Ashtanga Hridaya Sutrasthana chapter - 4 ROGANUTPADANIYA - रोगानुत्पादनीय

Ashtanga Hridaya Sutrasthana chapter - 4 ROGANUTPADANIYA - रोगानुत्पादनीय

1. https://ahsutrasthana.blogspot.com

2. Chapter - 4 ROGANUTPADANIYA - रोगानुत्पादनीय roga = disease anutpadaniya = prevention of origin

3. ADHARANIYA VEGA / अधारणीय वेग – URGES NOT TO BE SUPPRESSED  BY FORCE वेगान्न धारयेत्वातविण्मुत्रक्षवतृट्क्षुधाम् निद्राकासश्रम  श्वासजृम्भाश्रुच्छर्द्दिरेतसाम् 1. वात  - अधो वात / flatus  2. विण्  - feces 3. मूत्र     urine 4. क्षवथु -   sneezing  5. तृट्   -   thirst 6. क्षुधा - hunger 7. निद्रा - sleep  8. कास - cough 9. श्रम श्वास - breathing on exertion 10. जृम्भा -   yawning 11. अश्रु  - tears 12.   छर्द्दि -   vomiting 13.   रेतस् -   semen

4. अधोवातरोध / SUPPRESSION OF FLATUS अधोवातस्य रोधेन  गुल्मोदावर्त रुक्क्लमाः वातमूत्रशक्रुत्सङ्गदृष्ट्यग्निवधह्रुद्गदाः  causes 1. गुल्म  - abdominal tumor 2.   उदावर्त - bloating / abdominal distension 3.   रुक्    -   pain in the abdomen 4.   क्लमा  - exhaustion even without excretion 5.   वातमूत्रशक्रुत्सङ्ग - obstruction to elimination of flatus, urine and feces 6.   दृष्टि वधा - loss of vision 7.   अग्नि वधा  - loss of digestive capacity 8.   ह्रुद्  गदा  - heart diseases

5. पुरीष रोध / SUPPRESSION OF   FECES   शकृतः  पिण्डीकोद्वेष्ट  प्रतिश्याय  शिरोरुजः  ऊर्ध्ववायुः  परीकर्तो  हृदयस्योपरोधनम्  मुखेन विट्प्रवृत्तिश्च  पूर्वोक्ताश्च  आमयाः स्मृताः  1.   पिण्डीकोद्वेष्ट - twisting pain of calf muscles 2.   प्रतिश्याय - running nose 3.   शिरोरुजः  - headache 4. ऊर्ध्ववायुः   - upward movement of air / belchings 5. परीकर्तो  - cutting pain in the rectum 6.   हृदयस्योपरोधनम् - oppression/ stiffening feeling in the chest region 7. मुखेन विट्प्रवृत्तिश्च - vomiting of feces 8.   पूर्वोक्ताश्च  आमयाः स्मृताः  - diseases mentioned earlier / under suppression of flatus

6. TREATMENT अन्नपानं च विड् भेदि  विड् रोधोत्थेषु   यक्ष्मसु   Foods and drinks which helps elimination of feces - laxatives and purgatives are to be used

7. मूत्ररोध / SUPPRESSION  OF URINE   अङ्गभङ्गाश्मरीबस्तिमेढ्रवंक्षणवेदनाः  मूत्रस्य रोधात्पूर्वे  च प्रायो रोगाः  1. अङ्गभङ्गा - cutting pain all over the body 2. अश्मरी - formation of urinary stones  3. बस्तिमेढ्रवंक्षणवेदनाः - severe pain in the urinary bladder, penis and groin 4. पूर्वे च प्रायो रोगाः  - diseases mentioned under suppression of flatus and feces

8. TREATMENT मूत्रजेषु तु  पाने च प्राग्भक्तं शस्यते घृतम्  जीर्णान्तिकं चोत्तमया मात्रया योजनाद्वयम्  अवपीडकमेतच्च संज्ञित म्  ·       Drinking of ghee before breakfast is ideal AVAPEEDAKA SNEHAM  should be resorted ·  Drinking ghee in the maximum dose at the end of digestion of food of both the midday and the night.

9. TREATMENT FOR DISEASES ARISING FROM SUPPRESSION OF FLATUS, FECES AND URINE तदौषधं वर्त्यभ्यङ्गावगाहाश्च  स्वेदनं बस्तिकर्म च 1.       वर्ति  - rectal wicks / suppositories  2.       अभ्यङ्ग - oil massage and bath 3.       अवगाह - immersion bath 4.       स्वेदनं - sudation 5.       बस्तिकर्म - enema

10. उद्गाररोध / SUPPRESSION OF  BELCHING   धारणात्  पुनः  उद्गारस्यारुचिः कम्पो विबन्धो  हृदयोरसोः  आध्मानकास हिध्माश्च 1. अरुचि - loss of taste  2. कम्प - tremors 3. विबन्धो  हृदयोरसोः - feeling of obstruction in chest region 4. आध्मान - flatulence 5.   कास- cough 6.   हिध्मा - hiccup

11. TREATMENT   हिध्मावत्तत्र भेषजम्   ·  treatment is similar to that of hiccups

12. क्षवधुरोध   SUPPRESSION OF SNEEZING शिरोर्तीन्द्रियदौर्बल्यमन्यास्तंभार्दितं क्षुतेः  1. शिरो अर्ति /   headache  2.   इन्द्रिय  दौर्बल्यं / weakness of sense organs 3.   मन्यास्तम्भ /   neck stiffness 4.   अर्दिता / facial palsy 

13. TREATMENT तीक्ष्णधूमान्जनाघ्राणनावनार्कविलोकनैः  प्रवर्तयत्क्षुतिं  सक्तां स्नेहस्वेदौ च शीलयेत् Inducing sneezing by  1. तीक्ष्णधूम - powerful / strong inhalations 2. अन्जन - collyrium 3. घ्राणनावन - snuffing 4. अर्कविलोकनैः - gazing at the  sun directly for a few seconds 5. स्नेह - oleation 6. स्वेद - sudation

14. तृष्णारोध / SUPPRESSION OF THIRST शोषाङ्ग साद बाधिर्य सम्मोह  भ्रम ह्र्द्गदाः  तृष्णाया निग्रहात्  1. शोषा - emaciation  2. अङ्गसाद - debility of body 3. बाधिर्य  - deafness 4. सम्मोह - loss of consciousness 5. भ्रम - giddiness 6. ह्र्द्गदाः - heart diseases

15. TREATMENT तत्र शीतः सर्वो विधिर्हितः   All kinds of cold measures are ideal ·      cold food ·      drinks ·      bath ·      use of drugs of cold potency

16. क्षुत्रोध / SUPPRESSION OF HUNGER अङ्गभङ्ग अरुचि ग्लानि कार्श्य शूल भ्रमाः क्षुधः  1. अङ्गभङ्ग - body ache / myalgia 2. अरुचि - anorexia 3. ग्लानि - debility 4. कार्श्य  - emaciation / weight loss 5.   शूल  - pain in the abdomen 6.   भ्रमाः - giddiness

17. TREATMENT तत्रयोज्यं  लघु स्निग्धं उष्णं अल्पं च भोजनम्  Treated with food which is  ·      easy to digest - लघु    ·       fatty - स्निग्धं ·       warm -   उष्णं ·       little in quantity -   अल्पं च भोजनम् 

18. NIDRARODHA/ निद्ररोध - SUPPRESSION OF SLEEP  निद्राया मोह मूर्धाक्षि गौरवालस्य  जृम्भिकाः  अङ्गमर्दश्च  तत्र इष्टः स्वप्नः संवाहनानि च  1. मोह delusion 2. मूर्धाक्षिगौरवा feeling of heaviness of the head and eyes 3.   आलस्य   lassitude 4.   जृम्भिकाः too many yawnings 5.   अङ्गमर्द   squeezing pain all over the body

19. TREATMENT  तत्र इष्टः स्वप्नः संवाहनानि च  1. इष्टः स्वप्नः - g o od sleep 2. संवाहनानि - mild massaging

20. कासरोध / SUPPRESSION OF COUGH कासस्य रोधात् तत्वृद्धिः श्वासारुचि  हृदामयाः  शोषो हिध्मा च ,   causes 1.   तत्वृद्धिः - increase in cough 2.   श्वास - difficulty in breathing 3.   अरुचि - loss of taste / appetite 4.   हृदामयाः - heart diseases 5.   शोषो - emaciation 6.   हिध्मा - hiccup

21. TREATMENT   कार्य अत्र कासहासुतरां विधिः   All treatments which relieve cough should be done.

22. श्रमश्वासरोध / SUPPRESSION OF HEAVY RESPIRATION गुल्म ह्रद्रोग सम्मोहाः श्रमश्वासाद्विधारितात्   1.   गुल्म - tumors of abdomen 2.   ह्रद्रोग - heart diseases 3.   सम्मोहाः - delusion

23. TREATMENT   हितं विश्रमणं तत्र वातघ्नश्च क्रियाक्रमः  1. विश्रमणं - taking rest 2. वातघ्नश्च क्रियाक्रमः - therapies which mitigate vata

24. जृम्भरोधा / SUPPRESSION OF YAWNING जृम्भायाः क्षववद्रोगाः  ,  ·       Leads to diseases enumerated under suppression of sneezing TREATMENT सर्वश्चानिलजिद्विधिः   ·       All therapies which mitigate vata

25. अश्रुरोधा / SUPPRESSION OF TEARS पीनसाक्षिशिरोह्रदरुक्मन्यास्तंभारुचिभ्रमाः  सगुल्मा बाष्पतः  1. पीनस - running nose 2. अक्षिशिरोह्रदरुक्  - pain in the eyes, head, and heart 3. मन्यास्तंभ - stiffness of the neck 4.   अरुचि - loss of taste / appetite 5.   भ्रम - giddiness 6.   गुल्म -   abdominal tumors

26. TREATMENT  तत्र  स्वप्नो मध्यं प्रियाः कथाः  1.  स्वप्नो - good sleep 2.   मध्यं - drinking wine 3.   प्रियाः कथाः - hearing of pleasant stories

27. वमथुरोधा  / SUPPRESSION OF VOMITING विसर्पकोठकुष्ठ अक्षिकण्डूपाण्ड्वामयज्वराः  सकासस्वासहृल्लासव्यङ्गश्वयथवो  वमेः  1. विसर्प - herpes  2. कोठ - skin  rashes 3. कुष्ठ - leprosy 4.   अक्षिकण्डू - irritation in the eyes 5.   पाण्ड्वामय - anemia 6.   ज्वराः  - fever 7.   कास - cough 8.   श्वास - breathing difficulty 9.   हृल्लास - nausea 10.   व्यङ्ग - pigmented patches on face 11.   श्वयथवो - swelling

28. TREATMENT गण्डूषधुमानाहारा  रूक्षं भुक्त्वा तदुद्वमः  व्यायामः स्रुतिरस्रस्य शस्तं चात्र विरेचनम्  सक्षारलवणं तैलमभ्यङ्गार्थे च शस्यते  1.  गण्डूष - mouth gargles 2.   धूम - inhalations 3.   नाहारा - fasting 4.   रूक्षं भुक्त्वा - eating dry foods 5.   तदुद्वमः - foods inducing vomiting 6.   व्यायामः - exercises 7.   स्रुतिरस्रस्य - blood letting 8.     विरेचनम् - purgation 9.     सक्षारलवणं तैलमभ्यङ्गा - oil mixed with alkalies and salts is ideal for oil massage and bath

29. शुक्ररोधा / SUPPRESSION OF SEMEN शुक्रात्तत्स्रवणं गुह्यवेदनाश्वयथुज्वराः   हर्द्व्यथामूत्रसङ्गाङ्गभङ्गवृद्ध्यश्मषण्ढताः 1. स्रवणं - discharge of semen 2.  गुह्यवेदनाश्वयथु - pain and swelling of genitals 3. ज्वराः - fever 4. हर्द्व्यथा - discomfort in chest  5. मूत्रसङ्ग - obstruction to micturition 6. अङ्गभङ्ग - cutting pain in the body 7. वृद्धि  - inguinal / scrotal hernia 8. अश्मरि - urinary stones 9. षण्ढताः - impotence

30. TREATMENT  ताम्रचूडसुराशालिबस्त्यभ्यङ्ग अवगाहनम्  बस्तिशुद्धिकरैः सिद्धं भजेत्क्षीरं प्रियाः स्त्रियः  1. Treated with food containing ·       ताम्रचूड - poultry ·       सुरा - beer ·       शालि - rice 2. बस्त्य - enema therapy 3. अभ्यङ्ग - oil massage 4   अवगाहनम् - immersion / tub bath 5. बस्तिशुद्धिकरैः सिद्धं भजेत्क्षीरं - milk processed with drugs which clean the bladder 6. प्रियाः स्त्रियः – copulation

31. Those who should not be treated तृट्शूलार्तं  त्यजेत् क्षीणं विड्वमं वेगरोधिनम्  ·       those persons with तृट्   thirst  ·      with   शूलार्तं   pain in the  abdomen  ·      who are habituated to suppression of urges ·       क्षीणं - with emaciation ·       विड्वमं - with fecal vomiting -Should be rejected

32. ROOT CAUSE FOR ALL DISEASES रोगाः सर्वे अपि जायन्ते वेगोदीरणधारणैः  निर्दिष्टं साधनं तत्र भूयिष्ठं ये तु तान् प्रति  ततश्चानेकधा प्रायः पवना यत्प्रकुप्यति  अन्नपानौषधं तस्य युञ्जीतातो  अनुलोमनम्  All diseases arise from  1. वेगोधीरण - initiation of urges by force 2. वेगधारण - suppression of urges by force For those common diseases arising from these acts specific treatments were enumerated so far.

33. In others, usually pavana / vata gets aggravated, ·      hence they should be treated with                                     a.  foods b. drinks c.  Therapies ·      which clear the passages of vata and help its downward movement.

34. धारणीय वेगा / URGES TO BE CONTROLLED  धारयेत्तु सदा वेगान् हितैषी प्रत्य चेह च  लोभ ईर्ष्याद्वेषमात्सर्यरागादीनां जितेन्द्रियः  He who is desirous of happiness in this life  and life in the other world should  1. control the urges of ·       लोभ - greed ·       ईर्ष्या - envy ·       द्वेष - hatred ·       मात्सर्य -   jealousy ·       रागादीनां -   love/ desire etc . 2 . जितेन्द्रियः  - and gain control over his sense organs

35. शोधन चिकित्सा प्रशंसा / IMPORTANCE OF SHODHANA CIKITSA / PURIFACTORY THERAPIES  यतेत् च यथा कालं मलानां शोधनं प्रति अत्यर्थ सञ्चितास्ते हि क्रुद्धाः स्युर्जीवितच्छिदः  ·       All our efforts should be made to clear out the malas ( doshas and waste products )at appropriate times. ·      Too much of their accumulation leads to their aggravation and even death दोषाः कदाचित्कुप्यन्ति जिता लङ्घन पाचनैः  ये तु संशोधनैः शुद्धा न तेषां पुनरुद्भवः  ·       the doshas which are mitigated by langhana and pacana therapies might sometimes become aggravated again ·      but those which are cleared by samshodhana therapies will not get aggravated again

36. यथाक्रमं यथायोगमत ऊर्ध्वं प्रयोजयेत्  रसायनानि सिद्धानि वृष्ययोगांश्च कालवित्  ·       the physician  who knows the  proper time  of every therapy should administer them in proper procedure and proper degree, ·      later on administer appropriate effective rejuvenators and aphrodisiacs

37. भेषजक्षपित चिकित्सा / TREATMENT FOR THOSE DEBILITATED BY PURIFACTORY THERAPY भेषजक्षपिते पथ्यमाहारैर्बृंहणं क्रमात्  शालिषष्टिकगोधूममुद्गमांसघृतादिभिः  ह्र्द्यदीपनभेषज्य संयोगाद्रुचिपक्तिदैः  साभ्यङ्गोद्वर्तनस्नाननिरूहस्नेहनस्तिभिः  For those who are emacited by therapies ·      it is ideal to give them brmhana / nourishing foods such as a.   शालि - rice b. षष्टिक - rice which matures in 60 days c.   गोधूम - wheat d. मुद्ग - green gram e.   मांस - meat f.     घृता - ghee

38. Medicines which ·       ह्र्द्यदीपनभेषज्य - are good to heart or mind ·       संयोगाद्रुचिपक्तिदैः - which increase hunger combined together to improve taste and digestive capacity Therapies such as a.   अभ्यङ्ग - oil massage and bath b. उद्वर्तन - simple massage c.   स्नान - bath d. निरूह वस्ति - decoction enema e.   स्नेह वस्ति - oil enema

39. तथा स लभते शर्म सर्वपावक पाटवम्  धीवर्णेन्द्रिय वैमल्यं  वृषतां दैर्घ्यमायुषः  By theses they will obtain  ·   शर्म       happiness/ health ·   सर्वपावक पाटवम्   keenness of all the pavaka / fire - like activities of the body ·   धी     improved intelligence ·   वर्णेन्द्रिय वैमल्यं     clarity of colour and sensory perception ·     वृषतां     sexual vigour ·     दैर्घ्यमायुषः   long life

40. आगन्तु रोग / TRAUMATIC DISEASES ये भूतविषवाय्वग्निक्षतभङ्गादिसंभवाः  रागद्वेषमयाध्याश्च ते स्युरागन्तवो गदाः  Those diseases produced by  1. bhuta -   भूत ·       evil spirits, ·      bacteria,  ·      parasites,  ·      insects  ·      and other living beings

41. 2. visha -poisons   विष 3. air - वायु  ·       hurricane  ·      cyclone 4. agni - अग्नि  ·       fire ,  ·      electricity, ·      radiation etc. 5. kshata - क्षत  ·       injury,  ·      wounds etc. 6. bhanga - fracture of bones भङ्गा 7. as also due to raga- desire, lust राग  8. dvesha / द्वेष  - hatred 9. bhaya / भय - fear - agantu rogas - arising from external causes

42. सर्वरोग सामान्य चिकित्सा / GENERAL TREATMENT FOR ALL DISEASES त्यागः प्रज्ञापराधानामिन्द्रियोपशमः स्मृतिः  देशकालात्मविज्ञानं सद्व्रुत्तस्यानुवर्तनम्  अथर्वविहिता शान्तिः प्रतिकूलग्रहार्चनम्  भूताध्यस्पर्श निर्दिष्टश्च पृथक् पृथक्  अनुत्पत्तयै समासेन विधिरेषः प्रदर्शितः  निजागन्तुविकाराणा मुत्पन्नानां  च शान्तये 

43. 1. त्यागः प्रज्ञापराधान् - avoidance of improper activities of body, mind, and speech by wilful obeying of rules 2. इन्द्रियोपशमः control of the senses 3. स्मृतिः remembering previous experiences and acting rightly 4. दे शकालात्मविज्ञानं good knowledge of the  ·      land ·      time/ season/age ·      self  and their importance to health 5.   सद्व्रुत्तस्यानुवर्तनम् adherence to rules of good conduct

44. 6. अथर्वविहिता शान्तिः conduct of propitiary / peaceful rites as prescribed in the atharva veda 7. प्रतिकूलग्रहार्चनम् worshipping of celestial powers /planets 8. भूताध्यस्पर्श staying away from bhutas ·      evil spirits ·      bacteria ·      insects ·      other creatures These are the method to prevent the onset of both nija and agantu diseases Also for the cure of those diseases which have already risen

45. ELIMINATION OF DOSHAS ACCORDING TO SEASONS / RTU शीतोत्द्भवं दोषचयं  वसन्ते विशोधयन्  ग्रीष्मजं अभ्रकाले  घनात्यये वार्षिकमाशु  सम्यक्  प्राप्नोति रोगान् ऋतुजान्न जातु  1. Accumulation of doshas arising from cold season should be expelled during vasanta / spring 2. That arising from summer / grishma should be expelled during abhrakala / varsha / rainy season 3. That arising from varsha be expelled during ghanatyaya / sarat / autumn By this  ·      People will not become victims of diseases born by the effect of seasons

46. अरोगहेतवः / PERSONS WHO WILL BECOME FREE FROM ALL DISEASES नित्यं हिताहारविहारसेवी  समीक्ष्यकारी विषयेष्वसक्तः  दाता समः सत्यपरः क्षमावानाप्तोपसेवी च भवत्यरोगः  He  1.   हिताहारविहारसेवी who indulges daily in healthy foods and activities  2. समीक्ष्यकारी   who discriminates good and bad of everything and act wisely

47. 3.   विषयेष्वसक्तः who is not attached too much to the object of senses 4. Who develops - ·                       दाता   the habit of charity  ·                       समः of considering all as equal ·                       सत्यपरः   of truthfullness ·                       क्षमावान्   of pardoning ·                       आप्तोपसेवी keeping company of good persons only - becomes free from all diseases 

48. Thank you for watching our videos

49. Please like our videos