Aymara - The Gospels and the Acts of the Apostles.pdf

The Gospels and Acts are a collection of books in the Bible that tell the story of Jesus' life and the establishment of Christianity.

1. Evangelionaka
ukatApostolanakan
luratanakapa

2. TabladeContenidos
EvangeliodeMateo 1
EvangeliodeMarcos 25
EvangeliodeLucas 40
EvangeliodeJuan 65
Apostolanakanluratanakapa 84

3. Mateo
1JAQTHAPI
1Jesucristo,Davidanyoqapa,Abrahamanyoqapa,
wawanakapatwaparlirlibro.
2AbrahamaxIsaacaruwyuritayna;IsaacastiJacobchachan
wawapänwa;JacobustiJudasampi,jilanakapampi
wawapänwa;
3JudasastiTamarmarkankirFares,Zarasatchachan
wawapänwa.FareschachastiEsromsatchachan
wawapänwa;EsromchachastiAramchachanwawapänwa;
4AramchachastiAminadabchachanwawapänwa.
AminadabchachastiNaasónsatchachanwawapänwa;
NaasonchachastiSalmónsatchachanwawapänwa;
5SalmonastiRacabmarkankirBoozsatchachan
wawapänwa.BoozchachastiRutwarminObedsat
wawapänwa;ObedchachastiIsaíwawapänwa;
6JeséchachastiDavidreyiruwyuritayna.Davidreyisti
Salomonaruwyuritayna,jupastiUriasanwarmipänwa.
7SalomonastiRoboamchachanwawapänwa.Roboam
chachastiAbiasatwawapänwa;AbiastiAsasatwawaruw
yuritayna;
8AsáchachastiJosafatwawapänwa.JosafatastiJoram
chachanwawapänwa;JoramchachastiOzíaschachan
wawapänwa;
9OzíaschachastiJoatamchachanwawapänwa.Joatam
chachastiAcazchachanwawapänwa;Acazchachasti
Ezequíaschachanwawapänwa;
10EzequiasastiManaséschachanwawapänwa.Manases
chachastiAmónsatchachanwawapänwa;Amónchachasti
Josiasaruwyuritayna;
11JosiasastiJeconiasampi,jilanakapampiwawapänwa,
Babiloniamarkarapatäpkänaukapachana.
12Babiloniamarkarapatäpkänaukaqhepatjja,Jeconias
chachajjSalatielchachanwawapänwa.Salatielchachasti
Zorobabelwawapänwa;
13ZorobabelastiAbiudsatchachanwawapänwa.Abiud
chachastiEliacimsatchachanwawapänwa;Eliakim
chachastiAsorsatchachanwawapänwa;
14AzorastiSadocsatchachanwawapänwa.Sadoc
chachastiAquimsatchachanwawapänwa;Aquim
chachastiEliudchachanwawapänwa;
15EliudastiEleazarwawapänwa.EleazarchachastiMatán
satchachanwawapänwa;MatanastiJacobchachan
wawapänwa;
16JacobchachastiMarianchachapänwa,jupatstiJesusaw
nasïna,jupastiCristosatawa.
17UkhamastiAbrahamatqalltasaDavidkamaxtunka
pusiniwawanakawa;DavidatqalltasinBabiloniamarkar
apatäñapkamaxtunkapusiniwawanakawutjäna;Babilonia
markarapatäñatqalltasa,Cristorpuriñkamaxtunkapusini
wawanakawutji.
18Jesucristonyurïwipaxakhamawa:Mariataykapax
Joseampjaqichatäxäna,janïrtantachasipkasinxa,Qullan
Ajayunusurïtapuñjasïna.
19UkatJoseyachachapaxchiqaparsarnaqirjaqit
uñt'ayasiñmunasawjamasatjaqunukuñamtäna.
20Ukanaklup'iskasasti,Tatitunangelapawsamkan
uñstäna,akhamsasa:—Jose,Davidanyoqapa,jan
axsaramtiMariawarmimarcasarasiñxa,usurïkiukax
utjaskakiwa—sasaQullanAjayunuñt’atawa.
21Ukatstimäyuqallwawawyurini,ukatstiJESUSsasaw
sutichäta,jupawmarkaparuxjuchanakapatqhispiyani.
22Taqeukanakajjlurasïna,kuntïprofetajjTatitojjsiskäna
ukajjphoqasiñapataki.
23Uñtapxam,mävirgentawaquxusurïniwa,mäyuqall
wawawawachasini,Emanuelsutimpiwsutichapxani,uka
sutixakhamsañmuni:“Diosaxjiwasanakampïskiwa”sasa.
24Joseastiikitsartasisinxa,Tatitunangelapaxsiskäna
ukhamarjamawluräna,ukatstiwarmiparuwirpäna.
25Jilïryuqallwawaparwawachañapkamaxjaniwuñt'känti.
2JAQTHAPI
1JesusaxJudeauraqinBelénmarkanyuritayna,Herodes
reyinurunakapansti,Intijalsutuqityatiñanjaqinakaw
Jerusalénmarkarpurinipxäna.
2Ukatsapxänwa:—¿KawkinkisjudionakanReyipäkiuka
jaqixa?Intijalsutuqinkirwarawarapuñjapxta,jupar
yupaychañatakiwjutapxta—sasa.
3Herodesreyejjukistʼasajja,Jerusalén
markpachankirinakajjwalllakisipjjäna.
4Taqejilïrsacerdotenakaru,escribanakarutantacht'asinsti,
kawkhansCristojjnaciniukjiskt'äna.
5Jupanakastisapxarakïnwa:—JudeauraqinkirBelén
markanwa,profetaxakhamqillqatawa.
6JudáuraqinkirBelénmarkaxjaniwJudámarkan
jilïrinakapatjuk'ampjisk'äktati,jumatmäjach'aapnaqiriw
mistuni,jupawIsraelmarkaxaruxapnaqani.
7Herodesastiyatiñanjaqinakaruxjamasatjawsasinsti,
kunapachasukawarawaraxuñstaniukjiskt'äna.
8UkatstijupanakaruxBelénmarkaruwkhitäna,akham
sasa:—Sarapxam,ukajisk'awawarthaqhapxam.Jupar
jikxatapxätaukkhasti,nayaryatiyapxita,ukhamatjupar
yupaychirjutañataki—sasa.
9Reyinist'asinsti,sarxapxänwa.Intijalsutuqinuñjapkäna
ukawarawarastijupanakannayraqatapansaraskäna,
kawkhantïwawaxjikxataskänukachiqarpuriñkama.
10Ukawarawarauñjasajja,walkusisipjjäna.
11Utarmantasinsti,Maríataykapampchikawawar
uñjasaxqunqurt'asisawyupaychapxäna.quri,incienso,
mirra.
12UkatstiDiosaxsamkapanHerodesanukarjan
kutt'apxañapatakyatiyäna,ukatstiyaqhathaknammarkapar
sarxapxäna.
13Jupanakajjsarjjapjjänaukhajja,Tatitunangelapaw
samkanJosearuñstäna,akhamsasa:“Sartasim,wawampi
taykapampiirptanisinEgiptomarkarjaltjjam,nayajjjumar
yatiyañkama,ukankapjjam”sasaHerodesaxukajiskʼa
wawartukjañatakiwthaqani.
14Ukatsartasinxa,mäarumawwawampitaykapampi
irpäna,ukatstiEgiptomarkaruwsarxäna.
15Herodesanjiwañapkamawukankarakïna,ukhamat
Tatitunprofetaxsiskänaukphuqasiñapataki:“Egiptotwa
wawajarjawsta”sasa.
16Herodesastiyatiñanjaqinakatsawkasipxatapuñjasax
walpuncolerasïna,ukatBelénmarkanjakapkänauka
wawanakarkhithäna,pämaranitaynacharukunapachatix
jupaxyatiñanjaqinakaruxtaqichuymajiskt'äna.
17UkapachawkuntixJeremíprofetaxsiskänukax
phuqhasxäna.
1

4. MATEO
18Ramaurunxamäaruwist'asïna,jachaña,jachaña,jach'a
jach'ajach'atukuña,Raquelaxwawanakapatjachäna.
19Herodesajjjiwjjänaukhajja,Tatitunmäangelapaw
EgiptomarkanJosearsamkanuñstäna.
20Ukatsapxänwa:“Sartam,wawampitaykapampi
irpapxam,Israeluraqirsarapxam,ukajisk'awawarjiwayañ
thaqirinakaxjiwatäpxiwa”sasa.
21Ukatstisartasinxa,wawampitaykapampiwirpxatäna,
ukatstiIsraeluraqiruwpurinïna.
22ArquelaochachanJudeamarkanHerodesawkipan
utapanreyïtapist'asinsti,ukachiqarsarañajjsaräna.
23JupastiNazaretsatmämarkaruwjakasïna,profetanakan
sapkänaukaphoqasiñapataki:“Nazaretsatäniwa”sasa.
3JAQTHAPI
1UkaurunakanstiBautisirJuanawJudeawasaranyatiyir
jutäna.
2Ukatsapxarakïnwa:“Arrepentisipxam,alaxpachan
reinopaxjak'ankxiwa”sasa.
3Isaíasprofetaxjupatparläna,akhamsasa:“Wasaranmä
jaqinarupist'asi:“Tatitunthakipwakicht'apxam,
thakinakapchiqañchapxam”sasa.
4UkaJuanaxcamelloñik'utatluratisimpiwisthapita,
ñik'utaparuxmäqarwacinturónuchatänwa.Manq'apaxt'iju
t'ijunaka,sallqamielsatänwa.
5UkatstiJerusalénmarka,Judeamarka,Jordánjak'ankir
taqemarkanakawJesusanukarsarapjjäna.
6JupanakanjuchanakaparsusawJordánjawir
bautisasipxäna.
7Ukampiswaljafariseonakaru,saduceonakaru
bautisasiñatakjutapkänaukuñjasaxakhamsasaw
jupanakarsäna:—¡Katarinaka,¿khitirakjumanakar
ewjjtʼapjjtamjja,jutïrcoleratjaltjjapjjañamataki?
8Ukhamasti,arrepentisiñatakixaskïkiukaachunak
apanipxam.
9Janjumanakastiakhamsapxamti:‘Abrahanax
awkisankiwa’sasa.
10Jichhastihachaxquqanakansaphipkamawuchatäxi,
ukatwataqiquqanakaxjansumaachunakachupki
ukanakaxninaruwjaquntatäxi.
11Nayajjumampiwbautisapjjsma,arrepentisipjjañamataki.
12Jupanventiladorpajjamparapankiwa,trigopsa
qʼomachani,trigopsaapthapiñutaruwapthapini.ucampis
janjiwirninampiwlaq'aphichhantani.
13UkatstiJesusaxGalileatJordánqutaruwJuananukar
jutäna,jupampbautisasiñataki.
14UkampisJuanaxjark'äna,akhamsasa:—Nayaxjumat
bautisasiñaxwakisispati,¿janitnayarjutaskta?
15Jesusastijuparuxsänwa:—Jichhaxukhamlurapxam,
ukhamatwataqichiqakankañphuqhañasaxa—sasa.
Ukatxatʼaqhisiyarakïnwa.
16Jesusaxbautisasisinxa,jank'akiwumataypit
mistuwayxäna,ukatstialaxpachjist'aratäxänwa,ukatsti
DiosanAjayupaxmäpalomaruñtatsaraqaniruñjäna.
17Alaxpachatmäaruwist'asïna:“AkaxmunatYuqaxawa,
jupatwalkusisiyäta”sasa.
4JAQTHAPI
1UcatstiJesusajjAjayumpiwasararuwirpatäna,Supayan
yant'atäñapataqui.
2Pusitunkauru,pusitunkaarumawayunäna,ukatsti
manq'atawtjatawuñjasïna.
3Yant'irixjuparjak'achasisinxsänwa:—JumatixDiosan
Yuqapästaxa,ukaqalanakt'ant'atukuyapxam—sasa.
4Jesusastisarakïnwa:—Qillqatanqillqatawa:‘Jaqix
janiwt'ant'ampikijakkaniti,janukastiDiosanlakapat
mistkiukaarunakampikiwjakani’sasa.
5Supayaxqullanmarkaruwirpxaruwayi,ukatstiTatitun
utapanmäjach'aqullupataruwqunt'ayaraki.
6Ukatsarakïnwa:—JumatixDiosanYuqapästaxa,
jaquqasim,Qillqatanqillqatawa:‘Jupawangelanakapar
jumatyatiyani’sasamäqalacontra.
7Jesusastijuparuxsänwa:—MayampQillqatansiwa:
‘JaniwTatituDiosamaruxyant'amti’sasa.
8Supayaxwasitatjach'ajach'aqulluruwirpxaruwayi,
ukatstitaqireinonakuñacht'ayaraki,jach'akankañap
uñacht'ayaraki.
9Ukjjarustisarakïnwa:—Taqeakanakchuräma,alt'asisin
nayaryupaychätaukhajja—sasa.
10Jesusastijuparuxsänwa:—Akatsarxam,Supay,
Qillqatanqillqatawa:‘TatituDiosamaruwyupaychäta,jupa
saparukiwyupaychäta’sasa.
11Supayajjjuparjaytanukusawangelanakajjjutasinjupar
yanaptʼapjjäna.
12JesusaxJuanancarcelarjist'antatätapist'asaxGalilearuw
sarxäna.
13Nazaretmarkatsarxasaxa,Capernaúmmarkaruw
sarxäna,ukamarkaxlamarqutathiyankiwa,Zabulón,
Neftalímukamarkanakaru.
14UkhamatkuntixIsaíasprofetaxsiskänukax
phuqhasiñapataki.
15Zabulónuraqi,Neftalimuraqi,qutathiya,Jordánjawira
khurkata,janjudiöpkiukanakanGalilea.
16Ch'amakanqunt'atäsipkänukajaqinakaxjach'aqhana
uñjapxäna.Khitinakatixjiwañanch'amakanqunt'atäpki
ukanakatakixqhanawmistuni.
17UkapachatpachawJesusaxyatiyañqalltäna,akhamsasa:
“Arrepentisipxam,alaxpachanreinopaxjak'ankxiwa”sasa.
18JesusastiGalileaqutathiyansarkasaxpäjilataruw
uñjäna,SimónPedrosatäkisukampi,Andrésjilapampi,
jupanakaxqutaruwq'ipijaquqanipxäna.
19Jesusastijupanakaruxsänwa:—Arkapxita,nayasti
jaqinakkaturinaktukuyapxäma—sasa.
20UkspachawqänanakapjaytasinJesusararkapxäna.
21Ukachiqatsarasinxa,yaqhapäjilataruwuñjäna:
ZebedeonSantiagoyuqapampi,Juanjilapampi,Zebedeo
awkipampchikamäbarconq'ipinakapaskichasipkäna.ucat
jupanacarojjjawsäna.
22UkspachawbarcotawkiparjaytasinJesusararkapxäna.
23JesusastiGalileamarkpacharuwmuyuntäna,
sinagoganakanyatichasa,DiosanReinopatsuma
yatiyäwinakyatiyasa,taqiusunaksa,kunaymanusunaksa
jaqinakarqullañataki.
24UcatstiSiriamarkpachanwajupajjwaliuñtʼatäjjäna,
jupanakajjkunaymanusunakampitʼaqhesiyatäpkänauka
usutjaqenakarusa,ñanqhaajayunakampikatuntat
jaqenakarusa,janwalijaqenakarusa,paralisissatusump
usuntatjaqenakarusa,juparirpanipjjäna.ucatjupanacarojj
qolläna.
25Galilea,Decápolis,Jerusalén,Judea,Jordánjawir
khurkatatwaljajaqinakawJesusararktapxäna.
2

5. MATEO
5JAQTHAPI
1Jaqinakaruñjasaxmäqulluruwmakhatäna.
2Jesusastilakapjist'arasawjupanakaryatichäna:
3Kusisiñanïpxiwaajayunpisinjakasirinakaxa,
jupanakankiwaalaxpachankirReinopax.
4Khitinakatixllakisipkiukanakaxkusisiñanïpxiwa,
jupanakastichuymacht'atäpxani.
5Kusisiñanïpxiwallamp'uchuymaninakaxa,jupanakaw
akauraqikatuqapxani.
6Khitinakatixaskikankañatmanq'atawtjata,umat
pharjatanakaxkusisiñanïpxiwa.
7Kusisiñanïpxiwakhuyapt'ayasirinakaxa,jupanakasti
khuyapt'ayasipxaniwa.
8Kusisiñanïpxiwaq'umachuymaninakaxa,Diosaruw
uñjapxani.
9Kusisiñanïpxiwasumankañutjayirinakaxa,Diosan
wawanakapasatäpxani.
10Kusisiñanïpxiwa,chiqakankañlaykuarknaqatäpki
ukanakax,alaxpachanReinopaxjupanakankiwa.
11¡Kusisiñanïpxtawa,kunapachatixjaqinakaxjumanakar
jisk'achapxätam,arknaqapxätam,taqijanwalinak
jumanakark'arinakparlapxätam,nayalayku.
12Kusisipxam,kusisipxam,alaxpachanjach'apremio
katuqapxäta,jumanakatnayraprofetanakaruxukham
arknaqapxäna.
13Jumanakastiakauraqinjuyrapäpxtawa,ucampislaq'ax
jansumaq'añuchatäxaspaukhaxa,¿kunampisch'allt'asispa?
Ucatjichhatuksarojjinamayaquiwa,janucasti
jaqunukutäñawa,jakenacankayupartakt'ayatäñawa.
14Jumanakaxakapachanqhanapäpxtawa.Mäqullupataru
uchatmarkaxajaniwaimantatäkaspati.
15Janirakiwmäcandelanakhantayasa,janukastimä
candelabroruwuchapxi.Utantaqiniruwqhant'ayi.
16Jumanakanqhanamaxjaqinaknayraqatanqhant'pan,
sumaluräwinakamuñjapxañapataki,alaxpachankir
Awkimarjach'añchapxañapataki.
17JaniwLey,niprofetanakart'unjañatakjutkti,janukasti,
janiwt'unjañatakjutta,janukastiphuqhañatakiwjutta.
18Qhanakwasapxsma,alaxpachampiakapachampi
tukusiñapkamaxa,mäjisk'ajisk'ajisk'ajisk'ajisk'ajisk'a
t'aqasa,janirakiwmäjisk'ajisk'aqillqatapsutäkaniti,taqi
kunasphuqhasiñapkama.
19Khititixakajisk'akamachinakp'akintasinjaqinakar
ukhamyatichkaniukaxa,alaxpachankirreinotaypinxa
jisk'ajaqisatäniwa.
20Nayastisapxsmawa,janitixaskikankañanakamax
kamachiyatichirinakan,fariseonakanchiqaparuñjañat
sipanjuk'ampïkaniti,janiwalaxpachankirReinorux
mantapxätati.
21Jumanakaxist'apxtawa,nayrajaqinakaxsapxänwa:
“Janiwjiwayätati;Khititixjiwaykaniukaxtaripäwinjan
walt'ayatawuñjasini.
22Ukampisnayastisapxsmawa,khititixjilapatakjanina
ch'usatcolerasirïkiukaxtaripäwiruwpurini,infiernonina
janwaltʼäwinwauñjasini.
23Ukhamasti,jumatixaltararwaxt'amapantaxa,ukan
jilamanjumarjanwalt'ayatapatamtasmaxa.
24Altarnayraqatanwaxt'amjaytxam,ukatstisarxam.
nayraqataxjilamampisumankthapipxam,ukatstijutapxam
churäwimluqtapxam—sasa.
25Uñisirimampichikathakinkkasaxa,jank'akiwmäamtar
puriñama.januñisirixtaripirirkatuyañapataki,juezasti
carcelarjist'antatäñapataki—sasa.
26Qhanakwasapxsma,janirakiwukachiqatmistkätati,
taqiqullqipayllañkama.
27Jumanakaxist'apxtawa,nayrajaqinakaxsapxänwa:
“Janiwwachuqjuchalurätati”sasa.
28Ukampisnayastisapxsmawa,khititixmäwarmir
munañaparuñch'ukkiukaxa,chuymapanxajupampiw
wachuqjuchalurxi—sasa.
29Kupinayramatixjuchañchaskätamxa,apsusim,ukat
jaqunuqam,jumatakixwaliaskiwamäjanchimanch'usar
tukuñapa,janiwtaqpachjanchimaxinfiernor
jaquntatäñapakiti.
30Kupiamparamtixjuchañchaskätamxa,khuchhuqasim,
ukatjaqunuqam,jumatakixwaliaskiwamäjanchimanmä
janchimachhaqhayañaxa,janiwtaqpachjanchimax
infiernorjaquntatäñapakiti.
31siwa:“Khititixwarmiparapanukuniukaxa,divorciasiñ
qillqatchurpan.
32Ukampisnayastisapxsmawa,khititixwarmiparujan
ukaxwachuqjuchalurañatapanukuspaukaxwachuq
jucharuwpuriyi.
33Jumanakaxist'apxaraktawa,nayrapachanakan
arsutanakapxa:“Janiwjumapachpaxjuramentolurkätati,
janukastiTatiturjuramentonakamphuqharakïta”sasa.
34Ukampisnayastisapxsmawa:Janjuramentolurapxamti.
janirakiwalaxpachatuqisa;Diosantronopawa.
35Janirakiwakaoraqlayku;Jupankayunakapan
sayt'asiñapawa,janirakiwJerusalénjak'ankkiti;kunatix
jach'aReyinmarkapawa.
36Janirakiwp'iqimlaykusjuramentolurätati,janirakiwmä
ñik'utarusjanq'u,ch'iyaratukuyañjamäkiti.
37Ucampisparlapjjam:Jïsa,jïsa;Janiwa,janiw
ukhamäkiti,kunatixakanakatsipanjuk'ampïkiukax
ñanqhatjuti—sasa.
38Jumanakaxist'apxtawa,sapxirïta:“Nayranayratsipansa,
mäkisumäkisulanti”sasa.
39Ucampisnayajjsapxsmawa,janñanqhar
saykatasipjjamti,janucastikhititejjkupiajanumar
jawq'jkätamjja,maynïrajanupjak'achasim—sasa.
40Maynitixkamachirjamjuchañchañmunstaxa,isi
apt'asiñmunstaxa,isiapt'asirakpan—sasa.
41Khititejjmäkilometrosarañatakwaytʼkätamukajja,pä
kilometronaksarañamawa.
42Khitirutixmayt'ktamukaru,janmayt'asimti.
43Jumanakaxist'apxtawa,sapxirïta:“Jaqimasimar
munasim,uñisirimarusuñisiñamarakiwa”sasa.
44Nayastisapxsmawa:uñisirinakamarmunasipxam,
ñanqhachirinakamarbendicipxam,uñisirinakamaraskinak
lurapxam,janwalinaklurapxätam,arknaqapkitu
ukanakatakismayisipxam.
45UkhamatjumanakaxalaxpachankirAwkiman
wawanakapäpxañamataki,jupaxintixjanwalijaqinakataki,
askijaqinakatakiwqhant'ayi,askijaqinakataki,jan
chiqaparsarnaqirjaqinakatakisjallupuriyi.
46Jumanakatixjumanakarmunasipktamukanakar
munapxstaxa,¿kunaaskinaksakatuqapxäta?¿janit
impuestoapthapirinakaspachpakïpki?
47Jumanakatixjilanakamararuntapxätaxa,¿kunsa
mayninakatsipanjuk'amplurapxäta?¿janitimpuesto
apthapirinakasukhamlurapki?
3

6. MATEO
48Ukhamajjjumanakajjjanpantjasirïpjjam,kunjämtejj
alajjpachankirAwkimajjjanpantjasirïkiukhama.
6JAQTHAPI
1Jaqinaknayraqatanlimosnanakjanlurapxamti,jupanakar
uñjatäpxañamataki,jan ukhamäkanixa,janiw
alaxpachankirAwkimanmäpayllapkatuqapkätati.
2Ukhamasti,jumatixlimosnachurkätaukkhaxa,janiw
nayraqatamantrompetaphust'amti,kunjamtïk'arichuyman
jaqinakaxsinagoganakansa,callenakansalurapkiukhama,
ukhamatjaqinakanjach'ajach'atukupxañapataki.
Qhanakwasapjjsma,Jupanakarojjmäpremiokatoqapjjewa
—sasa.
3Kunapachatixlimosnachurkätaukkhaxa,ch'iqa
amparamaxjanyatiñapawakuntixkupiamparamaxlurki
ukxa.
4Ukhamatlimosnakamajjjamasatutjañapa,jamasatuñjir
Awkimajjqhanpachmäpremiochurarakïtam.
5Oraciónlurkätaukkhasti,janiwk'arichuyman
jaqinakjamäñamäkiti,jupanakaxsinagoganakan,calle
esquinanakansayt'atawmayisiñmunapxi,ukhamat
jaqinakanuñjatäpxañapataki.Qhanakwasapjjsma,
Jupanakarojjmäpremiokatoqapjjewa—sasa.
6Ucampisjumajjmayisisajjarmariomarmantam,punkum
jist'antasajjjamasatAwkimarmayisim.Khititixjamasat
uñjkiukaAwkimaxqhanpachmäpremiochurarakïtam”
sasa.
7Diosatmayisipkätaukkhaxa,janinach'usatarunak
arsupxamti,kunjamtïyaqhamarkankirinakaxlurapki
ukhama.
8Ukhamajjjanjupanakjamsarnaqapjjamti,Awkimajjjanïr
mayipkasajjkunanaktïmunapktaukyatiwa.
9Ukhamastiakhammayisipxam:‘AlaxpachankirAwkixa,
sutimaxjach'añchatäpan.
10Jumanreinomaxjutpan.Munañamaxakauraqin
luratäpan,kunjämtixalaxpachanluraskiukhama.
11Jichhürojjsapaurutʼantʼachurapjjeta.
12Jupanakaspampachapxita,kunjamtïnanakax
juchanakasarpampachktanukhama.
13Janyant'arirpapxita,janukastijanwalitqhispiyapxita,
jumanreinosa,ch'amapasa,jach'akankañapasawiñayataki.
Amén.
14Jumanakatixjaqinakarjuchanakappampachapxätaxa,
alaxpachankirAwkimaxpampachapxarakïtamwa.
15Jumanakatixjaqinakarjanperdonapkätaxa,janirakiw
Awkimaxjuchanakampampachkätamti.
16Jumanakatixayunapkätaukkhaxa,jank'arichuyman
jaqinakjamllakituñnaqt'anïpxamti,jupanakaxajanunakap
q'añuchapxi,ukhamatjaqinakarayunañatakuñstañapataki.
Qhanakwasapjjsma,Jupanakajjmäpremiokatoqapjjewa
—sasa.
17Jumastiayunañuruxp'iqimarjariqt'asim,ukatstiajanum
jariqasim;
18Ukhamatjanjaqinakarayunañatakuñstkätati,janukasti
jamasatuñjirAwkimaruwuñt'ayapxätam.
19Akaoraqenjja,janwaliyänakapthapisipjjamti,
kawkhantïlaqʼonaka,qʼañunaksaqʼañuchapki,
lunthatanakajjlunthatasinlunthatapjje.
20Janukastialaxpachanqamiryänakapthapipxam,
kawkhantïlaq'unakasniq'añunakasjantukjkiti,
lunthatanakaxjanirakiwlunthatapkiti.
21Kawkhantïyänakamaxutjkiukanwachuymamaxutjani.
22Cuerponqhanapaxnayrawa,nayramatixsapakïkchixa,
taqpachjanchimaxqhanampiphuqt'atäniwa.
23Nayramatixñanqhachänixa,taqpachjanchimax
ch'amakanphuqhantatäniwa.Ukhamasti,jumanutjkiuka
qhanatixch'amakakïchixa,¡kunjajach'ach'amakaxa!
24Janiwkhitispäuywiriruxluqtkaspati,maynirus
uñisxaniwa,maynirusmunasirakiniwa.Janukaxmayniruw
katthapini,maynirusjisk'acharakiniwa.Jumanakaxjaniw
Diosarus,yänakarusluqtapkasmati.
25Ukatpïsapxsma:Jakäwimatjanlup'ipxamti,kunsa
manq'apxäta,kunsaumapxäta;janirakiwcuerpomatakix
kuntixuchasipxätaukkhaxa”sasa.¿Janitjakañaxmanq'at
sipanjuk'ampïki,janchixisitsipanjuk'ampïspa?
26Alaxpachankirjamach'inakuñjapxam,janiwphawapkiti,
janirakiwapthapipkiti,janirakiwgraneronakarapthapipkiti.
ukampisalaxpachankirAwkimaxjupanakarmanq'ayaski.
¿Janitjumanakaxjupanakatsipanjuk'ampsumäpkta?
27¿Khitisjumanakatamuyt'asismämetrojuk'ampijach'a
jach'atukuspa?
28¿Kunatsajumanakaxisimpisthapt'asiñamtapxta?Uka
pampankirlirionakuñjapxam,kunjamsajilsupxi;janiw
ch'amachasipkiti,janirakiwmuyuntapkiti.
29Ukampissapxsmawa,Salomonastaqijach'a
kankañapampisthapt'atäkänti.
30Ukhamasti,Diosaxpampanch'uxñaquqanakarukham
isthapiychixa,jichhürutixutjki,qharürustihornoruw
jaquntatäni,¿janitjuk'ampisimpisthapt'ayapxätam,
jumanakaxjuk'aiyawsäwinïpkta?
31Uqhamastijanlup'ipjjamti:“¿Kunsamanq'añäni?”jan
ukax,¿kunsaumañäni?janukax:¿Kunampisisthapisiñäni?
32(Taqeukanakjja,janjudiöpkiukanakajjthaqapjjewa).
33NayraqataxDiosanreinopthaqhapxam,ukhamarakaski
kankañapthaqhapxam.Taqeukanakastijumanakar
yapt'atäniwa”sasa.
34Ukhamasti,qhipürutjanlup'ipxamti,qhipüruxjupa
pachpatlup'isxaniwa.Ukaurutakixjanwalinakax
wakisiwa.
7JAQTHAPI
1Janjuchañchapxamti,janjuchañchatäpxañamataki.
2Kawkïrtaripäwimpitixjumanakaxjuchañchapkätauka
kipkarakiwjuchañchatäpxäta.
3¿Kunatsajilamannayrapanutjkiukat'ijuuñjta,ukampis
nayramanutjkiukavigajanamuyt'asktasti?
4Janukaxkunjamarakjilamaruxsasmasti:“Nayramat
ch'uqiapsuñmunta”sasa.¿Uñt'apxam,mäviganayraman
utji?
5K'arichuymanjaqi,nayraqataxnayramatvigaapsum;
ukatstijilamannayrapatmäjisk'at'ant'ajaqunukuñatakix
qhanuñjäta—sasa.
6Janirakiwanunakaruxqullanyänakchurapxamti,
janirakiw khuchhinak nayraqatan perlanakam
jaquntapxamti,jankayunakaptakxatapxañapataki,
kutikipstasinjanch'iyjapxañapataki.
7Mayt'apxam,ukaxchuratäniwa;thaqhapxam,ukatsti
jikxatapxarakïtawa; thuqt'apxam, ukatsti
jist'aratäpxätamwa.
8Khititejjmaytʼkiukajja,katoqarakiwa.khititixthaqki
ukaxjikxati;Khititixliwxatkiukaxjist'aratäniwa”sasa.
4

7. MATEO
9Janukajj¿kawkïrisjumanakatjja,wawapatejjtʼantʼa
mayispaukhajja,mäqalachurarakispa?
10Janukajjmächawllamaytʼaspaukhajja,¿mäkatari
churpachänti?
11Jumanakatixjanwalijaqinakäpxstaxa,wawanakamar
sumawaxt'äwinakchurañyatipxstaxa,alaxpachankir
Awkimaxjuk'ampaskinakmayt'irinakarchuraspa?
12Ukhamastitaqikuntixjaqinakaxjumanakarlurapxañap
munapxtaxa,jumanakaxjupanakarukhamlurapxam.
13Jumanakaxk'uchupunkutuqirmantapxam,t'unjäwir
irpkiukapunkuxjach'awa,jach'athakhisutjarakiwa,
waljanirakiwukarmantapxi.
14Jakañarirpkiukapunkuxch'ullqhiwa,thakisti
jisk'akiwa,ukathakhijikxatirinakaxjuk'anikïpxiwa.
15K'ariprofetanakatamuyasipxam,jupanakaxovejaisimp
isthapt'atawjumanakarjutapxi,ukampischuymapanxak'ari
lobonakäpxiwa.
16Jumanakaxachunakapatuñt'apxäta.¿Jaqinakax
ch'aphinakatuvanakapthapipxi,janukaxhigos
ch'aphinakatapthapipxi?
17Ukhamarakiwtaqisumaquqanakaxsumaachunakchuri;
ukampisjanwaliquqaxjanwaliachunakachuyi.
18Sumaquqaxjaniwjanwaliachunakachuykaspati,
janirakiwjanwaliquqassumaachuachuykaspati.
19Kawkïrquqatixjansumaachuachuskiukax
khuchhurata,ninarjaquntatawa.
20Ukatpïjupanakanachunakapatuñt'apxäta.
21Khitinakatixnayaru:‘Tatay,Tatitu’sapkituukanakax
janiwalaxpachankirReinoruxmantapkaniti.janukasti
khititixalaxpachankirAwkixanmunañaplurkiukawa.
22Ukauruxwaljaniwsapxitani:‘Tatay,Tatay,¿janit
sutimxaruxprofecíaarsüta?¿Jumansutimxaruxñanqha
ajayunakalisnukupxta?¿Jumansutimxaruxwalja
muspharkañanaklurtaxa?
23Ukapachawjupanakaruxsapxä:‘Janipuniw
uñt'apksmati’sasa.
24Ukhamasti,khititixakaarunakaxist'ani,ukarjam
phuqkaniukaxa,mäyatiñanjaqimpsasiwa,jupaxmäqala
patxaruwutapluratayna.
25Jalluxpurintäna,umaxwalpunpurintäna,thayaswal
thayt'anïna,ukatukautaruxch'allt'äna.Ucatstijaniw
jaquqantkänti,mäqarqapatjjarsayt'atätaplaycu.
26Khititixakaarunakaxist'ki,janphuqhkiukaxmäjan
amuyt'irjaqimpsasiwa,jupaxlaq'apatxaruwutap
luratayna.
27Jalluxpurintäna,umaxwalpunpurintäna,thayaswal
thayt'anïna,ukatstiukautaruwch'allt'äna.Ucatsti
t'unjatäjjänwa,jach'at'unjäwipasti.
28Jesusajjukaarunaktukuyjjänaukhajja,jaqenakajjjupan
yatichäwipuñjasajjwalmuspharapjjäna.
29Jupanakaruxmunañanïkaspasukhamyatichäna,janiw
kamachiyatichirinakjamyatichkänti.
8JAQTHAPI
1Qullutsaraqasinstiwaljajaqinakawjupararkapxäna.
2Ukatstileprausunjaqiwjutasinjuparyupaychäna,
akham sasa:—Tatay,jumatix munstaxa,
q'umachapxitasma—sasa.
3Jesusastiamparapluqxatasinllamkt'äna:—Muntwa;
q'umajaqëm”sasa.Ukspachawleprausupaxq'umachasïna.
4Jesusastijuparuxsänwa:—Jankhitirusyatiyamti.
Ucampissaram,sacerdoteruwuñacht'ayasiñama,ukatsti
Moisesaxsiskataynaukawaxt'aluqtam,ukhamat
jupanakarqhanañchañataki—sasa.
5JesusastiCapernaúmmarkarpurinkänaukhajja,mä
capitanajjjuparachiktʼasisawjuparachiktʼasïna.
6Ukatsarakïnwa:—Tatay,uywataxaxutapanikiski,wali
t'aqhisiyata.
7Jesusastijuparuxsänwa:—Nayaxjuparqullirjutä—sasa.
8Capionastisarakïnwa:—Tatay,janiwnayajjnayanuta
manqharmantañamajjwakiskti,janukastiarunak
arsuñamawa,ucatstisirvirijajjqollatäniwa—sasa.
9Nayastimunañanïtwa,pallapallanakawnayanapnaqata.
maynirusti:“Jutam,jupastijutaniwa”sasa.Ucatsti
sirvirijaruwsaraki:‘Ukhamluram,jupajjphoqhaniwa’sasa.
10Ukist'asinsti,Jesusaxwalmuspharäna,arkirinakarux
sänwa:—Qhanaksapxsma,janiwIsraelmarkanxukham
jach'aiyawsäwijikxatkti.
11Nayastisapxsmawa:Intijalsutuqita,intijalantatuqita
waljaniwjutapxani,ukatstiAbrahamampi,Isaacampi,
Jacobampichikaalaxpachankirreinoruwqunt'asipxani.
12Ukampisreinonkirwawanakaxanqäxch'amakaruw
jaquntatäpxani,ukanjach'ajach'atukupxani,laka
ch'allxtasipxani.
13Jesusasticapitanaruxsänwa:—Sarxam;kunjämtix
jumaxiyawsktaxa,ukhamarakiwjumarluratäpan—sasa.
Ucatstiukapachpahorasanwauywatapajjqollatäjjäna.
14JesusaxPedronutaparmantasinxa,warmipan
taykaparuxcalenturampiusuntatuñjäna.
15Ukatstiamparapllamkt'äna,ukatsticalenturax
mistuwayxänwa,ukatukawarmixsartasinjupanakar
luqtäna.
16Jayp'utuqirusti,waljañanqhaajayunakampikatuntat
jaqinakaruwJesusanukarirpanipxäna.
17UkhamatwakuntixIsaíasprofetaxsiskänukax
phuqhasiñapataki:“Jupawjanch'amanïñanakasapt'asiwayi,
usunakasapt'asiwayi”sasa.
18Jesusastiwaljajaqinakjak'anuñjasaxa,yaqhachiqar
sarxapxamsasawsäna.
19Mäkamachiyatichiriwjutasinjuparuxsäna:—Yatichiri,
kawkirutixsarkätaukaruwarkta—sasa.
20Jesusastijuparuxsänwa:—Zorronakaxp'iyanakaniwa,
alaxpachankirjamach'inakastich'usawjanakaniwa.
ukampisJaqinYuqapaxjaniwkawkharusp'iqipuchañapax
utjkiti.
21Maynïrdiscipulopastijuparsarakïnwa:—Tatay,
nayraqatawkijarimt'irsarañajataki—sasa.
22Jesusastijuparuxsänwa:—Nayararkita;Jiwatanakax
jiwatanakaparimt'apxpan.
23Mäbarcormantasinsti,discipulonakapawjupar
arkapjjarakïna.
24Ukatstijach'ajach'athayawqutansartäna,jach'ajach'a
jach'atukusawbarcoxikirïna.
25Yatiqirinakapastijuparjak'achasisinsartayapxäna,
akhamsasa:—Tatay,qhispiyapxita!
26Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanaka,juk'a
iyawsäwinaca,¿kunatsaajjsarapjjta?Ukatstisartasinx
thayanakaru,qutaruwtuqinuqäna;ukatstimäjach’a
samarañawutjäna.
27Ucampisjaqinakaxwalmuspharapxäna,sapxarakïnwa:
—¿Kunjamäpachasakajaqixa,thayanakaslamarqutanakas
juparist'apxi!
5

8. MATEO
28Qhipäxarpurisinsti,saxranakankatuntatpaniniw
Jesusampjikisipxäna,jupanakaxsepulturanakatwaliqhuru
chuymampiwmistunipxäna,ukhamatjankhitisukathak
pasañapataki.
29Jupanakastiakhamsasawart'asipxäna:—¿Jesús,Diosan
Yuqa,¿kunalurañasjumampi?¿Janïrpachaxpurinkipan
t'aqhisiyañatakitiakachiqarjutta?
30Jupanakatjayankasinjja,waljakhuchhinakaw
manqʼasipkäna.
31Supayanakajjakhamsasawjuparachiktʼasipjjäna:
“Jumatïjaqsutästajja,khuchhitamanakarsarapjjañajatak
jaytapjjeta”sasa.
32Jesusastijupanacarojjsänwa:—Sarapjjam—sasa.Ukat
mistunisinstikhuchhitamanakaruwmantapxäna,taqpach
khuchhinakaxmäjach'ach'iyarchiqaruwqutart'ijtxapxäna,
umataypinjiwarapxäna.
33Ukuñjirinakastit'ijtxapxänwa,ukatstimarkarsarapxäna,
taqikuntixsaxranakanapnaqatjaqinakarpaskatayna
ukanakyatiyapxäna.
34MarkpachawJesusarjikisiñatakmistunipxäna,jupar
uñjasaxuraqinakapatsarxañapatakiwachikt'asipxäna.
9JAQTHAPI
1Ukatstimäbotermantasinxa,markaparupuriñkamaw
saräna.
2Jupanakastimäparálisisusutajaqiruwirpapxäna,jupasti
mäikiñanikiskirïnwa.Wawa,sumachuymanïm;
juchanakamaxpampachatäxiwa.
3Ukatstiyaqhepescribanakajjjupanakpachpawakham
sapjjäna:“AkajaqejjDioscontraarunakwaparli”sasa.
4Jesusastijupanakanamuyunakapyatisaxsänwa:—
¿Kunatsachuymanakamanjanwalinakamuyapxtaxa?
5“Juchanakamajjpampachatäjjewa”sañajjjukʼamp
facilakiwa.janukax:“Sartam,sarnaqam”sañacha?
6UkampisJaqinYuqapaxakauraqinjuchanak
pampachañatakch'amanïtapyatipxañamataki,(ukapachaw
parálisisusutjaqiruxsäna:—Sartasim,ikiñamapthapisin
utamarsarxam”sasa.
7Ucatstisartasinutaparuwsarjjäna.
8Ukuñjasajja,jaqenakajjwalmuspharapjjäna,Diosaruw
jachʼañchapjjäna,jupawjaqenakarukhamchʼamchuri.
uñjäna,jupastiimpuestokatuqañutanqunt'atäskäna.
Ucatstisartasinjupararcäna.
10Jesusajjutanmanqʼasipkänaukhajja,waljaimpuesto
apthapirinaka,juchararjaqenakasjupampchikaw
discipulonakapampchikaqontʼasipjjäna.
11Fariseonakaxukuñjasaxdiscipulonakaparuxsapxänwa:
—¿KunatsaYatichirimaximpuestoapthapirinakampi,
juchararanakampchikamanq'aski?
12Ukist'asinsti,Jesusaxjupanakarsänwa:—
K'umaranakatakixjaniwqullirixmunaskiti,janukastiusut
jaqinakawmunapxi—sasa.
13Jumanakaxsarapxam,kunsañsmuniukyatxatapxam:
“Nayaxkhuyapt'ayasiñmuntwa,janiwsacrificioloqtañ
munkti,janiwaskijaqinakarjawsirjutta,janukasti
juchararanakaruwarrepentisiñatakjutta”sasa.
14UkatJuanandiscipulonakapajjjuparjakʼachasisin
akhamsapjjäna:—¿Kunatsananakajjfariseonakampi
ayunapjjta,discipulonakamastijanayunapjjaspasti?
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Noviojjjupanakamp
chikäkiukhajjcasarasiñutankirwawanakajjllakisipjjaspati?
ukampisnovioxjupanakatapaqatäniukaurunakax
purininiwa,ukapachawayunapxani”sasa.
16Janiwkhitismämachaqtelanayraisimpuchasiñapäkiti,
kunatïukaisimpiphuqantañatakuchatäkiukaxukaisit
apsu,ukatjukʼampchʼiyjatäxiwa.
17Janirakiwmachaqvinonaknayrabotellanakaruchapkiti,
janitixvinonakaxp'akjasi,vinoxtukusxi,botellanakax
tukusxiwa,janukastimachaqvinomachaqbotellanakaruw
uchapxi,ukatpanpachaniwimatäxi.
18Ukparlkasasti,mäjilïrirpiriwjutasinjuparyupaychäna,
akhamsasa:“Phuchajaxjiwatäxiwa,ukampisjutam,
amparamluqxatam,ukatstijakaskaniwa”sasa.
19Jesusastisartasinjupararkäna,discipulonakapas
ukhamaraki.
20Ucatstitunkapayanmarawilausumpusuntatmä
warmiwqhepäjjatjutasinisipatjjarllamktʼäna.
21Jupajjchuymapanakhamsänwa:“Isiparllamktʼirista
ukhajja,kʼumaräjjäwa”sasa.
22UcampisJesusajjjuparuñjasajjsänwa:—Wawa,suma
chuymachtʼam.iyawsäwimaxk'umaraptawaytamxa.
Ukürutpachawukawarmejjkʼumaräjjäna.
23Jesusastiapnaqirinutaparmantasinsti,tocirinakaru,
jaqinakarujach'atarnaqasiruñjäna.
24Jupanakarojjsänwa:—Uñstapjjam,sirvientajjjaniw
jiwkiti,janukastiikiski—sasa.Ukatjiskʼachañatakiw
jupatlarusipjjäna.
25Jaqinakarirpxatasinsti,Jesusaxmantasinamparapat
katthapisinxa,sirvientaxsartawayxänwa.
26Ukxarustitaqiukauraqiruwuñt'ayasïna.
27Jesusaxukachiqatsarxänaukhaxa,päjuykhunakaw
jupararkapxäna,jach'atart'asisa:—DavidanYuqa,
khuyapt'ayasita—sasa.
28Utarmantasinsti,juykhunakaxjuparjak'achasipxäna,
Jesusaxjupanakaruxsänwa:—¿Ukalurañaxch'amanïtax
iyawsapxtati?Jupanakastisapxänwa:—Jïsa,Tatay—sasa.
29UkatstiJesusaxnayranakapllamkt'äna,akhamsasa:—
Kunjämtixiyawsapktaukhamarjama—sasa.
30Nayranakapastijist'aratäxänwa.Jesusastijupanakarux
sänwa:—Jankhitisukyatipxamti—sasa.
31Jupanakastisarxapxänukapachasti,taqiukamarkanwa
Diosansutipyatiyapxäna.
32Mistkasasti,mäamutujaqiruwJesusanukarirpanipxäna,
ukajaqistisaxrampimantatarakïnwa.
33Supayarjaqunukutaxamutunakaxarsüna,jaqinakaxwal
muspharapxäna,sapxarakïnwa:—Janipuniwukham
uñjaskäntiIsraelmarkanxa—sasa.
34Fariseonakastisapxarakïnwa:—Jupaxsaxranakan
p'iqinchiriptuqiwsaxranakaralisnuku—sasa.
35Jesusastitaqemarkanakaruw muyuntäna,
sinagoganakanyatichasa,DiosanReinopatsuma
yatiyäwinakyatiyasa,taqeusunakata,taqeusunakatsa
qollarakïna.
36Jaqinakaruñjasaxjupanakatkhuyapt'ayasïna,jan
awatiriniovejanakjama.
37Ukatstidiscipulonakaparuxsänwa:—Chiqpachansa
cosechaapthapiñaxwaljawa,ukampisirnaqirinakax
juk'anikïpxiwa.
38Ukhamasti,yapuapthapiñTatiturmayipxam,
irnaqirinakapthapiñapataki.
6

9. MATEO
10JAQTHAPI
1Ukatstitunkapayandiscipulonakaparjawsasinsti,q'añu
ajayunakcontrach'amchuräna,jupanakaralisnukuñataki,
kunaymanusunaka,kunaymanusunakqullañataki.
2Tunkapayanapostolanakansutinakapaxakanakawa.
NayrïrixSimón,Pedrosatäkisuka,Andrésjilapa;
ZabedeonSantiagoyuqapampi,Juanjilapampi;
3Felipe,Bartoloméchachampi;Tomás,ukatMateo
impuestocobro;AlfeochachanSantiagoyuqapa,Lebaosat
chachampi,Tadeosatänwa;
4CanaánmarkankirSimón,JudasIscariote,jupanakajj
aljantapjjarakïnwa.
5Jesusaxukatunkapayanjaqinakaruxkhithäna,akham
sasa:—Janjudiöpkisukanakanthakiparjansarapxamti,
samaritananakankawkïrmarkarusjanmantapxamti.
6JanukastiIsraelmarkanchhaqhatovejanakarsarapxam.
7Jumanakaxsarkasaxyatiyapxam:‘Alaxpachanreinopax
jak'ankxiwa’sasa.
8Usutanakarqullapxam,leprausuninakarq'umachapxam,
jiwatanakarjaktayapxam,saxranakjaqunukupxam.
9Janiwqori,niqollqe,nibroncesabolsanakamar
uchapjjamti.
10Janirakiwsaräwimatakixq'ipinaka,janirakpäisi,zapato,
thujru,irnaqirixmanq'añapatakixwakiskiwa.
11Kawkïrmarkarusa,kawkïrmarkarsamantapkätauk
jiskt'apxam,khitisukamarkanaskïspa;Ukachiqat
sarxañkamawukanqhiparapxäta”sasa.
12Kunapachatixmäutarmantapxätaukkhaxa,
aruntt'apxam.
13Ukautaxwalikïskchixa,sumankañaxutjpan,ukampis
janaskïkchixa,sumankañaxjumanakarkutt'anpan.
14Khitinakatixjankatuqapkätamti,janirakiwarunakamsa
ist'apkätamxa,ukautatjanukaxmarkatsarxapxätaukhaxa,
kayunakamatlaq'ach'allt'asipxam.
15Qhanakwasapxsma,taripäwiurunxa,Sodoma,
Gomorrauraqinakaxjuk'ampjanwalt'ayatäniwa,uka
markatsipansa.
16Nayajjovejanakjamawlobonaktaypirkhitanipjjsma,
katarinakjamyatiñanïpjjam,palomanakjamjankunajan
walsalurapjjam.
17Jaqinakatamuyasipxam,jupanakawjuchañchäwinakar
katuyapxätam,sinagoganakapanjawq'japxarakïtam.
18Nayalaykustimarkaapnaqirinakampi,reyinakan
nayraqataparirpatäpxätawa,jupanakampjanjudiöpkis
ukanakampi.
19Kunapachatixkatuntapxätamukkhaxa,janlup'ipxamti
kunjämtixparlapxäta,kuntixsapkätaukxa.
20Janiwjumanakaxparlapktati,janukastiAwkiman
Ajayupawjumanaktaypinparli.
21Jilaxjilaparuwjiwayañatakkatuyxani,awkipas
wawaparuwkatuyxani,wawanakastiawktaykaparcontra
sayt'asisawjiwayapxani.
22Nayansutixlaykuxtaqiniwuñisipxätam,ukampis
khititixtukuykamaguantaniukaxqhispiyatäniwa.
23Kunapachatixakamarkanarknaqapkätamukkhaxa,
yaqhamarkarjaltxapxam,chiqpachapuniwsapxsma:Jaqin
YuqapanpuriniñapkamaxjaniwIsraelmarkanmarkanakap
makhatapkätati.
24Discipulojjjaniwuywiripatsipansajukʼampïkiti.
25Discipulotakejjwalikïskiwa,jupajjuywiripjama,
esclavojjuywiriparjama.Jupanakatixutanuywiriparux
Beelzebubsasinsutichapxchixa,¿janitjuk'ampiutapankir
jaqinaksapxaspasti?
26Ukhamasti,janjupanakaraxsarapxamti,janiwkunas
imt'atäkaspati,janirakiwqhanstayatäkaniti.ukatimantat,
ukaxjaniwuñt'atäkaniti.
27Kuntïnayajjchʼamakansapksmaukjja,qhanan
parlapjjam,kuntïjiñchunistʼapktaukjja,utapatjjan
yatiyapjjam.
28Janchirjiwayirinakaruxjanaxsarapxamti,ukampis
janiwalmaparjiwayañjamäpkiti,janukastikhititixalmarus
janchirusinfiernont'unjkaspaukaraxsarapxam.
29¿Janitpägorriónmäqullqitaljatäpacha?Jupanakat
maynisjaniwAwkimampijanoraqerliwxatkaniti.
30Ucampisp'eqenacamajjtaqeniwjakthapita.
31Ukhamasti,janaxsarapxamti,waljagorriónukanakat
sipanjuk'ampvaloranipxtawa.
32Khititixjaqinaknayraqatannayatarsuskituukaxa,
nayastialaxpachankir Awkixan nayraqatapan
arsusxarakïwa.
33Ukampiskhititixjaqinaknayraqatannayarjanuñt'kitu
ukaxa,nayastialaxpachankirAwkixannayraqatapanjan
uñt'ayarakïwa.
34Nayajjakaoraqersumankañapaniñatakjutta,janiw
amuyapjjamti,janiwsumankañapaniñatakjutta,janukasti
mäespadaapaniñatakiwjutta.
35Nayastimächacharawkipampjanwalt'ayañatakjutta,
phuchharustaykapampjanwalt'ayasiñataki,phuchharus
suegrapampjanwalt'ayañatakiwjutta.
36Mäjaqenuñisirinakapajjutapankirinakawa.
37Khititejjnayatsipanawkiparu,taykaparjukʼamp
munaskiukajja,janiwnayatakjamäkiti.
38Khititejjcruzapjanaptʼasisinnayararkituukajja,janiw
nayatakjamäkiti.
39Khititixjakäwipjikxatkiukaxapt'asiniwa,khititixnaya
laykujakañapapt'kiukaxjikxatani.
40Khititejjjumanakarkatoqapktamukajjnayaruw
katoqtʼitu,khititejjnayarkatoqkituukajjnayarkhitankitu
ukaruwkatoqaraki.
41Khititejjmäprofetansutipjjarmäprofetarkatoqkani
ukajja,mäprofetanpremiopkatoqani.Khititejjaskijaqen
sutipjjarmächeqaparkatoqkaniukajja,cheqaparsarnaqer
jaqenpremiopkatoqani.
42Khititixakajisk'awawanakatmaynirumädiscipulon
sutipxarumäcopathayaumaumañchurkaniukaxa,
chiqpachapuniwsapxsma,janiwkunapachaspremiop
apt'askaniti.
11JAQTHAPI
1Jesusastitunkapayandiscipulonakaparewjjtʼañ
tukuyjjänaukhajja,ukacheqatsarjjäna,markanakapan
yatichañataki,yatiyañataki.
2JuanaxcarcelanCristonluratanakapist'asaxpä
discipuloparuwkhithäna.
3Ukjjarustisarakïnwa:—¿Jumajjjutañapäki,janukajj
yaqharuchsuyapjjsma?
4Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Sarapxam,Juanar
wasitatuñacht'ayapxamkuntixjumanakaxist'apkta,
uñjapktaukanakxa.
5Juykhunakaxuñjxapxi,cojonakaxsarnaqapxi,lepra
usuninakaxq'umachatäxiwa,oqaranakasist'apxi,
7

10. MATEO
jiwatanakaxjaktapxi,pisinkirinakarussumayatiyäwinak
yatiyapxi.
6Khititejjnayatjanchuymustʼayaskaniukajja,
kusisiñaniwa.
7Jupanakajjsarjjapjjänaukhajja,JesusajjjaqenakarJuanat
akhamsänwa:—¿Kunuñjiriswasararsarapjjta?
¿Thayampichʼalljjtayatmäcaña?
8Ucampis,¿kunuñjirsarapjjtasti?¿Llampʼuisimpi
isthaptʼatjaqejja?Uñtapxam,llamp'uisimpi
isthapt'atanakaxreyinakanutanakapankapxiwa.
9Ukampis¿kunuñjirsarapxtasti?¿Mäprofetati?jïsa,
nayajjsapjjsmawa,mäprofetatsipansjukʼampi.
10JupatwaQellqatanjja:“Nayajjkhithanitajjaruw
nayraqatamkhitanta,jupawjumannayraqatamthakim
wakichtʼani”sasa.
11Qhanakwasapxsma,warminakatyurirjaqinaktaypinxa
janiwBautisirJuanatsipanjuk'ampjach'ajaqisuñstkiti,
ukampisalaxpachankirReinonjisk'ajaqistijupatsipan
juk'ampjach'awa.
12BautisirJuananurunakatpachjichhakamaw
alaxpachankirreinoxnuwasiñampt'aqhisiyatuñjasi,
nuwasirinakastich'amampiwkatuntasipxi.
13Taqiprofetanakasa,kamachinakasa,Juanakamaw
profecíaarsüna.
14Jumanakatixkatuqañmunapxstaxa,akaxElíassatawa,
jupastijutañapänwa.
15Khititixjinchunïkiukaxist'pan.
16Ucampis,¿kunampisnayajjakageneracionar
uñtasitäspa?Markanakanqunt'atäsipkiukawawanakar
uñtasitawa.
17Ukatsapxarakïnwa:—Nanakaxphust'apxsma,
jumanakaxjaniwthuqt'apktati.nanakaxjumanakat
jachapxsma,jumanakastijaniwjachapktati.
18Juanaxjaniwmanq'asumasjutkänti,jupanakaxsapxiwa:
“Supayanutji”sasa.
19JaqinYuqapaxmanq'asinumaskirjutäna,jupanakax
sapxarakïnwa:“Mämanq'irjaqi,vinoumañmuniri,
impuestoapthapirinakanamigopa,juchararjaqinakan
amigopawa”sasa.Ucampisyatiñkankañapajj
wawanacapanchekapawa.
20Kawkïrmarkanakatixjach'ajach'aluräwinakap
luraskänaukamarkanakaruwjisk'achañqalltäna,
jupanakaxjaniwarrepentisipkänti.
21¡Aykunakïsma,Corazín!¡Ayjumata,Betsaidamarka!
Jumanakanluratäpktaukajach'aluräwinakatixTiro,Sidón
markanakanlurasispänaukhaxa,nayratpachq'añuisimpi,
laq'ampiarrepentisipkaspäna.
22Nayastisapxsmawa,taripäwiurunxa,Tiro,Sidón
markanakaxjuk'ampjanwalt'ayatäniwa,jumanakatsipansa.
23JumastiCapernaúm,alaxpacharjach'araptatäsma,
infiernoruwapanipxäta,kunajach'aluräwinakatixjuman
luratäkiukanakaxSodomamarkanlurasispänaukhaxa,
jichhürkamawutjaspäna.
24Ukampisnayastisapxsmawa,taripäwiurunxa,Sodoma
uraqixjuk'ampmutuyatäniwa,jumanakatsipansa.
25UkxarustiJesusaxsänwa:—Awki,alaxpachansa,
akapachanTatitu,yuspärsmawa,yatiñaninakata,amuyt'asir
jaqinakata,ukanak imantatamata,wawanakaru
yatiyatamata.
26Awki,ukhamarakiwjumatakixwaliaskïspa.
27TaqikunasnayaruwAwkijankatuyitu,janiwkhitis
Yuqaruxuñt'kiti,janukastiAwkikiwuñt'i.janirakiwkhitis
Awkirusuñt'kiti,janukastiYuqakiwuñt'i,khitinakarutix
Yuqaxuñt'ayañmunkiukaru.
28Jutapxamnayarjutapxam,taqich'amampi,q'ipinakampi,
nayastisamarañchurapxäma.
29Nayanyugoxapt'asipxam,nayatyatiqapxam;Nayasti
llamp'uchuymanïtwa,llamp'uchuymanïtwa,jumanakasti
samarañjikxatapxäta—sasa.
30Nayanyugoxaxjaniwch'amäkiti,q'ipixaxllamp'ukiwa.
12JAQTHAPI
1UkapachawJesusaxsábadouruntrigotaypirsaräna.
arkirinakapastimanq'atawtjatawuñjasipxäna,ukatstitrigo
ch'uqiapthapiñqalltapxäna,ukatstimanq'añqalltapxäna.
2Ukampisfariseonakaxukuñjasaxsapxänwa:—
Discipulonakamaxkuntixsábadourunjanlurañaxwakiski
uklurapxi—sasa.
3Ucampisjupanacarojjsänwa:—¿Janitjumanacajj
ullart'apctakuntïDavidajjmanq'atawtjatäcänucapachasa,
jupampchikäpcänucapachasa.
4¿KunjamsaDiosanutaparmantäna,uñacht'ayañatak
t'ant'amanq'äna,ukat'ant'amanq'añastijaniwjupamp
chikäpkänti,janukastisacerdotenakarukiwmanq'äna?
5¿JanitjumanakaxLeyqillqatanliyt'apxtaxa,
sacerdotenakaxsacerdotenakaxtemplonsamarañuru
q'añuchapxi,janjuchañchatäpki?
6Ucampisnayajjsapxsma,akacheqanjja,templotsipan
jukʼampjachʼamayniwutji.
7Ucampisjumanakatejjyatipjjapjjasapäyätamjja,nayajj
khuyaptʼayasiristwa,janiwsacrificioloqtañmunjjäti,jan
juchanijaqenakarojjjaniwjuchañchapkasmati”sasa.
8JaqinYuqapaxsábadourunTatitupawa.
9Ukachiqatsarxasaxa,sinagogaparuwmantäna.
10Ucatstimäjaqewutjäna,jupajjamparapamp
wañt'atänwa.Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—
¿Sábadourunqullañaxwalikïskiti?ukhamatjupar
juchañchañataki.
11Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Khitisjumanaktaypin
mäovejanïspa,sábadourunmäpʼiyarujaqontatäspa
ukhajja,¿janitukaovejakatthapisinapsuskaspa?
12Ukhamajj¿qhawqhajaqejjovejatsipansajukʼamp
askïspa?Ukatpïsábadourunaskilurañaxwalikïskiwa.
13Ukatstiukajaqiruxsänwa:—Amparamluqtam—sasa.
Ucatjupajjliwjjatäna;ucatstimaynïruñtatawkʼumaräjjäna.
14UkatfariseonakaxmistusawJesusarjanwalt'ayañatak
mäamtarpuripxäna.
15Jesusastiukyatisawukachiqatjithiqtxäna,walja
jaqinakawjupararkapxäna,taqiniruwk'umaraptayäna.
16Juparjanyatiyapxamtisasawjupanakarmayïna.
17UkhamatkuntixIsaíasprofetaxsiskänukax
phuqhasiñapataki.
18Uñtapxam,nayanajllituywataxa;Nayanmunatmasixa,
jupampixalmajaxwalkusisi,ajayuxjuparuwuchä,jupasti
janjudiöpkiukanakartaripañuñacht'ayani.
19Jupaxjaniwch'axwkaniti,janirakiwarnaqkaniti;
janirakiwkhitiscallenakanarupist'kaniti.
20Jach'at'unjatäkiukacañasjaniwp'akjaskaniti,niq'añut
q'añulinorusjaniwjiwarkaniti,taripäwiatipjañkama.
21Jupansutiparuwjanjudiöpkisukanakajjatinisipjjani.
22Ukxarustijuykhu,amutumäsaxrampikatuntatjaqiruw
Jesusanukarirpanipxäna,jupastik'umaraptayäna,
juykhunakasamutunakasparlapxäna,uñjapxarakïnwa.
8

11. MATEO
23Taqejaqenakajjwalmuspharapjjäna,akhamsasa:
“¿JanitakajjDavidanyoqapäki?”
24Ukampisfariseonakaxukist'asinsapxänwa:—Aka
jaqixjaniwsaxranakjaqunukkiti,janukastiBeelzebub
saxranakanp'iqinchiripampiwalisnuku—sasa.
25Jesusastijupanakanamuyunakapyatisawjupanakar
säna:—Taqireinoxmaynitmaynikamt'aqanuqtatax
t'unjatäxiwa.uqhamaracjansayt'asint'aqanuqtatäkiuka
markasa,utasa,janiwsayt'atäkaniti.
26SupayatixSupayaralisnukchixa,jupapachpaw
t'aqanuqtani.¿Kunjämarakreinopaxsayt'anisti?
27NayatixBeelzebubtuqisaxranakaralisnukstaxa,
¿khitimpiswawanakamaxjupanakaralisnukupxi?ucatwa
jupanacajjjumanacantaripirinacamäpjjani.
28NayatixDiosanAjayupampisaxranakaralisnukstaxa,
DiosanReinopaxjumanakaruwpurini.
29Janukax,¿kunjamarakmaynixmäch'amanjaqinutapar
mantasinyänakaplunthataspasti,janitixch'amanjaqir
nayraqatchinuntkaspasti?ukatstiutapqʼaltukjani.
30Khititejjjannayampïkiukajjnayacontrawsaytʼasi.
Khititejjnayampchikjantantachtʼkiukajja,chʼeqeruw
tukuyi”sasa.
31Ukatpïnayastisapxsma:taqikastajuchanaksa,Diosar
jisk'achañasa,jaqinakanpampachatäniwa.
32KhititejjJaqenYoqaparjanwaliarunakparlkaniukajja,
pampachatäniwa,ukampiskhititejjQollanAjayucontra
parlkaniukajja,janiwperdonatäkaniti,niakapachansa,ni
jutïrakapachansa.
33Quqaxsumaptayapxam,achupsasumalurapxam;Jan
ukaxquqaxjanwaliruwtukuyapxam,achupastijan
waliruwtukuyapxäta,ukaquqaxachupatuñt'atawa.
34Katarinaka,¿kunjamarakjumanakaxjanwalinak
parlapxasmasti?Lakaxwaljachuymatparli—sasa.
35Sumajaqejjchuymapansumayänakapatjjaaskinak
apsu,janwalijaqejjjanwalinakapsu.
36Ukampisnayastisapxsmawa,taqiinach'usatarunak
jaqinakaxtaripäwiurunarsupxani.
37Arunakamampixchiqaparuñjatätawa,arunakamampisti
juchañchatätawa.
38Ukatstiyaqhepescribanaka,fariseonakastisapxänwa:
—Yatichiri,jumatmäunañchauñjañmunapxta—sasa.
39UcampisJesusajjjupanacarojjsänwa:—Janwali,
wachuqjuchalurirjakenacajja,mämilagrothaqhapjje.Uka
unañchastijaniwmäunañchachuratäkaniti,janukasti
Jonásprofetanunañchapawa.
40KunjamatixJonasaxkimsauru,kimsaarumawballena
purakapankkänaukhama.ukhamarakiwJaqinYuqapax
kimsauru,kimsaarumaxakauraqinchuymapanutjani.
41Nínivemarkankirinakaxjuchañchäwiurunxa,aka
wawanakampchikawjuchañchapxani.Jonasatsipansa
juk'ampjach'ajaqiwakankxi.
42Taripäwiurunjja,surtoqenkirreinajjakawawanakamp
chikawsartani,jupastijuchañcharakiniwa,Salomonan
yatiñkankañapistʼiriwakaoraqpachatjutäna.Salomonat
sipanjuk'ampjach'ajaqiwakankxi—sasa.
43Kunapachatixq'añuajayuxjaqitmistuwayxiukhaxa,
wañachiqanakanwasamarañthaqhi,ukampisjaniw
khitirusjikxatkiti.
44Ukatstisarakïnwa:“Kawkhantïmistktaukautajaruw
kuttʼä”sasa.purinisinsti,ch'usa,q'umachata,k'achacht'at
jikxati.
45Ukatstijupatsipanjuk'ampjanwaliajayunak
irpxaruwayi,jupanakastimantasinukanjakasipxi.
Ukhamarakiwakañanqhapachanakatakejjutjani.
46Jaqempparlkasasti,taykapasajilanakapasa,jupamp
parltʼañmunasawanqansaytʼatäsipkäna.
47Maynixjuparuxsänwa:—Taymamampi
jilanakamampixjumampparlt'añmunasawanqan
sayt'atäsipki—sasa.
48UcampisJesusajjjuparyatiyirirojjsänwa:—¿Khitis
mamajjajja?¿Khitinakasjilanakajasti?
49Jupastidiscipulonakaparamparapluqxatasinsäna:—
¡Uñtapxamtaykajampijilanakajampi!
50KhititixalaxpachankirAwkijanmunañaplurkaniukaxa,
jilaxa,kullakaja,taykajawa.
13JAQTHAPI
1UkaururakiwJesusaxutatmistuwayxäna,ukatquta
thiyaruwqunt'asïna.
2WaljajaqenakawJesusanukartantachasipjjäna,ukatsti
mäbotermantasawqontʼasipjjäna.taqpachjaqinakaxquta
thiyansayt'asipxäna.
3Jesusaxuñacht'äwinakampiwwaljaarunakjupanakar
parläna,akhamsasa:—Uñtapxam,yapuchiriw
yapuchañatakmistuwayxi.
4Phawantkänaukkhasti,mäqawqhajathanakawthak
thiyanjaquqanïna,jamach'inakastijutasinmanq'antapxäna.
5Yaqhepajjqalanakjjaruwjaqontapjjäna,kawkhantïjan
waljaoraqejjutjkänaukacheqanakaru.
6Intijalsunjja,nakhantatäpjjänwa.jansaphinïtaplaykusti,
wañsuwayxapxänwa.
7Yaqhepajjchʼaphinaktaypiruwjaquqanipjjäna.
ch'aphinakawch'aphinakaxjilsuwayxäna,jupanakarux
ch'amakt'ayarakïnwa.
8Yaqhepastisumaoraqerjaqontasinachunakachuyäna,
yaqhepastipatakkuti,yaqhepastisojjtatunkakuti,
yaqhepastikimsatunkakuti.
9Khititixjinchunïkiukaxist'pan.
10Yatiqirinakapastijuparjak'achasisinsapxänwa:—
¿Kunatarakuñacht'äwinakampijupanakarparlasktasti?
11Jupanakastisarakïnwa:—AlajjpachankirReinon
imantatyatiyäwinakapyatipjjañamajjchuratäpjjtawa,
ukampisjupanacarojjjaniwchuratäpkiti—sasa.
12Khititejjutjkiukajja,juparuwchuratäni,jupajjjukʼamp
waljayänakanïniwa.
13Ucatwajupanacarojjuñacht'äwinakampiarsta.ist'asax
janiwist'apkiti,janirakiwamuyapkiti.
14Isaíasprofetanprofeciapajjphoqhasirakiwa:“Istʼasajj
istʼapjjätawa,janiwamuyapkätati”sasa.Jumanakax
uñjapxätawa,ukampisjaniwamuyapkätati.
15Akajaqinakanchuymapaxwalich'amawa,
jinchunakapasjanist'añjamawa,nayranakapasjist'antatawa.
jankunapachasnayranakapampiuñjapxañapataki,
jinchupampiist'apxañapataki,chuymapampijan
amuyt'apxañapataki,jankutikipstapxañapataki,nayasti
jupanakarqullañataki—sasa.
16Ucampiskusisiñawnayranakamajjuñjapjje,
jiñchunacasaist'apjjataplaycu.
17Qhanaksapxsma,waljaprofetanakampi,aski
jaqinakampixkuntixjumanakaxuñjapktaukuñjañ
munapxi,ukampisjaniwuñjapkiti.Kuntixist'apktauk
ist'apxañamataki,ukampisjaniwist'apktati—sasa.
9

12. MATEO
18Ukhamasti,yapuchirijaqitparliruñacht'äwiist'apxam.
19MaynitixDiosanApnaqäwipanarunakapist'asaxjan
amuyt'kchiukhaxa,ñanqhajaqixjutasinchuymapan
yapuchatäkiukapt'asi.Jupawthakthiyanjathakatuqäna.
20Ukampiskhititixjathaqalanakkatuqkiukaxaruist'i,
ukampiskusisiñampiwkatuqaraki.
21Ukampisjaniwjupapachpansaphintatäkiti,janukasti
mäjuk'apachatakiwjakasi,kunapachatixt'aqhisiñasjan
ukaxarknaqañasarulaykuxutjiukhaxa,juk'atjuk'atwa
juchañchasi.
22Khititixch'aphinaktaypinjathakatuqkiukaxaru
ist'irirakiwa.akapachanllakisiñapasa,qamirkankañampi
sallqjañasa,arunakch'amakt'ayi,janachuñapataki.
23Khititejjsumaoraqerjathakatoqkiukajja,Diosan
arunakapistʼasa,amuytʼirirakiwa.Ukastiachurakiwa,
yaqhipanakaxpataka,yaqhipanakaxsuxtatunka,
yaqhipanakaxkimsatunka.
24Jupanakaruxyaqhauñacht'äwiwuñacht'ayarakïna:—
Alaxpachankirreinoxyapupansumajathaphawantir
jaqimpsasiwa.
25Jaqenakajjikisipkänaukhajja,uñisirinakapawjutasin
trigotaypinjanwaliqoraphawantapjjäna.
26Ukacuchillojjjiltasinachunakachunkänaukhajja,jan
waliqoranakajjuñstarakïnwa.
27Utanyanapiripajjjutasinjuparsapjjäna:—Tata,¿janit
yapumansumajathaphawanta?¿Kawkitsajanwali
quqanakaxutji?
28Jupastisarakïnwa:—Mäuñisiriwukhamlurawayi—
sasa.Uywatanakaxjuparuxsapxänwa:—¿Ukhamasti,
¿jupanakarapthapirsarañmunasmati?
29Jesusastisarakïnwa:—Janiwa;Janwaliquqanak
apthapipkätaukapachasti,trigonaksasaphitpach
apthapipxäta—sasa.
30Yapuapthapiñkamaxpanpachaniwjilsupxpan,yapu
apthapiñhorasasti,yapuapthapirinakaruxsapxäwa:
“Nayraqataxjanwaliquqanakapthapipxam,ukatsti
t'ant'aruwchint'apxam,nayanphichhantañataki.
31Jupanakaruxyaqhauñacht'äwiwuñacht'ayarakïna:—
AlaxpachankirReinoxmämostazajathampsasiwa,uka
jathaxmäjaqiwyapupanphawantäna.
32Chiqpachansaukajathaxtaqijathanakatsipansa
juk'ampjisk'akiwa,ukampisjiltasinxa,qullaquranakat
sipansajuk'ampjach'awa,mäquqaruwtuku,ukhamat
alaxpachankirjamach'inakaxjutapxiukatramanakaparuw
qurpachasipxi.
33Yaqhauñacht'äwimpiwjupanakaruxparlarakïna.
Alaxpachankirreinoxlevaduraruñtasitawa,ukalevadurax
mäwarminapt'asisinkimsatuput'ant'aruwimantasïna,
taqpachlevadurartukuñkama.
34TaqeukanakjjaJesusajjuñachtʼäwinakampiwjaqenakar
parläna.Janmäuñacht'äwimpiwjupanakaruxarskänti.
35Ukhamatprofetajjsiskänaukajjphoqasiñapataki,
akhamsasa:“Ukhamuñachtʼäwinakampiwlakajjistʼarä”
sasa.Kunanaktixakapachanqalltatpachjamasatimatäki
ukanakarsü.
36UkatstiJesusaxjaqinakarkhithäna,ukatstiutarmantäna,
discipulonakapastijuparjak'achasisinsapxarakïnwa:—
Panqhajanwaliquqanakatparlt'apxita—sasa.
37Jupastisarakïnwa:—Khititejjsumajathaphawanki
ukajja,JaqenYoqapawa.
38Yapustiakapachawa;sumajathanakaxreinosan
wawanakapawa;ukampisjanwaliquqanakaxñanqhajaqin
wawanakapawa;
39JupanakaryapuchiruñisirixSupayawa;yapuapthapiñax
akapachantukusiñapawa;apthapirinakastiangelanakawa.
40Ukhamajjjanwaliqoranakapthapisinninan
phichhantatäpkiukhama.ukhamarakiwakapachan
tukusiñapajjutjani.
41JaqinYoqapajjangelanakaparuwkhitani,jupanakajj
reinopatjjataqejanwaliluririnaka,janwaliluririnakasa
apthapipjjaniwa.
42Ukxarustininahornoruwjaquntapxani,ukanjach'a
jach'atukupxani,lakach'allxtasipxani.
43UkapachawaskijaqinakaxAwkipanqhapaqmarkapan
intiruñtatqhant'apxani.Khititixjinchunïkiukaxist'pan.
44AlajjpachankirReinojjmäpampanimantatäkiuka
qollqempsasiwa.Maynixjikxatkiukkhaxa,imantasi,ukat
kusisiñatsarasintaqikunatixutjkiukanakaljasi,ukatsti
ukayapualaraki.
45Alaxpachankirreinoxmäaljiriruñtasitawa,suma
perlanakthaqhiri.
46Jupajjwalijilaalanimäperlajikjjatasajja,taqekunatï
utjkänaukanakaljasinalasïna.
47Alaxpachankirreinoxmäq'ipiruñtatawa,qutar
jaquntata,taqikastaapthapita.
48Jupanakastiphuqhantatuñjasisinsti,qutathiyaruw
puripxäna,ukatstiqunt'asipxäna,ukatstisumamanq'anak
manq'añanakar apthapipxäna, jan walinaksti
jaqunukupxäna.
49Akapachantukusiñapajjukhamarakiwpasani,
angelanakajjmistunipjjaniwa,janwalijaqenakarojj
cheqaparsarnaqerjaqenaktaypitjitheqtapjjani.
50Ukatstininahornoruwjaquntapxani,ukanjach'ajach'a
tukupxani,lakach'allxtasipxani.
51Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Taqiukanak
amuyapxtati?Jupanakastisapxänwa:—Jïsa,Tatay—sasa.
52Ucatstijupanacarojjsänwa:—Alajjpachanreinopat
yatichquiucaescribajja,mäutaniruñtasitawa,jupajj
imatapatmachaqa,nayrayänakaapsu.
53Jesusaxukauñacht'äwinaktukuyxasaxukachiqat
sarxäna.
54Ukatstimarkaparpurisaxsinagogapanyatichäna,ukat
jupanakaxwalmuspharapxäna,ukatsapxarakïnwa:—
¿Kawkitsaakajaqixakayatiñkankañampi,akajach'a
luräwinakampi?
55¿Janitakaxcarpinteronwawapäki?¿janittaykapax
Maríasatäpacha?Jilanakapasti,Santiago,José,Simón,
Judas?
56Kullakanakapasti,¿janittaqinijiwasampchikäski?
¿Kawkitsaakajaqixtaqiukanakjikxati?
57Jupanakastijupatchuymust'ayasipxänwa.Jesusasti
jupanacarojjsänwa:—Mäprofetarojjjaniw
jach'añchatäquiti,janucastimarcapansa,utapansa.
58Jupanakanjaniyawsapxataplaykustijaniwwalja
ch'amanluräwinakapukanlurkänti.
14JAQTHAPI
1UkapachawHerodestetrarcaxJesusansutipist'äna.
2Ucatstiuywatanakaparojjsänwa:—AcajjBautisir
Juanawa.jiwatanaktaypitjaktani;ukatwach'ama
luräwinakaxjuparuñacht'ayasi.
10

13. MATEO
3HerodesastiJuanarkatuntasawcarcelarjist'antatayna,
Herodias,Felipejilapanwarmiplayku.
4Juanaxjuparuxsänwa:—Janiwjumatakixwalikiti—
sasa.
5Jesusarjiwayañmunasasti,waljajaqinakarux
axsararakïnwa,profetarjamuñjataplayku.
6UcampisHerodesancumpleañopamtaskänaukhajja,
Herodianphuchapajjjupanaknayraqatanthuqtʼasisaw
Herodesarkusisiyäna.
7Ukatstimäjuramentompiwarsuwayäna,kuntixuka
warminmayipkiukchurañataki.
8Ukawarmistitaykapannayratpachyatichasawsäna:—
BautisirJuananpʼeqepmäqʼañumanqʼanchurita—sasa.
9Reyejjwalllakisïna,juramentoluratapata,jupampchik
manqʼasinqontʼatäpkänaukanakatsa,ukajuramento
churañapatakiwmayïna.
10UkatsticarcelanJuananp'iqipkhuchhuqañapatakiw
khithäna.
11P'iqipaxmäplatoapt'atawukatawaquruxchurasïna.
12Ukatdiscipulonakapajjjutasinjiwatcuerpoaptasin
imtʼapjjäna,ukatstiJesusaryatiyiriwsarapjjäna.
13Ukist'asinsti,Jesusaxbarcotmäch'usach'usachiqaruw
sarxäna.
14Jesusastimistusawwaljajaqinakaruñjäna,jupanakat
khuyapt'ayasïna,usutanakarusqullarakïnwa.
15Jayp'uruxdiscipulonakapawJesusarjak'achasisin
sapxäna:—Akaxwasarpampawa,pachaxpasawayxiwa.
jaqinakarkhithapxam,ayllunakarsarapxañapataki,
manq'añanakalasipxañapataki.
16Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janiwsarxapxañapäkiti.
jumanakaxjupanakarmanq'añchurapxam—sasa.
17Jupanakastisapxarakïnwa:—Akanxphisqat'ant'ampi,
pächawllampikiwutjistu—sasa.
18Jupastisarakïnwa:—Akarapanipxam—sasa.
19UkatstiJesusaxjaqinakaruxch'uxñapampan
qunt'asipxañapatakiwmayïna,ukatphisqat'ant'ampi,pä
chawllampi,alaxpacharuñtasa,bendicisawt'ant'anak
discipulonakaparchuräna,discipulonakaparuswalja
jaqinakaruwchurarakïna.
20Taqeniwmanq'antapxäna,ukatstiqarjt'asipxäna,ukat
qhiparkänaukat'ant'anakatstitunkapayancanastaphuqt'at
apthapipxäna.
21Manq'irinakastiniyaphisqawaranqachachanakaw
utjäna,warminakaswawanakasjaniwutjkaniti.
22Jesusastiukspachawdiscipulonakaparojjmäboter
makatapjjañapatakwaytʼäna,ukatstijuparnayratpach
yaqhacheqarsarapjjañapatakiwmayïna.
23Jach'ajaqinakarkhithañtukuyatatsti,Jesusaxsapakiw
mäqullurmayisiñataksaräna.
24Ucampisbarcojjlamarqotataypinkänwa,oladanakampi
tʼijtʼayatäjjänwa,thayajjwalthaytʼaskäna.
25Pusïrarumt'asinsti,Jesusaxqutathiyansarnaqasaw
jupanakanukarsaräna.
26Discipulonakapajjlamarqotapatjjansarnaqaskir
uñjasajja,walllakisipjjäna,akhamsasa:“Ajayuwa;ukatsti
axsarañatarnaqasipxäna.
27Jesusastiukspachawjupanakarsäna:—Amuyasipxam.
ukaxnayawa;janaxsaramti.
28Pedrostijuparsarakïnwa:—Tatay,jumatejjumapatjjan
jumanukarjutañamataki—sasa.
29Jesusastisarakïnwa:—Jutam—sasa.Pedroxbotet
saraqasinxa,umapatxaruwsarawayxäna,Jesusanukar
sarañataki.
30Ukampisthayajjwalthaytʼanitapuñjasajja,wal
ajjsaräna.Ukxarusti,jach'atart'asïna:—Tatay,
qhispiyapxita—sasa.
31UkspachawJesusaxamparapluqxatasinkatthapisinx
säna:—Juma,juk'aiyawsiri,¿kunatsapächasta?
32Ukatstibarcormantapjjänaukhajja,thayajjjaniwutj-
jjänti.
33Ukatstibarconkirjaqinakaxjuparyupaychañ
qalltapxäna,akhamsasa:“ChiqpachansajumaxDiosan
Yuqapätawa”sasa.
34Ukxarusti,Genesareturaqiruwpuripxäna.
35Ukamarkankirjaqenakajjjuparyatipjjänaukhajja,taqe
usutjaqenakaruwJesusanukarirpapjjarakïna.
36Ucatstiachikt'asipjjäna,isipanlip'kataparuqui
llamkt'apjjañapataqui.
15JAQTHAPI
1UkatstiJerusalénmarkankirescribanakampi
fariseonakampiwJesusanukarjutapjjäna.
2¿Kunatsadiscipulonakamaxjilïrinakansarnaqäwinakap
p'akintapxi?t'ant'amanq'asaxjaniwamparanakap
jariqapkiti.
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunatsajumanakax
saräwinakamarjamDiosankamachipp'akintapxtasti?
4Diosajjakhamsasawsäna:“Awkimarutaykamarus
jachʼañcham”sasa.
5Ukampisjumanakaxsapxtawa:“Khititixawkiparu,
taykaparsaspa:‘Ukaxmäwaxt'awa,kuntixnayamp
askinakkatuqañmunktaukhama.
6Janiwawkiparustaykaparusjach'añchañamäkiti,
qhispiyatäniwa.UkhamatwaDiosankamachipxaina
ch'usartukuyapxtaxa,saräwinakamampi.
7K'arichuymanjaqinaka,Isaíasprofetaxjumanakatwali
sumparläna.
8Akajaqinakaxlakapampiwnayarjak'achasipxi,
lakapampiwjach'añchapxitu;ukampischuymanakapax
nayatjayankxiwa.
9Ukampisinamayakiwnayaryupaychapxitu,jaqinakan
kamachinakaparjamyatichañataki.
10Jaqinakarjawsasinsäna:—Ist'apxam,amuyt'apxam.
11Kunatixlakaparmantaskiukaxjaniwjaqirux
q'añuchkiti;ukampislakatmistkiukaxjaqiruxq'añuchiwa”
sasa.
12Ukatstidiscipulonakapajjjutasinjuparsapjjäna:
“¿Fariseonakanarunakistʼasajjchuymustʼayasipjjatap
yattati?
13Jupastisarakïnwa:—AlajjpachankirAwkijajjjan
yapuchkiukaalinakajjsaphintatäniwa—sasa.
14 Jupanakarojj apanukupjjam, juykhunakan
pʼeqtʼiripäpjjañapawa.Juykhutixjuykhurirpchixa,
panpachaniwch'usawjarjaquntasipxani.
15Pedrostijuparuxsänwa:—Akauñacht'äwiyatiyapxita
—sasa.
16Jesusastisarakïnwa:—¿Jumanakasjanamuyt'asipktati?
17¿Janitjichhakamaxamuyapkta,kunatixlakatmantani
ukaxpurakaruwmantani,ukatstithayaruwjaquntatäna?
18Lakatmistkiukaxchuymatmistu;ukatstiukajaqirux
q'añuchapxi.
11

14. MATEO
19Chuymatxajanwaliamuyunaka,jaqijiwayañanaka,
wachuqjuchalurañanaka,wachuqjuchalurañanaka,
lunthatasiñanaka, k'ari testigonaka, Diosar
jisk'achasiñanaka.
20Ukanakaxjaqiruxq'añuchayi,ukampisjanjariqasiñamp
manq'añaxjaniwjaqiruxq'añuchkiti.
21Jesusastiukachiqatsarasinxa,Tiro,Sidón
markanakaruwsarxäna.
22UkatstiCanaánmarkankirmäwarmiwukamarkanakat
mistunïna,juparakhamsasawart'äna:—DavidanYuqa,
Tatay,nayatkhuyapt'ayasita;phuchajaxmäsaxrampiwwal
t'aqhisiyata.
23UkampisJesusaxjaniwmäarusjayskänti.
Discipulonakapastijuparjutasinachikt'asipxäna,akham
sasa:—Khituyapxam;Jupajjjiwasanarktasawartʼasi”sasa.
24Jupastisarakïnwa:—Janiwnayajjkhitanitäkti,jan
ukastiIsraelanchhaqatovejanakaparuwkhitanitä—sasa.
25Ukawarmistijutasinjuparyupaychäna,akhamsasa:—
Tatay,yanapt'ita—sasa.
26Jesusastisarakïnwa:—Wawanakant'ant'apaptasin
anunakarjaquntañaxjaniwwalïkiti—sasa.
27Jupastisarakïnwa:—ChiqpachapuniwTatay,ukampis
anunakaxuywirinakapanmanq'atjaquqanirt'ant'at
manq'apxi—sasa.
28Jesusastijuparuxsänwa:—Warmi,iyawsäwimaxwali
jach'awa.Ukahorasatpachawphuchapaxk'umaräxäna.
29Jesusastiukachiqatsarxasaxa,Galileaqutajak'achasïna.
mäqulluruwmakhatasinxa,ukanqunt'asirakïna.
30Waljajaqinakawjuparjak'achasisinjuykhunaka,
juykhunaka,amutunaka,janch'amaninaka,yaqhanakampi,
Jesusankayunakaparjaquntapxäna.ucatstijupanacarojj
qollänwa.
31Jaqinakaxamutunakparliruñjasaxwalmuspharapxäna,
janch'amaninakarusk'umaraptañuñjasa,cojonakaru,
juykhunakarusuñjiruñjasa,IsraelanDiosaparuw
jach'añchapxäna.
32Jesusastidiscipulonakaparjawsasinsäna:—Nayax
waljajaqinakatkhuyapt'ayastwa,jupanakaxkimsauruw
nayampchikajakasipxi,janirakiwkunamanq'añasutjkiti.
33Discipulonakapajjjuparsapjjäna:—¿Kawkitsawasaran
waljatʼantʼajikjjatsna,waljajaqenakarmanqʼantañataki?
34Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Qhawqhat'ant'as
utjapjjtamjja?Jupanakastisapxarakïnwa:—Paqallqu,mä
qawqhachawllanaka—sasa.
35 Ukatsti Jesusax jaqinakarux uraqir
qunt'asipxañapatakiwmayïna.
36Ukatstipaqallqut'ant'anaka,chawllanakaptasin
yuspagaräna,p'akjasawdiscipulonakaparchuräna,
discipulonakaparuswaljajaqinakaruwchurarakïna.
37Taqeniwmanq'antapxäna,ukatstiqarjt'asipxäna,ukat
qhiparkänaukap'akjatmanq'atxpaqallqcanastaphuqt'at
apthapipxäna.
38Manq'irinakaxpusiwaranqachachanakawutjäna,
warminakaswawanakasjaniwutjkaniti.
39UkatstiJesusaxjaqinakaruxkhithäna,barcotsarasin
Magdalauraqirpuriñkama.
16JAQTHAPI
1Fariseonakassaduceonakampchikawjutapxäna,ukatsti
alaxpachatmäunañchauñacht'ayañapatakiwyant'apxäna.
2Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jayp'utuqiruxa,
sapxaraktawa:‘Sumapachawa’sasa.
3Alwasti:“Jichhürojjjanwalitiempowutjani,alajjpachajj
wilawa,thayarakiwa”sasa.K'arichuymanjaqinaka,
alaxpachanuñnaqapamuyapxasmawa;Ucampis¿janit
jumanakastiakapachanunañchanakapamuyasipkta?
4Janwali,wachuqjuchalurirjaqinakaxmäunañchäw
thaqhapxi.Ucampisjaniwmäunañchajjchuratäkaniti,jan
ucastiJonasprofetanunañchäwipawa—sasa.Ucatsti
jupanacarojjjaytanukusawsarjjäna.
5Discipulonakapajjkhurkatarpuripjjänaukhajja,tʼantʼa
apsuñarmasipjjänwa.
6Jesusastijupanacarojjsänwa:—Amuyasipjjam,
fariseonacansaduceonacanlevadurapatamuyasim—sasa.
7Jupanakastijupanakkamawparlt'asipxäna:—Janiwt'ant'a
apt'asipkti—sasa.
8Jesusastiukamuyasawjupanakarsäna:—Jumanaka,
juk'aiyawsirinaka,¿kunatsajumanakaxmaynitmaynikam
ch'axwapxtaxa,jant'ant'aapanipxatamlayku?
9¿Janitjichhakamaxamuyapkta,janirakiwphisqawaranqa
t'ant'atphisqat'ant'a,qawqhacanastaapthapipktauk
amtasipkta?
10Pusiwaranqatpaqallqut'ant'a,qawqhacanastanaksa
apthapta?
11¿Kunjämarakjumanakaxjanamuyapktati,nayaxt'ant'at
jansapksma,fariseonakanlevadurapata,saduceonakan
levadurapatamuyasipxañamataki?
12Ucatstiamuyapjjäna,jupanacarojjjaniwt'ant'alevadurat
amuyasipjjamti,janucastifariseonacansaduceonacan
yatichäwipatamuyasipjjam.
13JesusajjCesareaFilipossatcheqarpurinkänaukhajja,
discipulonakaparojjakhamsasawjisktʼäna:“¿Khitis
jaqenakajjnayajjJaqenYoqapätwasapjje?”
14Jupanakastisapxarakïnwa:—YaqhipanakaxJuan
Bautisirïtawasapxiwa.ukatyaqhepastiJeremías,janukajj
profetanakatmaynïri.
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakasti,
¿khitirïtwasapjjtajja?
16SimónPedrostisarakïnwa:—JumawCristoxa,jakkir
DiosanYuqapätaxa—sasa.
17Jesusastijuparuxsänwa:—SimónBarjona,kusisitätawa,
janiwjañchimpiwilampiuñacht'ayktamti,janukasti
alaxpachankirAwkijawa—sasa.
18Nayastisapxsmawa:JumaxPedrowa,akaqarqa
patxaruwiglesiaxsayt'ayä.Infiernonpunkunakapastijaniw
atipkaniti.
19Nayastialaxpachanreinopanllavenakapchuräma,
kawkïritixakauraqinchinuntkätaukaxalaxpachan
jist'antatäniwa.
20UkatstiJesusaxdiscipulonakaparuxakhamsasawsäna:
“JesusaCristowsapxam”sasa.
21UkapachatpachawJesusaxdiscipulonakapar
uñacht'ayañqalltäna,kunjämtixJerusalénmarkarsarañapa,
jilïrirpirinakampi,sacerdotenakanjilïrinakapampi,
escribanakant'aqhisiñanakapampi,jiwayatäñapataki,
kimsïrurutjaktañapataki.
22UkatPedroxjuparkatuntasinxtuqiñqalltäna,akham
sasa:—Tatay,jumatjayarst'am!
23JesusastikutikipstasinPedrorsäna:—Nayarsarxam,
Supay,nayatakixjuchañchatätawa,janiwDiosan
yänakapsamanq'asktati,janukastijaqinyänakapwa
manq'añmunta—sasa.
12

15. MATEO
24UkatstiJesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—Maynitix
nayararktañmunchixa,jupapachpatjithiqtañapawa,
cruzapapt'asisinnayararkita—sasa.
25Khititixjakäwipqhispiyañmunkiukaxapt'asiniwa,
khititixnayalaykujakañapapt'kiukaxjikxatani.
26¿Kunaaskirakmäjaqixakapachaskinakkatuqaspa,
almapapt'asispasti?Janukax¿kunsamaynixjakañaplanti
churaspa?
27JaqinYuqapaxangelanakapampchikawAwkipanjach'a
kankañapampjutani.Ucatstisapamayniruw
luräwiparjamajjmäpremiochurani”sasa.
28Qhanakwasapjjsma,akansayt'atäpkiukanakajjjaniw
jiwañapsamanq'apkaniti,JaqenYoqaparReinopanjutaskir
uñjañkama.
17JAQTHAPI
1Suxtaurutsti,JesusaxPedrompiru,Santiagompiru,Juan
jilapampiruwirpxaruwayäna,ukatstimäjach'aqulluruw
sapakiirpäna.
2Jupanakannayraqatapanxa,ajanupastiintiruñtataw
qhant'äna,isipasqhanaruñtatjanq'urakïnwa.
3UkatstiMoisesampiEliasampiwjupampparlt'asis
uñstapxäna.
4PedrostiJesusaruxsänwa:—Tatay,akanjakañaxwali
askiwa.mayastijumataki,maynistiMoisesataki,maynisti
Eliasataki.
5Jupajjparlaskänaukhajja,mäkʼajkirqinayawjupanakar
chʼamaktʼayäna,ukaqenayatjjamäaruwistʼasïna:“Akajj
munatYoqajawa,jupatwalkusisiyäta”sasa.Jupar
ist'apxam—sasa.
6Ukist'asinsti,discipulonakapajjajanupalt'asisawwal
ajjsarayasipjjäna.
7Jesusastijupanakarllamkt'asinsäna:—Sartapxam,jan
axsarapxamti—sasa.
8Ukxarusti,janiwkhitirusuñjapkänti,janukasti
Jesusarukiwuñjapxäna.
9Qullutsaraqasinsti,Jesusaxakhamsasawjupanakar
ewjjtʼäna:“Jankhitirusukaunañchäwiyatiyapxamti,
JaqinYuqapaxjiwatanaktaypitjaktaniñapkama”sasa.
10Discipulonakapajjakhamsasawjisktʼapjjäna:—
¿KunatsaescribanakajjEliasajjnayraqatjutañapasasin
sapjje?
11Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniw
Eliasajjnayraqatjutani,jupastitaqekunsawasitat
saytʼayani—sasa.
12Nayastisapxsmawa,Eliasaxniyawjutxi,jupanakax
janiwuñt'apkänti,janukastikuntixmunapkiuklurapxäna.
UkhamarakiwJaqinYuqapaxjupanakatt'aqhisini.
13DiscipulonakajjBautisirJuanatparlatapamuyapjjäna.
14JaqinakarpurisaxmäjaqiwJesusarjak'achasisin
jak'achasisinjak'achasisinsäna:
15Tatay,wawaxatkhuyapt'ayasim,jupaxloco,wali
llakitawjikxatasi,waljakutiwninarjaquqani,umarus
waljakutiwjaquqani.
16Nayastidiscipulonakamaruwirpta,jupanakajjjaniw
qollañpuedipkänti.
17Jesusastisarakïnwa:—Janiyawsiri,janwalijaqi,
¿kunapachasjumanakampïskä?¿qhawqhakamasjumar
t'aqhisiyäma?juparakachiqarnayarapanipxam.
18Jesusastisaxraruwtuqinuqäna.Ucatstijupat
mistuwayjjänwa,ucatstiwawajjk'umaräjjänwa.
19UkapachawdiscipulonakapajjJesusarjakʼachasisin
sapjjäna:“¿Kunatsajanjaqunukuñjamäki?”
20Jesusastijupanacarojjsänwa:—Janiyawsapjjatamata,
cheqpachsapjjsma,jumanakatejjmämostazajathatjam
iyawsäwinïpjjätajja,akaqollurojjsapjjätawa:‘Akacheqat
sarjjapjjam’sasa.ukatstiapsuwayxaniwa;janiwkunas
jumanakatakixjanch'amäkaniti.
21Ukampisakakastaxjaniwmistkiti,janukastiDiosat
mayisiñampi,ayunañampikiwmistu.
22Galileanjakasipkasinxa,Jesusaxjupanakarsänwa:—
JaqinYuqapaxjaqinakanamparaparkatuyatäniwa.
23Jiwarayapjjani,kimsïrurustijaktaniwa.Ukatjupanakax
walpunllakisipxäna.
24Capernaúmmarkarpuripkänaukhajja,impuesto
katoqerinakajjPedroruwpuripjjäna,akhamsasa:“¿Janit
uywirimajjimpuestopagañapäki?”
25Jupastisarakïnwa:—Jïsa—sasa.Utarmantasinsti,
Jesusaxjark'äna,akhamsasa:—Simón,¿kunsaamuyta?
¿KhitinakatsaakaUraqinkirreyinakaxcostumbrejanukax
impuestochurapxi?pachpawawanakapata,janukaxjan
uñt'atjaqinakata?
26Pedrostijuparuxsänwa:—Yaqhamarkankirinakat—
sasa.Jesusastijuparuxsänwa:—Ukhamastiwawanakax
librëxiwa—sasa.
27Ukampisnanakaxjupanakarjanjuchañchañasatakix
qutarsarañamawa,ukatstimäanzuelojaquqanisinnayrïr
misturchawllaapthapisma.Lakapjist'arasxätaukkhasti,
mäqullqijikxatäta,ukaqullqiapthapisinnayataki,
jumatakisjupanakarchurapxäta—sasa.
18JAQTHAPI
1UkapachawdiscipulonakapajjJesusanukarjutapjjäna,
akhamsasa:—¿KhitisalajjpachankirReinonjilïrejja?
2Jesusastimäjisk'awawaruwjawsayäna,ukatstijupanak
taypiruwsayt'ayäna.
3Ukatsapxarakïnwa:—Qhanaksapxsma,jumanakatixjan
kutikipstapxäta,jisk'awawanakaruñtatäpkätaukhaxa,
janiwalaxpachankirreinoparmantapkätati—sasa.
4Ukhamasti,khititixakawawaruñtatalt'atchuymanïki
ukaxa,alaxpachankirReinonxajuk'ampjach'awa.
5Khititixnayansutixarukhammäjisk'awawarkatuqki
ukaxnayaruwkatuqi.
6Ukampiskhititixnayariyawsapkituukajisk'awawanakat
maynirujuchañchaspaukaxa,juk'ampaskiwa,mämolino
qalakunkaparwarkt'atäñapa,ukatqutamanqharuumamp
chhaqhayatäñapa.
7¡Ayakapachatjuchalurañanaklayku!kunatix
juchanakaxjutañapawa;Ucampisay,khitijaqelaykutix
juchaxjuti!
8 Ukhamasti, amparamasa, kayunakamasa
juchañchaskätamxa,khuchhuqasim,ukatjumatjaqunuqam.
9Nayramatixjuchañchaskätamxa,apsusinjaqunuqam,
jumatakixmänayrampijakañarmantañaxjuk'ampaskiwa,
pänayraniinfiernoninarjaquntañatsipansa.
10Ukajisk'awawanakatmaynirusjisk'achapxamti;
Nayastisapxsmawa,alaxpachanangelanakapax
alaxpachankirAwkijanajanupuñjapxapuniwa.
11JaqinYuqapaxchhaqatjaqirqhispiyañatakiwjuti.
12¿Kunjamsajumanakajjamuyapjjta?mäjaqixpatak
ovejanakanïspa,ukatmaynixchhaqtatäspaukhaxa,¿janit
13

16. MATEO
llätunktunkallätunkaniovejanakjaytanukuspa,qullunakar
sarasinchhaqhatuwijanakthaqkaspa?
13Jupatixukjikxatchixa,chiqpachapuniwsapxsma,jupax
ukaovejatjuk'ampkusisi,llätunktunkallätunkanjan
chhaqhiruwijanakatsipansa.
14UkhamarakiwalaxpachankirAwkimanmunañapaxa,
ukajisk'awawanakatmaynixjiwañapa.
15Jilamaxjumarjuchañchaspaukhaxa,jumasapakiw
juchapyatiyirsarasma,jupatixist'ätamxa,jumaxjilamaruw
katuqtaxa.
16Jupatixjanist'kätamxa,maynirujanukaxpaninirus
irpapxam,ukhamatpäjanukaxkimsatestigonakan
lakaparjamtaqiarunakaxchiqaparuñjatäñapataki.
17Jupatixjupanakarjanist'kanixa,iglesiaryatiyam,
ukampisiglesiarjanist'kchixa,jumatakixyaqhamarkankir
jaqiruñtatäpan,impuestoapthapirirjamäpan.
18Qhanaksapxsma,kuntixakauraqinchint'apkätaukax
alaxpachanjist'antatäniwa.
19Mayampiwsapxsma:jumanakatpaninitixakauraqin
mäamtarpuripxäta,kuntixmayipkätaukxa,alaxpachankir
Awkixaxjupanakatakixluratäniwa.
20Kawkhantixpaninijanukaxkimsaxnayansutixar
tantacht'atäpkiukachiqanwnayaxjupanaktaypinktxa.
21Pedrostijuparjak'achasisinsänwa:—Tata,¿qhawqha
kutisjilajajjnayacontrajuchachasini,nayastiperdonarakta?
paqallqkutikama?
22Jesusastisarakïnwa:—Janiwpaqallqkutisisksmati,jan
ukastipaqallqtunkapaqallqukutikamawsisksma—sasa.
23UkatwaalajjpachankirReinojjmäreyimpisasiwa,
jupajjesclavonakaparcuentachurañmunäna.
24Jupajjjakthapiñqalltänaukhajja,mäjaqeruw
apanipjjäna,jupajjtunkawaranqatalentoqollqe
manürakïnwa.
25Ucampisjanpagañapäcänjja,uywiripajjjuparu,
warmiparu,wawaparu,taqekunatïjupanutjkänaukanak
aljapjjañapatakiwmayïna.
26Ukauywatastiqunqurt'asisawjuparyupaychäna,akham
sasa:—Tatay,pacienciani,nayastitaqikunspagapxäma—
sasa.
27Ucauywatanuywiripajjkhuyapt'ayasisawantutäna,
manupsapampacharakïnwa.
28Ukauywatastimistusawmäesclavomasiparjikxatäna,
jupastipatakqullqimanütayna,ukatamparapamp
luqxatasinkunkapatkatthapisinxa,akhamsasa:“Manu
churapxita”sasa.
29Uywasirimasipajjkayunakapjakʼaruwqontʼasisin
achiktʼasïna:“Pacienciampinayaru,nayajjtaqekunwa
pagapjjäma”sasa.
30Jupastijaniwmunkänti,janukasticarcelarjist'antasin
manuppagañkama.
31Uywasirimasinakapaxkuntixluraskänaukuñjasax
walpunllakisipxäna,ukatstitaqikunatixluraskänauk
uywiriparyatiyapxäna.
32Ucatstiuywiripajjjawsasinjuparojjsänwa:—Janwali
sirviri,nayajjtaqemanuppampachsma,nayar
munasitamata.
33¿Janitjumaxesclavomasimatkhuyapt'ayasisma,
kunjämtixnayaxjumatkhuyapt'ayasktaukhama?
34Uywiripaxcolerasisawt'aqhisirinakarkatuyäna,taqi
kuntixjuparwakt'känaukpagañkama.
35AlaxpachankirAwkixaxukhamarakiwjumanakar
lurapxätam,jumanakatixsapamaynijilatarjuchanakapjan
pampachapxätaukhaxa.
19JAQTHAPI
1JesusaxukaarunaktukuyxasaxGalileatsarxäna,Jordán
jawirkhurkatarJudeauraqirpuriñkama.
2WaljajaqinakawJesusararktapxäna;ucatukanwa
jupanacarojjqolläna.
3Fariseonakasjuparyant'asinjuparjak'achasisin
sapxarakïnwa:—¿Janitchachaxwarmipatjithiqtañapa?
4Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janitjumanakax
liyt'apkta,khititixqalltanlurkänaukaxchachawarmi
luratayna.
5Ukatstisarakïnwa:—Ukatwamächachaxawkip
taykaparjaytanukuni,ukatwarmipampimayachasipxani.
6Ukhamastijaniwpaninikïxapxiti,janukastimä
jañchikïxapxiwa.Uqhamasti,Diosajjmayachkiukjja,jan
jaqejjjaljtaypanti”sasa.
7Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KunatarakMoisesax
divorciasiñqillqatchurañataki,ukatukawarmir
jaqunukuñapatakmayïna?
8Jupanakaruxsarakïnwa:—Moisesaxjumanakanqala
chuymanïpxatam laykuw warminakam
apanukupxañamatakjaysapxtam.
9Nayastisapxsmawa:Khititixwarmiparjanwachuqjucha
lurañatapanukuspa,yaqhampijaqichaskaniukaxa,wachuq
juchawa.
10Yatiqirinakapastisapxänwa:—Chachaxwarmipampi
janwalt'ayasispaukhaxa,janiwjaqichasiñaxaskïkaspati—
sasa.
11Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Janiwtaqinixuka
arukatuqapkaspati,janukastikhitinakarutixukaaru
churapkiukanakakiwkatuqapxi—sasa.
12Mäqawqhaeunuconakaxtaykapanpurakapatyuripxi,
yaqhipaeunuconakaxjaqineunucopartukuyapxi,ukatsti
alaxpachankirreinolaykuxeunucoukhamtukupxi.
Khititejjkatoqañyatkiukajja,katoqpan.
13Ukatstijisk'awawanakawJesusanukarirpanipxäna,
jupanakaramparapampluqxatasinoracionanmayiñapataki.
14Jesusastisarakïnwa:—Wawanakanakaxnayanukar
jutapxañapatakjaysapxam,janirakjark'apxamti,
alaxpachanreinopaxjupanakatakikiwa—sasa.
15Jupanakaramparanakapluqxatasinstiukachiqatsarxäna.
16Ukatstimayniwjutasinjuparsäna:—Sumayatichiri,
¿kunaaskinaksanayajjwiñayjakañkatoqañajatakejjlurä?
17Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunataraksumasapxistasti?
janiwkhitisaskixutjkiti,janukastimäsapakiwutji,mä
arunxaDiosawa,ukampisjumatixjakañarmantañ
munstaxa,kamachinakphuqam—sasa.
18Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kawkïris?Jesusastisänwa:
“Janiwjaqijiwayañamäkiti,janirakiwwachuqjucha
lurañamäkiti,janiwlunthatasiñamäkiti,janirakiwkʼarinak
arsuñamäkiti”sasa.
19Awkimaru,taykamarjach'añcham,ukatsti:“Jaqi
masimaruxjumakipkarjammunasim”sasa.
20Waynastijuparuxsänwa:—Waynäkasintaqiukanak
imawayta.
21Jesusastijuparuxsänwa:—Jumatixjanpantjasirïñ
munstaxa,kunatïutjktamukaljasim,ukatpisinkirinakar
churarakim,ukatstialaxpachanqamirkankañutjarakïta.
14

17. MATEO
22Ukawaynaxukaarunakist'asaxllakitawsarxäna,walja
yänakanïtaplayku.
23Jesusastidiscipulonakaparuxsänwa:—Qhanak
sapxsma,mäqamirjaqixalaxpachanreinoparmantañax
ch'amawa—sasa.
24Wasitatsapxsma:mäcamellotakixmäagujanayrat
mantañaxjuk'ampfacilakiwa,qamirjaqitDiosanReinopar
mantañapatsipansa.
25Discipulonakapajjukistʼasawwalmuspharapjjäna,
akhamsasa:“¿Khitisqhespiyasispa?”
26Jesusastijupanakaruñjasajjsänwa:—Jaqenakatakejj
janiwuklurañjamäkiti.ukampisDiosatakejjtaqekunas
lurasispawa.
27UkatPedroxjuparuxsäna:—Taqitaqinirapanukusin
jumararkapxta.¿Kunasutjani?
28Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,
jumanakaxnayararkapxtaxa,kunapachatixJaqinYuqapax
jach'atronopanqunt'atäkaniukhaxa,tunkapayan
trononakaruwqunt'asipxäta,tunkapayantribunakar
taripañatakiIsraelmarka.
29Taqikhititixnayansutixlaykuxutanakapsa,
jilanakapasa,kullakanakapasa,awkipsa,taykapsa,
warmipasa,wawanakapsa,uraqinakapsajaytanukunixa,
patakkutikatuqani,wiñayjakañkatuqarakini.
30Ukampisnayrankirinakaxwaljaniwqhipqhipankapxani.
qhipïristinayrankapxaniwa.
20JAQTHAPI
1AlaxpachankirReinoxmäutanijaqiruñtasitawa,jupax
walialwatuvayapuparirnaqirinakcontratañatakiw
mistuwayxi.
2Ukatstiirnaqirinakampchikamäqullqisapauruchurañ
amtasxäna,ukatstiuvayapuparuwkhitäna.
3Niyakimsïrhorasaruwmistuwayäna,ukatyaqhanakar
uñjäna,jankunlurasawqhatunsayt'atäsipkäna.
4Ucatstijupanacarojjsänwa:Jumanakastiuvayapuru
sarapxam,nayastikunatixaskïkiukchurapxäma—sasa.
Ukatjupanakaxthakiparuwsarxapxäna.
5Niyasuxta,llätunkajayp'upacharuwwasitat
mistuwayxäna,ukhamarakiwlurarakïna.
6Niyatunkamayanhorasaruwmistuwayxäna,ukat
yaqhanakarjankunlurassayt'atäskirjikxatäna,ukat
jupanakaruxsänwa:—¿Kunatarakuruyakaninach'usat
sayt'atäpxta?
7Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiwkhitiscontratapkituti
—sasa.Jupanakastisarakïnwa:—Jumanakasuvayapuru
sarapxam.Kunatixchiqapäkiukkatuqapxäta—sasa.
8Jayp'utuqirusti,uvayapuapnaqirixmayordomoparux
sänwa:—Irnaqirinakarjawst'am,ukatqhipaurutqalltasin
qullqichurapxam—sasa.
9Niyatunkamayanjayp'uhorasaru,sapamayniwmä
qullqikatuqapxäna.
10Nayrïrjaqinakaxpurinipkänukkhaxa,juk'amp
katoqañawwakisispasasawamuyapxäna.uqhamaracsapa
mayniwmäqollqekatoqapjjäna.
11Ukkatuqasinsti,utankirjaqicontrawarnaqasipxäna.
12Ukatakhamsarakïnwa:“Qhipqhipajaqinakaxmä
horakiwirnaqapxi,jumawnanakampkikiptukuytaxa,
khitinakatixurunq'ipinaka,junt'uthayaapt'asipxta”sasa.
13UkampisJesusaxjupanakatmayniruwsäna:—Amigo,
janiwkunajanwalsalurkti,¿janitnayampmäqullqimpis
iyawsaskta?
14Kunatixutjktamukapt'asim,saram,nayawakaqhipa
jaqiruxchurä,kunjamtïjumarchurktaukhama.
15¿Janitnayatakixwakiskaspakuntixnayaxmunkta
ukanaklurañaxa?¿Nayansumajaqïtajlaykutnayramajj
janwalïki?
16Ukhamawqhipïrinakaxnayrankapxani,nayrïrinakax
qhipïpxani,waljanipuniwjawsatäpxani,ukampis
juk'anikiwajllitäpxani.
17JesusastiJerusalénmarkarsarasinxa,tunkapayan
discipulonakaparuwthaknamirpäna,ukatstisänwa:
18Uñtapxam,Jerusalénmarkaruwmakhatxapxta;Jaqin
Yuqapaxsacerdotenakanjilïrinakaparu,kamachi
yatichirinakarukatuntatäniwa,jiwañaruwjuchañchapxani.
19Juparojjjanjudiöpkisukanakarkatuyapjjani,jupat
sawkasiñapataki,jawqʼjañataki,chʼakkatañapataki,kimsïr
urustijaktaniwa.
20UkatstiZebedeonwawanakapantaykapax
yuqanakapampchikawJesusarjak'achasïna,jupar
yupaychañataki,mäkunsjupatmayïna.
21Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunsamunta?Jupasti
sarakïnwa:—Akapaniyuqallwawanakajaruxreinoman
qunt'asipxañapataki,maynixkupïxamar,maynirusch'iqa
tuqiru—sasa.
22Jesusastisarakïnwa:—Jumanakaxjaniwyatipktati
kuntixmayipktaukxa—sasa.¿Jumanakaxukacopa
umt'apxasmati,nayanbautisatäktaukabautismompixa?
Jupanakastisapxarakïnwa:—Nanakaxch'amanïpxtwa—
sasa.
23Jupanakastisarakïnwa:—Chiqpachapuniwnayan
copajatumapxäta,bautisasipxätaukabautisasiñampi,
ukampiskupiamparaxaru,ch'iqatuqiruqunt'asiñaxjaniw
nayankkiti,janukastichuratäniwa—sasakhitinakatakitix
Awkixaxwakicht'kiukanakarchuratawa.
24Ukist'asinsti,tunkajaqinakaxukapäjilataruxwal
colerasipxäna.
25Jesusastijupanakarjawsasinsäna:—Jumanakax
yatipxtawa,janjudiöpkiukanakanp'iqinchirinakapax
jupanakxarapnaqapxi,jach'ajilïrinakaxjupanakar
apnaqapxi.
26Ukampisjaniwukhamäkaniti,janukastikhititix
jumanaktaypinjach'atukuñmunkiukaxjumanakan
yanapiripäpan.
27Khititixjumanaktaypinjilïrïñmunkiukaxjumanakan
esclavomäpan.
28JaqinYuqapaxjaniwluqtatäñatakjutkiti,janukasti
luqtañatakiwjutäna,jakañapwaljanirqhispiyañataki.
29Jericómarkatsarxasaxwaljajaqinakawjupararkapxäna.
30Ukatstipäjuykhunakawthakjak'anqunt'atäsipkäna,
Jesusanukachiqatpasaskirist'asinjach'atart'asipxäna:—
DavidanYuqa,Tatay,khuyapt'ayasita—sasa.
31Jaqenakajjamuktʼapjjatapatcheqañchapjjäna,ukampis
jupanakajjjukʼampiwarnaqasipjjäna:“DavidanYoqa,
Tatay,khuyaptʼayasipjjeta”sasa.
32Jesusastisayt'asisinjupanakarjawsasinsäna:—¿Kuns
jumanakamplurañmunapxsma?
33Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,nayranakas
jist'arañasataki—sasa.
15

18. MATEO
34Jesusastijupanakatkhuyapt'ayasisinnayranakap
llamkt'äna,ukspachawnayranakapasuñjxapxäna,ukat
jupararkapxäna.
21JAQTHAPI
1Jerusalénmarkarjak'achasisinsti,Olivosqullupataruw
Betfagemarkarpuripxäna,ukatJesusaxpädiscipuloparuw
khithäna.
2Jupanakaruxsapxam:“Jumanuñkatasipktaukajisk'a
markarsarapxam,ukspachawmäasnochint'atjikxatapxäta,
mäasnoqallumpi,antutapxam,nayarapanipxam”sasa.
3Maynitixjumanakarmäaskisapxätamxa,sapxätawa:
‘Tatituwjupanakaruxmunasi’sasa.ukatstijankʼakiw
jupanakarkhitjjani”sasa.
4Taqeukanakajjlurasïna,kuntïprofetajjsiskänaukajj
phoqasiñapataki.
5Siónphuchhaparsapxam:Reyimaxllamp'uchuymampiw
jutaski,mäasnopatxaru,mäasnoqallquyuqallwawampi.
6YatiqirinakapastiJesusansiskiukarjamlurapxäna.
7Asno,asnoqalluirpanipxäna,ukatstiisinak
uchasipxarakïna,ukatstiukaasnoruwuchapxäna.
8Waljajaqinakawisinakapthakinch'allt'asipxäna;
yaqhepastiqoqanakatramanakkhuchhurapjjäna,thakin
pajampiwchʼiyjapjjarakïna.
9Nayräkiukajaqinakaxarnaqasipxäna,akhamsasa:
“DavidanYuqaparHosana,Tatitunsutipxarjutkiukax
jach'añchatäpan.Hosannaukaxwalijach’apuniwa.
10Jerusalénmarkarpurinkänaukhajja,taqe
markachirinakawchuymchʼalljjtayasipjjäna,akhamsasa:
“¿Khitisakajj?”
11Jaqinakastisapxarakïnwa:—JesusaxGalileankir
Nazaretmarkankirprofetawa—sasa.
12JesusastiDiosantemploparmantasinsti,Tatitunutan
aljirinakaru,alasirinakarusalisnukuyäna,qullqi
mayjt'ayirinakanmesanakapsa,palomanakaljirinakan
qunuñanakapsat'unjäna.
13Jupanakarojjsarakïnwa:“Qellqatanjjaakhamsiwa:
“UtajajjDiosarmayisiñutasatäniwa”sasa.ukampis
jumanakaxlunthatanakanp'iyapartukuyapxtaxa—sasa.
14Juykhunakasa,cojonakasa,templonjupar
jak'achasipxäna.ucatjupanacarojjqolläna.
15Jilïrsacerdotenakasa,escribanakasa,ukamuspharkañ
luräwinakapuñjasa,wawanakastemplonjach'atarnaqasir
uñjapxäna:“DavidanYuqaparHosana!jupanakaxwali
llakitawjikxatasipxäna,
16Juparuxsapxarakïnwa:—¿Ist'tatiakajaqinakaxsapxi?
Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jïsa;¿Janipunitliyt'apktati:
“Wawanaka,ñuñuskirwawanakanlakapatjach'añchañ
tukuyta?”
17UkatstiJesusaxjupanakarjaytasawBetaniamarkar
sarxäna.ukatukanqurpachasïna.
18Alwajjmarkarkuttʼkasajjmanqʼatawtjatäjjänwa.
19Thakinmähigoquqauñjasaxjaniwkunsjikxatkänti,
janukastilaphinakakiwjikxatäna,ukatstisänwa:—Jichhat
aksaruxwiñayatakiwjanachumjilsuñamäkiti—sasa.
Ukatstihigoquqaxwañsuwayxänwa.
20Ukuñjasajja,discipulonakapajjwalmuspharapjjäna,
akhamsasa:“¿Kunjämarakhigoqoqajjwañsuwayjjesti”
sasa.
21Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Qhanaksapxsma,
jumanakatixiyawsäwinïpxsta,janirakpächasipkätaxa,
janiwhigoquqarukilurapxätati,janukastiakaqulluru:
‘Jichhaxsarxam’sapxätamxa’sasa,ukatstiqutaruw
jaquntatäta;ukaxluratäniwa.
22TaqikuntixDiosatmayisipxäta,iyawsasinkatuqapxäta.
23Tatitunutaparmantasinsti,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,markan jilïrinakapampijupar
yatichañkamawjuparjak'achasisinsapxäna:—¿Kuna
ch'amampisukanaklurtaxa?¿Khitirakukamunañanïñ
churtamsti?
24Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayastijumanacarojj
mäcunsjiskt'apjjäma,jumanakatejjsapjjetätajja,nayasti
sapcämacunach'amampisukanakluraskta—sasa.
25Juananbautisasiñapa,¿kawkitsajutäna?¿alajjpachat
jutki,janukajjjaqenakatcha?Jupanakastijupanakpachpaw
parlasipxäna:—Jiwasaxalaxpachatjutanisañänixa;jupasti
sapxitaniwa:“¿Kunatsajaniyawsapktasti?
26Jiwasatix‘jaqinakatjutat’sisstanxa.jaqinakarux
axsarapxtwa;taqiniwJuanarmäprofetjamuñjapxi.
27JupanakastiJesusaruxsapxarakïnwa:—Janiwyatipkti
—sasa.Jupanakastisarakïnwa:—Janiwnayassapksmati
kunach'amampisakanakluraskta—sasa.
28Ucampis¿kunsajumanakajjamuyapjjta?Mächachax
päyuqallwawanïtaynawa;Jupastinayrïrjaqirjak'achasisin
säna:—Wawa,jichhüruxuvayapujanirnaqirsarxam—
sasa.
29Jupastisarakïnwa:—Janiwmunkti,ucampis
arrepentisisawsarjjäna—sasa.
30Jupastipayïrjaqirpurisaxukhamarakiwsäna.Jupasti
sarakïnwa:—Tata,saraskäyätwa,ukampisjaniwsarkänti
—sasa.
31Jupanakatkhitisawkipanmunañapluräna?Jupanakasti
sapxänwa:—Nayrïrjaqi—sasa.Jesusastijupanakarux
sänwa:—Qhanaksapxsma,impuestoapthapirinaka,q'añu
warminakasjumanakatnayrawDiosanqhapaqmarkapar
sarapxani—sasa.
32Juanaxchiqakankañthakinjumanakanukarjutäna,
ukampisjaniwjupariyawsapktati,ukampisimpuesto
apthapirinakampi,q'añulurirwarminakampiwjupar
iyawsapxäna.
33Yaqhauñacht'äwiist'apxam:Mäutaniwutjäna,jupax
uvayapuchañyapuchäna,muyuntasinmuyt'ayäna,uva
yapuchañyapuallsusinmätorrelurarakïna,
yapuchirinakaruwjaytäna,ukatstijayamarkaruwsaräna.
34Achunakmanq'añpachajak'ankxänaukhaxa,
yapuchirinakaruwuywatanakaparkhitäna,ukaachunak
katuqapxañapataki.
35Yapuchirinakaxuywatanakaparkatuntasinmaynir
jawq'japxäna,maynirusjiwayapxäna,maynirusqalamp
k'upjapxäna.
36Mayampiwnayrïruywatanakatsipanjuk'ampyaqha
uywatanakarkhithäna,jupanakastiukhamarakiwlurapxäna.
37QhiparustiJesusaxyuqaparuwkhithäna:“Wawajaruw
respetapxani”sasa.
38Yapuchirinakaxwawaparuñjasaxjupanakkamaw
sapxäna:“Akawherenciakatuqirixa;jutapxam,
jiwayapxañäni,herenciapkatuntapxañäni.
39Uvayaputjaqunuqasinjiwayapxäna.
40Uvayapuapnaqirixjutkaniukkhaxa,¿kunsauka
yapuchirinakaruxlurani?
41Jupanakastisapxarakïnwa:—Janwalijaqinakarux
t'unjani,uvayapupsayaqhayapuchirinakaruwkatuyani,
jupanakawachunakapxapachaparchurapxani”sasa.
16

19. MATEO
42Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Janitjumanacajj
DiosanQellqatanakapliyt'apcta:‘Ukautaluririnakan
apanukupcänukaqalajjesquinap'eqeruwtukuwayjje.
43Ukatpïsapxsma:Diosanqhapaqmarkapaxjumanakat
apaqatäniwa,ukatstimämarkarchuratäniwa,jupasti
achunakachuyapxani.
44Khititixakaqalapatxaruliwxatkaniukaxp'akjataw
uñjasi,ukampiskhitirusliwxatkaniukaxq'añuruwtukuni.
45Jilïrsacerdotenakasafariseonakasauñacht'äwinakap
ist'asinsti,Jesusaxjupanakatparlatapamuyapxäna.
46Juparamparluqtañmunapkänaukhajja,walja
jaqenakaruwajjsarapjjäna,profetäkaspasukham
amuyapjjataplayku.
22JAQTHAPI
1Jesusastijupanakaruxwasitatuñacht'äwinakampiw
parläna.
2Alaxpachankirreinoxmäreyiruñtasitawa,jupasti
wawapatakiwjaqichasiñatakluratayna.
3Jaqichasiñutarjawst'atäpkänukanakarjawsayañapatakiw
uywatanakaparkhithäna,ukampisjaniwjutañmunapkänti.
4Mayampiwyaqhauywatanakarkhithäna,akhamsasa:
“Jawillt'atäpkiukanakarsapxam:‘Nayawmanq'a
wakicht'awayta,vacanakajampi,lik'iuywanakajampix
jiwayatäxiwa,taqikunaswakicht'atäxiwa.
5Ucampisjupanacajjjansintillakisisawsarjjapjjäna,
maynejjyapuparu,maynïristialjañyänakaparsarjjapjjäna.
6Jilt'irinakasti,uywatanakaparkatuntasin,jupanakar
achikt'asisawjiwayapxäna.
7Ukist'asinstireyejjwalcolerasïna,ukatstiejercitonakap
khitasawukajiwayirjaqenakartukjäna,markaparus
phichhantarakïna.
8Ucatstiuywatanakaparojjsänwa:—Jaqechasiñajj
waquisquiwa,ucampisjawillt'atäpcänucanacajjjaniw
waquiscänti—sasa.
9Ukhamastijach'athakinakarsarapxam,khitinakarutix
jikxatapkätaukanakarjaqichasiñatakjawst'apxam—sasa.
10Ukauywatanakaxjach'athakinakaruwmistupxäna,
ukatstitaqiniruwtantachthapipxäna,janwali,sumajaqinak
jikxatapkänaukanakaru.
11Reyejjinvitadonakaruñjirmantasinjja,mäjaqeruw
uñjäna,jupajjjaniwcasarasïwiisimpiisthaptʼatäkänti.
12Jesusastijuparuxsänwa:—Amigo,¿kunjamarak
jaqichasiñisijanapt'atastiakachiqarmantanisti?Ukatjan
parlirjaqëjjänwa.
13Ukatstireyixuywatanakaparuxsänwa:—Amparamp
kayumpchint'apxam,ukatanqach'amakarjaquntapxam.
ukanxjachañanaka,kisunakch'allxtañanakawutjani.
14Waljaniwjawsatäpxi,ukampisjuk'anikiwajllitäpxi.
15Ukatstifariseonakaxsarapxäna,ukatkunjamsajupar
arst'äwipanch'amakt'ayapxaspaukamuyt'apxäna.
16JupanakastiHerodesanarkirinakapampchikawJesusar
khithapxäna,akhamsasa:—Yatichiri,yatipxtwachiqa
kankatamyatipxta,Diosanthakipchiqaparuyatichatamata,
janirakiwkhitirusllakisktati,janirakiwjaqinjaqipsa
yäqktati—sasa.
17Ukhamastisapxita:¿Kunsamuyta?¿Cesararimpuesto
churañaxwalikïskiti,janukaxjanicha?
18Jesusastijupanakanjanwaliluräwinakapamuyasaw
säna:—K'arichuymanjaqinaka,¿kunatsayant'apxista?
19Impuestoqollqeuñacht'ayapxita.Ucatstimäqollqe
juparapanipjjäna.
20Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Khitinkipansaaka
uñnaqasa?
21Jupanakastisapxänwa:—Cesarankiwa—sasa.Ucatsti
jupanacarojjsänwa:—Cesararchurapjjam.Diosankkiuka
yänakastiDiosaruwchuratäni.
22Ukaarunakist'asinsti,jupanakaxwalmuspharapxäna,
ukatstijuparjaytasawsarxapxäna.
23UkaururakiwsaduceonakajjJesusarjakʼachasisin
jisktʼapjjäna:
24Ukatsarakïnwa:—Yatichiri,Moisesaxsänwa:
“Maynitixjanwawanïkasinjiwxaniukhaxa,jilapax
warmipampiw jaqichasiñapa,ukatjilapatakix
wawanïñapawa”sasa.
25Nanakampchikastipaqallqjilanakawutjäna,nayrïr
jilatastimäwarmimpjaqichasxasaxjiwxänwa,janirakiw
wawanïkänti,warmipjilaparujaytawayxäna.
26Payïri,kimsïristi,paqallqürikama.
27Qhepatstiukawarmejjjiwarakïnwa.
28Ukhamasti,jiwatatjaktkaniukaurunxa,¿khitin
warmipastiukapaqallqunwarmipänisti?taqiniwjupar
katuqapxäna.
29Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakajj
pantjasipjjtawa,janiwDiosanQellqatanakapsayatipktati,
janirakiwDiosanchʼamapsayatipktati—sasa.
30Jiwatatjaktañanjja,janiwcasarasipjjaniti,janirakiw
casarasjjapkaniti,janukastiDiosanangelanakapjamaw
alajjpachanjakapjjani.
31Jiwatanakanjaktatapatjja,¿janitDiosanjumanakar
siskänaukliyt'apkta:
32NayastiAbrahamanDiosapätwa,IsaacanDiosapätwa,
JacobunDiosapätwa?Diosajjjaniwjiwatanakan
Diosapäkiti,janukastijakirinakanDiosapawa.
33Ukist'asinsti,jaqinakaxjupanyatichäwipuñjasaxwal
muspharapxäna.
34Ukampisfariseonakaxsaduceonakaramukt'ayatap
yatisintantacht'asipxäna.
35JupanakatmaynïrejjLeyyatichiripänwa,juparojjmä
jisktʼajisktʼäna,juparyantʼasa,akhamsasa:
36Yatichiri,¿kawkïriskamachinjach'akamachipaxa?
37Jesusastijuparuxsänwa:—TatituDiosamaruwtaqi
chuymamampi,taqialmamampi,taqiamuyumampi
munasiñama—sasa.
38Akaxnayrïrjach'akamachiwa.
39Payïristiakhamsarakiwa:Jaqimasimaruxjuma
kipkarjammunasim”sasa.
40Ukapämandamientonjja,taqeleyinakasprofetanakas
warktʼatawa.
41FariseonakajjtantachasipkänaukhawJesusajjjupanakar
jisktʼäna:
42Ukatsapxarakïnwa:—¿KunsjumanakaxCristot
amuyapxta?¿khitinwawapasti?Jupanakastisapxarakïnwa:
—DavidanYoqapa—sasa.
43Jupanakarojjsänwa:—Ukhamasti,¿kunjamarak
DavidajjDiosarTatitusasinsaspasti—sasa.
44TatituxTatituxaruxsänwa:—¿Kupiamparaxaru
qunt'asisma,uñisirinakamarkayumansayt'ayañkama?
45DavidaxTatitusaspasti,¿kunjamarakwawapäspasti?
46Ukaurutaksarojjjaniwkhitisjuparmäarutjaysañ
puedkänti,janirakiwkhitisjuparjukʼampjisktʼañsa
ajjsarkänti.
17

20. MATEO
23JAQTHAPI
1 UkxarustiJesusax walja jaqinakampiru,
discipulonakapampiwparläna.
2Ukatsarakïnwa:“Escribanakampifariseonakampix
Moisesanasientopanqunt'atäsipki.
3Taqikuntixsapkätamukphuqapxam,phuqhapxam;
Ucampisjanlurapjjamti,jupanacajjsapjjewa.
4Jach'aq'ipinaka,janch'amäkiukaq'ipinakchinuntapxi,
ukatstijaqinamparanakaparuwuchapxi.ukampisjupanak
pachpaxjaniwmäamparluk'anapampixkuynt'apkaniti.
5Ucampistaqeluräwinakapjja,jaqenakanuñjatäñapatakiw
lurapjje,isinakapsajachʼaruwtukuyapjje,isinakapsa
jachʼaruwtukuyapjje.
6Fiestanakanjach'autanaksa,sinagoganakanjilïr
qunuñanakaparusmunasipxam.
7Markanakansaaruntt'apxam:“Rabí,Rabí”
satäpxañapataki.
8UkampisjanRabísatäpxamti,mäsapaYatichiristi,
Cristowa.Taqejumanakajjjilatkullakanakäpjjtawa.
9Janiwkhitirusakauraqinawkimasapxamti,mäsapa
Awkimaxalaxpachankiwa.
10Janirakiwuywirisatäpkätati,mäsapaYatichiristi,
Cristowa.
11Ukampiskhititixjumanaktaypinjilïrïkiukax
jumanakanesclavomäniwa.
12Khititejjjachʼajachʼatukurïkiukajja,jiskʼachatäniwa;
Khititejjaltʼatchuymanïkiukajja,jachʼaraptatäniwa”sasa.
13¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Alaxpachankirreinoxjaqinakcontrawjist'antapxtaxa,
janirakiwjumanakaxmantapktati,janirakiwmantapki
ukanakarmantañapatakjaysapktati”sasa.
14¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxijmawarminakanutanakapmanq'antapxtaxa,
mäjuk'apachatakiwDiosarmayisipxtaxa.
15¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxlamarqutampi,uraqimpmuyuntapxtaxa,mä
jaqirDiosaryupaychañataki,ukatkunapachatixjupax
luratäxiukhaxa,jumanakatsipanpäkutijuk'ampinfiernon
wawapartukuyapxtaxa.
16Ayjumanakaxjuykhuirpirinaka,jumanakaxsapxtawa:
“Khititixtemplosutimpjuramentolurkiukaxa,janiw
kunäkisa”sasa.Ucampiskhititejjtemplonqoripat
juramentoluraskiukajja,manuniwa!
17Jumanakaxjanamuyt'asirjuykhunaka,¿kunatixjuk'amp
jach'äki,quri,janukaxquriqullantemplocha?
18“Khititixaltarlaykujuramentolurkiukaxa,janiw
kunäkisa”sasa.ukampiskhititixjuramentolurkiukax
juchaniwa.
19Jumanakaxjanamuyt'anjaqinaka,juykhunaka,¿khititix
juk'ampjach'äki,churäwi,janukaxaltaracha?
20Ukhamasti,khititixaltarlaykujuramentolurkiukaxa,
ukaaltarlayku,taqikunatixukanutjkiukanakxat
juramentoluraraki.
21Khititixtemplolaykujuramentolurkiukaxa,uka
templolayku,ukanjakirisutimpiwjuramentoluraraki.
22Khititejjalajjpachatjuramentolurkaniukajja,Diosan
tronopampi,ukanqontʼatäpkiukasutimpiwjuramento
luraski.
23¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxmenta,anís,cominoukanakatdiezmo
churapxtaxa,kamachinjuk'ampjach'aamtanakapsa,
taripäwi, khuyapayasiña, iyawsäwi ukanakat
apanukupxtaxa.
24Jumanakaxjuykhuirpirinaka,jumanakaxmälaq'u
manq'antapxtaxa,camellorusmanq'antapxtaxa.
25¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxcopa,platoanqäxapq'umachapxtaxa,ukampis
manqhapanx lunthatasiñampi,jan walt'äwimp
phuqhantatänwa.
26Juykhufariseo,nayraqatq'umachañamawakunatixcopa,
platomanqhanutjkiukanakq'umachañamawa,ukhamat
anqäxpasq'umachatäñapataki.
27¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxjanq'usepulturaruñtasitäpxtawa,uka
sepulturanakaxanqansumauñnaqt'aniwa,ukampis
manqhapanxjiwatjaqinakanch'akhanakapampi,taqi
q'añunakampiphuqhantatänwa.
28Jumanakaxukhamarakiwanqaxanxaskijaqinakjam
uñt'ayasipxtaxa,ukampis chuymamanxa k'ari
chuymanïñampi,ñanqhalurañampiphuqt'atäpxtawa.
29¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxprofetanakansepulturanakapsalurapxtaxa,aski
jaqinakansepulturanakapsak'achacht'apxtaxa.
30Jupanakastisapxarakim:‘Jiwasatixnayraawkinakasan
urunakapanjakassnaxa,janiwprofetanakanwilap
katuqapkaspänti—sasa.
31Ukatpïjumanakaxprofetanakarjiwayirjaqinakan
wawanakapäpxatamatjumapachpatqhanañcht'asipxtaxa.
32Ukhamasti,awkinakamantupupphuqhantapxam.
33Katarinaka,katarinaka,¿kunjamarakinfiernon
juchañchatäñatqhispipxasmasti?
34Ukatpïjumanakarprofetanaka,yatiñanjaqinaka,
kamachiyatichirinakapayanipxsma.Jupanakatyaqheparojj
sinagoganakamanjawq'japjjäta,markatmarkar
arknaqapjjäta.
35UkhamatwataqiaskiwilaxakaUraqirwartatäna,aski
Abelchachanwilapatqalltasa,Zacaríaschachan
wilapakama,juparuwtemplompialtarampchika
jiwayapxtaxa.
36Qhanakwasapjjsma,taqeukanakajjakajaqenakaruw
purini.
37Jerusalén,Jerusalén,profetanakarjiwayirjaqi,jumar
khithatäpkiukanakarusqalampk'upjata,¡qhawqhakutis
wawanakamartantacht'añmunta,kunjämtixmäwallpax
wallpanakapch'iwiparapthapiskiukhama,ukampis
jumanakaxjaniwmunapktati!
38Uñtapxam,utamaxch'usajaytatäxiwa.
39Nayastisapxsmawa,janiwjichhatuksaruxuñjapkitätati,
jumanakaxsapxañkama:‘KusisiñaniwakhititixTatitun
sutiparjutki’sasa.
24JAQTHAPI
1Jesusaxtemplotmistusawsarxäna,discipulonakapasti
templonutapuñacht'ayañatakiwjuparjak'achasipxäna.
2Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janittaqiukanak
uñjapxta?chiqpachapuniwsapxsma,janiwmäqalaxyaqha
qalapatxaruqhiparkaniti,janirakiwliwxatatäkaniti—sasa.
3Olivosqullunqunt'atäkasinsti,discipulonakapaxsapakiw
juparjak'achasisinjiskt'apxäna:—¿Kunapachasakanakax
pasani?¿Kunaunañchäwisutjanijutañaman,akapachan
tukusiñapata?
18

21. MATEO
4Jesusastijupanacarojjsänwa:—Amuyasipjjam,jan
khitissallqjapjjamti—sasa.
5Waljaniwnayansutixarjutapxani,akhamsasa:“Nayax
Cristotwa”sasa.waljaniruwsallqjani.
6Jumanakaxnuwasiñanakist'apxäta,ch'axwäwinakat
arunakist'apxäta,janaxsarapxamti,taqiukanakax
phuqhasiñapawa,ukampistukusiñaxjanïrawpurinkiti.
7Mämarkanakawyaqhamarkanakarsartani,märeinosti
märeinocontrawsartani,mach'at'aqhisiñanaka,jan
walt'äwinaka,uraqkhathatinaka,kunaymanchiqanakan
utjani.
8Taqiukanakaxllakinakanqalltatapawa.
9Ukapachaw t'aqhisiyatäñatakkatuyasipxätam,
jiwayapxarakïtamwa,sutixlaykustitaqimarkanakaw
uñisipxätam.
10Ukxarustiwaljaniwjuchañchasipxani,maynit
maynikamawaljantasipxani,maynitmaynikamas
uñisipxarakiniwa.
11Waljak'ariprofetanakawsartani,waljaniruw
sallqjapxani.
12Juchalurañaxwalpunjilxattaski,waljajaqinakan
munasiñapaxthayaruwtukuni.
13Khititejjtukuykamaguantkaniukajja,qhespiyatäniwa.
14Akareinosumayatiyäwistitaqiakapachanyatiyatäniwa,
taqimarkanakaryatiyañataki;Ucatstitukuyajjpuriniwa”
sasa.
15Ukhamasti,kunapachatixDanielprofetaxajjsarkatayna
ukaq'añuluräwinakqullanchiqansayt'atäskiruñjapxäta.
16Judeankirjaqinakaxqullunakarjaltxapxpan.
17Khititejjutapatjjankkiukajja,janiwutapatkunsapsur
saraqapaniti.
18Janirakiw pampankkasaxisinakapt'asir
kutt'anxañapäkiti.
19¡Ayukaurunakanusurnukstatanakataki,ñuñuskir
wawanakatakisa!
20Ucampismayisipxam,janjuyphipachant'ijtxañapataki,
janirakiwsábadourunt'ijtxañapataki.
21Ukapachawjach'at'aqhisiñanakaxutjani,akapachan
qalltatapatjichhakamaxjaniwutjkänti,janirakiw
kunapachasutjkaniti.
22Ukaurunakaxjanjisk'achatäkanixa,janiwkhitis
qhispiyatäkaspati,janukastiajllitanaklaykuxuka
urunakaxjisk'aptayatäniwa.
23Maynitixjumanakarsapxätam:‘AkanCristoxutji,jan
ukaxakankiwa’sasa.janiyawsapjjamti.
24K'ariCristonaka,k'ariprofetanakawsartani,jach'a
unañchanaka,muspharkañanakuñacht'ayapxani.Ukhamat,
munaspaukhaxa,ajllitjaqinakarsallqjapxani.
25Uñtapxam,nayaxnayratpachyatiyapxsma.
26Jupanakatixjumanakarsapxätam:‘Wasarankiwa’sasa.
janmistxapxamti,jupastijamasatutankiwa;jan
iyawsapjjamti.
27Kunjämtixllijullijuxintijalsutuqitmistuni,intijalant
tuqirqhant'kiukhama.ukhamarakiwJaqinYuqapan
jutañapaxutjani.
28Kawkhantixjiwatjaqixutjkaniukanwaáguilanakax
tantacht'asipxani.
29Ukaurunakant'aqhisiñtukuyatatsti,Intix
ch'amakt'aniwa, phaxsisti janiw qhant'kaniti,
warawaranakaxalaxpachatjaquqanipxani,alaxpachan
ch'amapaskhathatt'asiniwa.
30UkapachawJaqinYuqapanunañchäwipaxalaxpachan
uñstani,ukapachawtaqitribunakaxllakisipxani,ukatsti
JaqinYuqaparuxalaxpachanqinayanaktaypinjutaskir
uñjapxani.
31Jupajjangelanakaparuwmätrompetaphustʼasin
khitanjjani,jupanakajjpusithayanakatajllitanakapar
tantachtʼapjjani,alajjpachatmaynïrtukuñakama.
32Jichhastihigoquqatmäuñacht'äwiyatiqapxam;
Kunapachatixramapaxwalich'ullqhi,laphinakapasmistki
ukkhaxa,jumanakaxyatipxasmawa,juyphipacha
jak'ankxatapa.
33Jumanakaxukhamarakiwtaqiakanakuñjapxätaukkhax
yatipxam,punkunakanjak'ankxatapyatipxam.
34Qhanakwasapxsma,jichhapachanakaxjaniw
tukuskaniti,taqiukanakphuqhañkama.
35Alaxpachasa,akapachasatukusxaniwa,ukampis
arunakaxaxjaniwtukuskaniti.
36Ukaurutsa,horasatsajaniwkhitisyatkiti,janirakiw
alaxpachankirangelanakasyatkiti,janukastiAwkixa
sapakiwyati.
37Noéchachanurunakapanjja,ukhamarakiwJaqen
Yoqapanjutañapäni.
38UmaJuiciojanïrpurinkipanjja,Noéchachajjarcar
mantkänaukaurukamawmanqʼasipkäna,umasipkäna,
casarasipkäna,casarasipkäna.
39Umajalsupurintasintaqeniruwapaniñapkamajjjaniw
yatipkänti.ukhamarakiwJaqinYuqapanjutañapaxutjani.
40Ukapachawpaninixpampanutjani;maynïristi
aptatäniwa,maynistijaytatäniwa”sasa.
41Päwarmiwmolinoukanmuyusipkani;maynïristi
aptatäniwa,maynistijaytatäniwa”sasa.
42Ukhamajjamuyasipjjam,jumanakajjjaniwyatipktati
kunahorasaTatitomajjjutaniukjja.
43Ukampisyatipxam,utanjaqitixkunapachaslunthatax
jutaniukyatispaukhaxa,janiwutapt'unjatäñap
munkaspänti.
44Ukhamajjjumanakaswakichtʼatäpjjam,janamuyapkta
ukahorasaruwJaqenYoqapajjjutani.
45Ukhamasti,¿khitirakmächiqachuymani,yatiñan
uywatasti,khitirutixuywiripaxutaparup'iqinchirjamutt'ayi,
manq'apachaparchurañataki?
46Kusisiñaniwaukauywataxa,khitirutixuywiripax
jutkaniukkhaxukhamluraskirjikxatani.
47Qhanaksapxsma,juparuwtaqiyänakapapnaqañapatak
utt'ayani.
48Ucampisukañanqhauywatatixchuymapansaspa:
‘Tataxaxqhipharuwpurini’sasa.
49Ukxarustiuywatmasinakaparuxjawq'jañqalltapxani,
machatjaqinakampchikamanq'añsaumañsaqalltapxani.
50Ukaesclavonuywiripaxjutaniwa,kunaurutixjuparjan
suykani,mähorasa.
51Ukxarustit'aqanuqt'aniwa,k'arichuymanjaqinakamp
chikawjuparwakt'ayani.
25JAQTHAPI
1Alaxpachankirreinoxtunkavirgentawaqunakar
uñtasitäniwa,jupanakaxlamparanakapaptasinnovior
katuqiriwsarapxäna.
2Jupanakatphisqanistiyatiñanipxänwa,phisqanistijan
amuyt'asirïpxänwa.
19

22. MATEO
3Janamuyt'asirjaqinakaxlamparanakapapt'asipxäna,
janiwaceiteapt'asipkänti.
4Ucampisyatiñanjaqenakajjlamparanakapampchikaw
vasonakaparaceiteaptʼasipjjäna.
5Noviojjqheparkänaukhajja,taqeniwikipjjäna,ikipjjäna.
6Chikaarumastimäjach'aarnaqasiñawist'asïna:“Noviox
jutaski;jupampjikisirsarapxam—sasa.
7Ukapachawtaqiukavirgentawaqunakaxsartasipxäna,
lamparanakapk'achachasipxäna.
8Janamuyt'anjaqinakaxyatiñanjaqinakaruxsapxänwa:
—Aceitemchurapxita;Lamparanakasjiwarayataplayku.
9Yatiñanjaqinakaxsapxänwa:—Janiwukhamäkiti.
Nanakampjumanakatakisjanwakisutjkaspa,janukasti
aljirinakampchikawsarapxam,ukatstialasipxam—sasa.
10Alasirsarapkänaukhajja,noviojjjutäna.
wakicht'atäpkänukanakaxjupampchikawjaqichasiñutar
mantapxäna,punkuxjist'antatäxänwa.
11Ukaqhipatstimaynivirgentawaqunakaxjutasin
sapxarakïnwa:—Tatay,Tatay,jist'arapxita—sasa.
12Jesusastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,janiw
uñt'apksma—sasa.
13Ukhamajjamuyasipjjam,janiwyatipktatikunaurusa,
kunahorasaJaqenYoqapajjjutani.
14AlajjpachankirReinojjmäjaqempsasiwa,jupajjjaya
markarsarkiukajaqejjpachpayanapirinakaparjawsasaw
yänakapjupanakarkatuyäna.
15Mayniruwphisqatalentochuräna,mayniruspätalento
churäna,maynirustimätalentochurarakïna.sapamayniru
waljach'amaparjama;ukatjankʼakiwsarjjäna.
16Ukatstiphisqatalentokatuqirjaqixsaratayna,ukatuka
qullqimpaljasiñataksaratayna,ukatyaqhaphisqatalento
churarakïna.
17Ukhamaraki,khititixpäkatuqkänukaxyaqhapä
katuqarakïnwa.
18Ukampiskhititixmäkatoqkänaukaxsarasawuraqi
allsusinuywiripanqullqipimantasïna.
19Waljatiempoqhepatjja,ukaesclavonakanuywiripajj
jutasinjupanakampejjjaktʼäna.
20Ukatstiphisqatalentokatuqirjaqixjutasinphisqa
talentoqullqiapt'asirakïna,akhamsasa:—Tatay,jumaw
phisqatalentokatuyasta.
21Uywiripaxjuparuxsänwa:—Walikiwa,sumachiqa
luqtiri,jumaxmäjuk'ayänakaruwchiqachuymanïtaxa,
waljatuqinakanapnaqiritutt'ayäma.
22Jupastipätalentokatoqirjutasinsarakïna:—Tatay,
jumawpätalentochurista.
23Uywiripajjjuparsarakïnwa:—Waliquiwa,suma
uñnaqt'anesclavo;mäjuk'ayänakanchiqachuymanïtaxa,
waljatuqinakanapnaqiritutt'ayapxäma:Tatituman
kusisiñaparmantam—sasa.
24Ukxarustimätalentokatoqirixjutasinsäna:—Tatay,
nayaxyattwajumaxch'amajaqïtama,kawkhantïjan
yapuchktaukachiqanapthapiskta,janyapuchktauka
chiqanakanapthapiskta.
25Nayastiajjsarasawsarjjayäta,ukatstitalentomoraqer
imantjjayäta.
26Uywiripastisarakïnwa:—Janwaliq'añuuywata,jumax
yattawakawkhantixjanyapuchktaukachiqanapthapitaxa,
janyapuchatäkiukachiqanakanapthapitaxa.
27Jumawqullqixmayjt'ayirinakarchurañama,ukat
jutkasaxnayanqullqixusurampikatuqañajawa.
28Ukhamastiukatalentoapt'asim,ukatstikhititixtunka
talentonïkiukaru.
29Khititejjutjkiukarojjchuratäniwa,jupastiwalja
yänakanïniwa.
30Jumanakaxjanaskiuywataruxanqäxch'amakar
jaquntapxam,ukanjach'ajach'atukupxani,laka
ch'allxtasipxani.
31KunapachatixJaqinYuqapaxjach'akankañapampi
jutkani,taqiqullanangelanakapampi,ukapachawjach'a
tronoparqunt'asini.
32Jupannayraqatapanstitaqimarkanakaw
tantacht'asipxani,jupastimaynitmaynikamawjaljtani,
kunjamtïmäawatirixovejanakapcabritonakatjaljki
ukhama.
33Uwijanakaruxkupiamparaparuw uchani,
cabritonakarustich'iqatuqiru.
34UkatstiReyejjkupitoqenkirjaqenakarojjsaniwa:
“Jutapjjam,Awkejjanbendicionapäpktaukanaka,akapach
qalltatpachjumanakatakwakichtʼatreinokatoqapjjam”
sasa.
35Nayaxmanq'atawtjatawjikxatasiyäta,jumanakax
manq'achurapxista,umatpharjatawjikxatasiyäta,
jumanakaxumañchurapxista,yaqhamarkankirjaqïtwa,
jumanakaxutaparuwkatuqapxista.
36Q'alajanisinïkayäta,isimpisthapt'ayasisa,usutäyätwa,
jumanakasti nayar visitt'apxitätawa, carcelan
jist'antatäskäyätwa,jumanakaxnayanukarjutapxtaxa.
37“Tatay,¿kunapachasmanq'atawtjatauñjapxsma,
manq'ayapxsmasti?”Janukaxumatpharjata,umañchasta?
38¿Kunapacharakyaqhamarkankirjaqiruñjapxsma,ukat
utaparkatuqapxsma?¿janukaxq'alajanisinïta,ukatisimpi
isthapt'ata?
39¿Kunapacharakusutuñjapxsma,janukaxcarcelan
uñjapxsma,ukatjumarukarjutapxtasti?
40Reyejjjupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniw
sapjjsma,jumanakajjakajiskʼajilanakajatmaynirukham
lurapktajja,nayaruwukhamlurapjjtajja”sasa.
41Ukatstich'iqatuqinkirinakaruxsarakiwa:“Maldecit
jaqinaka,nayatjithiqtapxam,wiñayninarmantapxam,uka
ninaxSupayataki,angelanakapatakiswakicht'atawa.
42Nayaxmanq'atawtjatawjikxatasiyäta,jumanakaxjaniw
manq'achurapkistati,umatpharjatawjikxatasiyäta,
janirakiwumañsachurapkistati.
43Nayajjyaqhamarkankirjaqëyätwa,janiwnayarojj
irpapkistati,qʼalajanisinïkista,janirakiwisinak
uchapkistati.
44Jupanakastisapxarakiniwa:—Tatay,¿kunapacharak
manq'atawtjata,umatpharjata,yaqhamarkankirjaqiru,
q'ala,usuta,janukaxcarcelanuñjapxsma,janjumar
yanapt'apkämasti?
45Ukatstijupanakaruxakhamsasawjaysani:“Qhanak
sapxsma,jumanakatixakajisk'ajaqinaktaypitmaynirus
janlurapktaxa,janiwnayarusukhamlurapktati”sasa.
46Jupanakastiwiñaymutuyäwiruwsarapxani,aski
jaqinakaxwiñayjakañaruwsarapxani.
26JAQTHAPI
1Jesusastitaqiukaarunaktukuyxänaukhaxa,
discipulonakaparuxsänwa:
2Jumanakaxyatipxtawa,päurutPascuauruwpurini,Jaqin
Yuqapaxch'akkatatäñapatakiwaljantatäni.
20

23. MATEO
3Ukatstisacerdotenakanjilïrinakapampi,escribanakampi,
markanjilïrinakapampixCaifássatjach'asacerdoten
utaparuwtantachasipxäna.
4Jesusaruxk'arimpkatuntasinjiwayapxañapatakiw
amtapxäna.
5Jupanakastisapxänwa:—Janiwfiestaurunjan
walt'ayasiñapäkiti,janukastijaqinaktaypinch'axwañaw
utjani—sasa.
6JesusaxBetaniamarkanleprausunSimonanutapankkäna
ukhaxa.
7MäwarmiwJesusanukarpurinïna,mäalabastrocaja
apt'ata,walisumaq'apkirqullaapt'ata,ukatstip'iqiparuw
warxatäna.
8Ukuñjasajja,discipulonakapajjwalcolerasipjjäna,
akhamsasa:—¿Kunatsaakainachʼusaraptʼasi?
9Akaq'apkirqullaxwaljaqullqitaljatäspawa,
pisinkirinakaruschurasispa.
10Ukamuyasinsti,Jesusaxjupanakarsänwa:—
¿Kunatarakwarmirllakisiyapxtasti?Jupajjnayarojjmä
sumaluräwilurawayi”sasa.
11Jumanakaxsapüruwpisinkirinakaxjumanakamp
chikäpxi;ucampisnayajjjaniwsapürusutjquituti—sasa.
12Ukaq'apkirqullaxjanchixarwarxatasinimt'añatakiw
lurawayi.
13Qhanakwasapxsma,kawkhantixakasuma
yatiyäwinakaxakaoraqpachanyatiyatäni,ukanwaaka
warminluratapatyatiyatäni.
14TunkapayanjaqinakatmayniwJudasIscariote
sacerdotesacerdotenakanukarsaräna.
15Jupanakarojjsarakïnwa:—¿Kunsanayarojjchurapjjeta,
nayastijumanakarkatuyapjjäma?Ukatstikimsatunka
qullqichurañatakiwJesusamparust'apxäna.
16Ukatiempotaksarojja,juparaljantañatakiw
chʼamachasïna.
17Janlevadurant'ant'amanq'añfiestannayrïrurux
discipulonakapawJesusarjak'achasisinjiskt'apxäna:—
¿KawkirusPascuamanq'añwakicht'añmunta?
18Jupastisarakïnwa:—Markarmantamukhamjaqir
sarasinsapxam:Yatichirixsiwa:‘Tiempoxaxjak'ankxiwa.
Pascuaxutamandiscipulonakajampchikawamtapxä.
19YatiqirinakapastiJesusaxsiskänukarjamawlurapxäna.
ukatstiPascuawakichapxäna.
20Jayp'utuqiruxa,tunkapayanjaqinakampiw
qunt'asipxäna.
21Manq'asipkasinsti,Jesusaxsänwa:—Qhanaksapxsma,
jumanakatmayniwaljantapxitani—sasa.
22Jupanakastiwalillakitawuñjasipxäna,ukatsapa
mayniwjuparuxsapxarakïna:—Tata,¿nayaxa?
23Jupastisarakïnwa:—Khititejjnayampchikaamparap
platoruchʼalltʼaniukajja,nayaruwaljantani—sasa.
24JaqinYuqapaxkunjämtixQillqatansiski
ukhamarjamawsaraski,ukampis¡ayJaqinYuqaparaljantat
jaqit!jannaskaspänaukhajja,ukajaqetakejjwalikïspänwa.
25Judasakatuntasinstisänwa:—Yatichiri,¿nayati?
Jupastisarakïnwa:—Jumawsista—sasa.
26Manq'asipkänukkhasti,Jesusaxt'ant'aaptasinbendicïna,
p'akjasindiscipulonakaparchuräna,ukatstisänwa:—
Apthapipxam,manq'apxam;akaxnayanjanchixawa.
27UkatstiJesusaxcopaaptasinyuspärasawjupanakar
churäna,akhamsasa:“Taqeniwukumapxam;
28Akaxmachaqarust'äwinwilajawa,ukawilax
waljaniruwwartatäxi,juchanakapatpampachatäñataki.
29Ukampisnayastisapxsmawa,janiwjichhatuksaruxaka
uvaachuumkäti,Awkixanreinopanjumanakampchika
machaqachuumañkama.
30Mäq'uchuq'ucht'asinsti,Olivosqulluruwsarapxäna.
31Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jichhaarumajjnayat
taqeniwchuymustʼayapjjäta,Qellqatanjjaakhamsiwa:
“Awatirirojjnuwjarakïwa,ovejanakaschʼeqtʼatäniwa”sasa.
32Nayajjjaktjjäukaqhepatjja,Galilearuwjumanak
nayraqatansarjjä.
33Pedrostijuparsarakïnwa:—Taqinisjumalaykuchuym
ust'ayasipkchixa,nayastijanipuniwchuymust'ayaskäti—
sasa.
34Jesusastijuparuxsänwa:—Qhanaksapxsma,jichha
arumaxjanïrgalloxart'kipanxa,kimsakutiwnayarjan
uñt'ayista—sasa.
35Pedrostijuparsarakïnwa:—Nayasjumampchikjiwañ
munkchiyätsa,janiwjumarjanuñt'kämati—sasa.
Ukhamarakiwtaqidiscipulonakaxsapxarakïna.
36UkatstiJesusaxjupanakampchikaGetsemanísatchiqar
purisawdiscipulonakaparsäna:—Akanqunt'asipxam!
37UkatstiPedrompiru,Zebedeonpaniyoqanakapampi
irpäna,ukatstiwalillakitawuñjasïna.
38Ucatstijupanacarojjsänwa:—Nayanalmajjajjwali
llaquisitawa,jiwañkama.
39Ukatstimäjuk'ajayaruwsarasinajanupqunt'asisin
mayisïna:—Awkixay,wakischixa,akacopanayat
apanukupxpan.
40Jesusaxdiscipulonakapanukarpurisaxikiskirjikxatäna,
ukatstiPedroruxsänwa:—¿Kunasjumanakaxnayamp
chikamähorasuñch'ukipxasma?
41Yant'äwirjanmantapxañamatakixamuyasipxam,
mayisipxam.
42Payïrkutisarasinjja,mayampmayïna,akhamsasa:
“Awkiy,akacopatejjnayatjantukuskitaspa,janitejjnayajj
umkäukkhajja,munañamajjphoqatäpan”sasa.
43UkatstiJesusaxwasitatwajupanakarikiskirjikxatäna.
44UkatstiJesusaxjupanakarjaytanukusawkimsïrkuti
mayisïna,ukapachpaarunakarsusa.
45UkatstiJesusaxdiscipulonakaparjak'achasisinsänwa:
—Jichhaxikipxam,samarapxam.
46Sartapxam,sarapxañäni,khititixnayaraljantkituukax
jak'ankxiwa—sasa.
47Jesusaxparlaskänaukhaxa,tunkapayanjaqinakat
maynïriJudasjutäna,jupampchikastiwaljajaqinakaw
espadanakampi, thujrunakampi, sacerdotenakan
jilïrinakapampi,markanjilïrirpirinakapampixjutäna.
48Juparaljantirixmäseñaluñacht'ayäna,akhamsasa:
“Khitirutixjamp'att'käukaxjupawa.
49UkspachawJesusarjak'achasisinsäna:—Aruntt'apxam,
yatichiri!ukatstijamp’att’äna.
50Jesusastijuparuxsänwa:—Amigo,¿kunatsajutta?
UcatstijupanacajjjutasinJesusaruwamparatkatjjarupjjäna.
51Jesusampchikäpkänaukanakatmayniwamparap
luqtäna,espadapapsusinsti,jilïrsacerdotenmä
esclavoparuwjawq'jäna,jinchupsajawq'jarakïna.
52Jesusastijuparuxsänwa:—Espadammayampuchasim,
taqikhitinakatixespadaapt'asipkiukanakaxespadampiw
jiwarapxani—sasa.
53¿JichhaxAwkijarjanmayisirïtati,jupastitunkapayan
legionatsipanjuk'ampangelanakchuritaspaukamuyta?
54Ucampis¿kunjamarakQellqatanakajjphoqhasispa,
uqhamäñapajja?
21

24. MATEO
55UkapachawJesusaxjaqinakarsäna:—¿Jumanakaxmä
lunthataruñtatawespadanakampi,thujrunakampinayar
katuntañatakmistunipxta?Nayastisapüruwjumanakamp
chikatemplonyatichaskäyäta,jumanakastijaniw
katjapkistati.
56TaqiukanakaxprofetanakanQillqatanakapan
phuqasiñapatakiwlurasïna.Ucatstitaqediscipulonakapajj
juparjaytanukusawjaltjjapjjäna.
57JesusarkatuntirinakaxCaifásjilïrsacerdoteruw
irpapxäna,ukanwaescribanakampi,jilïrirpirinakampi
tantachasipkäna.
58UcampisPedrojjjayatarknaqäna,jilïrsacerdotenutapar
purisajjmantasinjja,yanapirinakampchikawqontʼasïna,
ukhamattukusiñapuñjasa.
59Jilïrsacerdotenakasa,jilïrirpirinakasa,Tatitun
Tantachäwinkirinakasa,Jesusarjiwayañatakejjkʼari
testigonakthaqhapjjäna.
60Ukampisjaniwkhitirusjikxatapkänti,waljak'ari
testigonakasjutapkchïnsa,janiwkhitirusjikxatapkänti.
Qhiparustipäk'aritestigonakawjutapxäna,
61Ukatsarakïnwa:—Akajaqixakhamsänwa:“Nayax
Diosantemplopt'unjañmunta,kimsaurutsayt'ayañmunta”
sasa.
62Jilïrsacerdotestisartasinjuparsäna:—¿Janitkuns
jayskta?¿Kunatsaakajaqinakaxjumacontrax
qhanañchapxi?
63Jesusastiamukt'asïnwa.Jilïrsacerdotestijuparuxsänwa:
—JakkirDiosansutipxaruwarxayapxsma,jumatixCristo,
DiosanYuqapätatijanichaukyatiyapxita—sasa.
64Jesusastijuparuxsänwa:—Jumawsista,ukampis
sapxsmawa:JaqinYuqaparuxch'amankupïxapan
qunt'atäskiruñjapxäta,alaxpachanqinayanaktaypin
jutaskiruñjapxäta—sasa.
65Jilïrsacerdotexisinakch'iyjasisawakhamsäna:—
Diosarjanwaliarunakparli.¿kunasjukʼamptestigonakajj
munasirakistu?JichhastijumanakaxDiosarjanwali
arunakapist'apxtaxa.
66¿Kunsjumanakajjamuyapjjta?Jupanakasti
sapxarakïnwa:—Jiwañatjuchaniwa—sasa.
67Ukatstiajanuparuwthuqt'apxäna,jawq'japxäna.
yaqhepastiamparanakapampijawq'japxäna.
68Ukatakhamsarakïnwa:“Cristo,profecíayatiyapxita,
¿Khitisjumarjawq'jtamxa?
69Pedrostiutaanqanqunt'atäskänwa,ukatmätawaquw
juparjak'achasisinsäna:—JumastiGalileankir
Jesusampïskaraktawa—sasa.
70UcampisJesusajjtaqeninnayrakatapatarsüna:“Janiw
nayajjkuntïsisktaukyatkti”sasa.
71KunapachatixJesusaxp'iyaruwmistuwayxäna,ukat
yaqhasirvientaxjuparuñjäna,ukatukankirinakaruxsänwa:
—AkajaqistiNazaretmarkankirJesusampchikaw
sarnaqäna—sasa.
72Ukatstimayampjuramentompiwarsüna:“Janiwuka
jaqiruñt'kti”sasa.
73Mäjuk'apachatxa,ukajak'ankirjaqinakaxjupar
jak'achasisinPedrorsapxäna:—Chiqpachansajumax
jupanakatmaynïrïtawa.arsutanakamaxjumaruxchuym
ch'allxtayi.
74UkatstiJesusaxñanqhachañqalltäna,juramento
lurarakïna,akhamsasa:—Janiwnayaxukajaqiruñt'kti—
sasa.Ukatjankʼakiwgallojjjalnaqäna.
75PedrostiJesusanarupatamtasïna,jupastisänwa:“Janïr
wallpajjartʼkipanjja,kimsakutiwnayarjanuñtʼirtuküta”
sasa.Ukatstimistusawwalijachäna.
27JAQTHAPI
1Alwajjpurinjjänaukhajja,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,jilïrinakampiwJesusarjiwayañatakejjmä
amtarpuripjjäna.
2Wat'antasinsti,irpapxänwa,ukatstiPoncioPilato
gobernadoraruwkatuyapxäna.
3Judasakatuntasinxa,juchañchatätapuñjasax
arrepentisisawukakimsatunkaqullqinaksacerdotenakan
jilïrinakaparu,jilïrirpirinakaparkutt'ayäna.
4Ukatakhamsarakïnwa:“Janjuchaniwilaparaljantasisaw
juchachasta”sasa.Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kunas
jiwasatakixa?Ukuñjam”sasa.
5Ukaqollqenaktemploruwjaqontäna,ukatsti
warkkatasïna.
6Jilïrsacerdotenakajjqollqeaptʼasisawsapjjäna:“Janiw
qollqeimañutaruchañajjwakiskaspati,wilajjwalijila
chaniniwa”sasa.
7Jupanakastimäamtarpurisawsawuñyapualasipxäna,
januñt'atjaqinakarimt'añataki.
8Ukayapustijichhürkamaw“Wilayapu”satäjjäna.
9UkatstiJeremíprofetaxsiskänukaxphuqhasxänwa:
“Kimsatunkaqullqinakapthapipxäna,ukaqullqixwali
askituñjatänwa,khitirutixisraelitanakaxwaliaskit
uñjapkänukaru.
10Tatituxsiskituukarjamawsawuñyapupatakchuräna.
11Jesusastigobernadoranayraqatansayt'asïna,ukat
gobernadoraxjuparjiskt'äna:—¿Jumastijudionakan
Reyipätati?Jesusastijuparuxsänwa:—Jumawsistaxa—
sasa.
12Jilïrsacerdotenakampi,jilïrirpirinakampi
juchañchapkänaukhajja,janiwkunsjayskänti.
13Pilatostijuparsarakïnwa:—¿Janitist'ktaqawqha
arunaksajumacontraarsupki?
14Jupajjjanipuniwmäarusjayskänti;ukhamatwa
gobernadorajjwalmuspharäna.
15Ukafiestanjja,markaapnaqerejjmäkatuntatjaqeruw
antutañyatïna.
16Ukapachastimäwaliuñt'atkatuntatjaqiwutjäna,
Barrabássutini.
17Jupanakastitantacht'asisinxa,Pilatoxjupanakarsänwa:
—¿Khitirusantutañmunapxta?¿Barabása,janukaxCristo
satäkisukaJesuscha?
18Jupajjenvidiasisawjuparqhespiyapjjatapyatïna.
19Juchañchañasientonqunt'atäskänaukhaxa,warmipax
akhamsasawkhithäna:—Jankunalurañasukachiqapar
uñjirjaqimpixa.
20Ucampisjilïrsacerdotenacasa,jilïrinacasa,Barrabasar
mayisiñataqui, Jesusar jiwarayapjjañapataquiw
jakenacarojjamuyt'ayapjjäna.
21Gobernadorastijupanacarojjsänwa:—¿Kawkïr
panpachanirusantutañmunapjjsma?Jupanakastisapxänwa:
—Barabás—sasa.
22Pilatostijupanacarojjsänwa:—Ukhamajj¿kunsanayajj
CristosatäquiukaJesusampejjlurä?Taqeniwjupar
sapjjäna:“Chʼakkatatäpan”sasa.
22

25. MATEO
23Ukxarustimarkaapnaqirixsänwa:—¿Kunajan
walinaksalurpacha?Jupanakastijuk'ampiwjach'at
art'asipxäna:—Ch'akkatatäpan—sasa.
24KunapachatixPilatoxjankunsatipjkaspa,janukasti
ch'axwañanakawutjiukuñjasaxumaaptasinjaqinak
nayraqatanamparanakapjariqasïna,akhamsasa:—Nayax
janiwjuchanïktiakachiqaparuñjirjaqinwilapata.
25Ucatstitaqejaqenakawsapjjäna:—Wilapajjjiwasaru,
wawanakajarusa—sasa.
26UkatstiBarrabasarantutxäna,Jesusarjawq'jasinxa,
ch'akkatatäñapatakiwkatuyxäna.
27UkatstigobernadoransoldadonakapawJesusar
tantachasiñutarirpapxäna,ukattaqpachsoldadonakaruw
tantachthapipxäna.
28Ukatstimäwilaisimpiwisthapisipxäna.
29Ch'aphinakatluratcoronalurasaxp'iqiparuwuchapxäna,
kupiamparaparusmäcañampiwuchapxäna,ukatsti
qunqurt'asisawjupatsawkasipxäna:—¡Aruntt'apxam,
judionakanreyipa!
30Ukxarustithuqhuntapxäna,ukatstilaq'aapt'asisaw
p'iqipatjawq'japxäna.
31Jupatsawkasiñtukuyatatsti,isiapsusipxäna,ukatsti
jupanisinakuchasipxäna,ukatstich'akkatañatakiw
irpapxäna.
32Ukatmistusasti,Cirenemarkankirmäjaqiruw
jikxatapxäna,Simónsutini.
33JupanakastiGólgotasatchiqarpuripxäna,mäarunxa,
p'iqip'iqich'uqt'atchiqaru.
34Jupanakastivinagreumañatakchurapxäna,ukavinagrex
gallompich'allt'ata,ukmallt'asastijaniwumañmunkänti.
35Ukxarustich'akkatasinisinakapjaljasipxäna,sorteo
jaquntapxäna,ukhamatprofetaxsiskänukax
phuqhasiñapataki:“Isinakaxjupanakkamawjaljapxi,isimp
isthapt'asisawsorteapxi”sasa.
36Qunt'asisinstiJesusarukanuñch'ukipxäna.
37P'iqippatxaruwjuchañchañqillqatutt'ayäna:“Jesusax
judionakanreyipawa”sasa.
38Ukxarustipälunthatanakawch'akkatatuñjasipxäna,
maynixkupiamparaparu,maynirusch'iqatuqiru.
39Ukachiqatsarasirinakaxp'iqinakapt'axllirt'asisaw
jisk'achapxäna.
40Ukatsapxarakïnwa:“Jumatixtemplot'unjaskäta,kimsa
urututachasktaxa,qhispiyasim”sasa.JumatixDiosan
Yuqapästaxa,cruzansaraqam—sasa.
41Ukhamarakiwjilïrsacerdotenakaxjupatsawkasipxäna,
kamachiyatichirinakampi,jilïrirpirinakampi.
42Jupawmayninakarqhispiyäna;jupapachpaxjaniw
qhispiyañjamäkiti.JupatixIsraelanReyipächixa,jichhax
cruzansaraqapan,jupariyawsañäni.
43JupajjDiosaruwconfiyäna;jichhaxqhispiypan,jupar
munaspaukhaxa,jupastisänwa:“NayaxDiosan
Yuqapätwa”sasa.
44Jupampchikach'akkatatlunthatanakaxuka
pachparakiwkisunakaparjaquntapxäna.
45Suxtaurutllätunkjayp'ukamawtaqpachuraqix
ch'amakt'äna.
46NiyallätunkhorasaruwJesusaxjach'atart'äna:—Elí,
Elí,lamasabactani?mäarunxa:“Diosaxay,Diosaxay,
¿kunatsajaytanukustasti?”
47Ukansayt'atäpkänukanakatyaqhepajjukist'asaw
sapjjäna:“AkajaqejjEliasaruwjawsi”sasa.
48Ukspachawjupanakatmaynixt'ijtäna,mäesponja
aptasinvinagrempiphuqantayäna,ukatstimäcaña
patxaruwuchasïna,ukatstiumayäna.
49Mayninakaxsapxarakïnwa:—Eliasaxqhispiyirir
jutaspatijanichaukuñjañäni—sasa.
50Jesusastiwasitatjach'atart'asïna,ukatstiukaajayuruw
jaytäna.
51Tantachasiñutanvelopaxpatatmanqhakamawp'iqir
ch'iyjatäxäna.uraqpachastikhathatirakïnwa,qalanakasti
ch'iyjarakïnwa;
52Sepulturanakaxjist'aratäxänwa.ikipkänaukasanto
jaqenakanwaljacuerponakapawsartasipjjäna.
53Jiwatatjaktasinstisepulturatmistusawqullanmarkar
sarapxäna,waljaniruwuñstapxäna.
54Uraqkhathati,kunanakatïpaskänaukanakuñjasasti,
capitanasa,jupampchikäpkänaukanakasa,uraqkhathati,
kunanakatïpaskänaukanakuñjasaxwalaxsarapxäna,
sapxarakïnwa:—ChiqpachansaakaxDiosanYuqapaw—
sasa.
55UkanstiwaljawarminakawGalileatJesusar
arktasipkäna,juparluqtañatakjayatuñjasipkäna.
56MaríaMagdalena,Maria,Santiago,Joséchachan
taykapa,Zebedeonwawanakapantaykapa.
57Jayp'utuqiruxa,Arimateamarkankirmäqamirjaqiw
purinïna,jupastiJosésutini,jupastiJesusan
discipulopänwa.
58JupastiPilatonukarsarasinJesusanjanchipat
achikt'asïna. Ucatsti Pilatojj cuerpop
qhespiyapjjañapatakiwmayïna.
59Joseyastiukajanchiapt'asisinxa,mäq'umalino
telampiwchint'äna.
60Ukatstimachaqsepulturaparuwuchäna,ukasepulturax
qarqaruwk'achacht'äna,ukatmäjach'aqalasepultura
punkurliwxatasinsarxäna.
61MagdalenaMariampi,mayniMariampistisepultura
uñkatasinqunt'atäsipkänwa.
62 Qhipürusti,sacerdotenakan jilïrinakapampi
fariseonakampiwPilatonukartantachasipxäna.
63Ukatsapxarakïnwa:—Tata,ukasallqjirixjakkasax
akhamsänwa:“Kimsaurutjaktä”sasa.
64Ukhamastikimsïrurukamawukasepulturaximatäñapa,
ukhamat discipulonakapajj arumkam jutasin
lunthatapjjañapataki,ukatjaqenakarakhamsapjjañapataki:
“Jiwatanaktaypitjaktawayjjewa”sasa.
65Pilatostijupanacarojjsänwa:—Jumanacajjmä
wajjt'anïpjjtawa.
66Ukatstisepulturaruwsepulturarsellapxäna,ukatmä
uñjiriuchapxäna.
28JAQTHAPI
1Sábadourutukuyarojja,semanannayrïrurupajjwali
qhantʼañqalltänaukhajja,MagdalenaMariampimayni
Mariampejjsepulturauñjiriwjutapjjäna.
2Ukatstimäjach'auraqkhathatiwutjäna,Tatitun
angelapawalaxpachatsaraqanïna,ukatstiukaqalapunkut
qhiphart'ayasawqunt'asïna.
3Uñnaqapaxllijullijuruñtatänwa,isipasch'iyaruñtat
janq'urakïnwa.
4Juparajjsarasawuñjirinakajjkhathattʼasipjjäna,jiwat
jaqeruñtatawtukjjapjjäna.
23

26. MATEO
5Angelastiwarminakaruxsänwa:—Janaxsarapxamti,
ch'akkatatJesusarthaqhapxataxyattwa—sasa.
6Jupaxjaniwakankkiti,kunjämtixsiskänukhamarjamaw
jaktawayxi.Jutam,kawkharutixTatituxikiskänauk
uñjapxam.
7Jank'aksarapxam,discipulonakaparyatiyapxam:
“Jiwatanaktaypitjaktanxiwa;Jupajjjumanaknayraqatan
Galilearuwsaraski.ukanjuparuñjapxäta,nayax
sapxsmawa.
8Jupanakastijank'akiwsepulturatsarxapxäna,
axsarañampi,walikusisiñampi.discipulonakapar
yatiyañatakiwtʼijtäna.
9Jupanakajjdiscipulonakaparyatiyirisarasipkänaukhajja,
Jesusajjjupanakampjikisïnwa,akham sasa:
“Arunttʼapjjam”sasa.Jupanakastijutasinkayunakapat
katxarusawyupaychapxäna.
10Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janaxsarapxamti,
jilanakajaryatiyapxam,Galilearsarapxam,ukan
uñjapxitani—sasa.
11Jupanakajjsarasipkänaukhajja,uñjirinakatyaqhepajj
markarmantasinjja,sacerdotenakanjilïrinakaparuwtaqe
kuntïpaskänaukyatiyapjjäna.
12Jilïrirpirinakamptantacht'asisinmäamtarpurisasti,
soldadonakarwaljaqollqechurapjjäna.
13Ukatsapxarakïnwa:—Jumanakaxsapxam,
discipulonakapaxarumawjutasinikipkayätaukhaw
lunthatapxitu—sasa.
14Ukajjgobernadoraristʼkaniukhajja,nanakajjjuparuw
amuytʼayapjjäma,jumanakarjarkʼaqapjjarakïma.
15Ukatstijupanakaxqullqiapthapisinkunjämtix
yatichapkänuklurapxäna,ukaarunakstijudionakax
jichhürkamawyatiyapxi.
16UkatstitunkamayandiscipulonakajjGalilearuw
sarjjapjjäna,kawkhantïJesusajjjupanakaruttʼaykänauka
qolluruwsarjjapjjäna.
17Juparuñjasaxyupaychapxäna,ukampisyaqhipanakax
pächasipxänwa.
18Jesusastijupanakarjak'achasisinsänwa:—Taqi
ch'amawalaxpachansa,akapachansanayarchuritu—sasa.
19Ukhamasti,jumanakaxsarapxam,taqimarkanakar
yatichapxam,Awkin,Yuqapan,QullanAjayunsutipxar
bautisasa.
20Taqekuntïnayajjsapksmaukanakphoqapjjañapatakiw
yatichapjjam,nayajjjumanakampïskaktwa,akapachan
tukusiñapkama.Amén.
24

27. Marcos
1JAQTHAPI
1Jesucristo,DiosanYuqapansumayatiyäwinakapqalltaña;
2Kunjämtixprofetanakanqillqatäkiukhama:“Nayax
khithanitaxnayraqatamkhithäma,jupawjuman
nayraqatamthakimwakicht'ani”sasa.
3Maynixwasaranarnaqaski:“Tatitunthakip
wakicht'apxam,thakinakapchiqañchapxam”sasa.
4Juanaxwasaranbautisasïna,juchanakamat
pampachatäñatakiwarrepentisiñbautisasiñyatiyäna.
5Judeauraqina,Jerusalénmarkankirinakastitaqiniwjupan
ukarsarapxäna,Jordánjawiraruwjuchanakaparsusin
bautisasipxäna.
6Juanaxcamelloñik'utampiisthapt'atänwa,ñik'utaparmä
ñik'utancinturónuchatänwa.ukatstit'ijut'ijunaka,sallqa
mielmanq'äna;
7Ukatyatiyäna:“Nayatsipansajukʼampchʼamanimayniw
nayatqhepäjjatjutaski,zapatopanchʼiwipajjjaniwnayajj
altʼasiñatakejjwakiskäti”sasa.
8Chiqpachansanayaxumampiwbautisapxsma,jupasti
QullanAjayumpiwbautisapxätam.
9Ukaurunakansti,JesusaxGalileankirNazaretmarkat
jutäna,JordánjawiraruwJuananbautisasïna.
10Umataypitmistusinsti,alaxpachjist'aratuñjäna,Ajayux
mäpalomaruñtatawjuparsaraqaniski.
11Alaxpachatmäaruwist'asïna:—Jumawnayanmunat
Yoqaxaxa,jumaruxwalpunkusisiyäma—sasa.
12UkspachawAjayuxwasararirpäna.
13Ukatstipusitunkauruwwasaranqhiparäna,Supayan
yant'ata.ukatstisallqaanimalanakampichikawsarnaqäna;
angelanakawjuparyanapt'apxäna.
14Juanaxcarcelarjist'antatäxänaukaqhipatsti,Jesusax
Galilearuwpurinïna,DiosanReinopatsumayatiyäwinak
yatiyasa.
15Ukatsapxarakïnwa:—Tiempoxphuqhasxiwa,Diosan
Reinopaxjak'ankxiwa.
16Galileaqutathiyansaraskänaukhaxa,Simonampiru,
Andrésjilapampiruwuñjäna,jupanakaxmäq'ipiqutar
jaquntasipkäna,jupanakaxchawllakaturinakäpxänwa.
17Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakajjnayar
arktapjjam,nayastijumanacaruwjaqechawllar
tucuyapjjäma—sasa.
18UkspachawqänanakapapanukusinJesusararkapxäna.
19Ukachiqatmäjuk'asarasinsti,JacoboZebedeon
yuqaparu,Juanjilaparuñjäna,jupanakaxbarconq'ipinakap
askichasipkäna.
20Ukspachawjupanakarjawsäna,Zebedeoawkiparux
contratadonakampchikawbarconjaytawayapxäna.
21UkatstiCapernaúmmarkaruwsarapxäna.Sábado
urunsti,sinagogaruwmantasinyatichäna.
22Yatichäwipuñjasaxwalmuspharapxäna,jupanakarux
munañanjaqiruñtatawyatichäna,janiwkamachi
yatichirinakjamyatichkänti.
23Jupanakansinagogapanjja,mäqʼañuajayumpimä
jaqewutjäna.ucatjupajjjach'atart'äna:
24Juparustisarakïnwa:—Jichhaxjichhürunakanxa;
NazaretmarkankirJesus,¿kunalurañasajumampi?¿jumax
nanakart'unjañatakjuttati?Nayajjkhitïtasukuñtʼsma,
DiosanQollanDiosapa.
25Jesusastiakhamsasawtuqinuqäna:—Amukt'asim,ukat
mistum—sasa.
26Ukaq'añuajayustijuparch'iyjäna,jach'atart'asisinsti,
jupatmistuwayxäna.
27Taqeniwwalmuspharapjjäna,akhamsasaw
jupanakkamajisktʼasipjjäna:“¿Kunasakajj?”kunamachaq
yatichäwisakaxa?Jupajjch'amapampiwq'añu
ajayunakarusmayïna,jupanakajjjuparist'apjjewa”sasa.
28UkspachawGalileajak'ankirmarkanakaruñt'ayasïna.
29Sinagogatmistusinsti,Santiagompi,Juanampichikaw
SimonampiAndresanutaparmantapxäna.
30UcampisSimonanwarmipantaykapajjcalenturampi
usuntatikiskäna,ucatjuparojjjupatyatiyapjjäna.
31Jupastiukawarminamparapatkatthapisinxa,jach'ar
aptäna.Ukspachawcalenturapaxjupatmistuwayxäna,ukat
jupanakaruxluqtarakïna.
32Jayp'uruxintixjalantxänukkhasti,taqiusutanakaru,
ñanqhaajayunakampikatuntatjaqinakaruwJesusanukar
irpanipxäna.
33Markachirinakaxpunkujak'antantachasipxäna.
34Jupastikunaymanusunakampiusuntatwaljaniruw
qulläna,waljañanqhaajayunakarusalisnukurakïnwa.Jupar
uñt'ataplaykusti,janiwsaxranakanarsuñapsajaysapkänti.
35Alwatjja,walijaypʼuwsartasinmäsapacheqarsarjjäna,
ukanwaDiosatmayisïna.
36Simonampijupampchikäpkänaukanakasjupar
arknaqapxäna.
37Juparjikxatasaxsapxarakïnwa:—Taqijaqinakaw
thaqhapxi—sasa.
38Jesusastijupanakaruxsänwa:—Juk'amarkanakar
sarañäni,ukanyatiyañataki.
39UkatstiGalileamarkpachansinagoganakapanyatiyäna,
saxranakarusalisnukurakïnwa.
40UkatstimäleprausunjaqiwJesusarjak'achasisin
achikt'asïna,qunqurt'asisawjuparuxsäna:—Munstaxa,
q'umachapxitasma—sasa.
41Jesusastikhuyapt'ayasisawamparapluqxatäna,
llamkt'asinstisänwa:—Muntwa;q'umajaqëm”sasa.
42Arsuñtukuyatatsti,jank'akiwleprausupax
mistuwayxäna,q'umachatäxänwa.
43Jesusastiwalich'amampiwarsüna,ukatjank'akiw
khithäna.
44Ukatstisarakïnwa:—Jankhitiruskunssamti,janukasti
saram,sacerdoteruwuñacht'ayasiñama,ukatstikuntix
Moisesaxsiskataynaukanakq'umachasiñamatakluqtam,
ukhamatjupanakarqhanañchañataki—sasa.
45UcampisJesusajjmistusawukatoqetwalyatiyañ
qalltäna,ukatstiJesusajjjaniwmarkaparqhan
mantañjamäjjänti,janukastiwasaranwaanqanjakasïna.
2JAQTHAPI
1MäqawqhaurunakatstiCapernaúmmarkaruwwasitat
mantäna.ukatutankatapatist'asirakïna.
2Ukspachawwaljanitantacht'asipxäna,janiwmächiqax
jupanakarkatuqañatakutjkänti,janirakiwpunkujak'ansa
utjkänti.
3Jupanakastimäparálisisusutjaqiruwapanipxäna,uka
usuxpusiwawanïnwa.
4Jak'achasisinjanjak'achasisinsti,kawkhantixjupax
jikxataskänukautapatatjist'arapxäna.
25

28. MARCOS
5Jesusastijupanakaniyawsäwipuñjasajja,parálisis
usutarojjsänwa:—Wawa,juchanakamajjpampachatäjjewa
—sasa.
6Ukanstiyaqhepescribanakajjqontʼatäsipkänwa,
chuymanakapanamuytʼasipjjäna.
7¿KunatsaakajaqixDiosarjanwaliarunakparli?¿Khitis
juchanakperdonaspa,janukastiDiosakiwperdonaspa?
8UkspachawJesusaxjupanakanchuymapanukham
amuyt'apxatapamuyasïna,ukatjupanakaruxsänwa:—
¿Kunatsajumanakaxchuymanakamanukaarunak
amuyt'apxtaxa?
9¿Parálisisusutjaqiruxakhamsañaxjuk'ampfaciläspa:
‘Juchanakamaxpampachatäxiwa’sasa.Janukax:
“Sartasim,ikiñamapthapisinsarnaqam”sañti?
10UcampisJaqinYoqapajjakaoraqenjuchanak
pampachañatakchʼamanïtapyatipjjañamataki”sasa.
11Nayajjsissmawa:sartasim,ikiñamaptasinutamar
mantam—sasa.
12UkspachawJesusaxsartasinxa,ikiñapapthapïna,taqi
jupanakannayraqataparsaräna.Ukatstitaqiniw
muspharapxäna,ukatstiDiosarjach'añchapxäna:
“Janipuniwukhamuñjapkti”sasa.
13Ukatstiwasitatwaqutathiyatmistuwayxäna.taqi
jaqinakaxjuparjak'achasipxäna,jupastiyatichäna.
14Ukachiqatsaraskänaukhaxa,AlfeochachanLeví
yokaparuñjäna,jupastiqullqikatuqañutarqunt'atäskir
uñjäna,ukatstisänwa:—Nayararkita—sasa.Ukatsti
sartasinjupararktäna.
15Jesusastiutapanmanq'añanqunt'atäskänaukhaxa,walja
impuestoapthapirinakampi,juchararjaqinakampix
Jesusampi,discipulonakapampchikawqunt'asipxäna.
16Ukatstiescribanakampifariseonakampiximpuesto
apthapirinakampi,juchararanakampchikamanq'asir
uñjapxäna,discipulonakaparuxsapxänwa:—¿Kunjämarak
impuestoapthapirinakampi,juchararanakampimanq'aski,
umpachasti?
17Ukist'asinsti,Jesusaxjupanakarsänwa:—
K'umaranakaxjaniwqulliripmunapkiti,janukastiusut
jaqinakawa.
18Juanandiscipulonakapasfariseonakandiscipulonakapas
ayunapxirïna,ukatstijupanakaruxsapxarakïnwa:—
¿KunatsaJuanandiscipulonakapasafariseonakan
discipulonakapasayunapxi,discipulonakamaxjan
ayunapxi?
19Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Noviojjjupanakamp
chikäkiukhajjcasarasiñatakutankirinakajjayunapjjaspati?
noviojjjupanakampchikäkiukhajja,janiwayunapkaspati.
20Ucaurunakaxpurininiwa,novioxjupanakatapaqatäni,
ukaurunakaxayunapxani.
21Janirakiwkhitisnayraisipatxaruxmachaqtela
sawuñapäkiti,janukhamäkanixa,machaqtelaphuqt'atax
nayraisiapt'asi,ch'iyjatapaxjuk'ampjanwaliruwtukuraki.
22Janiwkhitismachaqvinonayrabotellanakaruchkiti,jan
ukhamäkanixa,machaqvinoxbotellanakp'akjaspa,vinox
warantatäniwa,botellanakaxq'añuchatäniwa,janukasti
machaqvinoxmachaqbotellanakaruwuchatäni.
23Ukatstisábadouruntrigoyapunaktaypinsaräna.
discipulonakapajjsarasipkänaukhajjtrigoachunak
apthapiñqalltapjjarakïna.
24Fariseonakaxjuparuxsapxarakïnwa:—¿Kunatsasábado
urunjanwalinaklurapxi?
25Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Janitjumanakas
ullart'apjjtatikuntïDavidajjjanwalt'äwinuñjaskäna,
manq'atawtjatäsa,jupampchikäpkänaukanakasa?
26Abiatarjach'asacerdotenurunakapanstiDiosanutapar
mantäna,uñacht'ayañatakt'ant'amanq'äna,ukat'ant'asti
janiwsacerdotenakatakikmanq'añaxwakiskiti,ukat
jupampchiksaririnakaruschurarakïna?
27Jesusastijupanakaruxsänwa:—Sábadouruxjaqitakiw
lurasiwayi,janiwjaqixsábadourutakikiti.
28UkatwaJaqinYuqapaxsábadourunTatitupaxa.
3JAQTHAPI
1Ukatstiwasitatwasinagogarmantäna.Ucanstimäjaqew
utjäna,ukajaqejjamparapampwañtʼatänwa.
2JupanakastiJesusaruñjasipkänwa,sábadourunqullaniti
janichaukyatiñataki.ukhamatjuparjuchañchañataki.
3Jesusaxwañt'atamparanijaqiruxsänwa:—Sayt'am—
sasa.
4Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Sábadourunaski
lurañaxwakisispati,janukaxjanwalilurañacha?¿jakañ
qhispiyañataki,janukaxjiwayañataki?Ukampisjupanakax
amukiwqhiparapxäna.
5Ukatstijupanakaruxwalicoleratuñch'ukiskäna,
chuymapanqalachuymanïpxataplaykuxllakitawuka
jaqiruxsäna:—Amparamluqtam—sasa.Ukatstiamparap
luqxatäna,amparapastimayniruñtatawk'umaräxäna.
6FariseonakastimistusawHerodesmarkankir
jaqinakampixJesusarjanwalt'ayañatakmäamtar
puripxäna.
7Jesusastidiscipulonakapampchikawlamarqotarsarjjäna,
Galileamarkatsa,Judeamarkatsawaljajaqenakawjupar
arkapjjarakïna.
8Jerusalénmarkatsa,Idumeamarkatsa,Jordánjawir
khurkatatsa.Tiro,Sidónjak'ankirinakastiwaljajaqinakaw
juparjak'achasipxäna.
9Jesusaxdiscipulonakaparuxakhamsänwa:“Jichhaxmä
jisk'abarcowwaljajaqinaklaykuxjuparsuyt'ayapxätam,
janjupart'aqhisiyapxañapataki”sasa.
10Jupajjwaljaniruwqolläna;Ukhamatwajupar
llamkt'añapatakch'axwapxäna,janwalt'äwinakanuñjasir
jaqinakaru.
11Q'añuajayunakaxjuparuñjasaxnayraqatapar
qunt'asisinjach'atart'asipxäna:—JumawDiosan
Yuqapätaxa—sasa.
12Ucatstijupanacarojjjanyatiyapjjamtisasaw
jupanacarojjsäna.
13Ukatstimäqulluruwmakhatasinxa,khitinakarutix
munkänaukaruwjawsäna.
14Jesusaxtunkapayanjaqiruwutt'ayäna,jupamp
chikäpxañapataki,yatiyirkhitapxañapataki.
15Usutanakqullañatakisa,ñanqhaajayunak
jaqunukuñatakisach'amanïñataki.
16SimonaruxPedrosutimpiwsutichäna.
17ZabedeonSantiagoyuqapa,Santiagonjilapa.
JupanakaruxBoanergessutimpiwsutichäna,mäarunxa:
Qhixuqhixuwawanaka.
18Andrés,Felipe,Bartolomé,Mateo,Tomás,Santiago,
Alfeonyuqapa,Tadeo,Simóncananeo.
19JudasIscariotechachastijuparaljantarakïnwa.
20Jaqenakajjwasitatwatantachasipjjäna,tʼantʼa
manqʼañsajaniwpuedkänti.
26

29. MARCOS
21Ukist'asinsti,masinakapaxjuparkatuntañatakiw
mistuwayapxäna,jupanakaxsapxänwa:—Janwali
amuyumpiwsarnaqxi—sasa.
22Jerusalénmarkatsaraqanirescribanakastisapxarakïnwa:
—Beelzebubchachanp'iqinchiripampiwsaxranakar
alisnuku—sasa.
23Jesusaxjupanakarjawsasinuñacht'äwinakampiw
jupanakarsäna:—¿KunjamarakSupayaxSupayarux
alisnuspasti?
24Märeinotejjjupapachpacontratʼaqanuqtatäspaukhajja,
janiwukareinojjsaytʼkaspati.
25Mäutatïjupapachpacontratʼaqanuqtatäspaukhajja,
janiwukautajjsaytʼkaspati.
26Supayatixjupapachpacontrasayt'asisint'aqanuqtaspa
ukhaxa,janiwsayt'kaspati,janukastitukusiñaniwa.
27Janiwkhitisch'amanjaqinutaparmantasinyänakap
lunthatkaspati,janitixch'amanjaqirnayraqatchinuntkaspa
ukhaxa.ukatstiutapqʼaltukjani.
28Qhanakwasapxsma,taqijuchanakaspampachatäniwa,
jaqinwawanakapatsa,Diosarjanwaliarunakampijanwali
arunakampijanwalinakparlapkiukanakarusa
pampachatäniwa.
29UkampiskhititixQullanAjayucontraparlkiukax
janipuniwpampachatäkaspati,janukastiwiñay
juchañchatawuñjasi.
30Jupanakastisapxänwa:“Janwaliajayuniwa”sasa.
31Jilanakapasa,taykapastijutasinxa,anqansayt'ataw
Jesusarjawsayañatakkhithapxäna.
32Jaqinakastijuparjak'achasisinqunt'asipxäna,ukatsti
sapxarakïnwa:—Akataykamampijilanakamampixjumar
thaqhapxam—sasa.
33Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Khitistaykaxa,jan
ukaxjilanakajaxa?
34Jupajak'anqunt'atäpkiukanakaruñkatasaxakham
sänwa:—¡Uñtapxamtaykajampijilanakajampi!
35KhititejjDiosanmunañaplurkiukajja,jilajja,kullakaja,
taykajawa.
4JAQTHAPI
1Ukatstiwasitatwalamarqotathiyanyatichañqalltäna,
waljajaqenakawjuparjakʼachasipjjäna,jupajjmäbarcor
mantasawqotanqontʼasïna.ucatstitaqpachjaqenakaw
lamarqotajakʼanoraqenkapjjäna.
2Jesusastiuñacht'äwinakampiwjupanakarwalja
yatichäwinakyatichäna,yatichañtuqiwjupanakarsäna:
3Ist'apxam;Uñtapxam,yapuchiriwyapuchañatak
mistunïna.
4Yapuchaskänaukkhasti,yaqhepajjthakthiyaruw
jaquqanipjjäna,alajjpachankirjamachʼinakastijutasin
manqʼantapjjarakïna.
5Yaqhepajjqalaoraqerjaqontatäjjänwa,ukanjjajaniw
waljaoraqejjutjkänti.Ukspachawjilsuwayxäna,janiw
uraqimanqhanïkänti.
6UcampisIntejjmistunjjänaukhajja,nakhantjjänwa.jan
saphinïtaplaykusti,wañsuwayxänwa.
7Yaqhepajjchʼaphinaktaypiruwjaquqanipjjäna,
chʼaphinakajjjiltasinwachʼaphinakchʼaphintapjjäna,janiw
achunakachuykänti.
8Yaqhepastisumaoraqerjaqoqtapjjäna,ukatstiachunak
achupjjäna,jiltapjjarakïna.Ukatstikimsatunka,
mayninakaxsuxtatunka,yaqhipanakastipataka.
9Jesusastijupanakaruxsänwa:—Khititixjinchunïkiukax
ist'pan—sasa.
10Jesusaxsapakïskänukkhasti,tunkapayanjaqinakamp
chikajak'ankirinakaxukauñacht'äwitjiskt'apxäna.
11Jesusastijupanakaruxsänwa:—JumanakaruwDiosan
qhapaqmarkapanimantatyatiñapuñt'ayapxsma.
12Ukuñjasajjuñjapjjañapataki,janamuyapjjañapataki.
ist'asaxist'apxaspawa,ukampisjaniwamuyapkaspati;jan
kunapachas jupanakajj kutikipstapjjañapataki,
juchanakapaspampachatäpjjañapataki.
13Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janitjumanakaxaka
uñacht'äwiyatipkta?¿Kunjämaraktaqiuñacht'äwinak
uñt'apxätasti?
14Phawirixarunakyapuchi.
15Ukanakaxthakhithiyansarantatäxiwa;ist'asinsti,
Supayaxjank'akiwjutasinchuymanakapanyapuchatäki
ukaaruapt'asi.
16Ukakipkarakiwqalauraqinyapuchata.Jupanakastiaru
ist'asaxjank'akiwkusisiñampikatuqapxi;
17Janirakiwjupanakpachaxsaphinïpkiti,mäjuk'a
pachakiwaguantapxi,ukaqhipatsti,t'aqhisiñasjanukax
arknaqañasarulaykuxutjiukhaxa,jank'akiw
juchañchasipxi.
18Ukanakaxch'aphinaktaypinyapuchatawa;kunjamtïaru
istʼapkiukhama,
19Akapachanllakinakapasa,qamirkankañtuqit
sallqjañanakasa,yaqhayänakanmunañanakapasa,arurux
ch'amakt'ayaraki,janachuñapataki.
20Ukanakaxsumauraqinyapuchatawa;Khitinakatixaru
ist'apxi,katuqapxi,ukatyaqhipaxkimsatunka,
mayninakaxsuxtatunka,yaqhipanakaxpataka.
21Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Mävelaapanipjjatati
mäcarromanqharuchañataki,janukajjmäcamamanqhar
uchañataki?ukat¿janitmäcandelabropatxar
uchatäñapäkiti?
22Janiwkunasimantatutjkiti,janirakiwuñacht'ayatäkaniti.
janirakiwkunasjamasatimatäkänti,janukastiyaqha
markarpuriñapatakiwimatäkänti.
23Maynitixist'añatakjinchunïchixa,ist'pan.
24Jesusastijupanakaruxsänwa:—Amuyasipxamkuntix
ist'apktaukxa,kunatupumpitixtuputäpkätaukax
jumanakatakiwtuputäpxätam.
25Khititixutjkiukaxjuparuwchuratäni,khititixjanutjki
ukaxjupatapaqatäniwa.
26Jupastisarakïnwa:—DiosanReinopajjukhamarakiwa,
mäjaqejjjathaoraqerjaqontkaspaukhama.
27Ukxarusti,arumampiurumpiwikispa,jathapas
jilsuñapataki,janiwkunjamäkitixukyatkiti.
28Akaoraqejjjupapachpatwaachuyi.nayraqataxcuchilla,
ukxarustijinchu,ukxarustisiwaraphuqt’atajinchuru.
29Ucaachunakachupjjasinjja,jankʼakiwchʼiwiuchasi,
yapuapthapiñajjpurinjjataplaykojja.
30Jupastisarakïnwa:—¿KunampirakDiosanreinopar
uñtasitäspasti?janukax¿kunauñtasïwimpisuñtassna?
31Ukastimämostazajathampisasiwa,ukajathaxuraqin
yapuchatäxiukhaxa,akauraqinutjkiukajathanakat
sipansajuk'ampjisk'akiwa.
32Ucampisyapuchatäxiukkhaxa,jilsu,taqiqulla
quranakatsipanjuk'ampjach'aruwtuku,jach'aramanaksa
ch'iyjasi.ukhamatalaxpachankirjamach'inakaxuka
ch'amakanqurpachasipxañapataki.
27

30. MARCOS
33Ukhamatwaljauñacht'äwinakampiwJesusaxjupanakar
arunakparläna,jupanakanist'asipkänukhamarjama.
34Ukampisjaniwmäuñacht'äwimpjupanakarparlkänti,
sapakïsipkänaukhasti,taqikunsadiscipulonakapar
qhanañchäna.
35Ukauruxjayp'üxänukkhasti,Jesusaxjupanakarsänwa:
—Mäkhurkatarmakhatapxañäni—sasa.
36Jaqenakarkhitjjasasti,barconkkänaukhawJesusar
irpjjapjjäna.Ukatjupampchikastiyaqhajisk'abarconakas
utjarakïnwa.
37Ukatstimäjach'athayathayt'anïna,jach'ajach'a
thayanakaxboteruwch'allt'äna,ukhamastibarcox
phuqhantatänwa.
38Jupajjbarconqhepäjjapanwamäalmohadapatjjan
ikiskäna,jupanakastisartayasawakhamsapjjäna:
“Yatichiri,¿janitjiwañajjjumatakllakiskta?”
39Jesusaxsartasinxthayaruwtuqinuqäna,qutaruwsäna:
—Sumankapxam,amukt'apxam—sasa.Ukatthayax
tukusxänwa,mäjach'asamarañawutjäna.
40Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Kunatsaukham
ajjsarapjjta? ¿Kunjämarak jumanakan jan
iyawsäwinïpktasti?
41Jupanakastiwalaxsarapxäna,maynitmaynikamaw
jiskt'asipxäna:—¿Kunajaqisa,thayasa,qutasajupar
ist'añapatakixa?
5JAQTHAPI
1Ukatstiqutakhurkataruwpuripxäna,Gadarenonakan
uraqiparu.
2Jesusaxbotetsaraqasinxa,jank'akiwsepulturanaktaypit
mäq'añuajayumpimäjaqixjuparkatuqäna.
3Jupajjsepulturanaktaypinwajakasïna.janirakiwkhitis
juparchint'añpuedkänti,janirakiwcadenanakampis
chint'añjamäkänti.
4Jupajjwaljakutiwcadenanakampi,cadenanakampi
chinuntatuñjasirïna,cadenanaksachʼiyjatäjjänwa,
cadenanakaspʼakjatäjjänwa.
5Sapakutiwarumasauruyqullunakansa,sepulturanakansa
jachʼatarnaqasisa,qalanakampkhuchhurasi.
6Jesusarjayatuñjasajja,tʼijtʼasawjuparyupaychäna.
7Jach'atjach'atart'äna:—¿Jesús,AltuPataDiosanYuqa,
¿kunalurañasjumampi?Diosansutipjjaruwjuramento
lursma,jantʼaqhesiyañamataki”sasa.
8Jupajjsänwa:“Janwaliajayu,ukajaqetmistum”sasa.
9Jesusastijuparjiskt'äna:—¿Kunassutimaxa?Jupasti
sarakïnwa:—NayansutijaxLegiónsatawa,waljanipxtwa
—sasa.
10Jupajjwalachiktʼasïna,jupanakarjankhitjjañapataki.
11Qullunakjak'anstimäjach'akhuchhitamaw
manq'asipkäna.
12Taqisaxranakaw Jesusarachikt'asipxäna:
“Khuchhinakarkhithapxita,uka khuchhinakar
mantapxañajataki”sasa.
13UkspachawJesusaxjupanakariyawsatayna.Ukaq'añu
ajayunakaxkhuchhinakarmistusawkhuchhinakar
mantapxäna,ukauywanakaxwalich'amampiwqutar
saraqapxäna,niyapäwaranqajaqinakäpxänwa.
14Khuchhinakmanq'irinakastit'ijtxapxäna,ukatstimarkan,
pampanyatiyapxäna.Ukatkunalurañasukuñjiriw
mistuwayapxäna.
15Jesusanukarpurisinsti,khitirutixsaxrampimantata,
legiónukankirjaqirusqunt'atäskiruñjapxäna,isimp
isthapt'ata,sumaamuyuni.
16Ukuñjirinakasti,kunjämtixSupayankatuntatjaqiru,
khuchhinakatsapasänaukyatiyapxäna.
17Jupanakajjmarkapatsarjjañapatakiwjuparmayisiñ
qalltapjjäna.
18Botermantasinsti,khititixsaxrampimantaskänaukax
jupampchikäñapatakiwmayisïna.
19UkampisJesusaxjaniwjayskänti,janukastisänwa:—
Amigonakamarutarsarxam,ukatTatituxjumatakixjach'a
luräwinakapyatiyam,jumatkhuyapt'ayasisa—sasa.
20UkatstiJesusaxwalijach'aluräwinakapDecápolis
markanyatiyañqalltäna.
21Jesusastibarcotmayampkhurkatarsaraskänaukhajja,
waljajaqenakawjuparjakʼachasipjjäna.
22Sinagoganjilïrinakapatmaynïriwjutäna,Jairosutini.
Juparuñjasasti,kayunakapjak'aruwqunt'asïna.
23Ukatstiwalachikt'asirakïna:—Phuchajax
jiwañampïskiwa.ucatjupajjjakaskakiniwa”sasa.
24Jesusastijupampchikawsaräna.Waljajaqinakawjupar
arkapxäna,juparwalpuntantacht'asipxäna.
25Mäwarmistitunkapayanmarawwilausumpusuntatäna.
26Waljaqullirinakant'aqhisiñanakapant'aqhisiyatäna,taqi
kunatïjupanutjkänaukanakapt'asiwayxäna,ukampis
janiwkunasjuk'ampaskïkänti,janukastijuk'ampjan
waliruwtukuwayxäna.
27Jesusansutipist'asinsti,qhepäjjatqhepäjjatmistusaw
isiparllamktʼäna.
28Jupajjakhamsänwa:“Isiparllamktʼaskäukhajja,
kʼumaräjjäwa”sasa.
29Ukspachawwilaphuch'upaxwañsuwayxäna.ukatsti
ukausumpqullatäkaspasukhamawcuerpopanamuyasïna.
30Jesusastiukspachawsumasarnaqañanmistutapa
yatisinxa,ch'iwinaktaypinmuytasinsäna:—¿Khitisisinak
llamkt'itu?
31Yatiqirinakapastisapxarakïnwa:—Jaqinakart'axllirt'ir
uñjtaxa,¿khitisllamkt'itu?
32UkjjarustiJesusajjuqhamlurirwarmiruñjiriw
uñchʼukisïna.
33Ucampisukawarmejjajjsarayasisa,khathattʼasisaw
kunatïjuparpaskänaukyatisajjjupannayraqatapar
qontʼasisintaqekunatïcheqäkiukyatiyäna.
34Jesusastijuparuxsänwa:—Wawa,iyawsäwimaw
k'umarapttamxa.sumankañampisaram,ukatstik'umarakïm.
35Jesusajjparlaskänaukhajja,sinagoganpʼeqtʼiripan
utapatyaqhepajjakhamsänwa:“Phuchamajjjiwatäjjewa,
¿kunatsaYatichirirojjjukʼampjanwaltʼayaskta?”
36Jesusajjukaarunakistʼasajja,sinagoganpʼeqtʼiriparuw
säna:“Janajjsaramti,janukastiiyawsam”sasa.
37Janiwkhitirusarktañmunkänti,janukastiPedrompiru,
Santiagompiru,SantiagonJuanjilapampirukiwarknaqäna.
38Ukatstisinagoganp'iqinchiripanutaparpurisax
ch'axwañanaka,jach'ajach'ajach'atukurinakuñjäna.
39UcatstiJesusajjjupanacarojjsänwa:—¿Kunatarak
ukhamchʼajjwasipjjta,jachapjjtasti?ukatawaquxjaniw
jiwkiti,janukastiikiskiwa.
40Jupanakastijisk'achasawlarusipxäna.Ucampistaqe
jupanakaralisnukusinjja,awkiparu,taykaparu,jupamp
chikäpkänaukanakarusa,kawkhantïukatawaqojjikiskäna
ukaruwmantäna.
28

31. MARCOS
41Ukatstiukatawaquruxamparatkatthapisinxsänwa:—
Talitacumi;Ukasti,akhamsañmuni:‘Wallwa,sapxsmawa,
sartasim’sasa.
42Ukspachawukatawaquxsartasinxsarxäna.Jupasti
tunkapayanmaranirakïnwa.Ucatjupanacajjwal
muspharapjjäna.
43Ukxajankhitisyatipxañapatakixwalich'amampiw
jupanakarewjjt'äna.ukatstimäkunsjuparmanqʼañapatak
churatäñapatakiwmayïna.
6JAQTHAPI
1Ukatstiukachiqatmistusawmarkaparpurinïna.
discipulonakapasjupararkapjjaraki.
2Sábadourupurinkipansti,Jesusaxsinagoganyatichañ
qalltäna,juparist'irinakaxwalmuspharapxäna,akhamsasa:
—¿Kawkitsaakajaqixakanakapsu?¿Kunayatiñkankañsa
juparchuratäpacha,ukhamjach'aluräwinakamparapamp
luratäñapataki?
3¿Janitakacarpintero,Marianwawapäki,Santiago,José,
Judá,Simónchachanjilapa?¿janitkullakanakapajj
nanakampchikakankpacha?Ucatjupanacarojjchuym
ustʼayapjjäna.
4Jesusastijupanacarojjsänwa:—Mäprofetarojjjaniw
jachʼañchatäquiti,janucastimarcapansa,wilamasipansa,
utapansajachʼañchatäñapawa.
5Ukanstijaniwkunajach'aluräwinaksalurirjamäkänti,jan
ukastimäqawqhausutanakaramparanakapluqxatasin
k'umaraptayäna.
6Jupajjjancreyipjjataplaykojjwalmuspharäna.Ukatsti
ayllunakarmuyuntasinyatichasawsarnaqäna.
7Ukatstitunkapayanjaqinakaruwjawsayäna,ukatpä
payankhitañqalltäna.ukatstijanwaliajayunakxaruxch'am
churarakïna;
8Ukatstijupanakaruxakhamsänwa:“Jankuns
aptʼasipxamti,janukastimäthujrukiwaptʼasipxäta;
janirakiwt'ant'a,t'ant'a,qullqibolsapanutjañapäkiti.
9Ukampiszapatonakuchasipxam;ukatjaniwpäisimpi
isthapt'asiñasäkiti.
10Jesusastijupanakaruxsänwa:—Kawkhantixmäutar
mantapkätaukachiqatsarxañkamawukanqhiparapxäta—
sasa.
11Khitinakatixjankatuqapkätam,janirakist'apkätam
ukapachaxa,ukachiqatsarxapxätaukhaxa,kayunakaman
laq'ach'allt'asipxam,ukhamatjupanakcontrayatiyañataki.
Qhanaksapxsma,taripäwuruxSodoma,Gomorra
markanakaxjuk'ampmutuyatäniwa,ukamarkatsipansa.
12Jupanakastiarrepentisipjjañapatakiwyatiyapjjäna.
13Jupanakastiwaljañanqhaajayunakjaqunuqapxäna,
waljausutanakarusaceitempijawq'jasawqullapxäna.
14Herodesreyistijupatist'äna.(Sutipaxtaqiniruw
yatiyatäna:)sarakïnwa:—BautisirJuanaxjiwatanaktaypit
jaktawayxi,ukatwajach'aluräwinakapuñacht'ayaski—
sasa.
15Yaqhepastisapjjäna:“Eliassatawa”sasa.Mayninakax
sapxarakïnwa:—Akaxmäprofetawa,janukax
profetanakatmaynïrjama—sasa.
16Herodesastiukist'asinsänwa:—Jupawp'iqip
khuchhuqt'ataxa.
17HerodespachpawJuanarkatuntasincarcelar
jist'antatayna,Herodias,Felipejilapanwarmiplayku.
18JuanaxHerodesaruxsänwa:—Jilamanwarmip
katuqañaxjaniwwalïkiti—sasa.
19UkatHerodiasaxjupacontrawch'axwäna,jiwayañ
munarakïna.ukampisjaniwatipkänti:
20HerodesajjJuanarajjsaräna,jupajjcheqaparsarnaqer
jaqëtapyatisajjjuparuñjäna.Juparist'asinsti,walja
luräwinakluräna,kusisitist'arakïna.
21Mäsumaurupurinxänaukhaxa,Herodesaxyurïwip
uruxmämanq'amanq'ayäna,Galileankirjilïrinakaparu,
jilïrinakaparu,jilïrinakaparu.
22KunapachatixHerodiasanphuchapaxmantasin
thuqt'asisinHerodesampi,jupampchikqunt'atäpki
ukanakaruskusisiyäna,reyejjukatawaquruxsänwa:—
Kuntixmunktaukmayipxita,nayastichuräma—sasa.
23Jupajjjuramentoluräna:“Kuntïnayarmaytʼkätaukjja,
chikatreinojjaruwchuräma”sasa.
24Ukatstitaykaparsarasawakhamsäna:—¿Kunsa
mayiristxa?—BautisirJuananp'iqipawa—sasa.
25Ukatstijank'akiwreyinukarmantasinjiskt'äna:—
BautisirJuananp'iqipmäq'ipitmäjuk'atchurañammunta
—sasa.
26Reyejjwalllakisïna.ukampisjuramentoplayku,jupamp
chikqunt'atäpkiukanakanlayku,janiwjuparapanukuñ
munkänti.
27Ukspachawreyixmäverdugokhithäna,p'iqip
apanipxañapataki.
28Ukatstip'iqipmäplatorapanïna,ukatstiukatawaquruw
churäna.
29Discipulonakapajjukistʼasajja,jiwatcuerpop
apthapisinmäsepulturaruwikipjjäna.
30ApostolonakajjJesusanukartantachasisawtaqekuntï
lurapkäna,kuntïyatichapkänaukanakyatiyapjjäna.
31Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakakejjmä
wasararuwsarapjjam,mäjukʼasamartʼapjjam,waljaniw
jutapjjäna,sarapjjarakïna,janirakiwmanqʼañatakis
samartʼapkänti—sasa.
32Jupanakastisapakiwbarcotmäch'usachiqarsarxapxäna.
33Jaqenakajjjupanakarsarjjatapuñjasajja,waljaniwjupar
uñtʼapjjäna,kayukiwukamarkanakattʼijtjjapjjäna.
34Jesusastimistunkänaukhajja,waljajaqenakaruñjäna,
jupanakat khuyaptʼayasïna, jan awatirini
ovejanakjamäpjjataplayku.
35Ukaurojjwalijayäjjänaukhajja,discipulonakapajj
juparjakʼachasisinsapjjäna:“Akajjmäwasarpampawa,
jichhajjtiempojjpasawayjjewa.
36Jupanakaruxkhithapxam,ukajak'ankirpampanakaru,
ayllunakaru,t'ant'aalasipxañapataki.
37Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Jumanakaxmanq'añ
churapxam—sasa.Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Päpatak
qullqit'ant'aalasirsarañäniti?
38Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Qhawqhat'ant'as
utjapjjtamjja?uñjirisarapxam.Yatisinstisapxarakïnwa:
“Phisqa,pächawlla”sasa.
39Ukatstitaqiniwch'uxñach'uxñaquqanakpatxarut'aqa
t'aqaqunt'ayapxañapatakmayïna.
40Jupanakastipatakpatak,phisqatunkafilaruw
qunt'asipxäna.
41Ukaphisqat'ant'ampi,pächawllampiaptasinsti,
alaxpacharuñtasinxa,bendicisawt'ant'anakp'akjäna,
ukatstidiscipulonakaparchuräna,jupanakarnayraqatar
uchapxañapataki.ukapächawllanakstitaqiniruwjaljäna.
29

32. MARCOS
42Taqeniwmanq'asipjjarakïna,ukatstiqarjataw
uñjasipjjäna.
43Ukatstitunkapayancanastanakapthapipxäna,ukat'aqa
t'aqanakampi,chawllanakampi.
44Ukat'ant'amanq'irinakastiniyaphisqawaranqa
jaqinakäpxänwa.
45 Ukspachaw discipulonakaparojj barcor
makatapjjañapatakwaytʼäna,ukatstiBetsaidamarkar
sarapjjañapatakiwmayïna.
46Jupanakarkhitasinsti,mäqulluruwmayisiñataksarxäna.
47Jayp'utuqirusti,barcoxqutataypinkxänwa,jupa
sapakiworaqenkxäna.
48Ukjjarustijupanacarojjremarchʼamachasiruñjäna.
thayastijupanakaruxtukjataynawa,niyapusijayp'ujayp'u
pacharuwqutapatxansarnaqäna,jupanakarpasañ
munarakïna.
49Lamarqotapatjjansarnaqaskiruñjasajja,mä
ajayäkaspasukhamamuyapjjäna.
50Taqeniwjuparuñjasajjwalllakisipjjäna.Ukspachaw
jupanakampparläna,ukatstisänwa:—Amuyasipxam,
nayakïtwa.janaxsaramti.
51UkatstiJesusaxjupanakanukarmakhatatayna.thayasti
tukusxänwa,jupanakpachawwalmuspharapxäna,
muspharapxarakïnwa.
52Jupanakastijaniwt'ant'anakanmilagropamuyapkänti,
chuymanakapanqalachuymanïtaplayku.
53Ukaqutapasasinsti,Genesareturaqiruwpuripxäna,
ukatstiqutathiyaruwpuripxäna.
54Botetsaraqasinsti,ukspachawJesusaruñt'apxäna.
55Ukxarustit'ijt'asint'ijt'asinusutjaqinakaruxkawkhantï
Jesusankaskatapist'apkänukachiqanakanikiñanak
apxaruñqalltapxäna.
56KawkirutixJesusaxmantaskäna,ayllunakaru,jach'a
markanakaru,pampanakaru,usutanakaruxcallenakar
ikiyapxäna,ukatstiachikt'asipxäna,isimpisthapt'atax
llamkt'apxañapataki.
7JAQTHAPI
1Ukatstifariseonakampi,yaqhepescribanakampi,
Jerusalénmarkatjutapjjäna.
2Yaqhepdiscipulonakaparojjqʼañuchata,mäarunjja,jan
jariqatamparanakapamptʼantʼamanqʼasipkänauk
uñjasajja,juchañchapjjäna.
3Fariseonakasa,taqejudionakasa,janwaljakuti
amparanakapjariqasipkaniukhajja,janiwmanqʼapkaniti,
jilïrinakansarnaqäwiparjama.
4Markatjutasinxa,janitixjariqasipkiti,janiwmanq'apkiti.
Ukatstiyaqhawaljayänakawkatjatäñatakkatuqapxi,
sañäni,copa,manq'añanaka,broncetluratvasonaka,
mesanakjariqañataki.
5Ukatstifariseonakampikamachiyatichirinakampixjupar
jiskt'apxäna:—¿Kunatsadiscipulonakamaxjilïrirpirinakan
sarnaqäwiparjamjansarnaqapki,janukastijanjariqt'at
t'ant'amanq'apxi?
6Jupastisarakïnwa:—Isaíasreyixk'arichuymanjaqinakat
walisumarsüna,kunjamtïQillqatansiskiukhama:“Aka
jaqinakaxlakapampiw jach'añchapxitu,ukampis
chuymapaxnayatjayankxiwa”sasa.
7Ukampisinamayakiwnayaryupaychapxitu,jaqinakan
kamachinakaparjamyatichañataki.
8Diosanmandamientopapanukusinxa,jaqinakan
saräwiparjamawsarnaqapxtaxa,kunjamtïmanq'añanaka,
copajariqañaxwakiskiukhama.
9Jesusastijupanacarojjsänwa:—JumanakajjDiosan
mandamientopapanukupjjtawa,jumanacansaräwinacam
phoqhañamataki—sasa.
10Moisesaxsänwa:“Awkimaru,taykamarjach'añcham;
ukatsti:“Khititixawkiparu,taykaparñanqhachkiukaxa,
jiwañapawa”sasa.
11Jumanakastisapxtawa:“Maynitixawkiparu,taykapar
saspa:‘Corbansatawa,mäarunxa,mächuräwiwa’sasa.
jupaxqhispiyatäniwa.
12Jumanakaxjaniwawkipataki,taykapatakisjuk'amp
kunslurañapatakjaytapktati.
13Diosanarupajjinamayaruwtukuyapjjam,jumanakajj
kuntïyatiyapktaukacostumbrenakamlaykuwukham
lurapjjtajja.
14Taqejaqenakarjawsayasajjjupanacarojjsänwa:—Sapa
mayniwnayaristʼapjjeta,amuyapjjarakita.
15Jaqirumantañaxjaniwkunasq'añuchkaspati,janukasti
kunanakatixjupatmistkiukanakawjaqirq'añuchayi.
16Maynitixist'añatakjinchunïchixa,ist'pan.
17Jaqinaktaypitutarmantasinxa,discipulonakapawuka
uñacht'äwitjiskt'apxäna.
18Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Jumanakaxjan
amuyt'asirïpxtati?Janitjumanakaxamuyapkta,kunatix
anqäxatjaqirmantaniukaxjaniwq'añuchkaspati;
19¿Janiwchuymaparmantaniti,janukastipurakaparuw
mantani,ukatstich'usawjaruwmistu,taqimanq'anak
q'umachañataki?
20Jupastisarakïnwa:—Kunatixjaqitmistkiukawjaqirux
q'añuchayi—sasa.
21Jaqenakanchuymapatjja,janwaliamuyunaka,wachuq
juchalurañanaka,wachuqjuchalurañanaka,jaqe
jiwayañanaka,juti.
22Lunthatasiñanaka,qullqimunañanaka,ñanqha
lurañanaka,sallqjañanaka,q'añulurañanaka,ñanqha
nayranaka,Diosarjisk'achaña,jach'ajach'atukuñanaka,jan
amuyt'asiñanaka.
23Taqiukajanwalinakaxchuymapatjuti,ukatjaqirux
q'añucharaki.
24Ukachiqatsartasinxa,Tiro,Sidónmarkanakaruw
saräna,ukatmäutarmantäna,janiwkhitisukyatiñ
munkänti,ukampisjaniwimantatäkänti.
25Mäwarmiwukawarminsutipist'äna,phuchhapanq'añu
ajayumpusuntata.
26Ukawarmejjgriego,Sirofeniciamarkankirïnwa;ucatsti
phuchapatdiablojaqunukuñapataquiwachiktʼasïna.
27Jesusastijuparuxsänwa:—Nayraqataxwawanakax
sist'asipxpan,wawanakant'ant'apapthapisinanunakar
jaquntañaxjaniwwalïkiti—sasa.
28Ucawarmejjjuparojjsänwa:—Jïsa,Tatay,ucampis
mesamanqhankiranunakajjwawanakant'ant'atmanq'apjje
—sasa.
29Jesusastijuparuxsänwa:—Ukaarsutamatxasarxam;
Supayaxphuchamatmistuwayxiwa.
30Utaparpurisasti,saxraruwmistuwayxäna,phuchaparus
ikiñanikiskirjikxatäna.
31Ukatsti,Tiro,SidónmarkanakatmistusawGalileaquta
thiyarupurinïna,Decápolisuksankirqutathiyanaka.
30

33. MARCOS
32Jupanakastimäoqararirpanipxatayna,jupastijaniw
parlañapäkänti.ukatstiamparapluqxatañapatakiw
achikt'asipxi.
33UkatstiJesusaxjaqinaktaypitmaysaruwirpxaruwayäna,
ukatamparanakapjinchuparuchasïna,ukatstithuqhuntasin
lakapllamkt'äna.
34Alaxpacharuñtasinxa,Jesusaxjacht'asisawsäna:—
Efata,mäarunxa:“Jist'aram”sasa.
35Ukspachawjinchupaxjist'arasïna,lakapanch'akhapas
jist'aratäxänwa.
36Janikhitirusyatiyapxamtisasawjupanakaruxmayïna,
ukampisjuk'ampmayïna,juk'ampiwyatiyapxirïna.
37Jupanakajjwalmuspharapjjäna,sapjjäna:“Jupajjtaqe
kunsasumlurawayi,oqaranakarusa,amutunakarus
istʼañapatakiwyanaptʼi”sasa.
8JAQTHAPI
1Ukaurunakanjja,waljajaqenakajjwalpun
tantachasipjjäna,janirakiwkunamanqʼañasutjkänti,
Jesusajjdiscipulonakaparjawsasawjupanakarsäna:
2Jaqinakatkhuyapt'ayasta,jupanakaxkimsauruwnayamp
chiksarnaqapxi,janiwkunamanq'añasutjkiti.
3Nayatixjupanakarayunatutanakaparkhitäxa,thakin
qarjatawuñjasipxani,kunaymanjaqinakawjayachiqat
jutapxatayna.
4Yatiqirinakapastisapxänwa:—¿Kawkitsamaynixaka
wasarant'ant'ampimanq'ayaspa?
5Jesusastijupanakaruxjiskt'äna:—¿Qhawqhat'ant'anakas
utjapxtam?Jupanakastisapxänwa:—Paqallqu—sasa.
6Uraqirqunt'asipxamsasawjaqinakarsäna,ukatsti
paqallqut'ant'aaptasinyuspagaräna,p'akjasaw
discipulonakaparchuräna,jupanakarnayraqatar
uchapxañapataki.ucatjupanacarojjjakenacannayrakatapar
uchapjjäna.
7Jupanakastimäqawqhajisk'achawllanakanïpxänwa,
jupastibendicirakïnwa,ukatstijupanaknayraqatan
uchapxañapatakiwmayïna.
8Ukhamawmanq'antapxäna,ukatstiqarjt'asipxäna.
9Manq'irinakastiniyapusiwaranqajaqinakäpxänwa.
10UkspachawJesusaxdiscipulonakapampixmäbarcor
mantasinDalmanutasatchiqarpuripxäna.
11Fariseonakaxmistunisinsti,jupampchikawjiskt'asiñ
qalltapxäna,alaxpachatmäunañchäwthaqhasa,jupar
yant'añataki.
12Jesusaxwalijach'atjach'atarsüna:—¿Kunatsaaka
jaqinakaxmäunañchathaqhapxi?chiqpachapuniw
sapxsma,janiwkunaunañchaxjichhapachankirinakarux
churatäkaniti—sasa.
13UkatstiJesusaxjupanakarjaytasawbarcormayamp
mantasinmächiqarsarxäna.
14Discipulonakajjtʼantʼaapañarmasipjjänwa,janirakiw
barconmätʼantʼatsipansajukʼampïpkänti.
15Ukatstijupanakaruxakhamsasawiwxt'äna:—
Amuyasipxam,fariseonakanlevadurapata,Herodesan
levadurapatamuyasipxam—sasa.
16Jupanakastijupanakkamawparlt'asipxäna:—Janiw
t'ant'anïktanti—sasa.
17Jesusastiukyatisawjupanakarsäna:—¿Kunatsa
jumanakaxjant'ant'anïpxatamatamuyt'apxta?¿Janit
jichhakamamuyapkta,janirakamuyapkta?¿Chuymamax
walich'amanïtati?
18Nayranakanïpxtaxa,¿janituñjapkta?jinchunïsasti,
¿janitist'apkta?¿Janitamtasipkta?
19Phisqat'ant'aphisqhawaranqat'ant'at'ant'at'ant'at'ant'a
t'ant'at'ant'at'ant'at'ant'aapthapipxtaxa?Jupanakasti
sapxänwa:—Tunkapayani—sasa.
20Pusiwaranqapaqallqujaqinaktaypinsti,¿qhawqha
canastanakast'aqat'aqanakapthapipxtaxa?Jupanakasti
sapxänwa:—Paqallqu—sasa.
21Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunjämarak
jumanakaxjanamuyt'apktasti?
22UkatstiBetsaidamarkaruwpurinïna.Jupanakastimä
juykhu jaqiruw jak'achasisin llamkt'añapatak
achikt'asipxäna.
23Juykhuruxamparatkatthapisinxmarkatirpsuwayxäna.
nayranakaparthuqhuntasinamparanakapluqxatasinsti,
¿kunasuñjtatisasawjiskt'äna—sasa.
24Ukxarustiuñkatasinxsänwa:—Nayaxjaqinakarux
quqanakaruñtatawuñjta,jupanakaxsarnaqapxi—sasa.
25Ukaqhipatsti,wasitatwaamparanakapnayranakapar
luqxatäna,ukatstialaxpachuñch'ukiyäna,ukatsti
k'umaräxänwa,sapamaynirussumuñjäna.
26UkatstiJesusaxutaparuwkhithäna,akhamsasa:—Jan
markarsarxamti,janirakukamarkankhitirusyatiyamti—
sasa.
27UkatstiJesusaxdiscipulonakapampixCesareaFilipos
satmarkanakaruwsarapxäna,thakinjamsarkasax
discipulonakaparjiskt'äna:—¿Khitiraksapxitusti?
28Jupanakastisapxänwa:—BautisirJuan;ukatyaqhepasti:
“Profetanakatmaynïri”sasa.
29Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakasti,
¿khitirïtwasapjjtasti?Pedrostijuparuxsänwa:—Jumaw
Cristoxa—sasa.
30Ucatstijupanacarojjsänwa:“Jankhitirusjupat
yatiyapjjamti”sasa.
31Ukatstijupanakaruxyatichañqalltäna:JaqinYuqapax
waljat'aqhisiñanakanïñapawa,jilïrirpirinakampi,
sacerdotenakanjilïrinakapampi,kamachiyatichirinakan
apanukutäñapataki,jiwayatäñapataki,kimsaurut
jaktañapataki.
32Jupastiukaarunakqhanarsüna.Pedrostijupar
katuntasinxtuqiñqalltäna.
33UkjjarustiJesusajjdiscipulonakaparuñtasajjakham
sasawPedrorcheqañchäna:“Supaya,nayatqhepäjjam,
janiwDiosanutjkiukanakmuxsañchktati,janukasti
jaqinakanyänakapwamanqʼaskta”sasa.
34UkatstiJesusaxdiscipulonakapampchikajaqinakar
jawsayasaxsänwa:—Khititixnayararknaqañmunkiukax
jupapachpatjithiqtañapawa,cruzapapt'asisinnayararkita
—sasa.
35Khititixjakäwipqhispiyañmunkiukaxapt'asiniwa;
ukampiskhititixnayalayku,sumayatiyäwilaykujakañap
apt'askaniukaxa,qhispiyaniwa.
36¿Kunaaskirakjaqejjakapachkatoqasinjakañapsa
aptʼasispa?
37Janukajj¿kunsamäjaqejjjakañaplantichuraspa?
38Ukhamasti,khititixakawachuqjucharpurt'iri,jucharar
jaqinaktaypinnayatsa,arunakajsaphinq'achasini;Jaqin
Yuqapaxjupatphinq'asiniwa,Awkipanjach'a
kankañapampqullanangelanakampchikajutkaniukhaxa.
31

34. MARCOS
9JAQTHAPI
1Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,akan
sayt'atäpkiukanakatyaqhepanakaxjaniwjiwañap
mallq'apkaniti,Diosanreinopaxch'amampijutañap
uñjañkama—sasa.
2Suxtaurutsti,JesusaxPedrompiru,Santiagompiru,
Juanampiruwirpxaruwayäna,ukatstisapakiwmäjach'a
qullurirpäna.
3Isipastich'iyarch'iyaruñtatawqhant'äna.ukhamatwaaka
uraqinjankhitiphuqtʼataxjanqʼuchʼuqtʼkaspaukhama.
4UkapachawEliasajjMoisesampchikauñstäna,
jupanakajjJesusampparltʼasipkäna.
5PedrostiJesusaruxsänwa:—Yatichiri,jiwasatakixwali
askiwaakachiqankañaxa.mayastijumataki,maynisti
Moisesataki,maynistiEliasataki.
6Jupajjjaniwkunsañsyatkiti;jupanacajjwalajjsarapjjäna.
7Mäqinayawjupanakarch'amakt'ayäna,ukaqinaytaypit
mäaruwist'asïna:“AkaxmunatYuqaxawa,ist'apxam”
sasa.
8Mäakatjamatuñch'ukipxäna,janiwkhitirusuñjxapxänti,
janukastiJesusarukiwuñjapxäna.
9Qullutsaraqasinsti,JaqinYuqapaxjiwatanaktaypit
jaktaniñapkamaxjankhitirusyatiyapxamtisasawsäna.
10Jupanakastiukaarunakxa,jiwatanakatjaktañaxkun
sañsmuniukxamaynitmaynikamawjiskt'asipxäna.
11Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—¿Kunatsa
kamachiyatichirinakaxEliasaxnayraqatjutañapasapxi?
12Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniw
Eliasajjnayrajjjutani,jupastitaqekunsaaskichani.Jaqin
YuqapatQillqatasti,waljat'aqhisiñanakt'aqhisiñapa,jan
yäqatäñapa”sasa.
13Nayastisapxsmawa,Elíasaxchiqpachapuniwjutxi,
jupanakaruxkuntixmunapkiuklurapxäna,kunjämtixjupat
Qillqataxsiskiukhama.
14Jesusaxdiscipulonakapanukarpurisaxwaljajaqinak
jak'anuñjäna,kamachiyatichirinakarusjupanakamp
chikawjiskt'asipxäna.
15UkjjarustitaqejaqenakawJesusaruñjasajjwal
muspharapjjäna.
16Ukatstikamachiyatichirinakaruwjiskt'äna:—¿Kunatsa
jupanakampjiskt'asipxta?
17Jaqinakatmaynïristisarakïnwa:—Yatichiri,nayaw
jumarirpta,amutuajayunwawaxa;
18Kawkirutixjuparirptkiukaxch'iyjasi,espumasa,
kisunakapasch'allxtasi,ñik'utasch'allxtasi,nayasti
discipulonakamaruxalisnukupxañapatakiwsista.ucat
janiwatipcänti.
19Jupastisarakïnwa:—Janiyawsiriwawanaka,
¿kunapachasjumanakampïskä?¿qhawqhakamasjumar
t'aqhisiyäma?juparnayarirpanipxam—sasa.
20UkxarustiJesusanukarirpanipxäna,juparuñjasax
ukspachawukaajayuxq'añuchäna.ucatstioraqer
jaqontasïna,espumampiwliwjjatäna.
21Jesusaxawkiparuwjiskt'äna:—¿Qhawqhapachasakax
juparpurinxi?Jupastisarakïnwa:—Mäwawat—sasa.
22Waljakutiwninaru,umaruwjaquntäna,jupar
t'unjañataki,ukampisjumatixkunslurasmaxa,
khuyapt'ayasim,yanapt'apxita.
23Jesusastijuparuxsänwa:—Jumatixiyawsasmaxa,
iyawsiritakixtaqikunaslurasispawa—sasa.
24Ukspachawwawanawkipaxjacht'asissäna:—Tatay,
nayaxiyawstwa;janiyawsäwijaryanapt'am.
25Jaqinakart'ijtirjutatapuñjasaxa,Jesusaxukaq'añu
ajayuruxtuqinuqäna,akhamsasa:“Amutu,oqarajayu,
nayastiachikt'assmawa,jupatmistum,janmayampsajupar
mantam”sasa.
26Ajayuxjach'atart'asïna,juparch'iyjasawmistunïna.
Ukatwaljaniwsapxäna:“Jiwatäxiwa”sasa.
27Jesusastiamparapatkatthapisinxa,jach'aruwapthapïna.
ucatjupajjsartjjäna.
28Utarmantasinsti,discipulonakapajjsapakiwjupar
jisktʼapjjäna:“¿Kunatsajanjaqunukuñjamäki?”
29Jesusastijupanakaruxsänwa:—Akakastaxjaniw
kunampismistkaspati,janukastiDiosatmayisiñampi,
ayunañampikiwmistuni—sasa.
30Jupanakastiukachiqatsarxapxäna,Galileamarkaruw
pasapxäna.ucatjaniwkhitisukyatiñmunkänti.
31Jupajjdiscipulonakaparyatichasawjupanakarsäna:
“JaqenYoqapajjjaqenakanamparaparkatuyatäjjewa,
jupanakajjjiwayapjjarakiniwa.Jiwayatäxaniukaqhipatsti
kimsïruruwjaktani”sasa.
32Jupanakastijaniwukaarunakamuyapkänti,jupar
jiskt'añsaaxsarapxänwa.
33Capernaúmmarkarpurisinsti,utankkasaxjupanakar
jiskt'äna:—¿Kunatsajumanakaxthakinch'axwapxtaxa?
34Ukampisjupanakaxamukiwqhiparapxäna,thakhinjam
sarkasaxkhitisjuk'ampjach'äspaukxatch'axwapxäna—
sasa.
35Ukxarustiqunt'asisinxtunkapayanjaqinakarjawsasin
säna:—Maynitixnayrankañmunchixa,qhipïri,taqinin
esclavopäniwa—sasa.
36Ukatstimäwawaruwjupanaktaypirsayt'ayäna.
37Khititixnayansutixarukhamwawanakatmaynir
katuqkiukaxnayaruwkatuqi,khititixnayarkatuqkituukax
janiwnayaruxkatuqkiti,janukastikhithankituukaruw
katuqaraki.
38Juanastijuparuxsänwa:—Yatichiri,mäjaqiruwsutim
laykuñanqhaajayunakjaqunukuskiruñjapxta,jupaxjaniw
nanakararkapkituti.
39Jesusastisarakïnwa:—Janjark'apxamti,janiwkhitis
nayansutixarmämilagrolurkaspati,janirakiwnayatjan
walparlkaspati—sasa.
40Khititixjanjiwasanakcontrasayt'kiukax
jiwasanakankiwa.
41Khititixnayansutixarmäcopaumachurapkätamxa,
Cristonkapxatamatxa,chiqpachapuniwsapxsma,janiw
qullqipapt'apkaniti.
42Khititixnayariyawsapkituukajisk'awawanakat
maynirujuchañchaspaukaxa,juk'ampaskiwa,mämolino
qalakunkaparwarkt'ata,ukatstiqutaruwjaquntatäñapa.
43Amparamatixjuchañchkätamxa,khuchhuqam,
jumatakixjanch'amanijakañarmantañaxjuk'ampaskiwa,
päamparanïñatsipansa,infiernoru,jantukuskirninaru
sarañatsipansa.
44Kawkhantixlaq'unakapaxjanjiwki,ninasjanjiwarki
ukachiqana.
45Kayumatixjuchañchaskätamxa,khuchhuqasim,
jumatakixjuk'ampaskiwajakañarmantañaxa,päkayun
infiernorjaquntatäñatsipansa,janirakiwjiwañartukuskir
ninarjaquntatäñatsipansa.
46Kawkhantixlaq'unakapaxjanjiwki,ninasjanjiwarki
ukachiqana.
32

35. MARCOS
47Nayramatixjuchañchkätamxa,apsusim,mänayrampi
Diosanreinoparmantañaxjuk'ampaskiwa,pänayrani
infiernoninarjaquntatäñatsipansa.
48Kawkhantixlaq'unakapaxjanjiwki,ninasjanjiwarki
ukachiqana.
49Sapamayniwninampich'allt'atäni,taqisacrificionakax
salt'atäniwa.
50Juyraxwaliaskiwa,ukampisjuyraxch'amapapt'asispa
ukhaxa,¿kunampirakch'uñuyapxätasti?Jumanaktaypin
ch'uqiutjapxam,maynitmaynikamastisumankapxam.
10JAQTHAPI
1Ukachiqatsartasinxa,JordánjawirthiyankirJudea
uraqiruwpurinïna.ukatsti,kunjamtïyatiqkänaukhama,
wasitatyatichäna.
2Fariseonakastijuparjak'achasisinjiskt'apxänwa:—¿Janit
chachaxwarmipatjithiqtañapa?juparyantʼasa.
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿KunsMoisesax
sapxsma?
4Jupanakastisapxarakïnwa:—Moisesaxdivorciasiñ
qillqatqillqañmunäna,ukatjuparjaqunukuñapataki—sasa.
5Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakajjqala
chuymanïpjjatamlaycuwakaarunakqellqapjjtamjja—sasa.
6UcampisDiosajjnayratpachjupanacarojjchachawarmi
luräna.
7Ukatpïchachaxawkiparutaykaparjaytanukusin
warmipampimayachasini.
8Panpachaniwmäsapajañchikïpxani,ukhamastijaniw
paninixutjxaniti,janukastimäsapajañchikïxapxaniwa.
9Ukhamasti,kuntixDiosaxmayachkiukxa,jankhitis
t'aqanuqkpan.
10Ukautanjja,discipulonakapajjwasitatwaJesusar
jisktʼapjjäna.
11Jesusastijupanakaruxsänwa:—Khititixwarmipar
apanukusinyaqhampijaqichaschixa,warmicontraw
wachuqjuchaluraraki—sasa.
12Mäwarmitixchachapatapanukuspa,yaqhampi
jaqichasxaspaukhaxa,wachuqjuchawa.
13Ukatstijisk'awawanakaruwllamkt'añapatakirpapxäna,
discipulonakapastijupanakarapanipkiukanakarux
tuqinuqapxäna.
14Jesusastiukuñjasaxwalpunchuymust'ayasïna,ukat
jupanakarsäna:—Wawanakanakaxnayarjutapxañapatak
jaytapxam,janjark'apxamti,DiosanReinopaxukham
jaqinakatakikiwa—sasa.
15Qhanaksapxsma,khititixmäjisk'awawaruñtatDiosan
Reinopjankatuqkaniukaxa,janiwukarmantkaniti.
16Ukatstijupanakaruxamparapampluqxatasinbendicïna.
17Ukatthaknamsarxänaukhaxa,mäjaqiwt'ijtäna,
qunqurt'asisinjuparjiskt'äna:—SumaYatichiri,¿kun
lurañaxaswiñayjakañkatuqañataki?
18Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunataraksumajaqit
sistasti?janiwkunaaskisutjkiti,janukastimäsapakiwutji,
mäarunxaDiosawa.
19Jumawakakamachinakyatta:‘Janwachuqjucha
lurañamti,janjiwayamti,janlunthatasimti,jank'arinak
arsumti,jansallqjamti,awkimarustaykamarusjach'añcham.
20Jupastisarakïnwa:—Yatichiri,waynäkasintaqiukanak
uñjta—sasa.
21Jesusastijuparuñjasaxwalmunasïna,ukatsänwa:—
Mäkiwpist'tamxa:sarxam,kunatïutjktamukaljasim,ukat
pisinkirinakarchurarakim,ukatstialaxpachanqamir
kankañutjaninayararktapxita.
22Ukist'asastillakitawsarxäna,waljayänakanïtaplayku.
23Jesusastimuytaparuuñtasinxa,discipulonakaparux
sänwa:—¡Qhawqhach'amawqamirjaqinakatakixDiosan
Reinoparmantañaxa!
24Discipulonakapajjukaarunakapatwalmuspharapjjäna.
Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Wawanaka,qamir
kankañaratinisipkiukanakatakixDiosanReinopar
mantañaxwalich'amawa!
25Mäcamellotakejjagujanayratpasañajjjukʼamp
facilakiwa,mäqamirjaqejjDiosanReinoparmantañat
sipansa.
26Jupanakajjwalmuspharapjjäna,jupanakkamawakham
sapjjäna:“¿Khitisqhespiyasispa?”
27Jesusastijupanakaruñkatasawsäna:—Jaqinakatakix
janiwch'amäkiti,ukampisjaniwDiosatakixlurañjamäkiti,
Diosatakixtaqikunaslurañjamawa—sasa.
28UkxarustiPedroxjuparuxsänwa:—Taqi,taqikunsa
jaytxapxsma,jumararkapxaraktwa—sasa.
29Jesusastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,janiwkhitis
uta,jilanakapa,kullakanaka,awki,tayka,warmi,
wawanaka,uraqinakjaytawaykiti,nayalayku,suma
yatiyäwinakyatiyañataki,.
30Jichhapachanxpatakkutiwkatuqani,utanaka,jilanaka,
kullakanaka,taykanaka,wawanaka,uraqinaka,
arknaqatanakampi.ukatjutirakapachanwiñayjakaña.
31Ukampisnayrankirinakaxwaljaniwqhipqhipankapxani.
ukatqhipanayrïri.
32JupanakastiJerusalénmarkarmakhatañ
thakinkasipkänwa.Jesusastijupanacanayrasaräna,
jupanacajjwalmuspharapjjäna.ucatjupanacajj
ajjsarapjjäna.Ukatstitunkapayanjaqinakaruxwasitat
irpxaruwayäna,ukatstikunanakasjuparpasañapänauk
yatiyañqalltäna.
33Ukatsapxänwa:—Jerusalénmarkaruwmakhatxapxta.
JaqinYuqapaxjilïrsacerdotenakaru,kamachi
yatichirinakarukatuyatäniwa.Jupanakastijiwañaruw
juchañchapxani,janjudiöpkiukanakaruskatuyapxani.
34Jupatsawkasipxani,jawq'japxani,thuqhuntapxani,
jiwayapxani,kimsïrurustijaktaniwa.
35UkatSantiagompiJuanampi,Zebedeon
wawanakapampiwjuparjak'achasisinsapxäna:—Yatichiri,
kuntixmunapkituuknanaklaykulurapxañamataki—sasa.
36Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Kunsajumanaklayku
lurañmunapjjta?
37Jupanakastisapxänwa:—Maynixkupiamparamar
qunt'asipxañajataki,maynirusch'iqaamparamar
qunt'asipxañajataki—sasa.
38Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janiwjumanakax
yatipktatikuntixmayipktaukxa.¿Ukampisbautisatäñatak
bautisatäta?
39Jupanakastisapxarakïnwa:—Akaspa—sasa.Jesusasti
jupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniwjumanakajjnayajj
umapktaukacopatumapjjäta.Nayabautisatäktauka
bautisasiñampiwjumanakaxbautisasipxäta.
40Ucampiskupiamparajjaru,chʼeqaamparajjaru
qontʼasiñajjjaniwnayanwaktʼquiti.ukampis
khitinakatakitixwakicht'atäkiukanakaruwchuratäni.
41Ukist'asinsti,tunkajaqinakaxSantiagompi,Juanampix
walpunchuymust'ayasipxäna.
33

36. MARCOS
42Jesusastijupanakarjawsasinsäna:—Jumanakax
yatipxtawa,khitinakatixjanjudiöpkiukanakarapnaqapki
ukanakaxjupanakarapnaqapxi.jach'ajaqinakax
jupanakaruxmunañanïpxiwa.
43Ukampisjaniwukhamäkaniti,janukastikhititix
jumanaktaypinjach'atukuñmunkiukaxjumanakan
yanapiripäniwa.
44Jumanakatkhititixjilïrïñmunkiukaxtaqinin
esclavopäniwa.
45JaqinYuqapastijaniwluqtatäñatakjutkiti,janukasti
luqtañatakiwjutäna,jakañapsawaljajaqinakar
qhispiyañatakiwjutäna.
46 Jericó markaruw puripxäna, Jesusax
discipulonakapampi,waljajaqinakampiJericómarkat
mistunkänaukhaxa,juykhuBartimeo,Timeochachan
yuqapawjach'athakhithiyanqunt'atäskäna,limosna
mayiskäna.
47NazaretmarkankirJesusätapist'asinsti,akhamsasaw
jach'atart'äna:“Jesús,DavidanYoqapa,nayat
khuyapt'ayasita”sasa.
48Waljaniwjuparuxamukt'añapatakmayipxäna,ukampis
jupaxjuk'ampjach'atart'äna:“DavidanYuqa,nayat
khuyapt'ayasita”sasa.
49Jesusastisayt'asisawjawsayäna.Juykhuruxjawsasin
sapxarakïnwa:—Sumachuymacht'asim,sartam;jupaw
jawstamxa.
50Ukatstiisipapanukusinsti,Jesusanukarsaräna.
51Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunsajumarlurañmunta?
Juykhustijuparojjsänwa:—Tatay,nayajjuñjjjañajataki—
sasa.
52Jesusastijuparuxsänwa:—Sarxam;iyawsäwimax
k'umaraptawaytamxa.Ukspachawjupajjuñjäna,ukatsti
thakinwaJesusararkäna.
11JAQTHAPI
1Jerusalénmarkarjak'achasisinsti,Olivosqullujak'ankir
Betfage,Betaniamarkanakaruwpuripxäna,ukatpä
discipuloparuwkhithäna.
2Jupanakarustisarakïnwa:—Jumanakanjak'ankirjisk'a
markarsarapxam,ukarmantapkätaukapachasti,mäasno
qallurchint'atjikxatapxäta,ukaasnoruxjaniwkhitis
qunt'atäkänti.juparantutapxam,ukatapanipxam.
3Maynitixsapxätam:“¿Kunatarakukhamlurapxtasti?”
Jumanakaxsapxam,Tatituxjupatmunasi;ukatstijank'akiw
akachiqarkhithani—sasa.
4Ukatstisarapxäna,ukaasnoqalluruxpunkujak'an
chinuntatjikxatapxäna,kawkhantïpäthakixjikiskänauka
chiqana.ukatjuparuxantutapxi.
5Ukansaytʼatäsipkänaukanakatyaqhepajjakhamsasaw
jupanakarsapjjäna:“¿Kunsajumanakajjasnoqallur
antutasajjlurapjjta?”
6JupanakastikunjamtïJesusaxsiskänukhamarjamaw
jupanakarsapxäna.
7UkatstiasnoqalluruxJesusanukarirpapxäna,ukatsti
isinakapuchapxäna.ukatstijuparqunt'asirakïnwa.
8Waljaniwisinakapthakinch'allt'asipxäna,yaqhepasti
quqanakatramanakkhuchhuqapxäna,thakhinstich'uqi
ch'uqimpch'uñuyapxäna.
9Nayrasaririnakasa,arkirinakasa,akhamsasaw
art'asipxäna:—¡Osana!Tatitunsutipxarjutkiukax
kusisiñaniwa.
10TatitunsutipxarujutkiukaDavidawkisanreinopax
jach'añchatäpan.
11JesusastiJerusalénmarkaru,templormantäna,ukatsti
taqekunwamuytasajjjayp'üjjäna,ukatstitunkapayan
jaqenakampchikawBetaniamarkarsarjjäna.
12QhipürustiBetaniamarkatpurinisinsti,Jesusaxmanq'at
awtjatawuñjasïna.
13Jayanmähigoquqalaphinakaniuñjasaxjutäna,inas
ukahigoquqankunsjikxatchispa.Higosachunakapsuñ
pachaxjanïrawpurinkänti.
14Jesusastisarakïnwa:—Janiwkhitiswiñayatakachumat
manq'kaniti—sasa.Ukatdiscipulonakapajjukistʼapjjäna.
15Jerusalénmarkaruwpuripxäna,Jesusaxtemplor
mantäna,ukatTatitunutanaljasirinakaru,alasirinakarus
alisnukuñqalltäna,qullqimayjt'ayirinakanmesanakapsa,
palomanakaljirinakanqunuñanakapsat'unjañqalltäna.
16Janiwkhitistemplotaypinkunavasoapt'asiñap
munkänti.
17Jesusastijupanacarojjyatichäna:—¿JanitQellqatanjja
satäqui:‘UtajjajjtaqemarkanakanDiosatmayisiñuta
satäniwa’sasa?ukampisjumanakaxlunthatanakanp'iyapar
tukuyapxtaxa—sasa.
18Ukist'asasti,kamachiyatichirinakasa,jilïr
sacerdotenakasa,kunjamsajupart'unjapxaspauk
thaqhapxäna.
19Jayp'utuqirusti,markatmistuwayxäna.
20Alwatsarkasasti,higoquqaxsaphinakapatwañt'ir
uñjapxäna.
21Pedrostijuparamtasisaxsänwa:—Yatichiri,maldecta
higoquqaxwañt'atäxiwa—sasa.
22Jesusastijupanakaruxsänwa:—Diosariyawsapxam—
sasa.
23Qhanakwasapxsma,khititixakaqulluru:‘Jichhax
sarxam,qutaruwjaquntatäta’sasinsiskani.ucatjaniw
chuymapanpächaskaniti,janucasticunatejjsisqui
ucanacajjphoqhasjjaniwa;jupastitaqikuntixsiskaniuk
katuqani.
24Ukatpïsapxsma,kuntixmunktaukmayipkätaukkhaxa,
katuqapxätamiyawsapxam,ukhamatkatuqapxäta—sasa.
25JumanakatixDiosatmayisipkätaukkhaxa,
pampachapxam,khitirusjanwalinaklurapxäta,ukhamat
alaxpachankir Awkimax juchanakam
pampachapxañamataki.
26Jumanakatixjanpampachapxätaxa,janirakiw
alaxpachankirAwkimaxjuchanakampampachkaniti.
27UkatstiJerusalénmarkaruwkutt'xapxäna,Tatitunutapar
sarkasasti,sacerdotenakanjilïrinakapampi,escribanakampi,
jilïrinakampiwJesusanukarjutapxäna.
28Ukxarustisapxarakim:—¿Kunach'amampisukanak
lurtaxa?¿Khitirakjumarakanaklurañamatakch'am
churtamsti?
29Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayastimäjiskt'a
jiskt'apxäma,jaysapxarakïma,kunach'amampisakanak
lurtaukyatiyapxäma—sasa.
30Juananbautisasitapajja,¿alajjpachatbautisasïna,jan
ukajjjaqenakatcha?jaysapxita.
31Jupanakastiakhamsasawjiskt'asipxäna:—Jiwasax
alaxpachatjutanisañänixa.jupastisaniwa:“¿Kunatarak
juparjaniyawsapktasti?
32Jiwasatix“Jaqinakat”sañänixa.jaqinakarux
axsarapxänwa,taqiniwJuanarchiqpachprofetäkaspas
ukhamamuyapxäna.
34

37. MARCOS
33JupanakastiJesusaruxsapxarakïnwa:—Janiwyatipkti
—sasa.Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janiwnayas
sapksmatikunach'amampisakanakluraskta—sasa.
12JAQTHAPI
1Ukxarustiuñacht'äwinakampiwjupanakarparlañqalltäna.
Mäjaqiwuvayapuyapuchäna,ukamuytaparuxmäsello
uchasïna,vinomanq'añatakismächiqaallsusawmätorre
lurayäna,yapuchirinakaruwkatuyäna,ukatjayachiqaruw
saräna.
2Uvayapuchirinakatmäesclavokhitäna,uva
yapuchirinakatkatuqañapataki.
3Jupanakastikatjasawjawq'japxäna,ch'usaruw
khithapxäna.
4Ukatstimayampjupanakaryaqhauywataruwkhithäna;
Jesusarux qalanak jaquqanipxäna,p'iqiparuw
ch'ankhachapxäna,p'inqachatawkhithapxäna.
5Ukatstimayampmayniruwkhithäna;juparus
jiwayapxänwa,waljayaqhanakarusa;yaqhipanakar
jawq’jaña,ukatyaqhipanakarjiwayaña.
6Ukatstimäyuqallwawanïkchïnsa,jupastiwalimunat
yuqallwawanïkchïnsa,qhipqhipaqhipïriruwkhithäna,
akhamsasa:“Wawajaruwrespetapxani”sasa.
7Ukampisyapuchirinakaxjupanakkamawsapxäna:—
Akawherenciakatuqirixa;jutapxam,jiwayapxañäni,
herenciaxjiwasanakäniwa—sasa.
8Uvayaputjaqunuqasinjiwayapxäna.
9Ukhamasti,¿kunsauvayapuapnaqirixlurani?jupasti
jutaniwyapuchirinakarut'unjarakini,uvayapurus
yaqhanakaruchurarakini.
10JanitjumanakaxakaQillqatliyt'apxtaxa;Uta
luririnakaxjaniyawsapkänukaqalaxesquinap'iqiruw
tuküna.
11Tatitunluräwipajjwalimuspharkañawa?
12Jupanakajjjuparkatuntañmunapjjäna,ukampis
jaqenakarojjajjsarapjjänwa,jupanakajjjupanakcontra
uñachtʼäwiparlatapyatipjjäna.
13Jupanakastifariseonakaru,Herodeanankiryaqhepjilat
kullakanakarusjuparkatjañatakiwkhithapxäna.
14Ukxarustisapxänwa:—Yatichiri,yatipxtwachiqa
kankatamxa,janirakiwkhitirusllakisktatiCesararimpuesto
churaña,janukajjjanicha?
15¿Janukaxchurañäniti,janukaxjanitchurañäni?Jupasti
jupanakank'arichuymanïpxatapyatisaxjupanakarsänwa:
—¿Kunatsayant'apxista?mäqullqiapanipxita,uk
uñjañajataki.
16Jupanakastiapanipxänwa.Ukatstijupanakaruxsänwa:
—¿Khitinkisakauñnaqampi,qillqatqillqampixa?
Jupanakastisapxarakïnwa:—Cesarankiwa—sasa.
17Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cesararchurapjjam
cunatejjCesaranquiquiucanaca,DiosarojjDiosanquiquiqui
ucanacajjchurapjjam—sasa.Ucatjupanacajjwal
muspharapjjäna.
18Ucatsaduceonacajjjupanjak'aparjutapjjäna,jupanacajj
janiwjaktañajjutjquitisapjjänwa.Jupanakastiakham
sasawjiskt'apxäna:
19Yatichiri,Moisesaxqillqt'apxituwa:“Mächachan
jilapaxjiwxaspa,warmiparjaytanukusa,janirakwawap
jaytanukusaxa,jilapaxwarmipampiwcasarasiñapa,ukat
jilapatakwawanakuywañapa”sasa.
20Paqallqujilasullkanakawutjäna,nayrïrixmä
warmimpiwjaqichasxäna,jiwxasaxjaniwkuna
wawanïkänti.
21Payïristiukawarmiruwkatuntasinjiwxäna,janirakiw
kunajathasjaytanukkänti,kimsïristiukhamaraki.
22Ukapaqallquniwukawarminwawanïpxäna,janiwkuna
wawanïpkänti.
23Ukhamasti,jiwatatjaktkaniukaurunxa,¿khitin
warmipasjupanakatutjani?paqallqunixwarmiparuw
jaqichasipxäna.
24Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Janitjumanacajj
pantjasipctajja,janucajjDiosanQellqatanacapjan
yatipctajja?
25Kunapachatixjiwatanaktaypitjaktapxaniukhaxa,janiw
jaqichasxapxaniti,janirakiwjaqichasiñaruschuratäpkaniti.
janukastialaxpachankirangelanakjamawsarnaqapxi.
26Jiwatanakaxjaktapxaniukxa,¿janitMoisesanlibropan
liyt'apxtaxa,kunjämtixch'uxñaquqataypinDiosaxjupar
siskäna:“NayaxAbrahamanDiosapawa,Isaacan
Diosapawa,JacobunDiosapawa”sasa?
27JupajjjaniwjiwatanakanDiosapakiti,janukasti
jakirinakanDiosapawa.
28Ukatstimäkamachiyatichiriwjutasinjupanakar
parlt'asipkänaukist'äna,jupanakaruxsumjaysatap
amuyasinxa,juparjiskt'äna:—¿Kawkïrisnayrïrkamachixa?
29Jesusastijuparuxsänwa:—Taqikamachinakatsipan
nayrïrkamachipaxakawa:“Israel,ist'am;TatituDiosasasti
mäsapaTatituwa.
30TatituDiosamaruwtaqichuymamampi,taqi
almamampi,taqiamuyumampi,taqich'amamampi
munasiñama.
31Payïristiakawa:“Jaqimasimaruxjumakipkarjam
munasim”sasa.Ukanakatsipanjuk'ampjach'akamachix
janiwutjkaspati.
32Ukatstiescribastijuparuxsänwa:—Walikiwa,yatichiri,
chiqawsistaxa,mäsapaDiosakiwutji.ucatjaniwmaynis
utjquiti,jupatsipansa.
33Taqichuymampi,taqiamuyumpi,taqialmampi,taqi
ch'amampi,jaqimasiparmunasiña,taqpachnakt'ayat
sacrificionakatsipansa,sacrificionakatsipansajuk'amp
askiwa.
34Jesusastiwaliamuyumpijaysatapuñjasaxsänwa:—
JaniwDiosanreinopatjayankktati—sasa.Ukatuka
qhepatjjajaniwkhitisjuparjisktʼañajjsarkänti.
35Jesusastitemplonyatichkasaxsänwa:—¿Kunjämarak
kamachiyatichirinakaxCristoxDavidanYuqapawsapxisti?
36DavitapachpawQullanAjayutuqisäna:“Tatitusti
Tatitujaruwsäna:“Kupiamparaxaruwqunt'asim,
uñisirinakamarkayumansayt'ayañkama”sasa.
37DavidpachpawTatitusasawsäna.¿Kawkitsajupajj
wawapajjjuti?Ukatcomunjaqinakaxkusisitawjupar
ist'apxäna.
38Yatichäwipanxjupanakaruxsänwa:—Escribanakat
amuyasipxam,jupanakaxjach'aisimpisthapt'atawsarañ
munapxi,qhatunakanaruntt'asiñmunapxi.
39Sinagoganakanjach'aqunuñanakasa,jach'autanakasa
jach'aphunchhäwinakanxa.
40Jupanakastiijmawarminakanutanakapmanq'antapxi,
mäjuk'apachawDiosarmayisipxi.
41Jesusastiqullqiimañutauñkatasinqunt'asisinuñjäna,
kunjamsajaqinakaxqullqiimañutaruchapxiukuñjäna.
35

38. MARCOS
42Ukatstimäpobreviudawarmiwjutäna,jupastipä
qollqejaqontäna,ukaqollqejjmäqollqechurirïnwa.
43UkatstiJesusaxdiscipulonakaparjawsasawsäna:—
Qhanaksapxsma,akapobreviudawarmixqullqiimañutar
uchapkiukanakatsipanjuk'ampmanq'antawayi.
44Taqeluratanakapajjwaljayänakapatjaqontapjjäna;
Ucampisjupajjpisinjakañapsa,taqekunatïutjkäna
ukanaksa,taqejakañapsaaptʼasïna.
13JAQTHAPI
1Tatitunutapatmistunkänaukhawmädiscipulopajjjupar
säna:—Yatichiri,uñjamkunakastaqalanaka,kuna
edificionakasakanutji!
2Jesusastijuparuxsänwa:—¿Uñjtatiakajach'autanaka?
janiwmäqalasyaqhaqalapatxaruqhiparkaniti,janirakiw
t'unjatäkaniti.
3Olivosqullunqunt'atäkasinsti,Pedrompi,Santiagompi,
Juanampi,Andrésampixsapakiwjuparjiskt'apxäna.
4¿Kunapachasukanakajjpasaniukyatiyapjjeta?¿Kuna
unañchäwisutjani,kunapachatïtaqiukanakaxphuqhasini
ukhaxa?
5Jesusastijupanakaruxsänwa:—Amuyasipxam,jankhitis
sallqjapxätam.
6Waljaniwnayansutixarjutapxani,akhamsasa:“Nayax
Cristotwa”sasa.waljaniruwsallqjani.
7Kunapachatixnuwasiñanakist'apxäta,ch'axwäwinakat
arunakist'apxätaukhaxa,janaxsarapxamti.ukampis
tukusiñapaxjaniwjichhakamaxutjkaniti.
8Mämarkanakawyaqhamarkanakarsartani,märeinojj
märeinocontrawsartani,uraqkhathatinakajjkunayman
cheqanakanwautjani,mach'anaka,janwalt'äwinakaw
utjani.
9Ukampisamuyasipxam,jupanakaw jach'a
tantachäwinakar katuyapxätam.Sinagoganakansti
jawq'jatäpxätawa,nayalaykuwapnaqirinakampi,reyinakan
nayraqataparirpatäpxäta,jupanakcontrayatiyañataki.
10Sumayatiyäwinakaxtaqimarkanakaruwnayraqat
yatiyasiñapa.
11Kunapachatixirpapxätam,katuyapkätamukkhaxa,jan
amuyt'asimtikuntixparlapxäta,janirakiwamtapkätati,jan
ukastikuntixukahorasanchurapkätamukarsupxam,janiw
jumanakaxarsupktati,janukastiQullanAjayusatawa.
12Jichhastijilatajjjilaparjiwayañkamawaljantani,
awkipastiyoqaparuwaljantani.Wawanakaxawktaykapar
contrawsartasipxani,jiwayapxarakiniwa”sasa.
13Nayansutixlaykuxtaqiniwuñisipxätam,ukampis
khititixtukuykamaguantaniukaxqhispiyatäniwa.
14KunapachatixDanielprofetaxajjsarkañajjsarkañ
ajjsarkañajjsarkañajjsarkañuñjapjjäta,kawkhantïjan
wakiskañapäkiukacheqansaytʼatäskiruñjapjjätaukhajja,
khititejjliytʼkiukajjamuyañapawa,Judeankirjaqenakajj
qollunakarjaltjjapjjpan.
15Utapatxankirjaqixjaniwutaparmantañapäkiti,
janirakiwutapatkunsapsuñatakismantañapäkiti.
16Khititejjpampankaskiukajja,jankuttʼankpantiisi
apthapisiñataki.
17¡Ayusurïpkiukanakata,ukaurunakanñuñuskir
wawanakata!
18Jumanakaxjanjuyphipachanjaltxapxañamatakiw
mayipxsma.
19Ukaurunakant'aqhisiñanakaxutjani,kunjamtïDiosax
lurkänaukaqalltatpachjanutjkänti,janirakiwutjkaniti.
20Tatituxukaurunakjisk'aptaykaspänaukhaxa,janiw
khitisqhispiyatäkaspati,janukastiajllitajllitanaka
laykurakiwukaurunakjisk'achawayi.
21Maynitixjumanakarsapxätam:‘AkanwaCristoxa’sasa.
janukax,uñtapxam,jupaxukankaskiwa;janjupar
iyawsapjjamti:
22K'ariCristonaka,k'ariprofetanakassartanipxani,
unañchanaka,muspharkañanakuñacht'ayapxani,ajllit
jaqinakarsallqjañataki.
23Ukampisamuyasipxam,nayastitaqikunsayatiyapxsma.
24Ukaurunakanjja,ukatʼaqhesiñqhepatjja,intejj
chʼamaktʼaniwa,phajjsijjjaniwqhantʼkaniti.
25Alaxpachankirwarawaranakaxt'unjatäniwa,
alaxpachankirch'amanakaskhathatt'atäniwa.
26UkapachawJaqinYuqaparuxjach'ach'amampi,jach'a
kankañampiqinayanaktaypinjutaskiruñjapxani.
27Ukatstiangelanakaparuwkhithani,ajllitmasinakapar
pusithayattantacht'ani,akaoraqtukuyatatalaxpacha
tukuykama.
28Jichhastihigoquqatmäuñacht'äwiyatiqapxam;
Kunapachatixramapaxwalich'ullqhi,laphinakapasmistki
ukkhaxa,jumanakaxyatipxtawa,juyphipacha
jak'ankxatapa.
29Jumanakastiukhamarakiwukajanwalt'äwinak
uñjapxäta,punkunakanjak'ankxatapyatipxam.
30Qhanakwasapxsma,akapachaxjaniwtukuskaniti,taqi
akanakphuqhañkama.
31Alaxpachasaakapachasatukusxaniwa,ukampis
arunakaxaxjaniwtukuskaniti.
32Ukaurutsa,ukahorasatsajaniwkhitisyatkiti,ni
alaxpachankirangelanakasniYuqasa,janukastiAwkiw
uñt'i.
33Jumanakaxamuyasipxam,mayisipxam,kunapachasuka
pachaxpuriniukjaniwyatipktati.
34JaqinYuqapaxmäjach'athakhinjamsaraskirjaqir
uñtatawa,jupaxutapatmistusawuywatanakaparu,sapa
mayniruluräwinakapchuräna,punkuuñjirirus
uñjañapatakiwmayïna.
35Jumanakaxamuyasipxam,kunapachasutaapnaqirix
jutaniukjaniwyatipktati,jayp'u,chikaaruma,wallpa
warari,alwa.
36Ukhamatmäakatjamatjutasinikiskir
jikxatapxañamataki.
37Kuntïsapksmaukjja,taqeniruwsapjjsma:
¡Amuyasipkakim”sasa.
14JAQTHAPI
1PäurutstiPascuafiesta,janlevadurant'ant'a
phunchhäwiwutjäna,sacerdotenakanjilïrinakapampi,
escribanakampisti,kunjamsa juparkatuntasin
jiwayapxaspänaukthaqhapxäna.
2Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiwfiestaurunjan
walt'ayasiñapäkiti.
3BetaniamarkanleprausunSimonanutapanmanq'añutan
qunt'atäskänaukhaxa,mäwarmiwjutäna,mäalabastro
cajaapt'ata.ukatstiukacajap'akjasawp'iqiparwarxatäna.
4Yaqhepajjwalcolerasipjjäna,akhamsasa:“¿Kunatsauka
qʼapkirqollajjinachʼusartukuwaypacha?”
36

39. MARCOS
5Inaskimsapatakqullqitjilaaljatäspa,ukatpisinkirinakar
churasispa.Ucatjupanacacontrawarnaqasipjjäna.
6Jesusastisarakïnwa:—Janjaytanukum;¿kunatsajupar
t'aqhisiyapxtaxa?jupaxnayaruxmäsumaluräwilurawayi.
7Wajchanakaxjumanakampchikäpxapuniwa,munapkäta
ukapachastiaskinaklurapxasmawa.
8Jupajjkuntïlurirjamäkänauklurawayi,nayratpachwa
cuerpojarimtʼañatakejjjawilltʼirjuti.
9Qhanakwasapxsma,kawkintixakasumayatiyäwinakax
akaoraqpachanyatiyatäni,ukhamarakiwukawarmin
luratapatamtasipxani.
10JudasIscariotestitunkapayanjaqinakatmaynïriwjilïr
sacerdotenakanukarsaräna,jupanakaraljantañataki.
11Ukist'asaxwalkusisipxäna,qullqichurañarsupxäna.
Ukatkunjamsajankʼakaljantaspaukthaqäna.
12Nayrïrurujanlevadurant'ant'amanq'añurusti,Pascua
manq'añmanq'añqalltapxänaukhaxa,discipulonakapax
juparuxsapxarakïnwa:—¿KawkirusPascuamanq'añ
wakicht'irsarañmunta?
13Ukatstipädiscipuloparuwkhithäna,akhamsasa:
“Markarsarapxam,ukanstimäumaphuch'uapt'atjaqiw
jikisipxäta.
14Kawkirutixmantanixa,utapankirjaqiruxsapxam:
“Yatichirixsiwa:“¿KawkinkisinvitadonakaxampiPascua
manqʼañutaxa?”
15Jupastimäjach'autauñacht'ayapxätam,ukautaxsuma
wakicht'atawa.
16Discipulonakapajjmarkarsarasinjja,kunjamtïJesusajj
siskänaukhamarjamawjikjjatapjjäna.
17Jayp'uruxtunkapayanjaqinakampchikawjutäna.
18Manq'asinqunt'atäsipkänukkhasti,Jesusaxsänwa:—
Qhanaksapxsma,jumanakatmayniwnayampchika
manq'askiukaxaljantani—sasa.
19Jupanakastillakisiñqalltapxäna,ukatmaynit
maynikamawjuparuxsapxäna:—¿Nayati?maynisti
sarakïnwa:—¿Nayati?
20Jesusastijupanakaruxsänwa:—Tunkapayanjaqinakat
maynïriwnayampchikaplatomanqharch'allt'asiski—sasa.
21ChiqpachansaJaqinYuqapaxsaraski,kunjämtix
Qillqatansiskiukhama.ukajaqitakixwaliaskïspawa,
janitixnaskaspänukhaxa.
22Manq'asipkänukkhasti,Jesusaxt'ant'aaptasin
bendicisawp'akjasinjupanakarchuräna,ukatstisänwa:—
Apthapipxam,manq'apxam!
23Ukatstiukacopaaptasinyuspärañtukuyasaxjupanakar
churäna.
24Jesusastijupanakaruxsänwa:—Akaxmachaq
arust'äwinwilajawa,waljanitakwartata—sasa.
25Qhanakwasapjjsma,janiwmayampsauvaachunak
umañmunjjäti,DiosanReinopanmachaqachunakumañ
urukama.
26Mäq'uchuq'ucht'asinsti,Olivosqulluruwsarapxäna.
27Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jichhaarumajjtaqeniw
nayatchuymustʼayapjjäta,Qellqatanjjaakhamsiwa:
“Awatirirojjnuwjarakïwa,ovejanakastichʼeqtʼatäniwa”
sasa.
28Nayajjjaktjjäukaqhepatjja,Galilearuwjumanak
nayraqatansarjjä.
29Pedrostijuparuxsänwa:—Taqinischuym
ust'ayasipkchisa,janiwnayaxchuymust'aykäti—sasa.
30Jesusastijuparuxsänwa:—Qhanaksapxsma,jichhüru,
jichhürarumaxjanïrgalloxpäkutiart'kipanxa,kimsa
kutiwnayarjanuñt'ayista—sasa.
31Jesusastijuk'ampch'amampiwarsüna:“Nayatix
jumampchikjiwañajaxa,janiwkunapachasjan
uñt'aykämati”sasa.Ukhamarakiwtaqinixsapxaraki.
32Getsemanísatcheqaruwpuripjjäna,jupasti
discipulonakaparsänwa:“Akanqontʼasipjjam,nayajj
mayisiñkama”sasa.
33UkatstiPedrompiru,Santiagompiru,Juanampiruw
irpäna,ukatstiwalmuspharäna,walillakt'atawuñjasïna.
34Jupanakarojjsarakïnwa:—Nayanalmajajjjiwañkamaw
walllakisi.
35Jupajjmäjukʼanayrarsartasaworaqerqontʼasisin
Diosatmayisïna,ukhamattiempojjpasañapataki.
36Jupastisarakïnwa:—Abba,Awki,taqikunasjumatakix
ch'amakïskiwa.akacopaapt'asim,ukampisjaniwkuntix
nayaxmunktaukxa,janukastikuntixjumaxmunktaukxa
—sasa.
37Jupastijupanakaruxikiskirjikxatäna,ukatPedrorux
säna:—Simón,¿jumaxikisktati?¿Janitmähoras
uñch'ukisma?
38Jumanakaxamuyasipxam,mayisipxam,yant'anakarjan
mantapxañamataki.Chiqpachansaajayuxwakichtʼatawa,
ukampisjañchixjanchʼamanïxiwa.
39UkatstimayampsarasawDiosarmayisïna,ukapachpa
arunaksaarsüna.
40Kuttʼanjjasajja,wasitatwaikiskirjikjjatäna,
nayranakapajjwalillakkañänwa,janirakiwkunsajupar
jaysañyatipkänti.
41Kimsïrkutijutasinstijupanakaruxsänwa:—Jichhax
ikipxam,samart'apxam.uñjapxam,JaqinYuqapax
juchararanakanamparaparkatuyatäxiwa.
42Sartapxam,sarapxañäni;uñt'apxam,khititixnayar
aljantkituukaxjak'ankxiwa—sasa.
43UkspachawJudasjupaxtunkapayanjaqinakatmaynïri,
jupampchikjutäna,jupampchikastiwaljajaqinakaw
espadanakampi, thujrunakampi, sacerdotenakan
jilïrinakapampi,escribanakampi,jilïrirpirinakampi.
44Juparaljantirixmächimpuuñacht'ayäna,akhamsasa:
“Khitirutixjamp'att'käukaxjupaw”sasa.apxarupxam,jan
kunausunirpapxam.
45UkatstiJesusaxjank'akiwjupanukarsaräna,ukat
sarakïna:—Yatichiri,yatichiri!ukatstijamp’att’äna.
46Jupanakastiamparanakapluqxatasinkatuntapxäna.
47Ukansaytʼatäsipkänaukanakatmaynïrejjmäespada
aptʼasisawjilïrsacerdotenmäesclavoparjawqʼjäna,
jiñchupsakhuchhuqarakïna.
48Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Jumanakaxmä
lunthataruñtatespadanakampi,thujrunakampinayar
katuntañatakmistunipxta?
49Nayastisapüruwjumanakampchikatemplon
yatichaskäyäta,ukampisjaniwnayarirpapkistati.
50TaqeniwJesusarjaytanukupjjäna,jaltjjapjjäna.
51Ukatstimäwaynawq'alajanchiparliwxatatalinotela
apt'ataarktäna.waynanakawjuparkatuntapxäna.
52Ukatstilinotelajaytasinq'alajanisint'ijtxäna.
53UkatstiJesusaruxjilïrsacerdotenukarirpapxäna,
sacerdotenakanjilïrinakapampi,jilïrirpirinakampi,
kamachi yatichirinakampix jupamp chikaw
tantachasipxäna.
54Pedrostijayatarktasawjilïrsacerdotenutaparmantäna.
37

40. MARCOS
55Jilïrsacerdotenakasa,TatitunTantachäwinkirinakasa,
Jesusarjiwayañatakejjmäqhanañchäwithaqhapjjäna.ukat
janiwkhitirusjikxatkänti.
56Waljaniwjupacontrak'arinakarsupxäna,ukampis
jupanakanarsutanakapaxjaniwmäkipkänti.
57Yaqhepajjjupacontrawkʼarinakparläna,akhamsasa:
58Juparist'apxtwa:“Amparampiluratakatemplot'unjä,
kimsaurutstiyaqhajanamparanilurattemplolurarakï”
sasa.
59Ukampisjupanakanarsutanakapasjaniwmäamtar
puripkänti.
60Jilïrsacerdotestiukataypinsayt'asisinJesusarjiskt'äna:
—¿Janitkunsjayskta?¿Kunatsaakajaqinakaxjuma
contraxqhanañchapxi?
61UkampisJesusaxamukt'asïnwa,janiwkunsjayskänti.
Jilïrsacerdotestimayampjiskt'äna:—¿JumastiDiosan
Yuqapäktati?
62Jesusastisarakïnwa:—Nayaxätwa,JaqinYuqaparuw
ch'amankupïxapanqunt'atäskiruñjapxäta,alaxpachan
qinayanaktaypinjutaskiruñjapxäta—sasa.
63Jilïrsacerdotexisinakch'iyjasawsäna:—¿Kunatsa
juk'ampqhanañchirinakaxmunasini?
64JumanakaxDiosarjanwaliarunakist'apxtaxa.Ukat
taqiniwjiwañatjuchañchapxäna.
65Yaqhepanakastithuqhuñqalltapxäna,ajanupar
ch'uqt'asipxäna,jawq'japxäna,sapxarakïnwa:“Profesaru”
sasa.
66Pedroxpalaciomanqhankkänaukhaxa,jilïrsacerdoten
mäsirvientapawjutäna.
67Pedrorjunt'uchasiruñjasasti,juparuñkatasawsäna:—
JumastiNazaretmarkankirJesusampïskaraktawa—sasa.
68Ucampisjupajjarsüna:“Janiwyatkti,janirakiwkuntï
sisktaukamuykti”sasa.Ukatstiukap'iyaruw
mistuwayxäna;ukatgallotripulaciónukanakasutjarakiwa.
69Mäsirvientawarmistiwasitatuñjäna,ukatukajakʼankir
jaqenakarojjakhamsänwa:“Akajjjupanakatmaynïriwa”
sasa.
70Ucatstimayamparsüna.Mäjuk'apachatsti,jak'ankir
jaqinakaxwasitatPedrorsapxäna:—Chiqpachansajumax
jupanakatmaynïrïtawa.
71UkampisJesusaxñanqhachañqalltäna,juramento
lurarakïna,akhamsasa:—Janiwnayaxakajaqituñt'kti,
khitirutixjumanakaxparlapktaukajaqirux—sasa.
72Ukatpayïrkutixgalloxjalnaqäna.PedrostiJesusajj
siskänaukaarunakamtayäna:“Janïrgallojjpäkuti
artʼkipanjja,kimsakutiwnayarjanuñtʼirïta”sasa.Uk
amuyt'asaxjachäna.
15JAQTHAPI
1Alwatpachawjilïrsacerdotenakaxjilïrirpirinakampi,
escribanakampi, Tatitun Tantachäwinkirinakamp
aruskipt'apxäna,ukatstiJesusarchint'apxäna,ukatPilator
katuyapxäna.
2Pilatostijuparjiskt'äna:—¿Jumastijudionakanreyipätati?
Jesusastijuparuxsänwa:—Jumawukhamsistaxa—sasa.
3Jilïrsacerdotenakaxwaljatuqinakatjuchañchapxäna,
ukampisjupaxjaniwkunsjayskänti.
4Pilatostimayampjiskt'äna:—¿Janitkunsjayskta?uñjam,
waljaarunakwajumarjanwalt'ayañatakarsupki—sasa.
5UkampisJesusaxjaniwkunsjayskänti.ukhamatwa
Pilatojjmuspharäna.
6UkafiestanstiJesusaxmäkatuntatjaqiruwantutäna,
khitirutixjupanakaxmunapkänukanakaru.
7UkatstiBarrabássutinimäjaqiwutjäna,jupampchika
ch'axwirinakampchikawkatuntatikiskäna,jupastiuka
kutkatasirjaqinakampchikawjaqirjiwayatayna.
8Jaqinakastijach'atjach'atarnaqasipxäna,kunjämtix
jupanakaruxnayrjaxlurkataynaukhamlurañapataki.
9Pilatostijupanakaruxsänwa:—¿Jumanakaxjudionakan
Reyiparantutañmunapxtati?
10Jupastisacerdotenakanjilïrinakapanenvidiasitap
laykuwjuparkatuyapjjatapyatïna.
11JilïrsacerdotenakaxBarrabasarantutañapatakix
jaqinakaruxch'amanchapxäna.
12Pilatostimayampjupanakarsarakïnwa:—Ukhamasti,
¿jumanakaxjudionakanReyipasasinsapktaukajaqirux
kunlurañsmunapxtaxa?
13Ukatstimayampiwart'asipxäna:—Ch'akkatapxam—
sasa.
14Pilatostijupanakaruxsänwa:—¿Kunajanwalinaksa
lurpacha?Jupanakastijuk'ampjach'atart'asipxäna:
“Ch'akkatapxam”sasa.
15UkatwaPilatojjjaqenakarkusisiyañmunasajj
Barrabasar antutäna, Jesusarus jawqʼjäna,
chʼakkatatäñapataki.
16SoldadonakaxPraetoriosatäkisukautaruwirpapxäna.
ukattaqpachtamajaqinakaruwjawsapxi.
17Ukxarustimoradoisimpiwisthapiyapxäna,ch'aphinakat
luratcoronampiwp'iqiparuchapxäna.
18Ukatstiaruntt'añqalltapxäna:—¡Aruntt'apxam,
judionakanreyipa!
19Ukxarustip'iqiparuwmäcañampijawq'japxäna,ukatsti
thuqhupxäna,qunqurt'asisawyupaychapxäna.
20Jupatsawkasisinsti,moradoisiapsusipxäna,ukatsti
jupanisinakuchasipxäna,ukatstich'akkatañatakiw
irpapxäna.
21UkatstiSimónsatCirenemarkankirmäjaqiruwcruzap
aptʼasiñapatakwaytʼapxi,jupastiukachiqatmistüna.
22UkatstiGólgotasatchiqaruwirpapxäna,ukaxakham
sañmuni:“P’iqich’akha”sasa.
23Jupanakastimirrasatvinoumt'ayapxäna,ukampisjupax
janiwkatuqkänti.
24Jesusarch'akkatasinsti,isinakapt'aqanuqapxäna,sapa
mayninapt'asitapa.
25Kimsïrhorasaruwch'akkatapxäna.
26Jupanjuchañchäwipanjja,akhamqellqatänwa:
“Judionakanreyipa”sasa.
27Jupampchikastipälunthataruwch'akkatapxi.maynix
kupiamparapankiwa,maynistich'iqaamparapankiwa.
28Qillqataxphuqhasxänwa,siwa:“Jupaxjucha
luririnakampchikawjakthapita”sasa.
29Ukachiqatpasañmunirinakaxp'iqipch'allxtasaw
juparuxjisk'achapxäna,akhamsasa:—¡Ay,jumawtemplo
t'unjaskta,kimsaurutsayt'ayasktaxa.
30Jumapachpaqhespiyasim,cruzatsaraqam.
31Ukhamarakiwjilïrsacerdotenakaxescribanakampchika
sawkasipxäna:—Jupawmayninakarqhispiyawayi.jupa
pachpaxjaniwqhispiyañjamäkiti.
32IsraelanReyipaCristoxcruzansaraqapan,ukhamat
uñjañasawa,iyawsañasataki.Jesusampchikach'akkatat
jaqinakaxjuparjisk'achapxäna.
33Suxtahoraspurinxänaukhaxa,llätunkjayp'ukamaw
uraqixch'amakt'äna.
38

41. MARCOS
34Niyallätunkhorasarojja,Jesusajjjachʼatartʼäna:“¿Eloi,
Eloi,lamasabactani?”Ukastiakhamsañmuni:“Diosaxay,
Diosaxay,¿kunatsajaytanukustasti?”
35Ukajak'ansayt'atäpkänukanakatyaqhepajjukist'asaw
sapjjäna:“Eliasaruwjawsaski”sasa.
36Maynixt'ijtasinmäesponjaphuqt'atvinagre
phuqt'ayäna,ukatstimäcañapatxaruwuchasïna,ukatsti
umañchuräna,akhamsasa:—Jansa.Eliasajjjupar
apaqañatakjutaspatijanichaukuñjañäni.
37Jesusastijach'atart'asïna,ukatstiajayuxjaytxarakïnwa.
38Templonvelopajjpatataynachkamawpächʼiyjatäjjäna.
39Ukjjarussaytʼatäskänaukacapitanajjakhamsänwa:
“CheqpachansaakajaqejjDiosanYoqapawa”sasa.
40Jayankirwarminakawuñch'ukisipkäna,jupanak
taypinstiMagdalenaMaría,Santiagojisk'a,Joséchachan
taykapa,Salomésatwarmintaykapa.
41(JupastiGalileankkänaukapachasti,jupampchikaw
Jerusalénmarkarsarapxäna.
42Kunapachatixjayp'uxpurinxänukkhaxa,
wakicht'asiñapänwa,mäarunxa,samarañurujanïr
purinkipanwa.
43ArimateamarkankirJoseyastiwalisumaewjjtʼirïnwa,
jupastiDiosanReinopsuytʼirïnwa,jupastijanajjsartʼasaw
Pilatonukarsaräna,Jesusancuerpopsawalmunäna.
44Pilatostiniyajiwatäxchijanichaukxawalmuspharäna,
ukatsticapitanaruwjawsäna,ukatstijuparjiskt'äna:
45Ukyatisinsti,ukajanchipajjJosearuwkatuyäna.
46Jesusastisumalinoalasïna,ukatstilinompiw
chint'ayäna,ukatstimäsepulturaruwucharakïna,uka
sepulturaxmäqalatk'uchirt'atänwa,ukatstimäqalampiw
sepulturapunkurliwxatäna.
47MagdalenaMariampi,JoseanMaríataykapampisti,
kawkhantïJesusanikintatäkänukuñjapxäna.
16JAQTHAPI
1Sábadourojjpasjjänaukhajja,MagdalenaMaría,
Santiagontaykapa,Salomesatchachansumaqʼapkir
qollanakalasipjjäna,ukhamatjuparjawilltʼir
jutapjjañapataki.
2Semanannayrïrurupajjwalialwatsepulturarpuripjjäna,
Intijalsunjja.
3Jupanakastijupanakkamawjiskt'asipxäna:—¿Khitis
sepulturapunkutq'alapaqapxitani?
4Ukxarusti,ukaqalaxliwxatatuñjapxäna,wali
jach'apuniwa.
5Sepulturarmantasasti,mäwaynaruwuñjapxäna,uka
waynaruwkupitoqenqunt'atäskäna,mäjach'ajanq'u
isimpiisthapt'ata.ucatjupanacajjwalajjsarapjjäna.
6Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janaxsarapxamti,
NazaretmarkankirJesusarch'akkatatthaqhapxtaxa.jupax
janiwakankiti,kawkharutixikipkänukuñjapxam—sasa.
7Ucampissarapjjam,discipulonakaparu,Pedrorus
yatiyapjjam,jupajjGalilearuwnayräjjamsarani.
8Jupanakastijank'akiwsepulturatjaltxapxäna.Jupanakasti
khathatt'asisawmuspharapjjäna,janirakiwkhitiruskuns
sapkänti.ajjsarapjjataplaycu.
9Jesusaxsemanannayrïruruxwalialwatjaktxänaukhaxa,
MaríaMagdalenaruwnayraqatuñstäna,jupatpaqallqu
saxranakjaqsuwayxäna.
10Ukatstijupampchiksarnaqirjaqinakaryatiyiriwsaräna,
jupanakaxjachapxänwa,jachapxarakïna.
11JupanakastiJesusanjakatapist'asaxjaniwiyawsapkänti.
12Ukaqhepatjja,yaqhauñnaqatpäjaqeruwuñstäna,
jupanakajjyaqhacheqarsarasipkänaukhajja.
13Jupanakastisarasinjiwatanakaryatiyapxäna.
14Ukaqhipatsti,tunkamayanjaqinakaruxmanq'añan
qunt'atäsipkänukhawuñstäna,ukatstijaniyawsäwipampi,
qalachuymanïtapampiwjupanakartuqinuqäna.
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—Taqeakapachar
sarapjjam,sumayatiyäwinakyatiyapjjamtaqejakenacaru
—sasa.
16Khititejjiyawski,bautisatäkiukajja,qhespiyatäniwa.
ukampiskhititixjaniyawskiukaxjuchañchatäniwa.
17Ukachimpunakaxiyawsirinakaruwarktani;Nayan
sutixaruwsaxranakarjaqunukupxani;machaqarunak
parlapxani;
18Jupanakaxkatarinakapthapipxani;kunajiwayiryänaksa
umapxanixa,janiwjupanakaruxkunajanwalt'aykaniti;
usutanakaruxamparanakapluqxatapxani,ukatsti
waliptapxani”sasa.
19Tatituxjupanakampparlxänaukaqhipatsti,
alaxpacharuwkatuqatäxäna,ukatstiDiosankupïxaparuw
qunt'asïna.
20Jupanakastimistusawtaqichiqanyatiyapxäna,Tatitux
jupanakampchikawirnaqäna,señalanakampiarktasa.
Amén.
39

42. Lucas
1JAQTHAPI
1Kunatixjiwasanaktaypinchiqpachapuniiyawsatäki
ukanakyatiyañatakixwaljanipuniwamparaparpuripxi.
2Jupanakastiqalltatpachuñjirinaka,Diosanarunakap
luqtirinakäpjjänwa.
3Nayatakixwaliaskipunïnwa,nayratpachtaqikunssum
amuyt'atajatxa,jumarmäsumaqillqatqillqañaxa,wali
sumaTeófilo.
4Ukhamatwayatiñama,kunanakatïyatichapktaukanakajj
cheqäskapuniti.
5JudeankirHerodesreyinurunakapanjja,Zacaríassutini
mäsacerdotewutjäna,jupastiAaronanphuchanakapat
jutirïnwa,jupastiElisabetsatänwa.
6PanpachaniwDiosnayraqatanaskijaqinakäpxäna,
Tatituntaqikamachinakaparjama,kamachinakaparjamajan
juchanisarnaqapxäna.
7Jupanakastijaniwwawanïpkänti,kunattixElisabetaxjan
wawanïxänwa,panpachaniwwalimaranïxapxäna.
8JupajjDiosnayraqatansacerdotjamirnaqtʼaskänaukhajj
kunjämtejjlurkänaukarjamawsacerdotjamirnaqtʼaskäna.
9Sacerdotenakancostumbreparjamajja,Tatituntemplopar
mantkänaukhajjinciensonakhantayañapänwa.
10Inciensowaxt'añhorasastitaqpachjaqinakaxanqan
mayisipkäna.
11UcatstiTatitunmäangelapawuñstäna,inciensoaltar
kupitoqensaytʼatäskäna.
12Zacariasajjjuparuñjasajjwalllakisïna,ajjsarañawjupar
purïna.
13Angelastijuparuxsänwa:—Zacarías,janaxsaramti,
mayisitamaxist'atawa.Elisabetwarmimastimäyuqall
wawawyuripxätam,ukatstiJuansutimpiwsutichapxäta”
sasa.
14Jumastikusisiñampikusisiñampiwutjäta;Waljaniw
yurïwipatkusisipxani.
15JupajjTatitunnayraqatapanjach'ajaqëniwa,janirakiw
vinosa,machjayirumañanaksaumkaniti.Taykapan
purakapatpachawQullanAjayumpiphuqt'atäni.
16WaljaisraelitanakaruwTatituDiosaparkutt'ani.
17Eliasanajayupampi,ch'amapampi,awkinakanchuymap
wawanakaparkutt'ayañataki,janist'irinakarusaskijaqin
yatiñkankañaparkutt'ayañataki.Tatiturwakicht'atmarkar
wakicht'añataki.
18Zacariasastiangelaruxsänwa:—¿Kunatsaukyatxa?
Nayajjchuymankipstatjaqëjjtwa,warmijastiwali
maranïjjewa.
19Angelastijuparuxsänwa:—NayaxGabrielätwa,Diosan
nayraqatapansayt'atäskta.Nayastijumampparliri,aca
sumayatiyäwinakyatiyañajataki.
20Ukatsti,jumajjamuktʼätawa,janiwparlañpuedkätati,
ucalurañanakphoqasiñapkama,kunatejjarunakjjarojjjan
creyktati,ukaarunakajjhorasaparuwphoqasini.
21JaqinakastiZacariasarsuyt'apxäna,Tatitunutapanwalja
tiempoqhiparatapatxawalmuspharapxäna.
22Mistxasinstijaniwjupanakampparlañpuedkänti,
jupanakajjtemplonmäunañchäwiuñjatapamuyapjjäna.
23Yatiqañurunakaxtukuyxänaukkhasti,utaparuw
sarxäna.
24Ukaurunakqhipatsti,Elisabetwarmipaxusurïxänwa,
phisqaphaxsiwimantasïna.
25Tatituxukhamlurawayitu,nayaruñch'ukiskituuka
urunakanxa,jaqinaktaypinjisk'achasiñaxapaqañataki.
26Sojjtaphajjsirojja,GabrielangelajjGalileankirNazaret
satmarkaruwDiosankhitantäna.
27MävirgenwarmejjDavidanfamiliapatjutirJosésat
chachampiwcasarasiñatakcasarasïna.ukavirgentawaqun
sutipaxMaríasatawa.
28Angelastijuparjak'achasisinsänwa:—Aruntt'am,wali
khuyapt'ayasirïta,Tatituxjumampïskiwa.
29Juparuñjasasti,ukawarminarsutapatxawalpun
llakisïna,ukatkunjamaruntt'añaswakisispauk
amuyt'arakïna.
30Angelastijuparuxsänwa:—María,janaxsaramti,
Diosankhuyapayasiñapkatuqtaxa—sasa.
31Ukatstipurakamanusurïta,mäyuqallwawa
wawachasïta,ukatstiJESUSsutimpiwsutichäta.
32Jupajjjach'ajaqëniwa,jach'aDiosanYoqapasatäniwa.
33JupawJacobunutapanwiñayatakapnaqani.reinopajj
janiwtukuskaniti”sasa.
34UkatMariaxangelaruxsäna:—¿Kunjämarakakax
pasanisti,janitixmäjaqiruñt'ktxa?
35Angelastijuparuxsänwa:—QullanAjayuxjumaruw
purini,jach'aDiosanch'amapawch'amakt'ayapxätam,
ukatwaqullanyänakaxjumatyurkiukaxDiosanYuqapa
satäni—sasa.
36Ukatsti,Elisabetprimomaxchuymankipstatäxasaxmä
yuqallwawawusurïna.
37Diosatakixjaniwkunasjanch'amäkaniti.
38Mariastisarakïnwa:—Uñtapxam,Tatitunsirvientapa.
arumarjamnayatakukhamäpan”sasa.Ucatangelajjjupat
sarjjäna.
39UkaurunakanstiMariaxsartasinxjank'akiwqullu
pataruwsaräna,Judámarkaruwsaräna.
40ZacariasanutaparmantasinstiElisabetararuntt'äna.
41ElisabetaxMarianaruntatapist'asinxa,wawax
purakapanjaltawayxäna.ElisabetastiQullanAjayun
phuqt'atänwa.
42Jupastijach'atarsüna:—Warminaktaypinbendicitawa,
purakamanachupaxbendicitawa—sasa.
43¿Kawkitsaakaxnayatakixutji,Tatituntaykapaxnayan
ukarjutañapatakisti?
44Aruntt'asktaukaaruist'asinxa,wawaxpurakajan
kusisiñatjaltawayxäna.
45Khititejjiyawskiukajjkusisiñaniwa,Tatitun
yatiyatapajjphoqasiniwa.
46Mariastisarakïnwa:—AlmajaxTatiturjach'añchaski.
47NayanajayujastiDiosQhispiyirijampiwkusisiyi.
48Jupajjsirvientapanjiskʼajañchinïtapuñji,jichhat
uksarojjtaqewawanakawnayarojjbendicionatsapjjetani.
49Ch'amanikhititixjach'aluräwinaklurawayitu.sutipax
qullanawa.
50Juparajjsaririnakarojjwaljamaranakawkhuyaptʼayasi.
51Jupajjamparapampiwchʼamuñachtʼayi;jach'ajach'a
tukurinakarux chuymanakapan amuyunakapan
ch'iqiyawayi.
52Ch'amanjaqinakaruxqunt'asiñanakapatjaqunuqawayi,
jisk'ajaqinakarjach'araptaraki.
53Jupawmanq'atawtjatanakaruxaskiyänakampi
phuqt'ayi;qamirinakarusch'usaruwkhithawayi.
54JupajjkhuyapayasiñapatamtasisawIsraelesclavopar
chʼamachasïna.
40

43. LUCAS
55Kunjämtixnayraawkinakasaru,Abrahamampiru,
wawanakaparwiñayataksiskänaukhama.
56Mariastiniyakimsaphajjsiwjupampchikjakasïna,
ukatstiutaparuwkuttʼjjäna.
57Elisabetanususiñapkamajjtiempopajjpurinjjänwa.
ukatstimäyuqallwawawawachasïna.
58Jaqimasinakapasa,primonakapasa,Tatituxjupatwal
khuyapt'ayasiñapist'apxäna.Jupastijupampchikaw
kusisipjjäna.
59Ukatllätunkurusaraqataruwwawarcircuncisiónlurir
jutapxäna.JuparustiZacaríassasawsutichapxäna,awkipan
sutipxaru.
60Taykapastisarakïnwa:—Janiwukhamäkiti.Ucampis
jupajjJuansatäniwa”sasa.
61Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiwkhitiswila
masimatsaukasutimpuñt'atäkaspati—sasa.
62Ukxarustiawkiparuxmäseñallurapxäna,kunjamsa
jupaxjawsayañmunäna.
63Ukatstimäqillqañmesamayïna,akhamsasaw
qillqarakïna:“JupaxJuansatawa”sasa.Ukattaqiniw
muspharapxäna.
64Ukspachawlakapaxjist'arasïna,lakapasjist'arasïna,
ukatstiDiosarjach'añchäna.
65Ukajak'ankirinakastiajjsarañqalltapxäna,taqiuka
arunakxaJudeaqullunakanist'asipxäna.
66Taqikhitinakatixist'apkänukanakaxchuymanakapan
imt'asipxäna,akhamsasa:—¿Kunjämarakaka
wawaxäspasti?Tatitunamparapajjjupampchikäskänwa.
67ZacaríasawkipaxQullanAjayunphuqt'atawprofecía
arsüna.
68IsraelanTatitDiosapajjjach'añchatäpan;Jupaw
markaparvisitt'i,qhispiyaraki.
69Juparakiwmäwajjraqhespiyañatakutt'ayistu,David
uywatapanutapanjja.
70Kunjämtixjupaxqullanprofetanakapanlakaptuqi
arskänaukhama.
71Ukhamatuñisirinakasatqhispiyatäñasataki,taqi
uñisirinakanamparapatqhispiyatäñasataki.
72Nayraawkinakasarkhuyapayasiñarsutäkiuk
phuqhañataki,qullanarust'äwipatamtañataki;
73Abrahanawkisaruxjuramentoarsüna.
74Jupajjuñisirinakasanamparapatqhespiyatäsajjjan
ajjsarasawjuparserviñasatakyanaptʼistaspa.
75Jupannayraqatapanqullankankañampi,chiqapar
uñjañampi,taqijakañurunakaxa.
76Jumasti,wawa,jach'aDiosanprofetapasatätawa,
Tatitun nayraqatapar sarañamawa thakinakap
wakicht'añataki.
77Juchanakapatpampachatäsinmarkaparqhispiyasiñ
yatiñapataki.
78Diosasankhuyapayasiñaptuqi;Ucampisalaxpachat
jutirurunakaxjutapxitu.
79Ch'amakan,jiwañanch'amakanqunt'atäpkiukanakar
qhant'ayañataki,kayunakassumankañthakinirpañataki.
80Wawaxwalich'amanïxänwa,wasarpampankaskänwa
Israelmarkaruñacht'ayañurukama.
2JAQTHAPI
1Ukaurunakansti,CesarAugustoxmäkamachiist'asïna,
taqiakapachanimpuestopayllatäñapataki.
2(CireniochachajjSiriamarkangobernadorapäkäna
ukhawukaimpuestopagañajjnayrïrkutilurasïna).
3Taqeniwimpuestopagañataksarjjapjjäna,sapamayniw
markaparsarjjapjjäna.
4JoseyastiGalileatNazaretmarkatmistusawJudeamarkar
saräna,DavidanmarkaparBelénsatäkisukaru.(kunatix
jupaxDavidanutapatukhamarakfamiliapatjutirïnwa:)
5Maríawarmipampchikaimpuestopayllatäñapa,
usurïtapa.
6Ukanjakapkänaukhajja,ukawarminususiñapäkänauka
urunakajjphoqhasjjänwa.
7Ukatstijilïryoqaparuwwawachasïna,ukatstimäisimpiw
chint'asïna,ukatstimäuywamanq'añutaruwikiyäna.
kunatixposadaukanxjaniwjupanakatakixmächiqax
utjkänti.
8Ukapachpamarkanjjaovejaawatirinakajjarumaw
ovejanakapuñjapjjäna.
9Tatitunangelapawjupanakxarpurinïna,Tatitunjach'a
kankañapawjupanakarmuyuntatqhant'äna.
10Angelastijupanacarojjsänwa:—Janajjsarapjjamti,
nayajjwalikusisitsumayatiyäwinakapanipjjsma,ucasti
taqejakenacaruwpurini—sasa.
11JichhüruwDavidanmarkapanmäQhispiyirinasïwi,
jupastiCristoTatituwa.
12Ucajjjumanacatakejjmäseñaläniwa;Jumanakaxuka
wawaruwjikxatapxäta,isimpisthapt'ata,mäuywamanq'añ
utanikiskiruñjapxäta.
13Mäakatjamatmäakatjamatwaljaalajjpachankir
ejercitonakajjangelampchikaDiosarjachʼañchapjjäna.
14Diosajjalajjpachanjachʼañchatäpan,akaoraqen
sumankañutjañapataki,jaqenakansumamunañapampi.
15Angelanakajjjupanakatalajjpacharsarjjapjjänaukhajja,
awatirinakajjmaynitmaynikamawsapjjäna:“Jichhajj
Belénmarkarsarapjjañäni,kunanakatïTatitojjyatiykiuk
uñjapjjañäni”sasajiwasaru.
16Ukatstijank'akiwpurinipxäna,Mariampiru,Joseampiru,
wawarusmäuywamanq'añutanikiskirjikxatapxäna.
17Ukuñjasajja,kunaarunaktïukawawatparlapkänauk
yatiyapjjäna.
18Ukist'irinakaxtaqiniwmuspharapxäna,kuntix
awatirinakaxjupanakaryatiyapkänukanakuñjasa.
19UcampisMariajjtaqeukanakimäna,chuymapansauka
toqetwalupʼïna.
20UwijaawatirinakaxDiosarjach'añchasa,jach'añchasa,
taqikuntixist'apkatayna,uñjapkataynaukanaklayku.
21Ukatllätunkuruwwawarcircuncisiónlurasïna,uka
sutixJESUSsatäxänwa,ukaangelaxjanïrusurïkänuka
sutimpiwsutichäna.
22 Kunapachatix Moisesan kamachiparjam
q'umachatäñapäkänukkhaxa,Jerusalénmarkaruw
apanipxäna,Tatituruñt'ayañataki.
23(KunjämtixTatitunkamachipanqillqatäkiukhama:
“Khitichachatixpurakapjist'arkiukaxTatitunqullan
satäniwa).
24Tatitunkamachipansiskiukarjamawmäsacrificio
loqtapjjañapa:“Mäparipaloma,janukajjpäpaloma”sasa.
25Jerusalénmarkanjja,Simeónsatmäjaqewutjäna.Uka
pachpajaqistichiqaparsarnaqirïnwa,Diosar
yupaychirirakiwa,Israelanchuymacht'äwipsuyt'äna.
26TatitunCristoparjanïruñjkasaxa,QullanAjaytuqiw
juparyatiyäna,jiwañarjanuñjañapataki.
41

44. LUCAS
27AjaytuqiwTatitunutaparmantäna,awktaykapax
Jesusanwawaparirpanipxäna,kamachirjamsarnaqañataki.
28UkatstiJesusaxamparatkatxarusawDiosar
jach'añchäna.
29Tatay,jichhastisirvirimaruxsumankañampsarxam,
arumarjama.
30Nayranakajajjjumanqhespiyasiñamuñjta.
31Jumawtaqijaqinakannayraqatapanwakicht'awayta;
32Mäqhana,janjudiöpkiukanakarqhant'ayañataki,Israel
markamanjach'akankañapqhant'ayañataki.
33KunanaktïjupatparlapkänaukanakuñjasajjJoseyampi
taykapampejjwalmuspharapjjäna.
34UkatSimeonaxjupanakarbendicïna,Mariataykaparux
sänwa:—AkawawaxIsraelanwaljajaqinakan
t'unjatäñapataki, jaktapxañapatakiw wakicht'ata.
uqhamaracmäunañchauñt'ayañataki,uqhamaracjanwali
arunakarsutäñapataki;
35(Jïsa,mäespadawalmamarch'allt'ani,)waljachuyman
amuyunakapaxqhanstañapataki.
36AsertributjutirFanuelchachanphuchapänwa,Anasat
mäprofeta,jupaxwalijilïrïnwa,paqallqmaraw
chachapampijakasïna.
37Jupajjniyapusitunkapusinimaraniviudawarmïnwa,
janiwtemplotsarjjänti,janukastiarumawuruyayunasa,
oracionampiDiosaryupaychäna.
38UkawarmejjukaratukiwTatituryuspäräna,Jerusalén
markanqhespiyasiñsuyapkänaukanakarojjjupat
parlarakïna.
39TaqikuntixTatitunkamachiparjamphuqhasaxGalilear
kutt'xapxäna,Nazaretmarkaparu.
40Wawaxwalich'amanïxänwa,yatiñkankañamp
phuqt'ata.
41AwktaykapaxsapamarawPascuafiestanJerusalén
markarsarapxirïna.
42Jesusaxtunkapayanmaranïxänukkhasti,Jerusalén
markaruwsarapxäna.
43Ukaurunakaxphuqhasxänukkhasti,JesusaxJerusalén
markanqhiparxäna.Joseyampitaykapampejjjaniwuk
yatipcänti.
44Jupanakasti,jupampchikäskaspaukhamamuyasaxmä
uruw sarapxäna.wilamasinakapampi,uñt'at
masinakapampixjuparthaqhapxäna.
45Juparjanjikxatasinsti,Jerusalénmarkaruwkutt'xapxäna,
juparthaqhañataki.
46Kimsaurutsti,Diosaryupaychañutanqullirinaktaypin
qunt'atäskirjikxatapxäna,jupanakarist'asa,jupanakar
jiskt'asa.
47Taqikhitinakatixjuparist'apkänukanakaxwal
muspharapxäna,juparamuyt'asa,jaysäwinakapuñjasa.
48Juparuñjasaxwalmuspharapxäna,taykapaxjuparux
sänwa:—Wawa,¿kunatsaukhamlurapxista?uñjam,
awkimampinayampejjwalillakitawthaqapjjsma.
49Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunjämaraknayar
thaqhapxistasti?¿JanitjumanakaxAwkixanlurañapatak
lurañaxwakisispa?
50JupanakastijaniwamuyapkäntikuntixJesusax
jupanakarsiskänaukxa.
51JupanakampchikawsaraqasinNazaretmarkarpurisin
jupanakarist'asïna,ukampistaykapaxtaqiukanak
chuymapanimäna.
52Jesusastiyatiñkankañan,jach'ajach'atukusaw
jilxattäna,Diosampi,jaqinakanmunañapampi.
3JAQTHAPI
1TiberioCésarreyintunkaphisqanmaraapnaqäwipanxa,
PoncioPilatojupastiJudeamarkanapnaqiripänwa,
HerodesjilapastiGalileamarkanapnaqäna,Felipejilapasti
Ituraeamarkana,Traconitismarkanapnaqarakïna,
LisaniasastiAbilenamarkanapnaqarakïna.
2AnasampiCaifásampejjjilïrsacerdotenakäpjjänwa,
DiosanarunakapajjwasaranwaZacaríaschachanJuan
yokaparpurïna.
3JupajjJordánjakʼankirtaqeoraqeruwpurinïna,
juchanakamatpampachatäñatakejjarrepentisiñatak
bautisasiñyatiyasa.
4KunjamtixIsaíasprofetanarunakapqillqatanqillqatäki
ukhama:“Wasaranmäjaqinarupist'asi:‘Tatitunthakip
wakicht'apxam,thakinakapchiqañchapxam”sasa.
5Taqevallejjphoqantatäniwa,qollunakasqollunakas
tʼunjatäniwa.k'allk'uthakinakastichiqachatäxaniwa,qhuru
thakinakassumaptayatäniwa;
6TaqijaqinakawDiosanqhispiyasiñapuñjapxani.
7UcatstiJesusanbautisasiñatakmistunirwalja
jaqenakarojjsänwa:—¡Katarinaka,¿khitirakjumanakar
ewjjtʼapjjtamjja,jutïrcoleratjaltjjapjjañamataki?
8Ukhamasti,arrepentisiñatakjamachunakapanipxam,
janirakjumanakaxakhamsapxamti:‘Abrahanax
awkisankiwa’sasa.
9Jichhastihachaxquqanakansaphipkamawuchatäxi,taqi
quqanakaxjansumaachunakachupkiukanakaxninaruw
jaquntatäxi.
10Jaqinakastijuparjiskt'apxäna:—Ukhamasti,¿kuns
lurañäni?
11Jupastisarakïnwa:—Khititejjpäisinïkiukajja,khititejj
janisinïkiukarchurapan.Khititejjmanqʼanïkiukajja,
ukhamlurpan”sasa.
12Ukatstiimpuestoapthapirinakaxbautisasiñatakiw
jutapxäna,ukatsapxarakïnwa:—Yatichiri,¿kunslurapxä?
13Jesusastijupanacarojjsänwa:—Janmaynejj
jumanacarojjchurapctamucatsipanjuk'ampcobrapjjamti
—sasa.
14Soldadonakastiukhamarakiwjuparjiskt'apxäna:—
¿Kunslurapxä?Jupanakastisarakïnwa:—Jankhitirusjan
walinaklurapxamti,janirakkhitirusk'arimp
juchañchapxamti;ukatpayllawinakamampixkusisipxam.
15Jaqinakaxsuyt'asipkänukkhaxa,taqiniwJuanat
lup'ipxäna,jupaxCristotijanicha;
16Juanaxtaqiniruwsäna:—Chiqpachansaumampiw
bautisapxsma.Ucampisnayatsipanjuk'ampch'amani
mayniwjutani,jupanzapatopanch'akhapsajaniw
jist'arañaxwakiskiti.
17Jupanventiladorpajjamparapankjjewa,trigopsa
qʼomachani,trigoapthapiñutaparapthapiraki.ucampisuka
laq'unakjja,janjiwatninampiwphichhantani.
18Jupastiewjjt'asisajjwaljayaqhanakwajaqenakar
yatiyäna.
19UcampisHerodessatmarkaapnaqiristi,Felipejilapan
Herodiaswarmiplayku,Herodesanjanwaliluräwinakap
layku.
20Taqekunatsipansa,Juanaruwcarcelarjist'antayäna.
21Taqejaqenakajjbautisasipjjänaukhajja,Jesusajj
bautisatäjjänwa,Diosatmayiskänaukhawalajjpachajj
jistʼarasïna.
42

45. LUCAS
22QullanAjayuxmäpalomaruñtatjaqiruñtatawjupar
saraqanïna,alaxpachatmäaruwist'asïna:“Jumawmunat
Yuqaxaxa;Jumatnayajjwalikusisitätwa.
23Jesusaxniyakimsatunkamaranïxänwa,Josean
yuqapawa,jupaxHelíchachanwawapänwa.
24UkastiMatatchachanwawapänwa,jupastiLeví
chachanwawapänwa,jupastiMelquichachanwawapänwa,
jupastiJananyokapänwa,jupastiJoséchachanwawapänwa.
25UkajaqistiMatatiaschachanwawapänwa,jupastiAmos
chachanwawapänwa,Naumchachanwawapänwa,jupasti
Eslíchachanwawapänwa,jupastiNagéchachan
wawapänwa.
26JupastiMaatsatchachanwawapänwa,jupastiMatatias
satchachanwawapänwa,jupastiSemeisatchachan
wawapänwa,jupastiJoseyanwawapänwa,jupastiJudá
chachanwawapänwa.
27JupastiJuananyokapänwa,jupastiResasatchachan
wawapänwa,jupastiZorobabelchachanwawapänwa,
jupastiSalatielchachanwawapänwa,jupastiNerichachan
wawapänwa.
28UkastiMelquichachanwawapänwa,jupastiAdi
chachanwawapänwa,jupastiCosamsatchachan
wawapänwa,jupastiElmodamchachanwawapänwa,
jupastiErchachanwawapänwa.
29JupastiJoseanwawapänwa,jupastiEliezerchachan
wawapänwa,Jorimchachanwawapänwa,jupastiMatat
chachanwawapänwa,jupastiLevíchachanwawapänwa.
30JupastiSimeónchachanwawapänwa,jupastiJudá
chachanwawapänwa,jupastiJoseanyokapänwa,Jonan
chachanwawapänwa,jupastiEliacimchachanwawapänwa.
31JupastiMeleachachanwawapänwa,jupastiMenansat
chachanwawapänwa,jupastiMatatanyokapänwa,jupasti
Natánsatchachanwawapänwa,jupastiDavidan
yoqapänwa.
32JupastiJeséchachanwawapänwa,jupastiObedchachan
wawapänwa,jupastiBoozchachanwawapänwa,jupasti
Salmónchachanwawapänwa,jupastiNaasonchachan
wawapänwa.
33JupastiAminadabchachanwawapänwa,jupastiAram
chachanwawapänwa,jupastiEsromchachanwawapänwa,
jupastiFareschachanwawapänwa,jupastiJudáchachan
wawapänwa.
34UkajaqistiJacobunwawapänwa,Isaacchachan
wawapänwa,Abrahamanwawapänwa,Tarachachan
wawapänwa,Nacorchachanwawapänwa.
35JupastiSarucchachanwawapänwa,jupastiRagaú
chachanwawapänwa,jupastiFalecchachanwawapänwa,
jupastiHeberchachanwawapänwa,jupastiSalachachan
wawapänwa.
36JupastiCainánchachanwawapänwa,Arfaxadchachan
wawapänwa,Semchachanwawapänwa,Noéchachan
wawapänwa,Lamecchachanwawapänwa.
37Matusalachachanwawapänwa,Enocchachan
wawapänwa,jupastiJaredchachanwawapänwa,jupasti
Maleleelchachanwawapänwa,jupastiCainánchachan
wawapänwa.
38UkajaqistiEnóschachanwawapänwa,Setchachan
wawapänwa,Adánchachanwawapänwa,jupastiDiosan
wawapänwa.
4JAQTHAPI
1JesusastiQullanAjayumpiphuqt'atawJordánmarkat
kutt'anxäna,ukatstiAjayuxwasararuwirpäna.
2PusitunkauruwSupayanyant'ata.Ukaurunakanstijaniw
kunsmanq'känti,ukaurunakaxtukusxänaukhaxa,manq'at
awtjatawuñjasïna.
3Supayastijuparuxsänwa:—JumatixDiosanYuqapästaxa,
akaqalaruxt'ant'atukuyañapatakiwmayïta—sasa.
4Jesusastisarakïnwa:—Qellqatansiwa:‘Jaqixjaniw
t'ant'ampikijakañapakiti,janukastiDiosantaqi
arunakapampiwjakani’sasa.
5Supayastimäjach'aqulluruwapasxäna,ukatmäratukiw
taqiakapachanreinonakapuñacht'ayäna.
6Supayastijuparuxsänwa:—Taqiakach'amchurapxäma,
jach'akankañapsachuräma.Khitirutixmunktaukaruw
churarakta”sasa.
7Jumatixnayaryupaychañmunstaxa,taqiniwjumankxani.
8Jesusastijuparuxsänwa:—Nayatsarxam,Supay,
Qillqatanqillqatawa:‘TatituDiosamaruwyupaychäta,jupa
saparukiwyupaychäta’sasa.
9JesusastiJerusalénmarkaruwirpäna,ukatstitemplonmä
p'iyapatxaruwqunt'ayasïna,ukatstisänwa:—Jumatix
DiosanYuqapästaxa,akachiqatjaquqasim.
10Qellqatanjjasiwa:“Jupawangelanakaparjumar
uñjapjjätam,jumaruñjapjjañamataki”sasa.
11Jupanakastiamparanakaparuwapxarupxätam,ukhamat
kayummäqalarjanch'allt'asiñapataki.
12Jesusastijuparuxsänwa:—Akaxsiwa:‘JaniwTatitu
Diosamaruxyant'kätati’sasa.
13Supayaxtaqiyant'anaktukjasaxmäjuk'apachatakiw
jupatjithiqtxäna.
14JesusaxAjayunch'amapampiwGalilearkutt'awayxäna.
15Jupajjsinagoganakanyatichäna,taqejaqenakan
jachʼañchatäsa.
16Nazaretmarkarpurisinsti,samarañuruxsinagogaruw
saräna,ukatstiliyt'añatakiwsayt'asïna.
17UkatstiIsaíasprofetanlibropwaJesusarkatuyapxäna.
Ukalibrojist'arasinsti,kawkhantïqillqatäkänukjikxatäna.
18TatitunAjayupaxnayaruwutji,jupawnayarajllisitu,
pisinkirinakarsumayatiyäwinakyatiyañajataki.jupaw
nayarkhitanitu,p'akjatanakarqullañataki,katuntat
jaqinakarqhispiyañataki,juykhunakarussumuñjañ
yatiyañataki,t'aqhisiyatjaqinakarqhispiyañataki.
19Tatitunsumamarapatyatiyañataki.
20Ukatstiukalibrojistʼantasajjwasitatwayanapirir
churäna,ukatstiqontʼasirakïnwa.Sinagogankirinakax
taqiniwjuparuñch'ukipxäna.
21Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jichhürojjaka
Qellqatanacajjjumanacanist'apjjatamatphoqhasjjewa—
sasa.
22Taqeniwjuparqhanañchapjjäna,lakapatmistkänauka
sumaarunakuñjasastiwalmuspharapjjäna.Jupanakasti
sapxarakïnwa:—¿JanitakaxJoseyanwawapäki?
23Jesusastijupanakaruxsänwa:—Chiqpachansaakaaru
sapxätawa:‘Qulliri,jumapachpawqullasim’sasa.
24Jupastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,janiwkhiti
profetasmarkapankatuqatäkiti—sasa.
25Chiqpachansasapxsma,Eliasreyinurunakapanxa,walja
viudawarminakawIsraelanutjapxäna,ukapachasti
alaxpachaxkimsamarasuxtaphaxsijist'antatäxänwa,
43

46. LUCAS
ukapachastitaqpachuraqinjach'amach'at'aqhisiñaw
utjäna.
26UkampisEliasajjjaniwkhitiruskhitkänti,janukasti
SidónmarkankirSareptamarkaruwmäviudawarmir
khitapjjäna.
27Eliseoprofetantiempopanjja,waljaleprausunakaw
Israelmarkanutjäna.janiwmaynisq'umachatäkänti,jan
ukastiNaamansiriojaqikiwq'umachatäxäna.
28Ukist'asinstitaqiniwsinagogankirinakaxwal
colerasipxäna.
29Ukatstisayt'asisawmarkatjaqunukupxäna,kawkïr
qullutixmarkapaxutt'ayatäkänukaqullupataruw
irpapxäna,ukhamatp'iqitjaqunukupxañapataki.
30UcampisJesusajjjupanaktaypitsarasawsarjjäna.
31GalileankirCapernaúmmarkaruwsaraqasinsábado
urunyatichäna.
32Yatichäwipuñjasaxwalmuspharapxäna,arupax
ch'amanïnwa.
33Ukasinagoganjja,mäjaqewutjäna,jupastimäqʼañu
saxranakanajayupampiwjachʼatartʼasïna.
34Juparustisarakïnwa:—Jichhaxjichhürunakaniwa.
NazaretmarkankirJesus,¿kunalurañasajumampi?¿jumax
nanakart'unjañatakjuttati?Nayajjkhitïtasukuñtʼsmawa;
DiosanQullanDiosapawa.
35Jesusastiakhamsasawtuqinuqäna:—Amukt'asim,ukat
mistum—sasa.Supayaxtaypirjaquqanisinxa,jupat
mistuwayxäna,janiwkunajanwalt'aykänti.
36Taqeniwwalmuspharapjjäna,akhamsasaw
jupanakkamaparlasipjjäna:“¡Kunaarusaakajj!”Jupasti
ch'amampi,ch'amampiq'añuajayunakaruxmayïna,
jupanakastimistunipxaraki.
37Jupanwaliuñt'atäñapastitaqichiqanwapurintäna.
38SinagogatmistusawSimonanutaparmantäna.Ukat
Simonanwarmipantaykapaxwalicalenturampiw
katuntatäna;Jupanakastijupalaykuachikt'asipxäna.
39Jesusastiukawarminpatxaparuwsayt'asïna,ukatsti
calenturattuqinuqäna.Ucatstijuparojjjaytanukuwayjjänwa,
ucatstijupajjsartasinjupanacarservïna.
40Intijalantkänukkhasti,kunaymanusumpusuntat
jaqinakawJesusanukarapanipxäna.ukatstisapamayniruw
amparanakapluqxatäna,ukatstiqullarakïnwa.
41Supayanakaxwaljajaqinaktaypitmistunïna,jach'at
arnaqasisa:—JumawDiosanYuqapätaxa—sasa.
Jupanakarojjcheqañchasinjja,janiwparlañmunkänti,
jupanakajjCristoätapyatipjjataplayku.
42Urumanthisti,Jesusaxmäch'usachiqaruwsarxäna,
ukatstijaqinakaxjuparthaqhapxäna,juparjak'achasisin
jark'antapxäna,jupanakatjansarxañapataki.
43Jupanakastisarakïnwa:—Diosanreinopatyaqha
markanakaryatiyañajawa,ukatwanayajjkhitanitäjja—
sasa.
44GalileankirsinagoganakanwaDiosanarunakapyatiyäna.
5JAQTHAPI
1JaqinakastiDiosanarunakapist'añmunapkänukkhaxa,
Genesaretqutajak'ansayt'atäskäna.
2Ukxarustipäbotequtajak'ansayt'atäskiruñjäna,
ukampischawllakaturinakaxukabotetmistusaw
q'ipinakapjariqapxäna.
3UkatstiSimonanbarcopatmaynïriruwmantasinmäjukʼa
oraqetjaqsuñapatakimayisïna.Ucatstijupajjqont'asisaw
barcotsarasinjaqenakaryatichäna.
4Jesusajjparlañtukuyjjänaukhajja,Simonarojjsänwa:—
Mämanqharuwjawqʼantapjjam,ukatstiqʼañunakam
jaqontapjjam.
5Simonaxjuparuxsänwa:—Yatichiri,arumpaqaraw
ch'amachasipxta,janiwkunsapt'apkti.
6Uklurasaxwaljachawllanakkatuntapxäna.
7Jupanakastiyaqhabarconkirmasinakaparux
amparapampiwamparapampist'apxäna,jupanakar
yanapt'irjutapxañapataki.Jupanakastijutasinxa,panpacha
barconakaruwphuqhantayapxäna,ukhamatwachhaqtxañ
qalltapxäna.
8SimónPedroxukuñjasaxJesusanqunqurt'asisawsäna:
—Nayatsarxam!Tatay,juchararjaqïtwa.
9Jupasti,jupampchiksaririnakasa,chawllanakapt'atapat
walmuspharapxäna.
10UkhamarakSantiagompi,Juanampi,Zebedeon
wawanakapa,Simonampichikachasipkäna.Jesusasti
Simonaruxsänwa:—Janaxsaramti;Jichhatuksarojj
jaqenakaruwkatjäta”sasa.
11Ukatstibarconakaporaqerapanisintaqekunjaytasin
jupararjjapjjäna.
12Mämarkanjakaskänaukhajja,leprausumpphoqantat
mäjaqeruwuñjäna,jupastiJesusaruñjasajjajanup
altʼasisawachiktʼasïna:“Tata,munasstaukhajja,
qʼomachasmawa”sasa.
13Ukatstiamparapluqxatasinllamkt'äna,akhamsasa:—
Nayaxmuntwa,q'umachäta—sasa.Ukspachawleprausux
jupatjithiqtxäna.
14UkatstiJesusaxjankhitirusyatiyañapatakiwmayïna,
janukastisacerdoteruw uñt'ayasiñama,ukat
q'umachasiñamatakwaxt'am,kunjämtixMoisesaxsiskän
ukarjama,jupanakaryatiyañataki.
15Ucampisjuk'ampiwJesusansutipuñt'ayasxäna,walja
jaqinakawjuparist'añataki,janch'amanïtapat
k'umaraptañatakistantachasipxäna.
16JupastiwasararsarasinDiosatmayisïna.
17MäurustiJesusaxyatichaskänukkhaxa,fariseonakampi,
kamachituqityatichirinakampiwqunt'atäsipkäna,
jupanakaxGalilea,Judea,Jerusalénmarkanakat
mistunipxänwajupanakarqullañatakixukankänawa.
18Ukatstijaqinakaxmäparálisissatusumpusuntat
jaqiruwikiñarirpanipxäna.
19Waljajaqenakanutjataplaykojjkawkithaknamsa
Jesusarirpapjjaspaukjanjikjjatasajja,utapatjjaruw
sarapjjäna,ukatJesusannayraqatapansofápampchika
taypirsaraqapjjäna.
20Jupanakaniyawsäwipuñjasaxsänwa:—Jaqi,
juchanakamaxpampachatäxiwa—sasa.
21Ukatstiescribanakampifariseonakampixakham
jiskt'asipxäna:—¿KhitirakakaxDiosarjisk'achaski?
¿Khitisjuchanakperdonaspa,Diossapaki?
22Jesusaxjupanakanamuyunakapamuyasinxa,
jupanakarux sänwa: —¿Kunatsa jumanakax
chuymanakamanamuyt'apxta?
23“Juchanakamajjpampachatäjjewa”sañajjjukʼamp
faciläspa.janukax:“Sartasimukatsarnaqam”sañti?
24UkampisJaqinYuqapaxakauraqinjuchanak
pampachañatakch'amanïtapyatipxañamataki,(jupax
44

47. LUCAS
parálisisusutjaqiruxsänwa:—Sartasim,sofáapt'asisin
utamarmantam”sasa.
25UkspachawJesusaxjupanakannayraqataparsartasinxa,
kawkhantïikiskänaukapt'asisinutaparsarxäna,Diosar
jach'añchasa.
26Taqeniw walmuspharapjjäna,Diosarus
jachʼañchapjjäna,ajjsarasawakhamsapjjäna:“Jichhürojj
muspharkañanakuñjapjjta”sasa.
27Ukanakqhipatsti,Levísutiniimpuestoapthapiriruw
uñjäna,jupastiimpuestokatuqañutanqunt'atäskäna.
28Jupajjtaqekunsajaytanukusawjupararkäna.
29UkatstiLevíchachaxutapanmäjach'amanq'äwiluräna,
ukatwaljaimpuestoapthapirinaka,yaqhajaqinakas
jupanakampchikaqunt'asipxäna.
30Ucampisescribanacapasfariseonacapasdiscipulonaca
contrawarnaqasipjjäna,akhamsasa:—¿Kunatarak
impuestocobririnakampi,juchararanakampchika
manqʼapjjta,umapjjtasti?
31Jesusastijupanakaruxsänwa:—K'umarajaqinakax
janiwqullirimunapkiti.janukastiusutjaqinakawa.
32Nayajjjaniwaskijaqenakarjawsirjutta,janukasti
juchararjaqenakararrepentisipjjañapatakiwjutta.
33Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KunatsaJuanan
discipulonakapaxsapakutiayunapxi,mayisipxaraki,
fariseonakandiscipulonakapasukhamaraki?Ucampis
jumanacamajjmanq'apjjta,umapjjaraqui?
34Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Noviojjjupanakamp
chikäkipanjja,¿janitcasarasiñatakutankirwawanakarojj
ayunayapjjasma?
35Ucaurunakaxpuriniwa,novioxjupanakatapaqatäni,
ukaurunakaxayunapxani.
36Jesusaxmäuñacht'äwimpiwjupanakarparläna.Janiw
khitismämachaqisimpnayraisimpisthapt'askaspati;jan
ukhamäkchiukhaxa,machaqyänakaxalquilasi,machaqat
apsutchiqaxjaniwnayrayänakampichikachaskiti.
37Janiwkhitismachaqvinonayrabotellanakaruchaskiti.
janukhamäkanixa,machaqvinoxbotellanakp'akjasi,
warantatäniwa,botellanakaxt'unjatäniwa.
38Ucampismachaqvinojjmachaqbotellanakaruw
uchatäñapa.ukatpanpachaniwimatäpxi.
39Janirakiwkhitisnayravinoumt'asaxmachaqvino
munkiti,jupaxsiwa:“Nayravinoxjuk'ampaskiwa”sasa.
6JAQTHAPI
1Nayrïrsamarañurutqhipïrsábadourunsti,Jesusaxtrigo
yapunaktaypiruwsaräna.discipulonakapastitrigoachunak
apthapisinmanq'antapxäna,amparanakapanch'allt'asisa.
2Fariseonakatyaqhepajjjupanacarojjsapjjänwa:—
¿Kunatarakjumanacajjsäbadourunjanwalinaklurapjjtajja?
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janitjumanakaxukham
liyt'apkta,kuntixDavidaxmanq'atawtjata,ukatjupamp
chikäpkänukkhaxa.
4Diosanutaparmantasinsti,uñacht'ayañatakt'ant'aaptasin
manq'äna,jupampchiksaririnakaruschurarakïna.¿Janiw
sacerdotenakatakikmanq'añaxwakiskiti?
5Jupanakarojjsarakïnwa:“JaqenYoqapajjsábadourun
Tatituparakiwa”sasa.
6Yaqhasábadourunsti,Jesusaxsinagogaruwmantasin
yatichäna.
7UkatstiescribanakampifariseonakampiwJesusar
uñjapjjäna,sábadourunqollaspatijanichaukyatiñataki.
ukhamatjuparjuchañchañjikxatapxañapataki.
8UkampisJesusaxjupanakanamuyunakapyatisinxa,
wañt'atamparanijaqiruxsänwa:—Sartasim,taypir
sayt'asim—sasa.Ukatstisartasinsayt'asïna.
9Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjmäkunsa
jumanacarojjjiskt'apjjäma.¿Sábadourunakanaskilurañax
wakisispati,janukaxjanwalilurañacha?¿jakañ
qhispiyañataki,janukaxtʼunjañataki?
10Taqejupanakaruñkatasawukajaqiruxsäna:—
Amparamluqtam—sasa.Ukhamluräna,amparapasti
mayniruñtatawk'umaräxäna.
11Jupanakastiloqtañampphuqhantatuñjasipxäna;Jesusar
kunsalurapjjaspauksamaynitmaynikamawparltʼasipjjäna.
12Ukaurunakansti,Jesusaxmäqulluruwmayisiñatak
mistuwayäna,ukatstiarumpaqarawDiosarmayisïna.
13Urumanthisti,Jesusaxdiscipulonakaparuwjawsäna,
jupanakatstitunkapayanjaqiruwajllïna,jupanakarux
apóstolsasawsuticharakïna.
14Simón,(juparustiPedrosutimpuñt'ayarakïna),Andrés
jilapampi,Santiago,Juan,Felipe,Bartolomé.
15MateompiTomásampi,AlfeonSantiagoyuqapampi,
ZelotessatSimonampi.
16SantiagonJudasjilapa,JudasIscariote,jupasti
aljantirïnwa.
17Jupanakampchikawsaraqasinpampansayt'asïna,
discipulonakapampi,waljajaqinakampi,Judea,Jerusalén,
Tiro,Sidónqutathiyatjutirinaka,jupanakarist'iri.ukat
usunakapatqullatäñataki;
18Khitinakatixñanqhaajayunakampit'aqhisiyat
uñjasipkänukanakaxqullatäpxänwa.
19Taqejaqenakawjuparllamktʼañmunapjjäna,jupatjja
sumasarnaqañawmistunïna,ukatstitaqeniruwqolläna.
20Jupajjdiscipulonakaparuñkatasawsäna:“Jumanakajj
pobrenakanjachʼañchatäpjjam,DiosanReinopajj
jumanakankiwa”sasa.
21¡Jichhaxmanq'atawtjatanakaxkusisiñanïpxtawa,
manq'atawtjatäpxätawa.¡Kusisiñanïpxtawajichhajachir
jaqinakaxa,larusipxätawa—sasa.
22Kusisiñanïpxtawa,kunapachatixjaqinakaxjumanakar
uñisipkätam,jupanakampchikajaljtapxätam,jumanakar
jisk'achapxätam,sutimsañanqhatjaqunukupxätam,Jaqin
Yuqaplayku.
23Ukauruxkusisipxam,kusisipxam,jumanakax
alaxpachanjach'apremiokatuqapxäta,nayraawkinakapax
ukhamarakiwprofetanakarlurapxäna.
24¡Ayjumanakaxqamirïpkiukanakataki!Jumanakax
chuymacht'äwimkatuqapxtaxa.
25¡Ayjumanakaxphuqt'atäpkta!Jumanakaxmanq'at
awtjatäpxätawa.¡Ayjumanakaxjichhaxlarusipxapxtaxa!
Jumanakaxjachapxätawa,jachapxätawa”sasa.
26¡Ayjumanakatakejja,taqejaqenakajjjumanakatsum
parlapjjaniukhajja!Awkinakapaxk'ariprofetanakarux
ukhamlurapxäna.
27Ukampisnayaxist'irinakaruwsapxsma:uñisirinakamar
munasipxam,jumanakaruñisirinakaruxaskinaklurapxam.
28Khitinakatïjumarñanqhachapkiukanakarus
bendicipxam,janwaliluririnakatakismayisipxam.
29Khititejjmäajanupjawqʼjkätamukajja,maynïrajanup
loqtʼarakim.Khititejjisiaptʼaskiukajja,janisinak
aptʼasiñapatakjarkʼamti”sasa.
45

48. LUCAS
30Khitinakatixjumarmayipkätamukanakaruxchuram;
Khititejjyänakamaptʼaskiukajja,janiwmayampsa
mayisjjätati”sasa.
31Kunjamtïjumanakajjjaqenakanjumanakarlurapjjañap
munapktajja,ukhamarakiwjupanakarlurapjjañama.
32Jumanakatixjumanakarmunasipktamukanakar
munapxstaxa,¿kunarakyuspärapxsma?Juchararanakax
jupanakarmunasirinakaruxmunasipxarakiwa.
33Jumanakatixaskinaklurapkiukanakaraskinak
lurapxätaxa,¿kunayuspagarapxasmasti?Juchararanakax
ukhamarakiwlurapxi.
34Jumanakatixkhitinakarutixkatoqañsuyapktaukanakar
mayt'apxätaxa,¿kunayuspagarapxasmasti?Juchararanakax
juchararanakaruxmayt'apxarakiwa,ukhamatwasitat
katuqapxañapataki.
35Ucampisuñisirinakamarmunasipxam,askinak
lurapxam,mayt'apxam,janmayampsakunssuyt'apxam.
Jumanakax walijach'äniwa,jach'aDiosan
wawanakapäpxätawa,jupastijanyuspärasirinakaru,jan
walijaqinakaruxkhuyapt'ayasiriwa.
36Ukhamajjjumanakajjkhuyaptʼayasipjjam,kunjamtï
Awkemajjkhuyaptʼayasirïkiukhama.
37Janjuchañchapxamti,janirakiwjuchañchatäpkätati.
38Jumanakarchurapxam;sumatupu,ch'allt'ata,ch'allt'ata,
t'ijt'ata,jaqinakawjumaruxchurapxätam.Kuntix
jumanakaxtupupktaukapachpatupumpiwwasitat
tupupxäta.
39Jesusastimäuñacht'äwimpiwjupanakarparläna:—
¿Juykhuxjuykhuruxirpaspati?¿Janitpanpachanix
ch'usawjarjaquntatäpkani?
40Yatiqirixjaniwyatichiripatsipanjuk'ampïkiti,janukasti
khititixjanpantjasirïkiukaxyatichiripjamawtukuni.
41¿Kunatsajilamannayrapanutjkiukajisk'ach'aphinak
uñjta,ukampisnayramanutjkiukavigajanamuyasktasti?
42Janukasti,¿kunjamarakjilamaruxsasmasti:“Jilata,
nayramanutjkiukach'aphinakapsuñmunta”sasa?K'ari
chuymanjaqi,nayraqataxnayramatvigaapsum,ukatsti
jilamannayrapanutjkiukach'uqiapsuñkamawqhanuñjäta.
43Sumaquqaxjaniwjanwaliachunakachuykiti;
janirakiwq'añutluratquqasasumaachunakachuykiti.
44Sapaquqaxachupatuñt'atawa.Jaqinakaxjaniw
ch'aphinakathigonakapthapipkiti,janirakiwch'aphinakat
uvasapthapipkiti.
45Sumajaqejjchuymapansumayänakapatjja,kunatï
askïkiukapsu.ñanqhajaqixchuymapanjanwali
yänakapatjanwalinakapsu,chuymapanwaljayänakapat
lakapaxparli.
46¿Kunatsa“Tatitu,Tatitu”sasinsapxista,ukatkuntix
nayaxsisktaukanakjanlurapktasti?
47Khititixnayarjutasinarsutaxarist'ani,ukarjam
phuqkaniukaxa,khitimpitixjuparuñtasitäkiuk
uñacht'ayapxäma.
48Jupajjmäjaqempsasiwa,jupajjmäutalurasawmanqha
allsusincimientojjmäqarqapatjjaruchäna,umajjwal
purintänaukhajja,jawirajjukautarwalchʼalljjtäna,
ukampisjaniwchʼalljjtayañpuedkänti,mäqarqapatjjar
saytʼatätaplayku.
49Ukampiskhititixist'kiukatjanlurkiukaxmäjaqir
uñtasitawa,jupaxjancimientonimäutaoraqpatxaruw
lurawayi.ukajawiraxwalich’amampiwthuqt’äna,ukat
jank’akiwjaquqanïna;ukatukautantʼunjäwipaxwali
jachʼänwa.
7JAQTHAPI
1Taqearunakapjaqenaknayraqatantukuyasajja,
Capernaúmmarkaruwmantäna.
2Mäcapitanesclavopajjwalimunatänwa,jupajjusutänwa,
jiwañatakejjwakichtʼatäskänwa.
3Jesusatist'asinsti,judionakanjilïrinakaparuwjupar
khithäna,jupar achikt'asiñapataki,esclavopar
k'umaräñapataki.
4Jesusarjak'achasisinsti,Jesusarjank'akiwachikt'asipxäna,
akhamsasa:—Khitilaykutixuklurañapatakixaskiwa.
5Jupawmarkasaruxmunasi,mäsinagogalurarakistu.
6UkatJesusaxjupanakampchikawsaräna.Utanjan
jayankxänaukhaxa,capitanaxamigonakaparkhithäna,
akhamsasa:—Tatay,janllakisimti,janiwnayatakix
askïktiutamanqharmantañamataki.
7Ucatwajanirakiwnayajjjumanukarjutañatakjam
amuyaskti,janucastimäarumpisasma,sirvirijjajj
qollatäniwa.
8Nayastimäjach'aapnaqirjaqïtwa,nayanp'iqinchat
soldadonakawutjitu,mäjaqiruwsista:“Sarxam,jupasti
sarxaniwa”sasa.maynirusti:“Jutam,jupastijutaniwa”sasa.
Ucatstisirvirijaruwsaraki:“Ukhamluram,jupastiluraraki”
sasa.
9Ukist'asinsti,Jesusaxjupatwalmuspharäna,ukatsti
jupararkirinakaparuxsänwa:—Nayaxsapxsmawa,janiw
Israelmarkanxukhamjach'aiyawsäwijikxatkti.
10Utarkutt'asinkhithatäpkänukanakasti,ukauywatarux
k'umarajikxatapxäna.
11QhepürojjNainsatmämarkaruwsarjjäna.walja
discipulonacapastiwaljajaqenakampiwjupampchik
sarapjjäna.
12Markapunkurjak'achasisinxa,mäjiwatjaqiw
irpatäskäna,taykapansapayuqapänwa,viuda
warmirakïnwa.
13Tatituxjuparuñjasaxkhuyapt'ayasisawjuparuxsäna:—
Janjachamti—sasa.
14UkatstiJesusaxjiwatq'añuruwllamkt'äna,ukat
apt'asirinakawsayt'asipxäna.Jupastisarakïnwa:—Wayna,
sissmawa,sartam—sasa.
15Jiwataxqunt'asisinparlañqalltäna.Ukatstitaykaparuw
katuyäna.
16Taqiniruwaxsarapxäna,Diosarjach'añchapxäna:“Mä
jach'aprofetawjiwasanaktaypinsartani;ukatsti:“Diosax
markaparvisitt’i”sasa.
17Judeamarkpachansa,ukajakʼankirmarkanakaruw
Jesusatparläna.
18Juanandiscipulonakapajjtaqeukanakyatiyapjjäna.
19UkatJuanaxpanidiscipulonakaparjawsasinJesusan
ukarkhithäna,akhamsasa:—¿Jumastijutañapäkiukaxa?
janukaxyaqhathaqhañasa?
20Ukajaqinakaxjuparjak'achasisinxsapxänwa:—
BautisirJuanawjumanukarkhithanipxitu:“¿Jumasti
jutañapäki?”janukaxyaqhathaqhañasa?
21Ukürustiwaljaniruwusunakapata,t'aqhisiñanakapatsa,
ñanqhaajayunakatsaqulläna.Waljajuykhunakaruwuñjäna.
22Jesusastijupanakaruxsänwa:—Sarapxam,kuntix
uñjapkta,ist'apktaukJuanaryatiyapxam.kunjämtix
juykhunakaxuñjapxi,cojonakaxsarnaqapxi,lepra
usuninakaxq'umachasipxi,oqaranakasist'apxi,
jiwatanakaxjaktapxi,pisinkirinakaruwsumayatiyäwinak
yatiyapxi.
46

49. LUCAS
23Khititejjnayatjanchuymustʼayaskaniukajja,
kusisiñaniwa”sasa.
24Juanankhitanakapajjsarjjapjjänaukhajja,jaqenakarojj
Juanatparlañqalltäna:“¿Kunuñjiriswasararsarapjjta?”
¿Thayampichʼalljjtayatmäcaña?
25Ucampis,¿kunuñjirsarapjjtasti?¿Llampʼuisimpi
isthaptʼatjaqejja?Uñtapxam,sumaisimpisthapt'ata,suma
jakasirinakaxa,reyinakanpatiopankapxiwa.
26¿Kunuñjirsarapxtasti?¿Mäprofetati?Jïsa,nayajj
sapjjsmawa,mäprofetatsipansajukʼampi.
27JupatwaQellqatanjja:“Nayajjkhithanitajjaruw
nayraqatamkhitanta,jupawjumannayraqatamthakim
wakichtʼani”sasa.
28Nayastisapxsmawa:Warminakatyurirjaqinaktaypinxa,
BautisirJuanatsipanjuk'ampjach'aprofetaxjaniwutjkiti.
29Juparist'irinakasa,impuestoapthapirinakasJuanan
bautisasitapampbautisasisawDiosaruxchiqaparuñjapxäna.
30Ukampisfariseonakasa,kamachiyatichirinakasa,
Diosanewjjtʼanakapjja,janiwjupampbautisasipkänti.
31UcatTatitojjsaraquïnwa:—¿Kunampiraknayajjjichha
tiemponjakirjakenacaruñtasïsti?ukat¿kunjamäpjjesa?
32Jupanakajjqhatunqontʼatäsipkiukawawanakar
uñtasitäpjjewa,jupanakajjmaynitmaynikamawartʼasipjje,
akhamsasa:“Tʼijutocapjjsmawa,ukampisjaniw
thuqtʼapktati”sasa.nanakaxjumanakatjachapxsma,
jumanakastijaniwjachapktati.
33BautisirJuanaxjaniwt'ant'amanq'asa,vinoumasa
jutkänti.Jumanakaxsapxaraktawa:“Jupaxmäsaxraniwa”
sasa.
34JaqenYoqapajjmanqʼasiri,umaskirjuti.Jumanakasti
sapxaraktawa:“¡Uñtapxam,manq'añmunirjaqi,vinoumañ
muniri,impuestoapthapiri,juchararanakanamigopa!”
35Ukampisyatiñkankañaxtaqiwawanakanchiqapar
uñjatawa.
36Ukatstifariseonakatmaynïrejjjupampchika
manqʼañwaachiktʼasïna.Ukatstifariseonutaparmantäna,
ukatstimanq'añatakiwqunt'asïna.
37Ukamarkanjja,mäwarmiwjuchararjaqëjjäna,Jesusan
fariseonutapanmanqʼañanqontʼatätapyatisajja,mä
alabastrocajaqʼapkirqollaapanïna.
38Jachaqt'asiskayunakapjak'aruwsayt'asïna,jachaqt'asis
kayunakapjariqañqalltäna,p'iqipanñik'utapampiw
pichthapïna,kayunakaparusjamp'att'äna,ukatstiq'apkir
qullampijawq'jarakïna.
39Ukuñjasajja,juparjawsirfariseojjchuymapanakham
sasawsäna:“Akajaqejjprofetäspaukhajja,khitisjupar
llamktʼkiukajja,kunakastawarmisukyatkaspäna,jupajj
juchararawa”sasa.
40Jesusastijuparuxsänwa:—Simón,mäjuk'asañaxutjitu
—sasa.Jupastisarakïnwa:—Yatichiri,saskakim—sasa.
41Mämanuniwutjäna,jupastipämanunirakïnwa:maynix
phisqapatakqullqimanürakïnwa,maynïristiphisqatunka
qullqimanürakïnwa.
42Jankunspagañanïpkänaukhajja,panpachaniruw
pampachäna.Ukhamastisapxita,¿jupanakatkawkïrisjupar
juk'ampmunasini?
43Simonaxsarakïnwa:—Nayaxamuyta,khitirutix
juk'amppampachkänaukajaqiwa—sasa.Juparusti
sarakïnwa:—Jumawjuchañchtaxa—sasa.
44JesusastiukawarmiruñtasinxSimonaruxsänwa:—
¿Akawarmiruñjtati?Utamarmantasinxa,janiw
kayunakajatakixumachurisktati,ukampisjupax
jachaqt'asisawkayunakaxjariqt'itu,p'iqipanñik'utapampiw
pichthapitu.
45Jumaxjaniwjamp'att'kistati,ukampisakawarmix
mantataxukhatpachawkayunakaxjamp'att'itu.
46Janiwp'iqixaruxaceitempijawq'jktati,ukampisaka
warmixkayunakajaruwq'apkirqullampijawq'itu.
47Ukatpïsisma:Jupanwaljajuchanakapat
pampachatäxiwa.Jupajjwalmunasïna,ukampiskhitirutï
jukʼakperdonatäkiukarojjjukʼakmunasiriwa.
48Jesusastijuparuxsänwa:—Juchanakamax
pampachatäxiwa—sasa.
49Jesusampchikamanq'añanqunt'atäpkänukanakax
jupanakpachawakhamsapxäna:—¿Khitirakakax
juchanakpampachirixa?
50Jesusastiwarmiruxsänwa:—Iyawsäwimax
qhispiyastamxa.sumankañampisarapxam.
8JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,Jesusaxtaqimarkanakaruwsaräna,Diosan
qhapaqmarkapatsumayatiyäwinakyatiyasa.
2Yaqhepwarminakasti,janwaliajayunakampi,jan
ch'amampiqullatäpkänaukanaka,Magdalenasutini,jupat
paqallqusaxranakawmistunipxäna.
3HerodesanmayordomopaCuzachachanJuana
warmipampi,Susanampi,waljayaqhanakampi,jupanakajj
yänakapatjuparyanaptʼapjjäna.
4Waljajaqinakawtantacht'asipxäna,taqimarkanakat
Jesusanukarjutasinxa,Jesusaxmäuñacht'äwimpiw
parläna.
5Mäphawirixjathaphawasiriwmistuwayäna,phawaskän
ukkhasti,yaqhipanakaxthakhithiyaruwjaquntapxäna.
uqhamaract'ant'ata,alajjpachankirjamach'inakasti
manq'antapjjänwa.
6Yaqhepajjmäqalapatjjarjaqontatäjjänwa.ukatsti
jilsuwayxänaukhaxa,wañsuwayxänwa,kunattixjaniw
umaxutjkänti.
7Yaqhepajjchʼaphinaktaypiruwjaquqanipjjäna.
ch'aphinakastich'aphinakawukach'aphinakampich'allt'äna,
ukatstich'akhanakawch'akhanakch'allxtayäna.
8Yaqhepastisumaoraqerjaqoqtasinjja,patakkutiw
achupjjäna.Ukarsusinstijach'atart'äna:—Khititix
jinchunïkiukaxist'pan—sasa.
9Discipulonakapajjakhamsasawjisktʼapjjäna:“¿Kunas
akauñachtʼäwejja?”
10Jupastisarakïnwa:—JumanakaruwDiosanReinopan
imantatyatiñanakapyatipxañama,ukampisyaqhanakax
uñacht'äwinakampiwchurapxi.Ukhamatuñjasaxjan
uñjapxañapataki,ist'asaxjanamuyt'apxañapataki.
11Jichhastiakauñacht'äwixakawa:JathaxDiosan
arupawa.
12Khitinakatixthakijak'ankapkiukanakaxist'irinakawa;
ukatstiSupayaxjutasinchuymanakapataruapt'asi,jan
iyawsapxañapataki,qhispiyatäpxañapataki.
13Qalapatjjankirjaqenakajja,istʼasajjkusisitarunak
katoqapjje.Jupanakastijaniwsaphinïpkiti,mäjuk'a
pachatakiwiyawsapxi,yant'apachanxt'unjasipxi.
14Ch'aphinaktaypirjaquqanirïkiukanakaxakanakawa,
ist'asaxmistunipxiwa,ukatstiakajakañanllakinakampi,
qamiryänakampi,kusist'añanakampiwch'amakt'ayasipxi.
15Ucampissumaoraqenjja,sumachuymampiarunak
istʼasinphoqeri,pacienciampiachunakachupkiukanakawa.
47

50. LUCAS
16Janipuniwkhitismävelanaktayasaxmävasompi
imt'kiti,janukaxikiñmanqharusuchañmunkiti.Janukasti
mäcandelabroruwuchasi,ukhamatkhitinakatejjmantapki
ukanakajjqhanuñjapjjañapataki”sasa.
17Janiwkunasimantatäkiti,januñt'ayatäkaniti.janirakiw
kunaimantatäkisukanakasjanuñt'atäkaniti,janirakiw
mistkaniti”sasa.
18Ukhamasti,kunjämtixist'apktaukamuyasipxam,
khititixutjkiukaxjuparuwchuratäni.Khititejjjanutjki
ukajja,kunatïjupajjutjkaspaukaptʼatäniwa”sasa.
19Ukatstitaykapasa,jilanakapasajuparjak'achasipxäna,
ukampisjaniwjuparnuwasiñpuedipkänti.
20Mayninakastisapxarakïnwa:“Taymamampi
jilanakamampixjumaruñjañmunasawanqansayt'atäsipki”
sasa.
21Jesusastijupanakaruxsänwa:—Taykajampi
jilanakajampixDiosanarunakapist'asinphuqhapxi—sasa.
22MäurustiJesusaxdiscipulonakapampchikawmäbarcor
mantasinjupanakarsäna:—Qutakhurkatarsarañäni—sasa.
Ukatjupanakaxlanzampiwsartapxäna.
23Ucampisbarcotsarasipkänaukhajjikisjjänwa,mä
jachʼathayajjqotapatjjaruwsaraqanïna.Umampiw
phuqhantatuñjasipxäna,janwalt'äwinuñjasipxäna.
24Jupanakastijuparjak'achasisinsartayapxäna,akham
sasa:—Yatichiri,yatichiri,jiwxapxtwa—sasa.Ukatsti
sartasinxa,thayaru,umaxwalpunthayt'äna,ukatstijaniw
samarañäkänti.
25Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Kawkinkirak
jumanacajjiyawsäwinacamajja?Jupanakastiajjsarasaw
maynitmaynikamsapjjäna:“¿Kunjamäpachasakajaqejja?”
Jupawthayanakarusa,umarusakamachi,jupanakastijupar
ist'apxiwa.
26UkatstiGadarenonakanuraqiparpuripxäna,Galilea
chiqaru.
27Uraqirsarkasasti,mäjaqiwmarkatmistunitayna,jupax
waljasaxranakanïnwa,janirakiwisimpisthapt'atäkänti.
28Jesusaruñjasaxjach'atart'asisawnayraqatapar
qunt'asisinjach'atarsüna:—Jesús,DiosanYuqapa,¿kuna
lurañasjumampi?Nayajjachikt'assmawa,jant'aqhisiyata
—sasa.
29(Jupaxukaq'añuajayuruxukajaqitmistuñapatakiw
mayïna.Waljakutiwukajaqixkatjatayna,cadenanakampi,
ch'ankhanakampi chinuntatänwa, ch'ankhanakap
p'akjatayna,ukatstiSupayanwasararirpatayna.).
30Jesusastijuparjiskt'äna:—¿Kunassutimaxa?Jupasti
sarakïnwa:—Legión,waljañanqhaajayunakawjupar
mantatapat—sasa.
31JupanakastiJesusarachikt'asipxäna,janmanqharu
mistupxañapataki.
32Ukanstiwaljakhuchhinakawqullupatanmanq'asipkäna.
Ukatjupanakaruxtʼaqhisiyarakïnwa.
33Ukatstiñanqhaajayunakaxukajaqitmistusaw
khuchhinakarmantapxäna,ukavacanakaxwali
ch'amampiwmäjach'achiqatqutart'ijtapxäna.
34Jupanakarmanq'ayirinakastikuntixluraskänauk
uñjasaxjaltxapxäna,ukatstimarkar,pampanyatiyiriw
sarapxäna.
35Ukatstijupanakajjkunatïpaskänaukuñjiriw
mistupjjäna.Jesusanukarpurisinsti,khititixñanqha
ajayunakaxmistkataynaukajaqiruwJesusankayunakap
jak'anqunt'atäskirjikxatäna,isimpisthapt'ata,suma
amuyumpi.
36Ukuñjirinakastisapxarakïnwa,kunatuqitsañanqha
ajayunakankatuntatjaqixk'umaraptawayi.
37UkatstiGadarenonakanjakʼankirjaqenakajjjupanakat
jitheqtañapatakiwJesusarachiktʼasipjjäna.Jupanakasti
waliaxsarañampiwkatuntatuñjasipxäna,ukatstibarcor
makhatasinxa,kutt'anxarakïnwa.
38Saxranakaxmistkataynaukajaqixjupamp
chikäñapatakiwachikt'asïna.
39Utamarkutt'am,ukatstiDiosaxjumarjach'a
luräwinakapuñacht'ayarakim.UkatstiJesusaxwalijach'a
luräwinakapmarkapachanyatiyäna.
40Jesusajjkuttʼanjjänaukhajja,jaqenakajjkusisit
katoqapjjäna,taqeniwjuparsuyasipkäna.
41Jairosutinimäjaqiwpurinïna,jupastisinagogan
p'iqinchiripänwa.
42Jupajjmäsapaphuchhapanïnwa,jupajjniyatunka
payanmaranëjjänwa,jupastijiwañampïskänwa.Ukampis
saraskänaukhajja,jaqenakajjjuparuwtantachtʼasipjjäna.
43Mäwarmistitunkapayanmarawilausumpusuntatänwa,
qullirinakaruwtaqijakañapapt'asïna,janirakiwkhitis
qullatäkänti.
44Jupanqhepäjjatjutasinjja,isipatoqeruwllamktʼäna,
ukspachawukawarminwilapajjtukusjjäna.
45Jesusastisarakïnwa:—¿Khitisllamkt'itu?Taqeniwjan
iyawsapkänaukhajja,Pedrompijupampchikäpkäna
ukanakampejjsapjjäna:“Yatichiri,waljajaqenakawjumar
tʼaqhesiyapjje,tʼaqesiyapjjetu,¿khitisllamktʼitu?
46Jesusastisarakïnwa:—Mayniwllamkt'itu,nayasti
amuyasta,sumasarnaqañaxnayatmistuwayxiwa—sasa.
47Warmixjanimantatätapuñjasaxkhathatt'asisawjupan
nayraqataparqunt'asisintaqijaqinaknayraqatanyatiyäna,
kunatsallamkt'äna,kunjämtixjank'akqullatäxäna.
48Jesusastijuparuxsänwa:—Wawa,suma
chuymacht'asim,iyawsäwimaxk'umaraptawaytamxa.
sumankañampisarapxam.
49Jesusajjparlaskkänaukhajja,sinagoganpʼeqtʼiripan
utapatmaynejjjutasinakhamsäna:“Phuchamajj
jiwatäjjewa”sasa.janwalt’ayañaxjaniwYatichirikiti.
50Ukist'asinsti,Jesusaxjuparuxsänwa:—Janaxsaramti,
iyawsam,ukawarmixk'umaräniwa—sasa.
51Utarmantasaxjaniwkhitirusmantañmunkänti,jan
ukastiPedrompiru,Santiagompiru,Juanampiru,tawaqun
awkipampitaykapampikiwmantayäna.
52Taqinipuniwjacht'asipxäna,jach'atjachapxäna,
ukampisjupaxsänwa:—Janjachamti;jupaxjaniwjiwkiti,
janukastiikiskiwa.
53Ukawarminjiwatapyatisaxjisk'achatawJesusat
larusipxäna.
54UkatstiJesusaxtaqiniruwmistüna,ukatstiamparat
katthapisinxa,akhamsasawart'äna:—Sirvi,sartam—sasa.
55Ukawarminajayupaxkutt'anxäna,ukatstijank'akiw
sartxäna.
56Awktaykapajjwalmuspharapjjäna,ukampisJesusajj
jankhitiruskuntïpaskänaukyatiyapjjamtisasawsäna.
9JAQTHAPI
1Ukatstitunkapayandiscipulonakaparuwjawsthapiyäna,
ukatstitaqiñanqhaajayunakxaruxch'amchurarakïna,
usunakqullañataki.
2UkatstiDiosanReinopatyatiyapxañapataki,usutanakar
qullapxañapatakiwkhithäna.
48

51. LUCAS
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jankunsapt'asipxamti,
nithujrusa,nit'ant'a,nit'ant'sa,niqullqisa.janirakiwsapa
maynixpäcapanïpkiti.
4Kawkïrutarusmantapkätaukautanjakasipjjam,ukatsti
ukachiqatsarxapxam.
5Khitinakatixjumanakarjankatuqapkätamxa,ukamarkat
mistxapxätaukhaxa,kayunakamatlaq'ach'allt'asipxam,
jupanakcontrayatiyañataki.
6Jupanakastisarxapxänwa,ukatstijach'amarkanakaruw
sarapxäna,sumayatiyäwinakyatiyasa,k'umaraptayasa.
7HerodesapnaqirixtaqikuntixJesusanlurkänukist'äna,
ukatyaqhipanakaxJuanaxjiwatanaktaypitjaktxiw
sapxäna.
8YaqhepajjEliasajjuñstänasasawsapjjäna.
Yaqhepanakastinayraprofetanakatmaynïriwjaktanisasaw
sapjjäna.
9Herodesastisänwa:—Juanp'iqipkhuchhuqawaytwa,
ukampis¿khitirakakaxa,khitirutixukhamarunakist'kta
ukaxa?Ukatjuparuñjañwalmunäna.
10Apostolonakajjkuttʼanjjapjjänaukhajja,taqekuntï
lurapkänaukanakyatiyapjjäna.Ucatstijupanacarojj
sapakiwBetsaidasatmarcanquirmäwasarsarjjäna.
11Ukyatisinstijaqinakaxjupararkapxäna,jupasti
jupanakaruxkatuqt'asawDiosanReinopatjupanakar
parläna,k'umaraptañmunirinakarusqullarakïna.
12Ukauruxtukusxänaukhaxa,tunkapayanjaqinakaw
jutasinsapxäna:—Jaqinakarkhithapxam,ukajak'ankir
markanakaru, pampanakaru sarapxañapataki,
qurpachasipxañapataki,manq'aapthapipxañapataki,
nanakaxakankxapxtwaawasarpampankirchiqa.
13UcampisJesusajjjupanacarojjsänwa:—Manq'a
churapjjam—sasa.Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiw
juk'amputjxiti,janukastiphisqat'ant'ampi,pä
chawllampikiwutjistu.janukaxtaqiakajaqinakatakix
aychaalasirsarañasawa.
14Jupanakastiniyaphisqawaranqajaqinakäpxänwa.
Ukatstidiscipulonakaparuxsänwa:—Phisqatunkajaqiruw
qunt'ayapxam—sasa.
15Ukhamlurasaxtaqiniruwqunt'ayapxäna.
16Ukatstiphisqat'ant'ampi,pächawllampiaptasinx
alaxpacharuñtasinxbendicisawdiscipulonakaparchuräna,
jaqinaknayraqatanuchapxañapataki.
17Jupanakastimanq'antapxäna,taqiniwsist'asipxäna,
ukatstitunkapayancanastanakqhiparapxäna.
18Jesusaxsapakimayiskänaukhaxa,discipulonakapaw
jupampchiksarapxäna,ukatjupanakaruxjiskt'äna:—
¿Khitirakjaqinakaxsapxitusti?
19Jupanakastisapxarakïnwa:—BautisirJuan;ukampis
yaqhipanakaxsapxiwa:“Elias!”yaqhepastisapjjarakiwa:
nayraprofetanakatmaynïrejjjaktjjewa—sasa.
20Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakasti,
¿khitirïtwasapjjtajja?Pedrostisarakïnwa:—Diosan
Cristopawa—sasa.
21Jesusastijupanakaruxwalich'amampiwsäna,jan
khitirusukyatiyapxamti.
22Ukatsapxänwa:—JaqinYuqapaxwalja
t'aqhisiñanakanïñapawa,jilïrirpirinakampi,sacerdotenakan
jilïrinakapampi, escribanakan apanukutäñapataki,
jiwayatäñapa,kimsïrurunjaktañapa—sasa.
23Ukatstitaqiniruwsäna:—Maynitixnayararktañ
munchixa,jupapachpatjithiqtpan,cruzapapt'asisinnayar
arkta—sasa.
24Khititixjakäwipqhispiyañmunkiukaxapt'asiniwa,
ukampiskhititixnayalaykujakañapapt'asiñmunkiukax
qhispiyani.
25¿Kunaaskirakjaqejjakapachaptʼasisinaptʼasispa,jan
ukajjjaqunukutäspa?
26Khititejjnayatpʼinqachani,nayanarunakajatsa
phenqʼaskaniukajja,JaqenYoqapajjjupanjachʼajachʼa
tukutapa,Awkipan,qollanangelanakapatsajutkaniukhajj
phenqʼasiniwa.
27Chiqpachansasapxsma,yaqhipanakaxakachiqan
sayt'atäsipki,jupanakaxjaniwjiwañapmallq'apkaniti,
DiosanReinopuñjañkama.
28Ukaarunakapatniyallätunkurunakqhepatjja,
Pedrompiru,Juanampiru,Santiagompiruwirpäna,ukatsti
mäqolluruworacionarmakhatäna.
29 Diosatmayiskäna ukhajja,uñnaqapas
mayjtʼayatäjjänwa,isipasjanqʼokʼajkirïnwa.
30UkatstipäjaqiwJesusampparlt'asipxäna,Moisesampi,
Eliasampi.
31Jupastijach'akankañampuñstäna,Jerusalénmarkan
jiwatapatparläna.
32Pedrompi,jupampchikäpkänaukanakampejj
ikintatäpjjänwa,sartasipkänaukhajja,jupanjachʼa
kankañapuñjapjjäna,jupampchiksaytʼatäsipkänaukapani
chachanakaru.
33Jupatsarxapxänaukhaxa,PedroxJesusaruxsänwa:—
Yatichiri,akanjakañaxwaliaskiwa,ukatkimsacarpa
lurañäni.maynistijumataki,maynistiMoisesataki,
maynistiEliasataki.
34Ukparlkasasti,mäqinayawjutasinjupanakar
ch'amakt'ayäna.
35Qhixuqhixutaypitmäaruwist'asïna:—Akaxmunat
Yuqaxawa.
36Ukaarojjtukusjjänaukhajja,Jesusarojjsapakiw
jikjjatasïna.Jupanakastijak'achasipxänwa,janiwkhitirus
ukaurunakankuntixuñjapkänukanakyatiyapkänti.
37Qhepürojjqollutsaraqanipkänaukhajja,walja
jaqenakawjupampjikisipjjäna.
38Ucatstimächachawjach'atart'asïna:—Yatichiri,
achikt'assmawa,wawajaruñtam,jupastinayansapa
wawajawa—sasa.
39Mäajayuwjuparkatuntasinmäakatjamatart'asi.ukatsti
ch'iyjasi,wasitatespuma,ch'akhanakch'allxtañaxch'amaw
jupatjithiqtañapa.
40 Discipulonakamaruw achikt'asta, jupar
jaqunukupxañapataki.ucatjaniwatipcänti.
41Jesusastisarakïnwa:—Janiyawsiri,q'añujaqi,
¿qhawqhakamasjumanakampïskä,jumanakarjaysañataki?
Wawamaruxakanapanipxam.
42Jutaskänukkhasti,Supayajjjaqonukusawq'añuchäna.
Jesusastiukaq'añuajayuruwtuqinuqäna,ukatstiuka
wawaruxk'umaraptayäna,ukatstiawkiparkutt'ayarakïna.
43TaqeniwDiosanchʼamapuñjasajjwalmuspharapjjäna.
UcampisJesusanluratapatsapamaynimuspharasipkäna
ukhajja,Jesusajjdiscipulonakaparsänwa:
44Ukaarunakaxjinchunakamarch'allt'asipxpan,Jaqin
Yuqapaxjaqinakanamparaparuwkatuyatäni.
45Jupanakastijaniwukaarunakamuyapkänti,uka
arunakstijaniwamuyasipkänti,ukatwajuparjiskt'añ
axsarapxäna.
46Jupanaktaypinjja,kawkïrisjukʼampjachʼäni,sasaw
jupanaktaypinchʼajjwapjjäna.
49

52. LUCAS
47Jesusastijupanakanchuymapanlup'itapamuyasinxa,
mäwawaruwapthapïna,ukatstijupajak'aruwsayt'ayäna.
48Jupanakaruxsapxarakïnwa:—Khititixakawawar
sutixarkatuqkiukaxnayaruwkatuqi,khititixnayar
katuqkituukaxkhithankituukaruwkatuqaraki.
49Juanaxsarakïnwa:—Yatichiri,mäjaqiruwsutimlayku
ñanqhaajayunakjaqunukuruñjapxta.Nanakax
jark'apxaraktwa,janiwnanakampchikaarktati—sasa.
50Jesusastijuparuxsänwa:—Janjark'amti,khititixjan
jiwasanakcontrasayt'kiukaxjiwasanaklaykukiwa—sasa.
51Jesusarkatoqañhoraspurinkänaukhajja,Jerusalén
markarsarañatakiwsaytʼasïna.
52Ukxarustikhithanakwakhithapxäna,ukatstiSamaria
markankirmäjisk'amarkaruwsarapxäna,jupataki
wakicht'añataki.
53Jupanakajjjaniwkatoqapkänti,Jerusalénmarkarsarañ
munkaspaukhamänwa.
54Ukuñjasajja,SantiagompiJuanampidiscipulonakapajj
akhamsapjjänwa:—Tatay,¿janitninaalajjpachat
saraqaniñatak mayista, ukhamat jupanakar
nakhantayañataki,kunjamtïEliasajjlurkänaukhama?
55UcampisJesusajjjupanakartoqesinsänwa:—
Jumanakajjjaniwyatipktatikunaajayunïpjjtajja—sasa.
56JaqinYuqapaxjaniwjaqinakanjakawipt'unjañatak
jutkiti,janukastijupanakarqhispiyañatakiwjuti.Ukat
yaqhamarkaruwsarapxäna.
57Thaknamsarasipkänaukhajja,mäjaqewjuparojjsäna:
“Tata,kawkirutïsarkätaukaruwarkta”sasa.
58Jesusastijuparuxsänwa:—Zorronakaxp'iyanakaniwa,
alaxpachankirjamach'inakastiqullunakaniwa.ukampis
JaqinYuqapaxjaniwkawkharusp'iqipuchañapaxutjkiti.
59Mayniruwsäna:—Arkapxita—sasa.Ucampisjupajj
sänwa:—Tatay,nayrajjawquijarimt'irisarjjam—sasa.
60Jesusastijuparuxsänwa:—Jiwatanakaxjiwatanakapar
imt'apxpan,ukampisjumaxsaram,DiosanReinopat
yatiyiri—sasa.
61Maynïristisarakïnwa:—Tatay,nayajjjumararkäma.
ukampisnayraqatjupanakatdespedirsarañmunta,
jupanakaxutajankapxiwa.
62Jesusastijuparuxsänwa:—Janiwkhitisaradoukar
amparapluqxatasinqhipäxuñtasinDiosanReinopatak
askïkaspati—sasa.
10JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,Tatituxyaqhapaqallqtunkaruwutt'ayäna,
ukatstipaninipaniniruwkhithäna,kawkirmarkanakarutix
jupaxjutañapäkänukamarkanakaru.
2Ukatwajupanakaruxsäna:—Yapuapthapiñaxwali
jach'awa,ukampisirnaqirinakaxjuk'anikiwa.
3Sarnaqapjjam,nayajjlobonaktaypiruwijanakaruñtataw
khitanipjjsma.
4Janiwbolsa,ch'uqi,zapatoapt'asipxamti,janirakiw
khitirusthakinaruntapxamti.
5Kawkïrutarusmantapkätaukkhasti,nayraqatsapxam:
“Akautansumankañapa”sasa.
6Sumankañyuqatixukanutjchixa,jumanakan
sumankañaxjuparuwutjani,janukhamäkanixa,
jumanakaruxwasitatwakutt'anipxätam.
7Ukapachpautanqhiparapxam,kuntixchurapkiukanak
manq'apxam,umapxam,irnaqirixqullqipkatuqañapawa.
Janiwutatutasarxañamäkiti.
8Kawkïrmarkartixmantapkäta,kawkïrmarkartix
katuqapktamukmanq'apxam.
9Ukxarustiusutanakarqullapxam,ukatstisapxam:
“Diosanreinopaxjak'achasinxiwa”sasa.
10Ukampiskawkirmarkarmantapkäta,janitix
katuqapkätamxa,ukamarkancallenakaparsarapxam,
sapxarakim:
11Markamanlaq'apsa,nanakarch'amakt'ayistuuka
laq'anaksapichthapipxsma,ukampisjumanakaxyatipxam,
DiosanReinopaxjumanakarjak'achasxiwa.
12Ukampisnayastisapxsmawa,ukauruxSodoma
markatakixjuk'ampjanwalt'ayatäniwa,ukamarkatsipansa.
13¡AyjumatakejjCorazín!¡Ayjumata,Betsaidamarka!
Tiro,Sidónmarkanakanjumanakanluratäpkänaukajachʼa
luräwinakatïjumanakanluratäpkchïnjja,jupanakajjwali
jayatiempowarrepentisipjjaspäna,qʼañuisimpi,laqʼampi
qontʼatäsa.
14Ucampistaripäwiurunjja,Tiro,Sidónmarkajj
jumanakatsipansajuk'ampmutuñäniwa.
15Capernaúm,jumastialaxpacharjach'araptatätawa,
infiernoruwjaquntatäyäta.
16Khititixjumanakarist'apktamukaxnayaruwist'itu;
Khititixjumanakarjisk'achapkituukaxnayaruw
jisk'achapxitu;Khititejjnayarjiskʼachkituukajja,
khitankituukaruwjiskʼacharaki”sasa.
17Paqallqtunkastikusisitakutt'anipxäna,sapxarakïnwa:
—Tatay,ñanqhaajayunakassutimtuqiwist'apxitu—sasa.
18Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—NayaxSupayarux
alaxpachatmällijullijuruñtatawuñjta—sasa.
19Nayastich'amchursmakatarinakaru,alacrananakaru,
uñisirinakanch'amapartakt'apxañamataki.
20Ukampisjankusisipxamti,ajayunakaxjumanakar
ist'apxatamatxa.janukastikusisipxam,sutinakamax
alaxpachanqillqatätaplayku.
21UkahorasanjjaJesusajjkusisisawsäna:“Awkiy,
alajjpachansa,akapachansaTatitu,akanakjjayatiñan
jaqenakatimantatamatjja,wawanakaruñachtʼayapjjatamat
yuspärta.Ukhamawjumatakixwaliaskïkaspasukham
amuyasïna.
22TaqikunasnayaruwAwkijankatuyitu.KhitisAwkixa,
janukastiYuqakiwa,khitirutixYuqaxuñt'aykaniukaru.
23Jesusastidiscipulonakaparuñtasinsapakiwsäna:—
Kusisiñanïpxiwakuntixjumanakaxuñjapktauk
uñjirinakaxa.
24Nayastisapxsmawa,waljaprofetanaka,reyinakax
kuntixjumanakaxuñjapktaukuñjañmunapxi,ukampis
janiwuñjapkiti.Kuntixist'apktaukist'apxañamataki,
ukampisjaniwist'apktati—sasa.
25Ukatstimäkamachiyatichiriwsayt'asisinyant'äna,
akhamsasa:—Yatichiri,¿kunlurañaxaswiñayjakañ
katuqañataki?
26Jesusastijuparuxsänwa:—¿Kunaskamachin
qillqatäpacha?¿kunjamsajumajjliytʼta?
27Jupastisarakïnwa:—TatituDiosamaruwtaqi
chuymamampi,taqialmamampi,taqich'amamampi,taqi
amuyumampimunasiñama.Jaqimasimarusjuma
kipkarjamsarnaqam”sasa.
28Jesusastijuparuxsänwa:—Chiqapuniwarstaxa.
29JupastichiqaparuñjañmunasawJesusarsäna:—¿Khitis
jaqimasixaxa?
30Jesusastisarakïnwa:—MäjaqiwJerusalenatJericó
markarsaraqasinlunthatanaktaypirjaquntatäna,
50

53. LUCAS
jupanakastiisiapsusipxäna,usuchjasipxäna,chikatjiwat
jaytasawsarxapxäna.
31Mäsacerdotejjukathaknamsaraqanïna,juparuñjasasti,
ukathaknampasawayjjäna.
32Ukxarustimälevitajaqiwukachiqarpurintäna,jupar
uñkatasinmächiqatpasawayxäna.
33Ucampismäsamaritanacawkawkirutïjuparsarcäna,
juparuñjasajjkhuyapt'ayasjjäna.
34UkatstiJesusanukarsarasinusuchjatanakapaceitempi,
vinompiwarxatasinxa,uywappatxaruwuchapxäna,ukatsti
mäqurpachasiñutaruwirpapxäna,ukatstiuñjapxäna.
35Qhepürojjsarjjänaukhajja,päqollqeapsusin
ejercitoruwchuräna,ukatstisänwa:“Juparuñjam”sasa.
Kunatixjumaxjuk'ampgastkätaukxa,kutt'anxäukkhaxa,
nayawkutt'ayäma—sasa.
36¿Akakimsatxa,¿kawkïrislunthatanaktaypirjaquqanir
jaqimasipäpachasti?
37Jupastisarakïnwa:—Khititixjupatkhuyapt'ayaskäna—
sasa.Jesusastijuparuxsänwa:—Sarxam,ukhamaraki
luram—sasa.
38Jupanakajjsarasipkänaukhajja,Jesusajjmämarkaruw
mantäna,Martasatmäwarmiwutaparkatoqäna.
39MaríasutinimäkullakapawJesusankayunakapjak'an
qunt'asisinarunakapist'äna.
40Martaxwalpunluqtañatakch'amachasïna,ukatjupar
jak'achasisinakhamsäna:—Tata,¿janitkullakajansapak
luqtañatakjaytatapatllakiskta?Ucatwanayar
yanapt'añapatakmayïta—sasa.
41Jesusastijuparuxsänwa:—Marta,Marta,jumaxwali
amuyumpiwllakistaxa.
42Ukampismäkunawwakisi,Mariaxukasumachiqa
ajlliwayi,ukaxjaniwapaqatäkaniti.
11JAQTHAPI
1Mächiqanmayiskänaukhawmädiscipulopaxjuparux
säna:—Tatay,mayisiñyatichapxita,kunjämtixJuanax
discipulonakaparyatichkänukhama—sasa.
2Jesusastijupanacarojjsänwa:—Mayisipcätaucapachajja:
‘AlajjpachanquirAwquijja,sutimajjjach'añchatäpan’sasa.
Jumanreinomaxjutpan.Munañamajjluratäpan,kunjamtï
alajjpachansa,akaoraqensaluratäpan.
3Sapaurut'ant'achurapxita.
4Juchanakaspampachapxita;Khitinakatixmanükistu
ukanakaruxpampachapxaraktwa.Janyant'awiruirpapxita;
janukastijanwalitqhispiyapxita.
5Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jumanakatkawkïrismä
amigonïspa,chikaarumkamastijupanukarsarasinsaspa:
‘Amigo,kimsat'ant'mayt'ita;
6Nayanmäamigojajjnayanukarjutasinjja,¿janitnayajj
kunsajuparyatiyañajajjutjkituti?
7Jupastichuymatpachakhamsasawjaysani:“Jan
llakisiyapxitati,punkuxjist'antatawa,wawanakajasti
nayampchikawikiñankapxi.Janiwnayajjsartasinjumar
churkirismati.
8Nayajjsapjjsmawa,amigopätaplaykojjjanissartasin
juparchurañmunkchejja,janchʼamanïtaplaykojj
sartaniwa,ukhamatwawaljamunañapsachurarakini”sasa.
9Nayastisapxsmawa:Mayt'asipxam,churapxätamwa.
thaqhapxam,ukatstijikxatapxarakïtawa;thuqt'apxam,
ukatstijist'aratäpxätamwa—sasa.
10Khititejjmaytʼkiukajja,katoqarakiwa.khititixthaqki
ukaxjikxati;Khititixliwxatkiukaxjist'aratäniwa”sasa.
11Mäyuqallwawatixjumanakatmayniawkipatt'ant'a
mayispaukhaxa,¿mäqalachuraspati?janukaxchawlla
mayt'aspasti,¿chawllalaykutimäkatarichurani?
12Janukaxmäyuqallwawamayt'aspaxa,¿mäalacrán
loqtaspati?
13Jumanakatixjanwalijaqinakäpkätaxa,wawanakamar
sumawaxt'äwinakchurañyatipxstaxa,¿kunjämarak
alaxpachankirAwkimaxQullanAjayumayt'irinakaparux
juk'ampchurkaniti?
14Jupastimäsaxrajaqunukuskäna,ukañanqhaajayusti
amukïskänwa.Supayajjmistunkänaukhajja,amutu
jaqenakawparläna.ukatjaqinakaxwalmuspharapxäna.
15Ukampisyaqhipanakaxsapxarakïnwa:—Beelzebub
saxranakanp'iqinchiriptuqiwñanqhaajayunakalisnuku—
sasa.
16Yaqhepastijuparyant'asawalaxpachatmäunañchäw
thaqhapxäna.
17UkampisJesusaxjupanakanamuyunakapyatisinxa,
jupanakaruxsänwa:—Taqireinoxmaynitmaynikam
t'aqanuqtataxt'unjatäxiwa.ukatmäutaxmäutar
t'aqanuqataxt'unjatawa.
18Supayatejjjupapachpacontratʼaqanuqtatäspaukhajja,
¿kunjamarakReinopajjsaytʼanisti?Beelzebubtuqiw
ñanqhaajayunakalisnukupxtasapxaraktawa—sasa.
19NayatixBeelzebubtuqisaxranakaralisnukstaxa,
¿khitimpiswawanakamaxjupanakaralisnukupxi?ucatwa
jupanacajjjumanacantaripirinacamäpjjani.
20NayatixDiosanamparapampsaxranakaralisnukstaxa,
DiosanReinopaxjumanakxarpurinxiwa.
21Kunapachatïmächʼamanijaqejjpalaciopuñjkiukhajja,
yänakapajjsumankañanwajikjjatasi.
22Ukampisjupatsipanjuk'ampch'amanijaqixjupar
jutasinatipjaniukhaxa,taqiarmaduranakapapt'asi,ukatsti
yänakaplakiraraki.
23Khititejjjannayampïkiukajjnayacontrawsaytʼi,
khititejjnayampjantantachtʼkiukajja,chʼeqeyi.
24Kunapachatixq'añuajayuxjaqitmistuwayxiukhaxa,
wañachiqanakansamarañthaqirsaraski.Jankhitirus
jikxatasaxsiwa:“Kawkhantïmistuwayktaukautaruw
kuttʼä”sasa.
25Jutasinsti,q'umachata,k'achacht'atjikxatäna.
26Ukatstijupatsipanjuk'ampjanwaliajayunakpaqallqu
ajayunakaruwirpäna.Ucatstimantasinjja,ukanjakasipjje,
ucatqhepïrjakañajjnayratsipansajuk'ampjanwaliwa.
27Ukparlkasasti,ukatamankirmäwarmiwjachʼatarsüna,
akhamsasa:“Kusisiñaniwakawkïrpurakasa,ñuñusktauka
ñikʼutasa”sasa.
28Jesusastisarakïnwa:—Jïsa,Diosanaruparist'irinaka,
kusisiñanïpxiwa—sasa.
29Jaqinakaxtantacht'asisinxa,Jesusaxakhamsañqalltäna:
—Akaxjanwalijaqiwa.Ucampisjaniwmäunañchajj
churatäkaniti,janucastiJonasprofetanunañchäwipawa”
sasa.
30KunjämtixJonasaxNínivemarkankirinakatakixmä
unañchäwïkänxa,ukhamarakiwJaqinYuqapaxjichha
pachankirinakatakixmächimpunïni.
31Juchañchäwiurunjja,surtoqenkirreinajjjichhatiempon
jakirjaqenakampchikawsartani,jupanakarojj
juchañcharakiniwa,jupajjSalomonanyatiñkankañapa
51

54. LUCAS
istʼiriwakaoraqpachatjutäna.Salomonatsipanjuk'amp
jach'ajaqiwakankxi—sasa.
32Taripäwiurunxa,Nínivemarkankirinakaxaka
wawanakampchikaw sartasipxani,jupanakarux
juchañchapxani.Jonasatsipansajuk'ampjach'ajaqiw
akankxi.
33Janipuniwkhitismälamparanaktayasinmäjamasat
uchañmunkiti,janirakiwmäcarritomanqharusuchkiti,jan
ukastimäcandelabroruwuchañapa,ukhamat
mantanirinakaxqhanuñjapxañapataki.
34Cuerponqhanapaxnayrawa,ukatwanayramaxsapakïki
ukhaxa,taqpachjanchimaxqhanampiphuqt'atawa.
Ucampisnayramajjjanwalijaqëkiukhajja,cuerpomajj
chʼamakanphoqantatänwa.
35Ukhamajjjumanutjkiukaqhanajjjanchʼamakäñapataki.
36Taqijanchimaxqhanampiphuqt'atäni,janirakmächiqas
ch'amakt'aniukhaxa,taqpachawqhant'atäni,kunjamtïmä
velaqhant'ataxqhant'ktamukhama.
37Parlkasastimäfariseowjupampchikamanq'añapatak
achikt'asïna.
38Fariseojjukuñjasajja,janïrmanqʼkasajjjanïr
jariqasirïtaplaykojjwalmuspharäna.
39Tatituxjuparuxsänwa:—Jichhaxjumanakax
fariseonakaxcopa,platoanqäxapq'umachapxtaxa.ucampis
chuymamajjq'añunakampi,ñanqhaluräwinakampi
phoqantatänwa.
40Jumanakaxjanamuyt'asirjaqinaka,¿janitkhititix
anqankiryänaklurkiukaxchuymapanutjkiukanakluraraki?
41Janukasti,kunatïutjktamukanakatlimosnachurapjjam.
Jumanakatakixtaqikunasq'umawa.
42¡Ayjumanakatakejjfariseonaka!Jumanakaxmenta,rue,
taqikastaqullaquranakatdiezmochurapxtaxa,taripäwi,
Diosanmunasiñapsaatipjapxaraktawa.
43¡Ayjumanakaxfariseonaka!Jumanakaxsinagoganakan
jach'aqunuñanakmunapxtaxa,qhatunakanaruntt'asiñ
munapxtaxa.
44¡Ayjumanakaxk'ariyatichirinaka,fariseonaka!
Jumanakaxjanuñstkiukasepulturaruñtatäpxtawa,uka
sepulturarsarirjaqinakaxjaniwukyatipkiti.
45UkxarustiLeyyatichiritmayniwjuparuxsäna:—
Yatichiri,ukhamsasmastinanakarjisk'achapxista—sasa.
46Jupastisarakïnwa:—¡Ayjumanakatakejja,ley
yatichirinaka!Jumanakaxwalich'amäkiukaq'ipinak
jaqinakaruxq'ipt'apxtaxa,janiwmäamparluk'anampis
q'ipinakllamkt'apktati.
47¡Ayjumanaka!Jumanakaxprofetanakansepulturap
lurapxtaxa,nayraawkinakamawjupanakarjiwayapxi.
48Chiqpachansajumanakaxnayraawkinakaman
luräwinakapist'apxatamata,chiqpachapuniwjupanakar
jiwayapxi,jumanakaxsepulturanakapsalurapxtaxa.
49UkatwaDiosanyatiñkankañapajjsarakïna:“Nayaw
profetanakaru,apostolonakarukhithä,jupanakat
yaqheparojjjiwayapjjarakiniwa,arknaqapjjarakiniwa”sasa.
50Ukhamattaqiprofetanakanwilapaxakapachan
qalltatpachwartatäna,ukawilaxjichhapachanakan
mayitäñapataki.
51Abelchachanwilapatqalltasa,Zacariasanwilapkama,
ukawilaxaltarampitemplompichikawjiwaräna.
52¡Ayjumanakatakejja,leyyatichirinaka!Jumanakax
yatiñanllavepapt'asipxtaxa,janiwjumanakaxmantapktati,
khitinakarutixmantapkiukanakarusjark'apxaraktawa.
53Ukarsusinsti,kamachiyatichirinakampi
fariseonakampixwalch'amañcht'apxäna,waljaarunak
arsuñapataki.
54Juparsuyt'apxam,lakapatkunsapsuñmunapxäna,
ukhamatjuparjuchañchañataki.
12JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,janjakt'kaywaljajaqinakaw
tantacht'asipxäna,maynitmaynikamaw kayump
takt'asipxäna,ukatstidiscipulonakaparuxnayraqat
sataynawa:—Fariseonakanlevadurapatamuyasipxam,
ukaxk'arichuymanïñawa—sasa.
2Janiwkunasimt'atäkaspati,janirakiwuñt'ayatäkaniti;
janirakiwimantaskiti,ukaxjaniwuñt'atäkaniti.
3Ukatpïch'amakanarsupktaukaxqhananist'atäniwa.
Ucatstiutapataruwyatiyatäni”sasa.
4Nayastisapjjsmawa,amigonakajajja,janajjsarapjjamti
janchijiwayirinakaru,ukatukaqhepatjjajaniwjukʼamp
lurañjamäkiti.
5Ukampiskhitirutixaxsarapxätauknayratpach
yatiyapxäma:khititixjiwayañtukuyatatinfiernorjaquntañ
ch'amanïkiukaraxsarapxam;jïsa,nayajjsapjjsmawa:Jupar
ajjsarapjjam.
6¿Janitphisqagorriónpälitrompialjatäkaspa,Dios
nayraqatanjanirakmaynisarmatäkaspa?
7Ukampispʼeqenakamanñikʼutanakapastaqeniw
jaktʼatäjje.Ukhamastijanaxsarapxamti,jumanakaxwalja
gorriónukanakatsipanjuk'ampvaloranipxtawa.
8Nayastisapxsmawa,khititixjaqinaknayraqatannayat
arsuskituukaxa,JaqinYuqapastiDiosanangelanakap
nayraqatanarsutarakiwa.
9Ukampiskhititixjaqinaknayraqatannayarjanuñt'kitu
ukaxDiosanangelanakapnayraqatanjanuñt'ayatäniwa.
10KhititejjJaqenYoqaparjanwaliarunakparlkaniukajja,
pampachatäniwa,ukampiskhititejjQollanAjayucontrajan
waliparlkiukajja,janiwperdonatäkaniti.
11Kunapachatixsinagoganakaru,magistradonakaru,jach'a
ch'amaninakaruirpapxätamukkhaxa,janiwlup'ipxamti,
kunsajaysapxäta,kunsasapxäta.
12QullanAjayuwukapachpahorasanyatichapxätam,
kuntixsapxañamäkiukxa.
13Ukxarustimaynïriwjuparuxsäna:—Yatichiri,
jilajampirarsta,nayampchikaherenciajaljañapataki—
sasa.
14Jesusastijuparuxsänwa:—¿Jaqi,¿khitirakjumanakan
taripiriru,janukaxjaljiritutt'ayitusti?
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—Amuyasipjjam,
munañapatamuyasipjjam,mayninjakañapajjjaniw
cunatejjjupanutjquiucapanutjquiti—sasa.
16Jesusastimäuñacht'äwimpiwjupanakarparläna:—Mä
qamirjaqinuraqipaxwaljaachunakachuyäna.
17Jupajjchuymapanakhamsasawlupʼïna:“¿Kunsanayajj
lurä,achunakchurañatakejjjaniwmächeqajjutjkituti?”
18Jupastisarakïnwa:—Akhamlurarakï:graneronakt'unjä,
ukatjuk'ampjach'autalurarakï.ucanwanayajjtaqe
achunakajsa,yänakajsachurarakï.
19Nayastialmajaruxsarakïwa:‘Alma,waljayänakax
waljamaranakimatäxiwa.samart'am,manq'asim,umam,
kusisim.
20Diosastijuparuxsänwa:—Janamuyt'asirjaqi,jichhür
arumaxalmamaxjumatmayt'atäniwa.
52

55. LUCAS
21Khititejjjupapachpatakqollqeapthapkiukajja,Dios
nayraqatanjanqamirïkiukajja.
22Jesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—Ukhamatwa
sapxsma:Jakäwimatjanlup'ipxamti,kunsamanq'apxäta
ukxa.janirakiwjanchitakisa,kuntixuchasipxätaukasa.
23Jakañaxmanq'atsipanjuk'ampjach'awa,janchixisit
sipanjuk'ampiwa.
24Cuervonakatamuyt'apxam,janiwphawapkiti,janirakiw
apthapipkiti.Ukanakaxjaniwimañutanïpkiti,janirakiw
granerosukanipkiti;Diosaxjupanakarmanq'ayaraki,
¿qhawqharakjumanakaxjamach'inakatsipanjuk'amp
askïpxtaxa?
25¿Jumanakatkawkïrislup'isinmämetrojuk'amp
jach'äspa?
26Jumanakatixjisk'aluräwinakjanlurañjamäpkätaxa,
¿kunatsamayninakataklup'ipxtaxa?
27Lirionakaxkunjamsajilsupxiukamuyt'apxam,janiw
ch'amtukupkiti,janirakiwmuyt'apkiti.Ucampis
sapxsmawa,Salomonaxtaqijach'akankañapampixjaniw
ukajaqinakjamisthapt'atäkänti.
28Diosaxch'uxñaquqanakarukhamisthapiychixa,
jichhürutixpampanutjaski,qharürustihornoruw
jaquntatäni.Jumanaka,juk'aiyawsäwininakasti,
¿qhawqhasjuk'ampisthapiyapxätamsti?
29Janirakikuntixmanq'apkäta,kuntixumapkätauk
thaqapxamti,janirakiwpächasipxamti.
30Akapachankirmarkanakaxtaqiukanakthaqhapxi.
31JanukastiDiosanqhapaqmarkapthaqhapxam;Taqe
ukanakastijumanakaryapt'atäniwa”sasa.
32Juk'aovejanaka,janaxsarapxamti;Awkimajjjumanakar
reinochurañajjwalmunta”sasa.
33Kunatixutjktamukaljapxam,limosnachurapxam.
Jumanakaxjantukuskirbolsanakchurapxam,alaxpachan
jantukuskiryänaka,kawkhantixjanlunthataxjak'achaski,
nilaq'unakasq'añuchaski.
34Kawkhantïyänakamaxutjkiukanwachuymamaxutjani.
35Lomonakamajjchinuntatäpan,qhananakamas
nakhantatäpan;
36Jumanakaxjaqinakjamäpxtawa,khitinakatixuywiripar
jaqichasïwitkutt'aniñapsuyt'apkiukanakaru.Ukhamat
jutasinliwxatkaniukkhaxa,jank'akiwjuparjist'arapxani.
37KusisiñanïpxiwakhitinakarutixTatituxjutkaniukkhax
uñch'ukiskirjikxatani,chiqpachapuniwsapxsma,cinturón
ch'uqt'asismanq'añarqunt'ayaskani,ukatstijupanakar
luqtiriwmistuni.
38Jupatixpayïrjayp'uurunjutaspa,janukaxkimsïrjayp'u
urunjutaspa,ukhamjikxataniukhaxa,kusisiñanïpxiwauka
uywatanakaxa.
39Ucatyatipjjam,utapatejjkunahorasalunthatajjjutani
ukyatispänaukhajja,janiwutappʼakjañapsajaytkaspänti.
40Ukhamastijumanakaxwakicht'atäpxam,JaqinYuqapax
mähorasaruwjutani,kunapachatixjumanakaxjan
amuyapktaukapacharu.
41UkatPedroxjuparuxsäna:—Tata,¿ukauñacht'äwit
nanakarparlaskta,janukaxtaqinirus?
42Tatitustisarakïnwa:—¿Khitirakukachiqachuymani,
yatiñanmayordomoxa,khitirutixuywiripaxutaparu
p'iqinchirutt'ayani,jupanakaruxmanq'achurañhorasapar
churañataki?
43Kusisiñaniwaukauywataxa,khitirutixuywiripax
jutkaniukkhaxukhamluraskirjikxatani.
44Chiqpachansasapxsmawa,juparuwtaqikunatixutjki
ukanakxaruxapnaqañapatakutt'ayani.
45Ucauywatatixchuymapansaspa:‘Tataxaxqhipharuw
purini’sasa.ukatsti,uywatanakaru,imillwawanakarusa
nuwjañqalltapxani,manq'añatakisa,umañatakisa,
machjayasiñatakisa;
46Ukauywatanuywiripaxmäuruwjutani,kunapachatï
jupaxjansuykani,mähorasa,janamuykiukahorasaruw
jutani,ukatstit'aqanuqt'ani,ukatstijaniyawsirinakampi
chikawwakisxani.
47Kawkïriuywatatixuywiripanmunañapyatïna,jan
wakicht'asirïki,janirakiwmunañaparjamlurkataynati,
waljajawq'jatawuñjasini.
48Ucampiskhititejjjanyatkasinjawq'jañjamjanwalinak
lurkiukajja,mäjuk'ajawq'jampiwjawq'jatäni.Khitirutix
waljachuratäniukaxa,waljamayitäniwa.
49Nayajjakaoraqerninaapayaniñatakiwjutta;¿Kunsa
nayajjlurä,nayratpachnakhantatäspaukhajja?
50Ucampisnayajjbautisasiñataquiwutjitu;¡Kunjämarak
nayajjphoqasiñapkamajjchʼamaktʼaskta!
51¿Jumanakaxakauraqinsumankañchurañatakjuttasasin
amuyta?Nayajjsapjjsmawa,Janiwa;janukastitʼaqatʼaqa:
52Jichhatuksarojjmäutanjjaphesqaniwjaljtapjjani,
kimsajjpäcontra,paninistikimsacontrawutjani.
53Awkixyuqacontrawt'aqanuqatäni,yuqallwawasti
awkipcontrawt'aqanuqatäni.taykaxphuchhapcontraw
sayt'asi,phuchhastitaykapcontrawsayt'asi;suegrasti
phuchhapampiw janwalt'ayasiñapa,phuchhasti
suegrapampiwjanwalt'ayasiñapa.
54Ukatstijaqinakaruxsarakïnwa:—Intijalanttuqitmä
qinaymisturuñjapxtaxa,ukspachawsapxarakta:‘Jallux
puriniwa’sasa.ukatukhamarakiwa.
55Surtoqenkirthayajjthaytʼankiukuñjasajjsapjjtawa:
‘Janwaliwutjani’sasa.Ucatstiphoqhasi.
56K'arichuymanjaqinaka,alaxpachansa,akauraqin
uñnaqapyatipxasmawa;Ucampis,¿kunjamarakjichha
pachajjjanamuyasipktasti?
57Jïsa,¿kunatsajumanakpachpatjanchiqaparuñjapkta?
58Kunapachatixuñisirimampichikamagistradoukar
sarkäta,thakinjamsarkätaukhaxa,ch'amachasim,ukhamat
jupatqhispiyatäñamataki.Jupajjjanjuezarirpkätam,
taripiristicarcelarjist'antañapataki.
59Nayajjsissmawa,janiwukacheqatsarjjätati,qhep
qhepaqollqepagañkama.
13JAQTHAPI
1Ukatiemponjja,yaqhepajjGalileankirjaqenakat
yatiyapjjäna,jupanakanwilapjjaPilatojjsacrificionakampi
mayachatäjjänwa.
2Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿AkaGalileankirinakajj
taqeGalileanakatsipansajuchararanakäpkaspasukham
amuyapjjtati?
3Nayastisapxsmawa,janiwarrepentisipkätaxa,taqiniw
jiwarapxäta.
4Janukaxtunkallatunkani,khitinakarutixSiloammarkan
torrepaxliwxatasinjiwaykatayna,¿jumanakaxJerusalén
markanjakirinakatsipansajuchararanakäpkaspasukham
amuyapxta?
5Nayastisapxsmawa,janiwarrepentisipkätati,taqiniw
jiwarapxäta.
53

56. LUCAS
6Jupastiakauñacht'äwiarsüna;Mäjaqixuvayapupan
higoquqaayruntatayna;Jupastijutasinachuthaqäna,
ukampisjaniwkunsjikxatkänti.
7Ukatstiuvayapuchirinakaparuxsänwa:—Kimsamaraw
akahigoquqanachuthaqirjutta,ukampisjaniwjikxatkti.
¿kunatsauraqixch'amäpacha?
8Jesusastijuparuxsänwa:—Tatay,jichhamaras
jaytanukupxam,nayastiukamuytapanallsuñkama.
9Jumatixachuachuniukhaxa,walikïskiwa,janitix
achunixa,ukaqhipatstikhuchhurakïtawa.
10Jupajjsábadourunmäsinagoganyatichaskäna.
11Ukatstimäwarmiwutjäna,jupastitunkallatunkani
maranakawjanch'amanïkänti,jupastialt'atänwa.
12Jesusastiukawarmiruñjasaxjawsasinsäna:—Warmi,
janch'amanïtamatantutatäxtawa—sasa.
13UkatstiJesusaxamparanakapluqxatäna,ukspachawuka
warmixchiqachatäxäna,ukatstiDiosaruwjach'añchäna.
14Ukatsinagoganpʼeqtʼiripajjwalicoleratawsäna,
Jesusajjsábadourunqollatätaplaykojja,jaqenakarojj
sänwa:“Sojjtauruwjaqenakajjtrabajipjjañapasamarañuru.
15Tatitustijuparuxsänwa:—K'arichuymanjaqi,¿janit
sapamaynixvacapsajanukaxasnopsavacapsa,janukax
asnopsavacapapt'asisumañarirpkta?
16¿JanitakawarmixAbrahamanphuchhapäkaspa,
khitirutixSupayaxakatunkallatunkanmaranaka
katuntawaykiukawarmixsábadourunapt'atäñapäki?
17Ukarsusinstitaqiuñisirinakapawphinq'asipxäna.
18Jesusastisarakïnwa:—¿KunjamakirakDiosan
Reinopajj?¿Kunarusnayajjukaruñtasitästi?
19Ukastimämostazajathampisasiwa,ukajathaxmä
jaqiwhuertarjaquntäna.ukatstimäjach'aquqaruw
tukuwayi;ukatstialaxpachankirjamach'inakastiuka
ramanakanwaqurpachasipxäna.
20Ukatstimayampsarakïnwa:—¿Kunampiraknayasti
Diosanreinoparuñtasitästi?
21Ukalevadurajjmälevadurampisasiwa,ukalevadurasti
mäwarminaptʼasisawkimsamedidatʼantʼarimantasïna,
taqpachlevadurajjlevadurartukuñkama.
22UkatstiJerusalénmarkaruwjach'amarkanakarsaräna,
jisk'ajisk'at'aqanakaruwyatichäna.
23Maynixjuparuxsänwa:—Tata,¿juk'anikiw
qhispiyatäpxi?Ucatjupanacarojjsänwa:—
24K'uchupunkutmantañatakch'amachasipxam,waljaniw
mantañmunapxani,ukampisjaniwmantañmunapkaniti.
25Utanuywiripaxsartasinpunkujist'antasinxa,jumanakax
anqansayt'asiñqalltxapxäta,punkullawintasa:“Tata,
Tatay,jist'arapxita!Jupastisapxarakïtamwa:“Janiw
uñt'apksmatikawkitsajutapxtaxa.
26Ukxarustisapxarakïtawa:‘Jumannayraqatan
manq'asipxta,umapxarakta,jumaxcallenakajan
yaticharaktaxa’sasa.
27Jupastisarakiniwa:“Nayaxsapxsmawa,janiw
uñt'apksmatikawkitsajutapxtaxa;¡Taqejuchaluririnaka,
nayatjithiqtapxam”sasa.
28Abrahán,Isaaca,Jacob,taqpachprofetanakarDiosan
Reinopanuñjapkätaukhawjachañasa,kisunak
ch'allxtañasautjani.
29Intijalsutuqita,intijalantatuqita,alaytuqita,aynach
tuqitajutapxani,ukatstiDiosanqhapaqmarkapan
qunt'asipxani.
30 Ukjjarusti,qhepïrinakajjnayrankapjjaniwa,
nayrïrïpjjaraquiwqhepïrïpjjani.
31Ukaurustifariseonakatyaqhepajjjuparsarasinakham
sapjjäna:“Akatmistum,Herodesajjjiwayarakïtam”sasa.
32Jupanakastisarakïnwa:—Jumanakaxsarapxam,uka
zorrorsapxam:‘Uñtapxam,nayaxsaxranakjaqunuqtxa,
jichhürusaqharürusqullanaklurarakta,kimsïrurustisuma
q'umachatäxäwa—sasa.
33Ukampisnayajjjichhüru,qharüru,qhepürojj
sarnaqañajawa.
34Jerusalén,Jerusalén,profetanakarjiwayiri,jumar
khithatanakarqalampk'upjata.¡Qhawqhakutisnayajj
wawanakamartantachtʼañmunta,kunjamtïmäwallpajj
wawanakaparchʼiwiparapthapiskiukhama,ukampis
jumanakajjjaniwmunapktati!
35Uñtapxam,utamaxch'usaruwtukuwayxi,
chiqpachapuniwsapxsma,janiwuñjapkistati,kuna
pachatixjumanakaxsapkätaukapachakama:‘Tatitun
sutipxarjutkiukaxjach'añchatawa’sasa.
14JAQTHAPI
1KunapachatixJesusaxmäfariseojilïrirpirinutapar
säbadourunt'ant'amanq'irmantaskänaukkhaxa,
jupanakaruxuñjapxarakïnwa.
2Jupannayraqatapanjja,mäjaqewutjäna,jupajj
chhuxriñchjatänwa.
3Jesusastikamachiyatichirinakaru,fariseonakarussänwa:
—¿Sábadourunqullañaxwalikïskiti?
4Jupanakastiamukt'apxänwa.Ukatstijuparkatuntasin
qullayäna,ukatstiantutxarakïnwa;
“​
6Jupanakastijaniwmayampsaukanakarsuñpuedipkänti.
7Jawillt'atäpkänukanakaruxmäuñacht'äwiwuñacht'ayäna,
kunapachatixjach'autanakajllisipkänaukuñacht'ayäna.
sasawjupanakarsäna:
8Jaqichasiñutarkhitisjawst'ätamukhaxa,janiwjach'autar
qunt'asiñamäkiti.janjumatsipanjuk'ampjach'ajaqir
jawst'atäñapataki;
9Khititejjjumarusa,juparusajawskätamukanakajjjutasin
akhamsapjjeristam:“Akajaqerojjmälugarchurapjjam”
sasa.ukatjumaxp'inqampiwjisk'autarkatuntañqalltasma.
10Ucampisjawillt'apkätamukkhasti,saram,utamanqhan
qunt'asim;Ukhamatkhititixjumarjawskätamukkhaxa,
jumarakhamsañapataki:‘Amigo,juk'ampalturmakhatam’
sasa.
11Khititixjach'ajach'atukuskiukaxjisk'achatäniwa;
Khititejjaltʼatchuymanïkiukajja,jachʼañchatäniwa”sasa.
12Ukxarusti,khititixjuparjawskänaukaruwsarakïna:—
Manq'a,manq'añwakichkasaxa,janiwamigonakamarusa,
jilanakamarusa,wilamasinakamarusa,niqamirjaqi
masinakamarjawst'añamäkiti.Jupanakastijanmayamp
jawst'apxätam,janjucharkutt'ayapxätam—sasa.
13Kunapachatixmäjach'aphunchhäwilurkätaukkhaxa,
pisinkirinakaru,janch'amaninakaru,ch'ullanakaru,
juykhunakarujawst'am.
14Jumastibendicitätawa;Jupanakajjjaniwjumar
kuttʼayapkaspati,cheqaparsarnaqerjaqenjaktäwipanwa
kuttʼayatäyäta”sasa.
15Ukist'asinsti,jupampchikamanq'asipkänaukanakat
maynïrixsänwa:—KhititixDiosanReinopant'ant'a
manq'kiukaxkusisiñaniwa—sasa.
16Jesusastisarakïnwa:—Mäjaqiwmäjach'amanq'a
luräna,waljaniruwjawsäna.
54

57. LUCAS
17Ukatstimanq'añhorasaruwuywataparkhitäna,
jawsatäpkänaukanakarsañapataki:—Jutapxam!jichhax
taqikunaswakicht'atäxiwa.
18Taqeniwmäamtampijuchañchañqalltapjjäna.Nayrïrix
juparuxsänwa:—Nayaxmäuraqialawayta,uñnaqir
sarañaxwakisiwa.
19Maynïristisarakïnwa:“Phisqayugovacaalasïta,
yant'iriwsaraskta.
20Maynïristisarakïnwa:—Nayaxmäwarmimpiw
jaqichasta,ukatwajanjutkiristti—sasa.
21Ucauywatastijutasinuywiriparuwukanakyatiyäna.
Ukatstiutaapnaqirixcolerasisawuywataparsäna:—
Jank'akiwmarkancallenakaparu,thakinakaparmistum,
ukatstipisinkirinakaru,janch'amaninakaru,sayt'atanakaru,
juykhunakaruirpanipxam—sasa.
22Ukauywatastisarakïnwa:—Tatay,kunjamtïjumax
sisktaukhamarjamawphuqasi,ukampismächiqawutji—
sasa.
23Tatituxuywataruxsänwa:—Jach'athakinakaru,
ch'usawjanakarmistum,ukatutajaxphuqhantatäñapataki.
24Nayastisapxsmawa,jawsatäpkiukanakatxajaniwkhitis
manq'atmanq'atmallq't'kaniti—sasa.
25Waljajaqinakawjupampchiksarapxäna,jupasti
kutikipstasinjupanakarsäna:
26Maynitixnayanukarjutasinawkiparu,taykaparu,
warmiparu,wawanakapar,jilanakaparu,kullakanakaparu,
jïsa,pachpajakañapsajanuñischixa,janiwnayan
discipulojäkaspati.
27Khititejjcruzapjanaptʼasisinnayararktasa,janiw
nayandiscipulojäkaspati.
28Jumanakatkawkïrismätorrelurañamtasinjanïr
qontʼasisinqontʼasisinkunaqollqejjmunasiniuk
jaktʼkaspa,ukatorretukuyañatakejjwakisispatijanicha?
29Jupajjcimientouchasajjjantukuyañjamäkaspaukhajja,
taqekhitinakatejjjupatsawkasiñqalltapjjaspa.
30Ukatsarakïnwa:—Akajaqixutalurañqalltäna,
ukampisjaniwtukuyañpuedkänti—sasa.
31¿Khitireyistiyaqhareyimpinuwasirsarasinxa,jan
nayraqatqunt'asisinxa,tunkawaranqajaqinakampixpä
tunkawaranqajaqimpnuwasiñatakjutkiukajaqimp
jikisiñataki?
32Janukaxmaynixwalijayankkasaxa,mäyatiyiriw
khithani,sumankañutjañapataki.
33Ukhamaraki,khititixjumanaktaypitjantaqiyänakap
apanukuñmunkiukaxa,janiwnayandiscipulojäkaspati.
34Juyraxwalisumawa,ukampisjuyraxch'amap
apt'asispaxa,¿kunampisjuyrach'allt'asispa?
35Janirakiwuraqitakisaskïkiti,janirakiwwanu
manq'añatakisaskïkiti;ukampisjaqinakaxjaqunukupxiwa.
Khititixjinchunïkiukaxist'pan.
15JAQTHAPI
1Ukatstiimpuestoapthapirinaka,juchararjaqinakasjupar
ist'apxañapatakiwjak'achasipxäna.
2Fariseonakasa,kamachiyatichirinakasakhamsasaw
arnaqasipxäna:—Akajaqixjuchararanakaruwkatuqi,
jupanakampchikawmanq'asi—sasa.
3Jesusastiakauñacht'äwimpiwjupanakarparläna:
4¿Khitisjumanakatpatakovejanakanïspa,mäovejanak
apt'aspaukhaxa,janllätunktunkallätunkaniovejanak
wasaranjaytkaspa,ukatchhaqhatovejanakjikxatañkamax
jansarkaspa?
5Ukjikxatasaxa,kusisitaamparanakaparuwuchasi.
6Utarpurisasti,amigonakapar,utajak'amasinakapar
jawsasinakhamsänwa:—Nayampchikakusisipxam;
Chhaqhatuwijaxaruwjikxatta—sasa.
7Nayaxsapxsmawa,alaxpachanxmäjuchararjaqit
arrepentisitapatkusisiñawutjani,llätunktunkallätunkan
askijaqinakatsipansa,jupanakaxjaniwarrepentisiñax
wakiskiti.
8¿Kawkïrwarmistunkaqollqeapt'atäspa,mävela
naktayasinutapichthapisinthaqkaspaukjikxatañkama?
9Ukjikxatasaxa,masinakaparu,jaqimasinakapar
jawsthapi,akhamsasa:“Nayampchikakusisipxam;
Chhaqt'awayktaukachimpujikxatta—sasa.
10Ukhamarakiwsapxsma,Diosanangelanakapan
nayraqatapankusisiñawutji,mäjuchararjaqir
arrepentisitapatxa.
11Jupastisarakïnwa:—Mäjaqinpäyuqallwawanïtayna.
12Jupanakatsullkastiawkiparuwsäna:—Awki,kuna
yänakatïnayatakutjkituukchurita—sasa.Ucatsti
jupanacarojjjakañapjaljayäna.
13Sullkayuqallwawapaxtaqiniruwtantacht'asisinmä
jayamarkarsarxäna,ukanyänakapapt'asisawch'axwañ
jakañampapt'asïna.
14Taqpachtukjatasinsti,mäjach'amach'awukauraqin
sartäna.ukatjupaxpisinkañqalltäna.
15Ukatstiukamarkankirmämarkachirimpiw
mayachasïna.Ukatstikhuchhimanq'ayasiñatakiw
yapunakaparkhithäna.
16Jupajjkhuchhinakanmanqʼapkänaukachʼaphinakampi
purakaparphoqantayañmunäna,janiwkhitisjupar
churkänti.
17Jupajjamuytʼasisawakhamsäna:“¡Qhawqhacontratat
awkijanyanapirinakapajjtʼantʼanïpjjewa,nayajjmanqʼat
awtjatawjiwarakta”sasa.
18Nayajjsartasinawkijanukarsarä,juparsarakäwa:
‘Awki,alajjpachacontrasa,jumanayraqatamansa
juchachasta’sasa.
19Janiwjuk'ampiwawamsatäñatakjamäxtti,mäirnaqir
yanapirimarjamtukuyapxita.
20Ukatstisartasinawkipanukarsaräna.Ucampiswali
jayankjjänaukhajja,awkipajjjuparuñjasajj
khuyaptʼayasisawtʼijtäna,ukatstikunkaparjaqontasaw
jampʼattʼäna.
21Yuqastijuparuxsänwa:—Awki,alaxpachacontra,
jumanayraqatanjuchachasta,janirakiwwawam
satäñatakjamäxäti—sasa.
22Awkistiuywatanakaparuxsänwa:—Sumaisiapsusin
uchasipxam;amparaparuwmäanillouchasïna,
kayunakaparuszapatoucharakïna.
23Ukalik'ivacaqalluakarapanipxam,ukatsti
jiwayapxam;Manq'apxañäni,kusisipxañäni.
24Akawawaxaxjiwatäxänwa,jaktxiwa.jupax
chhaqatäxänwa,ukatjikxatasirakiwa.Ukatkusisiñ
qalltapxäna.
25Jilïryuqapaxpampankaskänwa,utarjak'achasisinsti,
thuqt'äwinakist'äna.
26Ukatstimäuywataruwjawsäna,ukatstikunsañsmuni
ukjiskt'äna—sasa.
55

58. LUCAS
27Jesusastisarakïnwa:—Jilamaxjutxiwa.awkimaxuka
lik'ivacaqalluruwjiwayatayna,jankunausunkatuqatap
layku.
28Jupastiwalcolerasïna,janiwmantañmunkänti,ukatwa
awkipaxmistunïna,ukatstiachikt'asïna.
29Jupastiawkiparuxsänwa:—Akawaljamaranakaw
jumarluqtaskta,janirakiwkunapachaskamachimp'akintkti,
ukampisjanipuniwmäcabritochurkistati,amigonakajampi
kusist'añajataki.
30Ucampisakawawamajjq'añuwarminakampchika
jakañammanq'antirpurinkänaukhajja,lik'ivacaqallur
jiwayaraktajja.
31Jesusastisarakïnwa:—Wawa,jumaxnayamp
chikäsktawa,taqikunatixutjkituukaxjumankxiwa—sasa.
32Kusisiñasa,kusisiñasawakisïnwa,akajilamasti
jiwatäxänwa,jaktarakiwa.ucatchhaqtatäjjänwa,
jicjjatasquiwa.
16JAQTHAPI
1Jesusaxdiscipulonakaparuxsarakïnwa:—Mäqamir
jaqiwutjäna,jupastimayordomonïtaynawa.ucatstijupan
yänakapinachʼusaraptʼatapatjuchañchatäna.
2Jesusastijawsasinsänwa:—¿Kunjämarakjumatuk
ist'tasti?mayordomoluratamatmäcuentachuram;Jumasti
inasjanmayordomotukxätati—sasa.
3Mayordomostichuymapansänwa:—¿Kunsanayajjlurä?
Tatituxaxmayordomoapaqitu,janiwallsuñjamäkiti;
mayisiñatakinayaxphinq'asiraktwa.
4Nayajjkunlurañsaamtastwa,ukhamatmayordomot
jaqsutäjjäukhajja,utanakaparkatoqapjjeta.
5Ucatstisapamayniwuywiripanmanüpkiukanakar
jawsasinnayrïrirojjsäna:—¿Qhawqhamanüsma
uywirijjaru?
6Jupastisarakïnwa:—Pataktupuaceite—sasa.Jupasti
sarakïnwa:—Qullqimapt'asim,ukatjank'akqunt'asim,
ukatphisqatunkaqillqtam—sasa.
7Ukatstimayniruwsäna:—¿Qhawqhamanüsmasti?
Jupastisarakïnwa:—Pataktuputrigo—sasa.Jupasti
sarakïnwa:—Qillqtamaptam,ukatpusitunkaqillqtam—
sasa.
8Tatituxjanchiqaparuñjirmayordomoruwjach'añchäna,
jupaxwaliyatiñanluratayna,akapachankirwawanakax
qhananwawanakapatsipansajuk'ampyatiñanipxiwa.
9Nayastisapxsmawa:‘Jumanakaxjanchiqaparuñjat
yänakatamigonakjikxatapxam.Ukhamatjumanakaxjan
ch'amanïpkätaukkhaxa,wiñayjakañutanakar
katuqapxañamataki.
10Khititixjisk'ayänakanchiqaparsarnaqkiukaxwalja
yänakanchiqaparuñjatawa,jisk'ayänakanjanchiqapar
uñjirixwaljayänakanjanchiqaparuñjatawa.
11Ukhamasti,jumanakatixjanchiqaparuñjapkstaxa,
¿khitirakchiqpachqamirkankañanakjumanakar
katuyapxätamsti?
12Jumanakatixyaqhajaqinyänakapanjanchiqapar
sarnaqapkstaxa,¿khitirak jumanakan yänakam
churapxätamsti?
13Janiwkhitiuywataspäuywirirluqtkaspati,mayniruw
uñisi,maynirusmunasi.Janukaxmayniruwkatthapini,
maynirusjisk'acharakiniwa.JumanakaxjaniwDiosarus,
yänakarusluqtapkasmati.
14Fariseonakastaqiukanakist'asinlarusipxäna.
15Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jumanakaxjaqinak
nayraqatanchiqaparuñjirjaqinakäpxtawa.Ucampis
Diosajjjumanacanchuymanakamyati,cunatejjjakenacan
jach'ajach'atukupquiucajja,Diosnayrakatakejj
ajjtaskañawa.
16Leyimpi,profetanakampixJuanakamawutjäna,uka
pachatpachawDiosanReinopatyatiyasi,sapamayniwukar
mantañmunapxi.
17Alaxpachampiakapachampixjuk'ampjasakiwa,
kamachinmäjisk'at'aqhisiñatsipansa.
18Khititixwarmipapanukuspa,yaqhampijaqichaschixa,
wachuqjuchawa,chachapatapanukutwarmimpi
jaqichasisaxwachuqjuchawa.
19Mäqamirjaqiwutjäna,jupaxmorado,sumalinoisimpi
isthapt'atawa,sapauruwwalisumamanq'añanak
manq'irïna.
20Lázarosutinimälimosnamayiriwutjäna,jupastipunku
jak'anikintatäskänwa.
21Ukaqamirjaqinmesapatjaquqanirt'ant'anakmanq'añ
munapxäna.
22Ukamayisirixjiwxänwa,angelanakaxAbrahaman
amparaparuwapxapxäna.
23Infiernonstit'aqhisiyatuñjasisawnayranakapjach'ar
aptäna,ukatstiAbrahanaruwjayachiqatuñjäna,Lazarorus
jupanamparaparuwuñjäna.
24Ukatstiakhamsasawart'äna:—Abrahanawki,
khuyapt'ayasita,Lazaroruwkhithani,amparapanpuntap
umaruch'allt'añapataki,lakaxthayt'añapataki.Nayastiaka
ninant'aqhisiyatawuñjasta.
25UcampisAbrahanajjsänwa:—Wawa,amtasim,jumajj
jakascänucanacajjsumaucanacamkatoqta,Lazarojjjan
walinacapkatoqtajja.
26Taqiukanakatsipansa,nanakampjumanakamptaypinx
mäjach'ach'usawjawutji,khitinakatixakachiqat
jumanakarsarañmunapkiukanakaxjaniwch'am
tukupkaspati.janirakiwjiwasaruspasapkaspati,ukachiqat
jutaspa.
27Jupastisarakïnwa:—Tatay,awkijanutapar
khitañamatakiwachikt'assma.
28Nayajjphesqajilasullkanïtwa.Ukhamatjupanakar
qhanañchañapataki,janjupanakaxakat'aqhisiñchiqar
puripxañapataki.
29Abrahamaxjuparuxsänwa:—JupanakanMoisesampi,
profetanakampiwutji.jupanakarist'apxpan.
30Jupastisarakïnwa:—Janiwa,Abrahánawki,ukampis
maynitixjiwatanaktaypitjupanakanukarsarkaniukhaxa,
arrepentisipxaniwa—sasa.
31Jesusastisarakïnwa:—Moisesaru,profetanakarusajan
ist'apkanixa,janirakiwmaynisjiwatanaktaypitjaktkasas
iyawsayapkaniti—sasa.
17JAQTHAPI
1UkatstiJesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—Janiw
juchanakaxjutkaniti,ukampisay,khititixjupatuqijutki
ukajaqitxa!
2Jupatakixjuk'ampaskiwa,mämolinoqalakunkapar
warkt'ata,qutarjaquntaña,ukajisk'awawanakatmaynir
juchañchañatsipansa.
3Jumapachpatamuyasipxam:Jilamaxjumarjuchañchaspa
ukhaxa,tuqipxam;Jupatixarrepentischixa,pampachapxam
—sasa.
56

59. LUCAS
4Jupatixmäuruxpaqallqkutijuchañchätam,ukatmäurux
paqallqkutijumarkutt'anispa:“Arrepentisiwaytwa”sasa.
jumawjuparpampachäta”sasa.
5ApostolonakastiTatitursapxänwa:—Iyawsañaxjuk'amp
jiltayapxam—sasa.
6Tatitustisarakïnwa:—Jumanakatixmämostaza
jathatjamiyawsäwinïpxätaxa,akasicaminaquqarux
sapxaraktawa:“Saphitapthapisinqutanayruntatäm”sasa.
ukatjumanakaristʼañapawa.
7Jumanakatkawkïriuywatatixyapuchaskijanukaxuywa
manq'ayaskiukhaxa,pampatjutasinmäjuk'apachatakham
saspa:“Manq'irsarañamawa”sasa?
8Juparustijaniwsiskaniti:“Manq'añkama,machañkama,
manq'añkama,cinturonampiisthapt'asim,nayarluqtasim”
sasa.¿Ukaqhipatsti¿manqʼasumtʼasïta?
9¿Ukauywatarojjkuntïsiskänaukphoqatapat
yuspärpachati?Nayaxtrowjaniw.
10Jumanakaxukhamarakiwtaqikuntixsapktamuk
lurapxätaukkhaxa,sapxam:‘Janaskiesclavonakäpxtwa’
sasa.
11Jerusalénmarkarsarkasasti,Samaria,Galilea
markanakaruwpasäna.
12Mämarkarmantasinsti,leprausuntunkajaqinakaw
jayansayt'atäsipkäna.
13Jupanakastijach'atarsupxäna:—Jesús,Yatichiri,
khuyapt'ayasita—sasa.
14Jupanakaruñjasaxsänwa:—Sacerdotenakaruñt'ayasiñ
sarapxam—sasa.Ukatsti,sarkasastiq'umachatäxapxänwa.
15Jupanakatmaynixqullatätapuñjasaxqhipäxarkutt'xäna,
ukatjach'atarumpiwDiosarjach'añchäna.
16Juparyuspärasajjkayunakapjakʼaruwqontʼasïna,jupajj
Samariamarkankirïnwa.
17Jesusastisarakïnwa:—¿Janittunkaq'umachatäpkatayna?
ukampis¿kawkinkisukallätunka?
18JaniwkhitisDiosarjach'añchañatakkutt'anipkiti,jan
ukastiakajanuñt'atjaqikiwutji.
19Jesusastisarakïnwa:—Sartasim,saram,iyawsäwimasti
k'umaraptawaytam—sasa.
20UkatstifariseonakaxkunapachasDiosanReinopax
jutanisasinjiskt'apxäna,jupanakaruxsänwa:—Diosan
reinopaxjaniwamuyasisjutkiti.
21Janirakiwsapkaniti:‘Akan!janukax,¡uñtapxam!
DiosanReinopajjjumanaktaypinkiwa.
22Jesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—JaqinYuqapan
mäuruuñjañmunapxäta,ukampisjaniwuñjapkätati—sasa.
23Jupanakastisapxarakïtamwa:“Akanuñjapxam;jan
ukax,ukanuñjapxam:janjupanakararktapxamti,janirakiw
arktapxamti.
24Kunjamatixllijullijuxalaxpachatmächiqatqhant'ki
ukhamarakiwalaxpachmanqhatyaqhachiqarqhant'i.
ukhamarakiwJaqinYuqapaxurunakanutjani.
25 Nayraqatax walja t'aqhisiñanakanïñapawa,
jichhürunakanapanukutäñapawa.
26KunjamtïNoéchachanurunakapanutjkänaukhama,
ukhamarakiwJaqinYuqapanurunakapanlurasini.
27Noéchachajjarcarmantkänaukaurukamaw
manqʼasipjjäna,umapjjarakïna,warminakcasarasipjjäna,
casarasipjjarakïnwa.
28UkhamarakiwLotchachanurunakapanlurasïna;
manq’apxirïna,umapxirïna,alasipxirïna,aljapxirïna,
yapuchapxäna,utachapxäna;
29LotchachajjSodomamarkatmistunkänaukapachpa
uruwalajjpachatnina,azufrejallupurintäna,ukatsti
taqeniruwtukjäna.
30JaqinYuqapaxuñstkaniukauruxukhamarakiwpasani.
31Ukaurusti,khititixutapatxaru,yänakapsauta
manqhankaskaniukaxa,janirakiwsaraqañapakiti,
pampankaskiukaxa,janirakiwkutt'anxañapäkiti.
32Lotchachanwarmipatamtasipxam.
33Khititejjjakañapqhespiyañmunkiukajja,aptʼasiniwa;
ukatkhititixjakäwipapt'asiniukaxqhispiyatäniwa.
34Nayaxsapxsmawa,ukaarumaxpächachawmäikiñan
qunt'asipxani.maynïristiaptatäniwa,maynistijaytatäniwa”
sasa.
35Päwarmiwmuyusipkani;maynïristiaptatäniwa,
maynistijaytatäniwa”sasa.
36Päjaqiwpampanutjani;maynïristiaptatäniwa,maynisti
jaytatäniwa”sasa.
37Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KawkinkisTatay?
Jupanakastisarakïnwa:—Kawkhantixjanchixutjkiuka
chiqanakanáguilanakaxtantacht'asipxani—sasa.
18JAQTHAPI
1Jesusaxmäuñacht'äwimpiwjupanakararsüna:
“Jaqinakaxsapüruwmayisipxañapa,janqarjasipxañapataki;
2Ukatsarakïnwa:—Mämarkanmätaripiriwutjäna,jupax
janiwDiosaraxsarkänti,janirakiwjaqirusuñjkänti.
3Ukamarkanstimäviudawarmiwutjäna.Ukatstijupar
jak'achasisinakhamsarakïnwa:—Uñisirijatmutuyapxita
—sasa.
4Mäjuk'apachaxjaniwmunkänti,ukaqhipatsti
chuymapanakhamsänwa:—NayaxjanisDiosaraxsarktxa,
janirakjaqirusyäqktxa;
5Ucampisakaviudawarmixnayart'aqhisiyatapatxa,
nayaxjuparkutt'ayañmunta,jansapürujutasinjan
qarjasiñapataki.
6UcatTatitojjsänwa:—Ist'apjjamcuntejjjanwalijuezajj
sisquiuca—sasa.
7¿JanitDiosaxajllitajllitanakaparu,uruyarumawjupar
jach'atarnaqasirïpkiukanakarkutt'ayaspa?
8Nayajjsapjjsmawa,jupajjjankʼakiwjupanakatkuttʼani.
Ukampisa,JaqinYuqapaxjutkaniukkhaxa,¿akauraqin
iyawsäwijikxatanisti?
9Jesusaxakauñacht'äwiwyaqhipajaqinakaruxarsüna,
jupanakaxaskijaqinakäpxañapatinisipxäna,yaqhanakarus
jisk'achapxäna.
10PächachawDiosarmayisiñataktemplormakatapjjäna.
maynïristifariseo,maynistiimpuestoapthapiri.
11Fariseoxsayt'asisinxakhamsasawmayisïna:—Dios,
yuspagarapxsmawa,janiwmaynijaqinakjamlunthatasirïkti,
janchiqaparsarnaqirïkti,wachuqjuchalurirïkti,janirakiw
akaimpuestoapthapiriruñtasitäkti—sasa.
12Semananpäkutiwayunta,taqekunatïutjkituukanakat
diezmochurarakta.
13Impuestocobriristijayasayt'atäsinxa,janiwalaxpachar
uñtañmunkänti,janukastipechoparch'allt'asïna,akham
sasa:—Diosaxnayatkhuyapt'ayasita,juchararjaqïta—
sasa.
14Nayastisapxsmawa,akajaqixchiqaparuñjatawutapar
saräna,maynitsipansa,jach'ajach'atukurixjisk'achatäniwa.
Khititejjaltʼatchuymanïkiukajja,jachʼañchatäniwa”sasa.
57

60. LUCAS
15Ukxarustijisk'awawanakaruwJesusanukarirpanipxäna,
jupanakarllamkt'añapataki.
16Jesusastijupanakaruxjawsasinsäna:—
Wawanakanakaxnayarjutapxañapatakjaytapxam,jan
jark'apxamti,DiosanReinopaxukhamjaqinakatakikiwa—
sasa.
17Qhanakwasapxsma,khititixDiosanReinopmäjisk'a
wawaruñtatjankatuqkaniukaxa,janipuniwukar
mantkaniti.
18Mäjilïrirpiristijuparjiskt'äna:—SumaYatichiri,¿kun
lurañaxaswiñayjakañkatuqañataki?
19Jesusastijuparsarakïnwa:—¿Kunataraknayarojjsuma
jaqewsista?janiwkhitisaskikiti,janukastimäsapakiw
askixa,mäarunxaDiosawa.
20Jumawakakamachinakyatta:‘Janwachuqjucha
lurañamti,janjiwayamti,janlunthatasimti,jank'arinak
arsumti,awkimarustaykamarusjach'añcham’sasa.
21Jupastisarakïnwa:—Waynäkayätaukhatpachtaqi
ukanakimawayta—sasa.
22Ukist'asinsti,Jesusaxjuparuxsänwa:—Mäkiw
pist'tamxa,taqikunatixutjktamukaljasim,ukat
pisinkirinakarlakiram,ukhamatalaxpachanqamirkankañ
utjani.
23Ukist'asaxwalllakisïna,waliqamirïtaplayku.
24Jesusaxwalillakituñjasaxsänwa:—¡Qhawqha
ch'amawqamirjaqinakatakixDiosanReinoparmantañaxa!
25Mäcamellotakejjagujanayratpasañajjjukʼamp
facilakiwa,mäqamirjaqejjDiosanReinoparmantañat
sipansa.
26Ukist'irinakastisapxänwa:—Ukhamasti,¿khitirak
qhispispasti?
27Jupastisarakïnwa:—Jaqenakanjanlurañjamäki
ukanakajja,Diosatakjamawa—sasa.
28UkxarustiPedroxsänwa:—Taqi,taqikunjaytasin
jumararkapxsma—sasa.
29Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,janiw
khitisDiosanqhapaqmarkaplaykuutapsa,awktaykapsa,
jilanakapasa,warmipasa,wawanakapsajaytanukkiti.
30Jichhatiemponsa,jutkaniakapachansa,janiwwiñay
jakañkatoqkaniti.
31Ukatstitunkapayanjaqinakaruxirpxaruwayäna,ukatsti
sänwa:—Jerusalénmarkaruwmakhatxapxta,taqikunatix
profetanakaxJaqinYuqapatqillqapkiukanakax
phuqhasiniwa.
32Jupajjjanjudiöpkisukanakarkatuyatäniwa,jupasti
sawkasiniwa,achikt'asirakïniwa,thuqt'ayatäniwa.
33Jawq'jasawjiwayapxani,kimsïrurustijaktaniwa.
34Jupanakastijaniwkunsaamuyapkänti,ukaarunaksti
imantatänwa,janirakiwkuntïparlkänaukyatipkänti.
35Jericómarkarjak'achasisinxmäjuykhujaqiwthakhi
thiyanqunt'atäskäna,limosnamayiskäna.
36Jaqinakanukachiqarsarasipkänaukist'asaxkunsañs
munisasawjiskt'äna—sasa.
37Jupanakastisapxarakïnwa:“NazaretmarkankirJesusax
ukachiqatpasaski”sasa.
38Ukatstiakhamsasawart'äna:—Jesús,DavidanYoqapa,
nayatkhuyapt'ayasita—sasa.
39Nayrasaririnakastiamukt'añapatakixtuqipxänwa,
ukampisjupaxjuk'ampiwarnaqasïna:“DavidanYoqa,
nayatkhuyapt'ayasita”sasa.
40Jesusastisayt'asisawjuparirpapjjañapatakmayïna.
41Ukatsarakïnwa:—¿Kunsajumarlurañmunta?Jupasti
sarakïnwa:—Tatay,nayajjuñjañmunta—sasa.
42Jesusastijuparuxsänwa:—Uñt'am,iyawsäwimaw
qhispiyastamxa—sasa.
43UkspachawJesusaxuñjxäna,ukatstiDiosar
jach'añchasawarktäna.
19JAQTHAPI
1JesusastiJericómarkaruwmantäna.
2UcatstiZaqueosatmäjaqewutjäna,jupajjimpuesto
cobririnakanpʼeqtʼiripänwa.
3Jesusaruxkhitïpachasukuñjañthaqhäna;janch'amanïtap
laykuwjanch'amanïkänti.
4Ukxarustit'ijt'asawmäsicomorquqarmakhatatayna
juparuñjiri.
5Jesusastiukachiqarpurisaxjuparuñjasaxsänwa:—
Zaqueo,jank'akisaraqam.Jichhürojjutaman
qheparañajawa”sasa.
6Ukxarustijank'akiwsaraqanïna,ukatstiwalikusisitaw
katuqäna.
7Ukuñjasajja,taqeniwarnaqasipjjäna:“Jupajjmäjucharar
jaqempiwinvittʼirsarjjäna”sasa.
8Zaqueostisayt'asisawTatitursäna:Tatay,chikat
yänakaxaxpisinkirinakaruwchurta;Nayatixk'ari
juchañchasinkhitiruskunsapt'astaukaxa,pusikutiw
kutt'ayarakta.
9Jesusastijuparuxsänwa:—Jichhüruwqhispiyasiñaxaka
utarpurini,jupastiAbrahamanwawapawa—sasa.
10JaqinYoqapajjchhaqatjaqenakthaqeri,
qhespiyañatakiwjuti.
11Ukist'asinsti,Jesusaxmäuñacht'äwimpyapt'äna,
Jerusalénmarkajak'ankxataplayku,DiosanReinopax
jank'akuñstañapamuyapxatapatxa.
12Jupastisarakïnwa:—Mäjach'ajaqiwjayamarkar
saräna,märeinokatuqañataki,kutt'aniñataki—sasa.
13Ukatstitunkaesclavonakaparjawsasawtunkaqullqi
churäna,ukatstisänwa:—Nayanjutañkamawirnaqapxam
—sasa.
14Ukampismarkachirinakapajjjuparuñisisawmä
yatiyäwiapayapjjäna,akhamsasa:“Janiwakajaqejj
reyiñatakmunapkäti”sasa.
15Kunapachatixreinokatuqasakutt'anxänukkhasti,
khitinakarutixqullqichurkänaukauywatanakar
jawsayapxamsasawsäna,ukhamatsapamaynixqhawqha
qullqisaljasiñatjikxatapxiukyatipxañapataki.
16Ukxarustinayrïrjaqiwjutasinakhamsäna:—Tatay,
qullqimaxtunkaqullqiruwjilxattawayxi—sasa.
17Jesusastisarakïnwa:—Walikiwa,sumauywata,mä
juk'apachanakanchiqachuymanïtamatxa,tunka
markanakarmunañanïtawa—sasa.
18Payïristijutasinakhamsänwa:—Tatay,qullqimaxa
phisqaqullqiruwjilxattawayxi—sasa.
19Jesusastiukhamarakiwjuparuxsäna:—Jumarakiw
phisqamarkanakapnaqirïta—sasa.
20Maynïristijutasinakhamsänwa:—Tatay,aka
qullqimxa,mäservilletaimt'ata.
21Nayastiajjsarirïsma,jumajjwaliqhurujaqïtawa,jan
phawt'atamapthapisma,janyapuchatamatyapucharakïta.
22Jupastisarakïnwa:—Janwaliuywata,jumapachpa
lakamatjuzgäma—sasa.Jumaxyatisktawa,nayaxwali
58

61. LUCAS
qhurujaqïtaxa,janikiwayktaukanakapthapiskta,jan
yapuchktaukanakapthapisirïta.
23¿Kunatsajumajjqollqejjqollqerujanchurkta,jutkasajj
nayanqollqejjusurampimaytʼasiñapataki?
24UkatstiJesusaxukajak'ansayt'atäpkänukanakarux
sänwa:—Jupatqullqiapsupxam,ukattunkaqullqiniru
churapxam—sasa.
25(Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,tunkaqullqinikiwa.
26Nayajjsapjjsmawa,khititejjutjkiukarojjchuratäniwa.
Khititejjjanutjkiukajja,jupatapaqatäniwa”sasa.
27Ucampisuñisirinakajasti,khitinakatixnayarapnaqañ
janmunapkukanakaxakachiqarirpanipxam,ukatstinayan
nayraqataxarjiwayapxam.
28Ukarsusinsti,Jerusalénmarkaruwnayräxäna.
29UkatstiBetfage,Betaniamarkanakarjak'achasïna,
Olivosqullusatäkisukaru.
30Ukatsapxänwa:—Jumanakaxuñkatasinmäjisk'a
markarsarapxam.Ukanstimäasnoqallurchint'at
jikxatapxäta,ukaasnoruxjaniwkhitisqunt'atäkänti.
31Maynitixjiskt'apxätamxa:“¿Kunatarakantutapxtasti?”
akhamsapxäta:Tatituxjupatmunasitaplayku—sasa.
32Khitanipkänaukanakasti,kunjämtixJesusaxjupanakar
siskänukhamarjamawjikxatapxäna.
33Asnoqallurantutkasinsti,ukaasnouywirinakapax
sapxarakïnwa:—¿Kunatarakasnoqallurantutapxtasti?
34Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatituwjupatmunasi—
sasa.
35UkatstiJesusaruxJesusanukarirpapxäna,isinakapsti
asnoqalluruchapxäna,ukatJesusarukaasnopatxaruw
qunt'ayapxäna.
36Jesusajjsaraskänaukhajja,isinakapthaknam
chʼoqtʼasipjjäna.
37Jak'achasinsti,Olivosqullutsaraqasinxa,taqpach
discipulonakaxwalkusisipxäna,jach'atjach'aarumpiw
Diosarjach'añchapxäna,taqijach'aluräwinakapuñjasa.
38Ukatsapxänwa:—TatitunsutipxarjutkiukaReyix
jach'añchatäpan,alaxpachansumankañapa,jach'ajach'a
tukuñasa—sasa.
39Ukajaqenaktaypityaqhepfariseonakajjjuparsapjjäna:
“Yatichiri,discipulonakamarcheqañcham”sasa.
40Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayaxsapxsmawa,aka
jaqinakaxamukt'apxaspänukhaxa,qalanakaxjank'akiw
art'asipxaspa—sasa.
41Jak'achasinstiukamarkaruñjasastijachäna.
42Ukatsapxänwa:—Jumatixakaurumanyatkasmaxa,
kunanakatixsumankañaxutjkiukanakxa!ukampisjichhax
nayranakamatimantatäxiwa—sasa.
43Urunakaxpurininiwa,uñisirinakamaxmäzanja
muytapxätam,muyuntapxarakïtam,taqichiqat
jark'aqapxätam.
44Uraqimpchikawikipxätam,wawanakamarusjuman
manqhanikipxarakïtam.Jumaruxjaniwmäqalayaqhaq'al
jaytapkaniti;Jumajjjutañhorasajjjaniwyatktati”sasa.
45UkatstiTatitunutaparuwmantäna,ukanaljasirinakarusa,
alasirinakarusjaqunukuñqalltäna.
46Jupanakarojjsarakïnwa:“Qellqatanjjasiwa:‘Utajajj
Diosarmayisiñutawa,ukampisjumanakajjlunthatanakan
pʼiyaparuwtukuyapjjtajja”sasa.
47Jupastisapauruwtemplonyatichäna.Ucampisjilïr
sacerdotenaca,escribanaca,marcanjilïrinacapastijupar
jiwayañmunapjjäna.
48Ucampisjaniwkuntïlurapjjañapäkänaukjikjjatapkänti,
taqejaqenakawjuparistʼañmunapjjäna.
20JAQTHAPI
1Mäurusti,Tatitunutapanjaqinakaryatichaskäna,suma
yatiyäwinakyatiyaskänaukhaxa,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,kamachiyatichirinakampiwjilïr
irpirinakampchikaJesusarjutapxäna.
2Ukxarustisarakïnwa:—Sayapxita,¿kunach'amampis
ukanaklurapxtaxa?¿Khitirakjumarakamunañanïñ
churktamsti?
3Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjjumanacarojjmä
cunsjiskt'apjjarakïma.ukatstijaysapxita:
4Juananbautisasitapajja,¿alajjpachatbautisasïna,janukajj
jaqenakatacha?
5Jupanakastijupanakkamawparlasipxäna:—Jiwasax
‘alaxpachatjutani’sañänixa.jupastisaniwa:“¿Kunatarak
juparjaniyawsapktasti?
6Ukampisjiwasatix“Jaqinakat”sañänixa.taqijaqinakaw
qalampk'upjapxistani,Juanaxmäprofetätapyatipxatap
layku.
7Jupanakastisapxarakïnwa:“Janiwkawkitsaukyatipkänti”
sasa.
8Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janiwnayaxsapksmati
kunach'amampisukanakluraskta—sasa.
9UkatstiJesusaxjaqinakarakauñacht'äwitparlañqalltäna.
Mäjaqewuvayapuayruntäna,yapuchirinakaruwjaytäna,
jayapachawjayamarkarsaräna.
10Ukatiemponjja,yapuchirinakaruwmäesclavokhitäna,
uvayapuchirinakanachunakapchurañataki.
11Ukatstiyaqhauywataruwkhithäna,jupanakasti
jawq'japxäna,p'inqachasawachikt'asipxäna.
12Ukatstimayampkimsïrjaqiruwkhithäna,jupanakasti
usuchjasawalisnukupxäna.
13Uvayapuapnaqiristisänwa:—¿Kunsanayajjlurä?
Munatwawajaruwkhithä,inasjuparuñjasax
jach'añchapxchispa.
14Yapuchirinakaxjuparuñjasaxjupanakkamaw
aruskipapxäna:—Akaxherenciakatuqiriwa,jutapxam,
jiwayapxañäni,herenciaxjiwasanakäñapataki—sasa.
15Ukatstiuvayaputjaqunukusawjiwayapxäna.
Ukhamasti,¿kunsauvayapuapnaqirixjupanakarlurani?
16Jupastiukayapuchirinakaruwtukjani,uvayapurus
yaqhanakaruwchurarakini.Ukist'asinstisapxänwa:—
Diosaxjanwakt'panti—sasa.
17Jesusastijupanakaruñjasawsäna:—Ukhamasti,¿kunas
qillqatäpacha:“Ukaqalaxutaluririnakaxjan
apanukupkataynaukaqalaxesquinap'iqiruwtukuwayxi?”
18Khititixukaqalapatxaruliwxatkaniukaxp'akjataw
uñjasini;ukampiskhitirutixjaquqanikaniukaxa,q'añuruw
tukuni”sasa.
19Jilïrsacerdotenakampi,escribanakampistiukapachpa
horasanwaamparluqtañmunapxäna.Jupanakasti
ajjsarapjjänwa,jupanacajjjupanacacontrawacauñacht'äwi
parlatapamuyapjjäna.
20Jupanakastiuñjasawuñch'ukiñanakkhithapxäna,
jupanakaxaskijaqinakjam uñt'ayasipxañapataki,
arunakapatkatjasipxañapataki,ukhamatmarkaapnaqirin
ch'amapampi,munañapampikatuyapxañapataki.
21Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—Yatichiri,
nanakaxyatipxtwachiqapararsutama,yatichañamsa,
59

62. LUCAS
janirakiwkhitiruskatuqktati,janukastiDiosanthakip
chiqpachanyaticharaktaxa.
22¿Cesararimpuestochurañaxwalikïskiti,janukax
janicha?
23UkampisJesusaxjupanakank'arichuymanïpxatap
amuyasisawjupanakarsäna:—¿Kunatsayant'apxista?
24Mäqullqiuñacht'ayapxita.¿Khitinuñnaqapasaukat
superscripciónukanakasutji?Jupanakastisapxarakïnwa:
—Cesarankiwa—sasa.
25Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cesararchurapjjam,
DiosanquiquiquiucanacajjDiosarchurapjjam—sasa.
26Jupanakastijaniwjaqinaknayraqatanarsutanakap
katxaruñpuedipkänti,ukatjupaxjaysatapatwal
muspharapxäna,ukatamukt'apxäna.
27UkatstisaduceonakatyaqhepjaqenakawJesusanukar
jutapjjäna,jupanakajjjaniwjiwatatjaktañajjutjkaspati
sasawsapjje.sasawjuparjiskt'apxäna:
28Ukatsarakïnwa:—Yatichiri,Moisesaxqillqt'apxituwa:
“Maynijaqinjilapaxwarminijiwxaspa,janwawani
jiwxaspaukhaxa,jilapaxwarmipampiwjaqichasiñapa,ukat
jilaparuwawanakjiltayañapataki”sasa.
29Paqallqujilasullkanakawutjäna,nayrïrixmä
warmimpiwjaqichasïna,janwawanijiwxäna.
30Payïristiwarmiparuwjaqichasïna,janwawanijiwxäna.
31Kimsïristijuparkatuntayäna.Ukhamarakiwpaqallqunix
janwawanïpkänti,jiwapxarakïnwa.
32Qhiparustiukawarmixjiwxarakïnwa.
33Ukhamasti,jiwatatjaktañanjja,¿khitinwarmipasa?
paqallquniwwarmipäpxäna.
34Jesusastijupanakaruxsänwa:—Akapachankir
wawanakaxjaqichasipxiwa.
35Khitinakatixakapachakatuqañataki,jiwatanaktaypit
jaktañatakixaskïkaspasukhamuñjatäpkaniukanakaxjaniw
jaqichasipxañapäkiti,janirakiwjaqichasiñatakchuratäpkiti.
36Janirakiwjuk'ampjiwapkaspati,angelanakamp
kikipakïpxiwa.Diosanwawanakapäpxarakiwa,jaktäwin
wawanakapäpxarakiwa.
37Jiwatanakaxjaktanxiwa,Moisesastiukach'uxñaquqa
taypinuñacht'ayäna,kunapachatixTatituxAbrahaman
Diosapa,IsaacanDiosapa,JacobunDiosapasasinsutichäna.
38JupajjjaniwjiwatanakanDiosapäkiti,janukasti
jakirinakanDiosapawa.
39Ukatstiescribanakatyaqhepajjsapjjäna:—Yatichiri,
sumparltajja—sasa.
40Ukaqhepatjja,janiwjuparjisktʼañsaajjsarkänti.
41Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿CristojjDavidan
yoqapawasapjjesti?
42DavidpachpawSalmoslibronsäna:“Tatitojj
Tatitujaruwsäna:“Kupiamparajjarqontʼasim”sasa.
43Uñisirinakamarkayumansayt'ayañapkama.
44DavidaxTatitusasawsäna,¿kunjamarakwawapäspasti?
45TaqejaqenakanistʼasipkänaukhawJesusajj
discipulonakaparsäna:
46Escribanakatamuyasipxam,jupanakaxjach'aisimp
isthapt'atawsarnaqañmunapxi,qhatunakanaruntt'asiñ
munapxi,sinagoganakanjach'aqunuñanakapatsa,jach'a
utanakanjach'autanakapansaaruntt'asiñmunapxi.
47Jupanakastiijmawarminakanutanakapmanq'antapxi,
jach'ajach'atukuñatakmayisipki.
21JAQTHAPI
1Ukxarusti,qamirinakaruwuñjäna,qullqiimañutar
waxt'asipkäna.
2Ukjjarustimäpobreviudawarmiruwuñjarakïna,jupajj
päqollqeuchaskirïnwa.
3Jupastisarakïnwa:—Chiqpachapuniwsapxsma,aka
pobreviudawarmixtaqijupanakatsipanjuk'amputar
jaquqaniwayi.
4TaqeniwwaljayänakapatDiosanofrendanakapar
churapjje,ukampisjupajjpisinjakasirïtaplaykojjtaqe
kunatïutjkänaukanakaptʼasi.
5Yaqhepajjtemplotjja,sumaqalanakampi,regalonakamp
kʼachachtʼatänwasasawsapjjäna.
6Jumanakaxuñjapktaukaurunakaxjutaniwa,uka
urunakaxjaniwmäqalasyaqhaqalapatxaruqhiparkaniti,
janirakiwliwxatatäkaniti.
7Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—Yatichiri,
¿kunapachasakanakaxpasani?¿Kunaunañchäwisutjani,
kunapachatïukanakphoqaskaniukhajja?
8Jupastisarakïnwa:—Amuyasipjjam,janengañjatäpjjamti,
waljaniwnayansutijjjarjutapjjani:‘NayajjCristötwa’sasa.
Ukapachaxjak'ankxiwa,ukhamaxjanjupanakar
arktapxamti—sasa.
9Kunapachatixnuwasiñanaka,ch'axwañanakist'apxäta
ukkhaxa,janaxsarapxamti.ukampistukuyajjjaniwmä
jukʼatiempotakïkiti.
10Ucatstijupanacarojjsänwa:—Mämarcawmämarca
contrasayt'ani,märeinostimäreinocontrawsartani.
11Jach'auraqkhathatinakawkunaymanchiqanakanutjani,
mach'apachanaka,usunaka.Alaxpachatstiajjsarkañ
uñjañanaka,jach'aunañchanakawutjani.
12Taqiukanakjanïrpurinkipanxa,amparanakap
luqxatasin arknaqapxätam, sinagoganakaru,
carcelanakaruwkatuyapxätam,nayansutixlaykuw
reyinakannayraqataparapatäpxätam.
13Ucatstijumanacaruwyatiyapjjätam.
14Ukhamasti,chuymanakamanxamuyt'apxam,janiw
kuntixjaysapkätaukjanïrlup'ipxamti.
15Nayajjmälaka,yatiñkankañchurapjjäma,
uñisirinakamajjjaniwukaarunakcontrasaytʼasipkaniti,
janirakiwsaytʼasipkaspati.
16Awktaykanaka,jilanaka,wilamasinaka,amigonakas
aljantatäpxätawa. Jumanakat yaqheparojj
jiwayapjjarakiniwa”sasa.
17Nayansutixlaykuwtaqijaqinakanuñisipxätam.
18Ucampisjaniwmäñik'utast'unjkaniti.
19Jumanakanpacienciaplaykuwalmanakamar
katuntasipxta.
20KunapachatixJerusalénmarkarejercitonakamp
muyuntatuñjapxätaukkhaxa,yatipxam,t'unjatäñap
jak'ankxatapa.
21Judeankirjaqinakaxqullunakarjaltxapxpan.
Khitinakatixukataypinkapkiukanakaxsarxapxpan;
Janiraquiwukamarkanakanjakirinakajjukar
mantapjjañapäkiti”sasa.
22Ukaurunakaxmutuñurunakaxutjani,ukhamattaqi
kunatixQillqatanakaxphuqhasiñapataki.
23¡Ukaurunakanxa,¡ayusurnukstatanakataki,ñuñuskir
wawanakatakisa!ucaorakenjja,jach'at'aqhesiñawutjani,
acamarcarojjcolerasiñawutjani”sasa.
60

63. LUCAS
24Jupanakastiespadampiwjiwarayasipxani,taqi
markanakaruwkatuntatäpxani.
25Intitaypinsa,phaxsinsa,warawaranakansachimpunakax
utjani.Uraqpachanstijach'amarkanakant'aqhisiñapawa;
qutampi,oladanakampithuqtʼasisa;
26 Jaqenakan chuymanakapajj ajjsarañat
aynachtʼayatäpjjewa,kunanakatïakaoraqenjutkaniukanak
uñjasa,alajjpachanchʼamanakapajjkhathattʼatäniwa.
27UkapachawJaqinYuqaparuxch'amampi,jach'ajach'a
kankañampimäqinayataypinjutaskiruñjapxani.
28Kunapachatixukanakphuqhañqalltkaniukkhaxa,
uñtapxam,p'iqinakamjach'araptapxam.Juman
qhispiyasiñamaxjak'ankxiwa.
29Jesusastimäuñacht'äwimpiwjupanakarparläna.
Uñtapxamhigoquqampi,taqiquqanakampi.
30Kunapachatixjupanakaxch'axwapxiukkhaxa,
jumanakaxuñjapxtawa,yatipxaraktawa,jallupachan
jak'ankxatapa.
31Ukhamarakjumanakaxakanakphuqhasiruñjasax
yatipxam,DiosanReinopaxjak'ankxatapa.
32Qhanakwasapxsma,jichhapachaxjaniwtukuskaniti,
taqikunasphuqhasiñapkama.
33Alaxpachasaakapachasatukusxaniwa,ukampis
arunakaxaxjaniwtukuskaniti.
34Jumanakaxamuyasipxam,jankunapachas
chuymanakamxajansintijach'ajach'atukuñampi,
machjayasiñampi,akajakañatllakisiñampi,janamuyt'asis
ukauruxjutapxañamataki.
35Taqeakaoraqenjakirinakarojjmäsipitaruñtatawjutani.
36Ukhamasti,jumanakaxamuyasipxam,sapakuti
mayisipxam,ukhamattaqiukanakqhispiñataki,Jaqin
Yuqapannayraqatapansayt'asipxañamataki.
37UruurustiTatitunutapanyatichaskäna.arumasti
mistusawOlivosqullusatäkisukaqullunqhiparäna.
38TaqejaqenakajjwalialwattemploruwJesusar
istʼañatakejjjutapjjäna.
22JAQTHAPI
1Janlevadurant'ant'amanq'añuruxjak'achasisinxänwa,
ukaxPascuasatawa.
2Jilïrsacerdotenakampi,escribanakampisti,kunjamsa
juparjiwayapjjaspaukthaqhapjjäna.jaqinakarux
axsarapxänwa.
3UkatstiSupayaxIscariotesutiniJudasukarmantäna,
jupaxtunkapayanjaqinakatmaynïriwa.
4 Ukatsti sacerdotenakan jilïrinakapampi,
capitananakampiwparläna,kunjamsajuparaljantaspauk
yatiñataki.
5Jupanakastikusisipxänwa,qullqichurañatakiw
arust'apxäna.
6Ucatjupajjarsüna,ucatstiwaljajakenacanjan
ucanacapanjupanacaraljantatäñataquiwch'amachasïna.
7Ukapachawjanlevadurant'ant'amanq'añuruxpurinïna,
Pascuaurunjiwarayaña.
8UkatstiPedrompiruJuanampiruwkhitänaakhamsasa:—
SarapxamPascuawakicht'apxita,manq'apxañajataki—
sasa.
9Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kawkiruswakichañmunta?
10Jesusastijupanacarojjsänwa:—Markarmantapjjäta
ukhajja,mäjaqewjikisipjjani,jupajjumaphuch'uapt'ata.
kawkhantïmantaniukautaruwarkta.
11Utaapnaqirirojjsapjjätawa:‘Yatichirijjsistamwa:
‘¿KawkinkisinvitadonakajampiPascuamanqʼañutajjutji?
12Ukatstimäjach'autauñacht'ayapxätam,ukautaxsuma
yänakampiphuqt'atänwa.
13JupanakastisarasinkunjämtixJesusaxsiskatayna
ukhamarjamjikxatapxatayna.
14Ukahorasajjpurinjjänaukhajja,tunkapayan
apostolonakampiwqontʼasipjjäna.
15Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjjanïr
t'aqheskasajjjumanakampchikaakaPascuamanq'añ
munta.
16Nayastisapxsmawa,janiwmayampsamanq'kxäti,
DiosanReinopanphuqhasiñapkama.
17UkatstiJesusaxcopaaptasinyuspagaräna,sarakïnwa:
—Akaapt'asipxam,ukatmaynitmaynikamjaljasipxam.
18Nayastisapxsmawa,janiwuvaachutumkäti,Diosan
Reinopaxpuriniñapkama.
19Ukxarustit'ant'aaptasinyuspagaräna,p'akjasisax
jupanakarchuräna,akhamsasa:—Akaxnayanjanchixax
jumanaklaykuchuratawa.
20Ukhamarakiwmanq'añtukuyatatcopaxsäna:“Aka
copaxmachaqarust'äwiwwilaxampi,jumanaklayku
wart'ata”sasa.
21Ukampisnayaraljantkituukanamparapaxnayamp
chikawmesapatxankxi.
22Chiqpachansa,JaqinYuqapaxkunjämtixamtapkän
ukhamarjamawsaraski,ukampis¡aykhitimpitixaljantatäki
ukajaqitxa!
23Jupanakastimaynitmaynikamawjiskt'asiñqalltapxäna,
kawkïrisuklurañapa.
24Ucatjupanacataypinchʼajjwañajjutjaraquïna,kawquis
jupanacajjjachʼajachʼauñtʼatäñapa.
25Jesusastijupanacarojjsänwa:—Janjudíomarkankir
reyinakajjjupanacarojjapnaqapjjänwa.Khitinakatix
jupanakarmunañanïpkiukanakaxsumaluririnaka
satäpxiwa.
26Jumanakaxjaniwukhamäpkätati,janukastikhititix
jumanaktaypinjilïrïkiukaxsullkaparjamäpan.Khititejj
jilïrïkiukajja,khititejjluqtkiukhama.
27¿Khititixmanq'añutarqunt'atäski,janukaxluqtirix
juk'ampjach'äpachasti?¿Janitmanq'añutarqunt'atäkiukax?
Ucampisnayajjjumanaktaypinktwa,kunjämtejjservirïqui
ucajja”sasa.
28Jumanakaxyant'äwinakaxannayampchikasarnaqapkta
ukanakawa.
29Nayastimäreinochurapxsma,kunjämtixAwkixax
nayatakutt'aykituukhama.
30 Ukhamat jumanakax nayan reinojan
manq'apxañamataki,umapxañamataki,trononakar
qunt'asipxañamataki,Israelantunkapayantribunakapar
taripañataki.
31Tatitustisänwa:—Simón,Simón,Supayajjjumanakar
trigoruñtatch'allt'añmunapxtam.
32Ucampisnayajjjumalaycuwmayista,iyawsäwimanjan
aynacht'ayañataqui.
33Jesusastisarakïnwa:—Tatay,nayajjjumampchika
carcelarsarañatakisa,jiwañatakiswakichtʼatätwa—sasa.
34Jupastisarakïnwa:—Pedro,sismawa,janiwjichhürojj
gallojjart'kaniti,janïrkimsakutiuñt'atamatarsüta—sasa.
35Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjjanbolsa,jan
lip'ichi,janzapatonikhitanipkäyätucapachajja,¿kunas
61

64. LUCAS
jumanacarojjpist'apjjta?Jupanakastisapxänwa:—Janiw
kunasa—sasa.
36Ukatstijupanakaruxsänwa:—Jichhaxkhititixbolsa
apt'atäkiukaxapt'asiñapawa,ukhamarakq'ipipsa,jan
espadanïkiukaxisialjasisinmäalasiñapawa—sasa.
37Nayastisapxsmawa,akaQillqataxnayamp
phuqhasiñapapuniwa:“Jupaxjuchaluririnakampchikaw
uñt'ayatäna.
38Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,akaxpäespadawa
—sasa.Jupanakastisarakïnwa:—Walikiwa—sasa.
39JupajjmistusawOlivosqollursarjjäna.
discipulonakapasjupararkapjjarakïnwa.
40Ukachiqarpurisinsti,Jesusaxjupanakarsänwa:—
Mayasipxamyant'äwirjanmantapxañamataki—sasa.
41Jesusastiniyamäqalajaqunukutawjupanakat
jayarst'äna,qunqurt'asisawDiosatmayisïna.
42Ukatsapxänwa:—Awki,jumatixmunstaxa,akacopa
apaqt'asim,ukampisjaniwnayanmunañajphuqasimti,jan
ukastijumanmunañamaxphuqhasim—sasa.
43Ukatstialaxpachatmäangelawjuparch'amañchir
uñstäna.
44Walit'aqhisisawDiosatmayisïna,ch'uñupastimäjach'a
wilach'akhanakjamawuraqirjaquqanirïna.
45Diosatmayisiñatsartasinxa,discipulonakapanukar
purisaxllakitikiskirjikxatäna.
46Jupanakarsarakïnwa:—¿Kunatarakikipxta?
sartasipxam,mayisipxam,janyant'äwirmantapxäta—sasa.
47Jesusajjparlaskänaukhajja,waljajaqenakawuñjapjjäna,
Judassatäkisukatunkapayanjaqenakatmaynïristi,
jupanaknayraqatansarasawJesusarjampʼattʼañatak
jakʼachasïna.
48Jesusastijuparuxsänwa:—Judas,¿Jamp'att'asisJaqin
Yuqaparaljantta?
49Juparjak'ankirjaqinakaxkuntixqhipankañapäkänuk
uñjasaxsapxänwa:—Tatay,¿espadampitijiwayapxä?
50Jupanakatmayniwjilïrsacerdotenesclavopar
jawq'jatayna,kupijinchupsakhuchhuqatayna.
51Jesusastisarakïnwa:—Jichhakamat'aqhisiyapxam—
sasa.Ucatstijinchupllamkt'asink'umaraptayäna.
52Jesusastisacerdotenakanjilïrinakaparu,templon
capitananakaparu,jilïrinakaru,juparjak'achasipkäna
ukanakarussänwa:—¿Jumanakaxmälunthataruñtat
espadanakampi,thujrunakampitmistunipxta?
53Sapaurujumanakampchikatemplonjakaskayäta
ukhajja,janiwnayacontrajjamparluqtapkistati,ukampis
akahorasajjchʼamakanchʼamapawa.
54Ukatstijupanakaruxirpasawjilïrsacerdotenutapar
irpapxäna.UkatPedroxjayachiqatarktäna.
55Ukautataypinninanakhantayasasti,Pedroxjupanak
taypiruwqunt'asïna.
56Ucampismäsirvientawarmiwninajak'anqunt'atäskir
uñjäna,ukatstitaqichuymawjuparuñtäna,akhamsasa:—
Akajaqistijupampchikäskänwa—sasa.
57Jesusastijuparjanuñt'asawakhamsäna:—Warmi,
janiwuñt'kti—sasa.
58Mäjuk'apachatxamayniwjuparuñjäna,ukatsarakïna:
—Jumastijupanakatmaynïrakïtawa—sasa.Pedrosti
sarakïnwa:—Chacha,janiwnayajjukhamäkti—sasa.
59Niyamähoratjja,maynejjjanpächasisawakhamsäna:
“Cheqpachansaakajaqejjjupampchikäskänwa,
Galileankirjaqewa”sasa.
60Pedrostisarakïnwa:—Chacha,janiwyatktikuntix
sisktaukxa—sasa.Ukspachawjupajjparlkänaukhajj
gallojjjalnaqäna.
61TatituxkutikipstasinPedroruñtäna.PedrostiTatitun
arupatamtasxäna,kunjämtixjuparsiskänukkhaxa:“Janïr
galloxart'kipanxa,kimsakutiwnayarjanuñt'ayista”sasa.
62Pedrostimistusawwaljachäna.
63Jesusarkatjirinakastijupatsawkasisawjawq'japxäna.
64Nayranakapch'uqt'asinsti,ajanuparch'allt'asaw
jiskt'apxäna:—Profecía,¿khitisjawq'jtamxa?
65JupanakastiwaljayaqhaarunakwaDioscontra
parlapxäna.
66Urujayp'ükipanxa,sacerdotenakanjilïrinakapampi,
sacerdotenakan jilïrinakapampi,escribanakampiw
tantacht'asipxäna,ukatstiJesusarJach'aTantachäwiparuw
irpapxäna.
67¿JumastiCristoxa?yatiyapxita.Jupanakastisarakïnwa:
—Nayatixsapxsmaxa,janiwiyawsapkätati.
68Nayatixjumanakarjiskt'apxsmaxa,janiwjaysapkistati,
janirakiwantutapkirismati—sasa.
69Jichhatjja,JaqenYoqapajjDiosanchʼamapan
kupëjjapanwaqontʼasini.
70Taqeniwsapjjäna:“¿Ukhamajj¿DiosanYoqapätati?”
Jupanakarojjsänwa:—Jumanakajjnayajjsapjjtawa—sasa.
71Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kunatsajuk'amp
qhanañchañaxwakisi?Jiwasapachpawjupanlakapat
ist'tanjja.
23JAQTHAPI
1TaqejaqenakawsartasisinPilatonukarirpjjapjjäna.
2Jupanakastiakhamsasawjuchañchañqalltapxäna:“Aka
jaqiruxyaqhamarkarmayjtʼayaskirjikxatapxta,Césarar
impuestochurañjarkʼata,jupapachpawCristoReyïta
sasawsatayna”sasa.
3Pilatostijuparjiskt'äna:—¿Jumajjjudionakanreyipätati?
Jupastisarakïnwa:—Jumawukhamsistaxa—sasa.
4 Pilatosti sacerdotenakan jilïrinakaparu,
markachirinakarusakhamsänwa:—Janiwnayajjakajaqen
juchañchäwipjikjjatkti—sasa.
5Jupanakastijuk'ampiwqhurusipxäna,sapxarakïnwa:
“Jupawjaqinakarch'amañchi,taqijudionakaryatichasa,
Galileatqalltasinakachiqakama”sasa.
6PilatojjGalileamarkatistʼasajja,ukajaqejj
Galileankirïpachatisasawjisktʼäna.
7Herodesanmarkapankxatapyatisinxa,Herodesanukar
khithäna,jupastiukapachaxJerusalénmarkankarakïna.
8HerodesastiJesusaruñjasajjwalkusisïna,jupajjwalja
tiempowjuparuñjañmunäna,jupatwaljaarunakistʼasa.
ukatmämilagroluratapuñjañsuytʼäna.
9Ukatstiwaljaarunakampiwjupampchikajiskt'äna;
ukampisjaniwkunsjuparjayskänti.
10Jilïrsacerdotenakasa,escribanakasasaytʼasisawjuparojj
waljuchañchapjjäna.
11Herodesastinuwasirjaqinakapampchikawjuparux
jisk'achapxäna,jupatsawkasipxäna,mäsumaisimpiw
isthapiyapxäna,ukatstiPilatonukarkutt'ayapxäna.
12UkapachpauruwPilatompiHerodesampix
amigopäpxäna,nayraxjupanakkamawuñisipxäna.
13Pilatostisacerdotenakanjilïrinakaparu,jilïrinakaru,
markachirinakarjawsthapiyäna.
62

65. LUCAS
14Jupanakaruxsapxarakïnwa:—Jumanakaxakajaqirux
nayaruwirpapxtaxa,jaqirmayjt'ayirjaqirjama.
15Janiwa,janirakiwHerodesasa,nayawjuparkhithapxtam;
Ucampisjaniwkunajiwañasjuparlurquiti.
16Ukatwanayajjcastigä,ukatstiantutarakïwa.
17(Jichhaxjach'aphunchhäwinxmayniruwantutañapa).
18Jupanakastimäkiwart'asipxäna:—Akajaqit
jithiqtapxam,Barrabasarantutapxita.
19(Jupajjmarkancontrasaytʼasitapata,jaqe
jiwayañatakisa,carcelarjistʼantatäjjänwa).
20PilatostiJesusarantutañmunasawwasitatjupanakar
parläna.
21Jupanakastiakhamsasawart'asipxäna:—
Ch'akkatapxam,ch'akkatapxam—sasa.
22Ukatstikimsïrkutiwjupanakarsäna:—¿Kunajan
walinaksalurpacha?Nayastijaniwkunajiwayañasjupar
jikxatkti,ukatwamutuyä,ukatstiantutxä—sasa.
23Jupanakastimäratukiwjach'atarunakarsupxäna,
Jesusarch'akkatatäñapataki.Ucampissacerdotenakan
jilïrinakapanarupajjwalpunist'asïna.
24UkatPilatojjkunjamtïjupanakajjmayipkiukarjamaw
lurasiñaparsüna.
25Jupanakaruxkhitirutixmarkacontrasayt'asiñapataki,
jaqijiwayañataki,carcelarjist'antatäkänukajaqiruw
antutxäna.ukampisJesusaruxjupanakanmunañaparuw
katuyäna.
26Juparirpkasasti,CirenemarkankirSimónsatmä
jaqiruwkatuntapxäna,juparustiJesusanarktasawcruzap
uchapxäna.
27WaljajaqinakawJesusararktapxäna,warminakasjupat
jachapxäna,jachapxarakïna.
28Jesusastijupanakarkutt'asinsäna:—Jerusalén
markankirimillwawanaka,jannayatjachapxamti,jan
ukastijumanakatjachapxam,wawanakamatsajachapxam
—sasa.
29Uñtapxam,urunakaxpurininiwa,ukaurunakax
sapxaniwa:“Kusisiñanïpxiwajanwawanïpki,jan
wawanïpkiukausurinaka,janñuñuskirwawanaka”sasa.
30Ukatstiqullunakarsapxañqalltapxani:‘Jichhax
liwxatapxita’sasa.ukatstiqullunakarusti,imt'apxita”sasa.
31Jupanakatixch'uxñaquqanukhamlurapxanixa,¿kunas
wañaquqanlurasispa?
32Jupampchikastiyaqhapanijanwaliluririnakaw
jiwarayañatakirpapjjäna.
33CalvariosatäkisukachiqarpurisaxJesusampiru,jan
waliluririnakampiruwch'akkatapxäna,mayniruskupi
tuqiru,maynirusch'iqatuqiru.
34Jesusastisarakïnwa:—Awki,jupanakarpampacham;
Jupanakajjjaniwkuntïlurapkiukyatipkiti.Ukatsti
isinakapjaljasipxäna,ukatstisorteorakïnwa.
35Jaqinakastiuñch'ukissayt'atäpxänwa.Ukxarusti
jilïrinakaxjupatsawkasipxarakïnwa:—Jupawmayninakar
qhispiyäna;Jupapachpaqhespiyatäpan,jupatejjDiosan
ajllitCristopächejja.
36Soldadonakastijupatsawkasipxäna,juparjak'achasisin
vinagrewaxt'ayasa.
37Ukatsarakïnwa:—Jumatixjudionakanreyipästaxa,
qhispiyasim—sasa.
38Jupapatjjarojjgriego,latín,hebreoarutletranakampi
qellqatänwa:“Akajjjudionakanreyipawa”sasa.
39Warkkatatäpkänaukajanwaliluririnakatmaynïrejj
akhamsasawjuparjiskʼachäna:“JumatïCristöstajja,juma
pachpasa,nanakarqhespiyasiñamataki”sasa.
40Maynistijupartuqinuqäna:—¿JanitjumaxDiosar
axsartaxa,jumapachpajuchañchatätaxa?
41Chiqpachansajiwasaxchiqaparuñjaraktanwa;
Luräwinakasatwakt'äwikatuqapxta,ukampisakajaqix
janiwkunajanwalsalurkiti.
42JesusastiJesusaruxsänwa:—Tatay,reinomarpurinkäta
ukkhaxnayatamtasipxam—sasa.
43Jesusastijuparuxsänwa:—Qhanaksapxsma,jichhüruw
nayampchikaparaisonkäta—sasa.
44Niyasuxtahorasäxänwa,llätunkjayp'ukamawtaqiaka
uraqinch'amakt'äna.
45Intixch'amakt'awayxänwa,templonvelopaschika
taypinch'iyjatäxänwa.
46Jesusastijach'atart'asinxsänwa:—Awki,amparamaruw
ajayuxkatuyaskta.
47Capitanajjkuntïpaskänaukuñjasajja,Diosaruw
jachʼañchäna:“Cheqpachansaakajaqejjcheqaparsarnaqer
jaqënwa”sasa.
48Taqejaqenakajjkunanakatïpaskänaukuñjasajja,
ñikʼutanakapchʼoqtʼasisawkuttʼanipjjäna.
49Taqeuñtʼatanakapasa,Galileatarkirinakasa,jayan
saytʼatäsipkäna,ukanakuñjasa.
50Ukxarusti,mäjaqiwutjäna,Josesutini,jupasti
iwxt'irïnwa.Jupajjsumajaqënwa,cheqaparsarnaqer
jaqënwa.
51(Jupastijaniwjupanakanamtäwinakapsa,luräwinakapsa
iyawsaskänti.)jupaxArimateamarkankirïnwa,judionakan
markapa.
52UkajaqejjPilatonukarsarasawJesusancuerpop
achiktʼasïna.
53Ukatstiukasepulturaruwapaqäna,linompillawuntäna,
ukatstiqalatluratmäsepulturaruwimäna,ukasepulturarux
janipuniwkhitisimt'atäkänti.
54Ukaurustiwakicht'atäxänwa,sábadourustiniyaw
purinxäna.
55Galileatjupampchikjutapkänaukawarminakas
arknaqasawsepulturaruñjapxäna,ukatkunjamsajiwat
cuerpopaximatäskiukuñjapxäna.
56Jupanakastikutt'anxapxänwa,sumaq'apkir
qullanakampi,sumaq'apkirqullanakampi.samarañurusti
kamachirjamawsamart'apxäna.
24JAQTHAPI
1Semanannayrïrurupaxwalialwatsepulturaruw
puripxäna,sumaq'apkirq'apkirqullanakapt'ata,
yaqhanakampi.
2Ukatstisepulturatliwxatatqalajikxatapxäna.
3JupanakastiutarmantasaxjaniwTatitJesusanjanchipar
jikxatapkänti.
4Jupanakastiwalimulljatawuñjasipxäna,päjaqiwk'ajkir
isimpisthapt'atajupanakjak'ansayt'atäsipkäna.
5Jupanakastiajjsarayasisinoraqeralt'asisawjupanakar
sapjjäna:—¿Kunatarakjiwatanaktaypinjakirjaqerojj
thaqasipkta?
6Jupaxjaniwakankkiti,janukastijaktanxiwa.
7Ukatsapxänwa:—JaqinYuqapaxjuchararjaqinakan
amparaparkatuyatäñapawa,ch'akkatatäñapawa,kimsïr
urustijaktañapawa—sasa.
63

66. LUCAS
8Jupanakastiukaarunakapatamtasipxäna.
9Sepulturatkutt'anisinsti,tunkamayanjaqinakarusa,
mayninakarusataqiukanakyatiyapxäna.
10MaríaMagdalena,Juana,Santiagontaykapa,yaqha
warminakasjupanakampïpkänaukanakawapostolanakar
yatiyapxäna.
11Jupanakatakejjarunacajjinamayacuentonakäkaspas
ukhamänwa,janiwcreyipkänti.
12Pedrostisartasinsepulturart'ijtäna.qunqurt'asisinstilino
isimpisthapt'atauñjäna,ukatstisarxäna.
13UkaurustipaniniwEmaússatmarkarsarapjjäna,uka
markajjJerusalénmarkatniyapaqallqtunkakilometronak
jayankänwa.
14Jupanakajjtaqekunanakatïpaskänaukanakat
mayachtʼasisawparltʼasipjjäna.
15Jupanakampparlt'asipkänaukhawJesusaxjak'achasisin
jupanakampchikasaräna.
16Ucampisjupanacajjjanuñt'apjjañapataquiwnayranacajj
ist'asipjjäna.
17Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunjämsajumanakax
maynitmaynikamparlt'asipxtaxa?
18JupanakatmaynïristiCleopassatänwa,juparojjsänwa:
—¿Jerusalénmarkanyaqhamarkankirjaqïtati,kunanakatï
akaurunakanpaskataynaukanakjanyatkta?
19Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunanakasutji?
Jupanakastisapxarakïnwa:—NazaretmarkankirJesusatxa,
jupaxDiosannayraqatapansa,taqijaqinnayraqatapansa
walich'amanprofetänwa.
20Jilïrsacerdotenakasa,markaapnaqerinakasa,jiwañar
juchañchatäñapatakkatuyapkäna,chʼakkatapjjäna.
21Ucampisnanacajjatinisipcäyätwa,jupawIsraelar
qhespiyañapäna.
22Jïsa,jiwasantamasankiryaqhepwarminakaswal
muspharayapjjetu,jupanakajjwalialwatsepulturar
puripkänaukanaka;
23Janchiparjanjikxatasinsti,mävisionanangelanak
uñjapxtasasawsapxäna.
24Nanakampchikäpkänaukanakatyaqhepajjsepulturar
sarasinjja,kunjamtïwarminakajjsapkänaukhamwa
jikjjatapjjäna,ukampisjaniwjuparuñjapkänti.
25Ukatstijupanakaruxsänwa:—Janamuyt'asirjaqinaka,
janamuyt'asirjaqinaka,taqikuntixprofetanakanarsupki
ukiyawsañataki.
26¿JanitCristoxukhamt'aqhisiñapäkaspa,jach'a
kankañaparmantañapasti?
27Moisesampi,taqpachprofetanakampitqalltasinxa,taqi
Qillqatanaktuqiwjupanakarqhanañchäna.
28Jupanakajjkawkirutïsarapkänaukajiskʼamarkaruw
jakʼachasipjjäna,jupajjjukʼampjukʼampsarañmunkaspa
ukhamwaamuyasïna.
29Ucampisjupanacarojjjawqʼjapjjänwa:—Nanacamp
chikäm,jayp'ujayp'uruwpurini,jayp'ustiwalitukusjjewa
—sasa.Jupanakampchikaqhiparañatakiwmantäna.
30Jupanakampchikamanq'añanqunt'atäskänaukhaxa,
t'ant'aaptasinbendicisa,p'akjasinjupanakarchuräna.
31Nayranakapajjjist'arasjjänwa,juparojjuñt'apjjarakïnwa.
ucatjupajjjupanakannayrakatapatchhaqjjäna.
32Jupanakajjmaynitmaynikamawsapjjäna:“¿Janitthakin
nanakampparltʼaskänaukatQellqatanakjistʼarkistuukhajj
chuymasajjnakhantkistu?
33UkahorasastisartasinJerusalénmarkaruwkutt'xapxäna,
ukatstitunkamayanjaqinakartantacht'atäskirjikxatapxäna.
34Ukatsapxänwa:—ChiqpachansaTatituxjaktxiwa,
Simonaruwuñstawayi—sasa.
35Kunanakasthakinluraskäna,t'ant'at'ant'at'ant'at'ant'a
t'ant'at'ant'at'ant'at'ant'at'ant'atuñt'atätapyatiyapxäna.
36Ukparlapkänaukhajja,Jesusajjjupanaktaypiruw
saytʼasïna,jupanakarakhamsänwa:“Jumanakajj
sumankañajjutjpan”sasa.
37Jupanakastiwalimulljatawuñjasipxäna,mäajayus
uñjapkaspaukhamamuyapxäna.
38Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Kunatsajumanakajj
llakisipjjta?ukat¿kunatsachuymanakamanamuyunakax
uñstaski?
39Amparanakajsa,kayunakajsauñjapxam,nayätwa.
Ajayuxjaniwjañchini,ch'akhanakanïkiti,kunjamtï
jumanakaxuñjapkituukhama—sasa.
40Ukarsusinsti,amparanakapsa,kayunakapsajupanakar
uñacht'ayäna.
41JupanakastikusisiñatjaniyawsapkänaukhawJesusax
jupanakarsäna:—¿Akanmanq'añaxutjtamti?
42Ukxarustimäch'uqich'uqi,mämielpanalchurapxäna.
43Ukxaaptasinstijupanakannayraqatapanmanq'äna.
44Jesusastijupanakaruxsänwa:—Akaarunakwa
jumanakampïkasinjumanakarsapxsma,taqikunatix
Moisesankamachipansa,profetanakanqillqatäki,
salmonakanqillqatäkiukaarunakaxphuqhasiñapawa.
nayatsipansa.
45UkapachawJesusaxjupanakanamuyt'awinakap
jist'aräna,QullanQillqatanakapamuyapxañapataki.
46Jupanakarojjsarakïnwa:—Qellqatanjjaakhamsasaw
Cristojjtʼaqhesiñapa,kimsïrurunjiwatanaktaypit
jaktañapa.
47Jerusalénmarkatqalltasintaqemarkanakaruw
arrepentisiñasa,juchanakatpampachatäñasaDiosan
sutipjjaryatiyatäñapa.
48Jumanakastiukaarunakqhanañchirinakäpxtawa.
49NayastiAwkijanarsutapajumanakarapayanipxsma,
ukampisjumanakaxJerusalénmarkanqhiparapxam,
alaxpachatch'amanïñkama.
50UkatstiBetaniamarkakamawjupanakarirpxaruwayäna,
amparanakapaytasinstibendicirakïnwa.
51Jupanakarbendiciskänukkhasti,jupanakat
jithiqtatäxänwa,alaxpacharuwapatäxäna.
52Juparyupaychañkamasti,walikusisitawJerusalén
markarkutt'xapxäna.
53TatitunutapanstisapüruwDiosarjach'añchasipkäna,
bendicisipkäna.Amén.
64

67. Juan
1JAQTHAPI
1QalltanjjaArujjutjarakïnwa,ArojjDiosampïskänwa,
ArojjDiosänwa.
2QalltanjjaukhamarakiwDiosajjutjäna.
3TaqikunasJupatuqiwlurasiwayi;janjupampchikasti
janiwkunasluratäkänti.
4Jupanjakañawutjäna;ucatjakañajjjaqenakan
qhanapänwa.
5Qhanastich'amakanqhant'i;ch'amakastijaniwamuykänti.
6Diosankhitanitmäjaqewutjäna,jupajjJuansatänwa.
7JuparakiwQhanatqhanañchañatakjutäna,ukhamat
taqinisjupariyawsapxañapataki.
8JupajjjaniwukaQhanakïkänti,janukastiukaQhanat
qhanañchañatakiwkhitanïna.
9UkachiqaQhanasti,akapacharjutirinakarqhant'ayi.
10Jupajjakapachankänwa,akapachajjJupampiwlurasïna,
ukampisakapachajjjaniwjuparuñtʼkänti.
11Jupajjjupanutaparuwpurintäna,ukampisjaniwjupar
katoqapkänti.
12KhitinakatixjuparkatuqapkänukanakaxDiosan
wawanakapäpxañapatakiwch'amchuräna,sutipar
iyawsirinakaru.
13Jupanakastijaniwwilatnaskiti,nijañchin
munañapampisa,nijaqinmunañapampisyuripkiti,jan
ukastiDiosatyuripxänwa.
14Arustijañchiruwtuküna,jiwasanaktaypinjakarakïna,
Awkinsapayuqapanjach'akankañapuñjapxta,
khuyapayasiñampi,chiqakankañampi.
15Juanaxjupatqhanañchäna,akhamsasawart'äna:—Aka
khititixnayatsisktxa:“Khititixnayatqhipatjutkiukax
nayatsipansajuk'ampaskiwa,jupawnayatnayrax
utjatayna”sasa.
16Jupanphuqt'atapatwataqinikatuqapxta,khuyapayasiñat
sipansa.
17KamachixMoisestuqiwchurasïna,ukampisJesucristo
tuqiwkhuyapayasiñampi,chiqakankañampixjutäna.
18JanipuniwkhitisDiosaruñjkiti;sapaYuqapa,Awkin
amparapankki,jupawjuparuñt'ayi.
19Judionakaxsacerdotenakaru,levitanakaruJerusalenat
khithapxäna,juparjiskt'apxañapataki:“¿Khitisjumaxa?”
20Jupastiarsüna,janiwarskänti;ucampisarsüna:“Janiw
nayajjCristökti”sasa.
21Jupanakastijuparjiskt'apxäna:—¿Ukhamasti?¿Jumasti
Eliasa?Jupastisarakïnwa:—Janiwnayaxukhamäkti—
sasa.¿Jumastiukaprofetaxa?Jupastisarakïnwa:—Janiwa
—sasa.
22Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Khitirakïtasti?ukhamat
khithankistuukanakarjaysañataki.¿Kunsajumapachpat
sista?
23Jupastisarakïnwa:—Nayaxwasaranarnaqasirjaqin
arupätwa:“Tatiturthakipchiqachapxam”sasa.
24 Khitanitäpkäna ukanakasti fariseonakat
jutirinakäpxänwa.
25Jupanakastijuparuxsapxarakïnwa:—Ukhamasti,
¿kunatsabautisasma,janitixCristoxutjktam,janirak
Eliasäksta,janirakukaprofetäkstaxa?
26Juanaxjupanakaruxsänwa:—Nayaxumampiwbautista,
ukampisjumanaktaypinmäjaqiwsayt'atäski,juparjan
uñt'apktauka.
27Jupawnayatsipansajuk'ampaskixa,jupawnayatsipan
juk'ampaskixa,zapatopanch'akhanakapsajaniwjist'arañax
wakiskiti.
28UkanakajjJordánjawirakhurkatanBetabaramarkanwa
lurasïna,kawkhantïJuanajjbautiskänaukacheqanjja.
29Qhepürojja,JuanajjJesusarojjjuparjakʼachasisin
uñjasajjsänwa:“Uñtapjjam,DiosanCorderopa,jupaw
akapachanjuchapapaqani”sasa.
30Jupatwanayajjsista:“Nayatsipansamäjaqewjutani,
jupajjnayatsipansajukʼampsumajaqënwa”sasa.
31Nayastijaniwjuparuñt'kti,janukastiIsraelmarkar
uñt'ayasiñatakiwumampbautisirjutta.
32UkatJuanaxakhamsasawqhanañchäna:“Ajayuruw
alaxpachatmäpalomaruñtatsaraqaniruñjta,ukatsti
juparuwqhiparäna”sasa.
33Nayastijaniwjuparuñt'kti,ukampisumampibautisir
khitanitusti,jupawsarakitu:“KhitirutixAjayuxsaraqaski
ukatjuparqhiparaskiukuñjäta,jupawQullanAjayun
bautisirix”sasa.
34Nayastiuñjaraktwa,jupastiDiosanYoqapawa.
35QhepürojjwasitatwaJuanampi,pädiscipulonakapampi
saytʼasipjjäna.
36Jesusaruxsarkasaxsänwa:—¡UñtapxamDiosan
Corderopa!
37UkapädiscipulonakapastijuparparliristʼasawJesusar
arkapjjarakïna.
38UkatstiJesusaxjupanakararknaqiruñjäna,ukat
jupanakarsäna:—¿Kunsajumanakaxthaqhapxta?
Jupanakastisapxänwa:—Yatichiri!
39Jupanakarojjsänwa:—Jutapjjamuñjapjjam—sasa.
Jupanakastipurinisinkawkhansjakaskänaukuñjapxäna,
ukatstiukauruxjupampchikawqhiparapxäna,niyatunka
jayp'upacharuwpuripxäna.
40Juananparlirist'asinjupararkirinakatmaynïristi,Simón
PedronjilapaAndréssatänwa.
41NayraqataxSimónjilaparuwjikxatäna,ukatsarakïnwa:
—Mesiasaruwjikxatapxta,mäarunxa,Cristosañmuni—
sasa.
42UkatstiJesusanukarirpäna.Jesusaxjuparuñjasax
sänwa:—JumawSimónJonasanyuqapätaxa,Cefas
satätawa,mäarunxa:“Qal”sañmuni—sasa.
43QhipürustiJesusaxGalilearsarañmunäna,ukatsti
Feliperuwjikxatäna,ukatstisänwa:—Nayararkita—sasa.
44FelipestiBetsaidamarkankirïnwa,ukamarkastiAndrés,
Pedronmarkapänwa.
45FelipexNatanaelaruwjikxatäna,ukatsarakïnwa:—
Moisesaxkamachinqillqapkänukajaqiruwjikxatapxta:
NazaretmarkankirJesus,Joseanyuqapa—sasa.
46Natanaelastijuparuxsänwa:—¿Nazaretmarkatkuna
askismistunispa?Felipestijuparuxsänwa:—Jutamuñjiri
—sasa.
47JesusastiNatanaelaruwjuparjak'achasisinuñjäna,
ukatstisänwa:—¡Chiqpachansamäisraelita,janiwkuna
sallqjañasutjkiti!
48Natanaelastijuparuxsänwa:—¿Kawkitsauñt'ista?
Jesusastisarakïnwa:—JaniräkipanFelipejjjawsaskätam
ukhajjhigoqoqamanqhankaskäyätaukhawnayajjuñjsma
—sasa.
49Natanaelastisarakïnwa:—Yatichiri,jumaxDiosan
Yuqapätawa.jumastiIsraelanReyipätawa.
65

68. JUAN
50Jesusastijuparuxsänwa:—Nayaxhigoquqamanqhan
uñjsmasasmaxa,¿iyawsktati?ukatsipansajuk'ampjach'a
yänakuñjäta—sasa.
51Jupastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,akaqhipatsti
alaxpachjist'aratuñjapxäta,DiosanangelanakaparusJaqin
Yuqaparmakhatasina,saraqanipxarakïta—sasa.
2JAQTHAPI
1Kimsïrurusti,GalileankirCanámarkanmäjaqichasïwiw
utjäna.Jesusantaykapasukankänwa.
2Jesusampidiscipulonakapampejjcasarasïwiruw
jawsapjjäna.
3Kunapachatixvinopist'apkänukkhasti,Jesusantaykapax
juparuxsänwa:—Janiwvinonïpkiti—sasa.
4Jesusastijuparuxsänwa:—Warmi,¿kunalurañas
jumampi?horasajajjjanïrawpurinkiti.
5Taykapaxuywatanakaruxsänwa:—Kuntixjumanakar
sapkätamuklurapxam—sasa.
6Ukanjja,judionakanqʼomachatäpkänaukarjamawsojjta
qalatluratumamanqʼauchasïna,sapamaynejjpäjanukajj
kimsabedonakuchatänwa.
7Jesusastijupanacarojjsänwa:—Umaphuch'unakar
umampiphoqantapjjam—sasa.Ucatstich'amakamaw
phoqantapjjaraquïna.
8Ukatstijupanakaruxsänwa:—Jichhaxmistxapxam,ukat
jach'aphunchhäwinapnaqiriparapapxam—sasa.Ukat
jupanakaxukaq’ipt’asipxäna.
9Fiestaapnaqirixvinotluratumamallt'asxäna,ukampis
janiwkawkitsaukyatkänti.
10Ukjjarustisarakïnwa:—Qalltanjja,sapamayniwsuma
vinoapsupjje.Kunapachatixjaqinakaxsumumapxiukhaxa,
juk'ampjanwaliwutji,ukampisjumaxjichhakamawsuma
vinoimawaytaxa.
11JesusaxGalileankirCanámarkanmilagronakqalltäna,
jach'akankañapuñacht'ayarakïna.discipulonakapajjjupar
creyipjjäna.
12UkaqhipatstiCapernaúmmarkaruwsarapxäna,
taykapampi,jilanakapampi,discipulonakapampi.
13JudionakanPascuafiestapajjjakʼankjjänwa,Jesusasti
Jerusalénmarkaruwsaräna.
14Tatitunutapanstivaca,oveja,palomaaljirinakaru,qullqi
mayjt'ayirinakarusqunt'atäskirjikxatapxäna.
15Ukatstijisk'ach'aphinakampijawq'jasinxa,taqiniruw
Tatitunutapatjaqunuküna,uwijanakaru,vacanakaru.
mayjt'ayirinakanqullqipwarxatasinxa,mesanak
t'unjapxäna;
16Palomaaljirinakaruxsapxarakïnwa:—Akanakakat
apsusipxam.Awkijanutapxajanaljañutartukuyapxamti
—sasa.
17DiscipulonakapajjQellqatansatätapamtapjjänwa:
“Utamantaqechuymachʼamachasiñajjnayaruw
manqʼantawayitu”sasa.
18Ukatstijudionakaxjuparuxsapxarakïnwa:—¿Kuna
unañchanaklurapxtaxa?
19Jesusastijupanacarojjsänwa:—Akatemplot'unjapjjam,
nayastikimsaurutsayt'ayarakï—sasa.
20Judionakaxsapxarakïnwa:—Pusaqtunkasuxtanmaraw
akatemploxlurasiski,¿kimsaurutsayt'ayasmati?
21UkampisJesusaxjanchipantemplopatparläna.
22Jesusaxjiwatanaktaypitjaktxänaukhaxa,
discipulonakapawjupanakarukhamsatapamtapxäna.
Qellqataru,Jesusanarsutaparjamawiyawsapxäna.
23PascuaurunJerusalénmarkanjakaskänaukhajja,walja
jaqenakawjupansutiparcreyipjjäna,kunamilagronaktï
lurkänaukuñjasa.
24UkampisJesusaxjaniwjupanakarkatuykänti,taqijaqir
uñt'ataplayku.
25Janiwkhitisjaqitarsuñapaxwakiskänti,kunatïjaqin
utjkiukyatitaplayku.
3JAQTHAPI
1Fariseonakatmächachawutjäna,Nicodemosutini,
jupastijudionakanp'iqinchiripawa.
2JesusastiarumawJesusarjak'achasisinsäna:—Yatichiri,
yatipxtwajumaxDiosatjutkiukayatichirïtamxa.
3Jesusastisarakïnwa:—Qhanaksisma,janmayamp
naskaniukhajja,janiwDiosanReinopuñjkaspati—sasa.
4Nicodemostijuparuxsänwa:—¿Kunjämarakmäjaqix
chuymankipstasinyurispasti?¿Payïrkutitaykapan
purakaparmantaspa,yurispasti?
5Jesusastisarakïnwa:—Qhanaksapxsma,jankhitis
umampi,Ajayumpijanyurkixa,janiwDiosanreinopar
mantkaspati—sasa.
6Kunatixjañchinyurkiukaxjañchiwa;Ajayunyurkiukax
ajayuwa.
7Janmusparamtinayajjsasma:“Mayampnaciñawwakisi”
sasa.
8Thayaxkawkirutixmunkiukaruwthayt'i,ukatsti
ist'araktawa,ukampisjaniwyatkasmatikawkitsajuti,
kawkirussaraski.
9Nicodemostijuparuxsänwa:—¿Kunjämarakakanakax
pasaspasti?
10Jesusastijuparuxsänwa:—¿Israelmarkan
yatichiripätati,janitukanakyatkta?
11Qhanakwasapxsma,nanakaxyatipxataxparlasktanwa,
uñjapxatajsaqhanañchapxaraktwa.Jumanakastijaniw
nayanarsutanakaskatuqapktati—sasa.
12Nayatixakaoraqenutjkiukanakyatiyapxsma,
jumanakatix jan iyawsapkstaxa,¿kunjamarak
iyawsapxasmasti,nayatix alaxpachankiryänak
yatiyapxsma?
13Janiwkhitisalaxpacharmakhatkiti,janukasti
alaxpachatsaraqanirjaqiwa,alaxpachankirJaqin
Yuqapawa.
14KunjämtixMoisesaxwasarankatarirapthapkänxa,
ukhamarakiwJaqinYuqapaxjach'araptatäni.
15Ukhamatkhititixjupariyawskiukaxjan
chhaqhañapataki,janukastiwiñayjakañkatuqañapataki.
16Diosajjakapacharwalmunasïna,mäsapaYoqapchuri,
ukhamatkhitinakatejjjuparcreyipkiukanakajjjan
jiwarapjjañapataki,jan ukastiwiñay jakañ
katoqapjjañapataki.
17DiosajjjaniwYoqaparakapacharjuchañchañatak
khitankiti.janukastiakapachanjupatuqi
qhispiyatäñapataki.
18Khititixjupariyawskiukaxjaniwjuchañchatäkiti,
ukampiskhititixjaniyawskiukaxniyawjuchañchatäxi,
DiosansapaYuqapansutiparjaniyawsataplayku.
66

69. JUAN
19Juchañchañaxakawa:qhanaxakapacharpurinxiwa,
jaqinakaxqhanatsipansach'amakaruwmunapxäna,
luratanakapaxjanwalipunïnwa.
20Khititejjjanwalilurkiukajja,qhanaruwuñisi,janirakiw
qhanarusjutkiti,ukhamatluratanakapajjjan
cheqañchatäñapataki.
21Khititejjcheqlurkiukajja,qhanaruwjuti,luratanakapajj
Diosanluratätapuñachtʼayañataki.
22Ukaqhipatsti,JesusaxdiscipulonakapampixJudea
uraqiruwpuripxäna.Ucanstijupanacampchikaw
bautisasïna.
23JuanaxSalimjak'ankirAenónmarkanbautisaskäna,
ukanwaljaumawutjäna.
24Juanaxjanïrawcarcelarjist'antatäkänti.
25UkatstiJuananyaqhepdiscipulonakapampi
judionakampiqʼomachasiñtoqetjisktʼasipjjäna.
26Juanarpurisinstisapxarakïnwa:—Yatichiri,Jordán
jawirkhurkatarjumampchikäskänaukakhititixjumamp
chikäskäna,jupawbautisaski,taqiniwjupanukarjutapxi
—sasa.
27Juanastisarakïnwa:—Jaqixjaniwkunskatuqkaspati,
janukastialaxpachatchuratäkaspaukhaxa.
28Jumanakawnayarqhanañcht'apxista:‘Janiwnayax
Cristökti,janukastijupannayraqatapankhitanitätwa’sasa.
29Khititejjnoviancasarasiñapäkiukajja,noviowa,
ukampisnovianamigopajjnovianaruplaykojjwalkusisi.
30Jupajjjukʼampiwjiljjatañapa,nayastijukʼaptañajawa.
31Khititejjalajjpachatjutkiukajjtaqekunatsipansa
jukʼampjachʼawa,akaoraqenkirjaqejjakaoraqetwaparli,
alajjpachatjutkiukajjtaqekunatsipansajukʼampjachʼawa.
32Kuntixjupaxuñjki,ist'kiukanakqhanañchi.janiwkhitis
jupanarsutapkatuqkiti.
33Khititejjarstʼäwipkatoqkiukajja,Diosajj
cheqäskapuniwa.
34KhitirutixDiosaxkhitankiukaxDiosanarunakapwa
parli,Diosaxjaniwmäjuk'aAjayuchurkiti.
35AwkejjYoqaparuwmunasi,taqekunsaamparapar
katuyaraki.
36KhititejjYoqapariyawskiukajja,wiñayjakañaniwa.
UcampisDiosancolerasiñapajjjupanutjaskaquiwa.
4JAQTHAPI
1KunapachatixTatituxyatxäna,kunjämtixfariseonakax
JesusanJuanatsipanjuk'ampdiscipulonakutt'ayäna,
bautisarakïnaukist'apxäna.
2(Jesusaxjaniwbautiskänti,janukastidiscipulonakapaw
bautisäna).
3Judeamarkatsarjjasinjja,Galilearuwkuttʼjjäna.
4JupajjSamariamarkaruwsarañapa.
5UkatstiSamariankirSicarsatmarkaruwpurinïna,uka
oraqejjJacobojjJoséyoqaparchurkänaukaoraqe
jakʼankiwa.
6Jacobunphujupajjukankjjänwa.Jesusastithakinqarjataw
phuch'upatxanqunt'asïna.
7Samariamarkankirmäwarmiwumaapsurijutäna,
Jesusastijuparuxsänwa:—Umchurapxita—sasa.
8(Discipulonakapajjmanqʼaalasirsarapjjänwa).
9Samariankirwarmistijuparuxsänwa:—¿Kunjämarak
jumaxjudíojaqïtaxa,Samariankirwarmitumañmayistasti?
Judionakaxjaniwsamaritanonakampchikasarnaqapkiti.
10Jesusastijuparuxsänwa:—JumatixDiosanchuräwip
yatismaxa,khitisjumarsiskiristam:“Umchurapxita”sasa.
jumastijuparmayisma,jupastijakañumachuraraksma—
sasa.
11Warmistijuparuxsänwa:—Tata,janiwkunampis
umañaxutjktamti,phuch'uxmanqharakiwa.
12¿JumastiJacobawkijatsipanjuk'ampjach'ätati,
kawkïritixukaphuch'uchuritu,jupapachpa,
wawanakapasa,uywanakapasaukaphuch'uumt'apxitu?
13Jesusastijuparuxsänwa:—Khititixakaumatumkiukax
wasitatumatpharjasini.
14Ukampiskhititixnayaxchurkäukaumatumkiukax
janipuniwumatpharjaskaniti.Ucampisnayajjjuparchurkä
ukaumajja,wiñayjakañarpurtʼirumaphuchʼuruwtukuni.
15Warmistijuparuxsänwa:—Tata,akaumachurita,jan
umatpharjasiñapataki,janirakakarumañarjutañataki—
sasa.
16Jesusastijuparuxsänwa:—Chachamarjawst'am,akar
jutam—sasa.
17Warmistisarakïnwa:—Janiwchachanïkti—sasa.
Jesusastisarakïnwa:—Jumajjsumsista:‘Janiw
chachanïkti’sasa.
18Jumajjphesqachachanïtawa.Khititejjjichhajjutjktam
ukajja,janiwchachamäkiti.
19Warmistijuparuxsänwa:—Tata,nayaxamuyasta
jumaxmäprofetakïtawa—sasa.
20Nayraawkinakajastiakaqullunwayupaychapxirïna;
Jumanakaxsapxaraktawa:Jerusalénmarkanwajaqinakax
yupaychapxañapa”sasa.
21Jesusastijuparuxsänwa:—Warmi,iyawsapxita,pachax
purininiwa,janirakiwakaqullunsa,Jerusalénmarkansa
Awkiparyupaychapxätati—sasa.
22Jumanakaxyupaychapxtaxajaniwyatipktati,nanakax
yattanwakuntixyupaychktanuka,qhispiyasiñax
judionakatjuti.
23Ucahorasajjpuriniwa,jichhajjpuriniwa,cheqpach
yupaychirinakajjajayumpi,chekampiAwquerojj
yupaychapjjani,Awkejjjuparyupaychapjjañapatakiw
thaqe.
24DiosaxmäAjayuwa,juparyupaychirinakaxajayumpi,
chiqachuymampiyupaychapxañapawa.
25Warmistijuparuxsänwa:—NayaxyattwaMesiasan
jutañapxa,jupastiCristosatawa.
26Jesusastijuparuxsänwa:—Nayaxjumampparlt'irïtwa
—sasa.
27Discipulonakapajjukawarmimpparlatapatwal
muspharapjjäna.janukax:¿Kunatsajupampiparlta?
28Warmistiumaphukhupjaytasinmarkarsaräna,ukatsti
ukachachanakarsäna:
29Jutam,mäjaqiruñjiri,jupawtaqikuntixnayaxlurktauk
yatiyitu.
30UkatstimarkatmistusawJesusanukarsarapxäna.
31Ukañkamastidiscipulonakapajjakhamsasawjupar
mayipjjäna:“Yatichiri,manqʼam”sasa.
32Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayanmanq'añaxutjitu,
jumanakaxjaniwyatipktati—sasa.
33Discipulonakajjmaynitmaynikamawsapjjäna:“¿Khitis
juparmanqʼañapatakapanpacha?”
34Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayanmanq'añax
khithankituukanmunañapphuqhañawa,luräwip
tukuyañawa—sasa.
67

70. JUAN
35¿Janitjumanakaxsapkta:Pusiphaxsiwutji,ukatstiyapu
apthapiñaxpuriniwa?uñtapxam,nayastisapxsmawa,
nayranakamsartasipxam,pampanakuñtapxam;kunatix
jupanakaxniyawyapuchañatakixjanq'utukupxi.
36Khititixyapuapthapirixpayllawkatuqasi,ukatsti
achunakapthapirakiwwiñayjakañataki,ukhamat
yapuchirinakasa,yapuchirinakaskusisipxañapataki.
37Akaarunakaxchiqäskapuniwa:“Maynixyapuchi,
maynixyapuapthapi”sasa.
38Nayawkhitanipjjsma,kawkïrtïjumanakajjjan
trabajipktaukapthapiñamataki.
39UkamarkankirsamaritanonakatwaljaniwJesusar
iyawsapxäna,ukawarmixakhamsiwa:“Taqikuntixnayax
lurktaukyatiyitu”sasa.
40Samariamarkankirinakaxjuparjak'achasisinxjupamp
chikaqhiparañapatakiwachikt'asipxäna,ukatpäuruwukan
qhiparäna.
41Waljaniwjupanarunakaplaykuiyawsapxäna;
42Ukatwarmiruxsarakïnwa:—Jichhaxjaniwarsutam
laykuwiyawsapkti,nanakaxpachpawjuparist'apxta,
chiqpachapuniwCristoxakapachanQhispiyiripätap
yatipxta—sasa.
43Päurutsti,ukachiqatsarxasaxa,Galilearuwsarxäna.
44Jesuspachpawqhanañchäna:“Mäprofetaxjaniw
markapanjach'añchatäkiti”sasa.
45Galileamarkarpurisinsti,GalileankirinakaxJerusalén
markanjach'aphunchhäwintaqikuntixlurkänukuñjasax
katuqapxäna.
46JesusastiGalileankirCanámarkaruwkuttʼjjäna,ukanwa
umavinolurayäna.Ukatstimäjach'ajaqiwutjäna,jupan
wawapaxCapernaúmmarkanusutänwa.
47JesusaxJudeamarkatGalilearpurinitapist'asinsti,jupar
jak'achasisinachikt'asïna,wawaparsaraqañapataki,
ukhamatwawaparqullañapataki.
48Jesusastisarakïnwa:—Jumanakatixunañchanaka,
muspharkañanakjanuñjapkätaukhaxa,janiw
iyawsapkätati—sasa.
49Ukajach'ajaqixjuparuxsänwa:—Tata,janïrwawaxax
jiwkipansaraqam—sasa.
50Jesusastijuparuxsänwa:—Sarxam;wawamax
jakaskiwa.UkajaqejjJesusansiskänaukaarunak
iyawsasajjsarawayjjänwa.
51Ukatsaraqaskänaukhajja,uywatanakapajjjupar
jikisisawsapjjäna:“Wawamajjjakaskiwa”sasa.
52UkatstiJesusaxkunahorasaskichañqalltänauk
jiskt'äna.Jupanakastisapxarakïnwa:—Qharüruxpaqallq
jayp'uruxcalenturaxjaytawayxänwa—sasa.
53Awkipajjyatjjänwa,ukahorasanwaJesusajjsäna:
“Wawamajjjakaskiwa”sasa.
54JudeamarkatGalilearpurinkänaukhajjJesusajj
mayampmayampmilagroluräna.
5JAQTHAPI
1Ukaqhipatstijudionakanmäjach'aphunchhäwipaw
utjäna.JesusastiJerusalénmarkaruwsaräna.
2Jerusalénmarkanjja,ovejanakaljañutajakʼanjja,mä
estanquewutji,ukaestanquejjhebreoarunjjaBetesda
satawa.
3Ukanakanjja,waljajanchʼamanijaqenakawikipjjäna,
juykhunaka,saytʼatäpkäna,wañtʼatäpjjänwa,umajj
kuyntʼañapsuytʼasipkäna.
4Mäangelawmähorasajjestanqueruwsaraqanïna,ukatsti
umachʼalljjtayäna,khititejjumatʼaqesiñqhepat
mantankänaukajja,kunausunïtapsawaliptatäjjänwa.
5Ukanstimächachawutjäna,jupastikimsatunka
llatunkanimarawusuntatarakïna.
6Jesusaxk'ariskiruñjasaxa,walijayapachawukham
usuntatapyatisinxa,säna:—¿K'umaräñmunasmati?
7Janch'amanijaqixjuparuxsänwa:—Tata,janiwkhitis
umaxch'amakt'kipanxestanquerirpkituti,ukampis
jutkasaxyaqhawnayarsaraqani—sasa.
8Jesusastijuparuxsänwa:—Sartasim,ikiñamapthapisin
sarnaqam—sasa.
9Ukspachawukajaqixk'umaräxäna,ikiñapapthapisin
sarnaqäna.
10Ukatstijudionakaxqullatäkänukajaqiruxsapxänwa:—
Sábadouruwa.
11Jupastijupanakaruxsänwa:—Khititixk'umarakitu
ukawnayaruxsitu:“Ikiñamaptasinsarnaqam”sasa.
12Ukatstijupanakaruxjiskt'apxänwa:—¿Khitijaqisjumar
sistamxa:“Ikiñamapthapisinsarnaqam?”
13Khititixqullatäkänukaxjaniwkhitïtapsayatkänti,
Jesusaxukachiqanwaljajaqinakawsarxäna.
14UkaqhepatstiJesusajjtemplonjikjjatäna,ukatstisänwa:
—Jumajjkʼumaräjjtawa.
15Ukajaqejjsarjjasinjja,Jesusawkʼumaraptayisasaw
judionakaryatiyäna.
16UkatwajudionakaxJesusararknaqapxäna,jiwayañ
munapxäna,sábadourunukanaklurataplayku.
17Jesusastijupanakaruxsänwa:—Awkixaxjichhakamaw
irnaqaski,nayastiirnaqaraktwa—sasa.
18Ukatwajudionakaxjuparjiwayañjuk'ampthaqhapxäna,
janiwsábadourukp'akintkänti,janukastiDiosax
Awkijawa,Diosampkikipäkaspasukhamawsapxarakïna.
19Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Qhanaksapxsma,
Yuqaxjaniwkunsjupapachpatlurirjamäkaspati,janukasti
kuntixAwkipanlurkiuklurkiukluraraki.
20AwkejjYoqaparuwmunasi,jupajjtaqekuntïjupa
pachpalurkiukanakuñachtʼayaraki.
21KunjämtixAwkixjiwatanakarjaktayki,jaktayaraki.
ukhamarakiwYuqaxkhitinakarutixmunkiukarjaktayaraki.
22Awkixjaniwkhitirusjuchañchkiti,janukastitaqi
taripäwinakYuqaruwkatuyaraki.
23TaqeniwYoqaparjachʼañchapjjañapa,kunjamtïAwkir
jachʼañchapkiukhama.KhititejjYoqaparjanjachʼañchki
ukajja,janiwkhitaniAwkirojjjachʼañchkiti.
24Qhanakwasapxsma,khititixarunakist'kitu,khithankitu
ukariyawskiukaxa,wiñayjakañaniwa,janirakiw
juchañchatäkaniti.janukastijiwañatjakañaruwpasawayxi.
25Qhanakwasapxsma,pachaxjutaskiwa,jichhas
purinxiwa,jiwatanakaxDiosanYuqapanarupist'apxani,
ist'irinakaxjakasipxani.
26KunjamtïAwkejjjupapachpanjakañanïkiukhama.
ukhamarakiwYuqaparchuri,jupapachpanjakañapataki;
27Juparustijuchañchañatakiwch'amchuraraki,Jaqin
Yuqapätaplayku.
28Janmusparapxamti,ukapachaxpurininiwa,taqi
khitinakatixsepulturankapkiukanakaxarupist'apxani.
29Ukatstimistunipxani;khitinakatixaskilurapki
ukanakaxjakañjaktäwiruwpuripxani;Janwali
luririnakasti,juchañchatäñkamawjaktapxani.
30Nayapachpaxjaniwkunslurirjamäkti,kunjämtixist'kta
ukhamarjamawtaripta,taripäwijastichiqapawa.Nayajj
68

71. JUAN
janiwnayanmunañajthaqkti,janucastinayarkhitanitu
Awkinmunañapwathaqta.
31Nayatejjnayapachpatqhanañchaskäjja,janiwcheqäkiti.
32Yaqhaxnayatqhanañchi.ucatnayajjyattwa,cunjämtejj
jupajjnayatistʼquituukajjcheqäquiwa.
33JumanakaxJuanarkhithapxtaxa,jupastichiqa
yatichäwinakarsüna.
34Ukampisjaniwjaqinqhanañchäwipkatuqkti,janukasti,
jumanakanqhispiyatäpxañamatakiwukanakarsta.
35Jupajjmäninanakhaskirqhanarakïnwa,jumanakastimä
jukʼatiempowjupanqhanapatkusisiñmunasipjjayäta.
36UcampisnayajjJuanatsipansajuk'ampjach'a
yatiyäwinïtwa,Awkejjnayartukuyañajatakchuritu,uka
pachpaluräwinakawnayatqhanañchi,Awkejjnayar
khitanitu.
37NayarkhitankituukaAwkipachpawnayatqhanañchi.
Janiwkunapachasarupist'apktati,janirakiwuñnaqapsa
uñjapktati.
38Jumanakaxjaniwjupanarupaxjumanakanutjktamti,
khitirutixkhitankiukarustijaniwiyawsapktati.
39Qillqatanakthaqhapxam;Jumanakaxwiñayjakañ
katuqapxatamatamuyapxtaxa,jupanakaw nayat
qhanañchapxi.
40Jumanakaxjaniwnayanukarjutañmunapktati,jakañ
jikxatapxañamataki.
41Nayajjjaniwjaqenakanjachʼañchäwipkatoqkti.
42Ucampisnayajjjumanacaruwuñt'apjjsma,jumanacajj
janiwDiosanmunañapajjutjquiti.
43NayaxAwkixansutipxaruwjutta,ukampisjumanakax
janiwkatuqapkistati,maynitixjupansutiparujutanixa,
juparuwkatuqapxäta.
44¿Kunjämarakjumanakajjmaynitmaynikam
jachʼañchatäpkta,Diossaparukijachʼañchatäñthaqpkta
ukanakastiiyawsapjjasmasti?
45NayajjAwkinnayraqatapanjuchañchapjjämasasinjan
amuyapjjamti,mayniwjumanakarjuchañchapjjtam,jupaw
Moisesa,juparconfiyapktajja.
46JumanakatixMoisesariyawsapxasmaxa,nayar
iyawsapxasmawa,jupawnayatqillqatayna.
47Ucampisjumanakatejjjupanqellqatanakaparjan
creyipjjstajja,¿kunjämaraknayanarunacajjarcreyipjjamsti?
6JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,JesusaxGalileaqutathiyaruwsaräna,uka
qutastiTiberiasqutasatawa.
2WaljajaqinakawJesusararktapxäna,kunamilagronaktix
jupaxusutjaqinakarlurkiukuñjasa.
3Jesusastimäqulluruwmakhatäna,ukansti
discipulonakapampchikawqunt'asipxäna.
4JudionakanPascuafiestapajjjakʼankjjänwa.
5Jesusastimäjach'atamajaqirjak'achasisinuñjasasti,
Feliperuwsäna:—¿Kawkitsat'ant'aalasipxañäni,
jupanakarmanq'apxañapataki?
6Juparyant'añatakiwukhamsäna,jupapachpawkuntix
lurañapäkänukyatïna.
7Felipestijuparuxsarakïnwa:—Päpatakqullqit'ant'ax
janiwjupanakatakixwakiskiti,sapamayniwmäjuk'a
apthapipxañapataki—sasa.
8Mädiscipulopajja,SimónPedronjilapaAndréssatänwa,
jupajjsänwa:
9Akanjja,mäwaynawutji,jupajjphesqacebadat'ant'ampi,
päjisk'achawllampiapt'atawa.
10Jesusastisarakïnwa:—Jaqinakarqunt'ayapxam—sasa.
Jichhajjukacheqanjjawaljachʼojjñawutjäna.Ukhamaw
ukachachanakaxqunt'asipxäna,niyaphisqawaranqa.
11Jesusastit'ant'anakapthapïna.Yuspagarañtukuyatatsti,
discipulonakapar lakirïna, discipulonakaparus
qont'atäpkänaukanakaru.ukhamarakichallwanakax
kunjamtïmunapkiukhama.
12Jupanakastiphuqt'atäxapxänwa,discipulonakaparux
sänwa:—Ukat'aqanakapthapipxam,ukhamatjankunas
chhaqañapataki—sasa.
13Ukatstijupanakaruxtantacht'asipxäna,ukatstitunka
payancanastaruwphisqacebadat'ant'at'ant'ampi
phuqantapxäna,ukat'ant'axmanq'irjaqinakatakixjuk'amp
jilawqhiparäna.
14UkajaqenakajjJesusanmilagropuñjasajja,sapjjäna:
“Cheqpachansaakaprofetajjakapacharjutañapänwa”sasa.
15Jesusastireyjamuttʼayañatakchʼamampikatuntapjjañap
amuyasajja,sapakiwmäqollursarjjäna.
16Jayp'upurinxipansti,arkirinakapaxqutaruw
saraqapxäna.
17Ukatstimäboteruwmantapxäna,ukatstiCapernaúm
tuqirsarapxäna.Jichhajjchʼamakäjjänwa,Jesusajjjaniw
jupanakarjutkänti.
18Mäjach'athayampiwqutaxsartäna.
19Ukatstiniyapätunka,kimsatunkakilometronakremar
sarasinxa,Jesusaruxqutapatxansarnaqaskiruñjapxäna.
20UcampisJesusajjjupanacarojjsänwa:—Nayätwa.jan
axsaramti.
21Jupanakastitaqichuymawbarcorkatuqapxäna,
ukspachawbarcoxkawkirutixsarapkänaukauraqir
purinïna.
22Qhepürojja,lamarqotakhurkatansaytʼatäpkänauka
jaqenakajja,janiwyaqhabotejjukanutjatapuñjapjjäna,jan
ukastidiscipulonakapanmantapkänaukabotekiwutjäna,
Jesusajjjaniwdiscipulonakapampchikajjbarcormantäna,
janukastijupanboteruwmantänadiscipulonakajjsapakiw
sarjjapjjäna;
23(UkampisTiberiasmarkatyaqhabotenakaxt'ant'a
manq'apkänukajak'aruwpuripxäna,Tatituxyuspagaräna).
24JaqinakastiJesusanjanukankatapyatisinxa,
discipulonakapasjanukankatapyatisinxa,barcotsarasin
CapernaúmmarkaruwJesusarthaqirpuripxäna.
25Lamarqotakhurkatanjikjjatasajja,akhamsasawjupar
sapjjäna:“Yatichiri,¿kunapachasakarjutta?”
26Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Qhanaksapxsma,
janiwmilagronakuñjapxatamatthaqkistati,janukasti
t'ant'amanq'apxatamatsist'asipxatamata.
27Janjiwirmanq'alaykuxirnaqapxamti,janukastiwiñay
jakañarpuriñkamawirnaqapxäta,ukamanq'awJaqin
Yuqapaxjumanakarchurapxätam.
28Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KunslurañäniDiosan
luräwinakapphuqañataki?
29Jesusastijupanakaruxsänwa:—Diosanluräwipawa,
khitirutixkhitankiukariyawsapxañamataki—sasa.
30Jupanakastisapxarakïnwa:—Ukhamasti,¿kuna
unañchauñacht'ayaskta,jumaruñjapxañamataki,
iyawsapxañamataki?¿kunsajumaxirnaqaskta?
31Nayraawkinakajastiwasaranmanámanq'a
manq'apxirïna.KunjamtixQillqataxsiskixa:“Jupaw
69

72. JUAN
jupanakaruxalaxpachatt'ant'achuränamanq'apxañapataki”
sasa.
32Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,janiw
Moisesaxalaxpachatt'ant'achurapktamti.ukampis
Awkixawalaxpachatchiqpacht'ant'achurapxtam—sasa.
33Diosant'ant'apaxalaxpachatsaraqani,akapacharjakañ
churkiukawa.
34Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,wiñayatakiwaka
t'ant'achurapxita—sasa.
35Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjjakañt'ant'ätwa.
Khititejjnayariyawskituukajja,janipuniwumat
pharjaskaniti”sasa.
36Ucampisnayajjsapjjsmawa,jumanacajjnayarojj
uñjapjjtawa,ucampisjaniwcreyipquiti—sasa.
37TaqekuntïAwkejjchurkituukajjnayaruwjutani;
Khititejjnayarjutkaniukarojjjanipuniwjaqunukkäti”sasa.
38Nayajjjaniwalajjpachatsaraqanïkti,janiwnayan
munañajlurañatakejjjutkti,janukastikhitankituukan
munañaplurañatakejjsaraqanïtwa.
39NayarkhitankituukaAwkinmunañapawa:taqekuntï
churkituukanakatjaniwkunsaptʼasiñajäkiti,janukasti
qhepqhepaurunjaktayañajawa.
40Nayarkhithankituukanmunañapaxa,taqikhitinakatix
Yuqaparuñjapkiukatjupariyawsapkiukanakaxwiñay
jakañkatuqapxañapataki.
41Judionakastijupatarnaqasipxäna:“Nayaxalaxpachat
saraqanirt'ant'ätwa”sasa.
42Jupanakastisapxarakïnwa:—¿JanitakaJesusaxJosean
yuqapa,awkiparutaykaparuñt'apxta?¿Kunjämarakjupajj
akhamsispasti:“Alajjpachatsaraqantayätwa?”
43Jesusastijupanakaruxsänwa:—Janmaynitmaynikam
arnaqasipxamti—sasa.
44Janiwkhitisnayarjutkaspati,janitixkhithankituuka
Awkixjuparirpkipan.
45Profetanakanqillqatäxiwa:“TaqiniruwDiosan
yatichatäpxani”sasa.TaqikhitinakatixAwkinist'apki,
yatxatapkiukanakaxnayanukarjutapxi.
46JaniwkhitisAwkerojjuñjkiti,janukastiDiosatjutki
ukakiwAwkerojjuñji.
47Qhanaksapxsma,khititixnayariyawskituukaxwiñay
jakañaniwa.
48Nayajjjakañchurirtʼantʼätwa.
49Nayraawkinakamaxwasaranmanámanq'a
manq'apxäna,jiwatäxapxänwa.
50Akaxalaxpachatsaraqanirt'ant'awa,maynixukat'ant'at
manq'añapataki,janjiwañapataki.
51Nayaxalaxpachatsaraqanirjakkirt'ant'ätwa,khititixaka
t'ant'atmanq'aniukaxwiñayatakiwjakani.
52Judionakajjjupanakkamawchʼajjwapjjäna,akhamsasa:
“¿Kunjamarakakajaqejjaychapmanqʼañasatak
churistaspasti?”
53Jesusastijupanakaruxsänwa:—Qhanaksapxsma,
janitixJaqinYuqapanjanchipmanq'apkäta,wilapsa
umkätaxa,janiwjakañaxutjkaniti—sasa.
54Khititixjañchixmanq'ki,wilaxsaumkiukaxa,wiñay
jakañaniwa.Qhepqhepaurunjaktayäjja”sasa.
55Nayanjañchixaxchiqpachapuniwmanq'awa,wilajasti
chiqpachapuniwumañawa.
56Khititixjañchixmanq'ki,wilaxumkiukaxnayamp
chikawjakasi,nayastijupampchikawjakasi.
57KunjämtixjakkirAwkixnayarkhitanitu,nayastiAwkin
laykujakaskaraktwa.
58Akat'ant'axalaxpachatsaraqanirt'ant'awa,janiw
kunjamtïnayraawkinakamaxmanámanq'amanq'apkän
ukhama,jiwatäxapxänwa.
59Capernaúmmarkanyatichaskänaukhawsinagogan
arsüna.
60Discipulonakapatwaljaniwukist'asinsapxäna:—Akax
ch'amawa;¿khitisukistʼaspa?
61Jesusaxdiscipulonakapanukatuqitarnaqasipxatap
yatisinxa,jupanakaruxsänwa:—¿Ukaxjumanakarux
chuymust'ayapxtamti?
62JaqinYuqaparkawkhantïnayraxjakkänaukaru
makhataskiruñjapxätaukhaxa,¿kamachasmasa?
63Ajayuxch'amañchi;janchixjaniwkunaaskisutjkiti,
jumanakarsapksmaukaarunakaxajayuwa,jakañarakiwa.
64Ukampisjumanakatyaqhepajjjancreyipkiukanakajj
utjarakiwa.Jesusastiqalltatpachawkhitinakasjan
iyawsapki,khitinakasjuparaljantapxañapänukyatïna.
65Jupastisarakïnwa:—Ukhamatwasapxsma,janiwkhitis
nayarjutkaspati,janitixAwkixaxchurkituukkhaxa—sasa.
66Ukapachatpachawwaljadiscipulonakapajj
kuttʼanjjapjjäna,janirakiwjupampchikasarnaqjjapjjänti.
67Jesusastitunkapayanjaqinakaruxsänwa:—
¿Jumanakaxsarxapxätati?
68SimónPedrostijuparuxsänwa:—Tata,¿khitirurus
sarañäni?wiñayjakañarunacanïtawa.
69Nanakaxiyawsapxaraktwa,jumatixjakkirDiosan
Yuqapätamxa.
70Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Janitnayajj
jumanacarojjtunkapayanajllpksma,jumanacatmaynejj
supayaraqui?
71JudasIscarioteyuqapatparläna,jupawtunkapayan
jaqinakatmaynïrixkatuntañapa.
7JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,JesusaxGalileanwasarnaqäna,judionakax
juparjiwayañmunapxataplayku.
2Judionakantabernáculofiestapajjjakʼankjjänwa.
3Jilanakapastijuparuxsapxarakïnwa:—Akatsarxam,
Judearsarxam,discipulonakamaxkuntixjumaxlurktauk
uñjapxañapataki—sasa.
4Janiwkhitisjamasatkunslurkiti,jupapachpawqhan
uñt'ayasiñmunaraki.Jumatixukanaklurasmaxa,akapachar
uñacht'ayañamawa.
5Jilanakapasjaniwjupariyawsapkänti.
6Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayanpachajjajjjaniw
purinquiti.
7Akapachankirinakajjjaniwjumanakaruñisipkaspati;
Ucampisnayarojjuñisipjjetuwa,nayajjuñisiñaplaycu,
luräwinakapajjjanwaliwa.
8Jumanakaxakajach'aphunchhäwirmakhatapxam;
Tiempojajjjanïrawphoqaskiti”sasa.
9Ukaarunakarsusinsti,Galileanqhiparäna.
10Jilanakapajjsarjjapjjänaukhajja,Jesusajjjaniw
qhanpachfiestarsarkänti,janukastijamasatjamaw
sararakïna.
11Ukatstijudionakaxjuparthaqhapxäna,ukatsti
sapxarakïnwa:—¿Kawkinkisjupasti?
12Jaqenakajjjupatwalarnaqasipjjäna,yaqhepajjakham
sapjjänwa:“Sumajaqëjjewa”sasa.ukampisjaqinakar
sallqji.
70

73. JUAN
13Ukampisjaniwkhitisjudionakaraxsarasawqhan
parlkänti.
14FiestachikataypiruwJesusaxtemplorsarasinyatichäna.
15Judionakastiwalmuspharapjjäna,akhamsasa:—
¿Kunjämarakakajaqejjletranakyatpachasti,janirakiw
yateqkchïnjja?
16Jesusastijupanacarojjsänwa:—Yatichäwijjajjjaniw
nayanquiti,janucastikhitanquitupanquiwa—sasa.
17Maynitixmunañaplurañmunchixa,Diosanyatichäwip
yatiñapawa,janukaxnayapachpatparlataxa.
18Khititixjupapachpatparlkiukaxjupanjach'akankañap
thaqhi,ukampiskhititixkhithankipanjach'añchatäñthaqki
ukaxchiqawa,janiwkunajanwalilurañasjupanutjkiti.
19¿JanitMoisesaxLeychurapxtam,ukampisjaniw
mayniskamachirjamphuqhapktati?¿Kunatarakjiwayañ
munapxtasti?
20Jaqinakastisapxarakïnwa:—Jumastimäsaxranïtawa.
21Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayajjmäluräwilurta,
jumanacajjtaqeniwmuspharasipjjta—sasa.
22UkatwaMoisesaxcircuncisiónchurapxsma.(Janiw
Moisesanjutataplaykukiti,janukastinayraawkinakapat
jutataplayku.)jumanakaxsábadourunmäjaqir
circuncisiónlurapxtaxa.
23Maynitixsábadouruncircuncisiónkatuqchixa,
Moisesankamachipjanp'akintañapataki.¿Jumanakax
nayatcolerasipxtati,sábadourunmäjaqirk'umaraptayatax
layku?
24Januñnaqaparjamtaripapxamti,janukastichiqapar
uñjapxam.
25Jerusalénmarkankiryaqhepajjsapjjäna:“¿Janitaka
jaqejjjiwayañmunapki?”
26Ucampisjupajjjanajjsart'asawparli,jupanacajjjaniw
kunssapquiti.¿Chiqapunitapnaqirinakaxyatipxaspaaka
Cristoxa?
27Ukampisjiwasaxakajaqiruxkawkitsajutataynauk
yattanwa,ukampisCristoxjutkaniukkhaxa,janiwkhitis
kawkitsajutatapyatkiti.
28Jesusastitemplonyatichasinjach'atart'äna:—
Jumanakaxpanpachaniwuñt'apxista,kawkitsajutktauksa
yatipxtawa.
29Ucampisnayajjjuparuñtʼtwa,nayajjjupatjuttwa,
jupawnayarkhitanitu.
30Ukatstijupanakaruxkatuntañmunapxäna,ukampis
janiwkhitisamparapluqtkänti,pachapaxjanïraw
purinkänti.
31Jaqinakatwaljaniwjupariyawsapxäna,ukat
sapxarakïnwa:—Cristoxjutkaniukhaxa,¿juk'amp
milagronakluranitiakajaqinluratapatsipansa?
32Fariseonakaxist'apxänwa,jaqinakaxJesusatukham
arnaqasipxatapa. fariseonakampi, sacerdotenakan
jilïrinakapampisti,juparkatuntañatakejjoficialanakaruw
khitjjapjjäna.
33Jesusastijupanacarojjsänwa:—Mäjuk'apachaw
jumanakampïskä,qhitanquituucaruwsarjjä—sasa.
34Jumanakaxthaqhapxitaniwa,ukampisjaniw
jikxatapkistati,kawkirutixnayaxjikxatasktxa,janiwuka
chiqarpuripkasmati.
35Judionakaxjupanakkamawjiskt'asipxäna:—¿Kawkirus
sarxani,janjikxatañataki?¿Jupajjjanjudiöpkiukanakar
chʼeqtʼatjaqenakarsaraspa,janjudiöpkiukanakar
yatichañataki?
36¿Kunjämsajupajjakhamsäna:“Jumanakajj
thaqapjjetätawa,ukampisjaniwjikjjatapkitätati”sasa.
37Qhepqhepauru,ukajachʼafiestanjja,Jesusajj
saytʼasisawartʼasïna:“Maynitejjumatpharjatächiukhajja,
nayarjutasinumañapa”sasa.
38Khititejjnayariyawskituukajja,kunjamtïQellqatajj
siskiukhama,purakapatjjajawiranakawjacañumajj
mistuni.
39(UkampisJupariyawsirinakanAjayupatparläna,jupar
iyawsirinakasti,janïrawQullanAjayuxchuratäkänti,
Jesusaxjanïrawjach'añchatäkänti).
40Waljajaqinakawukaaruist'asaxsapxäna:—
Chiqpachansaakaprofetaxa—sasa.
41Yaqhipanakaxsapxarakïnwa:—AkaxCristowa—sasa.
Ukampisyaqhipanakaxsapxänwa:—¿CristoxGalileat
mistuniti?
42¿JanitQillqataxsiski:‘CristoxDavidanwawanakapat
juti,Belénmarkatjutani,kawkhantïDavidaxjakaskäna?
43Ucalaycuwjakenacataypint'aqanuqtasiñajjutjäna.
44Jupanakatyaqhepajjjuparkatuntapjjañapänwa;ukampis
janiwkhitisamparluqtkänti.
45 Ukatsti sacerdotenakan jilïrinakapampi
fariseonakampiruwsarapxäna.Jupanakastisapxarakïnwa:
—¿Kunatsajanapanipktasti?
46Ukuñjirinakastisapxänwa:—Janipuniwkhitisakajaqir
uñtatparlkiti—sasa.
47Ukatfariseonakaxjupanakaruxsapxarakïnwa:—
¿Jumanakaxsallqjatäpxtati?
48¿Khitisjilïrinakasjanukaxfariseonakasjupar
iyawsapxi?
49UcampisacajakenacajjjanLeyuñt'quiucajakenacajj
maldecatäpjjewa.
50Nicodemostijupanacarojjsänwa:—Jupanakatmaynïr
arumajjJesusanukarjutäna.
51¿Janirist'kasatyatkasaxkamachisaxkhitirus
juchañchaspa?
52Jupanakastisapxarakïnwa:—¿JumaxGalileankirïtati?
Uñt'apxam,Galileatxajaniwmäprofetaxmistkiti—sasa.
53Sapamayniwutaparsarxapxäna.
8JAQTHAPI
1JesusaxOlivosqulluruwsaräna.
2AlwatpachawDiosaryupaychañutarkutt'anïna,taqiniw
juparjak'achasipxäna.Jupastiqunt'asisawjupanakar
yatichäna.
3Escribanakampifariseonakampisti,wachuqjucharpurt'at
mäwarmiruwJesusarirpanipxäna.ukatstiukawarmir
chikataypinutt'ayapxäna.
4Jupanakastisapxarakïnwa:—Yatichiri,akawarmix
wachuqjuchalurasaxkatuntatänwa—sasa.
5MoisesaxLeytuqiwukajaqinakqalampk'upjapxañapa
sasawsapxitu.
6Jupanakarjuchañchañatakyantʼasawukhamsapjjäna.
UkampisJesusaxqunqurt'asisawamparapampuraqir
qillqt'äna,janisist'kaspaukhama.
7Ukatjisktʼasipkakïnwa,jupajjsaytʼasisawjupanakarsäna:
“Khititejjjumanaktaypinjanjuchanïkiukajja,nayraqatajj
mäqalajaqontpan”sasa.
8Ukatstiwasitatqunqurt'asisaworaqerqillqt'äna.
71

74. JUAN
9Khitinakatixukist'apkänukanakasti,maynit
maynikamawjilïrjaqitqalltasinqhipqhipakama
mistupxäna.
10Jesusastisayt'asisinxjaniwkhitirusuñjkänti,janukasti
warmirukiwsäna:—Warmi,¿kawkinkisjumar
juchañchirinakaxa?¿janitkhitisjuchañchktam?
11Jupastisarakïnwa:—Janiwkhitis,Tatay.Jesusasti
juparuxsänwa:—Janiwnayasjuchañchksmati,saram,jan
mayampsajucharjuchañcham—sasa.
12Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Nayax
akapachanqhanapätwa,khititixnayararkkituukaxjaniw
ch'amakansarnaqkaniti,janukastijakañqhanakatuqani—
sasa.
13Fariseonakastijuparuxsapxarakïnwa:—Jumapachpaw
arsutaxa.qillqatamaxjaniwchiqäkiti.
14Jesusastijupanakaruxsänwa:—Nayapachpat
arsuskäyätukasa,nayanarsutaxaxchiqawa,kawkitsajutta,
kawkirussarasktaukyattwa.ucampisjaniwkawkitsajutta,
kawkirussarasktaukyatipkasmati”sasa.
15Jumanakaxjañchinmunañaparjamawtaripapxtaxa;
Janiwkhitirustaripkti.
16Ukampisnayatixjuchañchkäxa,taripäwixchiqawa,
janiwnayasapakïkti,janukastinayasa,khitanituAwkisa.
17KamachinakamanstiQillqatarakiwa:“Panijaqin
arsutapaxchiqawa”sasa.
18Nayapachpawnayapachpatqhanañchi,khithankituuka
Awkisnayatqhanañchi.
19Jupanakastisapxarakïnwa:—¿KawkinkisAwkimax?
Jesusastisarakïnwa:—Janiwnayarusuñt'apkistati,
janirakiwAwkijarusuñt'apkistati,jumanakatixnayar
uñt'apxitasmaxa,Awkixarusuñt'apxasmawa—sasa.
20JesusastiTatitunutanyatichaskänaukhawqullqiimañ
utanarsüna.Jupanpachapaxjanïrawpurinkänti.
21Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Nayawsaraskta,
jumanakastithaqapxätawa,juchanakamanstijiwapxätawa.
22Judionakastisapxarakïnwa:—¿Jiwayasiniti?Jupajj
siwa:“Kawkirutïnayajjsarkäukjja,janiwjumanakajj
jutapkasmati”sasa.
23Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jumanakajj
anqankirïpjjtawa.Nayaxalaxpachankirïtwa,jumanakax
akapachankirïpxtawa;Nayajjjaniwakapachankirïkti.
24Nayastisapxsmawa,jumanakaxjuchanakaman
jiwapxäta,jumanakatixnayätwajaniyawsapkätaxa,
juchanakamanjiwapxäta—sasa.
25Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Khitirakïtasti?Jesusasti
jupanakaruxsänwa:—Kunjamtïqalltatpachsapksma
ukhama—sasa.
26Nayajjwaljaarunakanïtwa,jumanakatjuzgañatakisa,
ukampiskhititïnayarkhitankituukajjcheqäskapuniwa.
Jupatist'ktaukanakakapacharuxarsta.
27JupanakajjjaniwAwkitjupanakarparlatapamuyapkänti.
28Jesusastijupanacarojjsänwa:—JumanakastiJaqin
Yoqaparjach'araptapjjätaucapachawyatipjjäta,nayajj
jupatjja,janiwnayapachpatkunslurkti.ukampisAwkixax
yatichkituukhamarjamawukanakarsta.
29Khititejjnayarkhitankituukajjnayampchikawutji,
Awkejjjaniwsapakjaytkituti.Kunatixjuparkusisiyki
ukanakxasapakutiwlurarakta.
30Ukaarunakarsuskänaukhajja,waljaniwjupar
creyipjjäna.
31Jesusastijupariyawsirjudionakaruxsänwa:—
Jumanakatixarunakajphuqapxätaxa,chiqpachapuniw
nayandiscipulojäpxäta.
32Jumanakaxchiqakankañuñt'apxäta,chiqakankañaw
qhispiyapxätam.
33Jupanakastisapxänwa:—Abrahananwawanakapäpxtwa,
janipuniwkhitinesclavopäpkti.
34Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Qhanaksapxsma,
khititixjucharpurkiukaxjuchanesclavopawa—sasa.
35Uywataxjaniwwiñayatakutanqhiparkiti,janukasti
Yuqaxwiñayatakiwjakaski.
36Yuqatixjumanakarqhispiyapxätamxa,chiqpachapuniw
qhispiyatäpxäta.
37 Nayax yattwa jumanakax Abrahaman
wawanakapäpxatamxa.ucampisjumanacajjjiwayañ
munapjjestajja,arujjajjjaniwjumanacataypinutjquiti”
sasa.
38NayaxkuntixAwkixampuñjktaukarsta.
39Jupanakastisapxarakïnwa:—Abrahanawkixawa—sasa.
Jesusastijupanacarojjsänwa:—JumanakatejjAbrahaman
wawanacapäpjjasapänjja,Abrahaman luräwinacap
lurapjjasma—sasa.
40Jichhastinayaruwjiwayañmunapxtaxa,mäjaqiw
chiqakyatiyapxsma,Diosatist'apxsma.
41Jumanakaxawkimanluratanakaplurapxtaxa.
Jupanakastisapxarakïnwa:—Janiwnanakaxq'añujucha
lurañatnasktanti;mäsapaAwkiwutjistu,jupastiDiosawa.
42Jesusastijupanacarojjsänwa:—Diosatejjjumanacan
Awquimäspajja,nayarmunasipjjasmawa.janirakiwnaya
pachpatjutkti,janukastijupawkhitanitu.
43¿Kunatsajumanakaxparlataxjanamuyapkta?arunakaj
janist'apxatamalayku.
44JumanakaxSupayawkimatjutapxtaxa,awkiman
munañanakapsaphuqhapxarakïtawa.Qalltatpachjaqi
jiwayirjaqïnwa,janiwchiqakankañanjakkänti,janirakiw
chiqakankañapaxjupanutjkiti.Kunapachatixk'arinak
parlkiukhaxa,jupapachpawparli,k'arisiri,awkipawa.
45Nayajjcheqsapksmajja,janiwcreyipkti.
46Jumanakatkawkïrisjuchatamuyt'ayitu?Nayatejjcheq
siristjja,¿kunatsajancreyipkista?
47KhititejjDiosatjutkiukajja,Diosanarunakapistʼiwa,
jumanakajjjaniwistʼapktati,janDiosatjutapjjatamata.
48Ukatstijudionakaxjuparuxsapxarakïnwa:—¿Janit
sumasapktatijumaxSamariankirïtawa,saxranakanïtawa?
49Jesusastisarakïnwa:—Janiwnayajjsaxranïkti.ukampis
nayaxAwkijaruwjach'añchta,jumanakastinayaruw
jisk'achapxista.
50Nayastijaniwjach'ajach'atukuñajthaqkti,khititix
thaqki,taripkiukaxutjarakiwa.
51Qhanakwasapjjsma,maynitejjnayanarsutajphoqchejja,
janipuniwjiwañuñjkaniti.
52Ukatstijudionakaxjuparuxsapxarakïnwa:—Jichhax
yatipxtwasupayutjatama—sasa.Abrahamaxjiwatäxiwa,
profetanakasa;Jumastisaraktawa:“Maynitejjnayanarsutaj
phoqhaspajja,janipuniwjiwañapmallt'kaniti”sasa.
53¿Abrahanawkisatsipansajuk'ampjach'ätati?
Profetanakastijiwatäxiwa,¿khitirusjumapachpalurasma?
54Jesusastisarakïnwa:—Nayapachpatejjjach'añchassta,
jach'añchäwijajjjaniwkunäkisa.JumanakaxDiosamaw
sapxsma.
72

75. JUAN
55Ukampisjaniwjuparuñt'apktati;ucampisnayajjjupar
uñt'twa,nayatejj“janiwjuparuñt'cti”siristjja,nayajjjumar
uñtasitk'arisirijaqëjjäwa;
56Abrahamawkimajjnayanurujuñjasajjwalkusisïna.
57Judionakaxjuparuxsapxarakïnwa:—¿Janitphisqa
tunkamaranïktati,¿Abrahanaruñjtati?
58Jesusastijupanacarojjsänwa:—Cheqpachapuniwnayajj
sapjjsma,janïrAbrahamajjutjcänucajja,nayajjutjctwa—
sasa.
59UkatstiJesusaxqalanakapthapïna,juparjaquqaniñataki,
ukampisJesusaximantasisawtemplotmistuwayxäna,
jupanaktaypiruwsaräna.
9JAQTHAPI
1Jesusaxukachiqatsaraskänaukhaxa,yurïwipatpachmä
juykhujaqiruwuñjäna.
2Discipulonakapajjakhamsasawjuparjisktʼapjjäna:
“Yatichiri,¿khitisjuchluräna,akajaqe,janukajjawk
taykapasjuykhütapa?
3Jesusastisarakïnwa:—Janiwakajaqixjuchalurkiti,
janirakiwawktaykapasjuchalurkiti,janukastiDiosan
luratanakapaxjuparuñt'ayasiñapawa.
4Qhitanipkituukanluräwinakapurükipanwalurañaja.
5Nayajjakapachankkasajjakapachanqhanapätwa.
6Ukarsusinsti,laq'aruwthuqt'äna,ukatstilaq'ampiwlaq'a
lurarakïna,ukatstiukajuykhujaqinnayranakaparuw
laq'ampijawq'jarakïna.
7Juparuxsarakïnwa:—Siloamestanquenjariqir
sarañamawa,ukaxakhamsañmuni:“Khithata”sasa.
8Jaqijak'ankirinakasa,nayraxjuykhükaspasukham
uñjapkänukanakaxsapxänwa:—¿Janitakaxqunt'atäsin
achikt'asirïki?
9Yaqhepajjsapjjäna:“Akawa”sasa,yaqhepastisapjjäna:
“Jupajjjuparuñtasitawa”sasa.
10 Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kunjämarak
nayranakamaxjist'aratäpachasti?
11Jupastisarakïnwa:—Jesussatäkisukajaqewlaq'a
luratayna,nayranakajaruwjariqanitu,ukatstisarakituwa:
‘Siloamestanquersarasinjariqasipxam.
12Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kawkinkisjupasti?
Jupastisarakïnwa:“Janiwyatkti”sasa.
13Jupanakastinayrajuykhujaqiruwfariseonakanukar
irpapxäna.
14SamarañuruwJesusaxlaq'aluratayna,ukatnayranakap
jist'ararakïna.
15Ukatstifariseonakastimayampiw Jesusar
jiskt'apxarakïna,kunjamatsajupaxuñjäna.Jupasti
sarakïnwa:—Nayranakajaruwlaq'auchawayitu,nayasti
jariqta,uñjaraktwa—sasa.
16Ukatwafariseonakatyaqhepajjsapjjäna:“Akajaqejj
janiwDiosatjutkiti,kunattejjjaniwsábadouruphoqkiti”
sasa.Yaqhepastisapjjäna:“¿Kunjamarakmäjucharar
jaqejjukhammilagronakluraspasti?Ucatjupanacataypin
t'aqanuqtäwiwutjäna.
17Juykhuruxmayampsapxänwa:—¿Kunsjumax
nayranakamjist'arawayi?Jupastisarakïnwa:“Jupajjmä
profetawa”sasa.
18Judionakaxjaniwjupatjuykhütapatiyawsapkänti,
janirakiwuñjxänti,ukampisuñjirjaqinawktaykapar
jawsañkama.
19Jupanakastiakhamsasawjiskt'apxäna:—¿Jumanakax
juykhükaspasukhamsapktaukawawamaxa?¿Kunjämarak
jichhastiuñjpachasti?
20Awktaykapastijupanakaruxsapxarakïnwa:—Nanakax
yatipxtwaakawawaxjuykhütapa.
21Ukampisjichhaxkuntixjupaxuñjkiukjaniwyatktanti.
Janukaxkhititixnayranakapjist'arkiukaxjaniwyatktanti.
jiskt'apxam:jupapachpawarsuni.
22Awktaykapaxukaarunakarsupxäna,judionakar
axsarapxataplayku,judionakaxnayratpachmäamtar
puripxäna:MaynitixCristowsasinarsuspaukhaxa,
sinagogatjaqunukutäñapawa.
23Awktaykapastisapxarakïnwa:—Jichhax
chuymanïxiwa;jiskt’apxañani.
24Ukatstijuykhujaqiruxwasitatjawsapxäna,ukat
sapxarakïnwa:—Diosarjach'añcham!
25Jupastisarakïnwa:—Juchararïchijanicha,janiwyatkti.
26Jupanakastimayampiwjuparjiskt'apxäna:—¿Kuns
lurtamxa?¿kunjamaraknayranakamjist'arawayisti?
27Jupastijupanakaruxsarakïnwa:—Nayaxsapxsma,
ukampisjaniwist'apktati,¿kunatsamayampist'apxasma?
¿Jumanakaxjupandiscipulopäpxätati?
28Ukxarustisapxarakïnwa:—Jumaw jupan
discipulopätaxa.ukampisjiwasaxMoisesanarkiripäpxtwa.
29DiosaxMoisesarparlatapyatipxtwa.
30Ucajaqejjjupanacarojjsänwa:—¿Kunatsaakajjwali
muspharkañajja,kawkitsajupajjjutiukjaniwyatipktati,
ukampisjupajjnayranakajjistʼarawayitu—sasa.
31JichhastiyattanwaDiosaxjaniwjuchararanakarist'kiti,
ukampismaynitixDiosaryupaychiri,munañapphuqchixa,
juparuwist'i.
32Akapachanqalltatapatxajaniwist'askäntikhitis
juykhükiukajaqinnayranakapjist'aratapxa.
33UkajaqetïjanDiosatjutkaspänaukhajja,janiwkuns
lurkaspänti.
34Jupanakastisapxarakïnwa:—Jumastiq'aljuchanakan
yuritayna,¿janityatichapxista?Ucatstijupar
jaqunukupjjäna.
35Jesusaxjuparjaqunukutapist'äna.Juparjikxatasax
sänwa:—¿DiosanYuqapariyawstati?
36Jupastisarakïnwa:—Tatay,¿khitisjupariyawsañajataki?
37Jesusastijuparuxsänwa:—Jumawjuparuñjtaxa,jupaw
jumampparlt'aski—sasa.
38Jupastisarakïnwa:—Tatay,nayajjiyawstwa—sasa.
Ukatjuparyupaychäna.
39Jesusastisarakïnwa:—Juchañchañatakiwakapachar
jutta,januñjirinakanuñjapxañapataki.uñjirinakan
juykhüpxañapataki.
40Jupampchikäpkänaukafariseonakatyaqhepajjuka
arunakistʼasawjuparsapjjäna:—¿Jiwasaxjuykhüpxtati?
41Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jumanakatix
juykhüpkasmaxa,janiwjuchanïpkasmati.ucatwajuchamajj
utjaskaqui.
10JAQTHAPI
1Qhanaksapxsma,khititixovejauywañutarpunkutjan
mantki,janukastiyaqhathakhinjammakhatkiukaxa,
lunthata,lunthatajaqiwa.
2Khititejjpunkutmantaniukajjovejanakawatiriwa.
73

76. JUAN
3Juparuwpunkuuñjirixjist'araraki;uwijanakastiarup
ist'apxiwa,jupastipachpauwijanakaparuwsutipatjawsi,
ukatstiirpxaruwayi.
4Uwijanakaparmistkiukkhasti,jupanakannayraqatapan
saraski,uwijanakastijupararkapxi.
5Januñt'atjaqiruxjaniwarktapkaniti,janukastijupat
jaltxapxani,yaqhamarkankirinakanarupjanyatiptaplayku.
6Jesusaxukauñacht'äwimpiwjupanakarparläna,ukampis
jupanakaxjaniwamuyapkäntikunjämtixjupanakarsiskän
ukanakxa.
7Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Qhanaksapxsma,
uwijanakanpunkupätwa—sasa.
8Taqekhitinakatejjnayatnayrajjjutapkiukanakajj
lunthatanaka,lunthatanakäpjjewa,uwijanakajjjaniw
istʼapkänti.
9Nayätwapunkuxa,nayatuqikhititixmantanixa,
qhispiyatäniwa,ukatstimantani,mistuni,ukatstipastu
jikxataraki.
10Lunthataxjaniwjutkiti,janukastilunthatasiñataki,
jiwayañataki,t'unjañatakiwjutta.
11Nayastisumaawatiritwa,sumaawatiristiovejanak
laykujakañapapt'asi.
12Ucampiskhititixirnaqirïki,janawatirixjan
uwijanakanïkiukaxa,lobojutaskiruñji,uwijanakjaytasin
jaltxa.
13Irnaqirixt'ijtxiwa,irnaqirjaqïtaplayku,janiw
uwijanakatllakiskiti.
14Nayastisumaawatiritwa,uwijanakajarusuñt'araktwa,
uwijanakajarusuñt'araktwa.
15KunjamtïAwkejjnayaruñtʼkitu,ukhamarakiwnayajj
Awkerojjuñtʼta.
16Yaqhaovejanakasutjarakituwa,ukaovejanakastijaniw
akaovejankirïpkiti,jupanakarusapaniñajawa,jupanakajj
arupist'apjjani.Ucatstimäsapauwijawutjani,mäsapa
awatiristiutjani”sasa.
17UkatpïAwkijaxmunasitu,nayanjakañajapt'ataxlayku.
18Janiwkhitisnayatapt'kituti,janukastinayapachpawuk
apt'asta.Nayajjchʼamanïtwaukuchañataki,ukatwasitat
katuntañatakischʼamanïtwa.AkakamachiAwkixatkatuqta.
19Ukatstijudionaktaypinxwasitatt'aqanuqtäwiwutjäna,
ukaarunakarsutapatxa.
20Jupanakatwaljanejjsapjjäna:“Jupajjsupayaniwa,
loqtatäjjewa”sasa.¿Kunatsajuparist'apxta?
21Yaqhepastisapjjäna:“Janiwkhititejjsupayanïkiukan
arunakapäkiti”sasa.¿Mäsupayaxjuykhunakannayranakap
jistʼaraspati?
22UkaurustiJerusalénmarkanDiosarluqtañfiestaluräna,
juyphipachaspurirakïnwa.
23JesusastiSalomonanutapantemplonsarnaqäna.
24Ukatstijudionakaxjuparmuyuntasinsapxäna:—
¿Kunapachkamaspächasipxäta?JumatixCristoxätaxa,
qhanyatiyapxita—sasa.
25Jesusastijupanakaruxsarakïnwa:—Nayaxsapxsmawa,
ukampisjaniwiyawsapktati,kuntixnayaxAwkixan
sutipxaruxlurktaukanakaxnayatqhanañchi—sasa.
26Ukampisjumanakaxjaniwiyawsapktati,janiwnayan
ovejanakajäpktati,kunjämtixsapksmaukhama.
27Ovejanakajastiarujaruwist'apxi,nayastijupanakar
uñt'araktwa,nayararkapxitu.
28Jupanakaruxwiñayjakañchurta;Jupanakastijanipuniw
tukuskaniti,janirakiwkhitisamparajatapsuskaniti”sasa.
29NayarchurituAwkixaxtaqitsipansajuk'ampjach'awa;
janirakiwkhitisAwkijanamparapatapsuñpuedkiti.
30NayampiAwkijampejjmayakïpjjtwa.
31Ukatstijudionakaxwasitatqalanakapthapipxänajupar
qalampk'upjañataki.
32Jesusastijupanakaruxsänwa:—Awkixatwaljaaski
luräwinakjumanakaruñacht'ayapxsma.¿Kawkïr
luräwinakatsaqalampk'upjapxista?
33Judionakastisapxarakïnwa:—Janiwsumaluräwi
laykuxqalampk'upjapktamti.janukastiDiosar
jisk'achañataki;JumajjjaqïkasinDiosartukstajja”sasa.
34Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Janitjumanakan
kamachimanqillqatäki:‘Jumanakaxdiosanakäpxtawa’sasa?
35JupanakatixDiosanarupaxpurinkänaukadiosanakar
sutichäna,janirakQillqataxp'akintatäkaspati.
36KhitirutixAwkixqullanchawaykiukatakapachar
khitankiukajaqitsapxam:‘JumawDiosarjanwalinak
parltaxa.“NayaxDiosanYuqapätwa?”
37NayatixAwkijanluräwinakapjanlurktxa,jan
iyawsapxita.
38Ucampisnayatejjlurkäjja,janisnayarcreyipquistajja,
luräwinakariyawsapjjam,Awquejjnayampïtap
yatipjjañamataki,iyawsapjjañamataki.
39Jupanakastiwasitatkatuntañmunapxäna,ukampis
Jesusaxjupanakanamparapatqhispiwayxäna.
40Jordánjawirkhurkatarwasitatsarxäna,kawkhantï
Juanaxqalltanbautiskänaukachiqaru.ukatukanwa
qhiparäna.
41WaljaniwJesusarjak'achasisinsapxäna:—Juanaxjaniw
mämilagrolurkänti.
42WaljaniwukanJesusariyawsapxäna.
11JAQTHAPI
1Mächachawusutäskäna,Lazarosutini,Betania
markankiri,MariampiMartakullakapampi.
2(MaríaxTatiturq'apkirqullampijawq'jatayna,kayunakap
ñik'utapampiwpichthapïna,Lazarojilapaxusutänwa).
3Ukatwakullakanakapajjjuparkhitapjjäna,akhamsasa:
“Tatay,khitirutïjumajjmunasktaukajjusutäjjewa”sasa.
4Ukist'asinsti,Jesusaxsänwa:—Akausuxjaniwjiwañar
puriykiti,janukastiDiosanjach'akankañapatakiwa,
ukhamatDiosanYuqapanjach'añchatäñapataki—sasa.
5JesusastiMartaru,kullakaparusa,Lazaroruswal
munasïna.
6Usutätapist'asinsti,päuruwkawkhantïjakaskänauka
chiqanqhiparäna.
7UkaqhipatstiJesusaxdiscipulonakaparuxsänwa:—
Judearwasitatsarxañäni—sasa.
8Discipulonakapastisapxänwa:—Yatichiri,akaqhipa
urunakanxajudionakaxqalampk'upjañmunapxtam.¿Ukat
wasitatsarxtati?
9Jesusastisarakïnwa:—¿Janitmäuruxtunkapayan
horanakaxutji?Maynitixurunsarnaqchixa,janiw
lankt'askaspati,akapachanqhanapuñjataplayku.
10Ukampismaynitixarumansarnaqkixa,lankt'asi,jan
qhananïtaplayku.
11Ukanaksäna,ukaqhipatstijupanakaruxsänwa:
“Lázaroamigosaxikiskiwa;ucampisnayajjsarasctwa,
juparikitsartayañataqui—sasa.
12Discipulonakapastisapxänwa:—Tatay,ikirïchixa,
walikïskaniwa—sasa.
74

77. JUAN
13UkampisJesusaxjiwatapatparläna,ukampisjupanakax
ikitsamarañtuqitparlkaspaukhamamuyapxäna.
14Jesusastijupanakaruxqhansäna:—Lazaroxjiwxiwa—
sasa.
15Jumanaklaykuwkusisita,nayajjjanukankayäta,
jumanakajjiyawsapjjañamataki.ukampisjupanukar
sarañäni.
16DidimosatäkisukaTomásdiscipulonakaparojjsänwa:
—Jichhajjsarapjjañäni,jupampchikajiwañasataki—sasa.
17Jesusajjpurinkänaukhajja,pusiuruwsepulturanikiskir
uñjäna.
18BetaniamarkaxJerusalénmarkajak'ankänwa,niya
tunkaphisqankilometronaksarañankäna.
19WaljajudionakawMartampiMariampirjilapamp
chuymacht'irsarapxäna.
20MartastiJesusanjutañapist'asinjupampjikisirsaräna.
21MartastiJesusaruxsänwa:—Tatay,jumatix
akankasmaxa,jilaxaxjaniwjiwkasapänti—sasa.
22Ukampisnayajjyattwa,jichhürunakansa,kuntïDiosar
mayipkätaukjja,Diosawchurätam”sasa.
23Jesusastijuparuxsänwa:—Jilamaxjaktaniwa—sasa.
24Martastijuparuxsänwa:—Qhipaurunjaktañapyattwa
—sasa.
25Jesusastijuparuxsänwa:—Nayawjaktañasa,jakañasa.
26Khititejjjakki,nayaruiyawskiukajja,janipuniw
jiwkaniti.¿Ukaruxiyawstati?
27Jupajjsarakïnwa:—Jïsa,Tatay,nayajjcreytwajumajj
akapacharjutañapäkiukaCristo,DiosanYoqapätajja—
sasa.
28Ukarsusinsti,Mariakullakaruwjamasatjawsäna,
akhamsasa:“Yatichirixjutxiwa,jawsanistam”sasa.
29Ukist'asinsti,jank'akiwsartasïna,ukatstijupar
jak'achasïna.
30Jesusajjjanïrawukamarkarpurinkänti,janukasti
kawkhantïMartajjjupampjikiskänaukacheqankänwa.
31UtanjupampchiksarnaqirjudionakaxMariarjank'ak
sartasisinmisturuñjasaxjupararkapxäna,sapxarakïnwa:
—Jupaxsepulturaruwjachirsaraski—sasa.
32MariaxkawkirutixJesusaxjikxataskänukarupurisinxa,
kayunakapjak'aruwqunt'asisinsäna:—Tatay,jumatix
akankasmaxa,janiwjilaxaxjiwkasapänti—sasa.
33Jesusastiukawarmirjachiruñjasa,jupampchikjutir
judionakarusjachiruñjasa,jach'atarnaqasïna.
34Ukatsapxarakïnwa:—¿Kawkirusikipxtaxa?
Jupanakastisapxänwa:—Tatay,jutamuñjiri—sasa.
35Jesusajjwaljachäna.
36Judionakastisapxarakïnwa:—¡Uñtapxam,kunjämsa
juparmunasi!
37Jupanakatyaqhepajjakhamsasawsapjjäna:“¿Janitaka
jaqejjjuykhunakan nayranakap jistʼarañapatak
yanaptʼkaspäna?”
38Jesusastimayampiwjach'atjach'atsepulturarpurinïna.
Ukapʼiyajjmäpʼiyanïnwa,ukapʼiyaruwmäqalaikiskäna.
39Jesusastisarakïnwa:—Qalapaqapxam—sasa.Marta,
jiwatjaqinkullakapaxsänwa:—Tatay,jichhapachax
q'añuchatäxiwa,pusiuruwjiwatäxi—sasa.
40Jesusastijuparuxsänwa:—¿Janitnayaxsisksma,
jumatixiyawsasmaxa,Diosanjach'akankañapuñjasma?
41Kawkhantïjiwatanakajjuchatäpkänaukacheqatwauka
qalaapsupjjäna.Jesusastinayranakapjach'atjach'atarsüna:
—Awki,yuspärsmawaist'atamata—sasa.
42Nayastiyattwajumanist'atama,ukampisjak'ankir
jaqenakatjja,nayarkhitanitamatiyawsapjjañapataki.
43Ukarsusinsti,jach'atart'äna:—Lazaro,mistum—sasa.
44Jiwatastiamparanakaparu,kayunakaparusepultura
isimpichint'atawmistunïna.Jesusastijupanacarojjsänwa:
—Jichhajjantutapjjam—sasa.
45UkatstiwaljajudionakaxMarianukarjutasinJesusan
luratanakapuñjasaxjupariyawsapxäna.
46Jupanakatyaqhepajjfariseonakanukarsarasinjja,kuntï
Jesusajjlurkänaukanakyatiyapjjäna.
47 Ukxarusti sacerdotenakan jilïrinakapampi
fariseonakampiruwmäTantachäwirtantachthapipxäna,
ukatsapxarakïnwa:—¿Kunslurapxta?acajaqejjwalja
milagronakwaluraski.
48Jiwasatixukhamjaytanukuñänixa,taqiniwjupar
iyawsapxani,ukatromanonakaxjutapxaniwa,jiwasan
chiqasa,markasarusapt'asipxani.
49JupanakatmaynïristiCaifássatänwa,jupastiukamaraw
jilïrsacerdotetirnaqäna,jupanakaruxsänwa:—Jumanakax
janiwkunsyatipktati.
50Janirakiwjiwasatakixaskïkaspasukhamamuyapxamti,
mäsapajaqikiwmarkalaykujiwañapa,janirakiwtaqpach
markast'unjañapakiti.
51Jupajjjaniwjupapachpatarskänti,janukasti,uka
marajjjilïrsacerdotetjamawJesusajjukamarkalayku
jiwañapasasawprofecíaarsüna.
52Janiwukamarkatakikikiti,janukastiDiosan
wawanakapartantacht'asiñapatakiwch'iqintatäpki.
53Ukaurutaksarojja,Jesusarjiwayañatakiwmäamtar
puripjjäna.
54Jesusastijaniwjuk'ampqhanpachjudionaktaypin
sarnaqxänti.Ucatstiwasarajak'ankirmämarcaruwsarjjäna,
Efraínsatmämarcaruwsarapjjäna,ukanjja
discipulonakapampchikawqheparapjjäna.
55JudionakanPascuaurupaxjak'ankxänwa,waljaniw
PascuajanïrpurinkipanxJerusalénmarkarq'umachasiñatak
sarapxäna.
56UkatstiJesusarthaqhapxäna,ukatstitemplon
sayt'atäkasinxjupanakkamawparlasipkäna:—¿Kunjamas
jumanakaxamuyapxtaxa,jupaxjaniwfiestarjutkaniti?
57Jilïrsacerdotenakasafariseonakasamämandamiento
churapxäna:Maynitixkawkhankpachasukyatchixa,uk
yatiyañapataki,ukhamatjuparkatuntapxañapataki.
12JAQTHAPI
1Pascuauruxsuxtaurunakjanïrpurinkipanxa,Jesusax
Betaniamarkaruwpurïna,ukanstiLazaroxjiwatat
jaktayäna.
2UkanwaJesusarmämanq'alurapxäna;Martasti
luqtarakïna,ukampisLazaroxjupampchikamesan
qunt'atäskänaukanakatmaynïrïnwa.
3UkatstiMariaxmälibraq'añuq'apkirqullaapt'asisaw
Jesusankayunakaparjawq'jäna,ukatstiñik'utapampiw
kayunakappichthapïna.
4JudasIscariotesatmädiscipulopajja,Simónchachan
wawapawa,juparaljantañapäna.
5¿Kunatsaukasumaq'apkirqullaxkimsapatakqullqirjan
aljasinpisinkirinakarchuratäkänti?
6Jupajjjaniwpisinkirinakatllakisitapsañmunkänti;
ukampislunthatätaplayku,ukabolsaapt'ata,ukaruchat
yänakapt'ata.
75

78. JUAN
7Jesusastisänwa:—Amuyapxam,imt'añuruturutjamaw
ukawarmixukimt'i—sasa.
8Pobrenakajjjumanakampïsipjjapuniwa;ucampisnayajj
janiwsapürusutjquituti—sasa.
9JudionakatwaljaniwJesusanukankatapyatipxäna,janiw
Jesuslaykukijutapkänti,janukasti,jiwatanaktaypit
jaktaykänaukaLazaroruñjapxañapatakiwjutapxäna.
10JilïrsacerdotenakaxLazarorusjiwayañatakiw
amtapxäna.
11JupalaykuwwaljajudionakaxJesusariyawsapxäna.
12Qhepürojja,waljajaqenakawukafiestarjutapjjäna,
JesusanJerusalénmarkarjutañapistʼasa.
13Palmeraquqanakanramanakapapthapisinjuparkatuqiri
sarasinjach'atart'asipxäna:“Osana:IsraelanReyipax
Tatitunsutipxarjutkiukaxjach'añchatäpan”sasa.
14Jesusastimäasnojikxatäna,ukatukaasnopatxaruw
qunt'asïna.kunjamtïqillqatäkiukhamarjama,
15Sionanphuchapa,janaxsaramti,Reyimaxmäasno
qallunqunt'atawjutaski.
16Qalltanjjajaniwdiscipulonakapajjukanakamuyapkänti,
janukastiJesusarjachʼañchatäjjänaukhajja,jupat
qellqatätapsaamtasipjjarakïnwa.
17Lazarorsepulturapatjawsayasinjiwatanaktaypit
jaktaykänaukhajjjupampchikäpkänaukajaqenakajj
qhanañchapjjäna.
18Ukatwajaqenakajjjupampjikisipjjäna,jupajjuka
milagroluratapatyatipjjäna.
19Fariseonakaxjupanakkamawsapxäna:—¿Amuyapxtati
kunjämtixjankunsatipkta?uñtapxam,akapachaxjupar
arktasawsarawayxi.
20Ukafiestanjja,mäqawqhagriegonakawDiosar
yupaychañatakjutapjjäna.
21UkatstiGalileankirBetsaidamarkankirFeliperuw
achikt'asïna:—Tata,Jesusaruñjañmunapxta—sasa.
22FelipexjutasinAndresaryatiyäna.
23Jesusastijupanakaruxsänwa:—JaqinYuqapan
jach'añchatäñaphorasaxpurinxiwa—sasa.
24Qhanakwasapxsma,janitixmätrigotrigoxuraqir
jaquqanisinjiwkaspaukhaxa,sapakiwqhiparani,ukampis
jiwxchixa,waljaachunakachuyi.
25Khititejjjakañapmunaskiukajja,aptʼasiniwa;Khititejj
akapachanjakañapuñiskiukajja,wiñayjakañkamaw
imatäni.
26Maynitixnayaryupaychkituukaxa,nayararkitaspa;
Kawkhantixnayaxjikxatasktxa,ukanwauywataxaxutjani,
khititixnayarluqtkituukaxa,Awkixaxjach'añchani”sasa.
27Jichhajjalmajjajjllaktʼatawa;¿Kunsanayajjsiristjja?
Awki,akapachatqhispiyapxita,ucampisnayaxjichha
pacharuwpuriwayta—sasa.
28Awki,sutimjach'añcham.Ukatstialaxpachatmäaruw
ist'asïna:—Nayawjach'añchta,wasitatjach'añcharakï—
sasa.
29Ukist'asastijaqinakaxsapxänwa:“Mäangelawjupar
parläna”sasa.
30Jesusastisarakïnwa:—Akaaruxjaniwnayatarskiti,jan
ukastijumanaklaykuwjuti—sasa.
31Jichhawakapachantaripäwipaxpurini,jichhaw
akapachanp'iqinchiripaxjaqunukutäni.
32Nayatejjakaoraqetjachʼaraptatäristjja,taqe
jaqenakaruwnayarjakʼachasini.
33Jupajjkunajiwañasjiwañapaukuñachtʼayasawsäna.
34Jaqinakastijuparuxsapxarakïnwa:—Cristox
wiñayatakiwutjani,ukakamachitist'apxtwa.¿khitisaka
JaqinYuqapaxa?
35Jesusastijupanacarojjsänwa:—Mäjuk'apachaw
jumanakampïsquini—sasa.Qhananïkasaxsarnaqapxam,
janch'amakaxjumanakarpuriñapataki,ch'amakansarnaqki
ukaxjaniwkawkirussaraskiukyatkiti.
36Qhanautjkasaxa,qhanariyawsapxam,qhanan
wawanakapäpxañamataki.Jesusastiukarsüna,ukat
sarxäna,jupanakatimantasïna.
37UkampisJesusaxjupanaknayraqatanwaljamilagronak
lurkchïnsa,janiwjupariyawsapkänti.
38Isaíasprofetanarupajjphoqasiñapataki,jupajjakham
sänwa:“Tata,¿khitirakyatiyatasarcreyisti?”¿Khitinakarus
Tatitunamparapajjuñacht'ayasi?
39Ucatwajancreyipcänti,Isaiasreyejjmayamparsutap
laycu.
40 Jupaw nayranakapar juykhuptayaraki,
chuymanakaparusqalachuymaruwtukuyi;ukhamatjan
nayranakapampi uñjapxañapataki, janirakiw
chuymapampis amuyapxañapataki, jan
kutikipstapxañapataki,nayastijupanakarqullañataki.
41Isaíasreyejjkʼajkirjachʼakankañapuñjasajjjupat
parlkänaukhawukhamsäna.
42JilïrjilïrinaktaypinstiwaljaniwJesusariyawsapxäna.
UkampisfariseonaklaykuxjaniwJesusararsupkänti,jan
sinagogatjaqunukupxañapataki.
43JupanakajjDiosarjachʼañchañatsipansa,jaqenakan
jachʼañchatäñawjukʼampmunapjjäna.
44Jesusastijach'atart'äna:—Khititixnayariyawskituukax
janiwnayaruiyawskiti,janukastikhithankituukaruw
iyawsi—sasa.
45Khititejjnayaruñjkituukajja,khitankituukaruwuñji.
46Nayajjmäqhanawakapacharjutta,khitinakatejjnayar
creyipkiukanakajjjanchʼamakanjakapjjañapataki.
47Maynitixarunakaxist'aspa,janiyawskchixa,janiw
nayaxjuparjuchañchkti,janiwakapacharjuchañchirjutta,
janukastiakapacharqhispiyañatakiwjutta.
48Khititejjnayarapanukuskitu,janirakarunakajkatoqki
ukajja,juparjuchañchiriwutji.
49Janiwnayapachpatparlkti;ukampiskhitanituAwkiw
mäkamachichuritu,kunsasañaja,kunsaarsuñajaxa”sasa.
50Kamachipanwiñayjakañätapyattwa,kunjämtixAwkix
siskituukhamarjamawarsta.
13JAQTHAPI
1Pascuafiestajanïrpurinkipanjja,Jesusajjakapachat
sarjjañhorasajjpurinjjatapyatïna,akapachankirjaqenakar
munasitaplaykojja,tukuykamawjupanakarmunasïna.
2Manq'añtukuyatatsti,SupayaxSimonanJudasIscariote
yuqapanchuymaparaljantañatakiwmantawayxäna.
3JesusaxAwkixtaqikunsamparaparkatuyatapyatïna,
Diosanjutatapa,Diosanukarsarxatapa.
4Jupastimanq'añtsartasinxa,isinakapmaysaruw
apanukuwayxi.ukatstimätoallaaptasincinturonampi
chint'asïna.
5Ukaqhipatsti,umawarantañampiwdiscipulonakan
kayunakapjariqañqalltäna,ukatsticinturonampichint'at
toallampiwpichthapïna.
6UkatstiSimónPedronukarpurintäna,Pedrostijuparux
sänwa:—Tata,¿jumaxkayunakaxjareqistati?
76

79. JUAN
7Jesusastisarakïnwa:—Janiwjichhajjkuntïnayajjlurkta
ukyatktati.ucampisjumawjichhatyatjjäta”sasa.
8Pedrostijuparuxsänwa:—Janipuniwkayunakax
jareqkätati—sasa.Jesusastijuparuxsänwa:—Jan
jariqkämaxa,janiwnayampchikachasktati—sasa.
9SimónPedroxjuparuxsänwa:—Tatay,janiw
kayunakajaki,janukastiamparanakajsa,p'iqixsa—sasa.
10Jesusastijuparuxsänwa:—Khititixjariqatäkiukax
janiwkayunakapjariqasiñaxwakiskiti,janukastisapa
mayniwq'uma,jumanakaxq'umakïpxtawa,ukampisjaniw
taqinixq'umakïpktati—sasa.
11Jupajjkhitisjuparaljantañapaukyatïnwa.ucatjupajj
säna:—Janiwtaqeniq'omäpctati—sasa.
12UkatstiJesusaxkayunakapjariqasïna,isinakapt'asisin
wasitatqunt'atäxäna,ukatstijupanakaruxsänwa:—
¿Yatipxtatikuntixnayaxjumanakarlurapksma?
13JumanakaxYatichiri,Tatitusasawsapxista.nayajj
ukhamarakiwjikjjatasta”sasa.
14Naya,TatitumasaYatichirimasa,kayunakamjariqsta;
jumanakastimaynitmaynikamaw kayunakap
jariqasipxañama.
15Nayastimäuñacht'äwichurapxsma,kunjämtixnayax
jumanakarlurapksmaukhamlurapxañamataki.
16Qhanaksapxsma,uywataxjaniwuywiripatsipan
juk'ampjach'äkiti.janirakiwkhithanitkhititixkhithanki
ukatsipanjuk'ampjach'äkiti.
17Jumanakatixakanakyatipxstaxa,kusisipxätawa.
18Janiwtaqejumanakatparlkti,khitinakarutïajllktauk
yattwa,ukampisQellqatajjphoqasiñapataki:“Khititejj
nayampchikatʼantʼamanqʼkiukajjnayacontrawtalonap
jachʼaraptawayi”sasa.
19Janïrjutkipansapxsma,ukhamatjumanakaxnayanjupat
iyawsapxañamataki.
20Qhanakwasapxsma,khititixkhithkituukarkatuqki
ukaxnayaruwkatuqi.Khititejjnayarkatoqkituukajja,
khitankituukaruwkatoqaraki.
21Ukarsusinsti,Jesusaxwalllakisïna,akhamsasaw
qhanañchäna:—Qhanaksapxsma,jumanakatmayniw
aljantapxitani—sasa.
22Ukatstidiscipulonakajjmaynitmaynikamaw
uñkatasipjjäna,khitinakatsajupajjparlaskänauk
pächasipjjäna.
23JesusanmädiscipulopajjJesusanamparaparuw
qontʼatäskäna,juparojjJesusajjwalmunaskäna.
24SimónPedrostiamparapampiwamparapampist'äna,
khitinakatsaparlaskänaukjiskt'añapataki—sasa.
25UkatstiJesusanpechoparikintatäsinakhamsänwa:—
Tata,¿khitisukasti?
26Jesusastisarakïnwa:—Khitirutixmät'ant'ach'allt'askä
ukkhaxa—sasa.Ukat'ant'ach'allt'asinsti,Simónchachan
JudasIscarioteyuqaparuwchuräna.
27Ukat'ant'amanq'añtukuyatatstiSupayaxjuparuw
mantäna.Jesusastijuparuxsänwa:—Ukhamlurasma,
jank'akiluram—sasa.
28Janiwkhitismesajak'ankirjaqisyatkänti,kuna
amtampisjupararsüna.
29Jupanakatyaqhepajjakhamamuyapjjäna:Judasajjbolsa
aptʼatätaplaykojja,Jesusajjjuparakhamsänwa:“Festa
urunkunatïmunaskiukanakalasim”sasa.janukax,
pisinkirinakarkunschurañapa.
30Ukxarustiukat'ant'akatuqasinxa,jank'akiw
mistuwayxäna.
31Ukatmistxänaukhaxa,Jesusaxsänwa:—JichhaxJaqin
Yuqapaxjach'añchatäxiwa,Diosaxjupatuqiw
jach'añchatäxi—sasa.
32Diosatixjupatjach'añchatänixa,Diosaxjupapachparuw
jach'añcharakini,ukatjank'akiwjach'añcharakini.
33Wawanaka,mäjuk'apachakiwjumanakampïskä.
Jumanakawthaqapxita,kunjämtixnayaxjudionakarsisktxa:
“Kawkirutixsarkäukkhaxa,janiwjumanakaxpuripkasmati”
sasa.ukhamastijichhaxsapxsmawa.
34Mämachaqkamachichurapxsma,maynitmaynikam
munasipxam;kunjämtixnayaxjumanakarmunasipksma,
jumanakaxmaynitmaynikammunasipxam—sasa.
35Jumanakatixmaynitmaynikammunasipxätaxa,taqiniw
nayandiscipulojäpxataxyatipxani.
36SimónPedroxjuparuxsänwa:—Tata,¿kawkirus
sarasma?Jesusastijuparuxsänwa:—Kawkirutixnayax
sarkäukaru,janiwjichhaxnayararkirismati;Ucampis
jumajjqhepürojjnayararquitätawa”sasa.
37Pedrostijuparsarakïnwa:—Tata,¿kunatsajichhajjjan
arkirismati?Nayajjjumalaykuwjakañajaptʼasï.
38Jesusastijuparuxsänwa:—¿Nayalaykutjakañam
apt'asiñmunta?Qhanakwasisma,galloxjaniwart'kaniti,
kimsakutinayarjanuñt'ayañkama—sasa.
14JAQTHAPI
1Chuymamaxjanllakisimti,jumanakaxDiosar
iyawsapxam,nayarusiyawsapxaraktawa.
2Awkijanutapanjjawaljajachʼautanakawutji,janitï
ukhamäkaspänaukhajja,sapjjasmawa.Jumanakatakimä
chiqawakicht'iriwsaraskta.
3Nayatejjjumanacatakmächequewakichtʼirsaräjja,naya
pachpawjumanakarkatoqapjjäma;Ukhamatkawkhantï
nayajjjikjjatasktaukkha,jumanakasukankapjjañamataki”
sasa.
4Kawkirutïnayajjsarkäukjjajumanakajjyatipjjtawa,
kawkïrthaksasaukyatipjjtawa.
5Tomasistijuparuxsänwa:—Tatay,janiwyatipkti
kawkirussarañamaxa.ukat¿kunjamatsathakyatsna?
6Jesusastijuparuxsänwa:—Nayawthaki,chiqa,jakañasa.
7Jumanakatixnayaruñt'apxitasmaxa,Awkijarus
uñt'apxarakismawa,jichhatuksaruxuñt'apxaraktawa,
uñjapxaraktawa.
8Felipestijuparuxsänwa:—Tatay,Awkixuñacht'ayapxita,
ukaxwakisiwa—sasa.
9Jesusastisarakïnwa:—¿Janitnayajjjumampïskta,Felipe,
¿janituñt'kista?khititixnayaruñjkituukaxAwkiruwuñji;
Ukhamasti,¿kunjämarakjumaxakhamsista:‘Awkiru
uñacht'ayapxita?
10¿JanitjumaxiyawsktaAwkimpi,Awkixnayampïtax?
kuntixjumanakarsapksmaukaarunakxajaniwnaya
pachpatparlkti,janukasti,nayanjakkiukaAwkiw
luräwinakapluraraki.
11NayajjAwkinmayakïta,Awkejjnayampïskatap
iyawsapjjeta,janukajjluratanakamatcreyipjjeta.
12Qhanakwasapxsma,khititixnayariyawskituukaxa,
kuntixnayaxlurktaukanaklurarakini.ucanakatsipansa
jukʼampjachʼaluräwinakwalurani;Awkijanukarsarañ
layku.
13Kuntixjumanakaxsutixarmayipkätauklurarakï,Awkix
Yuqanjach'añchatäñapataki.
14Jumanakatixsutixarkunsmayipxätaxa,nayaxphuqhä.
77

80. JUAN
15Jumanakatixnayarmunapxstaxa,kamachinakax
phuqhapxam.
16NayastiAwkiruwmayt'ä,jupastiyaqhachuymacht'iri
churapxätam,ukhamatwiñayatakjumanakampïñapataki.
17ChiqpachAjayusa;Juparuxjaniwakapachax
katuqkaspati,janirakiwjuparuñjkiti,janirakiwuñt'kiti.
Jupajjjumanakampchikawjakasi,jumanaktaypinkaniwa”
sasa.
18Janiwnayajjjumanakarjansumapanukupkämati,
jumanukarjutapjjäma.
19Mäjuk'apachatxa,akapachaxjaniwmayampuñjkituti.
ukampisjumanakaxnayaruñjapxista,nayanjakataxlayku,
jumanakasjakapxäta—sasa.
20Ukauruxyatipxätawa,nayaxAwkixanktxa,jumanakax
nayampchika,nayastijumanakampïta.
21Khititejjmandamientonakajkatoqki,phoqkiukajja,
jupawnayarmunaskitu,khititejjnayarmunaskituukajj
Awkijanmunatäniwa,nayastijuparmunaskä,jupar
uñachtʼayarakï.
22JudasajjjaniwIscariotejjjuparskänti:“Tatay,
¿kunjamaraknanakaruñachtʼayasktasti,janirakakapachar
uñachtʼayasktasti?”
23Jesusastisarakïnwa:—Maynitixnayarmunaskituxa,
arsutaxphuqhani.
24Khititejjnayarjanmunaskituukajja,janiwarunakaj
phoqkiti,istʼapktaukajjjaniwnayankkiti,janukasti
khithankituukaAwkinkiwa.
25Nayastijumanakampïkasawukanaksapxsma.
26Ucampischuymacht'iri,QullanAjayu,khitirutixAwkix
sutixarkhitanki,jupawtaqikunsyatichapxätam,taqi
kuntixjumanakarsapksmaukamtapxarakïtam.
27Nayajjsumankañjaytapjjsma,nayajjsumankañaj
churapjjsma,janiwkunjamtïakapachajjchurkiukhama.
Chuymamaxjanllakisimti,janirakaxsarapxamti.
28Jumanakaxist'apxtawa,kunjämtixsapxsma:“Nayaw
sarxä,jumanakanukarkutt'anipxaraktwa”sasa.
Jumanakatixnayarmunapxistaukhaxa,kusisipxasmawa,
nayaxAwkinukarsarasktasasawsista,Awkixaxnayat
sipanjuk'ampjach'awa.
29Jichhastinayastisapxsma,uqhamaracjanïrpurinkipan
iyawsapxañamataki.
30Jichhatjja,janiwjumanacampejjwalparlkäti,akapachan
p'eqt'iripajjjutaniwa,janiwkunasnayajjutjquiti.
31UcampisakapachanyatipjjañapawnayanAwquir
munasitajja.kunjämtixAwkixkamachichurkitu,
ukhamarakiwnayaxlurtxa.Sartam,akachiqatsarañäni.
15JAQTHAPI
1Nayätwacheqpachuvaali,Awkijastiyapuchiriwa.
2Nayanutjkiukaramanakaxjanachuñapatakixapaqiwa,
taqiramanakatixachupkiukanakaxq'umacharaki,ukhamat
juk'ampachuñapataki.
3Jichhastijumanakaxq'umaarunakparlapksmaukatuqiw
q'umachatäxapxtaxa.
4Nayampchikajakasipjjam,nayastijumanakanjakapjjam.
Kunjämtixramaxjaniwjupapachpaxachuñjamäkiti,jan
ukastiuvaalipanqhiparaspa;janiwjuk'ampilurapkasmati,
janitixnayampchikajakasipkätaxa.
5Nayätwauvaali,jumanakaxramanakäpxtawa,khititix
nayampïki,nayastijupampchikäkiukaxwaljaachunak
achuyi,jannayampchikastijaniwkunslurapkasmati.
6Maynitixnayampjanjakkchixa,märamaruñtataw
jaqunukuta,wañt'ata.jaqinakaxapthapisinninaruw
jaquntapxäna,ukatphichhantatäpxänwa.
7Jumanakatixnayampchikajakasipkäta,arunakajasti
jumanakanutjaskakiristamxa,kuntixmunktaukmayipxäta,
ukhamatjumanakarphuqasini.
8UkhamatwaAwkixaxjach'añchasi,jumanakaxwalja
achunakachupxtaxa.ukhamarakiwjumanakaxnayan
discipulonakaxäpxäta—sasa.
9KunjamtïAwkejjnayarmunaskitu,ukhamarakiwnayajj
jumanakarmunasipjjsma.
10Jumanakatixmandamientonakajphuqapxätaxa,nayan
munasiñaxanjakasipxäta;kunjämtixnayaxAwkijan
mandamientonakapphuqhawaytxa,munasiñapanjakarakta.
11Ukanakjumanakarsapxsma,nayankusisiñax
jumanakanutjañapataki,kusisiñamaxphuqt'atäñapataki.
12Nayankamachixaxakawa:Jumanakaxmaynit
maynikammunasipxam,kunjämtixnayaxjumanakar
munasipksmaukhama.
13Janiwkhitisakatsipanjuk'ampmunasiñaxutjkaspati,
mäjaqixamigonakapanjakañapapt'asiñapawa.
14Jumanakajjnayanamigojäpjjtawa,kuntïnayajjsisksma
uklurapjjätaukhajja.
15Jichhatuksarojjjaniwesclavosapjjsma.uywataxjaniw
yatkitikuntixuywiripanlurkiukxa.TaqikuntixAwkixat
ist'ktaukanakjumanakaryatiyapxsma.
16Janiwjumanakaxnayarajllipkistati,janukastinayaw
jumanakarajllipxsma,jumanakarutt'ayapxsma,achunak
achupxañamataki,achunakamaxutjaskakiñamataki.
17Akanaksapxsma,maynitmaynikammunasipxam—
sasa.
18Akapachatixjumanakaruñisipxtamxa,jumanakax
yatipxtawa,janïrjumanakaruñiskasaxnayaruwuñisipxitu.
19 Jumanakatix akapachankirïpxasmaxa,
akapachankirinakax jupanakan munataparux
munapxaspänwa, ukampis jumanakax janiw
akapachankirïpktati,janukastiakapachatajllipxsma,
ukatwaakapachankirinakaxuñisipxi.
20Kuntïnayajjsapksmaukaarutamtasipjjam:“Uywatajj
janiwuywiripatsipanjukʼampjachʼäkiti”sasa.
Jupanakatixnayararknaqapxitanixa,arknaqapxarakïtamwa;
nayanarsutaxphuqhapxchixa,jumanakanarunakamsa
phuqhapxarakiniwa.
21Taqiukanakxanayansutixlaykuwlurapxätam,khititix
khithankituukarjanuñt'ataplayku.
22Nayatixjanjutasinjupanakarparlkiriskayätxa,
jupanakaxjaniwjuchanïpkaspänti.
23KhititejjnayaruñiskituukajjAwkijaruwuñisi.
24Nayatixjupanaktaypinjankhitislurkiukanak
lurkiriskayätxa,janiwjupanakaxjuchanïpkaspänti.
25Ucampisakanacajjphoqhasi,kawkïrarutïjupanakan
leyipanqellqatäkiukaarunakajjphoqhasiñapataki:
“Jupanakajjinachʼusatuñisipjjetu”sasa.
26Kunapachatixchuymacht'irixpurinkani,khitirutix
AwketkhitanipkämaukachiqaAjayu,Awkitmistuni
ukapachaxa,jupawnayatqhanañcht'ani.
27Jumanakasqhanañchapxarakïtawa,qalltatpach
nayampïpxatamlayku.
78

81. JUAN
16JAQTHAPI
1Ukanakjumanakarsapxsma,janjuchañchasipxañamataki.
2Jupanakastisinagoganakatjaqunukupxätam.
3Jupanakastiakanaklurapxätam,Awkirusa,nayarusjan
uñt'ataplayku.
4Ucampisnayajjjumanacarojjsapjjsma,ucapachajj
jumanacaryatiyapjjatamatamtasipjjam.Ukanakstijaniw
qalltansapksmati,jumanakampïskäylayku.
5Jichhastikhithankituukajak'aruwsaraskta;Jumanak
taypitjaniwmaynisjiskt'apkituti:“¿Kawkirussaraskta?”
6Ucampisnayajjjumanacarojjsapjjsmaucalaycu,
llaquisiñawchuymanacarojjphoqhantatäpjje.
7Ucampisnayajjcheqsapjjsma.Jumanakatakixwali
askiwanayansarxañaxa,nayatixjansarkäukhaxa,
chuymacht'irixjaniwjumanakanukarjutkaniti.Ucampis
nayatejjsarjjäjja,juparjumanacaruwkhitanipjja—sasa.
8Jutkaniukkhasti,akapacharuxjuchat,chiqapar
sarnaqañata,taripäwituqitsachiqañcht'ani.
9Juchatjja,janiwnayarcreyipkiti.
10Chiqakankañatparlki,Awkijanukarsarataxlayku,
jumanakaxjaniwjuk'ampuñjapkistati.
11Juchañchäwi,akapachanp'iqinchiripaxtaripatäxiwa.
12Nayajjwaljaarunakwajumanacarojjsapjjerista,
ucampisjichhajjjaniwaguantañjamäquiti.
13Ukampisa,kunapachatïDiosaxchiqakankañAjayux
jutaniukhaxa,taqichiqayatichäwinakaruwirpapxätam,
janiwjupapachpatparlkaniti.Ucampiskuntixist'kaniukxa,
jupawyatiyapxätam.
14Jupawnayarjach'añchani,jupawnayatkatoqani,
jumanakaryatiyapxarakïtamwa.
15TaqekunatïAwkejjutjkiukajjnayankiwa,ukatwa
nayajjsista:“Jupajjnayatapsusawjumanakar
yatiyapjjätam”sasa.
16Mäjuk'apachatxa,janiwuñjapkistati,mäjuk'apachatxa,
Awkinukarsarataxlayku.
17Yaqhepdiscipulonakapajjjupanakkamawsapjjäna:
“¿Kunatsajupajjsistu:“Mäjukʼatiempotakejjjaniw
uñjapkistati”sasaAwki?
18Jupanakastisapxarakïnwa:—¿Kunatsaakaxsiski:“Mä
juk'apachaxa?”kuntïsiskiukjaniwyatksnati.
19Jesusastijuparjiskt'añmunapxatapyatïna,ukat
jupanakarsäna:—Jumanakaxmaynitmaynikam
jiskt'asipxtati,nayaxsapxsma:“Mäjuk'apachaxjaniw
uñjapxitätati”sasa?
20Qhanakwasapxsma,jumanakaxjachapxätawa,
jachapxätawa,ukampisakapachaxkusisipxani,jumanakax
llakisipxätawa,ukampisllakinakamaxkusisiñaruwtukuni.
21Warmixusurïkiukhaxllakitawjikxatasi,pachapax
purinxiwa,ukampiswawatususxasaxjaniwjuk'ampllakit
amtasxiti,mächachanakapachanyuritapatkusisita.
22Jichhastijumanakaxllakisipxtawa,ukampiswasitat
uñjapxäma,chuymanakamaxkusisipxani,janiwkhitis
jumanakatkusisiñamapt'apkätamti.
23Ukauruxjaniwkunsmayipkätati.Qhanakwasapxsma,
kuntixAwkixsutixarmayipkätaukchurapxätam—sasa.
24Jichhakamaxjaniwkunsnayansutixarmayipktati,
mayipxam,ukatstikatuqapxäta,kusisiñanakam
phuqt'atäñapataki.
25Akaarunakstinayaxsïwinakampiwsapxsma,ukampis
pachaxpurinxiwa,janiwjuk'ampisïwinakampiparlkxäti,
janukastiAwkitqhanuñacht'ayapxäma.
26Ukauruxnayansutixaruwmayipxäta,ukampisjaniw
sapksmati:Awkiruwjumanakatakmayipxäma.
27Awkipachpawjumanakaruxmunapxsma,jumanakax
nayarmunasipxatamlayku,Diosatmistutaxar
iyawsapxaraktawa.
28NayaxAwkintaypitjutta,akapacharjutta.
29Yatiqirinakapastisapxarakïnwa:—Jichhaxqhan
parlasktaxa,janirakiwmäarsüwiarsktati—sasa.
30Jichhastiyatipxtwataqikunsayatta,janirakiwkhitis
jumarjiskt'añaxwakiskiti.
31Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Jichhaxiyawsapxtati?
32Uñtapxam,pachaxpuriniwa,jïsa,jichhawpurini,
jumanakaxsapamayniw jupanakanuraqipar
ch'iqintatäpxäta,nayasapakjaytapxäta,ukampisjaniw
nayaxsapakïkti,Awkixnayampïtaplayku.
33Ukanakjumanakarsapxsma,nayampchikasumankañ
utjañapataki.Akapachanxat'aqhisiñanakanïpxätawa.
Nayajjakapacharatipjawaytwa.
17JAQTHAPI
1Jesusastiukaarunakparläna,ukatstialaxpachuñtasaw
säna:—Awki,pachaxpurinxiwa.Yuqamarjach'añcham,
Yuqamaxjumarjach'añchañapataki.
2Kunjämtixjumaxtaqijaqinakxarch'amchurtaxa,
khitinakarutixjumaxchurktaukanakaruwiñayjakañ
churañataki.
3Akaxwiñayjakañawa,jumasapachiqpachDiosar
uñt'apxañapataki, ukhamarak Jesucristorus
uñt'apxañapataki.
4Nayajjakaoraqenjachʼañchsma,kunalurañanaktïnayar
churkistauktukuyta.
5Jichhasti,AwTatay,jumampchikajachʼañchita,
kunjamtïakapachajjjanïrutjkänaukhajjjumampchik
jachʼañchatäkayätaukampi.
6Nayastisutimuñt'ayawaytwakhitinakarutixakapachat
churkistaukanakaru.Jupanakastiarunakamphuqapxiwa.
7Jichhastiyatipxiwtaqikunatixnayarchurkistaukax
jumatjutatap—sasa.
8Kunaarunaktixjumaxchurkistaukaarunakjupanakarux
churta;Jupanakastijupanacarojjkatoqapjjewa,nayajj
jumatmistutajjayatipjjewa,nayarkhitantamjja
iyawsapjjaraquiwa”sasa.
9Jupanakatakmayiskta,janiwakapachankirjaqenakatakejj
mayiskti,janukastikhitinakarutïchurkistaukanakatak
mayiskta.Jumankätaplayku.
10Taqinayankirinakaxjumankapxi,jumanakasti
nayankapxi.ucatnayajjjupanaclaycujach'añchatätwa.
11Jichhastijaniwnayajjakapachankjjäti,janucasti
akanacajjakapachankjjewa,nayajjjumanukarjuttwa—
sasa.QullanAwki,khitinakarutixnayarchurkista
ukanakaruxsutimtuqiwimañama,jupanakastimä
sapakïpxañapataki,nanakjammayakïpxañapataki.
12Akapachanjupanakampchikäskäyätukhasti,sutim
tuqiwjupanakarimawayta,kawkïrinakatixchurkista
ukanakimawayta,ukampisjaniwmaynischhaqkiti,jan
ukastit'unjañwawakiw chhaqxi.Qellqatajj
phoqhasiñapataki.
13Jichhastijumanukarjutta;Ucanacajjnayajjakapachan
arsta,jupanacankusisiñajjajjphoqhasiñapataki.
14 Nayaw jupanakarux arunakam churta;
akapachankirinakastijupanakaruxuñisipxiwa,jupanakax
79

82. JUAN
janiwakapachankirïpkiti,kunjamtïnayaxjan
akapachankirïkti.
15Nayajjjaniwjupanakarakapachatapanukuñamat
mayiskti,janukastijanwalinakatjarkʼaqañamatakiw
mayiskta.
16Jupanakajjjaniwakapachankirïpkiti,kunjamtïnayajj
janakapachankirïkti.
17Jupanakaruxchiqakankañampiqullanäm,arumax
chiqawa.
18Kunjamtïjumajjakapacharkhitankistajja,ukhamarakiw
nayajjjupanakarakapacharkhitanta.
19Jupanaklaykustinayapachpawq'umachasiñmunta,
jupanakastichiqakankañtuqiqullanatuñjasipxañapataki.
20Janirakiwjupanakatakikmayiskti,janukasti
khitinakatixarunakaptuqinayariyawsapkituukanakatakiw
mayiskta.
21Ukhamattaqiniwmäsapakïpxañapataki;kunjämtix
jumax,Awki,nayampïkta,nayastijumampchikäskäyät
ukhama,jupanakastijiwasampimayakïpxañapataki.
22Nayastijach'ajach'atukuñchurkista;Ukhamat
jupanakaxmayakïpxañapataki,kunjämtixjiwasax
mayakïktanukhama.
23Nayastijupanaktaypinkäyätwa,jumasti
nayampïskäyätwa, ukhamat jupanakajj mä
sapakïpjjañapataki. Ukhamat akapachankirinakax
yatipxañapataki,nayarkhitanitamata,jupanakar
munasitamata,kunjämtixnayarmunaskistaukhama.
24Awki,khitinakarutixnayarchurkistaukanakannayamp
chikäpxañapmunta.Ukhamatjupanakaxnayanjach'a
kankañaparuñjapxañapataki,jumatixnayarchurkista,
jumawjanïrakapachanqalltañapkamaxnayarmunasista.
25AskiAwki,akapachajjjaniwuñt'ktamti,ukampisnayajj
uñt'smawa,jupanakajjnayarkhitanitamatyatipjjarakiwa.
26Nayastisutimjupanakaryatiyta,yatiyarakïwa,nayar
munasiñax jupanakampïñapataki, nayasti
jupanakampïñapataki.
18JAQTHAPI
1Jesusaxukaarunakarsusinxa,discipulonakapamp
chikawCedronjawirkhurkatarsarapxäna,ukajawirumax
mähuertaruwmantapxäna,discipulonakapampi.
2Judasjuparaljantirjudasasti,ukachiqaruxyatxänwa,
Jesusaxwaljakutiwdiscipulonakapampixukarsarirïna.
3 Judasasti, sacerdotenakan jilïrinakapampi
fariseonakampitmä qawqha soldadonakampi,
oficialanakampi katoqäna, linternanakampi,
antorchanakampi,armanakampi.
4Jesusastitaqikunatixjuparpasañapäkänukyatisaw
mistuwayäna,ukatjupanakarsäna:—¿Khitirus
thaqhapxtaxa?
5Jupanakastisapxänwa:—NazaretmarkankirJesus—sasa.
Jesusastijupanacarojjsänwa:—Nayätwa—sasa.Judas
juparaljantirjudasastijupanakampchikawsayt'asïna.
6UkatstiJesusaxjupanakar:“Nayätwa”sasinsiskän
ukkhaxa,qhipäxaruwsarxapxäna,uraqiruwjaquntapxäna
—sasa.
7Ukatstimayampjupanakarjiskt'äna:—¿Khitirus
thaqhapxta?Jupanakastisapxarakïnwa:—Nazaret
markankirJesus—sasa.
8Jesusastisarakïnwa:—Nayaxsapxsma,jumanakatix
nayarthaqapxistaukhaxa,jupanakarsarxapxam.
9Uqhamatakiwarsüna:“Khitinakarutïchurkista
ukanakatjjajaniwkhitischhaqkti”sasa.
10SimónPedrostimäespadaapt'atawukaespadaapsusin
jach'asacerdotenuywataparjawq'jäna,kupijinchupsa
khuchhuqarakïna.UkauywatastiMalcosatänwa.
11JesusastiPedroruxsänwa:—Espadamvainaruchasim,
Awkixaxchurituukacopa,¿janitukumt'ä?
12Ukatstisoldadonakancapitanapampi,judionakan
jilïrinakapampi,Jesusarkatuntasinchinuntapjjäna.
13UkxarustinayraqataxAnasanmarkaruwirpxaruwayäna.
JupastiCaifásansuegropänwa,jupastiukamarawjilïr
sacerdotetirnaqäna.
14Caifáschachawjudionakarewjjtʼäna,mäjaqejjmarka
laykujiwañapa.
15SimónPedroxJesusararkäna,yaqhayatiqiripasti,uka
yatiqirixjilïrsacerdotenuñt'atäxänwa,ukatJesusamp
chikawjilïrsacerdotenutaparmantäna.
16UcampisPedrojjanqanpunkunsaytʼatäskäna.Ukatsti
jilïrsacerdotenuñt'atmayniyatiqiripaxmistunïna,ukatsti
punkuuñjiriwarmimpiwparläna,ukatstiPedroruw
irpxaruwayäna.
17PunkuuñjirtawaquxPedroruxsänwa:—¿Janitjumax
akajaqindiscipulonakapatmaynïristi?Jupastisiwa:“Janiw
nayajjukhamäkti”sasa.
18 Ukxarusti,uywatanakampi,jilïrinakampiw
sayt'atäsipkäna,jupanakaxninanakhantayapxäna.thayasti
walithayapunïnwa,jupanakastijunt'uchasipxäna,Pedrosti
jupanakampchikawsayt'asïna,ukatstijunt'uchasïna.
19JilïrsacerdotejjJesusarojjdiscipulonakapatsa,
yatichäwinakapatsajisktʼäna.
20Jesusastijuparuxsänwa:—Akapacharqhanparlta;
Nayajjsinagogansa,templonsayatichirïtwa,kawkirutï
judionakajjsapürusarapjjerïna;jamasatjaniwkunssiskti.
21¿Kunatarakjiskt'istasti?ist'apkituukanakarux
jiskt'apxam,kuntixnayaxjupanakarsisktaukxa.
22Ukarsusinsti,ukajak'ansayt'atäskirmäjilïrirpiriw
Jesusaramparapampjawq'jäna,akhamsasa:—¿Jach'a
sacerdoteruxukhamjaystati?
23Jesusastijuparuxsänwa:—Nayatixjanwaliarsütaxa,
janwalitqhanañcht'asim;
24AnasastiCaifásjilïrsacerdoteruwkatuntatkhithäna.
25SimónPedrostisayt'asisawjunt'uchasïna.Jupanakasti
sapxarakïnwa:—¿Janitjumaxjupandiscipulonakapat
maynïrïkta?Jupastijaniyawsasawsäna:“Janiwnayajj
ukhamäkti”sasa.
26Jilïrsacerdotenmäesclavopajja,Pedrojjjiñchup
khuchhuqkänaukafamiliarapajjakhamsänwa:“¿Janit
nayajjjupampchikahuertanuñjksma?”
27UkxarustiPedroxwasitatarsüna,ukspachawgallox
t'ijtäna.
28UkatstiCaifáschachanutapatJesusaruxtaripañutar
irpapxäna.Jupanakastijaniwtaripañutarmantapkänti,jan
q'añuchatäpxañapataki;janukastiPascuamanq'a
manq'apxañapataki.
29UkatPilatojjjupanakarsarasinakhamsänwa:—¿Kuna
juchañchapjjsmaakajaqeru?
30Jupanakastisapxarakïnwa:—Janitïjanwalilurirïkaspän
ukaxa,janiwjumarkatuyapkiriskayätti—sasa.
31UcatPilatojjjupanacarojjsänwa:—Jumajjjupar
irpapjjam,leyinacamarjamjuchañchapjjam—sasa.
Judionakastijuparuxsapxarakïnwa:—Janiwkhitirus
jiwayañaxwakiskiti.
80

83. JUAN
32UkhamatJesusanarunakapaxphuqasiñapataki,kuna
jiwañasjiwañapaukuñacht'ayañataki.
33PilatostiwasitattaripañutarmantasinJesusarjawsäna,
ukatstisänwa:—¿Jumastijudionakanreyipätati?
34Jesusastijuparuxsänwa:—¿Jumapachpatukhamsista,
janukaxyaqhanakaxnayatsapxtam?
35Pilatojjsänwa:—¿Nayajjjudíojaqëtati?Markamampi,
jilïrsacerdotenakampiwnayarkatuyapxtamxa.
36Jesusastisarakïnwa:—Nayanreinojajjjaniw
akapachankirïkiti,nayanreinojjatïakapachankirïspa
ukhajja,servirinakajajjnuwasipjjaspänwa,ukhamatnayajj
judionakarjankatuyatäñajataki.
37Pilatostijuparuxsänwa:—¿Ukhamasti,¿jumaxreyïtati?
Jesusastisarakïnwa:—Jumawnayajjreyïtwasistajja—
sasa.Ukaamtampiwnayajjnayajjnayajjnayajjnayajj
nayajjakapacharjutta,kunatejjcheqäkiuk
qhanañchañajataki.Taqekhitinakatejjcheqäkiukanakajja,
nayanarunakajistʼapjje.
38Pilatostijuparuxsänwa:—¿Kunaschiqaxa?Uk
arsusinsti,wasitatwajudionakanukarsarasinjupanakar
säna:—Janiwkunajuchsajuparjikxatkti—sasa.
39Jumanakaxmäcostumbrenïpxtawa,Pascuanmäjaqir
antutapxañamataki,¿jumanakaxjudionakanReyipar
antutapxäma?
40Ukatstitaqiniwwasitatart'asipxäna:—Janiwaka
jaqikiti,janukastiBarrabássatjaqiwa—sasa.Jichhasti
Barrabasajjlunthatänwa.
19JAQTHAPI
1PilatostiJesusarkatuntasinjawq'jäna.
2Soldadonakaxch'aphinakatluratcoronampiwp'iqipar
uchapxäna,ukatstimämoradoisiuchapxäna.
3Ukatsarakïnwa:—¡Aruntt'asim,judionakanreyipa!
ukatstiamparanakapampjawq'japxäna.
4Pilatostimayampmistusawjupanakarsäna:—
Jumanakanukarirpapxam,ukhamatjumanakax
yatipxañamataki,janiwkunajuchanïkti—sasa.
5UkatstiJesusaxch'aphicoronampi,moradoisimpi
isthapt'atawmistunïna.Pilatostijupanakaruxsänwa:—
¡Uñtapxamukajaqi!
6Jilïrsacerdotenakasa,jilïrinakapasaJesusaruñjasin
jach'atart'asipxäna:—Ch'akkatapxam,ch'akkatapxam—
sasa.Pilatostijupanacarojjsänwa:—Irpapjjam,
ch'akkatapjjam,janiwnayajjjupanjuchapjikjjatkti—sasa.
7Judionakastisapxarakïnwa:—Jiwasanmäkamachiw
utjistu,kamachistuqiwjupaxjiwañapa,DiosanYuqapar
tukutaplayku—sasa.
8Pilatoxukaaruist'asaxjuk'ampiwaxsaräna.
9UkatstiwasitatwataripañutarmantasinJesusarjiskt'äna:
—¿Kawkitsajutta?UkampisJesusaxjaniwjayskänti.
10Pilatostijuparuxsänwa:—¿Janitnayarparlkta?¿Janit
yatktajumarch'akkatañatakch'amanïta,antutañatakis
ch'amanïtaxa?
11Jesusastisarakïnwa:—Janiwnayacontra
ch'amanïkasmati,janitixalaxpachatchuratäkasmaxa.
12UcatstiPilatojjantutañwamunäna,ucampisjudionacajj
akhamsasawart'asipjjäna:—Jumatïakajaqerojjantutätajja,
janiwCesaranamigopäjjätati.
13Pilatojjukaaruistʼasajja,Jesusarojjirpsusawtaripañ
utarqontʼasïna,ukacheqajjPavimentosatawa,ukampis
hebreoarunjja,Gabatasatawa.
14Pascuawakichañurusti,niyasuxtahorasa,judionakarux
sänwa:—¡Reyipxam!
15Jupanakastijach'atart'asipxäna:—Amuyapxam,
ch'akkatapxam—sasa.Pilatostijupanacarojjsänwa:—
¿Reyimarch'akkatäti?Jilïrsacerdotenakastisapxarakïnwa:
—Janiwnanakaxmäreyinïpkti,janukastiCésarreyikiw
utjistu—sasa.
16UkatstiJesusaruxch'akkatatäñapatakiwkatuyäna.Ukat
Jesusarkatuntasinirpapxäna.
17Jesusasticruzapapt'atawmäp'iqich'akhasatäkisuka
chiqarsaräna,ukachiqaxhebreoarunxaGólgotasatawa.
18Ukxarustimayniruwch'akkatapxäna,maynirus
mayniruwch'akkatapxäna,maynirusch'akkatapxäna,
Jesusaruschikataypinkarakïna.
19Pilatostimäsutiqillqäna,ukatsticruzanucharakïna.
Qillqatastiakhamsänwa:“JESUSNAZARETmarkankir
judionakanreyipa”sasa.
20Ukasutixwaljajudionakanuñt'ayatänwa,kawkhantï
Jesusaxch'akkatatäkänukachiqaxmarkajak'ankänwa.
21JudionakanjilïrsacerdotenakapaxPilatorsapxänwa:—
Janqillqapxamti:“JudionakanReyipa”sasa.Ucampis
jupajjakhamsänwa:“Nayajjjudionakanreyipätwa”sasa.
22Pilatostisarakïnwa:—Kuntïnayajjqillqkäyätuknayajj
qellqawaytwa—sasa.
23UkatstisoldadonakaxJesusarch'akkatasinisinakap
aptasinpusichiqaruwjaljasipxäna,sapamayni
soldadonakaru.ukatstiabrigopasti,jichhaxjansawurani,
patatpachsawutänwa.
24Jupanakastijupanakkamawsapxäna:—Jan
ch'iyjapxañäniti,janukastikhitirussorteowarkt'apxañäni,
ukhamatQellqataxphuqhasiñapataki,ukaqillqataxakham
siwa:“Isinakaxjupanakkamawjaljapxi,isixaxlaykurakiw
sorteapxi”sasa.Ucanacawsoldadonacajjlurapjjäna.
25Jesusancruzapjak'ansayt'atäsipkäna,taykapampi,
taykapankullakapampi,Cleofasanwarmipampi,
MagdalenaMariampi.
26Jesusastitaykaparu,munatdiscipuloparjak'an
sayt'atäskiruñjasaxmamaparuwsäna:—¡Warmi,uñjam
wawama!
27Ukatstidiscipuloparuwsäna:—¡Uñtamtaykama!
Ucatstiukadiscipulojjutaparuwirpäna.
28Ukaqhipatsti,Jesusaxtaqikunasphuqhasxiukyatisinx
akhamsänwa:“Umatpharjataw”sasa.
29Mäphukhuwvinagrempiphuqantatäskäna,ukatstimä
esponjaruwvinagrempiphuqantapxäna,ukatstihisoposat
ch'uqiruwuchapxäna,ukatstilakaparuwuchapxäna.
30Jesusastiukavinagrekatuqasastisänwa:—Tukusxiwa.
31Judionakasti,jiwatanakaxjancruzanjan
qhiparapxañapatakiwwakicht'atäskäna,ukatwauka
samarañuruxjach'auruxPilatoruxachikt'asipxäna,
kayunakapp'akjasiñapataki,ukhamatp'akjatäñapataki
apsutäxiwa.
32Ukatstisoldadonakaxjutasinnayrïrjaqinkayunakap
p'akjapxäna,mayniruch'akkatatjaqinkayunakapsa
p'akjapxäna.
33Jesusanukarpurisinsti,Jesusanjiwatapuñjasaxjaniw
kayunakapp'akjapkänti.
34Ucampismäsoldadojjlanzampichʼoqtʼäna,ukat
jankʼakiwwilampiumampimistunïna.
35Khititejjukuñjkänaukajjcheqäskapuniwa.
36UkanakaxDiosanQillqatapanphuqhasiñapatakiw
lurasiwayi:“Janiwmäch'akhapasp'akjaskaniti”sasa.
81

84. JUAN
37YaqhaQillqataxakhamsarakiwa:“Khitirutix
ch'ankhachapkänukaruxuñch'ukipxaniwa”sasa.
38Ukaqhipatsti,ArimateamarkankirJoseyaxJesusan
discipulopänwa,ukampisjudionakaraxsarasawjamasat
Pilatarachikt'asïna,Jesusanjanchipapaqañapataki.Ucat
jupajjjutasinJesusanjanchipaapt'asïna.
39NicodemochachastiJesusanukararumawpurinïna,
jupastimäpatakkilopesa,mirra,áloesatmirraapanitayna.
40UkatstiJesusanjanchipaaptasinlinoisimpiw
ch'uqt'asipxäna,kunjamtïjudionakaximt'apkiukhama.
41KawkhantïJesusarchʼakkatatäkänaukacheqanjja,mä
jardinawutjäna.Ukahuertanstimämachaqsepulturaw
utjäna,ukanjjajanipuniwkhitisimatäkänti.
42JudionakanwakichäwiplaykuwJesusarikintapxäna.
Sepulturaxjak'ankxänwa.
20JAQTHAPI
1SemanannayrïrurupaxMagdalenaMariaxwali
ch'amakt'atawsepulturarpurinïna,ukatsepulturatqala
apsutuñjäna.
2Ukatstit'ijtäna,SimónPedrompiru,Jesusanmunatmayni
discipulopampiru,jupanakaruxsänwa:—Tatitursepulturat
apsusipxi,ukampisjaniwyatipktikawkirusikipxi—sasa.
3Pedrosti,maynidiscipulopampiwsepulturarsarapjjäna.
4Jupanakastipanpachaniwt'ijtxapxäna,maynidiscipulosti
Pedrotsipanjuk'ampt'ijtäna,ukatstisepulturaruwnayraqat
purinïna.
5Ukxarusti,qunqurt'asisinxa,linotluratisinakikiskir
uñjäna.ukampisjaniwmantkänti.
6SimónPedrostijupararknaqasawsepulturarmantäna,
ukatstilinoisinakikiskiruñjäna.
7Ukaservilletastipʼeqepjakʼankänwa,janiwlinoisimp
chikuchatäkänti,janukastisapakiwmächeqan
lipʼkatatäna.
8Ukxarustimaynidiscipulowmantarakïna,jupasti
nayraqatsepulturarjutäna,ukatstijupawiyawsäna.
9JupanakajjjaniwDiosanQellqatapajjjiwatanaktaypit
jaktaniñapyatipkänti.
10Discipulonakajjwasitatwautaparsarjjapjjäna.
11UkampisMariaxsepulturajak'anjach'atjach'at
sayt'atäskäna.
12Janq'uisimpisthapt'atpäangelaruwqunt'atäskiruñjäna,
maynixp'iqipan,mayniruskayunakapanqunt'atäskir
uñjäna,kawkhantixJesusanjanchipaxikiskäna.
13Jupanakastisapxarakïnwa:—Warmi,¿kunatsajachta?
Jupanakarojjsänwa:—JupanakajjTatitujaruwapapjje,
nayastijaniwyatktikawkirusikipjje—sasa.
14Ukarsusinsti,Jesusaruxsayt'atäskiruñjäna,ukampis
janiwyatkäntiJesusätapxa.
15Jesusastijuparuxsänwa:—Warmi,¿kunatsajachta?
¿khitirusthaqkta?Jupajjjardinerotamuyasisajjakham
sänwa:—Tata,jumatejjakatirpastajja,kawkirusikiwaykta
ukyatiyita,nayajjapasjjarakïwa—sasa.
16Jesusastijuparuxsänwa:—María—sasa.Ukatstijupa
pachpawsäna:—Raboni;ukaxakhamsañmuni:Yatichiri.
17Jesusastijuparuxsänwa:—Janllamkt'ita;Nayajjjaniw
Awkejjanukarmakhatatäkti,janukastijilanakajanukar
sarasinjupanakarsaram:‘NayajjAwkejjaru,jumanakan
Awkimanukarmakhatawaytwa’sasa.NayanDiosajaru,
jumanakanDiosamaru.
18MagdalenaMariaxdiscipulonakaparyatiyäna:“Tatitur
uñjta,jupawukaarunakjuparparläna”sasa.
19Ukapachpajayp'usti,semanannayrïrurupansti,
kawkhantïdiscipulonakajjjudionakarajjsarañat
tantachasipkänaukapunkunakajjjistʼantatäjjänaukhajja,
Jesusajjjupanaktaypinsaytʼasisinsäna:“Jumanakajj
sumankañajjutjpan”sasa.
20Ukarsusinsti,amparanakapsa,lakapsajupanakar
uñacht'ayäna.UcatdiscipulonacajjTatituruñjasajjwal
kusisipjjäna.
21Jesusastimayampiwjupanakarsäna:—Jumanakan
sumankañapa,kunjämtix Awkixax khitankitu
ukhamarjamawjumanakarkhithapxsma—sasa.
22Ukarsusinsti,Jesusaxjupanakarsamsusawsäna:—
QullanAjaykatuqapxam.
23Khitinakarutixjuchanakappampachapxätaukaxa,
pampachatäpxiwa;Khitinakanjuchanakapanjuchanakapsa
imt'apkätaukaxa,qhispiyatäpxiwa.
24Jesusajjpurinkänaukhajjjaniwjupanakampïkänti,
jupajjtunkapayanjaqenakatmaynïrïnwa,jupajjDidimo
satänwa.
25Mayniarkirinakapastisapxarakïnwa:—Tatituruñjapxta
—sasa.Ucampisjupanacarojjsänwa:—Janitnayajj
amparapanclavonakanch'akhanakapuñjkä,amparajj
clavonakanch'iwiparuchaskä,amparajjjupanlakapar
ch'allt'askäukhajja,janiwcreykäti—sasa.
26Ukatllätunkurutsti,discipulonakapajjwasitatwauta
manqhankapjjäna,Tomasastijupanakampchikäpjjänwa.
27UkatstiTomásjuparuxsänwa:—Akaramparam
luqxatam,amparanakajuñjam.Amparamluqxatam,nayan
lakajaru,janiyawsañampi,janukastiiyawsirimpi—sasa.
28Tomasistijuparuxsänwa:—Tatituxa,Diosaxaraki—
sasa.
29Jesusastijuparuxsänwa:—Tomás,nayaruñjatamat
iyawstaxa.
30ChiqpachansaJesusaxyaqhawaljaunañchanak
discipulonakapannayraqatapanluräna,ukaunañchanakax
janiwakalibronqillqatäkiti.
31Ukampisakanakaxqillqatäxiwa,JesusaxCristowa,
DiosanYuqapätapiyawsapxañamataki.Ukhamat
iyawsasinsutiptuqijakañjikxatapxañamataki.
21JAQTHAPI
1Ukaqhipatsti,JesusaxTiberiasqutathiyan
discipulonakaparwasitatuñacht'ayasïna.Ucatwajupajj
uñachtʼayasïna.
2UkanstiSimónPedro,DidimosatTomás,Galileankir
CanámarkankirNatanael,Zebedeonwawanakapasa,yaqha
pädiscipulonakapastantachasipjjäna.
3SimónPedroxjupanakaruxsänwa:—Nayaxchawlla
katursaraskta—sasa.Jupanakastisapxarakïnwa:—
Nanakaxjumampchikawsarapxta—sasa.Jupanakastimä
boteruwsarapxäna,ukatstimäboteruwmantapxäna;ukat
ukaarumaxjaniwkunskatjapkänti.
4Alwatsti,Jesusaxqutathiyansayt'atäskäna,ukampis
discipulonakapaxjaniwJesusätapyatipkänti.
5Jesusastijupanacarojjsänwa:—Wawanaca,¿kuna
mank'añasutji?Jupanakastisapxänwa:—Janiwa.
6Jesusastijupanacarojjsänwa:—Qhepajjbarconkupi
toqerjaqontatäniwa,ukhamatwajikjjatapjjäta—sasa.
82

85. JUAN
Ucatwajaqontapjjäna,jichhajjwaljachawllanaklayku
janiwapsuñpuedipcänti.
7JesusanmunatdiscipulopajjPedrorsänwa:—Tatituwa
—sasa.SimónPedroxTatitunätapist'asinsti,chawllakatur
isipch'uqt'asisawqutarjaquntäna.
8Maynidiscipulonakajjmäjiskʼabarcotjutapjjäna.(janiw
uraqitjayankxänti,janukastipäpatakmetroukch'a
jayankapxänwa)chawllanakampiq'ipiayxatasa.
9Uraqirpurisasti,ninanakhaskiruñjapxäna,chawllanak
uchatt'ant'ampi.
10Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jichhajjkatjapktauka
chawllaapanipjjam—sasa.
11SimónPedroxmakhatasinxa,patakphisqatunka
kimsanijach'achawllanakampphuqhantaturaqiruwq'ip
apsüna.
12Jesusastijupanacarojjsänwa:—Jutapjjam,manq'apjjam
—sasa.Discipulonakapatjaniwmaynisjuparjiskt'añ
ajjsarkänti:“¿Khitirakjumaxa?”Tatitupunïtapyatisa.
13Jesusastijutasint'ant'aaptasinjupanakarchuräna,
chawllanaksachurarakïna.
14JichhajjkimsïrkutiwJesusajjdiscipulonakapar
uñachtʼayäna,jiwatanaktaypitjaktasinjja.
15Manq'añtukuyxasaxa,JesusaxSimónPedroruxsänwa:
—Simón,Jonasanwawapa,¿jumaxakanakatsipansa
juk'ampmunasista?Jupastisarakïnwa:—Jïsa,Tatay;
jumaxyatisktawajumarmunasitaxa.Jupastisarakïnwa:—
Uwijanakajarmanq'ayapxam—sasa.
16Payïrkutimpiwjuparsäna:—Simón,Jonasanyoqapa,
¿munistati?Jupastisarakïnwa:—Jïsa,Tatay;jumax
yatisktawajumarmunasitaxa.Jupastisarakïnwa:—
Ovejanakajarmanq'ayapxam—sasa.
17Jupastikimsïrkutisarakïnwa:—Simón,Jonasanyoqapa,
¿munistati?Pedrojjkimsïrkutinakhamsänwa:
“¿Munasistati?”Jupastisarakïnwa:—Tatay,jumawtaqi
kunsayatta.jumaxyatisktawajumarmunasitaxa.Jesusasti
juparuxsänwa:—Ovejanakajarmanq'ayapxam—sasa.
18Qhanakwasapxsma,waynäkasinxa,kawkirutixmunkta
ukachiqaruwcinturonampiisthapt'asiyäta,ukampis
chuymankipstasinamparanakamluqxatäta,maynix
cinturonampichint'asisinkawkirutixirpkätamukarujaniw
munkti.
19UkjamawDiosarjach'añchañapuñacht'ayäna.Uk
arsusinsti,juparuxsänwa:—Nayararkita—sasa.
20UkatPedroxkutikipstasinJesusanmunatdiscipulopar
arkiriuñjäna.Jupastimanq'añhorasanpechopartakt'asisin
akhamsäna:—Tata,¿khitisjumaraljantirïtamxa?
21PedroxjuparuñjasaxJesusaruxsänwa:—Tata,¿kunsa
akajaqixlurani?
22Jesusastijuparuxsänwa:—Nayatixjutañkamaw
qhiparañapmunta,¿kunasjumatakixa?nayararkita.
23Ukadiscipulojjjanjiwañapatakiwjilatkullakanak
taypinarsüna.ukampis:“Nayatixjutañkamaqhiparañap
muntaxa,¿kunarakjumatakixa?”
24Ukadiscipulowukaarunakqhanañchi,jupawakanak
qillqäna.
25Jesusaxyaqhawaljaluräwinakampiwlurarakïna,sapa
maynitixqillqatäspaukhaxa,akapachanqillqatäkiuka
libronakaxjaniwutjkaspatisasawamuyta.Amén.
83

86. Apostolanakan
Luratanakapa
1JAQTHAPI
1NayajjTeófilo,nayajjnayajjtaqekunanaktïJesusajj
lurañqalltkänaukatyatichañqalltkänaukanakatwanayajj
qellqta.
2Jach'aTantachasiñuruxQullanAjayunajllkataynauka
apostolanakarmandamientonakchurañkama.
3Jupanakaruxt'aqhisiñatqhiparuxwaljajanpantjasir
uñacht'äwinakampiwjakkiruñacht'ayäna,pusitunkuruw
jupanakatuñjasïna,DiosanReinopatparlkasa.
4Jupanakamptantacht'asisinsti,Jerusalénmarkatjan
sarxapxamti,janukastiAwkinarsutapsuyt'apxamsasaw
jupanakarsäna.
5ChiqpachansaJuanaxumampiwbautisasïna;ukampis
jumanakaxQullanAjayunbautisatäpxäta,janwaljaurunak
saraqataru.
6Jupanakastitantacht'asisinxakhamsasawjiskt'apxäna:—
Tatay,¿jichhaxIsraelmarkarwasitatapnaqañkutt'ayañ
munasmati?
7Jesusastijupanacarojjsänwa:—Janiwjumanacajj
yatiñamäquiti,Awquejjjupanch'amapampucjjataquiuca
horasa,uqhamaracyatiñajja—sasa.
8QullanAjayuxjumanakarpurinkaniukaqhipatch'am
katuqapxäta,Jerusalénmarkansa,Judeamarkansa,Samaria
markansa,akaUraqtukuykama.
9Ukanakarsusinsti,jupanakajjuñjasipkänaukhawjupar
aptatäjjäna.ucatmäqinayajuparojjjupannayrakatapat
katoqäna.
10Jupanakajjalajjpachuñtasipkänaukhajja,janqʼoisimpi
isthaptʼatpächachanakawjupanakjakʼansaytʼatäsipkäna.
11Jupanakastisapxarakïnwa:—Galileankirjaqinaka,
¿kunatsaalaxpacharuñch'ukissayt'asipxta?akaJesusax
jumanakatalaxpacharaptatäkaniukapachparakiwjutani,
kunjamtïjumanakaxalaxpacharsaraskiruñjapktaukhama
—sasa.
12UkatstiOlivosatqullutJerusalénmarkarkuttʼxapxäna,
ukaqulluxJerusalenatmäsamarañurusarañankiwa.
13Ukxarusti,mäutapataruwmakhatapxäna,ukanwa
Pedro,Santiago,Juan,Andrés,Felipe,Tomás,Bartolomé,
Mateo,AlfeonSantiagoyuqapa,SimónZelotessat
chachanjakapxäna.Judas,Santiagonjilapa.
14Taqeniwwarminakampi,JesusanMaríataykapampi,
jilanakapampi,mäamtampiDiosarmayisipjjäna,
achiktʼasipjjäna.
15UkürunakanstiPedroxdiscipulonaktaypinsayt'asisin
säna:—Niyapatakapätunkasutinakaxutjarakïnwa.
16Jilatanaka,akaQillqataxphuqhasiñapapuniwa,Qullan
AjayuxDavitanlakaptuqiwJudasatnayraqatarsuwayäna,
jupawJesusarirpirinakarirpäna.
17Jupajjnanakampchikajaktʼatäjjänwa,jupajjmäjukʼa
servirinakkatoqäna.
18Ukajaqejjjanwaliluratapatmäyapualasïna.p'iqip
ch'uqt'asisawchikataypint'aqanuqtäna,ukattaqpach
ch'akhanakapasmistunïna.
19Jerusalénmarkanjakirinakanyatipxarakïnwa.kunatix
ukayapuxjupanakanchiqaparuparjamaxAceldama
satawa,mäarunxwilayapusatawa.
20Salmolibronjjaakhamsiwa:“Ukajakañutapajj
chʼusakïpan,janirakkhitisukanutjpan.
21Ukhamasti,TatitJesusaxjiwasanaktaypinmantasin
mistunkänaukatiemponnanakampchiksarnaqir
jaqinakatxa.
22Juananbautisatäñatqalltasinjiwasanaktaypitapsutäki
ukaurukamawmaynixjiwasanakampchikajaktäwipat
qhanañchañatakutt'ayatäñapa.
23Jupanakastipaniniruwutt'ayapxäna:Barsabassutini
José,Justosutini,Matias.
24Jupanakastisapxarakïnwa:—Tatay,taqijaqinakan
chuymapuñt'irïtaxa,akapaninitajlltatijanichaukyatiyam
—sasa.
25UkhamatJudasajjjuchaplaykuwjuchañchäna,ukhamat
jupajjkawkhantïjakkänaukacheqaparsarañataki.
26Jupanakastisuertenakchurapxäna;ukatstiukasorteojj
Matiasaruwpurïna;Ucatstitunkamayanapostolonacamp
chikajakthapitarakïnwa.
2JAQTHAPI
1Pentecostésurupurinxänaukkhasti,taqiniwmächiqaru
mäamtarpuripxäna.
2Mäakatjamatwaalajjpachatmäjachʼathayampiistʼasïna,
kawkhantïqontʼatäsipkänaukautaruwphoqantäna.
3Ninauñtatlaxranakawjupanakaruxuñstäna,sapa
mayniruwqunt'asïna.
4TaqinipuniwQullanAjayunphuqt'atuñjasipxäna,ukatsti
yaqhaarunakparlañqalltapxäna,kunjämtixAjayux
jupanakararskänaukhama.
5Jerusalénmarkanjja,Diosaryupaychirjudionakaw
jakapjjäna,jupanakajjalajjpachankirtaqemarkanakat
jutirinakawa.
6Ukist'asasti,jaqinakaxtantacht'asisawphinq'asipxäna,
sapamayniwjupanakanarupatparlirist'apxäna.
7Taqeniwwalmuspharapjjäna,maynitmaynikamaw
sapjjäna:“¿JanittaqeukanakajjGalileankirjaqenakäpki?”
8¿Kunjamaraksapamaynixsapamayniarunakist'tansti,
kawkïrarutixyurktanukaarunakxa?
9Partianonaka,medes,elamitanaka,Mesopotamia,Judea,
Capadocia,Ponto,Asia,2016markanakanjakirinaka.
10Frigia,Panfilia,Egipto,LibiamarkanCirenejak'ankir
markanaka,Romamarkankiryaqhamarkankirinaka,
judionaka,judionaka,judionaka.
11Cretamarkankirinakaru,árabemarkankirinakaru,
Diosanmuspharkañluräwinakapparlirist'apxtwa.
12Taqeniwwalmuspharapjjäna,maynitmaynikamaw
akhamsapjjäna:“¿Kunasakajjsañmuni?”
13Yaqhepastisawkasisawsapjjäna:“Akajaqenakajj
machaqvinompiphoqantatäpjjewa”sasa.
14Pedrostitunkamayanjaqinakampchikasayt'asisaw
jach'atarsüna,akhamsasa:—Judeankirjaqinaka,Jerusalén
markanjakasirinaka,ukyatipxam,arunakajsaist'apxam.
15Jumanakaxjaniwmachjatäpkiti,kunjamtïjumanakax
amuyapktaukhama.
16UkampisJoelprofetanarsutapawa.
17Qhipaurunakanxa,Diosaxsiwa:Ajayuxaxtaqijaqiruw
warxatä,yuqanakamasa,phuchanakamasaprofecíaarunak
arsupxani,waynanakamastiunañchäwinakuñjapxani,
jilïrinakamastisamkanaksamkasipxani:1.1.
84

87. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
18Ukaurunakanjja,servirinakajaru,sirvientanakajaruw
Ajayujwarjjattʼä.Jupanakastiprofecíaarst'apxani.
19Alaxpachanmuspharkañanakuñacht'ayarakï,akauraqin
unañchanakuñacht'ayarakï.wila,nina,chhullunkhaya.
20Intixch'amakaruwtukuni,phaxsistiwilaruwtukuni,
janïrTatitunjach'ajach'aurupaxpurinkipanxa.
21UkatstikhititixTatitunsutipart'aniukaxqhispiyatäniwa.
22Israelmarkankirinaka,akaarunakist'apxam;Nazaret
markankirJesusaxjumanaktaypinwaDiosaxaskituñjäna,
muspharkañluräwinakampi,muspharkañanakampi,
unañchanakampi,Diosaxjumanaktaypinluräna,
jumanakaxyatipxaraktawa.
23Diosanamtäwipampi,nayratpachuñt'atapampiwjupar
katuyapxtaxa,ñanqhaamparanakampiwch'akkatapxtaxa,
jiwayapxaraktawa.
24Diosaxjiwañant'aqhisiñanakapapaqasawjaktayäna,jan
katjatäñaplayku.
25Davidaxjupatparli:“NayaxnayratpachTatituruñjta,
jupaxkupïxajankxiwa,janchuymch'allxtayañataki.
26Ukatpïchuymaxaxkusisiyäna,laxrajastikusisirakïnwa.
Ukhamarusjañchixaxsuyt'äwinsamarañapawa.
27Nayanalmaxaruxjaniwinfiernonjaytkätati,janirakiw
QullanDiosamaruxt'unjatäñapsajaytkätati.
28Jumawjakañthakhinakuñt'ayista;uñnaqamampiw
kusisiñampiphuqt'ayista.
29Jilatanaka,Davidnayraawkipatyatiyapxäma:
“Jichhakamawsepulturapaxjiwasanakampïski”sasa.
30Diosaxmäprofetäkasinxa,Diosaxmäjuramentompiw
juramentoluräna,janchipatjuramentoluratapatyatisaxa,
Cristoruxtronoparqunt'ayañapatakiwjaktayani.
31Ukuñjasajja,Cristonjaktatapatparläna:“janiw
infiernonjaytatäkänti,janirakiwjanchipasjanwalinak
uñjkänti”sasa.
32DiosawukaJesusarjaktayäna,taqiniwukatuqit
yatipxtanxa.
33UkhamastiDiosankupïxapanjach'araptatäsa,Awkix
QullanAjayunarsutapkatuqasa,ukwarxati,jichhax
uñjapkta,ist'apktauka.
34Davitaxjaniwalaxpacharmakhatkiti,janukastijupa
pachpawsäna:“TatituwTatituxaruxsäna:“Kupïxaxar
qunt'asim”sasa.
35Uñisirinakamarkayunakamsayt'ayañkama.
36Ukhamasti,taqiisraelitanakaxyatipxam,Diosax
Tatituru,Cristorch'akkatasipktaukaJesusaruwtukuyi.
37Ukist'asinstichuymanakapanch'uqt'asisawPedrompiru,
mayniapostolanakarussapxäna:—Jilatanaka,¿kuns
lurapxä?
38UkatPedroxjupanakarsäna:—Arrepentisipxam,sapa
mayniwJesucristonsutiparbautisasipxäta,juchanakamat
pampachatäpxañamataki,ukhamatQullanAjayun
churäwipkatuqapxäta—sasa.
39Ukaarsutaxjumanakatakisa,wawanakamatakis,taqi
jayankirinakatakis,khitinakarutixTatitDiosasax
jawsanipxaniukanakataki.
40Jupajjwaljaarunakampiwqhanañchäna,ewjjtʼarakïna:
“Janwalijaqenakatqhespiyapjjam”sasa.
41KhitinakatixDiosanarunakapkusisitkatuqapkäna
ukanakaxbautisasipxänwa,ukauruxniyakimsawaranqa
jaqinakawjupanakaruxyapxatapxäna.
42Jupanakastiapostolonakanyatichäwinakapansa,maynit
maynikamyanaptʼasiñansa,tʼantʼatʼantʼatʼantʼaphaytʼasa,
Diosarmayisiñatakischʼamachasipjjänwa.
43Ukatstiapostolanakaxwaljamuspharkañanaklurapxäna.
44Taqeiyawsirinakastimayacht'atäpxänwa,taqikunas
mäkiwutjäna.
45Ukxarustiyänakapsa,yänakapsaaljantapxäna,ukatsti
taqijaqiruwjaljapxäna,sapamayninmunataparjama.
46Jupanakastisapüruwtemplonmäamtarpuripxäna,utat
utat'ant'at'ant'at'ant'at'ant'at'ant'at'ant'amanq'apxirïna.
47Diosarjach'añchapxam,taqijaqinakankhuyapayasiñap
katuqapxam.UkatTatituxsapauruwiglesiaryapxatäna,
khitinakatixqhispiyatäpxañapäkänukanakaru.
3JAQTHAPI
1PedrompiJuanampisti,Diosarmayisiñhorasaruw
templormakhatapxäna,llätunkhorasa.
2Ukatstitaykapanpurakapatpachmäch'uqt'atjaqiruw
irpxaruwayapxäna,juparsapauruwTatitunutapunkupar
ikipxirïna,ukapunkuxSumauñnaqt'aniwsatayna,templor
mantirinakarlimosnamayiñataki.
3PedrompirJuanampirtemplormantañampïskiruñjasajja,
mälimosnamayïna.
4PedrostiJuanampchikajuparuñkatasawsäna:—
Uñtapjjam—sasa.
5Jupastijupanakaruxist'äna,jupanakatkunskatuqañ
suyt'asa.
6Pedrostisarakïnwa:—Janiwqullqimpiqurimpixutjkituti.
Ucampiskuntixnayaxutjkituukanakchurapxsma:Nazaret
markankirJesucristonsutipxarsartasim,sarnaqam—sasa.
7Kupiamparapatkatthapisinxa,ukspachawkayunakapasa,
kayuch'akhanakapasch'amanïxäna.
8Jupastijaltasawsayt'asïna,sarnaqäna,jupanakamp
chikawtemplormantäna.
9TaqejaqenakawjuparojjDiosarjachʼañchiruñjapjjäna.
10Jupanakastitemplonsumapunkunlimosnachurir
qunt'atätapyatipxäna.
11QullatäskänaukacojoxPedrompiruJuanampir
katxarusinxa,taqeniwSalomónsatäkisukachiqar
t'ijtxapxäna,walimuspharata.
12Pedroxukuñjasaxjaqinakaruxsänwa:—Israel
markankirinaka,¿kunatsaukuñjasaxmuspharapxta?Jan
ukax¿kunatsajumanakaxwalich'amampiwuñch'ukipxista,
jiwasanch'amasampijanukaxqullankankañampisaka
jaqirsarnaqayapkiristaukhama?
13Abrahaman,Isaacan,JacobunDiosapawnayra
awkinakasanDiosapaxa,JesusYuqaparuwjach'añchawayi.
Jumanakaxjuparkatuyapxtaxa,Pilatonnayraqatapanjupar
januñt'ayapxarakta,kunapachatixjupaxantutañamtaskäna
ukhaxa.
14UcampisjumanacajjQullanDiosaru,Aquiparquir
Diosarojjjaniyawsapctawa,mäjiwayirjaqerojjjumanacar
churatäñapwamunapjjta.
15Jakañchurirjilïriruwjiwayapxäna,Diosaxjiwatanak
taypitjaktayäna.ukatuqitnanakaxqhanañchirinakäpxtwa.
16Sutipaxsutipariyawsäwiplaykuwakajaqirux
ch'amañchi,juparuñjapkta,uñt'apktaukajaqiru.
17Jichhastijilatanaka,yattwajumanakaxjanyatkasinuk
lurapxtaxa,kunjamtïapnaqirinakaxlurapkänaukhama.
18UkampisDiosaxtaqiprofetanakapanlakaptuqiw
Cristont'aqhisiñapuñacht'ayäna,ukanakphuqhawayi.
19Jumanakaxarrepentisipxam,ukatkutt'anipxam,
juchanakamaxchhaqtayatäñapataki,kunapachatixTatitun
nayraqatapatsamarañpachanakaxpurinkani;
85

88. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
20JupajjJesucristoruwkhitani,jupajjnayrajjjumanakar
yatiyapkäyätawa.
21Diosaxakapachanqalltatpachtaqiqullan
profetanakapanlakaptuqiarsuwaykiukapachakamaw
alaxpachaxkatuqañapa.
22ChiqpachansaMoisesaxnayraawkinakaparuxsänwa:
“TatituDiosamastinayaruñtasitmäprofetajilat
kullakanakamatsartayapxätam.juparist'apxätataqikuntix
jupaxjumanakarsapkätamukanakxa.
23Ukaprofetarjanistʼkaniukajaqenakajja,jaqenaktaypit
tukjatäniwa.
24UqhamaracSamuelatqalltasa,qhepürutjutir
profetanacasti,taqeprofetanacajjacaurunacajjnayratpach
yatiyapjje.
25Jumanakaxprofetanakanwawanakapäpxtawa,Diosax
nayraawkinakasampiarust'äwinwawanakapäpxtawa,
Abrahamarsäna:“Wawanakamampixtaqiakauraqinkir
jaqinakawbendicitäpxani”sasa.
26NayraqataxjumanakaruwDiosaxJesusarYuqapar
jaktayasaxjumanakarbendiciñatakkhithatayna,sapa
maynirujanwaliluratanakapatjithiqtañapataki.
4JAQTHAPI
1Ukxarustisacerdotenakampi,temploncapitanapampi,
saduceonakampiwjupanakarjutapxäna.
2Jupanakajjjaqenakaryatichapjjataplaykojjwal
llakisipjjäna,Jesusanjiwatanaktaypitjaktanipjjatap
yatiyapjjäna.
3Jupanakastiamparanakapluqxatasinqhipürkamaw
katuntapxäna,jayp'üxänwa.
4Ukampisaruist'irinakatwaljaniwiyawsapxäna.uka
chachanakastiniyaphisqawaranqajaqinakäpxänwa.
5Qhipürusti,jilïrinaka,jilïrirpirinaka,kamachi
yatichirinaka.
6UkatstiAnasjilïrsacerdote,Caifása,Juan,Alejandro,
jilïrsacerdotenwilamasinakapasJerusalénmarkan
tantachasipxäna.
7Jupanakastitaypirsayt'ayasaxjiskt'asipxäna:—¿Kuna
ch'amampis,kunasutimpisukhamlurapxtaxa?
8UkxarustiPedroxQullanAjayunphuqt'atawjupanakar
säna:—Jumanakaxmarkaapnaqirinaka,Israelmarkan
jilïrinaka.
9Jichhürutejjjanchʼamanijaqerojjkunaaskinaktï
lurawaykiukatoqetyatjjatañäniukhajja,¿kunatsa
kʼumaräjje?
10Taqijumanaka,Israelmarkankirinakasyatipxam,
NazaretmarkankirJesucristonsutipxaru,khitirutix
ch'akkatapxtaxa,Diosaxjiwatanaktaypitjaktaykänauka
sutimpiwakajaqixjumanaknayraqatank'umarasayt'aski.
11Ukaqalaxjumanakanutaluririnakamatjanyäqat
qalawa,ukaqalaxesquinap'iqiruwtukuwayxi.
12Janirakiwmayninqhispiyasiñapaxutjkiti,janiwyaqha
sutixjaqinaktaypinchuratäkiti,ukasutimpiw
qhispiyasiñasaxa.
13PedrompiJuanampinjanajjsarirïpjjatapuñjasa,jan
yatiñanjaqenakäpjjatapamuyasajja,walmuspharapjjäna.
JupanakastiJesusampchikasarnaqatapyatipxarakïnwa.
14Qullatäskirjaqirjupanakampchikasayt'atäskiruñjasax
janiwkunssañjamäkänti.
15Jach'aTantachäwitmistxapxamsasawjupanakarsäna.
16Ukatsarakïnwa:—¿Kunsaakajaqinakarlurañäni?
Chiqpachansa,Jerusalénmarkanjakasirinakatakixmä
jach'amuspharkañluräwiwuñacht'ayasi.ukatjaniw
arsksnati.
17Ucampisjanjuk'ampjak'achasiñatakejja,ajjsarapjjañäni,
jichhatuksarojjjankhitirusukasutimpiparlapjjañapataki.
18Jupanakastijawsasinsapxarakïnwa:“Jesusansutipxa
janparlapxamti,janirakyatichapxamti”sasa.
19PedrompiJuanampistisapxarakïnwa:—Diosan
nayraqatapanjumanakarist'añatsipanjuk'ampist'añax
walikïskitijanichaukuñjapxam—sasa.
20Kuntïuñjapkta,istʼapktaukanakjjajaniwjan
parlañjamäkiti.
21Jupanakastijuk'ampajjsarayasisasti,janiwkuns
jikxatapkänti,kunjamsajupanakarmutuyapxaspa,uka
jaqinaklayku.
22Ukajaqejjpusitunkamaratjilanïnwa,juparuwqollañ
milagrouñachtʼayäna.
23Jupanakajjantutatäjjänaukhajja,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,jilïrinakampisapkäna ukanak
yatiyapjjänwa.
24Ukist'asinsti,mäamtampiwDiosarjach'atarsüna:—
Tatay,jumawalaxpacha,akapacha,quta,taqikunatixukan
utjkiukanaklurirDiosätaxa.
25¿KhititixDavidesclavomanlakapampixsäna:
“¿Kunatarakyaqhamarkankirinakaxinach'usat
amuyt'asipxäna?
26Akaoraqenreyinakapajjsaytʼasipjjäna,jilïrinakajj
Tatitucontra,Cristopcontrasaytʼasisawtantachasipjjäna.
27Chiqpachansa,Herodesampi,PoncioPilatompi,jan
judiöpkisampi, Israel markankirinakampiw
tantacht'asipxäna.
28Kuntixamparamampi,amtäwinakamampixnayratpach
lurañamtktauklurañamataki.
29Jichhasti,Tatay,uñjamajjsarañanakapa,ucat
servirinakamarojjjanajjsart'asaarunacamarsupjjam.
30Qullañatakixamparamluqxatam;uqhamaraqui
unañchanaka,muspharkañanakluratäñapataki,qullan
wawamansutiparu—sasa.
31Diosatmayisipkänaukkhasti,kawkhantï
tantachasipkänaukacheqajjkhathattʼasïnwa.taqiniw
QullanAjayumpiphuqantatäpxäna,janaxsarasawDiosan
aruparsupxäna.
32Iyawsirinakaxmäsapachuymanïpxänwa,mäsapa
almakïpxänwa.ucampisjupanacajjtaqecunanacanïpjjänwa.
33Apostolanakaxwalich'amampiwTatitJesusan
jaktatapatyatiyapxäna.
34Janirakiwkhitispisinjakasirinakasutjkänti,
oraqenakani,utanïpkiukanakasaljasipkäna,aljatyänakan
chanipapanipxarakïna.
35Ukatstiapostolonakankayunakapjak'aruw
qunt'ayapxäna,sapamayniruwkunatïmunaskiukarjam
churapxäna.
36Joseasti,apostolonakansutiparjamaxBernabé
sutinirakïnwa,ukasutixakhamsañmuni:“Chuymacht'ir
wawa),levita,Chipreuraqinkirïnwa.
37Uraqinïsajjaljasawqollqeapanipjjäna,ukatsti
apostolonakankayuparuwuchapjjarakïna.
86

89. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
5JAQTHAPI
1UcampisAnaníassatmächachajja,Safirawarmipampi
chikawmäoraqealjasipjjäna.
2Ukatstimächikatqullqitapt'asïna,warmipaxyatirakïnwa.
3Pedrostisänwa:—Ananías,¿kunatsaSupayax
chuymamaruxphuqt'ayi,QullanAjayumpik'arinak
parlañatakisa,uraqinmäjuk'aqullqipimañatakisa?
4Ukanutjaskakipanjja,¿janitjumankkäna?Aljatäxänauka
qhipatsti,¿janitjumapachpanch'amamanïkäna?¿Kunatsa
chuymamanukaarunakamuyt'ta?janiwjaqinakarux
k'arisktati,janukastiDiosaruwk'arintata.
5Ukaarunakist'asinstiAnaniasaxqunqurt'asisawajayup
jaytawayäna,taqiukanakist'irinakastiwalaxsarapxäna.
6Waynanakaxsartasisinxch'uqt'asisawimt'apxäna.
7Niyakimsahoranakqhipatsti,warmipaxjanyatkasaw
mantanïna.
8Pedrostijuparuxsänwa:—¿Ukauraqixukhamqullqit
aljapxtati?Jupastisarakïnwa:—Jïsa,waljalayku—sasa.
9Pedrostijuparuxsänwa:—¿Kunjämarakjumanakax
TatitunAjayuparyant'añatakmäamtarpuripxtaxa?uñjam,
chachamarimt'apkiukanakankayunakapaxpunkunkiwa,
ukatstiirpapxarakïtam—sasa.
10Ukatstiukawarmixjank'akiwkayunakapjak'ar
liwxatasïna,ukatstiwayntawaqunakaxmantasinjiwat
jikxatapxäna.
11Taqiiglesiankirinakasa,taqiukaarunakist'irinakasa,
walaxsarapxäna.
12Apostolanakanamparapampiwwaljaunañchanakampi,
muspharkañanakampijaqinaktaypinlurasïna.(Ukatsti
taqiniwSalomonanutapanmäamtarpuripxäna.
13Mayninakatxajaniwkhitisjupanakampchikachaskänti,
janukastijaqinakaxjach'ajach'atukupxäna.
14Tatituriyawsirinakaxjuk'ampiwTatituryapxatapxäna,
waljachachanaka,warminaka.
15Usutanakarojjcallenakarirpapjjäna,ikiñanakaru,sofá
patjjariktʼayapjjäna,ukhamatPedronchʼiwipajj
yaqhepanakarchʼamaktʼayañapataki.
16Jerusalénmarkajak'ankirmarkanakatstiwalja
jaqinakawusutjaqinakampi,janwaliajayunakampi
t'aqhisiyatjaqinakarirpapxäna.
17Ukxarustisacerdotenakanjilïripampi,taqijupampchik
saririnakampi,saduceonakantamapampiwsartasipxäna.
18Ukatstiapostolonakaramparanakapluqxatasincarcelar
jist'antapxäna.
19UcampisTatitunangelapawarumajjcarcelan
punkunakapjist'arasinirpanïna,sarakïnwa:
20Tantachasipxam,templonsayt'asipxam,taqiaka
jakañanarunakjaqinakaryatiyapxam.
21Ukist'asinsti,walialwattemploruwmantapxäna,
yatichañataki.Ucampisjilïrsacerdotempi,jupampchik
saririnakampi,TatitunTantachäwiparu,taqpach
israelitanakansenadoparujawsthapisincarcelar
khithapxäna,jupanakarapanipxañapataki.
22Ucampisjilïrinakajjpurinisincarcelanjanjikjjatapjjäna
ukhajja,kuttʼanisawyatiyapjjäna:
23Ukatsapxarakïnwa:“Chiqpachansa,carcelan
jist'antatawjikxatasipxta,uñjirinakastipunkunak
nayraqatansayt'atäsipkänwa.
24Ukist'asinsti,jilïrsacerdotempi,temploncapitanapampi,
sacerdotenakanjilïrinakapampi,kunatsaukhamjilxattaspa
ukxapächasipxäna.
25Ukxarustimayniwjutasinjupanakaryatiyäna:—
Carcelarjist'antapktaukajaqinakaxtemplonsayt'ataw
jaqinakaryatichasipki—sasa.
26Ucatsticapitanajjcapitanacampchikawsaräna,
jupanacarojjjannuwasiñampiwirpanipjjäna,jupanacajj
ajjsarapjjänwa,janqalampk'upjatapata.
27Ukxarusti,jupanakaruxJach'aTantachäwinayraqataruw
uchapxäna.
28Ukatsapxarakïnwa:—¿Janitnanakaxch'amampi
sapxsma,janukasutimpyatichapxañamataki?Jumanakax
Jerusalén markaruw yatichäwinakamampi
phuqhantapxtaxa,akajaqinwilapnanakarapaniñ
amtapxaraktaxa.
29Pedrompimayniapostolanakampistisapxarakïnwa:—
Jaqinakarist'añatsipansa,Diosarist'añasawa—sasa.
30NayraawkinakasanDiosapawJesusarjaktayäna,
juparuwjiwayapxta,mäquqarwarkt'apxarakta.
31Diosaxkupiamparapampiwjach'araptawayi,mäJilïr
Irpiriukhamarak Qhispiyiri,Israelmarkar
arrepentisiñapataki,juchanakapatpampachañataki.
32Nanacajjukaarunakjjajupanqhanañchiripäpjjtwa.
QullanAjayusaukhamarakiwa,Diosaxjuparist'irinakaruw
churi.
33Ukist'asinsti,jupanakarjiwayañatakiwamtapxäna.
34UkatstimäfariseoGamalielsatmäfariseowsayt'asïna,
jupaxkamachituqityatxatt'atänwa,taqijaqinaktaypinwali
uñt'atänwa.
35Jupanakarojjsarakïnwa:—Israelchachanaka,
amuyapjjam,kuntïukajaqenakatlurañamtktaukjja—sasa.
36JanïrakaurunakaxTeudaschachaxmäjaqitjach'a
jach'atukusawsartäna.Juparustiniyapusipatakjaqinakaw
mayachasipxäna. Jupar ist'irinakasti taqiniw
ch'iqintatäpxäna,tukjatäpxarakïnwa.
37UkajaqejjGalileankirJudaschachajjimpuestopagañ
urunakanwasartasïna,waljajaqenakaruwjupararknaqäna.
taqeniwjuparistʼapkänaukanakaschʼeqtʼatäpjjäna.
38Jichhastisapxsmawa:‘Akajaqinakatjithiqtapxam,
jupanakarapanukupxam,akaewxt'a,janukaxakalurawix
jaqitjutchixa,inamayaruwtukuni.
39UkampisDiosatjutchixa,janiwt'unjkasmati;Ukhamat
Diosampinuwasiñatakjikxatasipxäta—sasa.
40Jupanakastiiyawsapxänwa,apostolonakarjawsasin
jawq'jasinsti,Jesusansutipxajanparlapxamtisasaw
sapxäna.
41Jach'aTantachäwinnayraqatapatkusisisawsarxapxäna,
sutiplaykup'inqachatäpxañapataki.
42Sapauruwtemplonsa,sapautansa,Jesucristotuqit
yatichañsa,yatiyañsajaytxapxirïna.
6JAQTHAPI
1Ukaurunakanstidiscipulonakajjwaljanïpjjänwa,
griegonakajjhebreonakcontrawarnaqasipjjäna,viuda
warminakapajjsapauruserviñanjanuñjatäpjjataplayku.
2Ukatstitunkapayanjaqinakaxwaljadiscipulonakaruw
jawsthapipxäna,sapxarakïnwa:—Diosanarupat
apanukusinmanq'anakluqtañaxjaniwwalïkiti—sasa.
3Ukhamastijilatanaka,jumanaktaypitpaqallqsuma
yatiyirjaqinakuñt'apxam,QullanAjayumpi,yatiñampi
phuqt'ata,jupanakaruxakaluräwinakuñjiriwutt'ayapxsma.
4UkampisjiwasaxsapüruwDiosatmayisiñataki,Diosan
arunakapyatiyañatakisch'amachasiñäni.
87

90. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
5Ukaarunakstitaqijaqiruwkusisiyapxäna,ukatstiEsteban
chacharuwajllipxäna,jupastiiyawsäwimpiphuqt'ata,
QullanAjayumpiphuqt'ata,Felipe,Prócoro,Nicanor,
Timón,Parmenas,NicolássatAntioquíamarkankirDiosar
yupaychirjaqiruwajllipxäna.
6Jupanakastiapostolonakannayraqataparuchapxäna,
Diosatmayisxasaxamparanakapluqxatapxäna.
7UcatDiosanarupajjjiljjattäna;Jerusalénmarkan
discipulonakapajjwalpunjiljjattäna;mäjach'atama
sacerdotenakawiyawsäwirist'apxäna.
8Estebanaxiyawsäwimpi,ch'amampiphuqt'atawjaqinak
taypinjach'amuspharkañanakluräna.
9UkatstiyaqhepajjEstebanampchʼajjwasawsartasipjjäna,
ukasinagogajjLibertinonakansinagogasatawa.
10Jupanakajjjaniwyatiñkankañampi,ajaytoqetparlkäna
ukarsaykatañpuedipkänti.
11Ukatstijaqinakaruxjisk'achapxäna,jupanakasti
sapxänwa:—Ist'apxtwajuparMoisesaru,Diosarjanwali
arunakparlatapa—sasa.
12Ukxarustimarkachirinakaru,jilïrirpirinakaru,kamachi
yatichirinakarusch'allxtayapxäna,ukatstijupar
katuntapxäna,ukatstiJach'aTantachäwiruwirpapxäna.
13K'aritestigonakutt'ayapxam,jupanakaxsapxänwa:
“Akajaqixjaniwakaqullanchiqaru,kamachinakcontra
janwaliarunakparlañjaytkiti.
14Juparist'apxtwa:“NazaretmarkankirJesusaxakachiqar
t'unjañapawa,Moisesaxqhispiykistuukacostumbrenak
mayjt'ayarakiniwa”sasa.
15Jach'aTantachäwinqunt'atäpkänukanakaxtaqiniw
juparuñch'ukipxäna,mäangelanajanuparuñtataw
uñjapxäna.
7JAQTHAPI
1Ucatstijilïrsacerdotejjsänwa:—¿Ukanakajj
ukhamäpachati?
2Jupastisarakïnwa:—Jilatanaka,awkinaka,ist'apxam;
K'ajkirDiosaxAbrahamawkisaruwuñstäna,Mesopotamia
markanjanïrCaránmarkanjakkasaxa.
3Ukatstisarakïnwa:—Ukauraqimatmistum,wila
masinakamatmistum,kawkïroraqtixnayaxuñacht'aykäma
ukaru—sasa.
4CaldeouraqitmistusawCaránmarkanjakasïna,awkipax
jiwxänukkhaxakauraqiruwsarxäna,kawkïruraqitix
jumanakaxjakapktaukauraqiruwsarxäna.
5Ukanstijaniwkhitiherenciapsachurkänti,janirakiw
kayupuchañsachurkänti.
6Diosaxakhamsänwa:“Wawanakapaxyaqhamarkan
jakasipxañapataki;Ukatstipusipatakmara
esclavöpxañapataki,janwalinakachikt'asipxañapataki.
7Kawkïrmarkartixesclavotuñjatäpkaniukaruwnayax
taripä,ukaqhipatstiakachiqannayarluqtapxani.
8Jupasticircuncisiónarust'äwichuräna,Abrahamax
Isaacaruwyuritayna,llätunkuruncircuncisiónlurarakïna.
IsaacastiJacobchachanwawapänwa;Jacobustitunka
payanawkinacaruwyuritayna.
9NayraawkinakastienvidiasisawJoseyaruxEgiptomarkar
aljapxäna,ukampisDiosaxjupampchikäskänwa.
10Taqit'aqhisiñanakapatqhispiyäna,Egiptomarkan
Faraónreyinnayraqatapanxa,sumachuymampi,yatiñampi.
UcatstiEgiptomarkana,taqpachutaparugobernadoraruw
utt'ayäna.
11Egipto,Canaánoraqenakasat'aqhisiñawutjäna,nayra
awkinakajastijaniwmanq'añjikxatapkänti.
12JacobuxEgiptomarkantrigoutjatapist'asaxnayra
awkinakasarkhithäna.
13PayïrkutixJoseyaxjilanakaparuñt'ayatäxänwa.Josean
wilamasinakapastiFaraonaruwuñt'ayasïna.
14UkatstiJoseyaruwkhithäna,Jacobawkipar
jawsayañapataki,ukhamaraktaqpachwilamasinakapar
jawsayañapataki,tunkaphisqanjaqinakampi.
15UkatJacobuxEgiptomarkarsarasinjiwxäna,jupasa,
nayraawkinakasampi.
16Siquemmarkaruwapapjjäna,kawkïrsepulturarutï
AbrahamajjSiquemchachanawkipaEmorchachan
yoqanakapatmäqollqempialkänaukasepulturaruw
imapjjarakïna.
17KunapachatixDiosaxAbrahamarjuramentolurkänauka
pachajak'ankxänaukhaxa,Egiptomarkanxa,jaqinakax
walpunjilxattapxäna.
18Yaqhareyiwsartañapkama,jupajjjaniwJoseyar
uñtʼkänti.
19Juparakiwwilamasinakasarjanwalinaklurirïna,
awkinakasarjanwalinakachikt'asirakïna,ukhamatjisk'a
wawanakaparjaqunukupxañapataki,ukhamatjan
jakasipxañapataki.
20UkapachawMoisesaxyuritayna,walisuma
uñnaqt'anïnwa,awkipanutapanstikimsaphaxsiwmanq'äna.
21Jaqunukutaxänaukhaxa,Faraonanphuchapawjupar
irpxaruwayäna,ukatstipachpawawapatakiwmanq'ayäna.
22Moisesaxegipcionakantaqiyatiñkankañapat
yatxatt'atänwa,arunakapansa,luratanakapansawali
ch'amanïnwa.
23Pusitunkamaranïjjänaukhajja,israelitajilanakapar
visittʼañwachuymaparpurïna.
24Jupanakatmaynirjanwalit'aqhisiyatuñjasinsti,jupar
arxayäna,t'aqhisiyatjaqiruxmutuyäna,ukategipcio
jaqiruxnuwjarakïnwa.
25JilanakapajjkunjamsaDiosajjamparapampjupanakar
qhespiyaniukamuyapjjaspasasawamuyäna,ukampis
janiwamuyapkänti.
26QhipürustiJesusaxjupanakarch'axwasipkänukkhax
uñacht'ayasïna,ukatjupanakaruxmayampmayamp
sayt'ayañmunarakïna,akhamsasa:—Tatanaka,jumanakax
jilatkullakanakäpxtawa.¿kunatsajumanakaxmaynit
maynikamjanwalinaklurapxtaxa?
27Jaqimasiparjanwalilurirjaqisti,juparjaqunuqäna,
akhamsasa:—¿Khitirakjumaruxapnaqiriru,taripiriru
utt'aytamsti?
28¿Qharürutixegipciojaqirjiwayapktaukhama?
29Ukist'asastiMoisesaxjaltxataynawa,ukatMadián
uraqinyaqhamarkankirjaqënwa,ukanstipäyuqallwawaw
yurïna.
30Pusitunkamaraphuqhasxänaukhaxa,Sinaqullun
wasaranwaTatitunmäangelapawuñstäna,mänina
nakhantatmäch'uxñaquqataypin.
31Moisesaxukuñjasaxwalmuspharäna,ukuñjañ
jak'achasisinxa,Tatitunarupawjuparpurintäna.
32“NayaxnayraawkinakamanDiosapätwa,Abrahaman,
IsaacanDiosapätwa,JacobunDiosapätwa”sasa.Ucatsti
Moisesajjkhathattʼasïnwa,janiwuñjañsaajjsarkänti.
33Tatitustijuparuxsänwa:—Kayunakamatzapatonak
apsusim,kawkhantïsayt'atäktaukaxqullanuraqiwa—sasa.
88

91. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
34Nayaxuñjtwa,Egiptomarkanmarkajant'aqhisiñap
uñjarakta,jach'ajach'atukuñanakapist'araktwa,jupanakar
qhispiyiriwsaraqawaytxa.Jichhastijutam,Egiptomarkar
khitäma”sasa.
35UkaMoisesaruxjaniwmunapkänti,akhamsasa:
“¿Khitisjumaruxapnaqiriru,taripiriruutt'aytamsti?”
Diosaxch'uxñaquqanakanuñstkänaukaangelan
amparapampiwapnaqiritqhispiyiritkhithäna.
36UkatstipusitunkamarawEgiptouraqin,WilaLamar
qutan,wasaranmuspharkañanakuñacht'ayäna.
37AkaMoisesaxisraelitanakarsänwa:“TatituDiosamasti
nayampjamawjilanakamatmäprofetautt'ayapxätam.
juparuwist'apxäta”sasa.
38Jupawwasaraniglesiankkäna,Sinaqullunjupamp
parlkänaukaangelampi,nayraawkinakasampi.
39Nayraawkinakajastijaniwjuparist'añmunapkänti,jan
ukastijupanakatjithiqtapxäna,ukatstiEgiptomarkaruw
kutt'xapxäna.
40Aaronarsarakïnwa:“Diosanaklurapxita,nanak
nayraqatansarapxañapataki,Egiptouraqitirpsuwaykistu
ukaMoisesatxa,janiwyatipktikunajanwalt'äwisjupat
pasawayki”sasa.
41Ukaurunakanstimävacaqallulurapxäna,ukatsti
idoloruwsacrificioluqtapxäna,jupanakanamparapamp
luratanakapatkusisipxäna.
42UkatstiDiosaxjupanakaruxalaxpachankirejercitopar
yupaychañatakiwjaytawayäna.kunjämtixprofetanakan
libropanqillqatäkiukhama:“Israelanutapa,¿jiwayata
uywanakampsacrificionaksawasaranpusitunkamaranak
luqtapxita?”
43Jïsa,jumanakaxMoloccarpa,Remfandiosaman
warawarapapthapipxtaxa,ukauñnaqanakyupaychañataki.
44NayraawkinakajaxwasaranQhanañchañCarpa
utjayapxäna,kunjamtïjupaxsiskänukhamarjama,
Moisesarparlkasaxkunjämtixuñjkataynaukarjam
lurañapataki.
45UkaqhipatjutirnayraawkinakasastiJesusampchikaw
janjudiöpkisukanakarkatuntapxäna,jupanakaruxDiosax
nayraawkinakasannayraqatapanalisnukatayna,Davidan
urunakakama.
46JupanakastiDiosnayraqatankhuyapayasiñap
katuqapxäna,JacobunDiosatakixmäcarpajikxatañ
munapxäna.
47UcampisSalomonajjmäutalurayäna.
48Ukampisjach'ajach'ajaqixjaniwamparampilurat
templonakanjakkiti.kunjämtixprofetaxsiskiukhama.
49Alaxpachaxtronoxawa,akauraqistikayunakaxa,¿kuna
utasnayataklurapxäta?siwaTatitu:janukax¿kawkïris
samarañaxaxa?
50¿Janitamparajaxtaqiukanaklurki?
51Jumanakaxqalachuymaninaka,jancircuncidat
chuymanaka, jinchunaka, Qullan Ajayumpix
sayt'asipxapuniwa.
52¿Kawkïrprofetarusnayraawkinakamaxjanarknaqapki?
KhitinakatixAskiDiosanjutañapnayrayatiyapkän
ukanakaruwjiwayapxi.Jumanakaxjichhaxjupanakarux
aljantirinaka,jiwayirjaqinakäpxtawa.
53JupanakastiangelanakanmunañaparjamawLey
katoqapjje,ukampisjaniwphoqhapkiti.
54Ukist'asinsti,jupanakaruxchuymch'allxtayasipxäna,
ukatkisunakapampixJesusarch'allxtapxäna.
55JupastiQullanAjayunphuqt'ata,alaxpacharuñtasinxa,
Diosanjach'akankañapuñjäna,JesusarusDiosan
kupïxapansayt'atäskiruñjäna.
56Ukatsapxarakïnwa:—Alaxpachajist'aratuñjta,Jaqin
YuqaparusDiosankupïxapansayt'atäskiruñjta—sasa.
57Ukatstijach'atarnaqasipxäna,jinchunakapsa
jark'aqapxäna,ukatmäamtampiwJesusart'ijtxapxäna.
58Ukatstimarkatjaqunukusawqalampk'upjapxäna.
59UkatstiEstebanarqalampk'upjasawDiosarart'asipxäna:
—JesusTatit,ajayujarkatuqapxam—sasa.
60Ukatstiqunqurt'asisawjach'atart'asïna:—Tatay,jan
ukajucharjuchañchapxamti—sasa.Ukarsusinsti,
ikirïxänwa.
8JAQTHAPI
1UcatSaúlreyejjjiwañapiyawsascäna.Ucapachasti
Jerusalénmarkankiriglesiacontrawwalarknaqapjjäna.
TaqeniwJudea,Samariauraqinch'iqintatäpxäna,
apostolonakasjanukasti.
2DiosaryupaychirjaqinakastiEstebanarimt'añkamaw
irpapxäna,ukatstiwaljachapxäna.
3Saúlchachastiiglesiaruwt'unjäna,sapautaruwmantasin
chachawarminakarukatuntasincarcelarjist'antayäna.
4Ukatstich'iqintatäpkänukanakaxtaqichiqaruwDiosan
arunakapyatiyañataksarapxäna.
5UkatstiFelipexSamariamarkarsarasinCristotjupanakar
yatiyäna.
6JaqenakajjmäamtampiwFelipejjsiskänaukanak
istʼapjjäna.
7Q'añuajayunakaxjach'atjach'atarnaqasisaxwalja
jaqinakatmistunïna.
8Ukamarkanstiwalikusisiñawutjäna.
9Simónsutinimäjaqiwutjäna,jupastinayraxukamarkan
layqanaklurirïna,Samariamarkankirinakaruxlayqasiyäna.
10Jupanakaruxtaqiniwist'apxäna,jisk'atjach'ajaqikama,
sapxarakïnwa:“AkajaqixDiosanjach'ach'amapawa”sasa.
11Jupanakastijupanakaruxwaliaskituñjapxäna,walja
maranakawjupanakaruxlayqasiñanakluratayna.
12UcampisFelipejjDiosanReinopata,Jesucristonsutipat
yatiyatapariyawsapjjänaukhajja,chachanakaswarminakas
bautisasipjjäna.
13Simónpachparakiwiyawsäna,bautisasisinsti,Felipemp
chikawmuspharäna,kunamuspharkañanaktïlurkäna
ukanakuñjasa.
14JerusalénmarkankirapostolanakaxSamariamarkan
Diosanarunakapkatuqatapyatisinxa,Pedrompiru
Juanampiruwkhithapxäna.
15Jupanakastisaraqasinxa,QullanAjayun
katuqapxañapatakiwmayipxäna.
16(Jichhakamaxjaniwkhitirusjuchañchatäkänti,
jupanakakiwTatitJesusansutiparbautisasipxäna).
17UkatstijupanakaramparanakapluqxatasinQullanAjay
katuqapxäna.
18Simonaxapostolanakanamparanakapluqxatasinqullan
Ajayuxjupanakarchuratätapuñjäna.
19Ukatsarakïnwa:—Akach'amchurapxita,khitirutix
amparluqtkäukarQullanAjaykatuqañapataki—sasa.
20Pedrostijuparuxsänwa:—Qullqimaxjumampchikaw
tukusxi,Diosanchuräwipaxqullqimpialasispauk
amuyatamatxa—sasa.
89

92. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
21Jumajjjaniwkunalurañasutjktamti,janirakiwkuna
lurañasutjktamti,Diosnayraqatanchuymamajjjaniw
cheqapäkiti.
22Ukhamasti,janwaliluratanakamatarrepentisim,ukat
Diosatmayisim,inaschuymamanlup'iñampampachatächi
ukhaxa.
23Nayajjamuyasta,jumajjk'allk'uq'añuq'añumpi,ñanqha
lurañanchinuntatätamsa.
24Simonastisarakïnwa:—Tatiturmayipxamnayalayku,
janmaynisakaarunaknayarpuriñapataki—sasa.
25JupanakastiTatitunarunakapyatiyasa,Jerusalén
markaruwkutt'xapxäna,ukatSamariamarkankirwalja
ayllunakansumayatiyäwinakyatiyapxäna.
26TatitunangelapajjFeliperuwsäna:—Sartasim,aynach
toqerusarjjam,JerusalénmarkatGazamarkarsaraqaniuka
thaknamsarjjam.
27Ukatstisartasinsarxäna,Etiopíamarkankirmäjaqiruw
uñjäna,jupastiEtiopíamarkankirCandacereinan
p'iqinchiripawa,jupaxtaqiyänakapuñjirïnwa,Jerusalén
markaruwyupaychañatakjutäna.
28Kutt'anxäna,carropanqunt'atawIsaíasprofetaxliyt'äna.
29UkatstiAjayuxFeliperuxsänwa:—Jak'achasim,ukat
akacarrompimayachasim—sasa.
30Felipestijuparjak'achasisinIsaíasprofetanqillqatap
liyt'irist'asinakhamsänwa:—¿Kuntïliyt'ktaukamuyt'tati?
31Jupastisarakïnwa:—¿Kunjämaraknayasti,jankhitis
irpkistaspasti?UkatstiFelipexjupampchika
qunt'asiñapatakiwachikt'äna.
32Liyt'känaukaQellqatajjakhamsänwa:“Jupajjmä
ovejaruñtatawjiwayañatakirpapjjäna.kunjamtïmä
corderojjamuktʼkiukhama,jupajjjaniwlakapjistʼarkänti.
33Jupanjisk'achatäsaxtaripäwipaxapaqatäxänwa;
jakäwipaxakauraqitapaqatäxiwa.
34UcaeunucostiFeliperuwsäna:—Achikt'asipxsmawa,
¿khititsaprofetaxukparli?¿jupapachpata,janukaxyaqha
jaqitcha?
35UkatstiFelipexlakapjist'arasawukapachpaQillqatat
Jesusatyatiyäna.
36Thakkasaxmäumaruwpuripxäna,ukateunucoxsänwa:
—Uñtapxam,akaxumawutji.¿Kunasbautisasiñatak
jark'itu?
37Felipestisarakïnwa:—Jumatixtaqichuymamampi
iyawsätaxa,iyawsasmawa—sasa.Jupastisarakïnwa:—
NayaxiyawstwaJesucristoxDiosanYuqapätapxa—sasa.
38Ukatstiukacarroruxsayt'ayañapatakiwmayïna.ukatsti
bautisarakïnwa.
39Umataypitmistusinsti,TatitunAjayupawFeliperux
irpsuwayxäna,ukhamatukaeunucoxjanmayamp
uñjañapataki.
40UcampisFelipejjAzotosatcheqanwajikjjatasïna,
ukatstiCesareamarkarpuriñkamawtaqemarkanakan
yatiyäna.
9JAQTHAPI
1SaúlreyejjTatitundiscipulonakaparajjsarayasa,
jiwayañatakisa,jilïrsacerdotenukarsaräna.
2UkatstiDamascomarkarsinagoganakarcartanakmayïna,
ukhamatchachanakasjanukaxwarminakasuka
thakhinjamjikxatkanixa,Jerusalénmarkarkatuntat
apaniñapataki.
3JupajjsarkasajjDamascojakʼaruwpurinïna,mä
akatjamatwaalajjpachatmäqhanajjqhantʼäna.
4Uraqiruliwxatasinxa,mäaruist'äna:—Saulo,Saulo,
¿kunatsaarknaqapxista?
5Jupastisarakïnwa:—Tatay,¿khitïtasa?Tatitusti
sarakïnwa:—NayaxarknaqktaukaJesusätwa.
6Jupastikhathatt'asisawakhamsäna:—Tata,¿kunlurañsa
munta?Tatitustijuparuxsänwa:—Sartasim,markar
sarxam,ukatkuntixlurañamäkiukyatiyapxätam—sasa.
7Jupampchiksarirjaqinakaxjanarsuñjamaw
sayt'asipxäna,mäaruist'asa,ukampisjaniwkhitirus
uñjapkänti.
8Saúlreyejjakaoraqetsartjjäna.nayranakapjist'arasinsti
janiwkhitirusuñjkänti,janukastiamparatkatt'asisaw
Damascomarkarirpapxäna.
9Kimsauruwjanuñjkataynati,janirakiwmanq'kataynati,
janirakiwumkataynati.
10Damascomarkanjja,Ananiassatmädiscipulowutjäna.
Tatituxmäunañchäwinjuparuxsänwa:“Ananías”sasa.
Jupastisarakïnwa:—Tatay,nayajjakanktwa—sasa.
11Tatitustijuparuxsänwa:—Sartasim,chiqasatäkisuka
thaknamsaram,ukatJudasanutapanmäSaúlsutini,Tarso
markankirjaqitjiskt'am.
12MävisionanwaAnaníassutinimäjaqirmantaniruñji,
juparamparapampluqxatasinuñjañapataki.
13Ananiasastisarakïnwa:—Tatay,waljaniruwakajaqit
ist'ta,kunjämtixJerusalénmarkanqullanjaqinakamarjan
walinaklurkiukxa.
14Jupajjsacerdotenakanjilïrinakapatjja,sutim
aytasirinakarkatuntañatakiwchʼamanïski.
15UcampisTatitojjjuparojjsänwa:—Sarjjam,jupajj
nayatakejjmäajllitvasowa,janjudiöpkinacaru,reyinacaru,
israelitanacanayrakataquiwsutijapañataqui.
16Nayastijuparuñacht'ayarakïwa,kunjajach'a
t'aqhisiñanakassutixlaykuxt'aqhisiñapa.
17Ananiasastiutaparuwsarxäna.amparanakap
luqxatasinstisänwa:—Saúljilata,Tatitux,jutktauka
thakinuñstkistuukaJesusawnayarkhitanitu,jumar
uñjañamataki,QullanAjayumpiphuqt'atäñamataki—sasa.
18Ukspachawnayranakapatmäescamaruñtatjaquqanïna.
19Manq'akatuqasastich'amañcht'atäxänwa.Ukapachaw
SaúlreyejjDamascomarkanjakapkänauka
discipulonakampchikamäqawqhaurunakjakasïna.
20UkspachawsinagoganakanCristotyatiyäna,Diosan
Yuqapawa.
21Taqikhitinakatixjuparist'apkänukanakaxwal
muspharapxäna,sapxarakïnwa:¿JanitakaxJerusalén
markanukasutimpist'asirjaqinakart'unjäna,ukatuka
amtampiwakachiqarpurinipxäna,jilïrsacerdotenakar
katuntatirpañataki?
22UcampisSaúlreyejjjuk'ampiwch'amanïscäna,
Damascomarcanjakirjudionacarojjch'ajjwtayäna,jupajj
cheqpachCristötapuñacht'ayasa.
23Waljaurunakphuqhasxänaukaqhipatsti,judionakax
juparjiwayañatakiwamtapxäna.
24UkampisSaúlreyixjupanakansuyt'äwipyatirakïnwa.
UkatarumayarumawpunkunakuñjapxänaJesusar
jiwayañataki.
25UkatstidiscipulonakajjarumawJesusarirpapjjäna,mä
canastaruwperqajakʼarapaqtʼapjjäna.
26SaúlreyejjJerusalénmarkarpurinkänaukhajja,
discipulonakapampmayachasiñwayantʼäna,ukampis
90

93. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
taqeniwjuparajjsarapjjäna,janiwdiscipulopätap
creyipkänti.
27UkampisBernabeaxapostolanakanukarirpäna,ukatsti
kunjamsaTatiturthakinuñjäna,jupampparläna,Damasco
markanJesusansutipxaruxjanaxsarasawyatiyäna.
28JupanakampchikawJerusalénmarkarmantasa,
mistuñasa.
29JesusaxTatitJesusansutipxaruxjanaxsarasawparläna,
griegojaqinakampiwch'axwäna.
30JilatanakajjukyatisawCesareamarkarirpjjapjjäna,
Tarsomarkarkhitapjjarakïna.
31UkapachawiglesianakaxtaqpachJudea,Galilea,
Samariauraqinsamarañtukuyapxäna.Tatituraxsarañampi,
QullanAjayunchuymacht'äwipampisarnaqasaxwalpun
jilxattapxäna.
32Pedrojjtaqecheqanakarsaraskänaukhajja,Lidamarkan
jakasipkänaukasantojaqenakanukarsaraqanïna.
33UkanstiEneassatmäjaqiruwjikxatäna,jupaxllätunk
marawikiñanimantaskäna,parálisisusumpusuntatänwa.
34Pedrostijuparuxsänwa:—Eneas,Jesucristow
k'umarapttamxa.Ukatjankʼakiwsartäna.
35Lida,Sarónsatchiqanjakirinakaxtaqiniwjupar
uñjapxäna,ukatstiTatituruwkuttʼapxäna.
36Jopemarkanjja,Tabitasatmädiscipulowutjäna,uka
discipulojjDorcassatawa.
37Ukaurunakanxa,ukawarmixusuntasinjiwxäna,
jariqt'asisinsti,mäaltusutaruwikiyapxäna.
38LidamarkaxJopemarkajak'ankxänwa,
discipulonakapastiPedronukankatapist'asinxa,päjaqiruw
juparkhithapxäna,jupanakarjanqhipt'añapataki.
39UkatstiPedroxjupanakampchikawsartasïna.
KunapachatixJesusarpurinkänaukkhasti,utapataruw
irpanipxäna,taqiijmawarminakastijacht'asisawjupan
jak'apansayt'asipxäna,Dorcaschachaxjupanakamp
chikäskänaukaisi,isinakuñacht'ayasa.
40UcampisPedrojjtaqeniruwmistüna,qonqort'asisaw
Diosatmayisïna.ucatstijanchiparkutt'ayasajjsänwa:—
Tabita,sartam—sasa.Ukatstinayranakapjist'arasïna,
Pedroruñjasasti,qunt'asïna.
41UkatstiJesusaxamparapluqxatäna,ukatstiqullan
jaqinakampiru,ijmawarminakarujawst'asaxjakkirjaqiruw
uñt'ayäna.
42JupajjJopemarkpachanuñtʼatäjjänwa.waljaniwTatitur
iyawsapxäna.
43JesusastiwaljaurunakawJopemarkanqheparäna,mä
Simónsatqʼochulurirjaqempchika.
10JAQTHAPI
1Cesareamarkanjja,Corneliosatmäjaqewutjäna,jupasti
italianosatgruponcapitanapänwa.
2JupajjDiosaryupaychirjaqënwa,utapampchikaDiosar
ajjsarirïnwa,jaqenakarojjwaljalimosnachurirïnwa,
Diosarussapakutiwmayisïna.
3Niyallätunkhorasaruwmävisionanuñjäna,Diosanmä
angelapawjuparjakʼachasisinjuparsäna:“Cornelio”sasa.
4Juparuñkatasinstiajjsarasawsäna:—Tatay,¿kunas
ukajja?Jupastisarakïnwa:—Oracionanakamasa,
limosnanakamasaDiosnayraqatanamtañatakiwjuti—sasa.
5JichhastiJopemarkarmäjaqirkhithapxam,mäSimón
ukarjawst'apxam,jupaxPedrosatawa.
6JupastiSimónsatq'añulurirjaqimpiwqurpachasi,utapax
qutathiyankiwa.
7Corneliompiparlirangelajjsarjjänaukhajja,utapanpä
yanapirinakaparuwjawsäna,juparsuytʼirmäsoldadoru.
8TaqiukanakyatiyasaxJopemarkaruwkhithäna.
9Qhepürojjsarkasajjmarkarjakʼachasipkänaukhajja,niya
sojjtajaypʼuhorasaruwPedrojjutapatjjarmakhatasïna.
10Manq'añmunasawJesusaxwalimanq'atawtjatäna,
ukampiswakicht'asipkänukkhasti,mäjuk'allakt'ataw
uñjasïna.
11Ukatstialaxpachajist'aratuñjäna,mäjach'alaphiruñtat
pusiesquinanakapart'ant'atmävasosaraqiruñjäna.
12Ukanstipusikayunianimalanaka,sallqaanimalanaka,
jamach'inaka,alaxpachankirjamach'inaka.
13Ucatstimäaruwist'asïna:—Sartim,Pedro!jiwayaña,
ukatstimanq’aña.
14Pedrostisänwa:—Tatay,janiwukhamäkiti.Janipuniw
kunaq'añunaksa,q'añunaksamanq'kti.
15Ucaarustimayampmayampparläna:—Diosajj
q'omachaquiucajja,janq'añusamti—sasa.
16Kimsakutiwukhamlurasïna,ukavasostiwasitatwa
alaxpacharaptatäxäna.
17KunapachatixPedroxukaunañchäwixkunsañsmuni
ukpächaskänaukhaxa,Corneliotkhitanirjaqinakax
Simonanutapatjiskt'asipxäna,ukatstipunkunayraqatan
sayt'asipxäna.
18Ukxarustijawsapxäna,PedrosutiniSimonaxukan
qurpachatäpachati?
19Pedroxukaunañchäwitlup'iskipanxa,Ajayuxjuparux
sänwa:—Kimsajaqiwthaqhapxtam—sasa.
20Ukhamasti,sartasim,saraqam,jupanakampchikajan
pächasissarañamawa,nayawjupanakarkhitanta—sasa.
21UkatstiPedroxCorneliotkhithatäpkänaukajaqinakan
ukarsaräna.—Uñtapxam,nayaxkhitirutixjumanakax
thaqhapktaukakïtwa,¿kunatsajumanakaxjutapxta?
22Jupanakastisapxarakïnwa:—Corneliocapitanarux
chiqaparuñjirjaqi,Diosaraxsart'irjaqi,taqijudionak
taypinsumauñt'atjaqi,Diosaxmäqullanangeltuqiw
iwxt'äna,utaparjawst'añamataki,ist'añamatakijuman
arunakapa.
23Ucatstijupanacarojjutarjawsasawqorpachayäna.
QhipürustiPedroxjupanakampchikawsarxäna,Jope
markatmäqawqhajilatanakawjupampchiksarapxäna.
24QhipürustiCesareamarkaruwmantapxäna.Corneliox
jupanakarsuyt'äna,wilamasinakaparu,jak'amasinakapar
jawst'arakïna.
25Pedrojjmantaskänaukhajja,Corneliojjjupampjikisisajj
kayunakapjakʼaruwqontʼasisinyupaychäna.
26UcampisPedrojjjuparirpäna,sarakïnwa:—Sartam;
Nayapachpasmächachätwa.
27Jupampparltʼaskänaukhajja,mantasinjja,walja
jaqenakaruwtantachtʼasipjjäna.
28Jesusastijupanakaruxsänwa:—Jumanakaxyatipxtawa,
mäjudíojaqinmaynimpchikt'atäñapa,janukaxyaqha
markankirjaqimpchikt'atäñasa.UcampisDiosawnayarojj
uñacht'ayitu,janiwkhitirusq'añu,janq'añusañajäkiti—
sasa.
29Nayastikhitanitäkituukhakiwjumanakanukarjutta,
¿kunaamtampisnayarjawst'apxista?
30Corneliostisarakïnwa:—Pusiurunayrawjichhürkamax
ayunaskayäta.llätunkhorasaruwutajanmayisiyäta,ukatsti
91

94. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
mäjaqiwk'ajkirisimpisthapt'atanayannayraqatajan
sayt'atäskäna.
31Ukatsarakïnwa:—Cornelio,mayisïwimaxist'atawa,
limosnachuratamastiDiosnayraqatanamtatäxiwa—sasa.
32UkhamastiJopemarkarkhithapxam,Simónukar
jawst'apxam,jupastiPedrosatarakiwa.jupastiquta
thiyankirSimonanutapanikintatawa,jupaxñik'ut
khuchhuqirjaqinutapanwa,jupawjutkaniukkhaxjumamp
parlt'ani.
33Ukspachawnayajjjumarukarkhitanta.Jumastiwali
sumlurtaxa,jutätamxa—sasa.JichhastitaqiniwDiosan
nayraqatapanjutapxta,taqikuntixDiosaxsisktamuk
ist'añataki.
34UkatPedroxlakapjist'arasinsäna:—Chiqpachansa
nayaxamuyastaDiosaxjaniwkhitirusyäqkiti.
35Ucampistaqemarkanjja,khititejjjuparajjsarki,
cheqaparsarnaqkiukajja,jupampistʼatawa.
36DiosaxisraelitanakaruxJesucristotuqisumankañ
yatiyasawapayanitayna.
37Nayajjsapjjsmawa,jumanakajjyatipjjtawa,ukaarojj
Judeamarkpachanyatiyaskäna,Galileatqalltasinjja,
Juananbautisatäpkänaukaqhepatjja.
38DiosaxNazaretmarkankirJesusarQullanAjayumpi,
ch'amampijawillt'äna.Diosaxjupampïskänwa.
39Judionakanuraqipansa,Jerusalénmarkansataqikuntix
jupaxlurkänukanakxananakaxyatipxtwa.Juparusti
jiwayasawmäquqarwarkt'apxäna.
40Diosaxkimsïruruwjaktayäna,ukatstiqhan
uñacht'ayäna.
41Janiwtaqejaqenakaryatiykiti,janukastiDiosannayra
ajllittestigonakaparuwuñtʼayapjjta,jupanakajjjiwatanak
taypitjaktkänaukaqhepatjupampchikawmanqʼasipjjta,
umapjjarakta.
42Jupajjjaqenakaryatiyapjjañajataki,Diosajjjakirinakata,
jiwatanakan Juezipäñapatak uttʼayatätap
qhanañchapjjañajatakiwewjjtʼapjjetäna.
43Taqiprofetanakaxjupatyatiyapxam,khititixjupar
iyawskiukaxsutiptuqiwjuchanakapatpampachatäni.
44Pedroxukaarunakparlkasaxa,QullanAjayuxtaqi
khitinakatixukaaruist'apkänukanakaruwpurintäna.
45Circuncidatäpkänaukanakasti,Pedrompchika
jutapkänaukanakajjwalmuspharapjjäna,janjudiöpki
ukanakarojjQullanAjayunchuräwipwarantataplayku.
46Jupanakajjyaqhaarunakparliristʼapjjänwa,Diosar
jachʼañchapjjarakïna.UcatstiPedrojjsänwa:
47¿Khitisumajark'aspa,jiwasaruñtasitQullanAjayun
katuqirjaqinakarjanbautisasipxañapataki?
48UkatstiTatitunsutiparbautisasipxañapatakiwmayïna.
Ukatxamäqawqhaurunakqhiparañapatakiwmayipxäna.
11JAQTHAPI
1Judeankirapostolanakampijilatanakampisti,jan
judiöpkisukanakanDiosanarunakapkatoqapjjatap
istʼapjjäna.
2PedrostiJerusalénmarkarpurinkänaukhajja,
circuncidatäpkänaukanakajjjupampiwchʼajjwapjjäna.
3Jumastisarakïnwa:—Jancircuncidatäpkiukajaqenakan
ukarmantäna,jupanakampchikawmanqʼasirïta—sasa.
4UcampisPedrojjqalltatpachukatoqetyatjjatasaw
jupanakarqhanañchäna.
5Jopemarkanmayisiskäyätwa,mävisionanuñjta:“Mä
jach'alaphiruñtatmävasoalaxpachatpusiesquinat
saraqaniski.ukatstinayaruwpurinitu.
6Nayajjnayranakajchʼoqtʼasajja,pusikayunianimalanak
uñjta,sallqaanimalanaka,jamachʼinaka,alajjpachankir
jamachʼinaka.
7Mäaruist'ta,nayarojjakhamsituwa:“Pedro,sartam;
jiwayañaukatstimanq’aña.
8Ucampisnayajjsista:‘Janiwukhamäquiti,Tatay,janiw
kunaq'añussa,q'añusalakajarojjmantawaykiti’sasa.
9Ucampisalajjpachatmayampist'itu:“Diosajj
q'omachquituucajja,janq'añusamti”sasa.
10Kimsakutiwukhamlurasïna,taqiniwalaxpachar
kutt'ayatäpxäna.
11UkspachawkimsachachanakaxCesareamarkatnayan
ukarkhithatäpkänaukautarpurinipxäna.
12UcampisAjayuwnayarojjjupanakampchiksarañ
mayïna,janpächasisa.Ukasuxtajilatanakaxnayamp
chikawsarapxäna,ukatstiukajaqinutaparmantapxta.
13UkatstiJesusaxutapanmäangelaruñjatap
uñacht'ayapxitu,ukaangelastisayt'atäskäna,juparsäna:—
Jopemarkarjaqinakkhitam,Simónukarjawsayapxam,
Pedrosutini.
14Qhitisarunakyatiyätam,ukhamatjumasa,taqpach
utamasaqhispiyatäpxäta—sasa.
15Nayajjparlañqalltkayätaukhajja,QullanAjayuw
jupanakjjarojjpurïna,kunjamtïqalltannanakajjjutkäna
ukhama.
16Tatitunarunakapatamtasiyätwa,kunjämtixjupax
siskäna:“ChiqpachansaJuanaxumampiwbautisasi”sasa.
ukampisQullanAjayunbautisatäpxätawa.
17DiosaxJesucristoTatituriyawsirinakjamchurkistu
ukhama.¿kunasnayajjDiosarsaykatañataki?
18Ukist'asinsti,amukt'asawDiosarjach'añchapxäna:—
UkhamastiDiosaxjanjudiöpkiukanakarus
arrepentisipxañapatakixjakañchuraraki—sasa.
19Estebananarknaqatapatch'iqintatäpkänukanakax
Fenice,Chipre,Antioquíauksaruwsarapxäna.
20JupanakatyaqhepajjChipre,Cirenemarkankir
jaqenakänwa,jupanakajjAntioquíamarkarpurisajjgriego
jaqenakaruwTatitJesusatyatiyapjjäna.
21Tatitunamparapaxjupanakampchikäskänwa,walja
jaqinakawiyawsapxäna,ukatstiTatituruwkutt'apxäna.
22UkatstiJerusalénmarkankiriglesiankirinakaxukatuqit
yatiyapxäna,ukatBernabearkhithapxänaAntioquíamarkar
sarañapataki.
23JupastiDiosankhuyapayasiñapuñjasaxwalkusisïna,
taqiniruwch'amañcht'äna,taqichuymaTatitur
mayachasipxañapataki.
24Jupastisumajaqïnwa,QullanAjayumpi,iyawsäwimpi
phuqt'ata.
25UkatstiBernabeaxTarsomarkaruwsaräna,Saúlreyir
thaqirsarañataki.
26Juparjikxatasaxa,Antioquíamarkaruwirpäna.Ucatsti
mämarawiglesiamptantachasipjjäna,waljajaqenakaruw
yatichapjjäna.UkatdiscipulonakaparojjAntioquía
markanwanayraqatcristianosasinsutichapjjäna.
27UkaurunakanstiprofetanakawJerusalénmarkat
Antioquíamarkarpurinipxäna.
28Jupanakatmaynïriwsayt'asïna,Agabosutini,jupasti
Espiritutuqiwtaqiakapachanjanwalt'äwixutjanisasaw
qhanañchäna.
92

95. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
29DiscipulonakajjsapamayniwJudeankirjilat
kullakanakaryanaptʼaapayaniñamtapjjäna.
30Jupanakastiukhamlurapxäna,Bernabé,Saúlchachan
amparapampiwjilïrinakarapayapxäna.
12JAQTHAPI
1NiyaHerodesreyejjiglesiankiryaqhepjaqenakar
llakisiyañatakiwamparanakapluqtäna.
2UkatstiJuananSantiagojilaparuwespadampijiwayäna.
3Judionakankusisitapuñjasajja,Pedrorirpjjarakïnwa.
(Ukapachawjanlevadurantʼantʼamanqʼañurunakax
utjäna).
4Juparkatuntasinsti,carcelarjist'antasinstipusipusit'aqa
soldadonakaruwkatuyäna,juparuñjañapataki.Semana
Santaqhipatjaqinakaruñstayañamtapxäna.
5Pedrosticarcelanjist'antatänwa,ukampis
iglesiankirinakaxDiosaruwjupalaykujanjaytjasis
mayisipxäna.
6Herodesajjjuparirpañmunkänaukhajja,Pedrojjpä
soldadonaktaypinikiskäna,päcadenampichint'ata.
7Tatitunangelapawjuparpurintäna,mäqhanawcarcelan
qhant'äna,Pedroruxladoparjawq'jasawsartayäna,akham
sasa:—Jank'aksartam—sasa.Ukatcadenanakapax
amparanakapatjaquqanïna.
8Angelastijuparuxsänwa:—Ch'ukumuchasim,ukat
sandaliasuchasim—sasa.Ukatukhamarakiwluräna.
Jupastisarakïnwa:—Isimmuyuntasinnayararkta—sasa.
9Ukatstimistusawjupararktäna.ucatjaniwyatipcänti
angelanluratapajjcheqäskatapjja;ukampismävision
uñjatapamuyasïna.
10Nayrïrguardiánukatpayïrguardarpachpasxapxäna
ukhaxa,hierrotluratpunkuruwpuripxäna,ukapunkux
markarsarañapawa.Jupanakastijupanmunatapatjist'aräna,
ukatstimäcalletuqiwsarapxäna.Ukspachawangelaxjupat
sarxäna.
11Pedroxamuyt'asinxsänwa:—Jichhaxchiqpachapuniw
yatxa,Tatituxangelaparuwkhitanitu,Herodesanamparapat
qhispiyitu,judionakantaqikuntixsuyapkänukanakat
qhispiyitu—sasa.
12Ukamuyt'asinsti,MarcossutiniJuanantaykapaMarian
utaparuwpurïna.ukanxwaljanipuniwmayisiñatak
tantachasipxäna.
13Pedrojjpunkullawintkänaukhajja,Rodasatmä
tawaqowistʼirjutäna.
14Pedronarupyatisinsti,janiwkusisiñatpunkujist'arkänti,
janukastit'ijt'asawmantasinkunjämtixPedroxpunku
nayraqatansayt'atäskänaukyatiyäna.
15Jupanakastisapxarakïnwa:—Jumajjloqtatätawa—sasa.
Ukampisukhamakïskapuniwasasawsapakuti
qhanañchäna.Jupanakastisapxarakïnwa:—Jupan
angelapawa—sasa.
16Pedrostiliqt'askakïnwa,punkujist'arasinjuparuñjasax
walmuspharapxäna.
17Ucampisjupajjamparapampiwamparapamp
amuktʼayasajjkunjämtejjTatitojjcarcelatirpsuwaypacha
ucjjayatiyäna.Jupastisarakïnwa:—Saram,Santiagoru,
jilatanakaru,akanakuñacht'ayapxam—sasa.Ukatsti
sarxasaxyaqhachiqaruwsarxäna.
18Urujayp'usti,soldadonaktaypinxjaniwmäjuk'a
ch'axwañasutjkänti,kunajanwalt'äwisPedrorpasäna.
19Herodesastijuparthaqt'asinjanjikxatkasaxa,
uñjirinakaruwjiskt'äna,ukatstijiwayapxamsasawsäna.
JudeamarkatCesareamarkarsarasinstiukanwaqhiparäna.
20HerodesastiTiro,Sidónmarkankirinakaruxwalpun
chuymch'allxtayäna,ukampisjupanakaxmäamtampiw
juparjak'achasipxäna,ukatBlastoreyinutauñjiriparmä
amigoptukuyasaxsumankañmunapxäna.kunatix
markapaxreyinmarkapampiwmanq'antatäna.
21MäurustiHerodesaxreyinisimpisthapt'atawtronopar
qunt'asisinjupanakararst'äna.
22Jaqinakastijach'atart'asipxäna:—Diosanarupawa,
janiwjaqinarupakiti—sasa.
23UkspachawTatitunangelapaxjuparjawq'jäna,Diosar
janjach'añchataplayku.
24UkampisDiosanarunakapaxjuk'ampiwjilxattawayi.
25BernabeampiSaúlchachampixJerusalénmarkat
kutt'anxapxäna,ukatstiMarcossutiniJuanampiirpapxäna.
13JAQTHAPI
1 Antioquíankir iglesianjja, profetanakampi
yatichirinakampiwutjäna.Bernabé,Simeón,Nígersatäkis
uka,CirenemarkankirLucio,Manaén,Herodesmarka
apnaqirimpi,Saúlsatchachampi.
2JupanakastiTatiturluqtasipkäna,ayunapkänaukhajja,
QullanAjayuxsänwa:“Bernábeampiru,Saúlampiru,
nayarujawst'atajataki”sasa.
3Jupanakastiayunasisa,Diosarmayisisa,amparanakap
luqxatasinxa,khithapxäna.
4JupanakastiQullanAjayunkhitasinxa,Seleucia
markaruwsarxapxäna.UcatstiChipremarkaruwbarcot
sarapjjäna.
5Salamismarkarpurisinsti,judionakansinagoganakapan
Diosanarunakapyatiyapxäna.
6IslataypitPafosmarkarsarasinsti,mälayqajaqiruw
jikxatapxäna,k'ariprofeta,mäjudío,Barjesúsutini.
7UkamarkaapnaqiriSergioPablo,waliamuyt'asirjaqimp
chikawutjäna.JupastiBernabeampiru,Saúlchachampir
jawsäna,Diosanarunakapist'añmunarakïna.
8UcampisElimaslayqirjaqiwjupanakaruxsaykatasïna,
jupariyawsäwitjithiqtañmunasa.
9UkxarustiSaúlreyixqullanAjayunphuqt'atawjupar
uñch'ukisïna.
10Ukatsarakïnwa:—Taqek'arichuymampi,janwali
lurañanakampiphuqt'ata,Supayanwawa,taqichiqapar
uñjañanuñisiri,¿janitTatitunchiqathakinakapmayjt'ayañ
jaytkäta?
11Jichhasti,Tatitunamparapaxjumaruwpuri,jumasti
juykhüxätawa,mäjuk'apachakiwIntixjanuñjkätati.
Ukspachawmäch'amaka,ch'amakasjuparpurïna;ukatsti
amparatkatthapisiñatakmäqawqhanakthaqhirsaräna.
12Ukuñjasasti,ukajilïrirpirixTatitunyatichäwipuñjasax
walmuspharasiniyawsäna.
13PablompijupampchiksarkasastiPafosmarkat
mistusawPamfiliamarkanPérgamarkarpuripxäna.
14PérgamarkatsarxasaxPisidiamarkanAntioquía
markaruwpuripxäna,ukatsábadourunsinagogaruw
mantapxäna,ukatstiqunt'asipxäna.
15Leyliyt'asinprofetanakliyt'añtukuyatatsti,sinagogan
jilïrinakapaxjupanakarkhithapxäna:“Jilatanaka,
jumanakatixjaqinakarewjjt'añarunakutjapxätamxa,
sapxarakim”sasa.
93

96. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
16UkatPabloxsayt'asisinamparapampiwsäna:—Israel
markankirinaka,Diosaraxsart'irinaka,ist'apxam—sasa.
17AkaIsraelmarkanDiosapawnayraawkinakasarajllïna,
Egiptomarkanjanuñt'atjaqinakjamjakasipkänukkhaxa,
jach'aamparapampiwukamarkatirpsuwayäna.
18Niyapusitunkamarawwasaransarnaqäna.
19Canaánuraqinpaqallqumarkanakart'unjasasti,
jupanakanuraqinakaplakirïna.
20Ukaqhipatstiniyapusipatakphisqatunkamaranakaw
jupanakaruxtaripirinakchuräna,Samuelprofetakama.
21Ukaqhipatstimäreymayipxäna,ukatDiosaxCis
chachanSaúlyuqapa,Benjamíntribunkirjaqiruwpusi
tunkamarachuräna.
22Juparapanukusinsti,Davidaruwjupanakanreyipat
utt'ayäna.Juparustijuparuwqhanañchäna:“Jeséchachan
Davidyuqaparuwjikxatta,jupastinayapachpawtaqi
munañaxphuqani”sasa.
23Ukajaqenwawanakapatjja,Diosajjarsutaparjamaw
IsraelmarkarmäQhespiyiriJesusarjaktayäna.
24KunapachatixJuanaxjanïrjutkasaxtaqiisraelitanakar
arrepentisiñatakbautisasiñyatiyäna.
25Juanajjkuntïlurañmunkänaukphoqaskänaukhajja,
akhamsasawsäna:“¿Khitirïkiristsajumanakajj
amuyapjjta?”Nayajjjaniwjupajjäkti.Ucampisnaya
qhepürojjmayniwjutaski,jupanzapatonakapjan
antutañajataki.
26Jilatanaka,Abrahamanwawanakapa,khitinakatix
jumanaktaypinDiosaraxsarapkiukanakaxjumanakaruw
akaqhispiyasiñaruapayanipxsma.
27Jerusalénmarkanjakirinakasa,jilïrinakapasa,juparjan
uñt'apxataplayku,profetanakanarunakapsa,sapasábado
urunliyt'atäkiukaarunaksa,juparjuchañchasax
phuqapxiwa.
28Jupanakastijanisjuparjiwayañatakutjkchïnjja,Pilator
jiwayatäñapatakiwachiktʼasipjjäna.
29Taqekuntïjupatqellqaskänaukphoqhasajja,qoqat
apaqasawmäsepulturarikipjjäna.
30UkampisDiosaxjiwatanaktaypitjaktayäna.
31WaljaurunakawGalileatJerusalénmarkarjupampchik
sarapkänaukanakaruñjäna,jupanakajjjaqenakan
qhanañchirinakapäpjjänwa.
32Kunatixnayraawkinakararsutäkiukaarunak
yatiyapxsma.
33Diosajjukapachparakiwjiwasanakarwawanakapar
phoqawayi,Jesusarjaktayasa.kunjämtixpayïrSalmo
qillqatanqillqatäkiukhama:“JumawNayanWawajätaxa,
jichhüruwnayaxyurïsma”sasa.
34Jiwatanaktaypitjaktayäna,jichhajjjaniwjukʼampjan
walirkuttʼjjaniti,jupajjakhamsänwa:“Davitan
khuyapayasiñapchurapjjäma”sasa.
35UkatwaJesusaxyaqhasalmoqillqatansaraki:“Janiw
QullanDiosamaruxjanwalinakuñjañapatakjaytkätati”
sasa.
36DavidaxDiosanmunañaparjampachpawawanakapar
luqtasaxikisxänwa,ukatstiawkinakapanjak'apan
ikintatäxänwa.
37UcampisDiosajjjaktayänaucampisjaniwjanwalinak
uñjcänti.
38Jilatanaka,yatipxam,akajaqituqijuchanakamat
pampachatäñyatiyapxatama.
39Jupatuqiwtaqiiyawsirinakaxtaqikunanaskituñjatäpxi,
Moisesankamachiparjamaxjaniwchiqaparuñjatäpkasmati.
40Ukhamastiamuyasipxam,profetanakanarsutaparjamax
jumanakarjanjutapxañapataki.
41Uñtapxam,jumanakaxjisk'achasirinaka,muspharapxam,
jiwarapxam,jumanakanurunakamapanmäluräwiluraskta,
ukalurawixjumanakaxjaniwiyawsapkätati,mäjaqis
jumanakaryatiyapxätamukhasa.
42Judionakaxsinagogatmistxapxänaukhaxa,jan
judiöpkisukaarunakjupanakaryatiyatäñapatakiw
achikt'asipxäna.
43Tamaxt'unjatäxänaukhaxa,waljajudionakasa,
yupaychäwirjutirinakasaPablompiru,Bernabeampiru
arktapxäna.
44Qhepürojjsábadourunjja,niyamarkpachawDiosan
arunakapistʼañataktantachasipjjäna.
45Ucampisjudionakajjwaljajaqenakaruñjasajja,
envidiasisawPablojjsiskänaukanakcontraparlapjjäna.
46UkatPablompiBernabeampixjanaxsarasawsapxäna:
—Diosanarupaxnayraqatjumanakaryatiyañaxwakisïnwa,
ukampisjumanakatapanukupxtaxa,wiñayjakañkatuqañax
janisaskïkaspaukhamamuyasipxtaxa,janjudiöpkis
ukanakaruwkutt'apxta—sasa.
47Tatitojjakhamsasawsapjjetu:“Nayajjjanjudiöpki
ukanakanmäqhanapäñamatakiwuttʼaysma,ukhamataka
oraqtukuykamqhespiyatäñamataki”sasa.
48Ukist'asinsti,janjudiöpkisukanakaxkusisipxänwa,
Tatitunaruparuwjach'añchapxäna.
49Tatitunarunakapaxtaqichiqanwayatiyasïna.
50UkampisjudionakaxDiosaryupaychirjach'añchat
warminakaru,markanjilïrinakaparuwch'allxtayapxäna,
PablompirBernabeampirarknaqapxäna,ukatstimarkapat
jaqunukupxäna.
51Ucampiskayunakapanlaq'apch'allt'asisawIconio
markarpuripxäna.
52Yatiqirinakapastikusisiñampi,QullanAjayumpi
phuqt'ata.
14JAQTHAPI
1Iconiomarkanjja,panpachaniwjudionakansinagogapar
mayampsarapjjäna,ukhamparlapjjäna,waljajudionakas
griegonakascreyipjjänwa.
2Ucampisjaniyawsirjudionacajjjanjudiöpqui
ucanacarojjjanwaliamuyunacaruwwilamasinacarjan
walt'ayapjjäna.
3WaljatiempowTatitunjanaxsarasparlapxäna,jupaw
Diosankhuyapayasiñaparupatqhanañchäna,ukat
amparanakapampiunañchanaka,muspharkañanak
lurañapatakiwyanaptʼäna.
4Ucampismarkanjakenacapajjt'aqanuqtatäjjänwa,
yaqhepastijudionacampi,mäapostolonacampi.
5Kunapachatixjanjudiöpkiukanakasa,judionakas
jilïrinakapampi,jupanakarjanwalinaklurapxäna,qalamp
k'upjapxarakïna.
6JupanakastiukyatisaxListra,Derbemarkanakaruw
jaltxapxäna,ukamarkanakaxLicaoniamarkankiwa,ukat
ukajak'ankirmarkanakaruwjaltxapxäna.
7Ukanstisumayatiyäwinakyatiyapxäna.
8Listramarkanstimächachawqunt'atäskäna,janch'amani,
taykapanpurakapatpachjanch'amani,janipuniw
sarnaqirïkänti.
9JupastiPablonparlatapist'äna.
94

97. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
10Jach'atarumpiwsäna:—Kayunakamsayt'asim—sasa.
Ukatjupaxt’ijt’asawsarnaqäna.
11JaqinakaxPablonluratapuñjasaxjach'atarunak
arsupxäna:—Diosanakaxjaqiruñtatawjiwasanukar
saraqanipxi—sasa.
12UkatstiBernabear“Júpiter”sasawsutichapxäna.
Pablosti,Mercuriosatänwa,jupawjilïrarst'äna.
13UcatstiJúpitersatsacerdotejjmarkapatnayraw
vacanaca,guirnaldaapanïna,ucatstimarcanacampchikaw
sacrificioloqtañmunäna.
14BernabeampiPablompiapostolanakaxukyatisinxa,
isinakch'iyjasipxäna,ukatstijach'atjach'atarnaqasisax
jaqinaktaypiruwt'ijtapxäna.
15Ukatsapxarakïnwa:—Tata,¿kunatsaukhamlurapxtaxa?
Nanakaxukhamarakiwjumanakampchikamunañan
jaqinakäpxsma,jumanakaryatiyapxsmaakainach'usat
jakkirDiosarkutt'apxañamataki,jupawalaxpacha,
akapacha,quta,taqikunatixukanutjkiukanakluratayna.
16Nayratiemponjja,taqemarkanakaruwthakinakaparjam
sarnaqapjjañapatakjaytäna.
17Ukampisjaniwjupapachpaxjanyatiyasjaytkänti,
askinaklurasaxalaxpachatjallusa,achuñpachanaksa
churarakistu,chuymanakasarmanq'añampi,kusisiñampi
phuqt'ayasa.
18Ucaarunacampiwjakenacarojjjansacrificio
loqtapjjatapatjark'apjjaraquïna.
19Antioquía,Iconiouksatmäqawqhajudionakawuka
chiqarpurinipxäna,jupanakastijaqinakaramuyt'ayapxäna,
Pablorqalampk'upjasinjiwatäkaspasukhamamuyasax
markatirpsupxäna.
20Ukampisdiscipulonakapajjjuparjakʼachasipkäna
ukhajja,jupajjsartasinmarkaruwpurïna.
21Ukamarkarsumayatiyäwinakyatiyasa,waljajaqinakar
yatichañtukuyasaxListra,Iconio,Antioquía
markanakaruwkutt'xapxäna.
22Yatiqirinakanalmanakaparch'amañcht'apxam,
iyawsäwipansarantapxañapataki,waljat'aqhisiñanakan
DiosanReinoparmantañasawa.
23Jupanakastisapaiglesianirpirchuymaninakutt'ayasa,
ayunañampmayisiñtukuyasaxTatituruwkatuyapxäna,
jupariyawsapxäna.
24Pisidiamarkarsarasinjja,Panfiliamarkaruwpuripjjäna.
25Pérgamarkanarunakyatiyasinsti,Ataliamarkaruw
sarapxäna.
26UkatstiAntioquíamarkaruwbarcotsarapjjäna,uka
cheqatjja Diosan khuyapayasiñapatwa Diosan
khuyapayasiñaparwaktʼayatäpjjäna,kunalurañanaktï
phoqapjjataplayku.
27Jupanakasti,iglesiartantacht'asisinsti,taqikuntix
Diosaxjupanakamplurkatayna,kunjämtixDiosaxjan
judiöpkiukanakariyawsäwipunkujist'arataynauk
yatiyapxäna.
28Ukanstiwaljamaranakawdiscipulonakapampchika
qhiparapxäna.
15JAQTHAPI
1Judeachiqatsaraqaniryaqhipjaqinakaxjilatanakar
yatichasawsapxarakïna:“JumanakatixMoisesan
saräwiparjam circuncidatäpkäta ukhaxa,janiw
qhispipkasmati”sasa.
2KunapachatixPablompiBernabeampixjupanakampjan
mäjuk'ach'axwapxäna,ch'axwapxäna,Pablompi
Bernabeampi,mayninakampi,Jerusalénmarkar
sarapxañapataki,apostolonakampi,jilïrirpirinakampi,uka
jiskt'atuqita.
3Congregacionanirpatäsinsti,Fenicia,Samariauksa
tuqinakanwa,janjudiöpkisukanakankutikipstatapat
yatiyapxäna.
4Jerusalénmarkarpuripkänaukhajja,iglesiankirinakasa,
apostolonakasa,jilïrirpirinakasjupanakarkatoqtʼapjjäna.
5Ukampisiyawsirifariseonakatyaqhepajjsartasipjjäna,
sapjjäna:“Wakisiwacircuncisiónlurañasa,Moisesanleyip
phoqapjjañapataki”sasa.
6Ukatapostolonakasa,irpirchuymaninakasukatoqet
yatjjatañatakiwtantachasipjjäna.
7Kunapachatixwalch'axwañqalltäna,Pedroxjupanakar
sänwa:—Jilatanaka,jumanakaxyatipxtawakunjämtix
Diosaxmäjuk'anayraxjiwasanakatajlliwaykistu,jan
judiöpkiukanakaxnayanlakaxtuqisumayatiyäwinak
ist'apxañapataki.ukatiyawsapxam.
8Chuymanakuñt'irDiosaxjupanakarqhanañchäna,Qullan
Ajayuchurasa,kunjämtixjiwasanakarchurkistuukhama.
9Jupanakampejjjaniwmayjtʼayapjjamti,iyawsäwilayku
chuymanakaparqʼomachapjjam.
10Jichhasti,¿kunatsaDiosaryant'apxta,discipulonakarmä
yugouchañyant'apxasma,ukayugoxjaniwnayra
awkinakasasa,nanakasapt'añjamäkänti?
11UkampisJesucristoTatitunkhuyapayasiñapampiw
qhispiyatäñäni,jupanakjamarakiwqhispiyatäñäni.
12Taqijaqinakaxamukt'asawBernabeampiruPablompir
ist'apxäna,kunamuspharkañanaksaDiosaxjanjudiöpkis
ukanakarjupanaktuqilurataynaukyatiyapxäna.
13Jupanakajjamuktʼapjjänaukhajja,Santiagojjsänwa:
“Jilatanaka,nayaristʼapjjeta.
14KunjamsaDiosaxnayratpachjanjudiöpkiukanakar
tumptʼäna,sutiplaykumämarkaapsuñapataki.
15Profetanakanarunakapajjukapachparakiwa.kunjamtï
qillqatäkiukhamarjama,
16Ukaqhepatjja,nayajjkuttʼanïwa,ukatstiDavidan
Tabernáculopwasitatsaytʼayä,ukacarpajjtʼunjatänwa.
Ukat'unjatanakwasitatsayt'ayarakï,ukatstisayt'ayarakïwa.
17Jilt'irjaqinakaxTatiturthaqhapxañapataki,ukhamarak
taqijanjudiöpkisukanakansutixatuñt'atäpkiukanakampi,
siwa,taqiukanaklurirTatituxsiwa.
18Diosaxakapachanqalltatpachtaqiluratanakapax
uñt'atawa.
19Uqhamastinayajjsistwa,janjudiöpkisukanakatDiosar
kuttʼanipkiukanakarjanllakisiyañasataki.
20Ucampisnanacajjjupanacarojjqillqapjjäma,idolonakar
q'añuchañatjitheqtapjjañapataqui,wachuqajuchalurañatsa,
ch'ajjwatatjiwarayatanakatsa,wilatsajitheqtapjjañapataqui.
21NayratiemponMoisesaxsapamarkanDiosanarunakap
yatiyirjaqinakawutjäna,sapasábadouruwsinagoganakan
liytʼapxirïna.
22Ukatstiapostolonakasa,jilïrirpirinakasa,taqpach
iglesiampichika,PablompiBernabeampichikaAntioquía
markarkhitañmunapxänwa.JudasBarsabassutini,Silas,
jilatanakanjilïrinakapa.
23Jupanakastiukhamcartanakqillqapxäna.Antioquía,
Siria,Ciliciamarkanakankirjanjudiöpkiukajilatanakaruw
aruntt'apxi.
95

98. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
24Nanakaxist'apxtwa,khitinakatixjiwasanaktaypit
mistunipkiukanakaxarunaktuqiwjanwalt'ayapxsma,
jumanakax akham sapxiwa: ‘Jumanakax
circuncidatäpxañamawa,kamachirjamsarnaqapxañamawa’
sasa.
25Mäamtampitantacht'asisawajllitjaqinakjumanakar
khithapxäma,munatBernabeampi,Pablompi.
26KhitinakatixJesucristoTatitunsutiplaykujakäwinakap
apt'asipki.
27Judasampi,Silasampiruwkhithanipxsma,jupanakasti
lakatuqiwukhamyatiyapxätam.
28QullanAjayusataki,nanakatakisa,jumanakarjan
juk'ampjach'aq'ipiapxatañaxwakisïnwa.
29idolonakarloqtatmanq'anakatjithiqtapxam,wila,
ch'ankhachata,wachuqjuchalurañanakatsajithiqtapxam.
Jumanakaxwalisumsarnaqapxam.
30JaqunukutaxAntioquíamarkaruwpuripxäna.
31Ukliyt'asinsti,chuymacht'äwiplaykuxwalkusisipxäna.
32JudasampiSilasampisti,profetanakäpkchïnsa,walja
arunakampiw jilatanakar ewjjtʼapjjäna,
chʼamañchtʼapjjarakïna.
33Jupanakajjmäjukʼaqheparapkänaukhajja,jilat
kullakanakajjapostolonakanukaruwsumankañan
antutatäpjjäna.
34UkampisSilaschachajjukacheqanqheparañwamunäna.
35PablompiBernabeampixAntioquíamarkan
yatichasipkakïnwa,Tatitunarunakapatyatiyasipkakïnwa,
waljajaqinakampi.
36Mäqawqhaurunakqhepatjja,PablojjBernabearsänwa:
—Tatitunarunakapyatiyapktaukamarkanakanjilanakasar
visittʼirsarapjjañäni,kunjamäsipkisaukuñjapjjañäni—
sasa.
37BernabeaxJuanarirpañamtäna,jupastiMarcossatänwa.
38UkampisPabloxjaniwjupanakampchikirpañmunkänti,
jupaxPamfiliamarkatsarxäna,ukampisjaniwjupanakamp
chikairnaqäwirsarkänti.
39Jupanaktaypinch'axwañaxwalich'amapunïnwa,
maynitmaynikamawt'aqanuqtapxäna.
40PabloxSilasarajllisawsarxäna,jilanakapanDiosan
khuyapayasiñapkatuqañataki.
41UkatstiSiria,Ciliciamarkanakaruwsaräna,iglesianakar
ch'amañchañataki.
16JAQTHAPI
1UkatstiDerbe,Listramarkanakaruwpurinïna,ukanstimä
discipulowutjäna,jupastiTimoteosatänwa,jupastimä
warminwawapänwa.ukampisawkipaxgriegojaqïnwa.
2UkatuqitxaListra,Iconiomarkanakankirjilatanakax
walisumyatiyapxäna.
3JupawPablojjjupampchikmistuñapäna;Ukachiqankir
judionaklaykukatuntasincircuncisiónlurapxäna.
4Markanaktaypinsarkasasti,Jerusalénmarkan
apostolanakanjilïrirpirinakapanutt'ayatkamachinak
phuqhapxañapatakiwyatiyapxäna.
5Uqhämaraquiwiglesianacajjiyawsäwinsuma
saytʼatäpjjäna,sapauruwjiljjattapjjäna.
6JupanakastiFrigia,Galaciauksankirmarkanakar
sarasinxa,QullanAjayuxAsiatuqinDiosanarunakap
yatiyañjark'atäxänwa.
7Misiamarkarpurisinsti,Bitiniamarkarsarañyant'apxäna,
ukampisAjayuxjaniwjayskänti.
8MisiamarkapasasinstiTroasmarkaruwsaraqapjjäna.
9MäunañchäwiwPablorarumanuñstäna.Ukanjja,
Macedoniamarkankirmäjaqewsaytʼatäskäna,juparojj
akhamsasawmayisïna:“Macedoniamarkarjutam,
yanaptʼapjjeta”sasa.
10Ukuñjasasti,ukspachawMacedoniamarkarsarañatak
ch'amachasipxta,Tatituxjupanakarsumayatiyäwinak
yatiyañajatakiwjawsapxitu.
11UkatstiTroasmarkatmistusawSamotraciamarkar
chiqakpuripxta,qhipürustiNeápolismarkaruwpuripxta.
12UkachiqatstiFiliposmarkaruwpuripxta,ukamarkax
Macedoniamarkanjach'amarkapawa,mäjach'amarkawa.
13Sábadourunjja,mäjawirthiyankirmarkat
mistuwayapjjta,kawkhantïDiosarmayisiñyatipkänauka
cheqanjja.Qunt'asisinstiukachiqarsarirwarminakampiw
parlt'apxta.
14TiatiramarkankirLidiasutinimäwarmiwist'apxitu,
jupaxmoradoisialjiri,TiatiramarkanDiosaruw
yupaychäna.
15Bautisatäxäna,utapankirinakasa,akhamsasaw
achikt'apxitu:“JumanakatixTatiturchiqachuymanïtax
juchañchapxistaukhaxa,utajarmantapxam,ukan
qhiparapxam”sasa.Ukatjupawjarkʼapxitäna.
16Diosarmayisiñarsarapkayätaukhajja,mäajaytoqetmä
tawaqowjikisipjjerïtu,jupajjuywirinakaparojjwalja
qollqenakwaapaniwayi.
17JupanakastiPablompiru,nanakararktasawjach'at
art'asipxäna:—AkajaqinakaxAltupataDiosan
luqtirinakapawa,qhispiyasiñthakhiuñacht'ayapxitu—sasa.
18Waljaurunakawukhamluräna.UcampisPablojj
llakt'asisawajayursäna:—Jesucristonsutipjjaruwarsta,
jupatmistuñamataki—sasa.Ukatukapachpahoraruw
mistunïna.
19Uywirinakapaxqullqijikxatañansuyt'äwipax
tukusxatapuñjasaxPablompirSilasampiruwkatuntapxäna,
ukatstimarkaapnaqirinakanukarirpapxäna.
20Ukxarustimagistradonakanukarirpapxäna,akhamsasa:
—Akajaqinakaxjudionakäpkchisa,markasaruxwal
t'aqhisiyapxi.
21Ukatstiromanonakäkasaxukacostumbrenak
yatichapxam,ukacostumbrenakkatuqañaxjaniwwakiskiti,
janirakiwphuqañaswakiskiti.
22Jaqinakastijupanakcontrawsartasipxäna,
juchañchirinakastiisinakch'iyjasipxäna,ukatsti
jawq'japxamsasawsapxäna.
23Waljajawq'jatasinsti,carcelarjist'antapxäna,carcela
uñjiriruxjankunajanwalt'äwinuñjasiñapataki.
24Jupanakastiukhamkamachikatuqasasti,manqha
carcelarjaquntapxäna,kayunakapsach'uqt'ayapxäna.
25ChikaarumastiPablompiSilasampixDiosaryupaychañ
q'uchupxäna.
26Mäakatjamatmäjach'auraqkhathatiwutjäna,carcelan
cimientonakapaskhathatt'asïna,ukspachawtaqpach
punkunakaxjist'arasïna,sapamayninch'akhanakapas
jist'aratäxänwa.
27Carcelanuñjiristiikitsartasisincarcelanpunkunakap
jist'aratuñjasaxespadapapsusinjiwayasiñmunäna,
katuntatjaqinakaxjaltxapxaspaukhamamuyasa.
28Pablostijach'atart'äna:—Janjumapachpaxjanwalinak
luramti,taqiniwakankxapxta—sasa.
96

99. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
29UkatstiJesusaxmäqhanajawsthapisinxa,
khathatt'asisawPablompinSilasampinnayraqatapar
qunt'asïna.
30Jupanakarirpsusinstisarakïnwa:—Tata,¿kunlurañajas
qhespiyasiñatakejja?
31Jupanakastisapxarakïnwa:—JesucristoTatitur
iyawsam,ukhamatqhispiyatäpxäta,utamasa—sasa.
32JupanakastiTatitunarunakapyatiyapxäna,ukhamarak
taqiutapanjakirinakaru.
33UkaarumastiJesusaxjupanakarkatuntasin
ch'akhanakapjariqäna.Ucatsti,jupasa,taqejupanacampejj
jankʼakiwbautisasipjjäna.
34Utaparirpxatasinsti,manq'achuräna,ukatstitaqi
utapampchikaDiosariyawsasawkusisipxäna.
35Urumanthisti,magistradonakaxsargentonakaruw
khithapxäna:—Ukajaqinakarantutapxam—sasa.
36CarcelauñjiristiPabloruxakhamsänwa:—Jumanakar
antutapxañamatakiwmagistradonakaxkhithapxitu.
37Pablostijupanakaruxsänwa:—Romanonakasjan
juchañchatawjawq'japxitu,carcelarjist'antapxitu.jichhax
¿janitjamasatjaqunukupxistu?janiwachiqpachansa;
ukampisjupanakpachpajutapxpan,nanakarirpapxitani”
sasa.
38Sargentonakaxukaarunakmagistradonakaryatiyapxäna,
jupanakaxromanonakäpxatapist'asaxaxsarapxänwa.
39Jupanakastijupanakaruxachikt'asisawirpsupxäna,
ukatstimarkatsarxapxañapatakiwachikt'apxäna.
40UkatsticarcelatmistusawLidiamarkanutapar
mantapxäna,ukatjilanakaruñjasaxchuymacht'asaw
sarxapxäna.
17JAQTHAPI
1Anfípolis,Apoloniamarkanakarsarasinsti,Tesalónica
markaruwpuripxäna,ukanstijudionakansinagogapaw
utjäna.
2Pabloxkunjämtixmunkiukhamarjamawjupanakar
mantäna,ukatkimsasábadouruwDiosanQillqatanakapat
jupanakampparläna.
3Cristoxt'aqhisiñapänwa,jiwatanaktaypitjaktanxa,sasa.
JumanakaryatiyapksmaukaJesusaxCristowa—sasa.
4JupanakatyaqhepajjiyawsasawPablompi,Silasampi
casarasipjjäna.Diosaryupaychirgriegonakatxawalja
jaqinakawa,jilïrwarminakatsajaniwmäqawqhanikïkänti.
5Ukampisjaniyawsirjudionakaxenvidiasisawq'añuq'añu
jaqinakarirpxaruwayapxäna,ukatstimätamajaqinakaruw
tantacht'asipxäna,taqimarkaruwch'axwapxäna,Jasonan
utaparuwnuwantapxäna,ukatjupanakarirpañmunapxäna
jaqinakaru.
6Jupanakarjanjikxatkasasti,Jasonampi,yaqhip
jilanakapampiruwmarkaapnaqirinakanukarirpapxäna,
akhamsasawjach'atart'apxäna:—Akapachar
mayjt'ayirinakaxakaruwpurinipxaraki.
7Jasonaxjuparkatuqawayi,taqiniwCesaran
kamachinakaparp'akintapxi,yaqhareyixutjiwa,mäsapa
reyiwutji,mäsapareyi.
8Ukist'asinsti,markaapnaqerinakaruswalllakisiyapxäna.
9Jasonampi,maynimpitjark'aqasisinsti,jupanakarux
antutxapxänwa.
10Jilatanakaxjank'akiwPablompirSilasampirarumax
Bereamarkarkhithapxäna.
11JupanakastiTesalónicamarkankirinakatsipansa
jukʼampjachʼakankatäpjjänwa,jupanakajjtaqechuymaw
Diosanarunakapkatoqapjjäna,sapaururakiwDiosan
Qellqatanakapyatjjatapjjarakïna,cheqatijanichauk
yatiñataki.
12Jupanakatwaljaniwiyawsapxäna;ukhamaraki,jach'a
jach'atukurwarminakat,griegonakatsa,chachanakatsa,
janiwmäqawqhanikïkiti.
13TesalónicamarkankirjudionakaxBereamarkanPablon
Diosanarunakapyatiyatapyatisinxa,ukachiqarpurisax
jaqinakaruxch'allxtayapxarakïnwa.
14UkspachawjilatanakaxPabloruxqutarsarañapatak
khithapxäna,ukampisSilasampiTimoteompixukan
qhiparapxäna.
15PablorirpirinakastiAtenasmarkaruwirpapxäna,ukatsti
Silasampiru, Timoteompiru, jank'akiw jupar
jak'achasipxañapatakmäkamachikatuqapxäna.
16PabloxAtenasmarkanjupanakarsuyaskänaukhaxa,
idolonakaryupaychañmarkaruñjasaxchuymapaxwalpun
ch'allxtäna.
17UkatwaJesusaxsinagoganjudionakampi,Diosar
yupaychirjaqinakampi,qhatunsapauruch'axwäna.
18Ukatstiepicúreonakatsa,estoiconakatsayaqhep
filósofonakajjjupampjikisipjjäna.Yaqhepajjsapjjäna:
“¿Kunsaakajaqejjsani?”yaqhepajjakhamsapjjewa:
“Jupajjyaqhadiosanakaruttʼayirïkaspasukhamawa,
jupanakajjJesusatjiwatatjaktañatyatiyäna”sasa.
19UkatstiAreópagomarkaruwirpapxäna,akhamsasa:—
¿Kunjämtixakamachaqyatichäwitparlktaukyatipxsma?
20Jumawjanuñt'atarunakist'apxista.
21(Atenasmarkankirjaqinakasa,yaqhamarkankir
jaqinakasa,janiwyaqhatuqinakantiempopapst'asipkänti,
janukastimachaqarunakyatiyañataki,janukaxist'añataki).
22UkatPabloxMartesatqullutaypinsayt'asisinsäna:—
Atenasmarkankirinaka,taqikunank'ariiyawsäwinïpxatam
amuyasta—sasa.
23Ukachiqatsaraskta,jumanakanyupaychäwimuñjasa,
mäaltarjikxatta,ukaaltaraxakhamqillqatänwa:“Jan
uñt'atDiosataki”sasa.Jumanakaxjanyatkasin
yupaychapxtaxa,juparuwyatiyapxsma.
24AkapachlurirDiosaxalaxpachansa,akapachan
Tatitupawa,janiwamparanakampilurattemplonakan
jakkiti.
25Janirakiwjaqinamparapampyupaychatäkaspati,
janirakiwkunsmunaskaspaukhama,jupastitaqiniruw
jakañchuraraki,samaña,taqikunsachuraraki.
26Ukxarustimäsapawilampiwtaqimarkanakartukuyi,
taqiakauraqinjakasipxañapataki.
27JupanakastiTatiturthaqapjjañapataki,inasjupar
munasipjjaspa,juparjikjjatapjjaspa,janissapamayni
jiwasatjayankkchejja.
28Jupampiwjakastanjja,sarnaqtanjja,jakañas
utjaraktanwa.Kunjamtïjumanakanpoetanakamat
yaqhepajjsapkiukhama:“Nanakajjjupan
wawanakapäpjjtwa”sasa.
29UkhamajjDiosanwawanakapästanjja,janiw
amuyañasäkiti,Diosajjqoriru,qollqeru,janukajjqalar
uñtasitäkaspasukhamawa.
30UkajanyatiñanpachanakaparuwDiosaxnayranakap
ch'irmthapïna;ukampisjichhaxtaqiniruwtaqichiqan
arrepentisipxañapatakmayïna.
97

100. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
31Jupajjmäuruwuttʼayi,ukaurunjja,khitirutïuttʼayki
ukajaqempiwakapacharcheqaparjuchañchani.Jupajj
jiwatanaktaypitjaktayatapatjja,taqejaqenakaruw
chʼamañchtʼawayi.
32Jiwatanakanjaktatapatist'asinsti,yaqhepajj
sawkasipjjäna,yaqhepastisapjjäna:“Wasitatistʼapjjäma”
sasa.
33UkatPabloxjupanaktaypitsarxäna.
34UcampisyaqhepchachanacawJesusarjak'achasisin
iyawsapjjäna,jupanaktaypinjjaDionisiosatAreópago
chachampi,Damarissatmäwarmimpi,jupampchik
yaqhepampiwutjäna.
18JAQTHAPI
1UkaqhipatstiPabloxAtenasmarkatsarxasaxCorinto
markaruwpurïna.
2UkatstiAquilasatmäjudíojaqiruwjikxatäna,jupax
Pontomarkanyuritayna,jichhakiwItaliamarkatjutatayna,
Priscilawarmipampi.(ClaudioxtaqpachjudionakarRoma
markatsarxapxañapatakmayïna).
3Jupajjukapachpalurirïtaplaykojja,jupanakampchikaw
qheparapjjäna,trabajirïpjjataplayku.
4Sapasábadouruwsinagoganparlirïna,judionakarusa,
griegonakarusamuyt'ayarakïna.
5SilasampiTimoteompejjMacedoniamarkatpurinipkäna
ukhajja,Pablojjchuymapanwalchʼamachasjjäna,ukat
JesusajjCristowasasawjudionakarqhanañchäna.
6Jupanakcontrasayt'asisinDiosarjisk'achasisinsti,
Jesusaxisinakch'allxtasawjupanakarsäna:—Wilamax
p'iqinakamarpurt'atäpan.Nayajjqʼomatwa,jichhat
uksarojjjanjudiöpkiukajaqenakaruwsarä.
7Ukachiqatsarxasaxa,Justosatjaqinutaparuwmantäna,
jupaxDiosaruwyupaychäna,utapaxsinagogampiw
mayachasïna.
8Crisposatsinagoganjilïrpʼeqtʼiripajjtaqeutapampiw
Tatiturcreyipjjäna.Corintonkirinakatwaljaniwist'asin
iyawsapxäna,bautisasipxäna.
9UkatstiTatituxmäunañchäwituqiwPablorarumsäna:
—Janaxsaramti,janukastiparlam,janamukt'amti.
10Nayastijumampïsktwa,janiwkhitisjumarjan
walt'ayañatakïkaniti,akamarkanwaljajaqinakawutjitu.
11UkanstimämarasojjtaphajjsiwDiosanarunakap
jupanakaryatichäna.
12GaliónchachastiAcayamarkanjilïripäskänaukkhasti,
judionakaxmäamtampiwPablocontrasayt'asipxäna,ukat
taripañutarirpapxäna.
13Ukatakhamsarakïnwa:—AkajaqixDiosar
yupaychapxañapatakiwjaqinakaramuyt'ayi,kamachinak
p'akintasa—sasa.
14Pabloxniyawlakapjist'arañampïskäna,Galliox
judionakarsänwa:—Jumanaka,judionaka,janwali
lurañanakajanukaxjanwaliq'añulurañanakutjaspa
ukhaxa,jumanakaraguantañmunapxsma.
15Ucampisarunacatsa,sutinacatsa,leyinacamatsa
ch'amächiucajja,ucauñt'apjjam.Nayastijaniwukham
juchañchirïkti”sasa.
16Jupanakaruxtaripañutatjaqunukuwayi.
17Taqigriegonakaxsinagoganp'iqinchiriSóstenessat
chacharuwkatuntasintaripañutanayraqatanjawq'japxäna.
UkatGallioxjaniwukanakxatmaynirusllakiskänti.
18UkaqhipatstiPabloxmäjuk'apachawukanqhiparäna,
ukatstijilatkullakanakatdespedidasawSiriamarkarbarcot
sarxäna,Priscilampi,Aquilampi.Cencreamarkanp'iqip
ch'uqt'asisawmäarsüwiluratayna.
19UkatstiÉfesomarkarpurisaxjupanakarukan
jaytawayäna,ukampisjupapachpawsinagogarmantasin
judionakampparläna.
20Jupanakajjjupanakampjukʼamptiempo
qheparañapatakimayipkänaukhajja,janiwiyawsiskänti.
21Ucampisjupanacarojjdespedidasaraquïnwa:“Jerusalén
marcanjutañapäquiucajach'aphunchhäwiamtasiñajawa,
ucampisnayajjjumanacaruwkutt'jjä,Diosajjmunaspajja”
sasa.UkatstiÉfesomarkatbarcotsarawayxäna.
22Cesareamarkarpurisinsti,iglesiararuntt'asisinsti,
Antioquíamarkaruwsarawayxäna.
23Ukanmäqhawqhatiempoqhepatjja,Galacia,Frigia
markanakaruw mayatsarjjäna,ukhamattaqe
discipulonakaparchʼamañchtʼasa.
24UkatstiApolossutinimäjudíojaqiwÉfesomarkar
purintäna,jupaxAlejandríamarkanyuritayna,jupaxwali
yatiñanïnwa,Qillqatanakatwalich'amanirakïnwa.
25UkajaqejjTatitunthakipatyatichatäjjänwa.Jupajjwali
chʼamampiw Tatitun yatichäwinakap parläna,
yaticharakïna,Juananbautisatäñapyatïna.
26Jupajjsinagoganjanajjsartʼasawparlañqalltäna,
AquilampiPriscilampejjistʼapjjänaukhajja,jupanakaruw
irpapjjäna,ukatstiDiosanthakipsumqhanañchapjjarakïna.
27JesusaxAcayamarkarpasañmunkänukkhasti,
jilatanakaxmäqillqatqillqapxäna,arkirinakapar
katuqapxañapataki.
28Judionakarojjwalichʼamampiwamuytʼayäna,Jesusan
CristopätapDiosanQellqatanakaptoqeuñachtʼayasa.
19JAQTHAPI
1ApolosajjCorintomarkankaskänaukhawPablojjÉfeso
markarsaräna.
2Jesusastijupanacarojjsänwa:—¿Iyawsapjjatamatjja,
¿QullanAjayurkatoqapjjtati?Jupanakastisapxarakïnwa:
—JaniwQullanAjayuxutjitijanichaukist'apkti—sasa.
3Jesusastijupanakaruxsänwa:—¿Kunatsabautisasipxtaxa?
Jupanakastisapxarakïnwa:—Juanbautisasiñapkama—
sasa.
4UkatPabloxsäna:—ChiqpachansaJuanax
arrepentisiñampiwbautisasi,ukatstijaqinakaruxakham
sänwa:“Jupatqhipatjutani,mäarunxa,CristoJesusar
iyawsapxam”sasa.
5Ukist'asinsti,TatitJesusansutiparuwbautisasipxäna.
6Pabloxjupanakaramparanakapluqxatasinxa,Qullan
Ajayuxjupanakxarpurintäna.Jupanakastiyaqhaarutwa
parlapjjäna,profecíaarunakparlapjjarakïna.
7Taqiukachachanakaxniyatunkapayanmaranïpxänwa.
8Jupajjsinagogaruwmantäna,ukatstikimsaphajjsiwjan
ajjsartʼasparläna,DiosanReinopatchʼajjwasa,
amuytʼayasa.
9Kunapachatixjaqinakaxqalachuymanïxapxäna,jan
iyawsapkänti,janukastijaqinaknayraqatanjanwalinak
parlapxäna,ukatJesusaxjupanakatjithiqtxäna,ukat
discipulonakaparuxjaljtayäna,sapauruwmäTiranojaqin
yatiqañutapanch'axwapxäna.
98

101. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
10Uqhamastipämarawsarantaskakïna;UkhamatwaAsia
tuqinjakirinakaxTatitJesusanarunakapist'apxäna,
judionaka,griegonaka.
11DiosaxPablonamparapampiwjach'amilagronakluräna.
12Ukhamatwajanchipatusutpañuelanakajanukax
delantalanakaapanipxäna,usunakaxjupanakat
mistuwayxänwa,ñanqhaajayunakaxjupanakat
mistuwayxäna.
13Ukatyaqhipjudionakaxdemonionakarjaqunukuñ
munapkänaukanakaxñanqhaajayunakanjaqinakarTatit
Jesusansutipjawsayapxäna,akhamsasa:—Pabloxyatiyki
ukaJesusansutipxaruwjuramentolurapxsma—sasa.
14Escevasatmäjudíochachanpaqallqyoqanakapaw
utjäna,jupastisacerdotenakanpʼeqtʼiripänwa.
15Ukañanqhaajayustisänwa:—NayaxJesusaruñt'twa,
Pablorusuñt'araktwa.Ucampis¿khitinakäpjjtajja?
16Ukañanqhaajayuxjupanakart'ijtäna,jupanakar
atipjasinatipjäna,ukatq'alausuchjatawukautat
jaltxapxäna.
17UkjjaÉfesomarkanjakasipkänaukajudionaka,
griegonakasyatipjjäna.Taqiniruwaxsarayäna,Tatit
Jesusansutipaxjach'añchatäxänwa.
18Ukatstiwaljaiyawsirinakawjutasinarsusipxäna,
luräwinakapuñacht'ayapxäna.
19Yatiqañmunirjaqinakatwaljaniwlibronakapapthapisin
taqijaqinnayraqatapanphichhantapxäna.
20UkhamawDiosanarupajjwaljiljjattäna,atipjarakïnwa.
21Ukanaktukuyatatsti,PabloxMacedonia,Acaya
markanakatpasasaxJerusalénmarkarsarañamtäna,akham
sasa:“UkachiqarsarxasaxRomamarkaruwuñjañaja”sasa.
22Ukatstijuparyanapirinakatxa,Timoteo,Erastosat
paniniruwMacedoniamarkarkhithäna.ukampisjupa
pachpawAsiatuqinmäjuk'aqhiparäna.
23Ukapachparakiwukatoqetmäjiskʼachʼajjwañajj
utjäna.
24Demetriosatmäjaqejjqollqelurirïnwa,jupajjDianatak
qollqetsantuarionaklurayäna,jupajjartesanonakarjaniw
mäjukʼaqollqeapankänti.
25Jupanakaruxukhamirnaqirjaqinakamptantacht'asisaw
säna:—Tata,jumanakaxyatipxtawaakaluräwimpiqamir
kankañaxutjistu—sasa.
26Jumanakaxuñjapxtawa,ist'apxaraktawa,janiwÉfeso
markansapakikiti,janukastiniyataqpachAsiatuqinwa,
akaPabloxwaljajaqinakaruxamuyt'ayatayna,ukat
jithiqtawayi,janiwamparampiluratdiosanakäpkiti.
27Ukhamajjjaniwukaluräwisakejjinachʼusar
tukjatäñapäkiti.ukampisDianajach'adiosantemplopax
jisk'achatäñapataki,jach'akankañapast'unjatäñapataki,
khitirutixtaqpachAsiatuqinsa,akapachansayupaychapxi.
28Ukist'asinsti,walicolerasisawjach'atart'asipxäna:—
EfesomarkankirDianaxwalijach'awa—sasa.
29Markpachanjanwalt'ayasiñampphuqhantatuñjasisinsti,
MacedoniamarkankirGayompirAristarcompir
katuntasinxa,Pablompchiksarirmasinakaparuxmä
amtampiwteatrorsarapxäna.
30KunapachatixPabloxjaqinaktaypinmantañmunkän
ukkhaxa,discipulonakaxjaniwjaysapkänti.
31Asiatuqinkiryaqhipjilïrinakaxjupan
amigonakapäpxänwa,juparachikt'asipxäna,janteatror
sarañapataki.
32Yaqhepajjmäarutwaarnaqasipjjäna,yaqhepastiyaqha
arunakarnaqasipjjäna,ukatantachäwejjjan
waltʼayatäpjjänwa.ucatjilapartejjjaniwyatipcäntikunatsa
tantachasipjjäna.
33JudionakastiAlejandrojaqirirpsusawjaqinaktaypit
irpsupxäna.Alejandroxamparapampiwamparapamp
uñacht'ayäna,ukatstijaqinakararxatañmunarakïna.
34Judiojaqïtapyatisinsti,taqeniwmäarumpi
arnaqasipxäna:“EfesomarkankirDianaxwalijachʼawa”
sasa.
35Markaqillqirixjaqinakarchuymacht'asinsäna:—Éfeso
markankirinaka,khitijaqisjanyatki,Éfesomarkankir
Dianajach'adiosaru,Júpitersatdiosarjaquqanirdiosaru
yupaychirïtapjanyatkiukaxa—sasa?
36Ukaarunakjanparlañyatisinxa,jumanakax
amukt'apxam,janirakkunsjank'aklurapxamti.
37Jumanakaxakajaqinakaruxakarirpanipxtaxa,
jupanakaxjaniwiglesianakanlunthatanakapäpkiti,
janirakiwdiosamarjisk'achapkiti.
38UkhamastiDemetriompi,jupampchikirnaqir
artesanonakampi,maynicontrajanwalt'ayasipkchixa,
kamachixjist'aratawa,yanapirinakasutjarakiwa.
39Jumanakatixyaqhatuqinakatjiskt'asipxätaukaxa,mä
jach'atantachäwinwaamtatäni.
40Jichhürunakanchʼaxwäwiplaykuxjanwaliruwpuripxta,
janirakiwkunatsaakatantachasiwinakatyatiyañasäkiti.
41Ukarsusinsti,tantachasirinakarjaqunukurakïnwa.
20JAQTHAPI
1Ch'axwañaxtukusxänaukaqhipatsti,Pablox
discipulonakaparuwjawsäna,ukatstiqhumantt'asisaw
Macedoniamarkarsarxäna.
2UkatstiJesusaxukamarkanakarsarasinwalewjjt'äna,
ukatstiGreciamarkaruwpurïna.
3Ukanstikimsaphaxsiwqhiparäna.JudionakaxSiria
markarbarcotsarxañampïskänaukkhasti,Macedonia
chiqatkutt'añamtäna.
4UkatstiBereamarkankirSopatersatchachajjAsia
markaruwjupampchiksaräna.Tesalónicamarkankir
jaqinakatsti,Aristarco,Secundo;DerbemarkankirGayo,
Timoteo;Asiatoqetjja,Tíquico,Trófimosatänwa.
5JupanakajjnanakatakTroasmarkanqheparapjjäna.
6Janlevadurant'ant'amanq'añurunakaxFiliposmarkat
barcotsarxapxta,phisqaurutstiTroasmarkaruwpuripxta.
kawkhantixpaqallquruqhiparapxta.
7Semanannayrïrurupansti,arkirinakapaxt'ant'at'ant'a
t'ant'at'ant'at'ant'añataktantachasipxäna,Pabloxqhipür
sarxañatakwakicht'atawjupanakaryatiyäna.ukatchika
arumakamawarstʼaskakïna.
8Ukapatautanjja,waljaqhananakawutjäna,kawkhantï
tantachasipkänaukacheqanjja.
9Mäventanaruwqunt'atäskäna,Euticosutinimäwaynax
waliikintatäskänwa,Pabloxwaljatiempoyatiyaskäna
ukhaxa,ikirïna,ukatkimsïraltusutatqunt'asïna.
10UkatPabloxsaraqasinjuparqunt'asisinqhumantt'asisin
säna:—Janllakisipxamti.jakäwipaxjupankiwa.
11KunapachatixJesusaxt'ant'at'ant'at'ant'at'ant'a
manq'asinmanq'asinparlt'asxäna,jayp'ukamawsarxäna.
12Ukawaynaruxjakkirirpapxäna,ukampisjaniwmäjuk'a
chuymacht'atäpkänti.
13Ukatstibarcotnayratpachsarapxta,ukatstiAsos
markaruwsarapxta,Pablorirpañamtampi.
99

102. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
14Asosmarkannanakampjikisisinsti,Mitilenemarkaruw
puripxta.
15UkatqhipürustiQuíossatchiqarupuripxta.Qhipürusti
Samosmarkaruwpuripxta,Trogiliomarkaruwqhiparapxta;
QhipürustiMiletomarkaruwpuripxta.
16PabloxÉfesochiqatsarañamtäna,Asiatuqinjan
qhiparañaplayku.
17UkatstiMiletomarkatÉfesomarkarkhithäna,
iglesiankirjilïrirpirinakarjawsañataki.
18UkxarustiJesusaxjupanakaruxsänwa:—Jumanakax
yatipxtawa,nayrïrurutpachAsiatuqirpurinktauka
urutpacha,kunjämtixjumanakampchikäskäyätukkha.
19Taqialt'atchuymampiwTatiturluqtkayäta,walja
jachañampi,yant'äwinakampi,judionakank'arisitaplayku.
20Nayastijaniwkuntixjumanakatakixaskïkiukimt'kti,
janukastiuñacht'ayapxsma,taqinuñjkatawyatichapxsma,
utatutayatichapxsma.
21Judionakarusa,griegonakarusa,Diosararrepentisiñataki,
JesucristoTatitusariyawsañataki.
22Jichhasti,Jerusalénmarkaruwajayunchinuntatsaraskta,
kunanakatïukanpaskituukjaniwyatkti.
23JanukastiQullanAjayuwsapamarkanqhanañchi:
“T'aqhisiñanaka,t'aqhisiñanakaxutjaskakiwa”sasa.
24Ucampisjaniwkunasnayarchuymust'ayituti,janirakiw
nayajjjakañajsanayatakwalimunatjamuñjquituti,nayajj
kusisiñampi,TatitJesusatkatoqta,Diosan
khuyapayasiñapatsumayatiyäwiyatiyañajataqui.
25Jichhasti,uñjam,nayajjyattwa,jumanakajjtaqeniw
Diosanreinopatyatiyirsarapktaukanakajja,janiw
mayampsanayaruñjapkätati.
26Ukatpïjichhürunakanyatiyapxañamataki,taqijaqin
wilapatq'umajaqïtaxa.
27JaniwnayajjDiosantaqeamtanakapjumanakar
yatiyañatjitheqtkti.
28Ukhamasti,jumanakapachparu,taqiovejanakaru,
QullanAjayuxuñjirinakjamutt'ayapxsma,Diosan
iglesiaparmanq'ayapxañamataki.
29Nayajjyattwa,sarjjasinjja,janwalilobonakawjumanak
taypirmantani,ovejanakatjankhuyaptʼayasisa.
30Jumanakpachparakiwjaqinakaxsartasipxani,janwali
arunakparliri,discipulonakararknaqañataki.
31Ukhamajjamuyasipjjam,amtapjjam,kimsamara
qhepatjja,janiwsapaarumasuruyjachtʼasisyatiyañjaytkti.
32Jichhastijilatanaka,Diosaruwkatuyapxsma,
khuyapayasiñapan aruparu,jupaw jumanakar
ch'amañcht'apxätam,ukhamaraktaqiqullanäpkiukanakan
herenciapchurapxätam.
33Nayajjjaniwkhitinqollqepsa,qoripsa,niisinaksa
munaskti.
34Jïsa,jumanakpachpawyatipjjta,ukaamparanacajj
nayanmunañajataki,nayampchikäpkänaukanakarus
yanaptʼawayi.
35Taqekunsauñacht'ayapxsma,ch'amachasisaxjan
ch'amanijaqinakaryanapt'apxañama,TatitJesusan
arunakapatamtasipxañama,kunjämtixjupaxsiskäna:
“Katoqañatsipansachurañaxjuk'ampaskiwa”sasa.
36Ukarsusinsti,qunqurt'asisawtaqinimpchikamayisïna.
37Taqeniwwalijacht'asipxäna,Pablonkunkapar
qunt'asisinjamp'att'asipxäna.
38Jupanarsutanakapatjuk'ampllakisipxäna,janmayamp
ajanuparuñjapxañapataki.Ukatstijupampchikawbarcor
sarapxäna.
21JAQTHAPI
1Jupanakatmistxasaxa,Coosmarkaruwchiqakpuripxta,
qhipürustiRodasmarkaruwpuripxta,ukatPatara
markaruwpuripxta.
2UkatstiFeniciamarkarsarirmäbarcojikxatasaw
sarxapxta.
3Chipremarkarpurisaxch'iqatuqiruwjaytapxta,ukatsti
Siriamarkaruwsarapxta,Tiromarkaruwpuripxta,ukanw
barcoxq'ipinakapapaqañapäna.
4Discipulonakjikxatasaxpaqallquruwukanqhiparapxta.
5Ukaurunaktukuyxasaxsarxapxayätwa,ukat
sarxapxaraktwa;Taqeniwwarminakampwawanakampi,
markatmistxañkamairpapxitu.
6Maynitmaynitjithiqtasinsti,barcotsarxapxayätwa.ukat
wasitatutaparuwkuttʼxapxäna.
7TiromarkatsarañtukuyxasaxTolemaísmarkaruw
puripxta,ukatstijilatanakararuntt'apxta,mäurusti
jupanakampchikawqhiparapxta.
8QhipürustiPablompchikäpktaukanakaxCesarea
markaruwsarxapxta.ukatstijupampchikawqhiparapxäna.
9Ukapachpachachastipusiphuchhanakanïnwa,virgen
tawaqunaka,jupanakastiprofecíaarunakyatiyapxäna.
10Waljaurunakukanqheparapjjayätaukhajja,Judea
markatmäprofetawsaraqanïna,jupastiAgabosatänwa.
11Nanakarjak'achasinsti,Pabloncinturónapt'asisin
amparanakapkayunakapchint'asisinsäna:—Qullan
Ajayuxakhamsiwa:‘Jerusalénmarkankirjudionakax
ukhamarakiwakacinturónkatuqirjaqiruxchinuntapxani,
ukatstikatuyapxani”sasajanjudiöpkisukanakan
amparanakapa.
12Ukist'asinsti,nanakasukachiqankirjaqinakasJerusalén
markarjanmakhatañapatakachikt'asipxta.
13UkatPabloxsarakïnwa:—¿Kunarakjachañasa,
chuymaxp'akintañsamuntasti?Nayastijaniw
chinuntatäñatakwakicht'atäkti,janukastiJerusalénmarkan
TatitJesusansutiplaykujiwañajatakiswakicht'atätwa.
14Jupajjjanamuytʼayañmunkänaukhajja,janiwsapkti:
“Tatitunmunañapphoqasipan”sasa.
15Ukaurunakqhepatsti,carronakapthapisinJerusalén
markaruwsarapjjta.
16Cesareankiryaqhepdiscipulonakasnanakampchikaw
sarapjjarakïna,ukatstiChipremarkankirMnasónsatmä
nayradiscipulowirpapjjarakïna,jupampchikaw
qorpachasipjjañajäna.
17Jerusalénmarkarpuripktaukkhasti,jilatanakajjwali
kusisitawkatoqtʼapjjetäna.
18QhipürustiPabloxnanakampchikawSantiagonukar
mantäna.ucatstitaqejilïrinakawukankapjjäna.
19Jupanakararuntt'asinsti,kuntixDiosaxjanjudiöpkis
ukanakarluqtkänaukanakyatiyäna.
20Ukist'asinsti,Tatiturjach'añchapxäna,sapxarakïnwa:
—Jila,waranqwaranqajudionakawiyawsapxi.Taqeniw
kamachirjamsarnaqañmunapjje.
21Jupanakarojjjumatyatiyapjjewa,jumajjjanjudiöpki
ukajudionakarMoisesarjaytanukuñyatichtajja,
wawanakaparjancircuncisiónlurapjjañapäkiti,janirakiw
costumbrenakaparjamsarnaqapjjañapäkiti”sasa.
22Ukhamajj¿kunasukajja?Waljaniwjanwalt'äwinakax
tantachasipxañapa,jupanakaxjutätamist'apxani—sasa.
23Ukhamasti,kuntixsapksmaukluram:Pusijaqiwutjistu,
jupanakaruxmäarsüwichurapxi.
100

103. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
24Jupanakampchikaq'umachasipxam,p'iqinakapñik'ut
mururasipxañapataki,taqiniwyatipxani,kunanakatixjumat
yatiyapkänaukaxjaniwkunäkisa.janukasti,juma
pachpawsumasarnaqañama,kamachirjamsarnaqañama”
sasa.
25Iyawsapkänaukajanjudiöpkiukajaqenakatjja,janiw
ukhamlurapkiti,janukastiidolonakarloqtatäpki
ukanakatsa,wilamasinakapatsa,chʼajjwañanakatsa,
wachuqjuchalurañanakatsajarkʼaqasiñakiwwakisisasaw
qellqanipjjta.
26Ukatqhipürusti,qhipürustiq'umachasisaxjupanakamp
chikawtemplormantäna,q'umachasiñurunakax
phuqhasiniukuñacht'ayañataki.
27Paqallquurunakaxniyawtukusxänukkhasti,Asia
tuqinkirjudionakaxTatitunutapanjuparuñjasaxtaqi
jaqinakaruwch'allxtayapxäna,ukatstiamparanakap
luqxatapxäna.
28“Israelmarkankirinaka,yanapt'apxam:“Akajaqiwtaqi
chiqanjaqinakaru,kamachinaksa,akachiqarjan
walt'ayañatakyatichaski.
29(JupanakaxnayraxTrófimosatÉfesomarkankir
Trófimosatjaqiruwjupampchikauñjapxäna,juparPablox
templorirpankaspasukhamamuyapxäna).
30Markachirinakaxt'ijtxapxäna,ukatPablorkatuntasin
templotirpsupxäna.
31Juparjiwayañmunapkänaukhajja,soldadonakan
jilïriparuw yatiyäna, Jerusalén markpachan
chʼajjwäwinkapjjatapa.
32Ukspachawsoldadonakaru,capitananakarukatuntasin
jupanakart'ijtxapxäna.
33Ukatstijilïrirpirixjak'achasisinxjuparkatuntasinxpä
cadenampichint'ayañapatakiwmayïna.ukatkhitïpachasa,
kunsalurataynaukjiskt’äna.
34Jach'ajaqinaktaypinstiyaqhipanakaxmaya
arnaqasipxäna,yaqhipanakaxyaqhaarunakarnaqasipxäna.
35Ukatstiescalerarpurinkänaukhajja,soldadonakaw
jaqenakannuwasiñaplaykuirpapjjäna.
36Waljajaqenakawarknaqapjjäna,akhamsasaw
arnaqasipjjäna:“Jesum”sasa.
37KunapachatixPabloxcastilloukarirpatäñapäkän
ukkhaxa,jilïrirpiriruwsäna:—¿Jumampiparlt'asmati?
¿Khitissäna:“¿Griegoaruparlirïtati?”
38¿Janitjumajjukaegipciojaqejjchʼajjwañqalltäna,ukat
pusiwaranqajaqenakjiwayirjaqenakwasararirpkäna?
39Pablostisarakïnwa:—NayaxTarsomarkankirjudío
jaqïtwa,Ciliciamarkanjakasirïtwa,janirakiwjanwali
markanjakasirïkti.
40Ukatsti,Pabloxescaleransayt'asisinamparapampiw
jaqinakaramparapampuñacht'ayäna.Ucatstimäjach'a
amukt'ayasasti,hebreoarutwajupanacarojjsäna.
22JAQTHAPI
1Jilatanaka,awkinaka,ist'apxamkuntixnayaxarxayapkitu
ukjichhaxjumanakararxayapxsma.
2(UkatJesusaxhebreoarutjupanakarparlatapist'asax
juk'ampiwamukt'apxäna.
3Nayastimäjudíojaqïtwa,Tarsomarkanyurirïtwa,Cilicia
markanyurirïtwa,ukampisGamalielchachankayunakap
jakʼanwaakamarkanjilsuwayta,nayraawkinakan
leyinakaparjamawyaticharakta,taqechuymawyatichirïta
Dios,kunjämtixjichhürunakantaqinixukhamäpkta
ukhama.
4Nayastijiwañkamawarknaqawayta,chachanakarusa
warminakarusakatuntasincarcelanakaruwkatuyayäta.
5Jilïrsacerdotexnayaru,jilïrinakanyänakapampchikaw
nayaryatiyapxitu,jupanakatstijilatkullakanakarcarta
katuqta,ukatstiDamascomarkaruwsarawayta,ukan
katuntatjaqinakarJerusalénmarkarirpañataki,ukhamat
mutuyatäpxañapataki.
6Niyachikaurusaraskäyäta,Damascomarkar
jak'achaskäyätukkhasti,mäakatjamatalaxpachatmäjach'a
qhanawnayarmuyuntatqhant'äna.
7Uraqiruwliwxatasinmäaruist'ta,akhamsitu:“Saulo,
Saulo,¿kunatsaarknaqapxista?
8Nayastisaraktwa:—Tatay,¿khitirakïtasti?Jupasti
sarakituwa:“NayaxNazaretmarkankirJesusätwa,jupar
arknaqkta”sasa.
9Nayampchikäpkänaukanakastiqhanauñjasaw
axsarapxäna.ukampisjaniwkhititixnayampparlkituukan
arupist'apkänti.
10Nayastisaraktwa:‘Tatay,¿kunsalurä?Tatitusti
sarakituwa:“Sartam,Damascomarkarsaram;Ucanstitaqi
kuntixlurañamatakwakicht'atäkiukanakyatiyapxätam.
11Ukaqhanank'ajkirïtaplaykujanuñjkayätaukhasti,
nayampchikäpkänaukanakanamparapampirpataw
Damascomarkarpuriyäta.
12MäAnaniaschachasti,kamachirjamDiosaryupaychir
jaqïnwa,ukanjakirjudionakatsawalisumyatiyäna.
13Nayarjutasinsayt'asisinsapxituwa:“Saúljilata,uñjam”
sasa.Ukatukapachpahorasanwajuparuñkatarakta.
14Jupastisarakïnwa:“NayraawkinakasanDiosapaw
jumaruxajllistam,munañapuñt'añamataki,ukaAskijaqir
uñjañamataki,lakapanarupist'añamataki”sasa.
15Kuntïuñjkta,istʼktaukanakjja,jumawjupajjtaqe
jaqenakatakqhanañchäta”sasa.
16Jichhasti¿kunatsaqhipt'askta?sartasim,bautisasim,
juchanakamjariqam,Tatitunsutipart'asa.
17Jerusalénmarkarkutt'kasasti,templonmayisiskäyät
ukkhaxa,walillakitawjikxatasiyäta.
18Ukuñjasaxakhamsarakituwa:“Jank'aki,Jerusalén
markatjank'akmistum,janiwnayatarsutamkatuqapkaniti”
sasa.
19Nayastisaraktwa:“Tata,jumariyawsirinakaruxcarcelar
jist'antataxyatipxiwa,sapasinagoganjawq'jtaxa.
20KunapachatixEstebanmartiriomanwilapaxwartatäxän
ukkhaxa,nayastiukajak'ansayt'atäskäyätwa,jupar
jiwayirinakanisinakapsaimaskäyätwa.
21Jupastisarakituwa:“Sarxam,nayastiakachiqatyaqha
markanakarkhithäma”sasa.
22Jupanakastiukaarunakist'asawjach'atarsupxäna:—
Ukhamjaqiruxakauraqitjithiqtapxam,janiwjakañapax
walïkiti—sasa.
23Jupanakastijach'atarnaqasipxäna,isinakapsa
jaqunukutapxäna,laq'ampiwthayarjaquntapxäna.
24Jilïrcapitanajjcastilloruwirpaniñatakmayïna,ukatsti
jawqʼjapjjañapatakiwmayïna.ukhamatyatiñapataki,
kunatsajupacontraukhamarnaqasipxäna.
25Jesusarcordónukampchinuntasipkänaukhajja,Pablojj
ukajakʼansaytʼatäsipkänaukacapitanarojjsänwa:
“¿Jumanakajjmäromanojaqerjawqʼjañajjwakisispati?
101

104. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
26Ukist'asinsti,capitanaxsarasincapitanaruxsarakïnwa:
—Amuyasimkuntixlurktaukxa,akajaqixromanojaqiwa
—sasa.
27Ucacapitanajjjutasinjuparojjsänwa:—Sam,¿jumajj
romanojaqëtati?Jupastisänwa:“Jïsa”sasa.
28Jilïrirpiristisarakïnwa:—Waliqullqimpiwaka
qhispiyasiñjikxatta—sasa.Pablostisarakïnwa:—Ucampis
nayajjlibrenacitwa—sasa.
29UkatstikhitinakatïJesusarjiskt'apkaspänukajaqit
jithiqtapxäna,ukatstiukajilïrirpirixaxsararakïnwa,jupax
romanojaqïtapyatisin,juparchint'atapyatisinxa.
30Qhepürojjkunatsajudionakanjuchañchapjjänaukyatiñ
munataplaykojja,sacerdotenakanjilïrinakaparusa,taqpach
concilionakaparuñstapjjañapatakiwmayïna.
23JAQTHAPI
1PabloxTatitunTantachäwiptaqichuymauñjasaxsänwa:
—Jilatanaka,jichhürkamawDiosnayraqatansuma
chuymampijakaskta—sasa.
2Ananiasastijilïrsacerdotejjjupanjakʼapansaytʼatäpkäna
ukanakaruwlakaparjawqʼjapjjañapatakmayïna.
3UkatPabloxjuparuxsänwa:—Diosawjawq'jatam,janq'u
pirqa,¿jumatixkamachirjamjuchañchañatakqunt'atäsktati,
kamachirjamjawq'jañajatakismayista?
4Ukajak'ansayt'atäpkänukanakastisapxänwa:—¿Diosan
jilïrsacerdoteparjisk'achasmati?
5Pablostisarakïnwa:—Jilatanaka,janiwyatktijupajjjilïr
sacerdotëjjatapjja.
6UkampisPabloxmächiqaxsaduceonakätapamuyasïna,
mayninakastifariseonakäpxatapamuyasinxa,jach'a
tantachäwinakhamsasawart'äna:—Jilatanaka,nayax
fariseotwa,fariseonwawapätwajiskt’asiñapawa.
7Ukarsusinsti,fariseonakampisaduceonakampi
ch'axwañawutjäna.
8Saduceonakaxsapxiwa:“Janiwjiwatatjaktañaxutjkiti,
janirakiwangelsa,niajayusutjkiti”sasa.
9Ukatstimäjach'aarnaqasiñawist'asïna,fariseonakatjutir
escribanakastisartasisawch'axwapxäna,sapxarakïnwa:—
JaniwakajaqinjanwalinakjikxatapktiTata.
10Kunapachatïmäjachʼachʼajjwañajjutjkänaukhajja,
capitanajjPablorjantʼunjatäñapajjsarasawsoldadonakar
saraqapjjañapatakmayïna.
11QhipürarumaxTatituxjupanjak'apansayt'asisinsäna:
—Pablo,kusisita,kunjämtixJerusalénmarkannayat
arsuwayktaxa, ukhamarakiw Roma markan
qhanañcht'añama—sasa.
12Urumanthisti,yaqhepjudionakajjtantachasisawmä
maldicionampichintʼasipjjäna,Pablorjiwayañkamajjjaniw
manqʼapkätiniumañsamunapkätisasawsapjjäna.
13Jupanakastipusitunkatjilawukhamlurapxäna.
14Jupanakastisacerdotenakanjilïrinakapampi,jilïr
irpirinakampirjak'achasisinsapxarakïnwa:—Nanakaxmä
jach'amaldicionaruwkatuntasipxta,Pablorjiwayañkamax
janiwkunsmanq'kañäniti—sasa.
15Jichhasti,jumanakaxJach'aTantachäwimpchikaw
p'iqinchiriruxqharürujumanakanukarsaraqanipxätasasin
sapxsma,jupatjuk'ampsumjiskt'asipkaspaukhama.
16Pablonkullakapanyoqapajjjupanakarikintatätap
istʼasinjja,castilloruwmantasinPabloryatiyäna.
17UkatPabloxcapitanjilïrinakapatmayniruwjawsayäna,
ukatsarakïna:—Akawaynaruxjilïrirpirinukarirpapxam,
jupaxmäkunsyatiyañapawa—sasa.
18Ucatsticapitanaruwirpapjjäna,sarakïnwa:—Publo
katuntatjaqejjjuparjawsitu,acawaynarojjjumanukar
irpañajataki,jupajjjumarkunsañmuni—sasa.
19Ukatstijilïrirpirixamparatkatthapisinxjupampchikaw
sapaksaräna,ukatjiskt'äna:—¿Kunsyatiyapxitasma?
20Jesusastisarakïnwa:—JudionakaxqharüruPablor
Jach'aTantachäwirirpapxañamatakiwamtapxi,jupat
juk'ampsumjiskt'asipkaspaukhama—sasa.
21Ucampisjanist'asimti,pusitunkajilajaqinakawjupar
suyt'ayasipki,juparjiwayañkamaxjaniwmanq'apkaniti,
janirakiwumapkaniti,sasa.jumatmäarsüwithaqhasa.
22Ukatsticapitanjilïripaxwaynaruwsarxañapatakjaytäna,
ukatstiakhamsasawsäna:—Jankhitirusyatiyamti,akanak
yatiyatamata—sasa.
23Ukatstipäcaballeronakaruwjawsayäna,akhamsasa:—
Cesareamarkarsarañatakixpäpataksoldadonaka,paqallq
tunkacaballotsaririnaka,lanzaapt'irinaka,päpatak
lanzanakapt'atanaka,kimsïrhorasaru,wakicht'apxam.
24Ukatstianimalanakchurapxam,ukhamatPablor
qunt'ayasipxañapataki,ukatFélixmarkaapnaqirirjankuna
usunirpapxañapataki.
25Jupastiakhamsasawmäcartaqillqäna.
26ClaudioLisiasasti,walisumagobernadoraFélix
chacharuwaruntäna.
27Ukajaqejjjudionakankatuntatänwa,jupanakajj
jiwayapjjañapänwa,nayajjmäejercitompiwjutta,ukatsti
qhespiyarakta,jupajjromanojaqëtapamuyasa.
28Kunatsajuparjuchañchapjjeukyatiñmunjjayäta
ukhajja,JuparojjJachʼaTantachäwiparuwirpta.
29Nayastiamuyasta,jupanakaruxLeyinakapan
juchañchatawuñjasta,ukampisjaniwkunajuchañchäwis
juparjiwayañatakjamäkänti,janukaxkatuntatäñapataki.
30Kunapachatixjudionakaxukajaqirsuyt'apxatapat
yatiyapxituukhaxa,jank'akiwjumarukarkhitanta,jupar
juchañchirinakarusmandamientochurta,kuntixjuparjan
walt'ayapkiukjumanayraqatansapxañapataki.Sarxaña.
31Ukatstisoldadonakaxkunjamtïsapkänaukhamarjamaw
PablorkatuntasinAntipatrismarkararumkamirpapxäna.
32Qhipürusticaballotsaririnakaruwjaytawayapxäna,
jupampchiksarapxañapataki.
33JupanakastiCesareamarkarpurisinsti,ukacarta
gobernadorarkatuyapxäna,ukatstiPabloruwjupan
nayraqataparuñt'ayapxäna.
34Ukacartaliytʼasajja,kawkïrprovinciankirïtasasasaw
gobernadorajjjisktʼäna.UkatstiCiliciamarkankirïtap
amuyasxäna.
35Jumaruxist'äma,juchañchirinakaxjutapxaniukhaxa—
sasa.UkatHerodesantaripañutapanimatäñapatakiw
mayïna.
24JAQTHAPI
1Phisqaurutsti,Ananíasjilïrsacerdotexjilïrirpirinakamp
chikawsaraqanïna,Tertulosutinimäarst'irimpi,jupaw
gobernadoraruxPablocontrayatiyäna.
2Juparjawsasinsti,Tertulochachaxjuparjuchañchañ
qalltäna,akhamsasa:—Jumatuqiwwaliamukt'atäpxta,
jumanamuyt'asitamlaykuxakamarkaruxwaliaski
luräwinaklurapxta.
102

105. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
3Jiwasaxsapüruwkatuqapxta,taqichiqansa,walijach'a
jach'atukurFélix,taqiyuspajarasawa.
4Ucampisa,jumarjanjuk'ampqarjatäñatakachikt'assma,
mäqawqhaarunakkhuyapayasiñamatist'apxañamataki.
5Akajaqiruxmäusunjaqitjikxatapxta,uraqpachantaqi
judionaktaypinjanwalt'ayirinaka,nazarenonakantamapan
p'iqinchiripa.
6JuparakiwTatitunutapq'añuchañataksarawayxi,jupar
katuntasinkamachirjamtaripañmunapxirïta.
7UcampisLisiassatjilïrcapitanajjnanacaruw
purinipjjetäna,walich'amampiwjuparojjamparanakajat
apsüna.
8Juchañchirinakarojjjumanukarjutapjjañapatakiwmayïta,
khitirusjuchañchapjjasmaukyatjjatasa.
9Judionakasiyawsapxarakïnwa:
10UkatPabloxgobernadoraxarst'añapatakamparapamp
uñacht'ayäna,sarakïnwa:—Nayaxyattwajumaxwalja
maranakakamarkantaripiripätamxa,nayatakixjuk'amp
kusisiñampiwarsta.
11Jumastiamuyasmawa,tunkapayanurukiwJerusalén
markaryupaychirsarxayäta.
12Tatitunutapansajaniwkhitimpisch'axwañ
jikxatapkituti,janirakiwsinagoganakansa,markansa
ch'axwañjikxatapkituti.
13Janirakiwkuntïjichhajjnayarjuchañchapkituuk
qhanañchapkaspati.
14Ukampisnayajjjumaruwarsta:kunjamtïjupanakajj
kʼariyatichäwinaksapkiukarjamawnayajjnayra
awkinakajanDiosaparyupaychta,kawkïrleyinakatïleyin
qellqatäkiukarusa,profetanakanqellqatäkiukarusa
iyawsasa.
15Diosaruxsuyt'apxam,jupanakaxukhamarakiwjaysapxi,
jiwatanakanjaktatapa,askijaqinakasa,janchiqapar
uñjirinakasa.
16Ukhamatwanayajjchʼamachasiskta,Diosarusa,
jaqenakarusjansinttʼasisawconciencianïñajataki.
17Waljamaranakqhepatjja,markajarlimosnaapaniñataki,
ofrendanakapaniñatakiwjutta.
18UkapachawAsiatuqinkiryaqhipjudionakaxtemplon
q'umachatajikxatapxitu,janiwwaljajaqinakampi,
ch'axwañampisa.
19Khitinakatixjumatnayraxakankapxaspäna,nayacontra
janwalinaklurapxaspänaukhaxa.
20Janukaxakankirinakaxsapxpan:“NayaxJach'a
Tantachäwinayraqatansayt'atäkasinkunajanwali
lurañanakjikxatapxitu”sasa.
21Janukastimäarukiwjupanaktaypinsayt'atäsin
art'asiyäta:“Jichhüruwjiwatanakanjaktäwipllamkt'asta”
sasa.
22Ukist'asinsti,Félixchachaxukathakhitjuk'ampsum
yatkasawjupanakarqhiphart'ayäna,akhamsasa:
“KunapachatixLisiasjilïrirpirixsaraqaniukkhaxa,nayax
kuntïjumanakaxlurapkiuksumyatxä”sasa.
23UkatstimäcenturionjilïriruwPablorirpañapatak
mayïna,ukatqhispiyatäñapataki,uñt'atmasinakaparux
janiwkhitirusyanapt'añapatakjark'añapakiti,janirakiw
juparjutañapasjark'añapakiti.
24Mäqawqhaurunakatsti,FélixchachaxDrusila
warmipampchikawpurinïna,jupastijudíowarminïnwa,
Pabloruwjawsayäna,Cristoriyawsatapatist'añapataki.
25KunapachatixDiosaxaskikankañapa,jankuns
kamachaña,jutañapäkiukatuqitamuyt'askänaukhaxa,
Félixuxkhathatt'asisawsäna:—Jichhapachatakiwsarxam.
kunapachatixmäsumapachaxutjkituukhaxa,jumaruw
jawst'äma.
26Pabloxqullqichurañapatakiwsuyt'äna,ukhamatjupar
antutañapataki.
27PämaraqhepatstiPórcioFestochachajjFélixchachan
utaparmantäna,ukatFélixchachajjjudionakarkusisiyañ
munasawPablorojjkatuntatjaytanukuwayjjäna.
25JAQTHAPI
1Festochachajjukamarkarpurinkänaukhajja,kimsauru
qhepatwaCesareamarkatJerusalénmarkarmakatäna.
2Ukatstisacerdotenakanjilïripampi,judionakan
p'iqinchiripampixPablocontrawyatiyapxäna,ukatsti
juparuwachikt'asipxäna.
3Juparkhuyapt'ayasiñmunapxäna,Jerusalénmarkar
khitañapataki,thakinjiwayañataki.
4UkampisFestochachajjakhamsasawsäna:“Pablojj
Cesareamarkanwaimatäñapa,jupajjjankʼakiwukar
sarjjañapa”sasa.
5Jumanaktaypinch'amanïpkiukanakaxnayampchikaw
saraqanipxpan,ukatakajaqirjuchañchapxpan,kunajan
walinakasutjchiukkhaxa—sasa.
6Ukatstitunkaurutjilawjupanaktaypinqhiparäna,ukatsti
Cesareamarkaruwsaräna.Qhipürustitaripañasienton
qunt'atawPablorirpanipxañapatakmayïna.
7Jesusajjpurinkänaukhajja,Jerusalénmarkat
saraqanipkänaukajudionakajjukajakʼanwasaytʼasipjjäna,
Pablocontrawwaljajanwalinakarsupjjäna,ukampisjaniw
qhanañchañjamäkänti.
8Jupapachpawakhamsäna:“Janiwjudionakan
leyinakapsa,templocontrasa,niCesarcontrasa,kuna
juchañchaskti”sasa.
9FestostijudionakarkusisiyañmunasawPabloruxsäna:—
¿Jerusalénmarkarmakhatañmunasmati,ukannayan
nayraqatajanjuchañchatäñamataki?
10UkatPabloxsänwa:—NayaxCesarantaripañutapan
sayt'atätwa,kawkhantixnayartaripañaxwakiskiukan
sayt'atäskta.
11Nayatixjuchañchirïsta,janukaxjiwañarwakiskchixa,
janiwjiwañmunkti.NayajjCesararachiktʼaskta.
12UkatstiFestochachajjTantachäwinkirinakamp
parltʼasisajjakham sänwa:“¿Cesarchachar
juchañchapjjtati?”Cesararukaruwsaräta—sasa.
13Mäqawqhaurunakqhepatsti,Agripareyimpi
BernicempejjCesareamarkaruwFestochachararuntañatak
sarapjjäna.
14Waljaurunakukankapkänaukhajja,Festochachajj
Pablonjanwaltʼäwipatreyiruwyatiyäna:“MäjaqewFélix
chachancarcelanjaytatäski.
15Jerusalénmarkankaskäyätukapachasti,sacerdotenakan
jilïrinakapampi,judionakanjilïrinakapampixjupat
juchañchañmunasawyatiyapxitäna.
16Juparojjakhamsasawsista:“Romanonakajjjaniw
khitirus jiwayañatak katuyapjjañapäkiti,janïr
juchañchatäkiukajaqejjajanajanjuchañchatäñapkama,
ukatjuparjuchañchañatakpermisonïñapkama”sasa.
17Ucapachasti,qhipürusti,qhipürojjjanqhepüru,taripañ
utanqontʼasisawukajaqerirpapjjañapatakmayta.
18Juchañchirinakaxjupacontrasayt'asipxäna,janiwkuna
juchañchäwisnayanamuyatajatjuchañchapkänti.
103

106. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
19Ukampiskʼariiyawsäwinakapatwajupacontra
jisktʼasipjjäna,mäJesusajjjiwatäjjänwa,Pablojjjakaskiwa
sasawsäna.
20Ukhamjiskt'atajatpächasitajatjja,Jerusalénmarkar
sarañmuntati,ukanjuzgatäñapasasawjiskt'ta—sasa.
21PabloxAugustonist'atäñapatakiwmayïna,ukatnayasti,
Cesararkhitañkamawimatäñapatakmayïta.
22AgripastiFestoruwsäna:—Nayapachpawukajaqir
ist'añmunta—sasa.Qharürojjjuparistʼätawasasawjupajj
säna.
23Qhipürusti,Agripampi,Bernicempixwalijach'ajach'a
tukusawist'añutarmantapxäna,jilïrirpirinakampi,markan
jilïrinakapampi,FestochachankamachiparjamawPablorux
irpapxäna.
24Festostisarakïnwa:—Agripareyimpi,nanakampchik
jutapkiukajaqinakampixakajaqiruwuñjapxta,jupatwalja
judionakaxJerusalénmarkansa,akachiqansanayampjan
walt'ayasipxitu,jupatjach'atarnaqasisajuk’ampijakaña.
25Ucampisnayajjjaniwkunsjiwañarwaquisquiuca
lurcänti,uqhamaracAugustorojjjuchañchatapyatjjatajja,
juparkhitañwaamtjjayäta.
26Jupatjja,janiwnayajjuywirijarqellqañajjutjkituti.
UkatpïAgripareyi,jumannayraqatamarirpta,uqhamarac
jumannayraqatamanirpta,uqhamaracyatjjatasajjmäjuk'a
qilqt'añajjataqui.
27Nayatakixmäkatuntatjaqirkhitañaxjanwalïkaspas
ukhamawamuyasi,janukaxjanwalinakuñt'ayañataki.
26JAQTHAPI
1UcatAgripajjPablorojjsänwa:—Jumapachpaw
parlañama—sasa.UkatPabloxamparapluqxatäna,ukatsti
jupapachpawsäna.
2Agripareyi,nayajjkusisitätwasasawamuyasta,naya
pachpawjichhürojjjumanayraqatanarsusï,kunanakatï
judionakanjuchañchapkituukanakata.
3Judionakantaqecostumbrenakapatsa,jisktʼanakapatsa
yatjjatamyatjjatam.
4WaynäkayätaukhatpachJerusalenanmarkajataypin
kunjamäskäyätukjja,taqejudionakajjyatipjjewa.
5Jupanakatixqalltatpachuñt'apxituwa,nayatixfariseojam
jakasktaukayupaychäwisanwaliqhurusectaukarjam
sarnaqataxqhanañchañmunapxchiukhaxa.
6Jichhasti,Diosaxnayraawkinakasararskänaukasuyt'äwi
laykuxjuchañchatätwa.
7Tunkapayantribunakasasti,uruyarumawDiosar
luqtasipki,ukaarsüwiruwpuriñsuyapxi.Ukasuyt'äwi
laykuwAgripareyi,judionakaxjuchañchapxitu.
8¿KunatsaDiosaxjiwatanakarjaktayañapaxa,¿kunatsa
jumanakaxjaniyawsañjamäkaspasukhamamuyapxasma?
9Nayapachpawamuyasta,NazaretmarkankirJesusan
sutipcontrawwaljalurañanaklurañaja.
10NayastiJerusalénmarkanlurarakta,waljaqullan
jaqinakarcarcelarjist'antawayta,jilïrsacerdotenakan
munañapkatuqasa.jiwayatäpkänaukkhasti,nayajjjupanak
contrawarsüna.
11Sapasinagoganwajupanakaruxmutuyayäta,Diosarjan
waliarunakarsupxañapataki.Jupanakcontrawal
phiñasitajasti,yaqhamarkanakarpuriñkamawjupanakar
arknaqawayta.
12UkapachawnayajjDamascomarkarsaraskta,jilïr
sacerdotenakanmunañapampi,khitanakampi.
13Rey,chikaurutjja,alajjpachatmäqhanauñjta,intijalsut
sipansa,nayaru,nayampchiksaririnakaru.
14Taqeniwakaoraqerliwjjatapjjtaukhajja,mäaruistʼta,
jupajjhebreoarutwaakhamsäna:“Saulo,Saulo,¿kunatsa
arknaqista?jumatakixch'amawch'akhanakarch'allt'añaxa.
15Nayastisaraktwa:“Tatay,¿khitïtasti?”Jupasti
sarakïnwa:—NayaxarknaqktaukaJesusätwa—sasa.
16Ukampissayt'asim,kayunakamatsayt'asim,nayastiaka
amtampiwjumaruñt'ayasiñmunta,jumarmäyanapirirjam
uñt'ayasiñataki,akanakuñjkta,kunanakatixnayaxjumar
uñstkämaukanakuñt'ayañataki.
17Jaqenakatsa,janjudiöpkisukanakatsaqhespiyapjjsma,
khitinakarutïjichhajjkhitanktaukanakata.
18Nayranakapjist'arañataki,ch'amakatqhanaru,Supayan
ch'amapatDiosarkutt'ayañataki,ukhamatjuchanakapat
pampachatäpxañapataki,nayaniyawsäwiplayku
qullanatäpkiukanakanherenciapkatuqapxañapataki.
19Ukatsti,Agripareyi,alaxpachankirunañchäwiruxjaniw
ist'kti.
20NayraqataxDamascomarkankirinakaru,Jerusalén
markankirinakaru,Judeauraqinkirmarkanakaru,jan
judiöpkiukanakarusyatiyarakta,arrepentisipxañapataki,
Diosarkutt'añapataki,ukatarrepentisiñatakwakiskir
luräwinaklurapxañapataki.
21Judionakajjtemplonkatjapjjetäna,ukatstijiwayañ
munapjjetäna.
22Diosanyanapkatuqasasti,jichhürkamawjisk'a
jaqinakaru,jach'ajaqinakaryatiyaskta,profetanakasa,
Moisesampixjutanisasinsapkänaukaarunakatsipansa,
janiwyaqhanaksiskti.
23Cristoxt'aqhisiñapataki,jupawjiwatanaktaypit
jaktañapa,jaqinakaru,janjudiöpkiukanakarusqhan
uñacht'ayañapataki.
24Jupapachpaarskänaukhajja,Festochachajjjachʼatwa
säna:“Pablo,jumajjaynachtʼatätawa.waljayatiqañaxloco
tukuytamxa.
25Jupastisarakïnwa:—Janiwnayajjloqtkti,jach'ajach'a
tukurFesto;janukastichiqaarunakarsupxam,suma
amuyumpi.
26Reyejjukanakyati,jupanayraqatanjja,nayajjtaqe
chuymawparlaskta.kunatixakaxjaniwmäk'uchun
luratäkänti.
27Agripareyi,¿profetanakariyawstati?Nayajjyattwa
jumaniyawsatama.
28AgripajjPablorojjsänwa:—Niyacristianöñajatak
amuytʼayista—sasa.
29Pablostisarakïnwa:—NayaxDiosaruwmunta,janiw
jumaki,janukastitaqikhitinakatixjichhürunakanist'apkitu
ukanakaxniyasnayampjamakïpxañapataki,janukastiaka
llawintatjanukaxnayampjamakïpxañapataki—sasa.
30Ukarsusinsti,reyejjsartasipjjäna,gobernadorampi,
Bernicempi,jupanakampchikqontʼatäpkänaukanakasa.
31Mächiqarsarxasaxjupanakkamawparlt'asipxäna,
akhamsasa:—Akajaqixjaniwkunsjiwayañjamlurkiti,ni
katuntatäñaswakiskiti—sasa.
32UkatstiAgripaxFestoruxsänwa:—AkajaqixCesarar
janjuchañchaskasapänukhaxa,qhispiyatäspawa—sasa.
27JAQTHAPI
1KunapachatixItaliamarkarbarcotsarxapxañajax
amtasxänaukhaxa,Pablompiru,yaqhakatuntat
104

107. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
jaqinakampixmäjaqiruwkatuyapxäna,jupastiJulio
satänwa,jupastiAugustochachanejercitopanmä
capitanapänwa.
2Adramiciosatbarcormantasinjja,Asiatoqenkirqota
lakaruwsarjjapjjta.mäAristarco,Tesalónicamarkankir
Macedoniamarkankirïnwa.
3QhepürojjSidónmarkaruwpuripjjta.Juliostisuma
chuymampiwPabloruxachikt'asïna,ukatstiamigonakapan
ukarsarañapatakiwqhispiyäna,ukhamatsamarañapataki.
4UkachiqatsarxasaxChipremarkaruwbarcotsarapxta,
thayanakaxch'uqt'ataplayku.
5Cilicia,Panfiliaqutathiyatbarcotsarasinxa,Mira
markaruwpuripxta,ukamarkaxLiciamarkankiwa.
6Ukanjja,capitanajjAlejandríamarkankirmäbarcoruw
Italiamarkarsaraskirjikjjatäna.ucaruwuchapjjetu.
7Waljaurunakk'achatk'achatbarcotsarapjjayäta,Cnido
satcheqarpuriñkamajjjukʼampiwthayajjthaytʼanipjjetäna,
ukatstiCretasatcheqarsarapjjta,Salmonesatcheqaruw
sarapjjta.
8Jank'akiwukachiqarpasañkamaxmächiqarpuripxta,
ukachiqaxThefairhavenssatawa.Ukajak'anstiLasea
markawutjäna.
9Kunapachatixwaljapachaxtukusxäna,barcotsarañax
walich'amäxänwa,ayunañuruxniyawtukusxäna,ukat
Pabloxjupanakarewjjt'äna.
10Jupanakarustisarakïnwa:—Tatanaka,nayajjamuyasta,
akaviajejjjanwaltʼäwinakampi,waljajan
waltʼäwinakampi,janiwcarganakaru,barconakarukijan
waltʼayañatakïkiti.
11Ucampiscapitanajjbarcondueñoparu,dueñoparuw
jukʼampcreyïna,Pablonarsutanakapatsipansa.
12Ukaimantasiñutaxjuyphipachatakjanwalikïkchïnsa,
juk'ampinakaxukachiqatsarxapxamsasawsapxäna,
ukhamatFenicemarkarjuyphipacharpuripxañapataki.
UkamarkaxCretamarkanimantasiñapawa,intijalant
tuqiru,intijalanttuqiru.
13Surtoqenkirthayajjthayajjthaytʼankänaukhajja,
jupanakajjamtapphoqapjjatapamuyasawCretamarka
jakʼarbarcotsarjjapjjäna.
14Ukampismäqhawqhatiempotjja,mäjachʼathayaw
thayajjsartäna,ukathayajjEuroclidónsatawa.
15Botejjthayarjanaguantañpuedjjänaukhajja,
irpapjjayätwa.
16Claudasatmäislart'ijtkasastiwaljalurañanakawutjäna.
17Ukabarconakapt'asisinsti,yanapirinakampiwbarcor
q'ipt'asipxäna.Jach'alaq'anakarjanjaquqanipxañap
axsarasaxvelach'allt'asipxäna,ukhamatjaqunukutapxäna.
18Qhipürustijach'ajach'athayampit'aqhisiyapxitu.
19Kimsïrurutsti,barconyänakapamparanakajampiw
jaqunukupxta.
20KunapachatixIntisniwarawaranakaswaljaurunakjan
uñstkänti,janirakiwmäjach'athayaspurinkänti,
qhispiyasiñsuyt'äwixapaqatäxänwa.
21Ucampiswaljatiempojitheqtapjjatapatjja,Pablojj
jupanaktaypiruwsaytʼasïna,akhamsasa:“Tata,
jumanakajjnayaristʼapjjañajänwa,janirakCretamarkat
antutjjapjjañamäkiti,janwalinaksa,janwalinaksa
aptʼasipjjañamataki”sasa.
22Jichhastich'amañcht'apxañamatakiwiwxt'apxsma,
jumanaktaypinxajaniwkhitinjakañasapt'atäkaniti,jan
ukastibarconjakañapawchhaqhayasini.
23JichhaarumajjDiosanangelapawnayajakʼan
saytʼatäski,juparserviraktwa.
24Ukatsapxänwa:—Pablo,janaxsaramti.Cesaran
nayraqataparirpapxañamawa,Diosaxjumampchik
saririnakaruwchuri.
25Ukhamasti,jilatanaka,ch'amañchasipxam,nayaxDiosar
iyawstwa,kunjämtixsiskituukhamarjamawphuqhasini—
sasa.
26Ukampismäislaruwjaquntatäñasa.
27Tunkapusiniarumaxpurinxäna,Adriasatchiqar
sarkasa,niyachikaarumawbarconkirinakaxmämarkar
jak'achasipkaspaukhamamuyapxäna.
28Ukxarustipätunkametroukch'at'aqaruwjikxatapxäna,
mäjuk'ajuk'ampisarasinsti,mayampphust'apxäna,ukatsti
tunkaphisqhanmetrosukch'auraqirjikxatapxäna.
29Qalanakarjanliwxatasiñasajjsarasawbarconqhepäjjat
pusianclanakjaqonukupjjäna.
30Ukabarconkirinakajjbarcotjaltjjañampïsipkänaukhajja,
barcotqotarjaqonukupjjäna,anclanakjaqonukuñ
munapkaspaukhama.
31Pabloxcapitanampiru,soldadonakampiruwsäna:—
Janitixjupanakaxbarconqhiparapkanixa,janiw
qhispiyapkasmati—sasa.
32Ukatstisoldadonakaxbarconsoganakap
khuchhuqasipxäna,ukatliwxatapxarakïna.
33Ukaurupuriniñapkamasti,Pabloxtaqiniruwmanq'a
manq'apxañapatakachikt'asïna,akhamsasa:—Jichhax
tunkapusiniuruwqhiparapxtaxa,jankunsmanq'apkätati
—sasa.
34Ukatpïmäjuk'amanq'amanq'apxañamataki
achikt'apxsma,akaxjumanakank'umaräpxañamataki,
janiwkhitisp'iqipatmäñik'utasjaquqkaniti.
35Ukarsusinsti,t'ant'aaptasinxtaqininnayraqatapan
Diosaryuspagaräna.
36Ukatstitaqiniwkusisipxäna,mäjuk'amanq'a
apt'asipxäna.
37Taqeniwbarconjja,päpatakapaqallqtunkasojjtan
jaqenakawjakapjjta.
38Manq'añtukuyatatsti,barcork'achacht'ayasawtrigo
qutarjaquntapxäna.
39Urumanthisti,janiwukauraqiuñt'apkänti,ukampismä
qutathiyaruwjikxatapxäna,ukaqutaruwbarcorjaquntañ
amtapxäna.
40Anclanakapt'asisinsti,qutaruwkatuntasipxäna,timón
ch'akhanakapsajist'arapxäna,jach'avelathayarapxarusin
qutathiyaruwsarapxäna.
41Kawkhantïpäqotajjjikiskänaukacheqarjaqontasaw
barcojjoraqertʼijtjjäna.nayrïrchiqapaxwalich'amampiw
ch'amakt'äna,ukatjankuynt'atawqhiparäna,ukampis
qhipachiqaxoladanakanch'amapampiwp'akjatäna.
42Soldadonakaxkatuntatjaqinakarjiwayañamtapxäna,
ukhamatjankhitisumampmistuñapataki,ukat
qhispiñapataki.
43UcampiscapitanajjPablorqhespiyañmunäna,
jupanacarojjjaniwamtapcänti.Nadañyatirinakaxnayraqat
qutarjaquntasipxam,uraqirpuripxañapataki.
44Mayninakastibarconp'akjatach'akhanakaparuw
sarapxäna.Ukhamawtaqinixjankunajanwalt'äwinuraqir
jaltxapxäna.
105

108. APOSTOLANAKANLURANAKAPA
28JAQTHAPI
1Qhispisinsti,ukaislanMelitasutinïtapyatipxäna.
2Jallupurintatapata,thayatsaninanaktayasawsapa
maynirukatuqapxitu.
3Pabloxmät'ant'alawanakapthapisinninaruwuchäna,
ukatstimäkatariwninataypitmistunïna,ukatsti
amparaparuwchint'asïna.
4Barbaronakajjukavenenoanimalaramparapar
warktʼatäskiruñjasajja,jupanakkamawsapjjäna:
“Cheqpachansaakajaqejjjaqejiwayirjaqewa,jupajjlamar
qotatqhespiskchïnjja,janiwmutuñatakejjjakañapmunkiti”
sasa.
5Ukatstiukaanimalaruxninaruwliwxatäna,janirakiw
kunajanwalsajikxatkänti.
6Ucampisjupanakajjpunkitäñapäkänaukhasa,janukajj
mäakatjamatjiwatjaqontatäñapäkänaukhajj
uñchʼukipjjänwa,ukampiswaljatiempouñnaqtʼasajja,jan
kunajanwaltʼäwisjuparpuriskänaukuñjasajja,mä
diosätwasasawsapjjäna.
7Ukapachpacheqanakanjja,Publiosatislankirjilïrjaqen
yänakapawutjäna.Jupawkatuqapxitu,kimsauruwsuma
chuymampiqurpachapxitu.
8Publiochachanawkipajjcalenturampi,wilawartäwimp
usuntatänwa,Pablojjjuparuwmantasinoraciónluräna,
amparapampiwjuparloqjjatasinqolläna.
9Ukluraskänaukkhasti,ukaislanusumpusuntat
yaqhanakaxjutapxarakïnwa,ukatstiqullatäpxarakïnwa.
10Juparakiwjach'añchapxitu;sarxapxäyätanukkhasti,
kunatïwakiskiukanakaptʼapxitäna.
11Kimsaphajjsitjja,Alejandríamarkatmäbarcot
sarjjapjjta,ukabarcojjjuyphipachanwapasäna,ukabarcon
señalapajjCastor,Poluxsatänwa.
12Siracusamarkarpurisajjkimsauruwukanqheparapjjta.
13UkachiqatstimäbrújulaaptasinRegiomarkaruw
puripxta,mäurutstisurtoqenkirthayaxwalthaytʼanïna,
qhipürustiPuteolimarkaruwpuripxta.
14Ukanstijilanakarjikxatapxta,jupanakamppaqallquru
qhiparapxañajataki.
15Jilatanakajjnanakatyatisinjja,Apiosatcheqakama,
kimsatabernakamawjikisipjjetäna.
16Romamarkarpurisaxcenturionaxkatuntatjaqinakarux
guardianakancapitanaparuwkatuyäna,ukampisPablorux
mäsoldadompiwsapakjakañapatakjaytawayäna.
17KimsaurutstiPabloxjudionakanjilïrinakaparuw
jawsthapiyäna,tantachasisinsti,jupanakaruxsänwa:—
Jilatanaka,janisnayaxmarkacontra,ninayraawkinakasan
costumbrenakapsajankunslurkti—sasa,ukampis
Jerusalénmarkatkatuntatjaqjamawromanonakan
amparaparkatuyatäyäta.
18Jupanakajjnayarjisktʼasajja,antutañmunapjjetäna,
janiwnayajjjiwañarpuriyirïkti.
19Ucampisjudionacajjjanwalparlapcänucapachajja,
nayarojjCesararjuchañchañajawwaquisïna.janiw
markajarjuchañchañajäkänti.
20Ukatpïnayaxjumanakarjawst'apxsma,jumanakar
uñjañataki,jumanakampparlt'añataki.
21Jupanakastisapxarakïnwa:—JaniwJudeamarkatjumat
qillqatkatoqapkti,janirakiwkhitisjutapkiukajilatanakas
jumatkunajanwalinaksayatiyapkituti,janirakiwkunajan
walinaksaparlapkäti—sasa.
22Ukampisnanakaxjumatist'añmunapxta,akasecta
tuqitxa,taqichiqanjanwalinakarsupxatapyatipxta.
23Juparmäuruamtapkänaukaqhepatjja,waljajaqenakaw
utaparjutapjjäna.JupanakarustiDiosanReinopat
qhanañchäna,jupanakaruxJesusatamuyt'ayäna,Moisesan
kamachiparjama,profetanakapatsa,alwatjayp'ukama.
24Yaqhepajjarsüwinakarojjcreyipjjänwa,yaqhepasti
janiwcreyipkänti.
25UkatPabloxmäaruparlañtukuyasaxsarxapxäna:
“QullanAjayuxIsaíasprofetatuqiwnayraawkinakasar
säna”sasa.
26Jumanakaxsapxänwa:—Akamarkarsarasinsapxam:
‘Ist'asaxist'apxätawa,ukampisjaniwamuyapkätati.
Jumanakaxuñjapxätawa,ukampisjaniwamuyapkätati.
27Akamarkanchuymapaxch'amakt'atawa,jinchunakapas
janist'añjamawa,nayranakapasjist'antatawa.Jupanakasti
nayranakapampijanuñjapxañapataki,jinchupampi
ist'apxañapataki,chuymapampijanamuyt'apxañapataki.
28Jumanakaxyatipxam,Diosanqhispiyasiñapaxjan
judiöpkiukanakarkhithatawa,jupanakaxist'apxarakiniwa.
29Ukaarunakarsusinsti,judionakaxsarxapxänwa,
jupanakkamastiwalch'axwapxäna.
30Pabloxpämarawalquilatutapanjakasïna,taqi
khitinakatïjupanukarmantanipkänukanakarus
katuqarakïnwa.
31DiosanReinopatyatiyasa,JesucristoTatitupat
yatichañasa,jankhitisjuparjarkʼkaspa.
106