Aholining yosh-jins tarkibi va aholi piramidasi.pptx

Aholining yosh jins tarkibi: mamlakat va uning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. davlat tashkilotlari va kitobxalarni tanishtirish; aholini hisobga olish, mehnat balanslarini; aholi migratsiyasi prognozini tuzish; aholiga xizmat ko‘rsatish, bolalar muassasalarini joylashtirishda muhim ahamiyat kasb etadi.

1. Aholi soni tarkibi ( davomi,aholi tarkibi yosh va jinsiy tarkibi )

2. REJA: 1.Aholining yosh tarkibi . 2. Aholining jins (Gender) tarkibi . 3. Aholining yosh - jins piramidasi .

3. Mamlakatning eng muhim demografik va iqtisodiy xususiyatlaridan biri aholining yosh va jins bo‘yicha taqsimlanishidir . Aholining yosh-jins tarkibi haqidagi ma’lumotlar mehnat resurslari sonini yoki davlat qaramog‘ida bo‘lgan pensionerlar va bolalar sonini aniqlash imkonini beradi .

4. № Ёш гуруҳлари Номланиши 1 1-7 кун Янги туғилган 2 7 кун – 1 ёш Чақалоқ 3 1-3 ёш Илк болалик 4 4-7 ёш Болаликнинг ўрта даври 5 8-12 ёш (ўғил болаларда) 8-11 ёш (қизларда) Болаликнинг сўнгги даври 6 13-16 ёш (ўғил болаларда) 12-15 ёш (қизларда) Ўсмирлик 7 17-21 ёш Йигитлар 9 16-20 ёш Қизлар 10 22-35 ёш (эркаклар) 21-35 ёш (аёллар) Етукликнинг биринчи даври 11 36-60 ёш (эркаклар) 35-55 ёш (аёллар) Етукликнинг иккинчи даври 12 61-72 ёш (эркаклар) 56-74 ёш (аёллар) Кексалар 13 75-90 ёш (аёллар ва эркакларда) Қариялар 14 90 - < Узоқ умр кўрувчилар

5. Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining yosh tasnifi : 25-44 yosh - yosh ; 44-60 - o‘rta yosh ; 60-75 - keksalik ; 75-90 - keksalik ; 90-yildan keyin - uzoq umr ko‘radi .

6. Aholi ijtimoiy-iqtisodiy nuqtayi nazaridan yoshiga ko‘ra quyidagi 6 guruhlarga ajratiladi : 1. Bolalar (0-14 yosh )- mehnat salohiyatining kelgusi istiqbollarini belgilaydi , bo‘lajak mexnat resurslari ; 2.O‘smir yoshlar (15-24 yosh )- iqtisodiy nofaol aholi , maktab , kollej , akademik litsey va oliy o‘quv yurtlarida ta’lim olayotgan yoshlar , tug‘ruq yoshidagi va ta’tilidagi ayollar ; 3. Reproduktiv yosh-15-44 yosh , 15-49 yosh , 15-54 yosh ; 4.Mehnat yoshi (15-64 yosh , O‘zb uchun ?); 5. Mehnat yoshidan kattalar (65 yosh va undan kattalar va O‘zb ?; 6. Qariyalar – 60-70 yosh va Keksalar-70 yosh va undan kattalar ( bu yoshdagilar hammasi mexnat faoliyatidan chetlatilgan bo‘ladi ).

7. Aholining yosh-jins tarkibi – Bu ma’lum bir hududdagi aholining yosh guruhlari va jinsi bo‘yicha taqsimoti bo‘lib , ushbu demografik belgilarning qiymatlariga muvofiq amalga oshiriladi .

8. Aholining yosh tarkibi - aholining yosh guruhlari va yosh toifalari bo‘yicha taqsimotidir . Yosh - insonning tug‘ilishidan boshlab uning o‘sishi , rivojlanishi , voyaga yetishi va qarishidan iborat hayot tavsifidir . Aholining yosh tarkibi mamlakat ijtimoiy iqtisodiy hayotida muhim ahamiyat kasb etadi . Aholining yosh tarkibi asosida ijtimoiy va iqtisodiy sohalarda ba’zi muammolarning vujudga kelishi ehtimolini baholash , mehnatga layoqatli aholi va ishchi kuchining dinamikasini prognozlash , tovarlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko‘rsatish hajmi , ularga bo‘lajak talab va h.k.larni aniqlash mumkin .

9. Aholining yosh tarkibi uning takror ishlab chiqarish xususiyatlari ta’sirida shakllanadi . Shu sababli , bu tarkibni tug‘ilish va o‘lim darajasi belgilaydi . Alohida hududlar aholisining yosh tarkibiga migratsiya ham ta’sir ko‘rsatadi , chunki ba’zi yoshdagi odamlar boshqa yoshdagilarga qaraganda yashash joylarini ko‘proq o‘zgartiradilar .

10. Aholining yosh tarkibini o‘rganish uchun bir qator ko‘rsatkichlardan foydalaniladi :

11. Xalqaro amaliyot va statistikasida aholining yosh tarkibi iqtisodiy nuqtayi nazaridan uch guruhga ajratiladi

12. Aholining yosh tarkibida aholi , odatda , bir yoki besh yillik yosh guruhlari bo‘yicha taqsimlanadi . Ba’zan uchta asosiy guruhga kengaytirilgan taqsimotdan foydalaniladi : 0 - 14 yosh ; 15 - 59 yosh ; 60+ yosh .

13. Urushlar aholining yosh tarkibiga ayniqsa kuchli ta’sir ko‘rsatadi : nafaqat bevosita harbiy yo‘qotishlar , balki tug‘ilish darajasining pasayishi , fuqaro aholining o‘lim ko‘rsatkichi oshishi va migratsiya o‘sishi ham bunga sabab bo‘ladi .

14. XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab dunyo aholisining yosh tarkibi dinamikasi quyidagicha xarakterlanadi : tug‘ilish darajasining pasayishi natijasida yosh aholi ( 0-14 yosh ) soni kamaymoqda , katta yoshdagi aholi soni esa o‘sib bormoqda .

15. Jahon aholisi yosh tarkibining dinamikasi Yillar Yosh guruhlari salmog‘i , % 14 yoshgacha 15-64 yosh 65 yoshdan yuqori 1950 34,5 60,4 5,1 1975 36,9 57,4 5,7 1995 31,9 61,6 6,5 2000 31,0 62,2 6,8 2011 27,0 65,0 8,0 2019 26,0 65,0 9,0

16. Aholi yosh tarkibining mintaqaviy xususiyatlari , 2019-yil Mintaqalar Yosh guruhlari salmog‘i , % 14 yoshgacha 15-64 yosh 65 yoshdan yuqori Yevropa 16 66 18 Osiyo 24 67 9 Amerika 22 67 11 Afrika 41 66 3 Avstraliya va Okeaniya 15 66 19 O‘ZBEKISTON 28 68 4

17. Rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar o‘rtasida yosh tuzilishida sezilarli farqlar mavjud . Aholining kengaytirilgan takror ishlab chiqarilishini ta’minlaydigan yuqori tug‘ilish darajasi tufayli rivojlanayotgan mamlakatlarda yosh tuzilishining progressiv turi ustunlik qiladi . Bu mamlakatlarda bolalar ulushi 28 foizni , 60 yoshdan oshgan aholi esa 7 foizni tashkil etadi .

18. 2018-yilda piramidaning asosi sezilarli darajada torayadi , markaziy qismi esa kengayadi . Bu uning statsionar turiga va qarish tendensiyalariga mos kelishini ko‘rsatadi . Jahon tuzilmasida 15 yoshgacha bo‘lgan aholining ulushi 26% ni , 60 yoshdan oshganlar esa 9% ni tashkil etadi .

19. Rivojlangan mamlakatlarda tug‘ilishning qisqarishi , tabiiy kamayish va takror ishlab chiqarishning toraygan turi bilan 60+ yoshdagi aholi ulushi 18% va 15 yoshgacha bo‘lganlar ulushi 16% bo‘lgan aholining regressiv tuzilmasi ustunlik qiladi .

20. Tug‘ilish darajasining pasayishi , o‘lim ko‘rsatkichining kamayishi va umr davomiyligining ortishi natijasida , dunyo aholisining yosh tuzilmasi demografik jihatdan qariy boshlaydi va regressiv turga mos keladi .

21. AHOLINING JINSIY TARKIBI XUSUSIYATLARI

22. Erkaklar va ayollar nisbati aholining iqtisodiy faoliyat turlari bo‘yicha bandlik tuzilishiga hamda mamlakatning xo‘jalik ixtisoslashuviga ta’sir ko‘rsatadi . Reproduktiv yoshdagi ayollar soni esa tug‘ilish darajasiga va kelajakda aholi sonining o‘zgarishiga ta’sir etishi mumkin .

23. Muayyan hududlarda aholining jinsiy tarkibi uchta asosiy omil ta’sirida shakllanadi : biologik o‘lim darajasidagi farqlar migratsiyadagi farqlar yangi tug‘ilgan chaqaloqlar orasida o‘g‘il bolalar ustunlik qiladi ; erkaklarning o‘lim ko‘rsatkichi yosh davridayoq ortadi ; erkaklarda migratsion harakatchanlik ayollarga qaraganda yuqori .

24. Biologik jins - odamlarning erkak va ayollarga bo‘linishidir . Ijtimoiy jins (Gender) – erkak va ayollarning jamiyatdagi ijtimoiy roli . Aholining jinsiy tarkibi - aholining erkak va ayollarga taqsimlanishidir . 1. Jami aholi tarkibida jinslar salmog‘i (% hisobida ). 2. Aniq ko‘rsatkichda jinsiy nisbat holati – har 1000 ta ayolga ( erkakka ) to‘g‘ri keladigan erkaklar ( ayollar ) nisbati .

25. FAKTLAR... Возрастная структура населения мира 0-14 ле т - 28% 15-59 лет - 62% Свыше 60 лет - 10% Казахстан 0-14 ле т - 25% 15-59 лет - 64% Свыше 60 лет - 11% На 100 девочек рождается 107 мальчиков К 15-20 годам численность мужчин и женщин выравнивается Смертность среди мужчин выше Соотношение мужчин и женщин в развитых странах 49:50 Казахстан 48-52 Мужчин в мире больше чем женщин На 51 млн. чел

26. Dunyo aholisi tarkibida erkaklar soni ustunlik qiladi - har 100 ayolga 101,8 erkak to‘g‘ri keladi , yoki mos ravishda 49,5 va 50,5 foizni tashkil etadi . Dunyoda erkaklar sonining ayollar sonidan ko‘pligi asosan rivojlanayotgan mamlakatlar hisobiga yuzaga kelmoqda .

27. Rivojlangan mamlakatlarda har 100 ayolga 94,6 erkak to‘g‘ri kelsa , rivojlanayotgan mamlakatlarda 103,4 erkak to‘g‘ri keladi . Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda umr ko‘rish davomiyligidagi farq tufayli keksa yoshdagi ayollar sonining ko‘payishi hisobiga ayollar ustunlik qiladi .

28. Rivojlanayotgan mintaqalar orasida erkaklarning eng ko‘p ustunligi Osiyoda kuzatiladi - har 100 nafar ayolga 104,8 nafar erkak to‘g‘ri keladi . Eng katta tafovut Qatarda ( har 100 nafar ayolga 311 nafar erkak ) va BAA da ( har 100 nafar ayolga 228 nafar erkak ) mavjud .

29. Afrikada aholi tuzilishida erkaklar va ayollar nisbati deyarli teng . Yevropada esa ayollar soni eng ko‘p ustunlikka ega : har 100 nafar ayolga 93 nafar erkak to‘g‘ri keladi . Eng katta tafovut Ukraina , Estoniya va Latviyada kuzatiladi (100 nafar ayolga 85 nafar erkak to‘g‘ri keladi ). Shimoliy Amerika mamlakatlarida esa har 100 nafar ayolga 97,5 nafar erkak to‘g‘ri keladi .

30. Erkaklar va ayollarning yosh guruhlari bo‘yicha geografik taqsimoti quyidagicha ko‘rinishga ega : 0-14 yosh guruhida barcha qit’alarda erkaklar soni ustunlik qiladi ; 15-64 yosh guruhida Osiyo va Okeaniyada erkaklar ko‘proq , Yevropada esa nisbat taxminan teng ; 65 yoshdan yuqori guruhda barcha qit’alarda ayollar soni ustunlik qiladi .

31. Dunyo bo‘ylab erkaklar va ayollar nisbati mos ravishda 50,5% va 49,5% (2012-yil ma’lumotlariga ko‘ra ) ( 1000 ayolga 1017 erkak ). Rivojlangan mamlakatlar - 1000 ga 946 erkak Rivojlanishda hozirgilar - 1000 ga 1034 erkak

32. Dunyo mamlakatlarida erkaklar va ayollar nisbati (100 ayolga erkaklar to‘g‘ri keladi ) BAA – 220 Qatar – 199 Quvayt -154 Maldiv orollari - 140 Bahrayn – 124 Ummon – 123 Saudiya Arabistoni – 117 butan - 110 Hindiston – 108 Pokiston – 107 Dunyo mamlakatlarida erkaklar va ayollar nisbati (100 ayolga erkaklar to‘g‘ri keladi ) Estoniya - 84 Ukraina - 85 Jibuti - 86 Latviya - 86 Rossiya - 86 Belarus - 87 Armaniston – 89 Litva - 89 Moldova - 91 Zimbabve - 91

33. Erkaklar va ayollar salmog‘i yuqori bo‘lgan davlatlar BESHligi Erkaklar salmog‘i yuqori bo‘lgan davlatlar Erkaklar salmog‘i , % hisobida Ayollar salmog‘i yuqori bo‘lgan davlatlar Ayollar salmog‘i , % hisobida Qatar 67,2 Latviya 53,7 Quvayt 61,4 Ukraina 53,5 BAA 60,9 Estoniya 53,4 Ummon 57,5 Belorussiya 53,4 Baxreyn 56,9 Rossiya 53,1

34. ERKAKLAR SONI YUQORI BO‘LGAN DAVLATLAR № Davlatlar HAR 100 AYOLGA TO‘G‘RI KELADIGAN ERKAKLAR SONI 1 BAA 219 2 QATAR 200 3 QUVAYT 154 4 MALDIV OROLLARI 144 5 BAXREYN 124

35. AYOLLAR SONI YUQORI BO‘LGAN DAVLATLAR № Davlatlar HAR 100 AYOLGA TO‘G‘RI KELADIGAN ERKAKLAR SONI 1 ESTONIYA 84 2 LATVIYA 86 3 ROSSIYA 86 4 UKRAINA 86 5 BELORUSSIYA 87

36. Aholining yosh va jinsiy tuzilmalarini yaqqol ko‘rsatish va birgalikda tasvirlash uchun grafik tasvir - yosh-jins piramidasi qo‘llaniladi . Piramida aholining jinsi va yoshi bo‘yicha birgalikda taqsimlanishining ikki tomonlama diagrammasini ifodalaydi . Dunyo aholisining jins va yosh tarkibi , 2018-yil

37. 0-14 yosh va 60+ yoshdagi aholi ulushining nisbatiga qarab , aholining yosh tarkibining uch turi ajratiladi . Aholining umumiy sonida bolalar ulushi katta bo‘lib , bu 60 yoshdan oshgan aholi ulushidan ustunlik qiladi va tabiiy o‘sish yuqori . progressiv Bu tur aholi takror barpo bo‘lishining kengaytirilgan turiga mos keladi va asosan rivojlanayotgan mamlakatlarda namoyon bo‘ladi . ( Malavi , Tailand , Paragvay )

38. 15 yoshgacha va 60 yoshdan oshgan aholi ulushining deyarli muvozanatda bo‘lishi , tabiiy o‘sishning pastligi yoki umuman yo‘qligi bilan tavsiflanadi . statsionar Bu tur aholining oddiy takror ishlab chiqarish turiga mos keladi va migratsiya o‘sishi yuqori bo‘lgan bir qator rivojlanayotgan hamda rivojlangan mamlakatlarda kuzatiladi . ( Avstraliya , Chili, Ekvador )

39. 60+ yoshdagi aholining nisbatan katta ulushi (12% dan ortiq ) va aholining tabiiy kamayishi bilan . regressiv Bu tip aholi takror barpo bo‘lishining toraygan tipiga to‘g‘ri keladi va rivojlangan mamlakatlarda ustunlik qiladi . ( Gretsiya , Yaponiya , Germaniya )

40. Jins va yosh piramidalarining turlari : Progressiv turi - muntazam uchburchak shakli Statsionar turi - qo‘ng‘iroq shakli Regressiv turi - qopqoq shakli Гуруҳ . Ёш тузилмаларининг турлари (Ф. Бургд ö рфер бўйича ): А - ёш ( ўсиб бораётган ) аҳоли ; Б—кекса (стационар) аҳоли ; В - жуда эски ( камаяётган ) аҳоли . 10 50 40 27 50 23 20 50 30

41. ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!!!