NỘI DUNG I. ĐẠI CƯƠNG : 1. Địa thế Viêt Nam : 2. Tư tưởng dân tộc Viêt Nam : 3. Nền kiến trúc Phật giáo : 4. Đặc tính kiên trúc Phật giáo Việt Nam : II. KIẾN TRÚC PHẬT GIÁO VIỆT NAM : 1. Hệ tư tưởng căn bản của kiến trúc Phật giáo Viêt Nam : a. Tư tưởng Sắc và Không : b. Tư tưởng Thiền : 2. Giá trị cấu trúc Phật giáo : a. Chùa : – Chữ Đinh ( 丁 ) đối với các chùa nhỏ . – Chữ Công ( 工 ) đối với các chùa trung bình . – Chữ Tam ( 三 ) đối với các chùa lớn . – Chùa lớn theo kiểu nội công ngoại quốc còn gọi là Tòng Lâm . b. Tháp : Tam quan : Tháp chuông :
I. ĐẠI CƯƠNG : Chùa Việt Nam ( gọi thông tục là Chùa chiền ) là các ngôi chùa trên lãnh thổ Việt Nam. Ở Việt Nam hiện có 18.491 ngôi chùa , chiếm 36% tổng số di tích Việt Nam.
1. Địa thế Viêt Nam : Nước Việt Nam nằm ở ngã ba giao lưu giữa ba nền văn minh Âu , Ấn , Trung Hoa . 2. Tư tưởng dân tộc Viêt Nam : Thấm nhuần hai nền tư tưởng mạnh nhất Châu Á, đó là học thuật Khổng Tử và triết lý Phật giáo . 3. Nền kiến trúc Phật giáo : Nền kiến trúc Phật giáo có từ đầu kỷ nguyên Tây lịch cùng với thời kỳ đầu tiên đạo Phật du nhập vào Việt Nam. 4. Đặc tính kiên trúc Phật giáo Việt Nam : Chịu ảnh hưởng mạnh của nền kiến trúc Phật giáo Trung Hoa và Ấn Độ , hòa hợp với lối kiến trúc dân tộc gọi là “ Nền kiến trúc Phật giáo Việt Nam ”.
II. KIẾN TRÚC PHẬT GIÁO VIỆT NAM : 1. Hệ tư tưởng căn bản của kiến trúc Phật giáo Viêt Nam : a. Tư tưởng Sắc và Không : Là hệ tư tưởng căn bản để thiết kế các ngôi chùa , tháp , tượng , cảnh trí phối hợp tạo được cái tinh thần KHÔNG man mác bao trùm không gian và thời gian như cảnh chùa Non Nước ( Quảng Nam ).
b. Tư tưởng Thiền : Phối cảnh tạo sự thanh tịnh , thuần khiết , nhiều khi vắng lặng , chỉ nghe tiếng chim kêu ,“ nước chảy làm con người lắng xuống thanh thản như chùa Chúc Thánh ( Quảng Nam), Thiên Mụ ( Huế ).
2. Giá trị kiến trúc Phật giáo : Tìm hiểu ba phương diện chính về giá trị cấu trúc Phật giáo : lịch sử , tinh thần , vật chất .
a. Chùa : – Chữ Đinh ( 丁 ) đối với các chùa nhỏ .
– Chữ Công ( 工 ) đối với các chùa trung bình .
Chữ Tam ( 三 ) đối với các chùa lớn .
Chùa lớn theo kiểu nội công ngoại quốc còn gọi là Tòng Lâm .
* Nội điện : Bên trong thường chia làm ba phần : – Án tiền : nơi tín đồ lễ bái . – Tam Bảo : nơi thờ Phật . – Hậu điện : còn gọi là nhà Tổ , nơi thờ các vị Tổ hay Tăng Ni khai sáng chùa .
Cấu trúc và giá trị các ngôi chùa : – Các kiểu chùa xưa, thường kiến trúc bằng danh mộc, mái lợp ngói cổ, tường gạch xây bằng vôi cát, vách tô vôi cát, trên một nền cao, thường xây chu vi nền bằng đá. Các cấu trúc bằng gỗ như cột chùa. Mái chùa đôi khi có kèo đôi, mái cong kiểu “ lầu dao lá mái ”, kiểu này còn gọi là chân lầu. – Các kiến trúc chùa hiện đại thường xây lầu ( trùng lâu ) phía trên là điện thờ , dưới thường là giảng đường . Các kiến trúc mái và hoa văn bằng ciment , thường mô phỏng theo các kiến trúc gỗ ở các chùa cổ . – Các kiểu mái , các điêu khắc trên sườn nhà , các hoa văn , long, lân , quy , phụng … nói lên giá trị văn hóa , văn minh của dân tộc ở thời đại xây dựng chùa . Như vậy mỗi ngôi chùa cổ đều mang lịch sử văn minh dân tộc và tôn giáo cũng như tư tưởng thời đại .
b. Tháp : * Tam quan : Trước chùa là Tam quan có khi là cấp Tam quan , Tháp chuông , Bảo tháp trúc chính , có khi chỉ là phụ . Tam quan có thể có gác chuông , trống , điện thờ ông Tiêu Diện , Hộ Pháp . Kiến trúc thông thường có 4 cột chính . Tam quan nghiã là : Không quan , Giả quan và Không Giả quan tức là hư vô .
* Tháp chuông : Là bộ phận quan trọng của kiến trúc Phật giáo Việt Nam. Bảo tháp bắt nguồn từ Ấn Độ . Thoạt đầu là các trụ đá để kỷ niệm các Phật tích với các bia ký , ghi lại lịch sử Phật giáo . Sau này còn gọi là bảo tháp ( Pagoda ). Bảo tháp Việt Nam còn chịu ảnh hưởng của kiến trúc tháp Chàm , do đó có sắc thái đặc biệt , ngoạn mục và hùng vĩ .
III. KẾT LUẬN : Các kiến trúc Phật giáo Việt Nam nói lên được : – Tinh thần Phật giáo . – Tinh thần dân tộc . Kiến trúc Phật giáo là cơ sở của nền văn minh dân tộc Việt Nam, là thước đo tinh thần tự chủ của dân tộc , cũng như sự hòa hợp thích nghi giữa Đạo và Đời .