3 mavzu Jahon mеdia va axborot makonida raqobat muhiti..pptx

Oliy ta'lim Mediasavodxonlik fanining 3-darsi

1. 3-Mavzu: Jahon mеdia va axborot makonida raqobat muhiti . Reja:   1. Aholining axborotga bo‘lgan ehtiyoji. 2. Davlat va xususiy bosma nashr va ommaviy axborot vositalarida raqobat muxiti. 3. Blogеr va vaynеrda kasbiy etikеt. 4. Axborot daromad manbaiga aylanishi. Axborotning inson ongiga ta’sir muammolari.

2. Axborotga bo‘lgan ehtiyoj nima   – aynan ma’lum bir ijtimoiy rol va vazifalarni bajarish uchun lozim bo‘lgan axborotni olishga bo‘lgan ehtiyojdir. Aksariyat hollarda iste’molchi u yoki bu maqsadga erishish uchun nimani bilishi zarurligini anglaydi va o‘z qidiruv ishini ma’lum bir natijaga qaratadi. Masalan, inflyatsiya sharoitida har bir fuqaroni narx-navoning o‘sishi qiziqtiradi. Abiturient oliy ta’lim muassasasiga kirish qoidalariga oid barcha ma’lumotni o‘rganadi. Tadbirkor va moliyachini birinchi navbatda birjadagi narx kotirovkasi qiziqtiradi.

3. Axborot manbalari Axborot manbasi, odatda, ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan axborotga ega bo‘lgan shaxs yoki tashuvchidir. Jurnalistikada axborot manbalari an’anaviy (rasmiy  manbalar , ya’ni hujjatlar,  OAV materiallari , hukumat qarorlari, hayotning o‘zi va h.k)

4. Axborotlashtirish.   Axborotning yetishmasligi axborotga nisbatan ehtiyojni – biror soha to‘g‘risida jamiyat tomonidan to‘plangan bilim va alohida bilimlar o‘rtasidagi farqni anglashni keltirib chiqaradi. Ishlab chiqarishni va insoniyatning barcha faoliyat sohasini axborot bilan to‘ldirish  jarayoni axborotlashtirish , deyiladi. Uzluksiz axborot bilan to‘yintirish natijasida axborotlashgan jamiyat yuzaga keladi.

5. Axborotlashgan jamiyat.   Bu jamiyatda barcha fuqarolar, tashkilotlar va davlatning axborotga bo‘lgan ehtiyojini qondirish uchun hamma sharoit yaratiladi. Mehnat qiluvchilarning ko‘pchiligi yoki axborot ishlab chiqarish, saqlash, qayta ishlash va sotish bilan band bo‘ladi yoki bu jarayonlarsiz ishlab chiqarish majburiyatlarini bajara olmaydigan bo‘ladi. Bu shuni anglatadiki, bunday jamiyat fuqarolari  axborot  madaniyatiga   ega bo‘ladi. Ya’ni axborot bilan ishlashni, uni olish, qayta ishlash va uzatish uchun axborot tizimlari va texnologiyalaridan foydalanishni biladilar. Bu inson faoliyatining barcha jabhalariga oid boy bilimlar, ishonchli axborotlardan to‘liq va o‘z vaqtida foydalanishni ta’minlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni joylarda tatbik etishni anglatadi.

6. Endi sayyoramizning butun aholisi yangiliklarni kuzatishga juda ko ‘ p vaqt ajratadi . Axir hamma narsadan xabardor bo ‘ lish , rivojlangan odam bo ‘ lishni anglatadi . Ammo har kim ommaviy axborot vositalari nima ekanligi haqida tasavvurga egami ?

7. Ommaviy axborot vositalari bu kunlarda axborot tarqatish vositasidir . Ular bir nechta xususiyatlar bilan tavsiflanadi : Ko ‘ pchilikka yo ‘ naltirilgan harakatlar . Tushunishning ravshanligi . Axborotni ishlab chiqarish bilan bir qatorda tarqatish xarakterining izolyatsiyasi . Odamlarning ma ’ lum bir guruhi tomonidan ishonch va e ’ tirofni shakllantirish uchun zarur bo ‘ lgan chastota .

8. Ommaviy axborot vositalari ma ’ lum mezonlarga ko ‘ ra turli toifalarga bo ‘ linadi , ularning soni qat ’ iy belgilanmagan . Biroq , Turlar bo ‘ yicha bo ‘ linish quyidagicha ko ‘ rinadi : Reklama . Yorqin . Ijtimoiy va siyosiy . Axborot va ko ‘ ngil ochish . Biznes va boshqalar .

9. “ O mmaviy axborot vositalari turlari ” ma ’ lum bir auditoriyaga axborotni etkazish usuli bilan tavsiflanadi . D unyoda ommaviy axborot vositalarining quyidagi turlari qo ‘ llaniladi : Davriy bosma nashrlar ( turli   jurnallar , risolalar , varaqalar , gazetalar va boshqalar ). Televizor va radio . Maxsus ommaviy axborot vositalari . Internet- resurslar bilan bir qatorda .

10. Bosma ommaviy axborot vositalari yiliga kamida bir marta nashr etiladigan va o ‘ zgarmas   sarlavhali nashrga , shuningdek ma ’ lum bir nashr raqamiga tegishli . Ushbu ma ’ lumotni tarqatish uslubining   keng rivojlanishi tufayli , u yanada batafsil o ‘qi lish i ga ega bo ‘ ldi . Bosma ommaviy axborot vositalarining turlariga quyidagilar kiradi : Jurnallar   - dolzarb siyosiy ,  ijtimoiy , ilmiy , ishbilarmonlik va boshqa masalalarga oid turli xil maqolalarni o'z ichiga olgan davriy nashr . Gazetalar - bu qisqa vaqt ichida va har xil tarkib   bilan nashr etilgan dolzarb , ammo tezda eskirgan ma'lumotlarni taqdim etadigan davriy nashr . Almanaxlar - adabiy va ilmiy-ommabop asarlarni nashr etishga ixtisoslashgan to'plamlar . Bosma nashrlarga ,  shuningdek , ommaga kam ma'lum bo'lgan boshqa toifadagi nashrlar kiradi .

11. O mmaviy axborot vositalari media toifalari quyidagicha tavsiflanadi : Televizion dasturlar - bu ma ’ lum bir chastota spektridagi signal shaklida kompaniya tomonidan eshitiladigan audiovizual xabarlar va dasturlarning jamoalari . Doimiy sarlavha va davriy translyatsiya talab qilinadi . Radi o dasturlari , xuddi televizion dasturlar singari ma ’ lum bir elektromagnit maydon shaklida efirga uzatiladigan audio xabarlarning komplekslari . O ‘ zgarishsiz sarlavha va chiqish chastotasi ham talab qilinadi . Maxsus ommaviy axborot vositalari - bu qonunlar bilan belgilangan ma ’ lumotlarni ro ‘ yxatdan o ‘ tkazish va tarqatishning o ‘ ziga xos qoidalari mavjud bo ‘l gan nashrlar .

12. Ommaviy   axborot vositalarida reklama Hozirgi vaqtda tovarlarning reklamasi   tobora ommalashib bormoqda , bu esa tovar va xizmatlar xaridorlarini izlashni juda osonlashtiradi . Bosma nashrlarda reklama .   Asosiy afzallik : bir martalik to ‘ lov - cheksiz saqlash . Bunday nashrlarda e'lonlarning amal qilish muddati yo'q .  Shu sababli , matbuot aksiyalar va chegirmali dasturlar haqidagi yangiliklar kabi dolzarb ma'lumotlarni   kamdan-kam nashr etadi , ammo umuman kompaniyalar haqida umumiy ma'lumotlar joylashtiriladi . Radio reklama ... Bu tez-tez ma'lum bir maqsadli auditoriya e'tiborini jalb qilish uchun ishlatiladi : avtoulovchilar , yoshlar , nafaqaxo'rlar va boshqalar . Buning afzalligi ularning tovarlari va xizmatlarining beg'ubor taklifi , shuningdek aksiyalar haqida ma'lumot . Televizion reklama ...   Televizionda reklama kampaniyasini o'tkazish yuqori xarajatlarga   olib kelishi sababli , keraksiz xarajatlarning oldini olish maqsadida barcha maqsadli guruhning batafsil monitoringi amalga oshiriladi . Internet- reklama .   Yoshidan qat'i nazar , tomoshabinlarning keng qamroviga ega va juda samarali ko ‘ rinadi . Ko'pincha , mijozlar yaxshi taklif haqida ma'lumotni tezda etkazish qobiliyatidan foydalanadilar . Ko'pincha , bu afzallik o'zini ijtimoiy tarmoqlardagi reklama va bannerlarda namoyon qiladi .

13. Etika nima Etika  ( qadimgi yunoncha :  — „ axloq falsafasi“, — „odat“) shaxs yoki jamiyat odatlarini,  axloq  normalarini oʻrganuvchi hamda belgilovchi  falsafiy  tadqiqotdir. U „toʻgʻri“-"notoʻgʻri",  „yaxshi“ -" yomon " tushunchalarini  tahlil  qiladi. U insoniyat oʻz tajribasi orqali erishgan donishmandlik namunalarini hikoyatlar, hikmatlar, naqllar, maqollar tarzida bayon etadi, kishilarga axloqning mohiyatini tushuntirib, falsafiy xulosalar chiqaradi, ularga axloqiy qonun qoidalarni oʻrgatadi.

14. Blogеr va vaynеrda kasbiy etikеt. bloger –  jamoatchilik-siyosiy , ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa tusdagi axborotlarni ulardan foydalanuvchilar tomonidan, shu jumladan, muhokama qilishi uchun Internet jahon axborot tarmog‘idagi o‘z veb-saytiga va (yoki) vebsayt sahifasiga joylashtiruvchi jismoniy shaxs

15. Bloger Bloger va jurnalistlarni ko‘pchilik ularning farqiga bormaydi. Vaholanki, ular o‘rtasida umumiylik qatori o‘ziga xoslik ham mavjud. Hamma blogerlar ham jurnalistlar kabi mahoratli emas, biroq har qanday jurnalist blogerlikka da'vo qilishi mumkin Bugungi kunda mamlakatimizda so‘z erkinligi barqarorlashuvi, OAVga berilgan imkoniyat va sharoitlar hosilasi sabab, ushbu sohada ma'lum masalalar muhokama markaziga tushib qoldi. Jumladan, so‘nggi kunlarda axborot haqida gap ketganda, jurnalistlar qatori blogerlar ham tez-tez tilga olinadigan bo‘ldi. Rasmiy va norasmiy tadbirlarga OAV xodimlari qatori blogerlar ham taklif etilmoqda. Bu ochiq jamiyatda so‘z erkinligi barqarorlashayotgani, chinakam demokratik prinsiplarning amal qilayotganidan dalolat beradi. Biroq bu holatning xavfli tomoni ham borki, axborot berish va qabul qilishda shaffoflik, xolislik, haqqoniylik, ochiqlik va daxlsizlik ustuvorligini ta'minlash masalalari yuzaga chiqadi. Ya'ni, har kim axborot berish yo tarqatish huquqiga ega jamiyatda axborot tarqatuvchi shaxs yo uyushma har qanday tazyiq, manfaat, sub'yektiv fikrlar yo ma'lum bir guruhlarning manfaatlaridan xoli ravishda haqqoniylik, xolislik, ishonchlilik, mas'uliyatlilikni anglashi va bu me'yorlarga qat'iy amal qilishi kerak.

16. Vine nima?   O‘z tarixini 2012 yil iyun oyida boshlagan Vine 2012 yil oktyabr oyida Twitter tomonidan 30 million dollarga sotib olindi. Ilovaning rasmiy ishga tushirilishi 2013-yil yanvarida boʻlib oʻtdi, bir necha oy oʻtib Vine eng mashhur video almashish ilovasiga aylandi va 2015-yil oxiriga kelib dasturning 200 milliondan ortiq faol foydalanuvchilari bo‘lgan.  Vayner Media - Nyu-York , Los-Anjeles, London, Singapur va Mexikoda ofislari bo‘lgan global ijodiy va media agentlik xisoblanadi.

17. V айн , V айнлар , V айнерлар “Vayn” – bu  odatda davomiyligi 2 soniyadan 20 soniyagacha boʼlgan juda qisqa videorolik xisoblanadi. Odatda, vaynlar hayotdan qaysidir onlarni namoyish etadi. Vaynlarni suratga oluvchilarni vaynerlar deb atashadi. Vaynni video shaklidagi tvit (xabar elon qilish) deb hisoblasa ham bo‘laveradi

18. Kim o‘zini “vayner” deb atashi mumkin? Boshqacha talqinda vayn – Vine dasturida namoyish qilinadigan 6 soniyali rolikdir. Ko‘pchilik Instagram yoki boshqa ijtimoiy tarmoqlarda qo‘yiladigan istalgan hajviy videoni vayn deb atab adashadilar. Bunday videolar “sketch”lar deb nomlanadi. Vaynlarni suratga oluvchilar o‘zlarini vayner deb ataydilar, vaholanki, sen istalgan videoni suratga olib, Instagram yoki boshqa ijtimoiy tarmoqlarga qo‘yayotgan bo‘lsang, o‘zingni vayner deb atashingni hojati yo‘q.  Muhimi, o‘zini ifoda etuvchi  yangi, yorqin va o‘ziga xos vositalarni axtarish. biroq atrof-muhit uchun hech bir muammo, stressli va tahlikali holat yaratmasdan, jamoat tartibi va qonunni hamma vaqt hurmat qilishga majbur.

19. Instagram ijtimoiy tarmog‘iga joylashtirilgan videoda ikki nafar yosh yigit poytaxt supermarketlaridan birida o‘zlarini janjallashayotganday tutib, jamoat tartibini  buzganlari tushirilgan. Maʼlum bo‘lishicha, vayn uchun videoga tushirilgan. Endi esa bu talaba yigitlar video uchun O‘zbekiston Respublikasi Maʼmuriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 183 moddasiga muvofiq mayda bezoriliklari uchun javobgarlikka tortildilar.  Ikkinchi videoda esa bloger o‘rtog‘i bilan transport vositasini olib qochishganini sahnalashtirishgan. Kadrlarda yoshlarning yo‘l harakati qoidalarini buzayotgani aks ettirilgan. Ikkinchi video uchun mualliflar O‘zbekiston Respublikasi Maʼmuriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 135 moddasi bo‘yicha (“Yo‘l harakati qoidalarida nazarda tutilgan hujjatlari bo‘lmagan shaxslarning transport vositalarini boshqarishi”) javobgarlikka tortildilar.  Tarmoqda ularni afsus vaynerlar deb atashadi.

20. Axborot madaniyatini shakllantirish turli «axborot bosimi» tarkibidan milliy taraqqiyot manfaatlariga moslarini to‘g‘ri tanlab olishni taqozo etadi. Bu esa quyidagilarda o‘z ifodasini topadi: axborot olish, uni tasarruf etishda axborotning mazmun-mohiyatiga,  uning haqiqiy ekanligi , qaysi omillarga asoslanganligi va qanday maqsadda tarqatilayotganiga e’tibor qaratish; axborotning qanday natija berishi haqida aniq tasavvurga ega bo‘lish, uni tahlil qilish, ijobiy va salbiy tomonlarini aniqlab, so‘ngra muayyan bir xulosaga kelish; axborotga ongli, yuksak tafakkur bilan yondashish va uni  kerak hollarda sintez qilish , salbiy fikrlarga qarshi, axloqiy-ruhiy sharoitlar yaratish; axborotda ijobiy fikrlarni jonlantirish, targ‘ib etishda milliy qadriyatlarga asoslanish. Bu ishni aniq tarixiy vaziyat bilan rivojlantirish uchun davom etayotgan ichki va tashqi sharoitlar bilan muttasil bog‘lab olib borish; mavjud axborotda jamiyatdagi plyuralistik ilmiy g‘oyalarni  saqlagan holda , individning o‘z fikrini erkin ifoda etishi va uni himoya qilishiga qarshilik qilmaslik; yoshlarda axborot madaniyatining shakllanganligini hisobga olib, undan samarali foydalanish, bajariladigan ishlarning ta’sirchanligini puxta nazorat qilib turish orqali jamiyatda mustahkam barqarorlikni ta’minlashga erishish zarur

21. “ Ayni vaqtda barchamiz bir haqiqatni unutmasligimiz zarur: axborot maydonidagi turli bahs va tortishuvlar, avvalo, haqqoniylik va xolislik tamoyillariga asoslanishi, qonun va odob qoidalari doirasida bo‘lishi, shaxsiy g‘araz va xusumatga, soxta obro‘ orttirish  usuliga aylanib ketmasligi , inson shaxsi va sha’nini tahqirlashdan yiroq bo‘lishi, bunday salbiy holatlarga bizning media maydonimizda mutlaqo o‘rin bo‘lmasligi kerak” Sh.Mirziyoyev