61152-Điều văn bản-166547-1-10-20210919 (1).pdf

QDQDQ

1. XAY DUNG CONG CU TICH HOP TRO GIUP CONG TAC GIAM SAT
Ó NHIËM KHONG KHÍ VUNG KINH TE TRONG DIEM,

‘TS. Le Thj Quynh Ha, KS. Lim Minh Ting, TSKH. Boi Tá Long
Vita Co hos úng dung, Trung tam Khoa lige ty ign va Cong ngh quéc gia

1. Méain

‘Trong nhimg nim d6i moi via que, 160 do dé th hóa dién ra nhanh chöng,
dc bie 1 tai ba vüng kink t€ rong diém. Dan só d6 thi Viet Nem nam 1986 mai
Kong 11.87 tu ngubi, chiëm Khodng 19%; nim 1990 la wen 13 erigu, chiém tÿ le
Kisoáng 20%; nim 1995 13 le dän s6 do th I 20,75 %, dén nam 2002 ÿ 18-48 la gún
25% (10)

‘Tai ce vong kink 16 trong diem (VKTTTD) ca dé nude, no dién ra tóc ag do
(hi ha va song nghigp h6a trong hing näm gán day rit cao, dién bién moi truèmg
dang có nhüng xu hıröng phic tap. Cie hogt dong khaithéc ti nguyen, sin xuét cong
nghiép, td thd cOng nghigp ti tuc mó rOng, töc d do th h6n dién ra nhanh chéng,
dan cu ny cng döng dic, các phuong tin giao thong co giGi tang len ding ké .
‘Tit cd cdc qué trinh may dí din 161 sy can Kit tai nguyen, 6 mhiém moi trubng zung
‘quan trong dó có moi tune khong khi {10}

Bai toón dénh gid 1óng hgp chit Jung khong Khi tai ving kinh té wong diem
phía Nam (VKTTDPN) wong nhiéu näm qua 13 d6i wrong nghién cu cin nhiéu
chong tinh nghién cúu cáp quóc gia, ving vá dia phuong (2,11.9]. DE xác din chat
Ixong khong khf viing kin 18 trong diem cán phálgidi quyét nhidu bai ton phe tap
lus Xée dinh moi quan he gica nguón thi va noi tiép nhön (abu 0 aim tai mde
‘ving khong có nguön thai la do nguón thäi nño gay ra), moi quan he git các JEU 16
{kh ton v6i sy phét tán O nhiém cfing mhu mot quan he gia su gia ting ti lugng 6
nhidm vé sr phét tión Kinh té... Tat cá ning dién nay doi höi phäi phät jdn va
‘ing dung các phuong phäp tiép cán m0 hinh Ré, két hep ¥6i thu thap 6 Jeu va cóng
cu tin hoe (10).

Bi héo nay trink bay phuong pháp tiép cn mó hinh hóa va img dung cong.
nghé thong tin nim näy dung mot cóng cu rg gióp cho cóng téc gidm sit moi
wwöng khong ken pham vi mot ving va läy VKTTDPN lam truöng hap nghién
ei.

Cie phuong pháp nghién cún
a. Mé hinh héa mól quan hé gita nguön thal vd mó ruöng xung quan

Sy lan truyén các chét 6 nhiém tren mot dien róng tong Khf quyén IA qué
tein veg rá quan trong. Su tan truyón các chä nhiém khong HI theo dien rong
trong khi quyén có thé gáy ra tón há nang ne (it mat di ede diéu Kien khétugmg
nio d6) cho nhiéu vüng ke nhaw inge d có thé trong nhimg ving ny khöng có bat
Kÿ nguón thai ln náo. Vi vay, qué trink nay 18 AG tuong nghièn ctu cia nhiéu nhém
‘fe nh Khog hoe tn the giGi. Cau hdi duge quan tim & day la: Anh huöng a các
ngun tii tif mot vong xé din ni cfc vimg län chn dién ra nu thé año va moi lien
he sida mac phét hai véi mae dB 6 nhiém tai e&e vüng lan can ?

Gin 6 nhiëm 1 qué tri tn kém, vi vay lam thé no dé giám mién O mhiém.
den me edn thi la möt ba todn mang Y nghia Inge tién quan trong. Giäi dép chu

2

2. höi ten la nó lu lón trong vige giám thiéu 6 mié (cdn ö mite thdp nh). Cie mo
Minh ton. mó phóng 6 nhiém Khöng khé la nhimg cöng cu Không thé thin dé gi
uyétcác bai ton Auge phée hoa & tren,
ely nay, rn thé gigi da th 10y duge mhión Kin nghigm qui béu trong vige
xy dung các m0 hinh lien quan 41 him khöng KM. Vign si Moiseev NN. mba
hou hoc hing dtu cia Lièn Xo (rude day) vé nghién ciu moi ng, khi dé cap 165
ce cóng tinh xay dung m0 Al di du ra bie wank Ki quét vé hai phuong pháp
siép can [Moiscev NN. va CTV, 1985/. Hung nghièn ctu thi nh xay dung cc mo
inh & mite do chi té cao dBi hdc phramg tien inh tohn man VA co so. eu
(CSDL) day di. Các mo binh nay phuc vu cho các mu tiéu nghien edu vA vic dua ra
phó bién dé sit dung rong rf f duge khuyén cáo. Huóng nghien cu tnú hai dt mue
titu Kien (6n ham va hcg 161 sr dung röng ri cho các bai toda thong qua cée
‘quyét dinh a chính. Bai todn thye tin 6 day IA sy cán thei phi so sänl các Rich
bán thye thi quyét dinh Khác nau, do vy cn phi xày dung mot pha mém vi kt
ning di ta ng rá, vÓL hd ming du vio ci dänh gié chuyén gia, khä máng tinh
tofin möt 6 các he 56 bén thye nghim tr cd 56 li quan tre (ete phuong php tinh
ton nly da duge kiém nghièm (6 te thye tin). Céc mo hin nu Vay có thé tuong
A465 don gin nhumg dù dé hong qua qui dich tong bai toún bio ve moi tring,
Trong cöng tinh nly, hai mo hinh sau diy dsg tión Kai. Thi ht 46 à m0
Hin thdng ke thiy dong do nl khoa hoc hang diu cia Lién X6 (tudo diy) la
Berliand ME. (sau day duge go la mó hinh Berliand) cüng tring phi cia Ong dé
Co sö E Tut cla m0 Inh Beriand duge tinh bay wrong 172,1. Céc hé 56
Khuéch tán roi theo phuoog ngang va phuong ding duge tinh todn theo Ip thuyét
thdng ke bän thye nghiem /Ozmidov, R,B, 1986; LE Dinh Quang, Pham Ngoc HS,
2001/. Mo hh th hai à mo bin nguön hii ving do Hanna dé xu [Gifford FA.
Hanna R.S. 197027), md hinh nay dugo áp dung ta} mot só mudo trong kh6i NATO,
Vi duge mot s6 de ei ép dung tinh tán cho möt s6 dy dn m6i tre trong mudo 8].
db Tich ligp GIS, CSDL. vá mó hinh todn
Nhüng cóng bd gán day cia các Trung tam khoa hoc tren thé giói cho thiiy
hang phiip tích gp hien nay dang IA co sé cho cóng tke quin Ij qui hoach phát
(rien bén ving ti bién nue tin tión trè thé gidi. Tai hie Khu we tren hé gid da
va dang x&y dung cfc cöng cu tích hop dus tén công nahe co sö di litu, mo hich
todin hoc, hé thing thóng tin dia I9 (GIS) va cong nghe mang. Cie cong cu may ng
idp dc Iyc cho bai wm chic nang xir IY va phtn ich 36 ligt có bn chit Khe hau
ing nbu cho phép til ton theo các kich bin phât tiga Khée nhau /xem Backhaus
R,, Braun G, 1998; (16)
Cône nght CSDL I ti tim ede bat ct moe he thóng thong tin quan If moi
DÉ quán If tng hop va thong nt chat Jugng mai trubng khong khf tai mot
iém cin thik phd thie Hp mot s6 CSDL. sau day
CSDL vé các nguén thii: CSDL Logi nay phän ánb thong tin déy dû vé nguón
i. Thong tin quan rong 6 diy à li ngudn, dich gi vé lugng thi ir möi nguén
6 nil. Ngodi ra CSDL cón cha mó tá vé nguön nhur tén go! va toa
¿0 día I ia 16 nen bin dó 6.
*.. CSDL vé các log chit (hi gay 0 hiém moi uuèng khong khí: Cie chit 6 mhiém
chi duge xe din wong TCVN 5937 - 1995 lien quan té cde phat thi va nóng do
‘moi taxing xung quanh bao góm cächon oxit CO, mito oxit NOx, sunfua dioxit
02, ch Po, Khi ozon OS. byi. Mgt wong nhimg ht bn chi yEu la ozon, Khong

30

3. phi true tigp do các nguón thi phät chi ra nhung sin sinh ra do e&e phin ung
Quang héa kéo theo cás thins phn hdu ca dé bay ha (Volatile Organie Compounds
= duge kí hiéu la VOC), Phän mém có chic ning try iúp, cho phép bé sung ede
ché Ke theo yéu cáu cia ngudi sir dung.
+ CSDL vé kh ng: Nhu dí bit, néng d9 0 nhiém ca cht khf abc hai khong
«hi phy dhude vie ti emg nguda, kfc tube, thong 50 cúa nguón thai mi con png
tude rt nigu vio dién Kien khf tugng nls t6e do gio, huóng gib, nhiet dé, cube
49 ma, 6 Ón di cia khf quyén...2). CSDL vé chf ugng cha ding rim dköng
tin sau dy: huéng gid, an te gid, niet dp vá gradien nhiı ta cde 49 ca ke
hau, bie xa. 9 Am, dp suit Không Rb.
= CSDL “€ cfc nha may thäi chat 6 nhi&m vAo khong Kb: Các yeu 16 vé che hoat
ong kinh 1 eda con ngudi döng vai tr quan trong trong vige hith thank ché do o
ibm khöng khi. Diéu nay duge thé hign 18 net hit ti các ku vge nim gin ede
vüng có host dong kinh té manb mé. BE gidi quyéi các bi od kidin sodt vA quin ly
6 nhidm khong kh, vige phn loa các nguôn tác dng do hoat döng kin w cda con
gut có mot 9 ghia die biet quan trong. Ta cie pha mém trong a vue quan Ip
6 ahiém rit ra các phuong pháp phn loai CSDL lien quan t6i ede ngudn thal (ede
hd máy sin xudt gäy o nhiém khong kf) nhır sau
+ Ten nguén, ten hd my, xf mghigp, cóng ty quin Ly nguón;
+ Dia chi nha may, xfnghigp, cóng ty quin iy nguén;
+ Mi nginh cong nghiep theo quy dinh nhà nude (nid máy, xf nghigp dA cho thuge
ngänh cóng nghigp no):
+ ME ID nha bit nguôn tha
+ Kinh, Vi dg cia nguds ti.
= CSDL quan ue wi céc diem Léy miu: Mot phián mém quan I chät lugng khong
if ein phi ¢6 mödun quin ly các dí Jiéu quan trác chat lugng Khöng khf trong
Wing dang xéL Co sé di lieu duge dé xuët dé quin If céc du lieu quan tric che
gg nó kl
+ Ten tram (hay ma tram),
+ Dia
2 Toa do dia ly,
* Cie cht quan tic,
+ Che gid tr quan tr theo th gian
Dia ly A ngón ngt chung cho các linh vue quin iy moi trutmg, D6i véi cée
vüng kink & wong diém, cäu hoi thuéng xuyén duge quan tam la ving mao chju 6
nhiëm rang nhät hay Khi có su có vé moi trubmg, khu vue ndo chiu ânh hung ruée
tien, Ngodi ra, khi tn toán mo phöng sy lan truyén va Khuéch tin chit 6 niém
Ung xu hign sy cán thigt phai thé hién bie tren ket quä mó phông dudi ede
Sang Ke nau. Qué tink mo plióng ddi höi bd sung, liu ut va Két ni CSDL v6i
thong, tin cán shigt cho bai tofn mo phöng, Két nôï Ket qué tinh todo véi dí lieu
Khong gian ey thé, :
DE ich hep CSDL mdi tang, GIS va c£e mó Ih ton, céc te git dá du ra
‘mot so phuong php tgp can khéc nhau (3,6,12). KE qui nlign duge, he thông thong
tin ~ m6 hit có thé tr gidp dic ive cóng tic Kiém soft moi wuéng. Trong qué tinh
Tam vi, ede he thóng thöng tin — m0 hinh may din ra su phi gp, tao d6i thong tin
chat che véi ede CSDL moi truëng va GIS, Che mó hink nin duge các dí litu te

31

4. GIS, con ké qu lam vie duge thong bo nguge tr li vo GIS dui nk de thong
tin bin dé. Nhw vay, & day ching ta thay din a qué tioh phan công ch ning tr
thin: GIS däm nbn vie bién din thong tn, m hin om nhga thye hign ce thuae
tos ir thong tin.
+. Kay ding cde módun cho phián mém ich hop

‘Tren eo sd các mó hin ton due Iya chon ya CSDL moi trubng duge dé suit
wen, wong mac my dé xuët co rc pin mem hd to cong tácgiám sá eit hg

Hist 1. So 46 cu ee phän mém quin 19 chit luong khong khf VKTT

moi truèmg khong Kbí ving kinh t€ trong diem. Cé rc phién bin déu tien có thé
ay dimg theo so 46 duge chi ra irn hin 1.

Che bude tn thi dé xäy dung phân mém tích hop dä dugc tri khai. Bing 1
lige Ke tn goi các modun chinh va mó t chfe näng cia chúng nhim phuc vu cho
cóng tée xay dung phán mem.

‘rong qué tinh do dec hay tinh todn (di lugng 0 nhiém tai ting 6 hi, vói
mó chit 6 mhiém dang E hinh than mot git PC, 1) (6 day chi 56 $ hi s6 the
ty cia ng va chi s6 j ky hiéu chi s6 cöt) voi thir nguyén la gs. Dién tich möi o
wuong AS= Ax x Ay. Phin mém tich hop thye hién phép chia PENAS. Ket qua
cia phép chia nay duge ky higu qua gli... Giá ui dí duge chuän hos q(,.8.0) duge
‘in cho tans cia © vuong. Kel quá nan duge IA mot Ir m6i v6i các mt Judi R tama
céc 6 yudng va mot ma trán các giá tr dä duge chuán höa afi). Tren co sö 66,
mödun APPROX thye hign vige ni suy dt ièu theo Khóng gian va ISOLINE the
hién phép vé các duöng dóng mic theo yeu cfu cha ngudi sir dung.

‘BO 56 ligu ti lugng 6 nbiém tai tam các © ludi cing vöi 56 liéu Khf tugng
‘rung binh hing thäng theo 8 huóng gió 190 hand möt kich bin tínhtoón cho mó Hinh

2

5. a)

Hanna ~ Gifford, Két qua du ra cia modun Hanna 1A öde gi ti eit) gif ui
nông 49 chit 6 mhiém E tai tara 1) vao thöi diem 1. Dya wen bp só lg tis tain
Lei EN NO à = 1 M j=l.N, 3 day Ma — IA 6 hing, No = li 6 cg (cia Judi cf ©
vuöng). có mödun APPROX va ISOLINE sé thye hién các thugt todn ngi suy va VE
duèng döng mic. Sau dó, médun MAP thé hien duöng déng mi tén bin d6 56.

Bing 1. Cie mödun cán 1hiét cho pisén mém tich hop

Ru

KE Ce nage mod .

‘APPROX Qi suy ede di liga theo Khöng gian va cho phép ve ding

| ng mite
ISOLINE Ve dutg dag mic
BERLIAND MO hinh Berliand tinh ton mo phông lan truyén va Khuéch
„__ [tin chit 6 nhidm cho nguón diem th cao

HANNA MG hinh Hanna — Gifford inh ton m0 phöng phat iin chit 6
nim cho nguón vin;

DEVIDE ‘iy dung In6i tinh toán ri rac theo Khöng gan cho tin toda
md phöng cng hi bién dien tre dien ede dí fu

CHOICE Lay nhing thoag tin cin thi tic CSDL cho tíah ton md

o plióng =
ACCESOE Lay ning thong tin cán thi KEL qua Ch Ton mo phöng
| dé bién didn ket qu hod thong qua quyel din

CHART _ Biéu dien két qua tinh ton md phöng duéi dang che 48 th

MAP "ia dign ket qui tinh toán theo phuong phép chông lóp thong
tin cia GIS

TEMMEN Gino dien ngubi — má

MAIN —_ [Qui Ig va nung tác gti cic Khöi wrong phin mém

3. Mot s6 ket qua bute iu

Daga Iren co sé ly lun du triah bay trong phän trén KEt hop vé sO lig thu
{gp duge tú VKTTDPN, các tác gi bai béo my dí xäy dung phán mem ECOCAP
phién bin 1.0 tro giüp cho cong tác gitm sit chit Iuong m6i tudmg Khöng khi. Gino
ign cia ECOCAP 1.0 due the bién trén inh 2. Di liu bin dé só ca 4 tinh thude
VKTTDPN góm: Tp-HÓ Chi Mink, Binh Duong, Dóng Nai, BA Ria — Vüng Tau.

ECOCAP 1.0 cho phép hô try möt 55 chúc nang nu: np, hua tri che só liga

ian tric chit lugng Khong khi tai các diem iy miu, quin ly ede di lieu khi wong
tai các digs» quan irc, hin thj bán dó tai lugng 6 nhiém tai ede 6 vuöng, til toda
MO phöng san truyén va khuéeh tán tie nhán 6 nhiém khong Khí theo che kich bin
Khác nhau, Iam bdo efo vé möi tung,

ya tren s6 leu tha thap duge [9) dé thuan tién eho vie bién dién bin 46 à
nim cüng uc tinh tosn sy phát tán chat O nhiém, ECOCAP phi: ving kinh té rong
diem phfa Nam bling mot lui có Kich thude la 14 x 14 6, m6i 6 la hinh vuóng, có
can la 10 km, Tai mdi 6 ECOCAP cho phép nhap vao ti Lugng phét thi 26m: ling
hit thai do giao thong, do sinh host (dun nav), do hoat dóng cong aghigp, do sin
xuit gach göm (ngänlı góm sú chi yéu dp trung à 2 tinh fa Binh Duong va Dóng
Nai), ECOCAP cho phép tu dóng vé bän dé ti lugng 6 nhiém (hinh 3).

6. re Br
none PERF

id inh 2. Giao dien cia ECOCAP phién bin 1.0

Cie s6 liéw ph thai cing I du Vo ein hi cho ECOCAP tinh su phät tn 0
him. Kich,bán tinh toón bao göm 56 ligu phát thai cia mot chit 6 mhiém cy thé, s6
és Khí gg trung binhthéng, do Gn dink tng köt. 6 lig ki wong duge lua chon
à thing 1-1998 due các tác gid láy tye tip tr só ligu quan tr cho than ph H6
Chi Minh. Các ket qui tinh toán cho bui duge thé hign duéi dang ban dó va các
dung döng mic (hinh 4). Ket qua tinh ton cho thay, it cá céc trubng hop, nóng de
ehe chat 6 nhiëm déu dat tiéu chun Viét Nam TCYN 5937-1995. Vang có nóng do
CO cao nhöt (nóng 66 CO län hon 0.015 men) nim trong dia phán tn Binh

7. Duong. Vüng có nóng d9 byi ón hon 0,3 mg/m’ cüng roi vio cá 4 tinh, vA möt phân
dien uch dng ké nim wong dja phan TP H Chi Min.
4 Ketan

‘Bai béo nly tinh bay mot s6 Két qua xay dung cóng ey ich hop ug giúp cong
te gidm sät moi truimg ving kink t€ trong diem va gigi tu phien bin du tien cia
phén mém ECOCAP g6m mot 50 chic näng chf sau: quin IY cfe 36 ligu quan tric
ché Jugng mi tng khong kh ti ede didm lay mid Khong kh, ty dng VE bin dó
tdi lugng 6 nhiém va tinh toän phät tn 6 nhiem th các ngu6n diém vA ving,

‘Qua qué rin te hign ó thé rt ra mot s6 KE Juán seu: dé có thé gi quyét
ét bi ton gid sét moi trudng khong Khí cán thiët phi xay dng cóng cu tic hop
CSDL, mó hinh toán hoc vá GIS döng thdi có moe 6 dé xuft sau day:

+ Cc cép 06 thäm quyén nen xem xét xay dung he thóng thong tin moi rung cho
ng ving kınh té trong dim cia dit nue:

+ Cin hinh.hänh chung trink nghien cfu úng dung (nen & cáp nb nude) các mo
Hi chit lugng moi trang khong Kbí dang dugo ép dung manh mé trén thE gidi.
‘Theo dich k), cán 16 che các hgi thio quóc gia dé lly ¥ kién cha céc chuyen gia
trong ch nude.

‘Thong qua bai bio may, céc tHe gid bay tó long mong muón nhán duge các y
kién dóng g6p ca dóng nghigp, nhüng ai quan tam 16 ndi dung, ket qua dat du.

5. Lai cám on
Bai bfo may duge hoën than do su tai rg tir dé thi nghièn cíu co bin cap nd
nue má só 320801. Các tác gi chan thinh cám on Ban chü nhiem dé ti
‘Tai eu tham khio

1. Tein Ngoe Chin. Ö nhiém moi rang King kit v su Kl th
Khoa oe va KY thust, Ha Noi, 2000. 214

2. Pham Nge Dang. M6 suing Khöng Ki. NXB Khoa hoc va Kÿ thugt, Ha No,
1997311

3. Nguyén Hé Nhat Khoa, Bhi Tä Long. Thiét KE co sé di lis sie dung trong ce
phan mem quan trée moi trading va du báo 6 rbiém,_ NO san Co hoc ung dung,
Tap 1, 862, 2001, 1.2840.

4. Bbi Té Long va CTV. Thiet ké vA xay dimg phdn mém md phöng sy mhigm bin
‘khong khf ran mot ving lin thé Viet Nam. Bio cáo Ké qui dé thi ci Tp.HCM
1997 — 1999.

5. Bai Tá Long, Doin Van Phic, Nguyén Hé Nhat Khoa. Kay dung cóng cu tin hoc
din gi tie dông mang yöu 16 con ng len mei texdng khöng KML. Tap cht Khi
tung Thy van, FRING), 56 4, 1999, tr, 21-27.

6. Phong Chi SY va CTV. Didu tra hién tang va x4y dung phuong An bio ve mdi
true cho Khu we xay ding cing nude sáu va khu công nghiép Dong Quit,
Bio cáo ket qua dir. Trung tar bio ve moi trurog EPC, 1996

Tap 1, NXB

35

8. 14

Phitng Chi Sÿ va CTV. Bio cf ahigm vy : Banh git hin rang moi trutng va dy
bo dién bién moi tring dui tác dóng cia qué tinh phit wvién inh (xa hei,
din huöng quy hogch m6i tring ving Dong Nam Bo, Cuc Moi tung, 12-2000.
Neuyén Hou Ting va CTV. Báo vé möi iruöng va phe wien ben ving d Vier
‘Nan. NXB Chinb ti qué gía, 2003, 412 trang.

Lim Minh Triét vA CTY. "Nghién ci cfc gi phâp bio dim moi img tai ce
Lu do thi va Khu cong nghitp trong din $ Tp.HCM va ving phu can”. Bao cdo
tóng hop DE tai ep Nha nude KHCN.O7.10, 1998.

Lin Minh Tang. MO phöng 6 nhiém moi trubng báng he thong thong tin dia Y...
Lun vin tt nghiép dai hoc khoa CNT, DH Bich khoa TpHICM, Tring
DHQG Tp.HCM, 2001.

Hanna RSS... A simple method of calculating dispersion from urban area sources
3. of the ar polation control vol. 21.N.12, 1971, pp.714--777,

Hanna RS. Reviews of atmospheric diffusion models for regulatory
applications. WHO technical note. 177, 1- 37, WHO, 1982.

Laiserre F. Razack, Banton O... A GIS linked model fr the assessment of nitrate
contamination in groundvater. Journal of Hydrology 224 (1999) 81-90.
Bepaana MLE,,Cospeemisie npoGnewsr armociepmofi ol
rarpranenus ervocóepia, - Paaponereowgar J,1975, 436 c.