotic agents: A critical review. American Journal of Health-System Pharmacy.
2000;58:238-58.
19.- Bugarín R, Alonso C, Galego P, García A, Martínez JL, González A. Alteraciones electrocardiográficas en la intoxicación por antidepresivos.
Emergencias 2002;14:85-88.
20.- Travé AL, Reneses S. Manejo de los fármacos en la depresión. Inf Ter Sist Nac Salud 2002;26:1-8.
21.- Fundació Institut Català de Farmacologia. Perfil de toxicidad antipsicóticos atípicos.Butllrtí Groc 2002;15:1-4.
22.- Serrano-Dueñas M. Síndrome neuroléptico maligno en pacientes con encefalitis viral no herpética. Presentación de 7 casos. Med Clin (Barc)
2002;118:62-4.

23.- Carbone J. The neuroletic malignant and serotonin syndromes. Emergency Medicine Clinics of
North America. 2000;18:317-25.
24.- Mokhlesi B, Leikin JB, Murray P, Corbridge C. Adult Toxicology in Critical Care. Part II: Specific
Poisonings. Chest 2003;123:897-922.
25.- García Guash R. Anticomiciales. http://www.viasalus.com, 2004.
26.- Repetto M. Toxicología de Postgrado. Ed Área de Toxicología. Universidad de Sevilla. CD-ROM.
Sevilla, 2004.
27.- Khan IA et al. Novel therapeutics for treatment of long-QT syndrome and torsade de pointes. Int J
Cardiol 2004;95:1-6.
28.- Bernuau J. Acute liver failure: avoidance of deleterious cofactors and early specific medical
therapy for the liver are better than late intensive care for the brain. J Hepatol 2004;41:152-5.
29.- Herranz JL. Farmacología de la epilepsia. ¿Hacia dónde vamos? Rev Neurol 2004;38:167-72.
30.- Iglesias AA et al. Disminución de la concentración de antiepilépticos durante el tratamiento con
aciclovir. Med Clin (Barc) 2005;124:355-6.-
31.- De Schoenmakere G et al. Phenytoin intoxication in critically ill patients. Am J Kidney Dis
2005;45:189-92.
32.- Peano C et al. Seizures, ventricular tachycardia, and rhabdomyolysis as a result of ingestion of
venlafaxine and lamotrigine. Ann Emerg Med 1997; 30:704-8.
33.- Cuesta MT et al. Nuevos principios activos: revisión 1997 (1ª parte). Inf Ter Sist Nac Salud
1998;22:9-29.-
34.- Fernández-Galán MA et al (carta). Agranulocitosis asociada a tratamiento con lamotrigina. Med
Clin (Barc) 2000;115:759.
35.- Sbei M et al. Stupor from lamotrigine toxicity. Epilepsia 2001;42:1082-3.

36.- Overstreet K et al. Fatal progressive hepatic necrosis associated with lamotrigine treatment: a case report and literature review. Dig Dis
Sci 2002;47:1921-5
37..- Institut Català de Farmacologia. Efectes adversos dels nous antiepilèptics. Butlletí de Farmacovigilància de Catalunya 2003;1(4):13-5.
38.- Herranz JL. Farmacología de la epilepsia. ¿Hacia dónde vamos? Rev Neurol 2004;38:167-72.
39.- Sladden M et al. Toxic epidermal caused by lamotrigine. Aust Fam Physician 2004;33:829-30.
40.- Deda G et al. Toxic hepatitis in a case of Angelman syndrome associated with Lennox-Gastaut syndrome. Genet Couns 2004;15:357-61.
41.- Ketter TA et al. Dermatology precautions and slower titration yield low incidence of lamotrigine treatment-emergent rash. J Clin
Psychiatry 2005;66:642-5.
42.- Rowbotham M et al. Gabapentin for the treatment of postherpetic neuralgia: a randomized controlled trial. Ann Emerg Med 1999;33:604-
5.
43.- Mateos F. Nuevas perspectivas en el tratamiento farmacológico de la epilepsia. Inf Ter Sist Nac Salud 1999;23:104-10.
44.- Norton JW et al. Gabapentin-related dyskinesia. J Clin Psychopharmacol 2001; 21:623-4.
45.- Jablonowski K et al. Gabapentin-induced paradoxical exacerbation of psychosis in a patient with schizophrenia. Can J Psychiatry
2002;47:975-6.
46.- Herranz JL. Gabapentina: mecanismos de acción en el año 2003. Rev Neurol 2003; 36:1159-65.
47.- Bureau C et al. Gabapentine-induced acute hepatitis. Gastroenterol Clin Biol 2003; 27:1169-70.
48.- Babiy M et al. Asterixis related to gabapentin as a cause of falls. Am J Phys Med Rehabil 2005;84:136-40. Khan A et al. Acute psychotic
symptoms induced by topiramate. Seizure 1999;8: 235-7.
49.- Doan RJ et al. Topiramate and hepatotoxicity. Can J Psychiatry 2000;45:937-8.

50.- Stella F et al. Acute psychotic disorders induced by topiramate: report of two cases. Arq Neuropsiquiatr 2002;60(2-A):285-7.
51.- Mula M et al. Topiramate and psychiatric adverse events in patients with epilepsy. Epilepsia 2003;44:659-63.
52.- Traub SJ et al. Acute topiramate toxicity. J Toxicol Clin Toxicol 2003;41:987-90.
53.- Panda S et al. Two cases of valproate-induced hyperammonemic encephalopathy without hepatic failure. J Assoc Physicians
India 2004 Sep;52:746-8.
54.- Ingels M et al. Delayed valproic acid toxicity: a retrospective case series. Ann Emerg Med 2002;39:616-21.
55.- Roberge RJ et al. Use of naloxone in valproic acid overdose: case report and review. J Emerg Med 2002;22:67-70.
56.- García D et al. Hiperamoniemia secundaria a intoxicación aguda por ácido valproico. Rev Toxicol 2003;20:43-5.
57.- Weng TI et al. Unusual causes of hyperammoniemia in the emergency department. Am J Emerg Med 2004;22:105-7.
58.- Pérez A et al. Interacción farmacocinética entre el ácido valproico y el meropenem. Med Clin (Barc) 2004;123:38-9.
59.- Camilleri C et al. Fatal cerebral edema after moderate valproic acid overdose. Ann Emerg Med 2005;45:337-8.
60.- Ellaway CJ et al. Torpor, confusión, coma y valproato. Lancet (castellà) 1999;35:138.
61.- Palmer BF.Management of valproic acid intoxication. UpToDate 1999:998-9.
62.- Padilla ML et al (carta). Coma hiperamoniémico tras tratamiento con ácido valproico como forma de presentación del déficit de
ornitín transcarbamilasa en el adulto. Med Clin (Barc) 2002;118:199.

63.- Lapatto-Reiniluoto O et al. Activated charcoal alone and followed by whole-bowel irrigation in preventing the absortion of
sustained-release drugs. Clin Pharmacol Ther 2001;70:255-60.
64.- Cuesta MT et al. Nuevos principios activos: revisión 2001 (1ª parte). Inf Ter Sist Nac Salud 2002;26:9-25.
65.- Campos J et al. Isoniazid-induced hyperacute liver failure in a young patient receiving carbamazepine. Eur J Int Med
2004;15:396-7.
66.- Barrueto F Jr et al. A case of levetiracetam (Keppra) poisoning with clinical and toxicokinetic data. J Toxicol Clin Toxicol
2002;40:881-4.
67.- Youroukos S et al. Acute psychosis associated with levetiracetam. Epileptic Disord 2003; 5:117-9.
68.- Gavilan JC et al. Levetiracetam hepatitis. Med Clin (Barc) 2004;122:38.
69.- Compton R et al. Fatal fluoxetine ingestion with post-mortem blood concentrations. Clin Toxicol (Phila) 2005;43:277-9.
70.- Khan A et al. Acute psychotic symptoms induced by topiramate. Seizure 1999;8:235-7.
71..- Traub SJ et al. Acute topiramate toxicity. J Toxicol Clin Toxicol 2003;41:987-90.
72.- Sanjurjo-Golpe E et al. Intoxicaciones por fármacos antiepilépticos. Jano 2006;1592:33-6.
73.- Pinzani V. L´hépatotoxicité des ISRS est plus frécuente que ne l´indique la littérature. Journes Francophones de Pathologie
Digestive. Paris. Avril 2005: http://www.egora.fr/3v_script/winbreve_asp/winbreve.asp?
where=0&newsid=36739&news_ref=147827
74.- Camilleri C et al. fatal cerebral edema after moderate calproic acid overdose. Ann Emerg Med 2005:337-8.
75.- Carstairs SD et al. Overdose of aripiprazole, a new type of antipsychotic. J Emerg Med 2005;28:311-3.

76.- Guzman O et al. Hepatotoxicidad inducida por paroxetina. Med Clin (Barc) 2005;124:399.
77.- Canora J, Bermúdez JM, Álvarez ML, Rico J. Antipsicóticos atípicos y síndrome neuroléptico maligno.
78.- Cuenca PJ et al. Seizure secondary to citalopram overdose. J Emerg Med 2004;26:177-81.
79.- De Boer RA et al. QT interval prolongation after sertralina overdose; a case report. BMC Emergency Medicine 2005;5:5.
80.- Traub SJ et al. Acute topiramate toxicity. J Toxicol Clin Toxicol 2003;41:987-90.
81.- Panda S et al. Two cases of valproate-induced hyperammonemic encephalopathy without hepatic failure. J Assoc Physicians India
2004 Sep;52:746-8.
82.- Izzedine H et al.Topiramate-induced renal tubular acidosis. Am J Med 2004;116:281-2.
83.- Butlletí de Farmacovigilància de Catalunya. Reacciones extrapiramidales de los Antipsicóticos atípicos. 2006;4(4):julio-septiembre.
84.- Osés I, Burillo-Putze G, Munné P, Nogué S, Pinillos MA. Asistencia general al paciente intoxicado. Intoxicaciones medicamentosas (I).
Psicofármacos y antiarrítmicos. www.cfnavarra.es/.../vol26/sup1/suple4a.html
85.- Los antipsicóticos atípicos: ventajas inciertas. Butlletí groc, 2004;(17) 4 y 5:14-15.
86.- Bugarín R, Alonso C, Galego P, García A, Martínez JL, González A. Alteraciones electrocardiográficas en la intoxicación por
antidepresivos. Emergencias 2002;14:85-88.
87.- Freeman MP et al. Lithium: clinical considerations in internal medicine. Am J Med 2006;119:478-81.
88.- Morán A, Guerra JM. Citalopram como causa de síndrome de secreción inadecuada de hormona antidiurética. Rev Clin Esp
2005;205(3):144.

89.- Generalitat de Catalunya (Departament de Sanitat y Seguretat Social). Hiponatremia por inhibidores selectivos de la recaptación
de serotonina. Butlletì de Farmacovigilància de Catalunya 2004;2(1):1-3.
90.- Khurana RN, Baudendistel TE. Hypertensive crisis associated with venlafaxine. The American Journal of Medicine 2003;115:676-7.
91.- Lurie Y et al. Limited efficacy of gastrointestinal decontamination in severe slow-release carbamazepine overdose. Ann
Pharmacother 2008; 42(1):146.
92.- Burns MJ et al. Valpoic acid poisoning. UpToDate. Versión 17.2: Mayo 2009.
http://www.uptodateonline.com/online/content/topic.do?topicKey=ad_tox/9043&vie...
93.- Ray WA et al. Atypical Antipsychotic Drugs and the Risk of Sudden Cardiac Death. N Engl Med 2009;360:225-35.
94.- Bayliss G. Dialysis in the poisoned patient. Hemodialysis International 2010; 14:158-167
95.- Waring WS. Management of Lithium Toxicity. Toxicol Rev 2006; 25(4):221-230
96.- Minns A, Clark RF. Toxicology and overdose of atypical antipsychotics. The Journal of Emergency Medicine 2012; 43(5):906-913
97.- Woolf A, Erdman A,nelson L, Martin Caravati E, Cobaugh D, Booze L, Wax P, Manoguerra A, Scharman E, Olson K, Chyka P,
Christianson G, Troutman W. Tricyclic antidepressant poisoning: an evidence-based consensus guideline for out-of-hospital
management. Clinical Toxicology 2007; 45:203-233
98.-Talarico G, Tosto G, Pietracupa S, Piacentini E, Canevelli M, Lenzi GL, Bruno G. Serotonin toxicity: a short review of the literature
and two case reports involving citalopram. Neurol Sci 2011; 32:507-509
99.- Perry PJ, Wilborn CA. Serotonin syndrome vs neuroleptic malignant syndrome: A contrast of causes, diagnoses and management.
Annals of clinical psychiatry 2012; 24(2): 155-162

100.- Ables A, Nagubilli R. Prevention, diagnosis and management of serotonin syndrome. American
Family Physician 2010; 81(9):1139-1142
101.- Howell C, Wilson D, Waring WS. Cardiovascular toxicity due to venlafaxine poisoning in adults: a
review of 235 consecutive cases. Br J Clin Pharmacol 2007; 64(2):192-197
102.- Wade JF, Dang CV, Nelson L, Wasserberger. Emergent complications of the newer
anticonvulsants. The Journal of Emergency Medicine. 2010; 38(2): 231-237
Tags