ÁCIDOS NUCLÉICOS
ÁCIDOS NUCLÉICOS –(1) natureza ácida da
molécula; (2) foram descobertos nos núcleos das
células.OBS: estão presentes no citoplasma e em
algumas organelas celulares também!
NUCLEOTÍDEOS: Cada um é formado por três diferentes tipos de
moléculas:
•umaçúcar (pentose): desoxirribose no DNA e ribose no RNA.
•um grupo fosfato: ligado ao carbono 5do açúcar
•uma base nitrogenada: ligado ao carbono 1 do açúcar
Nucleotídeo de DNA Nucleotídeo de RNA
NUCLEOTÍDEOS
NUCLEOTÍDEOS
GRUPO FOSFATO OU ÁCIDO FOSFÓRICO: Se o DNA é a “escada”, o
fosfato é o “corrimão”.
PENTOSES:
•Desoxirribose no DNA
•Ribose no RNA.
NUCLEOTÍDEOS
Do DNA: Desoxirribose. Do RNA: Ribose.
Observe que a pentose do RNA apresenta um Oxigênio a mais.
BASES PÚRICAS E PIRIMÍDICAS
Bases pirimídicas: São simples.CITOSINA
e a
TIMINA
Bases púricas: São duplas.
ADENINA
e a
GUANINA
BASES PIRIMÍDICAS E PÚRICAS DO DNA
Fonte: http://student.ccbcmd.edu/courses/bio141/lecguide/unit1/prostruct/dna/u4fg6b.html
BASES PIRIMÍDICAS E PÚRICAS DO RNA
Bases pirimídicas: São simples.
CITOSINA
e a
URACILA
Bases púricas: São duplas.
ADENINA
e a
GUANINA
DNA –ácido desoxirribonucléico
ESTRUTURA MOLECULAR DO DNA
DNA –ácido desoxirribonucléico
PONTES DE HIDROGÊNIO
•Força de atração entre as bases nitrogenadas, unindo as cadeias
antiparalelas do DNA.
Rosalind Franklin foi injustiçada por colegas de
laboratório (James Dewey Watson e Francis Crick)
que, em 1962, receberam o Nobel de Fisiologia ou
Medicina pelo achado sem dar os devidos créditos a
Franklin
DNA –ácido desoxirribonucléico
PONTES DE HIDROGÊNIO
•ADENINA (A) liga-se com TIMINA (T)por meio de 2pontes de H;
•GUANINA (G)liga-se com CITOSINA (C) por meio de 3pontes de H;
O total de bases deve corresponder a 100%. Neste caso,
a quantidade de Adenina (30%) = quantidade de Timina
(30%). Portanto, tento 20% de Citosina, haverá 20% de
Guanina (base correspondente). A quantidade de
Uracila será 0%, já que a mesma está presente apenas
no RNA
DNA –ácido desoxirribonucléico
DUPLICAÇÃO DO DNA
•AUTO DUPLICAÇÃO ouREPLICAÇÃO –Capacidade do DNA de originar
cópias exatas de si mesmo
IMPORTÂNCIA:Permite que após a divisão celular, as células filhas recebam
a mesma quantidade de moléculas de DNA da célula-mãe
O processo é dividido em 4 etapas:
DNA –ácido desoxirribonucléico
DUPLICAÇÃO DO DNA
DNA –ácido desoxirribonucléico
DUPLICAÇÃO SEMICONSERVATIVA
RNA –ácido ribonucléico
RNA–RiboNucleicAcid(do inglês)
ESTRUTURA MOLECULAR DO RNA
•Formado por vários nucleotídeos (moléculas grandes)
•Precisa do DNA para ser formado
•O açúcar do RNA é uma pentose (RIBOSE)
•URACILA no lugar de TIMINA
•NÃO POSSUI DUPLA HÉLICE (única camada)
RNA –ácido ribonucléico
RNA–RiboNucleicAcid(do inglês)
TRANSCRIÇÃO DO RNA
•A molécula de DNA abre-se por ação da enzima RNA POLIMERASE
•Em seguida começa o pareamento de novos nucleotídeos
•Depois de pareado, o RNA pronto irá soltar-se e vai para o
citoplasma
•A molécula de DNA se recompõe e volta ao normal
TRANSCRIÇÃO DO RNA
Exemplos
Aplicações-Estudo de DNA
DNA Forense
EXAME DE PATERNIDADE
EXAME DE PATERNIDADE POR DNA
Desafio: Quem é o pai?
EXAME DE PATERNIDADE
EXAME DE PATERNIDADE POR DNA
2. Com base nos padrões de fragmentos de DNA representados abaixo, qual
dos casais pode ser considerado como pais biológicos do Bebê 81?
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
TRADUÇÃO
A sequência nucleotídica de uma moléculade RNAm (RNA mensageiro) é
utilizada para ordenar a síntese de uma cadeia polipeptídicacom sequência
de aminoácidosque determina uma proteína.
-Códon: uma sequência de três nucleotídeos nas moléculas de DNA e
RNA, a qual define um aminoácido específico a ser adicionado à cadeia de
polipeptídica que será sintetizada. Esses códons são representados pelas
letras iniciais das bases nitrogenadas (A, U, C e G) e são organizadas em
trincas chamadas de códons, sendo que cada códon corresponde a um
aminoácido. O código genético:
as quatro bases (A, U, C e G), reunidas três a três ,
formam 64 códons distintos; dos 64 códons, 61 correspondem aos vinte tipos
de aminoácidos que entram na constituição das proteínas, os três restantes
indicam o final da informação genética na molécula do RNAm.
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
UUU
UUC
UUA
UUG
UAU
UAC
UCA
UCG
UCU
UCC
UAA
UAG
UGA
UGG
UGU
UGC
CUA
CUG
CUU
CUC
AUA
AUG
AUU
AUC
GUA
GUG
GUU
GUC
CCA
CCG
CUU
CCC
ACA
ACG
ACU
ACC
GCA
GCG
GCU
GCC
CAA
CAG
CCU
CAC
AAA
AAG
AAU
AAC
GAA
GAG
GAU
GAC
CGA
CGG
CGU
CGC
AGA
AGG
AGU
AGC
GGA
GGG
GGU
GGC
2ª
U C A G
3ª
U
fenilalanina serina tirosina cisteínaU
fenilalanina serina tirosina cisteínaC
leucina serina PARE PAREA
leucina serina PAREtriptofanoG
C
leucina prolin histidina argininaU
leucina prolin histidina argininaC
leucina prolinglutamina argininaA
leucina prolinglutamina argininaG
A isoleucinatreoninaaspagina serinaU
isoleucinatreoninaaspagina serinaC
isoleucinatreonina lisina argininaA
metioninatreonina lisina argininaG
G
valinaalaninaÁc.aspartico glicinaU
valinaalaninaÁc.aspartico glicinaC
valinaalaninaÁc.glutamico glicinaA
valinaalaninaÁc.glutamico glicinaG
1ª BASE DO CÓDON
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
Cadeia do RNA
molde
TRANSCRIÇÃO
GÊNICA
‘
GU
A
U
GG
UUU
A TG
GGG
GCCCC
A tradução gênica:
A AAA
Códon CódonCódonCódon
Gly
Ligação peptídica
Ser
Trp
Phe
Aminoácido
Cadeia do DNA-molde para o RNA
Tradução gênica
Polipeptídio
Em um gene, a sequência de bases
de uma das cadeias do DNA é transcrita
na forma de uma molécula de RNAm,
que por sua vez será traduzida em uma cadeia
de polipeptídica. Cada trinca de base no
RNAm (códon) corresponde a um aminoácido
na proteína.
(Animação baseada: em Campbell e cols., 1999)
Cadeia de DNA
AUUGUA
UAC CGCGCG AUG
RNA mensageiro
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
O RNAt transporta metionina e inicia a tradução gênica, encaixa-se
no local do ribossomo chamado de sítio P (de Peptidil), o RNAt tem um anticódon
(UAC) que se liga ao códon do RNAm (AUG).
Sitio
A
Sitio
P
RNAt
RNAt
A ligação peptídica é formada
O RNAt contém um
anticódon que é
complementar ao
códon do RNAm com
o qual se liga no sítio
A.
O 1º códon é
tipicamente AUG
Clique aqui para iniciar a animação Clique aqui para continuar a animação
AUUGUA
UAC CGCGCG AUG
RNA mensageiro
Met
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
Arg
Ligação peptídica
Deslocamento do ribossomo
Saída do RNAt
À medida que o
ribossomo se desloca
sobre uma cadeia de
RNAm vai
traduzindo sua
mensagem na forma de
uma cadeia
Polipeptídica .
Clique aqui para continuar a animação
AUUGUA
UAC CGCGCG AUG
RNA mensageiro
Met
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
Arg Ile
Ligação peptídica
Deslocamento do ribossomo
Saída do RNAt
À medida que o
ribossomo se desloca
sobre uma cadeia de
RNAm vai
traduzindo sua
mensagem na forma de
uma cadeia
Polipeptídica.
Clique aqui para continuar a animação
AUUGUA
UAC CGCGCG AUG
RNA mensageiro
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
Met Arg Ile Ala
Ligação peptídica
Saída do RNAt
Deslocamento do ribossomo
À medida que o
ribossomo se desloca
sobre uma cadeia de
RNAm vai
traduzindo sua
mensagem na forma de
uma cadeia
Polipeptídica .
Clique aqui para continuar a animação
AUUGUA
UAC CGCGCG AUG
RNA mensageiro
F L
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
Met Arg Ile Ala Leu
Fator de liberação
Saída do RNAt
Quando isso ocorre, o sítio A é ocupado por uma
proteína denominada fator de liberaçãoe todos os
participantes do processo se separam.
Deslocamento do ribossomo
Após o deslocamento do ribossomo, finalmente chega ao códon que não
codifica nenhum aminoácido correspondente (UAG= Stop códon).
Clique aqui e observe :
Clique aqui para continuar a animação
(UAG= Stop códon)
AUUGUA
UAC CGCGCG AUG
RNA mensageiro
F L
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
Met
Sub
unidade
menor
Subunidade
maior
Arg Ile Ala Leu
Polipeptídio recém sintetizado
Aproteínaéformadaa
partirdainformaçãoda
sequênciadecódonsdo
RNAmeassimfinalizaa
tradução.
Depois que esse fator se ligar ao códon (UAG), o aminoácido anterior
dissocia-se do complexo ribossômico.
O ribossomo se dissocia, assim como o fator de liberação e o recém formado
polipeptídio é liberado.
FIM DA TRADUÇÃO
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
Situação-problema
Letra CClique e veja a resposta:
1-(U.F. Uberlândia-MG) O aminoácido leucina pode ser codificado por
mais de uma trinca de nucleotídeos do DNA (AAT, GAA e outras). Assim
sendo, podemos dizer que:
I. o código genético é degenerado, o que significa que um aminoácido
pode ser codificado por mais de uma trinca;
II. um aminoácido pode ser codificado por apenas uma trinca de
nucleotídeos de DNA;
III. assim como a leucina pode ser codificada por diferentes trincas, uma
determinada trinca também pode codificar diferentes aminoácidos.
Estão corretas as afirmativas:
a) Apenas III.d) I e III.
b) Apenas II.e) nenhuma delas.
c) Apenas I.
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
2. (U. Alfenas-MG) Uma proteína tem sua sequência de aminoácidos determinada
pelas trincas de bases presentes na molécula de DNA correspondente. Abaixo
temos algumas dessas trincas e os aminoácidos que as mesmas codificam. Se um
segmento de RNA mensageiro tiver a seguinte sequência:
CGG UUG UCC CCC CAU , a sequência correta de aminoácidos no segmento
proteico será:
a) leucina –prolina –histidina –arginina –serina;
b) serina –histidina –arginina –leucina –prolina;
c) arginina –prolina –serina –leucina –histidina;
d) leucina –histidina –serina –arginina –prolina;
e) arginina –leucina –serina –prolina –histidina;
CGGUUGUCCCCCCAU
RNAm
GCCAACAGGGGGGTA
DNA
1ºGCC (ARGININA)
2ºAAC (LEUCINA)
3ºAGG (SERINA)
4ºGGG (PROLINA
)
5ºGTA (HISTIDINA
)
CLIQUE AQUI E VEJA A RESPOSTA
Sequencia de base
do DNA
aminoácidos
AAC LEUCINA
GTA HISTIDINA
AGG SERINA
GCC ARGININA
GGG PROLINA
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
3. (UEMS) Em relação aos ácidos nucléicos, a única afirmativa incorreta é:
a) Participam da síntese proteica que ocorre nos polissomos, localizados no
citoplasma das células eucariontes.
b) A síntese de RNA a partir de DNA recebe o nome de transcrição.
c) Adenina, timina, citosina e guanina são as bases nitrogenadas do DNA.
d) Hoje em dia, técnicas modernas de estudo do DNA estão sendo muito
usadas em paternidades duvidosas e crimes.
e) Em seres como os vírus, encontramos os dois tipos de ácidos nucléicos,
DNA e RNA, espalhados no citoplasma viral.
OS VÍRUS OU TEM DNA OU RNA NO SEU CITOPLASMA VIRAL.RESPOSTA:
CLIQUE AQUI
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
4. (UESC-BA) Um evento decisivo no mecanismo da decodificação da
informação genética para garantir a fidelidade da tradução é:
a) a ligação correta, através de pontes de hidrogênio, entre o anticódon e um
determinado aminoácido;
b) a formação das ligações peptídicas entre dois aminoácidos, na construção
da cadeia polipeptídica;
c) a formação do complexo ribossômico pela associação das suas duas
subunidades maior e menor;
d) o reconhecimento códon/anticódon estabelecido pelo emparelhamento
entre trios complementares do RNAt e do RNAm;
e) a interação do aminoácido com o seu códon específico.
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
5. (UFRN) Observe as sequências de nucleotídeos de um vírus de RNA:
5’ GCA UCA CAC CUC AUU GCG UAG 3’
Considerando que esse segmento de RNA codifica um determinado peptídeo, é
correto afirmar:
a) Os códons dessa sequência sinalizam os mesmos aminoácidos em seres
humanos.
b) A inserção de um nucleotídeo entre a 4ª e a 5ª base não altera o código genético.
c) Os códons GCA e GCG são degenerados porque codificam aminoácidos
diferentes.
d) Os anticódons do 1º e do 2º códon dessa sequência são, respectivamente, GCA
e UGA. Os anticódons são CGU e AGU.
6. (UFPE)Nos últimos anos, a biologia molecular tem fornecido
ferramentas úteis para a produção de plantas e animais transgênicos. As
informações armazenadas nas moléculas de DNA são traduzidas em
proteínas por meio de moléculas intermediárias denominadas:
a) Proteases b) Plasmídios c) RNA-r d) RNA-t e) RNA-m
BIOLOGIA, 1º Ano (Ensino Médio)
Os ácidos nucléicos e o código genético
7. (PUC-RJ) Com relação ao código genético e à síntese de proteínas, assinale a
afirmativa falsa.
a) Todas as células do corpo têm a mesma coleção de genes, mas, apesar disso,
encontramos células com formas e funções diferentes. Esse processo chama-se
diferenciação celular.
b) Os ácidos nucléicos podem aparecer livres na célula ou podem estar associados a
proteínas, compondo os cromossomos e ribossomos na forma de moléculas complexas
de nucleoproteínas.
c) Duas grandes etapas estão envolvidas na síntese das proteínas: a transcrição, que
compreende a passagem do código genético do DNA para o RNA, e a tradução, que
compreende o trabalho do RNA de organização dos aminoácidos na sequência
determinada pelo código genético.
d) A mutação constitui uma alteração na sequência de bases nitrogenadas de um
segmento de DNA e pode ser provocada por radiações, por raios cósmicos, por raios-X,
ou mesmo por exposição aos raios ultravioletas do sol.
e) Na molécula de DNA, encontramos sempre desoxirribose e cinco tipos de bases:
adenina, guanina, citosina, timina e uracila. Uracila só tem no RNA