Asthishrunkhala = Cissus quadrangularis

Dravyaguna slide of Asthishrunkhala = Cissus quadrangularis in marathi

1. अस्थिशृङ्खला Vd. Prajkta Abnave PG scholar Dravyaguna vigyan

2. Family = (Vitaceae) Botanical name - Cissus quadrangularis म.- कांडवेल . नाम - ( सं .) = अस्थिशृङ्खला , अस्थिसंहारः , वज्रवल्ली , ग्रन्थिमान् हडसंहारी , हड़जोड़ ( हि .) हाडभांगा , हाडजोडा ( बं .);

3. स्वरूप - पर्वयुक्त , मांसल , आरोहिणी लता . काण्ड - हिरवे , चतुष्कोण , पर्वयुक्त . मामुळे वेल साखळीसारखी दिसते . पर्ण - लहान , दन्तुर , हृदयाकृती . पुष्प - लहान , पांढरे , रोमयुक्त , छोट्या मंजिरीत उगवणारे . फल - गोल , तांबडे वाटाण्याएवढे . पर्वभाग जमिनीत लावल्यास नवीन वनस्पती तयार होते . पुष्प वर्षाऋतूत व फळ हिवाळ्यात येते .

4. रस – मधुर . कषाय विपाक - मधुर . वीर्य - उष्ण . मु . गुण - लघु , रूक्ष . कर्म व उपयोग दोषघ्नता - कफवातघ्न , पित्तवर्धक . . अस्थिसंहारकः प्रोक्तो वातश्लेष्महरोऽस्थियुक् । उष्णः सरः कृमिघ्नश्च दुर्नामध्नोऽक्षिरोगजित् ।। रूक्ष : स्वादुः लघुः वृष्यः पाचनः पित्तलः स्मृतः । भा . प्र .

5. वायुप्रशमने - काण्डं त्वग्विरहितमस्थिशृङ्खलाया माषार्द्ध द्विदल,कुश्चकं तदधम् । सम्पिष्टं तदनु ततस्तिलस्य तैले संपक्वं बटकमतीव वातहारि ॥ वज्रवल्ली की छाल निकाल दे , पुनः बिना छिलके की उड़द की दाल के साथ पीस कर तिल तेल में पकोड़े तल ले । ये पकोड़े खाने से वायु का प्रशमन होता है । भग्नरोगे - सघृतेनास्थिसंहारम् । सन्धियुक्तेऽस्थिभग्ने च पिबेत् क्षीरेण मानवः ।। चक्रदत्तः अस्थिभग्न - वज्रवल्ली घृत सिद्ध अथवा वज्रवल्ली रस + घृत

6. ऊरुस्तम्भे-साधं मांसैरस्थिशृङ्गाटिकाया भुङ्क्ते यद्वा व्यंजनेनापरेण । क्षिप्रं शाम्यत्यस्थिभङ्गोऽस्य नूनं वातव्याधिः चातितीवोऽपि यः स्यात् ॥ ऊरुस्तम्भ में - अस्थिशृङ्खला आटे के साथ मिलाकर पूरी या पकोड़ियाँ बनाकर खाने से वातव्याधि , ऊरुस्तंभ आदि रोगों का नाश होता है । स्थानिन रस ग्राही स्तंभन आणि संघानीय असल्याने अस्थिभंग , अभिघातज शोथ यांमध्ये लेप करावा किंवा तेलाने मालीश करावे

7. घोळणा फुटल्यास स्वरसाचे नस्य करावे . कर्णस्रावात कानात रस घालावा . दीपन , पाचन , अनुलोमन व कृमिघ्न असल्याने अग्निमांद्य , अजीर्ण , अर्श व कृमींमध्ये वापरावे . रक्त शोधन व स्तंभन असल्याने वातरक्त फिरंग , उपदंश व रक्तस्राव यात वापरावे . संधानीय असल्याने अस्थिभंगात वापरावे . स्वरसाने अस्थिसंधान फार लवकर होते .

8. पत्रचूर्ण या पञ्चाङ्ग चूर्ण की अस्थिसन्धानार्थ दक्षिण भारत - पत्र , काण्ड कढ़ी करतात मद्रास = कोमल पत्र - काण्ड अन्तर्धूम भस्म - अजीर्ण & अतिसार फाण्ट रेचक श्रीलंका आणि दक्षिण भारतात काण्डाची भाजी करतात .

9. उत्पत्तिस्थान - भारतातील उष्ण प्रदेशात व श्रीलंकेत . उपयुक्तांग - काण्ड , पत्र . मात्रा - स्वरस - १० ते २० मिलि . कल्प - लाक्षादी गुग्गुळ , पंचजीरकगुडम