Bambara - The Gospels and the Acts of the Apostles.pdf

adrian1baldovino 40 views 89 slides Dec 06, 2024
Slide 1
Slide 1 of 89
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14
Slide 15
15
Slide 16
16
Slide 17
17
Slide 18
18
Slide 19
19
Slide 20
20
Slide 21
21
Slide 22
22
Slide 23
23
Slide 24
24
Slide 25
25
Slide 26
26
Slide 27
27
Slide 28
28
Slide 29
29
Slide 30
30
Slide 31
31
Slide 32
32
Slide 33
33
Slide 34
34
Slide 35
35
Slide 36
36
Slide 37
37
Slide 38
38
Slide 39
39
Slide 40
40
Slide 41
41
Slide 42
42
Slide 43
43
Slide 44
44
Slide 45
45
Slide 46
46
Slide 47
47
Slide 48
48
Slide 49
49
Slide 50
50
Slide 51
51
Slide 52
52
Slide 53
53
Slide 54
54
Slide 55
55
Slide 56
56
Slide 57
57
Slide 58
58
Slide 59
59
Slide 60
60
Slide 61
61
Slide 62
62
Slide 63
63
Slide 64
64
Slide 65
65
Slide 66
66
Slide 67
67
Slide 68
68
Slide 69
69
Slide 70
70
Slide 71
71
Slide 72
72
Slide 73
73
Slide 74
74
Slide 75
75
Slide 76
76
Slide 77
77
Slide 78
78
Slide 79
79
Slide 80
80
Slide 81
81
Slide 82
82
Slide 83
83
Slide 84
84
Slide 85
85
Slide 86
86
Slide 87
87
Slide 88
88
Slide 89
89

About This Presentation

The Gospels and Acts are a collection of books in the Bible that tell the story of Jesus' life and the establishment of Christianity.


Slide Content

KibaruDumanwani
Cidenwkakɛwalew

Kɔnɔkow
Matiyu 1
Marka 21
Luka 33
Yuhana 54
Cidenwkakɛwalew 69

Matiyu
SABABU1
1YesuKrisitakabɔnsɔnkitabu,Dawudadenkɛ,Ibrahima
denkɛ.
2IbrahimayeIsakabange.IsakayeYakubabange.
YakubayeJudaniabalimawbange.
3JudayeFarɛsiniZarabangeTamar.FarɛsiyeƐsirɔmu
bange.EsromyeArambange.
4AramyeAminadabbange.AminadabuyeNaasɔnbange.
NaassonyeSalmonbange.
5SalmɔnyeBoozbangeRakabdugula.BuziyeObɛd
bangeRutifɛ.ObɛdikaJesebange.
6JeseyemasakɛDawudabange.MasakɛDawudaye
Solomanibange,mintunyeUriyasimusoye.
7SolomaniyeRoboambange.RoboamyeAbiyabange.
AbiyayeAsabange.
8AsayeJosafatbange.JosafatiyeJorambange.Joramye
Oziyasibange.
9OziyasiyeJoatamubange.JoatamyeAkazibange.Akazi
yeEzekiyasibange.
10EzekiyasiyeManasebange.ManaseyeAmɔnbange.
AmɔnyeJosiyasibange.
11JosiyasiyeJekoniyasiniabalimakɛwbangetumamin
na,utaaraBabilonɛ.
12UlaselenkɔBabilonɛ,JekoniyasiyeSalatiɛlbange.
SalatiyɛliyeZorobabɛlibange.
13ZorobabɛliyeAbiwudibange.AbiwudiyeEliyakimu
bange.EliyakimuyeAzɔribange.
14AzɔriyeSadɔkibange.SadɔkiyeAkimbange.Akimu
yeEliwudebange.
15EliwudiyeEleazarbange.EleazaryeMatanbange.
MatanyeYakubabange.
16YakubayeYusufubangeMariyamacɛ.
17Ocogola,k'ataIbrahimalakanaseDawudama,olu
bɛɛyebɔnsɔntanninaaniye.KabiniDawudala,fokana
sekataaBabilonɛ,bɔnsɔntanninaani.Kabiniutakataa
Babilonɛ,kanaseKrisitama,bɔnsɔntanninaanibɛyen.
18YesuKrisitabangelikɛranincogola.
19Otumala,acɛYusufutunyemɔgɔtilennenye,atunt'a
fɛk'akɛmɔgɔɲɛnamaye.
20K'atomiirililaokowla,Matigikamɛlɛkɛy'ijiraala
sugolak'afɔayeko:«DawudadenkɛYusufu,ikanasiran
kaimusoMariyamataifɛNiSenukakola.
21Anadenkɛbange,inaatɔgɔdakoYesu,katuguniale
naakamɔgɔwkisiukajurumuwma.
22ObɛɛkɛrawalisakirayeminfɔMatigikola,okadafa.
23Afilɛ,npogotigininnakɔnɔtakadenkɛbange,unaa
tɔgɔdaEmanuɛl,okɔrɔyeko:«Alabɛanfɛ.»
24Yusufukununnakabɔsunɔgɔla,ay'akɛikoMatigika
mɛlɛkɛy'afɔayecogominna.
25Amaadɔnfoadenkɛfɔlɔkabange.
SABABU2NAN
1YesubangeraJudejamanakaBɛtilɛhɛmtumaminna
masakɛHɛrɔdekawaatila,hakilitigidɔwbɔrakɔrɔnfɛka
naJerusalɛm.
2Uy'afɔko:«Yahutuwkamasakɛbangeramin?»Any'a
dolowyekɔrɔnfɛ,annanaabato.»
3MasakɛHɛrɔdeyeokowmɛntumaminna,ani
Jerusalɛmbɛɛhakiliɲagamina.
4Ayejamakasarakalasebaawkuntigiwnisariya
karamɔgɔwbɛɛlajɛɲɔgɔnfɛtumaminna,ay'aɲininka
Krisitakakankabangeyɔrɔminna.
5Uy'afɔayeko:«Bɛtilɛhɛmdugula,Judejamanana.
6EBɛtilɛhɛmuminbɛJudajamanana,itɛdɔgɔJuda
kuntigiwcɛma.
7Okɔ,Hɛrɔdeyehakilitigiwwelegundola,ay'uɲininka
nitiminandiyayedolowbɔrawaatiminna.
8Ay'uciBɛtilɛhɛmk'afɔayeko:«Taadenninɲinini
timinandiyaye.Niawy'asɔrɔtumaminna,awkakuma
lasenema,walisanefanakanaabato.»
9Uyemasakɛkakumamɛntumaminna,utaara.Uye
dolowminyekɔrɔnfɛ,otaarauɲɛfokaseamakajɔ
denmisɛnnintunbɛyɔrɔminna.
10Uyedolowyetumaminna,unisɔndiyarakosɛbɛ.
11Udonnasokɔnɔtumaminna,uyedenmisɛnninyeaba
Mariyamafɛ,uy'ibirik'abato.sanuniwusulannimire.
12ElohimyeulasɔmisugolakoukanakɔseginHɛrɔdefɛ,
utaarasirawɛrɛfɛukajamanana.
13Utaaratumaminna,Matigikamɛlɛkɛy'ijiraYusufula
sugolak'afɔayeko:«Wulikadenmisɛnninn'abataka
boliMisira,katoyenfonekakumafɔiye.»Hɛrɔdebɛna
denmisɛnninɲiniwalisak’ahalaki.
14Awulilatumaminna,ayedenmisɛnniabatasufɛka
taaMisira.
15AtorayenfoHɛrɔdekasaya.
16Otumala,Hɛrɔdey'ayekohakilitigiwb'atulogeren
tumaminna,adiminakosɛbɛ,ayecibilakataaBɛtilɛhɛm
denmisɛnwbɛɛfaga,k'atasanfilalakataaabilasanfila
lawaatiminnaatunyehakilitigiwɲininkanitiminandiya
ye.
17Otumala,kiraJeremikakumadafara.
18KandɔmɛnnaRamala,kasikannikasikanbani
dusukasiba,Rasɛlitunbɛkasiadenwkosɔn,nkaamasɔn
kadususaalo,katuguniutɛyen.
19Hɛrɔdesaratumaminna,Matigikamɛlɛkɛdɔy'ijira
YusufulasugolaMisirajamanana.
20Uy'afɔko:«Wulikadenmisɛnninniabatakataa
Israɛljamanakɔnɔ.
21AwulilakadenmisɛnninniabatakataaIsraɛljamana
kɔnɔ.
22Nkaay'amɛnkoArkelawusiyemasayakɛJudejamana
naafaHɛrɔdekasokɔnɔ,asirannakataayen.
23AnanasigidugudɔlamintɔgɔyekoNazarɛti.
SABABU3NAN
1Owaatiwla,YuhanaBatiselikɛlananawaajulikɛJude
kungokolonkɔnɔ.
2Uy'afɔko:«Awkanimisa,katugunisankolomasaya
surunyara.»
3KiraEsayikofɔraninyeko:«Mɔgɔdɔpɛrɛnna
kungokolonkɔnɔko:«AwkaMatigikasiralabɛn,kaa
sirawlatilen.»
4Yuhanakelenkafinitunyeɲɔgɔmɛkunsigiye,ka
cɛsirilandɔdonakɔla.Asogotunyentumuwnikungo
kɔnɔmɔniye.
5Okɔ,JerusalɛmniJudejamanabɛɛniZurudɛnfanbɛɛ
bɔrakataaYesufɛ.
6UbatiseraJurdɛnbala,utunbɛsɔnukajurumuwma.
1

MATIYU
7NkaayeFarisiɛnwniSaduseɛncamanyeminnunanaa
kabatiselila,ay'afɔuyeko:«Sababɔnsɔn,jɔnyeaw
lasɔmikoawkabolidiminyanataɲɛ?»
8Odey'atoa'yedenwdenminnubɛnnendonnimisali
kama.
9Awkanamiirik'afɔawyɛrɛkɔnɔko:«Anfaye
Ibrahimaye.»
10Sisanfana,bɔgɔdagabilalenbɛjiriwjula.
11Tiɲɛna,nebɛawbatisenijiyewalisaawkanimisa.
12Akabɔgɔdagabɛabolo,anaakadugukolosaniyaka
ɲɛ,kaakamalolajɛbɔgɔdagakɔnɔ.Nkaanabɔgɔjenini
tasumayemintɛsekafaga.
13YesunanakabɔGalilekabɔJurdɛnkataaYuhanafɛ
walisaakabatiseafɛ.
14NkaYuhanay'abalik'afɔko:«Nemagob'alakabatise
ifɛ,yalaibɛnanefɛwa?»
15Yesuy'ajaabiko:«Atoakakɛtensisan,katuguniaka
kankatilennenyabɛɛdafaten.»Okɔ,ay'atɔɔrɔ.
16Yesubatiselenkɔ,awulilakabɔjilaoyɔrɔninbɛɛ,
sankolodawulilaaye,ayeElohimNijiginikotuganinka
yeelenbɔakan.
17Kumakandɔbɔrasankololak'afɔko:«Ninyene
Denkɛkanulenye,nekadineyekosɛbɛ.»
SABABU4nan
1NiSenuyeYesubilakataakungokolonkɔnɔwalisa
Sitanɛkaakɔrɔbɔ.
2Ayetilebinaaninisubinaanikɛtumaminna,kɔngɔtora
ala.
3KɔrɔbɔlikɛlananaYesumatumaminna,ako:«Niiye
AlaDenkɛye,ikaafɔkoninkabakurunwkakɛnbuuru
ye.»
4NkaYesuy'ajaabiko:«Asɛbɛnnenbɛko:«Mɔgɔtɛna
balodumunidɔrɔndela,nkakumabɛɛbɛbɔElohimda
la.»
5Sitanɛtaaran'ayedugusenumakɔnɔk'asigi
Alabatosobakuncɛyɔrɔdɔkan.
6Ay'afɔayeko:«NiiyeAlaDenkɛye,ikaiyɛrɛfili
duguma,katuguniasɛbɛnnenbɛko:`Anaakamɛlɛkɛw
bilaikola.'kabakurundɔkɛlɛ.
7Yesuy'afɔayeko:«Asɛbɛnnenbɛkokurako:«Ikana
iMatigiAlakɔrɔbɔ.»
8Sitanɛtaaran'ayekulujanbadɔkan,kadiɲɛmasayabɛɛ
niunɔɔrɔjiraala.
9Ay'afɔayeko:«Niiy'ibirikanebato,nenaninfɛn
ninnubɛɛdiima.»
10Yesuy'afɔayeko:«Ikabɔyan,Sitanɛ!
11Sitanɛy'atoyen,mɛlɛkɛwnanaabaara.
12Yesuy'amɛnkoYuhanabilalakasola,ataaraGalile.
13AbɔlenkɔNazarɛtikataasigiKapɛrnaumdugula,o
minbɛkɔgɔjidala,ZabulɔnniNeftalimudancɛla.
14kiraEsayiyeminfɔ,okadafa.
15ZabulɔnjamananiNefitalijamana,kɔgɔjisiradala,
Jurdɛnkɔfɛ,siyawɛrɛwkaGalile.
16Jamaminnusigilentunbɛdibila,oluyeyeelenbaye.
Minnusigilenbɛsayayɔrɔla,yeelenbɔraoluye.
17Kabiniowaatila,Yesuy'adaminɛkawaajulikɛk'afɔ
ko:«Awkanimisa,katugunisankolomasayasurunyara.»
18YesutunbɛtaamaGalilebadala,ayebalimakɛfilaye,
SimɔnmintɔgɔyekoPiɛrɛ,aniabalimakɛAndre,olutun
bɛkajɛgɛfilikɔgɔjila.
19Ay'afɔuyeko:«Awkatugunekɔ,nenaawkɛ
mɔgɔwmɔnikɛlawye.»
20Oyɔrɔninbɛɛla,uy'ukajɔwtoyenkatuguanɔfɛ.
21Abɔlenkɔyen,ayebalimakɛfilawɛrɛwye,Zebede
denkɛYakubaaniabalimakɛYuhana,utunbɛkurunkɔnɔ
niufaZebedeye,ubɛkaukajɔwlabɛn.Ay'uwele.
22Oyɔrɔninbɛɛ,uyekurunniufatoyenkatuguanɔfɛ.
23YesutaaraGalileyɔrɔbɛɛla,kamɔgɔwkalanuka
Alabatosowkɔnɔ,kaMasayaKibaruDumanfɔ,kabana
sifabɛɛnibanasifabɛɛkɛnɛyajamacɛma.
24AtɔgɔbɔraSirijamanabɛɛla,unananibanabagatɔw
bɛɛyeminnuminɛnanibananitɔɔrɔsuguyacamanye,ani
jinɛwnijinɛwnihakilintanwnifarigantɔw.Ay'ukɛnɛya.
25JamacamantuguraanɔfɛkabɔGalileniDekapɔlini
JerusalɛmniJudeaniJurdɛnkɔfɛ.
SABABU5NAN
1Ayejamaye,ayɛlɛlakuludɔkan.
2Ay'adayɛlɛk'ukalan.
3Faantanminnuhakilila,oluyedubadenwye,katuguni
sankolomasayayeolutaye.
4Minnubɛkasi,oluyedubadenwye,katuguniunadusu
saalo.
5Mɔgɔdususumalenwyedubadenwye,katuguniuna
dugukolociyɛnta.
6Tilennenyakɔngɔniminnɔgɔbɛminnuna,oluye
dubadenwye,katuguniunafa.
7Makaritigiwyedubadenwye,katuguniunamakarisɔrɔ.
8Mɔgɔminnudusukunsaniyalendon,oluyedubadenwye,
katuguniunaElohimye.
9Hɛrɛmɔgɔwyedubadenwye,katuguniunaweleAla
denw.
10Minnubɛtɔɔrɔtilennenyakosɔn,oluyedubadenwye,
katugunisankolomasayayeolutaye.
11Nimɔgɔwyeawtɔgɔjugufɔkaawtɔɔrɔ,kakojugu
sugubɛɛfɔawmanekosɔn,awyedubadenwye.
12Awkaɲagalikaɲagalikosɛbɛ,katuguniawkasaraka
bonsankolola.
13Awyedugukolokɔgɔye.Kabiniowaati,anafatɛfoyi
la,fokagɛnkabɔkɛnɛma,kasennatanmɔgɔwsenkɔrɔ.
14Awyediɲɛyeelenye.Duguminsigilenbɛkulukan,o
tɛsekadogo.
15Mɔgɔwfanatɛfitinɛmanak'abilabɔgɔdagajukɔrɔ,nka
utɛfitinɛdala.Obɛyeelenbɔsokɔnɔmɔgɔwbɛɛye.»
16Awkayeelenkayeelenbɔmɔgɔwɲɛnaten,walisau
kaawkakɛwaleɲumanwye,kanɔɔrɔdaawsankololaFa
kan.
17Awkanamiirikonenanasariyawalakirawhalaki.
18Tiɲɛlaneb'afɔawyekosanisankolonidugukolo
tɛmɛna,sɛbɛnfurakelenwalakumasenkelentɛnabɔsariya
lafoyifoubɛɛkadafa.
19Mɔgɔomɔgɔmananincifɔlenfitininwdɔtiɲɛka
mɔgɔwkalanocogola,onawelekodɔgɔmanninsankolo
masayala.
20Neb'afɔawyekoniawkatilennenyamatɛmɛsariya
karamɔgɔwniFarisiɛnwkatilennenyakan,awtɛnadon
sankolomasayalaabada.
21Awy'amɛnkokɔrɔlenwy'afɔko:«Ikanamɔgɔfaga.
Mɔgɔomɔgɔmanamɔgɔfaga,otigibɛkiritigɛ.
2

MATIYU
22Nkaneb'afɔawyekomɔgɔomɔgɔbɛdimiabalimakɛ
kɔrɔk'asɔrɔkuntɛola,otigibɛkiritigɛ,nakɛfaratila
jahanamatasumana.
23Odey'atoniinananiikanilifɛnyesarakabɔlankan,
k'ihakilitoyenkokojugubɛibalimala.
24Ikanilifɛntoyensarakabɔlanɲɛfɛkataa.ikabɛnnii
balimayefɔlɔ,okɔ,ikanaikanilifɛndi.
25Ikasɔnijugufɛjoona,k'itosirakan.walisaijugu
kanaidonkiritigɛlabolo,kiritigɛlakanaidonsɔrɔdasi
kuntigibolo,kaibilakasola.»
26Tiɲɛlaneb'afɔiyekoitɛnabɔyenabadafoikawari
bɛɛsara.»
27Awy'amɛnkokɔrɔlenwy'afɔko:«Ikanajatɔyakɛ.»
28Nkaneb'afɔawyekomɔgɔomɔgɔbɛmusofilɛkaa
negedonala,otigiyejatɔyakɛadusukunnakaban.
29Niikininboloɲɛbɛitɔɔrɔ,ik'abɔk'afiliila,katuguni
nafab'alaifarikoloyɔrɔkelenkahalaki,k'asɔrɔifarikolo
bɛɛkafilijahanamakɔnɔ.
30Niikininboloyeitɔɔrɔ,ik'atigɛk'afiliila,katuguni
nafab'alaifarikoloyɔrɔkelenkahalaki,k'asɔrɔifarikolo
bɛɛkafilijahanamakɔnɔ.
31Afɔrako:«Mɔgɔomɔgɔbɛamusobila,okafurusa
sɛbɛndiama.»
32Nkaneb'afɔawyekomɔgɔomɔgɔbɛamusobilaka
taajatɔyakosɔn,obɛamusobilakajatɔyakɛ.
33Awy'amɛntugunkokɔrɔlenwy'afɔko:«Ikanakalii
yɛrɛla,nkaikaikakaliliwdafaMatigiye.
34Nkaneb'afɔawyekoawkanakalifewu.Sankolofɛ
fana.katugunioyeAlakamasasigilanye.
35Dugukolokanfana.katugunioyeasennasanbaraye.
sabuoyeMasakɛbakaduguye.
36Ikanakaliikunkololafana,katuguniitɛsekakunsigi
kelenkɛfinwalimanɛrɛye.
37Nkaawkakumakakɛɔnhɔnye.Ayi,ayi,katugunifɛn
ofɛnkacanininnuye,obɛbɔkojugudela.
38Awy'amɛnkoafɔrako:«Ɲɛbɛɲɛnɔna,ɲinbɛɲinnɔ
na.»
39Nkaneb'afɔawyekoawkanajuguyakɛlɛ,nkamɔgɔo
mɔgɔmanaigosiikininbolodala,ikatɔkelenfana
kɔseginama.»
40Nimɔgɔdɔb'afɛkaisendonsariyala,kaikafinita,i
kafinifanakakɛabolo.»
41Mɔgɔomɔgɔmanaiwajibiyakakilomɛtɛrɛkelenkɛ,
taan'ayekilomɛtɛrɛfila.
42Minb'afɛkajurutaila,ikaodiima,ikanaikɔdon.
43Awy'amɛnkoafɔrako:«Inaimɔgɔɲɔgɔnkanu,kai
jugukoniya.»
44Nkaneb'afɔawyeko:Awkaawjuguwkanu,kaduba
kɛawdangabagawye,kakoɲumankɛawkɔniyabagawye,
kaawdeliminnubɛawtɔɔrɔkaawtɔɔrɔ.
45AwkakɛawsankololaFadenwye,katuguniabɛaka
tilebɔmɔgɔjuguwnimɔgɔɲumanwkan,kasanjilase
mɔgɔtilennenwnimɔgɔtilenbaliwma.
46Niawbɛawkanubagawkanu,sarajumɛnbɛawla?hali
jatigilatigiwtɛkelenyewa?
47Niawbɛawbalimawdɔrɔnfo,awbɛmunkɛkatɛmɛ
tɔwkan?halijatigɛwalekɛlawtɛtenwa?
48AwkakɛmɔgɔdafalenwyeikoawsankololaFa
dafalendoncogominna.
SABABU6NAN
1Awk'awjantoawkanaawkanilifɛnwkɛmɔgɔwɲɛkɔrɔ,
walisaawkaye,n'otɛ,awtɛnasarasɔrɔawsankololaFa
fɛ.
2Odekosɔnniibɛikasarakadi,ikanaburufiyɛiɲɛ
kɔrɔikofilankafowb'akɛcogominnaAlabatosowkɔnɔ
aninbɛdawla,walisaukanɔɔrɔsɔrɔmɔgɔwfɛ.Tiɲɛlane
b'afɔawyekoukasarabɛubolo.
3Nkaniibɛsarakadi,ikininbolokanaadɔnikininbolo
bɛminkɛ.
4Walisaikanilifɛnwkakɛgundola.
5NiibɛAladeli,ikanakɛikofilankafow,katuguniaka
diuyekadelilikɛujɔlenAlabatosowkɔnɔaninbɛdawla,
walisamɔgɔwkauye.Tiɲɛlaneb'afɔawyekoukasara
bɛubolo.
6NiibɛAladeli,ikadonikasokɔnɔ,niiyeikadatugu,
ikaiFadeligundola.IFaminbɛyelikɛgundola,onai
sarakɛnɛkan.»
7Niawbɛdelilikɛtumaminna,awkanaseginkumafuw
kanikosiyawb'akɛcogominna,katuguniub'amiirikou
namɛnukakumacamankosɔn.
8Awkanakɛubɔɲɔgɔnkoye,katuguniawmagobɛfɛn
minnuna,awFab'odɔnsaniawkaadeli.
9OdekosɔnawkaAladelinincogolako:AnFaminbɛ
sankolola,itɔgɔkasaniya.
10Ikamasayakana.Isagokakɛdugukolokan,ikoabɛ
kɛsankololacogominna.
11Ankadonodondumunidianmabi.
12Ikaankajuruwyafaanma,ikoanbɛyafaanka
jurutigiwmacogominna.
13Ikanaanbilakɔrɔbɔlila,nkaankisikojuguma.
Amiina.
14Niawyemɔgɔwyafaukahakɛwma,awsankololaFa
fananayafaawma.
15Nkaniawmayafamɔgɔwmaukajurumuwla,awFa
fanatɛnayafaawkajurumuwma.
16Niawbɛsunɔgɔ,awkanakɛikofilankafowɲɛda
dusukasilendon.Tiɲɛlaneb'afɔawyekoukasarabɛu
bolo.
17Niibɛsunɔgɔtumaminna,ikaikunkolotulukaiɲɛda
ko.
18Ikanaiyɛrɛjiramɔgɔwlakasunɔgɔ,fɔiFaminbɛ
gundola.
19Awkananafolomaraawyɛrɛwyedugukolokan,
ntumuninɔgɔbɛtiɲɛyɔrɔminna,sonwbɛdonyɔrɔmin
nakasonyalikɛ.
20Nkaawkanafolomarasankolola,ntumuninɔgɔtɛtiɲɛ
yɔrɔminna,sonwtɛdonyɔrɔminna,sonyalitɛyɔrɔmin
na.
21Ikanafolobɛyɔrɔminna,idusukunfananakɛyen.
22Farikoloyeelenyeɲɛye.
23Nkaniiɲɛkajugu,ifarikolobɛɛnafadibila.Ode
kosɔn,yeelenminbɛikɔnɔ,niokɛradibiye,odibikabon
dɛ!
24Mɔgɔsitɛsekabaarakɛkuntigifilaye,katuguniana
kelenkɔniya,katɔkelenkanu.Niotɛ,anaminɛkelenna,
katɔkelenmafiɲɛya.»AwtɛsekabaarakɛAlani
nafolomafɛnwye.
25Odey'atoneb'afɔawyekoawkanaawhakilitoaw
kaɲɛnamayala,awbɛnamindun,walaawnaminmin.
3

MATIYU
Awkakankamindonawfarikolokosɔnfana.»Yala
ɲɛnamayatɛkatɛmɛsogokan,farikolotɛtɛmɛfinikanwa?
26Sanfɛkɔnɔwfilɛ,k'amasɔrɔutɛdannikɛ,utɛsuman
tigɛ,utɛɲɔgɔnlajɛbɔgɔdagawkɔnɔ.Obɛɛn'ata,aw
sankololaFabɛubalo.Awmafisaumakosɛbɛwa?
27Awlajumɛnbɛsekamɛtɛrɛkelenfaraajanyakannia
bɛmiiri?
28Munnaawbɛmiirifiniwna?Awyeforokɔnɔliliw
jateminɛ,ubɛfalencogominna.Utɛbaarakɛ,utɛfirifiri.
29Obɛɛn'ata,neb'afɔawyekoSolomaniyɛrɛmadona
nɔɔrɔbɛɛlaikoninnudɔlakelen.
30Odey'ato,niAlayeforobinkɛnɛdonocogola,bi,sini,
abɛfiliforola,yalaatɛnaawdonkosɛbɛkatɛmɛokan,
awdannayadɔgɔmanninw?
31Odekosɔnawkanaawhakiliɲagamik'afɔko:«Anna
mundun?»wala:Annamunmin?Walimako:«Annafini
donmunna?»
32(Katugunisiyawɛrɛwbɛninkowbɛɛdeɲini.)katuguni
awsankololaFab'adɔnkoawmagobɛninfɛnninnubɛɛ
la.
33AwkaElohimkamasayaniakatilennenyaɲinifɔlɔ.O
kowbɛɛnafaraawkan.»
34Awkanaawhakilitosinikola,katugunisininaaw
hakilitoayɛrɛkowla.Odonjuguyabɛsedonma.
SABABU7nan
1Awkanakiritigɛwalisakirikanatigɛawkan.
2Awbɛkiritigɛcogominna,awnakiritigɛokan.
3Munnaibɛibalimakɛɲɛkisɛfilɛ,k'asɔrɔitɛiyɛrɛɲɛ
najiribolominna?
4Ibɛsek'afɔibalimayecogodiko:«Atonekanɔgɔbɔ
iɲɛna.»Afilɛ,jiribolodɔbɛiyɛrɛɲɛnawa?
5Efilankafo,fɔlɔkajiribolobɔiyɛrɛɲɛna.Otumanafɛ,
inayelikɛkajɛyawalasakajirisunbaingɛnkabɔi
balimaɲɛna.»
6Awkanafɛnsenumadiwuluwma,awkanaawka
perlewfilidonsokɛwɲɛkɔrɔ,walisaukanausenkɔrɔkau
kɔseginkaawtigɛ.
7Awkadelilikɛ,onadiawma.Awkaɲininikɛ,awnao
sɔrɔ.awkadagosi,anadayɛlɛawye.
8Mɔgɔomɔgɔbɛdelilikɛ,obɛosɔrɔ.Minb'aɲini,obɛ
sɔrɔ.Minbɛagosi,onadawulioye.»
9Mɔgɔjumɛnbɛawcɛma,niadenkɛyedumuniɲini,abɛ
kabakurundiama?
10Niayejɛgɛdeli,abɛsadiamawa?
11Niawyemɔgɔjuguwye,niawbɛnilifɛnɲumanw
dicogodɔnawdenwye,awsankololaFatɛnafɛnɲumanw
diaɲinibagawmakatɛmɛokan?
12Odey'atoawb'afɛmɔgɔwkafɛnofɛnkɛawla,awka
okɛuye.
13Awkadondagɛrɛgɛrɛla,katugunidaminbɛtaa
halakilila,odakabon,sirakabon.
14Katugunidaminbɛtaaɲɛnamayala,odakagɛlɛn,sira
kadɔgɔ.
15Awk'awyɛrɛkɔlɔsikirankalontigɛlawla,oluminnubɛ
naawmanisagawkafiniwye,nkaukɔnɔnana,uye
warabawuluwuluwye.
16Awnaudɔnudenwfɛ.Mɔgɔwbɛrezɛnwlajɛniŋaniw
yewa,walatorosunwbɛbɔŋɛɲɛwlawa?
17Ocogokelenna,jiriɲumanbɛɛbɛdenɲumankɛ.Nka
jirimintolilendon,obɛdenjuguwbɔ.
18Jiriɲumantɛsekadenjugukɛ,jiritolilentɛsekaden
ɲumankɛ.
19Jiriojiritɛdenɲumanbɔ,obɛtigɛkafilitasumala.
20Odey'atoawnaudɔnukadenwfɛ.
21Mɔgɔomɔgɔb'afɔneyeko:Matigi,Matigi,obɛɛtɛna
donsankolomasayala.NkaminbɛneFasankololasago
kɛ.
22Mɔgɔcamannaafɔneyeodonnako:«Matigi,Matigi,
anmakirayakɛitɔgɔlawa?»Iyejinɛwgɛnitɔgɔlawa?»
Iyekabakocamankɛitɔgɔlawa?
23Otumalanenaafɔuyeko:«Nemaawdɔnabada.»
24Odey'atomɔgɔomɔgɔbɛnekaninkumawmɛnkau
kɛ,nenaosumanihakilitigidɔye,miny'akasojɔ
farakurunkan.
25Sanjinana,sanjibanana,fiɲɛwyeosogosi.Amabin,
katuguniajusigirafarakurunkan.
26Mɔgɔomɔgɔbɛnekaninkumawmɛn,k'asɔrɔamau
kɛ,onasumanihakilintanye,miny'akasojɔcɛncɛnkan.
27Sanjinana,sanjibanana,fiɲɛwyeosogosi.Abinna.
28Yesuyeninkumawbantumaminna,jamakabakoyara
akakalanna.
29Ay'ukalanikofangatigi,amaukalanikosariya
karamɔgɔw.
SABABU8NAN
1Yesujiginnakabɔkulukantumaminna,jamabatugura
anɔfɛ.
2Kunatɔdɔnanaabatok'afɔko:«Matigi,n'ib'afɛ,ibɛse
kanesaniya.»
3Yesuy'abolokɔrɔtak'amagaalak'afɔko:«Neb'afɛ.I
kasaniya.»Oyɔrɔninbɛɛ,akakunasaniyara.
4Yesuy'afɔayeko:«Ikanaofɔmɔgɔsiye.Nkaikataa
iyɛrɛjirasarakalasebaala,kaMusakanilifɛnminfɔuye,
ikaodiuma.
5YesudonnaKapɛrnaumtumaminna,kɛlɛbolokuntigidɔ
nanaadeli.
6Uy'afɔko:«Matigi,nekajɔnkɛdalenbɛsokɔnɔ,a
tɔɔrɔlendonkosɛbɛ.»
7Yesuy'afɔayeko:«Nenanaakɛnɛya.»
8Kɛlɛcɛwkuntigiy'ajaabiko:«Matigi,nemankankana
nekasokɔrɔ,nkaikakumadɔrɔnfɔ,nekajɔnkɛna
kɛnɛya.»
9K'amasɔrɔneyefangakɔrɔ,sɔrɔdasiwbɛnekɔrɔ.kadɔ
wɛrɛfɔayeko:«Na,abɛna.»Nekajɔnkɛfanako:«Ika
ninkɛ,abɛokɛ.»
10Yesuy'omɛntumaminna,akabakoyarak'afɔa
nɔfɛmɔgɔwyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekonema
dannayabasɔrɔnincogola,Israɛlkɔnɔ.»
11Neb'afɔawyekomɔgɔcamannabɔkɔrɔnfɛani
tilebinfɛkasiginiIbrahimaniIsakaniYakubayesankolo
masayala.
12Nkamasayadenwnafilikɛnɛmadibila.
13Yesuy'afɔkɛlɛbolokuntigiyeko:«Taa.Iyedannaya
kɛcogominna,okakɛilaten.»Akabaaradenkɛnɛyarao
waatikelenna.
14YesudonnaPiɛrɛkasotumaminna,ayeamusoba
dalenye,fariganbananendon.
15Amagaraabolola,sumayabɔraala,awulilakabaara
kɛuye.
16Wulaseratumaminna,unananijinɛwkamɔgɔcaman
yeYesufɛ.
4

MATIYU
17OcogolakiraEsayiyeminfɔ,okadafa,ko:«Ayɛrɛ
yeankabarikantanyatakaankabanawta.»
18Yesuyejamabayealamininatumaminna,ayecifɔ
koakataafandɔfɛ.
19Sariyakaramɔgɔdɔnanaafɔayeko:«Karamɔgɔ,i
manataayɔrɔoyɔrɔ,nenatuguikɔ.»
20Yesuy'afɔayeko:«Dingɛwbɛntoriwla,sankolo
kɔnɔkɔnɔwfanabɛukɔnɔ.NkamɔgɔDenkɛtɛsek'a
kunkolodayɔrɔminna.
21Akakalandendɔwɛrɛy'afɔayeko:«Matigi,atone
kataanefasudonfɔlɔ.»
22Yesuy'afɔayeko:«Ikatugunekɔ.Suwkaukasuw
sudon.»
23Adonnakurunkɔnɔtumaminna,akakalandenw
tuguraanɔfɛ.
24Sanfiɲɛbadɔwulilakɔgɔjilafokakurunbadatuguni
jikuruwye.
25AkakalandenwgɛrɛlaYesulak'akununk'afɔko:
«Matigi,ankisi.
26Ay'afɔuyeko:«Awdannayadɔgɔmanninw,munna
awbɛsiran?Okɔ,awulilakafiɲɛwnikɔgɔjikɔrɔfɔ.
Hakilijiginbakɛra.
27Nkacɛwkabakoyarak'afɔko:«Ninyemɔgɔsugu
jumɛnye,halifiɲɛnikɔgɔjibɛakanminɛ!»
28AseraGɛrɛgɛsekawkajamanafandɔfɛtumaminna,
jinɛwtunbɛmɔgɔfilala,utunbɛkabɔkaburuwkɔnɔ,u
tunkajugukosɛbɛ,walisamɔgɔsikanatɛmɛosirafɛ.
29Upɛrɛnnak'afɔko:«Anniicɛyemunye,Yesu,Ala
Denkɛ?inanayankaantɔɔrɔsaniwaatikasewa?
30Donsokɛcamantunbɛubaloyɔrɔɲumanna.
31Jinɛwy'adeliko:«Niiy'angɛnkabɔ,atoankataa
donsokɛwla.»
32Ay'afɔuyeko:«Taa.»Ubɔratumaminna,utaara
donsokɛwkɔnɔ,donsokɛwbɛɛbolilakajiginyɔrɔjanbadɔ
lakataakɔgɔjila,kahalakijila.
33Ukɔlɔsibagawbolilakataadugukɔnɔkafɛnbɛɛlakali
anikominkɛrajinɛwkɔnɔ.
34DugubɛɛbɔrakanaYesukunbɛn.
SABABU9NAN
1Adonnakurundɔkɔnɔkatɛmɛnkataaayɛrɛkadugu
kɔnɔ.
2Unananicɛfarigantɔdɔye,adalenbɛdilankan.Denkɛ,
ikaijagɛlɛya.Ikajurumuwyafaraima.»
3Sariyakaramɔgɔdɔwy'afɔuyɛrɛkɔnɔko:«Nincɛbɛ
Alatɔgɔtiɲɛ.»
4Yesuy'ukamiiriliwdɔn,ay'afɔko:«Muny'atoawbɛ
kojugumiiriawdusukunwna?»
5Akanɔgɔnk'afɔko:«Ikajurumuwyafaraima.»
Walimak'afɔko:«Wulikataama?»
6Nkawalisaawk'adɔnkosebɛMɔgɔDenkɛyedugukolo
kankajurumuwyafa,(okɔ,ay'afɔfarigantɔyeko:«Wuli
kaikadilantakataaikaso.»
7Awulilakataaakaso.
8Jamay'oyetumaminna,ukabakoyarakaElohimtanu,
aleminyeofangadimɔgɔwma.
9Yesutunbɛkabɔyentumaminna,ayecɛdɔye,atɔgɔ
koMatiyu,asigilenbɛjurudonyɔrɔla.Awulilakatugua
nɔfɛ.
10Yesusigilentunbɛdumunilasokɔnɔtumaminna,
fajibɔlacamannijurumukɛlacamannanausigianiaka
kalandenwfɛ.
11Farisiɛnwy'oyetumaminna,uy'afɔakakalandenw
yeko:«Muny'atoawkaramɔgɔbɛdumunikɛni
waribɔlawnijurumukɛlawye?»
12Yesuy'omɛntumaminna,ay'afɔuyeko:«Mɔgɔ
kɛnɛmanwmagotɛdɔgɔtɔrɔla,fɔbanabaatɔw.»
13Awkataak'adɔnokɔrɔyeko:«Nnamakarinela,
sarakatɛnela.»
14YuhanakakalandenwgɛrɛlaYesulak'afɔayeko:
«MunnaanwniFarisiɛnwbɛsunɔgɔtumacaman,nkaika
kalandenwtɛsunɔgɔ?»
15Yesuy'afɔuyeko:«Nikɔɲɔcɛtoraufɛ,yalakɔɲɔcɛ
denwbɛsekakasiwa?Nkadonwnase,kɔɲɔcɛnabɔsiu
bolo,okɔ,unasunɔgɔ.»
16Mɔgɔsitɛfinikuradonfinikɔrɔla,katuguniminbɛ
donfininakaafa,obɛbɔfinina,kaatigɛlijuguya.
17Mɔgɔwtɛdiwɛnkuradonbutelikɔrɔwkɔnɔ,n'otɛ,
diwɛnbɛkari,diwɛnbɛban,buteliwbɛtiɲɛ.
18Kaokumawfɔuyetumaminna,kuntigidɔnanaa
batok'afɔko:«Nedenmusosarasisan.»
19Yesuwulilakatuguanɔfɛ,aniakakalandenwfana.
20Musodɔmintunbananendonsantannifilajolila,o
nanaakɔfɛkamagaakafinidala.
21Ay'afɔayɛrɛkɔnɔko:«Ninemagaraakafinina,ne
nakɛnɛya.»
22Yesuy'ayɛlɛma,ay'ayetumaminna,ako:«Ne
denmuso,idususaalo.ikadannayadey'ikɛnɛya.»Muso
kɛnɛyarakabiniowaati.
23Yesudonnakuntigikasotumaminna,aye
dɔnkilidalawnijamamankanbaye.
24Ay'afɔuyeko:«A'yeyɔrɔdi,katugunijɔnmusoma
sa,nkaabɛsunɔgɔla.»Uyeŋɛɲɛkɛalafokaamafiɲɛya.
25Jamabɔlenkɔyen,adonnakaabolominɛ,sunguru
wulila.
26Otɔgɔbɔrajamanabɛɛla.
27Yesubɔrayentumaminna,fiyentɔfilatuguraanɔfɛ,u
pɛrɛnnak'afɔko:«EDawudaDenkɛ,makarianna.»
28Yesudonnasokɔnɔtumaminna,fiyentɔwnanaafɛ.U
y'afɔayeko:«Ɔwɔ,Matigi.»
29Amagarauɲɛwlak'afɔko:«Awkadannayakakɛaw
ye.»
30Uɲɛwyɛlɛla.Yesuy'afɔuyeko:«Awk'atomɔgɔsi
kanaodɔn.»
31Utaaratumaminna,uy'atɔgɔbajɛnsɛnojamanabɛɛla.
32Ubɔratumaminna,unananibobodɔyeYesufɛ,jinɛ
tunb'ala.
33Jinɛgɛnnakabɔyentumaminna,bobowkumana,jama
kabakoyarak'afɔko:«AmadelikayeIsraɛljamanana.»
34Farisiɛnwy'afɔko:«Abɛjinɛwgɛnjinɛwkuntigi
barikala.»
35Yesutaaradugubawnidugujuguwbɛɛlakamɔgɔw
kalanukaAlabatosowkɔnɔ,kaMasayaKibaruDumanfɔ,
kabanabɛɛnibanabɛɛkɛnɛyajamacɛma.
36Nkaayejamayetumaminna,ahinɛdonnaula,
katuguniusɛgɛnna,ujɛnsɛnnayɔrɔbɛɛ,in'afɔsaga
minnutɛsagagɛnnawye.
37Ay'afɔakakalandenwyeko:«Sɛnɛtigɛkacatiɲɛna,
nkabaarakɛlawkadɔgɔ.
38AwkasumantigɛMatigidelikoakabaarakɛlawcika
taaakasumantigɛla.
5

MATIYU
SABABU10NAN
1Ayeakakalandentannifilaweletumaminna,aye
fangadiumajinɛnɔgɔlenwkama,kaugɛnkabɔyen,ka
banasifabɛɛnibanasifabɛɛkɛnɛya.
2Cidentannifilatɔgɔwfilɛninye.Fɔlɔ,Simɔn,mintɔgɔ
yekoPiɛrɛ,aniabalimakɛAndre.ZebededenkɛYakuba
niabalimakɛYuhana.
3FilipeniBartolome.Toma,aniMatiyuminyejagokɛla
ye;AlfedenkɛYakubaniLebaye,otɔgɔtunyeTadeye.
4KanankawSimɔnniJudaIsikariyɔtifanay'ajanfa.
5Yesuyeomɔgɔtannifilacik'afɔuyeko:«Awkana
taasiyawɛrɛwkasirala,awkanadonSamarikawkadugu
sila.
6NkataaIsraɛlkasosagatununnenwfɛ.
7Awbɛtaatumaminna,awkawaajulikɛk'afɔko:
«Sankolomasayasurunyara.»
8A'yebanabagatɔwkɛnɛya,kakunatɔwsaniya,kasuw
lakunun,kajinɛwgɛn.
9Awkanasanuniwarijɛninɛgɛsodonawkawaribɔlanw
kɔnɔ.
10Awkanasɔgɔsɔgɔninjɛdonawkataamakama,awkana
finifilanisanbaraniberew,katugunibaarakɛlakakannia
kadumuniye.
11Awmanadonduguwaladuguodugukɔnɔ,awka
ɲininkalikɛmɔgɔminkakanniodugukɔnɔ.Awkatoyen
foawkataayen.»
12Niawdonnasodɔkɔnɔ,awkaofo.
13Nisokakan,awkahɛrɛkanaakan,nkaniamankan,
awkahɛrɛkɔseginawma.
14Mɔgɔomɔgɔmaawminɛkaawkakumalamɛn,niaw
bɔraosowalimaodugukɔnɔ,awkaawsenwbuguriwuli.
15Tiɲɛlaneb'afɔawyekoSodɔmuniGomɔrijamana
bɛnamuɲukatɛmɛodugukan.
16Afilɛ,neb'awciikosagawwarabacɛma.
17Nkaawk'awyɛrɛkɔlɔsimɔgɔwla,katuguniunaaw
donjamalajɛwla,unaawbugɔukaAlabatosowkɔnɔ.
18Awnataaniawyegɔfɛrɛnɛrɛwnimasakɛwɲɛkɔrɔne
kosɔn,walisaukaseereyakɛunisiyawɛrɛwkama.
19Nkaniuy'awdon,awkanaawhakiliɲagamiawbɛna
kumacogominnawalaawbɛnaminfɔ,katuguniawbɛna
minfɔ,onadiawmaowaatiyɛrɛla.
20Awtɛkumafɔ,nkaawFaNidebɛkumaawfɛ.
21Balimakɛnaabalimabilasayala,fanadendon,denw
nawuliubangebagawkamakaufaga.
22Mɔgɔwbɛɛnaawkoniyanetɔgɔkosɔn,nkaminbɛ
muɲulifoalabanna,onakisi.
23Niuyeawtɔɔrɔninduguinkɔnɔ,awkabolikataa
duguwɛrɛla,katugunitiɲɛnaneb'afɔawyekoawtɛna
taaIsraɛlduguwcɛmafoMɔgɔDenkɛkana.
24Kalandentɛtɛmɛamatigikan,jɔntɛtɛmɛamatigikan.
25Kalandenkakɛikoakuntigi,kabaaradenkɛikoa
matigi.NiuyesotigiwelekoBɛlzebub,utɛnauweleaka
somɔgɔwyekatɛmɛokancogodi?
26Awkanasiranuɲɛ,katugunifoyidogolentɛ,mintɛna
jira.anidogolen,otɛnadɔn.
27Nebɛminfɔawyedibila,awkaofɔkɛnɛkan.
28Mɔgɔminnubɛfarikolofaga,nkautɛsekamɔgɔni
faga,awkanasiranoɲɛ,nkaawkasiranoɲɛ,minbɛseka
mɔgɔninifarikolobɛɛhalakijahanamakɔnɔ.
29Npogotigininfilatɛfeerewarijɛkelennawa?Ula
kelentɛnabindugumaniawFatɛ.»
30Nkaawkunsigiwbɛɛjatera.
31Awkanasiran,awnafakabonnikɔnɔnincamanye.
32Nimɔgɔomɔgɔmanasɔnnemamɔgɔwɲɛna,nefana
nasɔnomanesankololaFaɲɛkɔrɔ.
33Nkamɔgɔomɔgɔbɛbannelamɔgɔwɲɛna,nefanana
banolanesankololaFaɲɛkɔrɔ.
34Awkanamiirikonenanahɛrɛlasedugukolokan.
35Katuguninenanacɛdɔsɔsɔafanidenmusoniabacɛ,
kadenmusoniasomɔgɔwcɛ.
36Mɔgɔjuguwnakɛayɛrɛkasomɔgɔwye.
37Minbɛafawalimaabakanukatɛmɛnekan,oman
kannineye.
38Mintɛakagengenjiritakatugunekɔ,omankannine
ye.
39Minb'anisɔrɔ,onabɔnɛala.
40Minbɛawminɛ,obɛneminɛ,minbɛneminɛ,obɛne
cibaaminɛ.
41Minbɛkiraminɛkiratɔgɔla,onakirakasarasɔrɔ.Min
bɛmɔgɔtilennenminɛmɔgɔtilennentɔgɔla,onamɔgɔ
tilennenkasarasɔrɔ.
42Mɔgɔomɔgɔmanajinɛnɛjifilenkelendinin
denmisɛnninwdɔlakelenmakalandentɔgɔladɔrɔn,neb'a
fɔawyetiɲɛnakoatɛnabɔnɛakasaralafewu.
SABABU11NAN
1Yesuy'akakalandentannifilacikabantumaminna,a
bɔrayenkataamɔgɔwkalananikawaajulikɛukaduguw
kɔnɔ.
2YuhanayeKrisitakakɛwalewmɛnkasobonkɔnɔ,ayea
kakalandenfilaci.
3Ay'afɔayeko:«Mɔgɔminkakankana,ededonwa,
walimaanbɛmɔgɔwɛrɛmakɔnɔwa?»
4Yesuy'ajaabik'afɔuyeko:«Awbɛkominnumɛnkau
ye,awkataakaolujiraYuhanalakokura.
5Fiyentɔwbɛyelikɛ,senkelenwbɛtaama,kunatɔw
saniyalendon,tulogwerenwbɛmɛnnikɛ,suwkununna,
faantanwyeKibaruDumanfɔuye.
6Mɔgɔomɔgɔtɛnajurumukɛnela,oyedubadenye.
7Utaatɔtumaminna,Yesuy'adaminɛk'afɔjamaye
Yuhanakolako:«Awbɔrakungokolonkɔnɔkamun
filɛ?»Bɔgɔminbɛyɛrɛyɛrɛfiɲɛfɛwa?
8Nkaawtaaramunfilɛ?Cɛminbɛfininɔgɔlendonwa?
Afilɛ,minnubɛfininɔgɔlendon,olubɛmasakɛwkaso.
9Nkaawtaaramunfilɛ?Kiradɔdonwa?ɔwɔ,neb’afɔ
awye,katɛmɛkirakan.
10Asɛbɛnnenbɛalekolako:«Afilɛ,nebɛnekacidenci
iɲɛkɔrɔ,onaikasiralabɛniɲɛkɔrɔ.»
11Tiɲɛlaneb'afɔawyekomusominnubangeramusow
fɛ,mɔgɔsimawulikatɛmɛYuhanaBatiselikɛlakan.
12KabiniYuhanaBatiselikɛlakawaatilafokanasebi
ma,sankolomasayabɛfariyakowla,kafariyakowminɛni
fangaye.
13KirawbɛɛnisariyatunbɛkirayakɛfoYuhana.
14Niawb'afɛk'asɔrɔ,ninyeEliye.
15Tulobɛminfɛkalamɛnnikɛ,okalamɛnnikɛ.
16Nkanenaninbɔnsɔninsumanimunye?Abɛiko
denmisɛnwsigilenbɛsuguwla,kautɔɲɔgɔnwwele.
17Uy'afɔko:«Anyefɔlikanfɔawye,awmadɔnkɛ.An
yedusukasikɛawye,awmakasi.
18Yuhanananadumunikɛ,amaminnikɛ,ub'afɔko:
«Jinɛb'ala.»
6

MATIYU
19MɔgɔDenkɛnanadumunikɛkaminnikɛ,ub'afɔko:
«Cɛdɔfilɛ,minyedɔlɔminnaye,anidɔlɔminna,fajibɔlaw
nijurumukɛlawteri.»Nkahakilitigiyajobɛadenwfɛ.
20Akasebaayakɛwalewfanbakɛraduguminnukɔnɔ,a
y'adaminɛkaolukɔrɔfɔ,katuguniumanimisa.
21Bɔnɛbɛila,Korazin!Bɔnɛbɛila,Bɛtisaida!Katuguni
sebaayabaaraminnukɛraawla,niolutunkɛraTirini
Sidɔn,utunnanimisakabinitumajannicɛncɛnnibuguri
ye.
22Nkaneb'afɔawyekoKiritigɛdonna,TiriniSidɔnna
muɲukatɛmɛawkan.»
23Kapɛrnaumminkɔrɔtarakataasankolola,inajigin
jahanamakɔnɔ,katugunisebaayabaaraminnukɛraila,ni
olutunkɛraSodɔmu,otunnatoyenfobi.
24Nkaneb'afɔawyekoKiritigɛdonna,Sodɔmujamana
bɛnamuɲukatɛmɛekan.»
25OwaatilaYesuy'ajaabiko:«NeFa,sankoloni
dugukoloMatigi,neb'ibarikadaiye,katuguniiyeokow
dogohakilitigiwnihakilitigiwla,kaujiradenmisɛnninw
na.»
26Ocogola,neFa,katuguniadiyaraiɲɛnaten.
27FɛnbɛɛdiraneFama.FaAlatɛmɔgɔsidɔnfoDenkɛ,
aniDenkɛb'afɛk'ajiramɔgɔomɔgɔla.
28Awkananema,awminnubɛbaarakɛnidoni
girinmanwbɛɛye,nenalafiɲɛdiawma.»
29A'yenekajɔrɔnankotaawkankakalannela.
Katuguninedususumalendon,nedusukunmajiginlendon,
awnalafiyasɔrɔawniwye.»
30Katuguninekajɔrɔnankokanɔgɔn,nekadonikanɔgɔn.
SABABU12NAN
1Owaatila,Yesutaaraɲɔcɛmalafiɲɛdonna.Kɔngɔtun
b'akakalandenwna,uy'adaminɛkaɲɔkisɛwtigɛka
dumunikɛ.
2Farisiɛnwy'oyetumaminna,uy'afɔayeko:«Afilɛ,i
kakalandenwbɛfɛnminnukɛlafiɲɛdonna.»
3NkaYesuy'afɔuyeko:«AwmaDawudakakokɛlenw
kalan,kɔngɔtunbɛDawudaniafɛmɔgɔwlawa?
4AdonnaElohimkasokɔnɔkanbuurujiralenduncogodi,
otunmankankadun,aniafɛmɔgɔwfanatunmankanka
odun,fɔsarakalasebagawdɔrɔndetunbɛodun?
5Awmasariyakalankolafiɲɛdonwla,sarakalasebaa
minnubɛAlabatosobakɔnɔ,olubɛlafiɲɛdonnɔgɔ,jalaki
tɛulawa?
6Nkaneb'afɔawyekoninyɔrɔla,mɔgɔdɔkabonni
Alabatosobaye.
7Nkaniawtuny'adɔnkoninkɔrɔyeminyeko:«Nb'afɛ
kamakarinela,kasarakabɔ,awtuntɛnajalakibaliw
jalaki.»
8MɔgɔDenkɛyelafiɲɛdonyɛrɛMatigiye.
9Yesubɔrayentumaminna,ataaraukaAlabatosokɔnɔ.
10Cɛdɔtunjalendon.Uy'aɲininkako:«Adagalenbɛka
kɛnɛyalafiɲɛdonwnawa?»walisauk'ajalaki.
11Ay'afɔuyeko:«Awcɛma,mɔgɔjumɛnnasagakelen
sɔrɔ,niabinnadingɛkɔnɔlafiɲɛdonna,yalaatɛnaaminɛ
k'akɔrɔtawa?»
12Otumanafɛ,mɔgɔkafisanisagayecogodi?Ode
kosɔnadagalendonkakoɲumankɛlafiɲɛdonwna.
13Ay'afɔcɛyeko:«Ibolokɔrɔta.»Ay'akɔrɔta.A
kɛnɛyarakokura,in'afɔtɔkelen.
14Farisiɛnwbɔrakataaakɛlɛ,ubɛsek'afagacogomin
na.
15Yesuy'odɔntumaminna,ay'ayɛrɛbɔyen.
16Ay'afɔuyekoukanaaladɔnniya.
17kiraEsayiyeminfɔ,okadafa.
18Neyenekabaaradenfilɛ,neyeminɲɛnatɔmɔ.ne
kanulenminkadineyekosɛbɛ,nenanenidaakan,ana
kirijirasiyawɛrɛwla.
19Atɛnakɛlɛkɛ,atɛnakule.Mɔgɔsitɛnaakanmɛn
nbɛdawla.»
20Atɛnabinkɛnɛkarilenkari,atɛnalenburusisilenfaga,
foakakiricikataasesɔrɔlila.
21Siyawɛrɛwnaujigidaatɔgɔkan.
22Okɔ,jinɛtunbɛmɔgɔminna,fiyentɔnibobo,unana
Yesuma.
23Jamabɛɛkabakoyarak'afɔko:«NintɛDawudadenkɛ
yewa?»
24Farisiɛnwy'omɛntumaminna,uy'afɔko:«Nincɛtɛ
jinɛwgɛnkabɔyen,fojinɛwkuntigiBɛlzebubdebarika
la.»
25Yesuy'ukamiiriliwdɔn,ay'afɔuyeko:«Masayao
masayafaralaɲɔgɔnkan,obɛɛtiɲɛna.Duguwalasobɛɛ
faralaɲɔgɔnkan,otɛnajɔ.
26NiSitanɛyeSitanɛgɛnkabɔyen,abɛtilaayɛrɛkama.
Otumanafɛ,akamasayabɛnajɔcogodi?
27NinebɛjinɛwgɛnkabɔBelzebubbarikala,awdenw
bɛugɛnkabɔjɔnfɛ?odekosɔnunakɛawkakiritigɛlaw
ye.»
28NkaninebɛjinɛwgɛnkabɔElohimNibarikala,
Elohimkamasayaseraawma.
29Niotɛ,mɔgɔbɛsekadoncɛbarikamakasokɔnɔcogo
dik'akanafolotiɲɛ,niayecɛbarikamasirifɔlɔ?okɔ,a
bɛnaakasotiɲɛ.
30Mintɛnefɛ,obɛnekɛlɛ.Mintɛmɔgɔwlajɛnineye,o
bɛjɛnsɛn.
31Odekosɔnneb'afɔawyeko:JurumuniAlatɔgɔtiɲɛni
sifabɛɛnayafamɔgɔwma.
32MɔgɔomɔgɔmanakumadɔfɔMɔgɔDenkɛkama,ona
yafaama.
33Awk'akɛjiriɲumanye,kaadenkɛkaɲɛ.Niotɛ,aw
kajiritoli,kaadentoli,katugunijiribɛdɔnadendefɛ.
34Awsiwbɔnsɔn,awminnukajugu,awbɛsekakuma
ɲumanwfɔcogodi?Katugunimɔgɔdabɛkumadusukun
cayadela.»
35Mɔgɔɲumanbɛfɛnɲumanwbɔadusukunnafolo
ɲumanna.
36Nkaneb'afɔawyekomɔgɔwbɛnakumagansan
minnufɔ,unaojatekiritigɛdonna.
37Inajosɔrɔikakumawbarikala,inajalakiikakumaw
fɛ.
38SariyakaramɔgɔdɔwniFarisiɛndɔwy'ajaabiko:
«Karamɔgɔ,anb'afɛkataamashyɛndɔyeifɛ.»
39NkaYesuy'ujaabiko:«Siyajugunijatɔyabɛ
taamashyɛnɲini.Taamaʃyɛnsitɛnakɛola,nikiraYuhana
kataamashyɛntɛ.
40Jonasiyetilesabanisusabakɛbalemakɔnɔbarala
cogominna.Ocogola,MɔgɔDenkɛnakɛtilesabanisu
sabadugukolokɔnɔ.
41Kiiritigɛdonna,Ninivɛkawnawulinininmɔgɔwye,
kaujalaki.MɔgɔminkabonniJonasiye,obɛyan.»
42Kiritigɛdonna,sahelimasamusonawulininin
bɔnsɔnwye,kaujalaki,katuguniananakabɔdugukolo
7

MATIYU
fanbɛɛlakaSolomanikahakilitigiyalamɛn.Mɔgɔminka
bonniSolomaniye,obɛyan.»
43Nijinɛnɔgɔlenbɔramɔgɔla,abɛyaalayɔrɔjalenwna
kalafiɲɛɲini,nkaatɛfoyisɔrɔ.
44Ako:«Nebɔranekasokɔnɔ.Aseratumaminna,ay'a
sɔrɔalankolondon,akolendon,amasirilendon.
45Okɔ,ataaranijinɛwolonwulawɛrɛwyeminnukajugu
katɛmɛayɛrɛkan,udonnayenkasigiyen.Ocogokelen
nakɛninbɔnsɔnjuguwfanaye.
46Kaatokumalajamafɛ,abaniabalimakɛwjɔlentun
bɛkɛnɛma,utunb'afɛkakumaafɛ.
47Mɔgɔdɔy'afɔayeko:«Ibaniibalimakɛwjɔlenbɛ
kɛnɛma,ub'afɛkakumaifɛ.»
48NkaYesuy'ajaabiko:«Nebayejɔnye?»Nebalimaw
yejɔnwye?
49Ay'abolokɔrɔtaakakalandenwmak'afɔko:«Neba
ninebalimawfilɛ!
50MɔgɔomɔgɔbɛneFasagokɛsankololala,oyene
balimakɛninebalimamusoaninebaye.
SABABU13NAN
1Odonkelenna,Yesubɔrasokɔnɔkasigibadala.
2Jamacamany'alajɛYesufɛ,foadonnakurunkɔnɔka
sigi.Jamabɛɛjɔlentorakɔgɔjidala.
3Ayefɛncamanfɔuyentalenwna,ko:«Afilɛ,
dannikɛladɔbɔrakadannikɛ.
4Ayedannikɛtumaminna,kisɛdɔwbinnasiradala,
kɔnɔwnanaudun.
5Dɔwbinnakabakurunwkan,dugukolocamantuntɛyɔrɔ
minnuna.
6Tilebɔratumaminna,ujenina.Ikomiujutunt'ula,u
jara.
7Dɔwbinnaŋaniwcɛma.ŋaniwbɔrakaudawolo.
8Nkadɔwbinnadugukoloɲumankankadenkɛ,dɔwsiɲɛ
kɛmɛ,dɔwsiɲɛbiwɔɔrɔ,dɔwsiɲɛbisaba.
9Tulobɛminfɛkalamɛnnikɛ,okalamɛnnikɛ.
10KalandenwgɛrɛlaYesulak'afɔayeko:«Muny'atoi
bɛntalenwfɔuye?»
11Ay'afɔuyeko:«Katuguniadiraawmakasankolo
masayagundodɔn,nkaomadiuma.»
12Minb'abolo,onadiama,anacamansɔrɔ.
13Odekosɔnnebɛntalenwfɔuye,katuguniutɛyelikɛ.
Niuy'amɛn,utɛmɛnnikɛ,ut'afaamufana.
14Esayikakirayakumadafaraoludela,oko:«Awna
mɛnnikɛ,nkaawtɛnaafaamu.Awnayelikɛ,nkaawtɛna
adɔn.
"walisaukanayelikɛniuɲɛwye,kamɛnnikɛniutulo
ye,kafaamuyalisɔrɔniudusukunye,kayɛlɛmadonula,
nekaukɛnɛya.»
16Nkaawɲɛwyedubadenwye,katuguniubɛyelikɛ,aw
tulowbɛdubadenwye,katuguniubɛmɛnnikɛ.
17Tiɲɛlaneb'afɔawyekokiracamannimɔgɔtilennen
camantunb'afɛkaawyefɛnminnuye,nkaumauye.Aw
bɛfɛnminnumɛn,awmaolumɛn.»
18Odey'atoawkadannikɛlakantalenlamɛn.
19Nimɔgɔomɔgɔyemasayakumamɛn,k'asɔrɔamao
faamu,otumana,mɔgɔjugubɛnakamindannaa
dusukunna,abɛominɛ.Minyekisɛsɔrɔsirakɛrɛfɛ,ofilɛ
ninye.
20Nkaminyekisɛminɛkataakabakurunwna,odeyeo
kumamɛn,kaaminɛniɲagaliye.
21Obɛɛn'ata,amasinsinayɛrɛla,nkaabɛmɛndɔɔnin,
katuguninitɔɔrɔwalatɔɔrɔnanaokumakosɔn,abɛtɔɔrɔ
dɔɔnidɔɔni.
22Minyekisɛsɔrɔŋaniwcɛma,oyekumamɛnbagaye.
Nindiɲɛhamininafololafililibɛkumadaji,atɛden.
23Minyekisɛsɔrɔdugukoloɲumankɔnɔ,oyekuma
lamɛnbagayek'afaamu.Ofanabɛdenkaden,dɔwbɛden
siɲɛkɛmɛ,dɔwbɛdenbiwɔɔrɔ,dɔwbɛdensiɲɛbisaba.
24Ayentalenwɛrɛfɔuyeko:«Sankolomasayabɛtalikɛ
mɔgɔlaminyekisɛɲumandanakaforola.
25Mɔgɔwtunbɛsunɔgɔlatumaminna,ajugunana
binkɛnɛdanmalocɛmakataa.
26Nkaadawolofalennakadenkɛtumaminna,binjuguw
fanabɔrakɛnɛkan.
27Dutigikabaarakɛlawgɛrɛlaalak'afɔayeko:«Matigi,
imakisɛɲumandanikaforolawa?»Otumanafɛ,
binjugubɔramin?
28Ay'afɔuyeko:«Jugudɔyeninkɛ.»Baarakɛlawy'afɔ
ayeko:«Ib'afɛankataaulajɛwa?»
29NkaYesuy'afɔko:«Ayi!Niawbɛbinkɛnɛwlajɛtuma
minna,awkanamalofanabɔniuye.»
30Ufilabɛɛkafalenɲɔgɔnfɛfosumantigɛwaati.
31Ayentalenwɛrɛfɔuyeko:«Sankolomasayabɛiko
mutaridikisɛ,mɔgɔyemintakadanakaforola.
32Tiɲɛna,oyekisɛwbɛɛladɔgɔmanninye,nkania
falenna,akabonnibinwcɛma,abɛkɛjiriye,fosankolo
kɔnɔkɔnɔwbɛnausigiabolowla.
33Ayentalenwɛrɛfɔuye.Sankolomasayabɛikofunu,
musodɔyemintakaadogodumunisumanikɛlansaba
kɔnɔ,foabɛɛkafunun.
34Yesuyeokowbɛɛfɔjamayentalenwdela.Ama
kumaufɛnintalentɛ.
35Ocogolakirayeminfɔko:«Nenanedayɛlɛntalenw
na,okadafa.Fɛnminnutundogolenbɛkabinidiɲɛsigili,
nenaolufɔ.
36Yesuyejamabilakataasokɔnɔ,akakalandenwgɛrɛla
afɛk'afɔayeko:«A'yeforobinjuguwntalenfɔanye.»
37Ay'afɔuyeko:«Minbɛkisɛɲumandan,oyeMɔgɔ
Denkɛdeye.
38Foroyediɲɛye.kisɛɲumanwyemasayadenwye;Nka
binjuguwyejugudenwye.
39Juguminyeudan,oyejinɛdeye.sumantigɛyediɲɛ
labanye;Sumantigɛbagawyemɛlɛkɛwye.
40Odey'atobinjuguwbɛlajɛkajenitasumalacogomin
na.Ocogokelennakɛnindiɲɛlabanna.»
41HadamadenDenkɛnaakamɛlɛkɛwci,kajurumukɛlaw
nitilenbaliyakɛlawbɛɛlajɛkabɔakamasayala.
42Anaufilitasumamugukɔnɔ,kasinakɛkakasianika
ɲinwɲimi.
43Otumala,mɔgɔtilennenwnayeelenbɔikotileuFaka
masayala.Tulobɛminfɛkalamɛnnikɛ,okamɛnnikɛ.
44Sankolomasayabɛikonafolodogolenforokɔnɔ.Ni
mɔgɔyeosɔrɔ,abɛodogo,kataaabolofɛnwbɛɛfeere,
kaoforosan.
45Sankolomasayabɛikojagokɛlaminbɛperleɲumanw
ɲini.
46Ayeperlekelensɔrɔminsɔngɔkabon,ataaraa
bolofɛnwbɛɛfeerekaosan.
47Sankolomasayabɛikojɛgɛminfililakɔgɔjilakafɛn
sifabɛɛlajɛ.
8

MATIYU
48Ufalendontumaminna,uy'usamakataabajidala,ka
usigikafɛnɲumanwlajɛminɛnwkɔnɔ,nkauyefɛn
juguwfili.
49Anakɛtendiɲɛlabanna.
50Unaufilitasumamugukɔnɔ,kasinakɛkakasikaɲinw
ɲimi.
51Yesuy'afɔuyeko:«Awyeninkowbɛɛfaamuwa?U
y'afɔayeko:«Ɔwɔ,Matigi.»
52Ay'afɔuyeko:«Odekosɔnsariyakaramɔgɔosariya
bɛkalansankolomasayakola,obɛikodutigiminbɛfɛn
kurawnifɛnkɔrɔwbɔakanafolola.»
53Yesuyeontalenwbantumaminna,ataarayen.
54Aseraakajamananatumaminna,ayeukalanuka
Alabatosokɔnɔ,foukabakoyarak'afɔko:«Nin
hakilitigiyanininsebaayakɛwalewbɔramin?»
55Nintɛminisiridenkɛyewa?abatɔgɔtɛMariyamawa?
Abalimakɛw,YakubaniYuse,SimɔnniJuda?
56Abalimamusowbɛɛtɛanfɛwa?Nincɛinyeninkow
bɛɛbɔmin?
57UdusutiɲɛnaYesukosɔn.NkaYesuy'afɔuyeko:«
Kiratɛbonyalafoakajamananiakaso.»
58Amasebaayabaaracamankɛyenukadannabaliya
kosɔn.
SABABU14NAN
1Owaatila,jamanakuntigiHɛrɔdeyeYesutɔgɔbako
mɛn.
2Ay'afɔakajɔnwyeko:«NinyeYuhanaBatiselikɛlaye.
akununnakabɔsuwcɛma.Odekosɔnsebaayakɛwalew
bɛuyɛrɛjiraala.
3HɛrɔdetunyeYuhanaminɛk'asirik'abilakasola,a
balimakɛFilipemusoHɛrɔdiyakosɔn.
4Yuhanay'afɔayeko:«Amanɲiikaasɔrɔ.»
5Atunb'afɛk'afagatumaminna,asirannajamaɲɛ,
katuguniutunb'ajatekiraye.
6NkaHɛrɔdewolodonselikɛratumaminna,Hɛrɔdi
denmusoyedɔnkɛuɲɛkɔrɔkaHɛrɔdediya.
7Okɔ,ayelayidutanikaliliyekoabɛnafɛnofɛnɲinia
fɛ,abɛnaodiama.
8Abay'afɔayekakɔnoɲɛ,ay'afɔko:«Yuhana
Batiselikɛlakunkolodinemayan.»
9Masakɛdusutiɲɛna.
10AyecibilakataaYuhanakunkolotigɛkasobonkɔnɔ.
11Unananiakunkoloyedagakɔnɔkadinpogotigininma.
12Akakalandenwnanaosutak'asudonk'afɔYesuye.
13Yesuy'omɛntumaminna,abɔrayenkurunkɔnɔkataa
kungokolonyɔrɔdɔla.
14Yesutaarakajamabaye,ahinɛdonnaula,ayeu
banabagatɔwkɛnɛya.
15Wulafɛtumaminna,akakalandenwgɛrɛlaYesuyɔrɔ
k'afɔayeko:«Ninyekungokolonyɔrɔye,waatitɛmɛna
sisan.jamabilakataa,walisaukataaduguwkɔnɔka
dumunifɛnwsanuyɛrɛye.
16Yesuy'afɔuyeko:«Wajibitɛukataa.Awkadumuni
diuma.»
17Uy'afɔayeko:«Nbuuruduurunijɛgɛfiladɔrɔndebɛ
anboloyan.»
18Ako:«A'yeulasenemayan.»
19Ay'afɔjamayekoukasigibinkan,kanbuuruduuru
nijɛgɛfilatakasankolofilɛ,kadugawukɛkanbuurukari
kanbuurudiakakalandenwma,kakalandenwdijama
ma.
20Ubɛɛyedumunikɛkafa.
21Dumunikɛbagawtunbɛcɛwaaduuruɲɔgɔnbɔmusow
nidenmisɛnwkɔ.
22OyɔrɔninbɛɛYesuy'akakalandenwwajibiyaukadon
kurunkɔnɔkataaaɲɛfɛkataafandɔfɛ,k'asɔrɔayejama
bilakataa.
23Ayejamabilakataa,ayɛlɛlakuludɔkankadelilikɛ.
24Kuruntunbɛkɔgɔjicɛma,jikuruwtunbɛkagirin.
25Sufɛlanaaninanna,Yesutaaraufɛkɔgɔjikan.
26KalandenwyeYesutaamatɔyekɔgɔjikantumaminna,
uhakiliɲagaminak'afɔko:«Jindon.Upɛrɛnnasiranfɛ.
27OyɔrɔninbɛɛYesuy'afɔuyeko:«A'yeawjagɛlɛya.
oyeneye;awkanasiran.
28Piɛrɛy'ajaabiko:«Matigi,niededon,ikaneweleka
naifɛjikan.»
29Ako:«Na!»Piɛrɛjiginnakurunkɔnɔtumaminna,a
taamanajikankataaYesufɛ.
30Nkaayefiɲɛbayeminkɛ,asiranna.Ay'adaminɛka
jigin,apɛrɛnnako:«Matigi,nekisi.»
31OyɔrɔninbɛɛYesuy'abolokɔrɔtak'aminɛk'afɔaye
ko:«Idannabaliya,munnaibɛsigasiga?
32Udonnakurunkɔnɔtumaminna,fiɲɛdabila.
33Kurunkɔnɔmɔgɔwnanaabatok'afɔko:«Tiɲɛna,iye
ElohimDenkɛye.»
34Utɛmɛnatumaminna,useraJenɛzarɛtijamanana.
35Oyɔrɔmɔgɔwy'adɔntumaminna,uyecibilakataaa
laminijamanabɛɛlakananibanabaatɔwbɛɛyeafɛ.
36Uy'adelikoukamagaakafinidawololadɔrɔn.
SABABU15NAN
1SariyakaramɔgɔwniFarisiɛnminnutunbɛJerusalɛm,
olutaaraYesuma.
2Munnaikakalandenwbɛmaakɔrɔwkalaadalakowtiɲɛ?
Katuguniutɛutɛgɛkoniubɛdumunikɛ.»
3NkaYesuy'ujaabiko:«Muny'atoawbɛElohimkaci
fɔlentiɲɛawkalaadalakowfɛ?
4Alayecifɔko:`Ifaniibabonya.'
5Nkaawb'afɔko:«Mɔgɔomɔgɔb'afɔafawalaabaye
ko:`Oyenilifɛnye.
6Awkanaafaniababonya,anahɔrɔnya.AwyeAlaka
cifɔlenkɛfoyiyeawkalaadalakowfɛ.
7Awfilankafow,Esayiyekirayakɛawkolakaɲɛ.
8Ninjamabɛgɛrɛnelaniudaye,kanebonyaniu
dawoloye.Nkaudusukunyɔrɔkajannela.»
9Nkaubɛnebatofu,ubɛmɔgɔwkacifɔlenwkalan
kalanwkosɔn.
10Ayejamawelek'afɔuyeko:«A'yelamɛnnikɛka
faamuyalisɔrɔ.
11Fɛnminbɛdonmɔgɔdala,otɛmɔgɔnɔgɔ.Nkaminbɛ
bɔdala,obɛmɔgɔnɔgɔ.»
12Akakalandenwnanaaɲininkako:«Ib'adɔnko
Farisiɛnwdusutiɲɛnaokumamɛnnikɔfɛwa?
13NkaYesuy'ajaabiko:«NesankololaFamajiriojiri
turu,obɛɛnawuli.»
14Ukato,ukakɛfiyentɔwɲɛmaafiyentɔwye.Ni
fiyentɔwbɛfiyentɔɲɛminɛ,ufilabɛɛnabinkɔdingɛkɔnɔ.
15Piɛrɛy'ajaabiko:«Ikaninntalenfɔanye.»
16Yesuy'aɲininkako:«Awfanayefaamuyalisɔrɔfɔlɔ
wa?
9

MATIYU
17Awm'afaamufɔlɔkofɛnofɛnbɛdondala,obɛdon
kɔnɔbaralakafilijilawa?
18Nkafɛnminnubɛbɔdala,olubɛbɔdusukunna.Ubɛ
cɛnɔgɔ.
19Katugunimiirijuguwnimɔgɔfagawnijatɔyanijatɔya
nisonyaliniseerenkalonmawniAlatɔgɔtiɲɛniwbɛbɔ
dusukunna.
20Ofɛnwdebɛmɔgɔnɔgɔ,nkakadumunikɛnibolo
kobaliye,otɛmɔgɔnɔgɔ.
21YesutaaraoyɔrɔlakataaTiriniSidɔnjamanawla.
22Kananmusodɔbɔraoyɔrɔkelenwnakapɛrɛnayeko:
«Matigi,DawudaDenkɛ,makarinela.nedenmuso
tɔɔrɔlendonkosɛbɛjinɛdɔfɛ.
23NkaYesumakumafoyijaabi.Akakalandenwgɛrɛlaa
deliko:«A'y'abilakataa.katuguniabɛpɛrɛnannɔfɛ.»
24NkaYesuy'ajaabiko:«NemaciIsraɛlkasosaga
tununnenwkɔ.»
25Okɔ,musonanaabatok'afɔko:«Matigi,nedɛmɛ.»
26NkaYesuy'ajaabiko:«Amanɲikadenmisɛnwka
dumunitak'afiliwuluwma.»
27Ay'afɔko:«Tiɲɛdon,Matigi,obɛɛn'ata,wuluwbɛu
kuntigiwkatabalibintɔwdɔdun.»
28Yesuy'ajaabiko:«Muso,ikadannayakabon.A
denmusokɛnɛyarakabiniowaatiyɛrɛla.
29YesubɔrayenkagɛrɛGalilebala.Ayɛlɛlakuludɔkan,
kaisigiyen.
30JamacamannanaYesufɛ,senkelenw,fiyentɔw,bobow,
fiyentɔwanimɔgɔcamanwɛrɛw,kaufiliYesusenkɔrɔ.A
yeukɛnɛya.
31Jamakabakoyarakosɛbɛ,uyebobowyeminnubɛ
kuma,fiyentɔwkɛnɛyara,senkelenwtaama,fiyentɔwye
yelikɛ.
32Yesuy'akakalandenwwelek'afɔayeko:«Jamahinɛ
bɛnela,katuguniubɛnefɛtilesabasisan,dumunit'ubolo.
33Akakalandenwy'afɔayeko:«Ankakankadumuni
camansɔrɔminkungokolonkɔnɔ,fokajamabafa?»
34Yesuy'afɔuyeko:«Nbuurujolibɛawbolo?»Uy'afɔ
ko:«Wolonwulanijɛgɛmisɛndamadɔw.»
35Ay'afɔjamayekoukasigiduguma.
36Ayenbuuruwolonwulanijɛgɛwtakabarikadauyeka
ukarikadiakakalandenwma,kakalandenwdijamama.
37Ubɛɛyedumunikɛkafa.
38Dumunikɛbagawtunyecɛwaanaaniye,musowni
denmisɛnwkɔ.
39AyejamabilakataakurunkɔnɔkataaMagadala
jamanadala.
SABABU16NAN
1FarisiɛnwniSaduseɛnwfananana,uy'aɲiniafɛkoaka
taamashyɛndɔjiraulakabɔsankolola.
2Ay'ujaabik'afɔuyeko:«Niwulasera,awb'afɔko:
«Waatibɛɲɛ.»
3Sɔgɔmako:«Waatijugunakɛbi,katugunisankolo
bilennendon.Awfilankafow,awbɛsekasankoloɲɛda
dɔn.Nkaawtɛsekawaatitaamashyɛnwdɔnwa?
4Jyɛnjugunijatɔyabɛtaamashyɛnɲini.Taamaʃyɛnsi
tɛnadiama,nikiraYuhanakataamashyɛntɛ.»Ay'uto
yenkataa.
5Akakalandenwserafandɔfɛtumaminna,uɲinɛna
burutakɔ.
6Yesuy'afɔuyeko:«A'yeawjantoFarisiɛnwni
Saduseɛnwkafununfɛnna.»
7Uyesɔsɔlikɛuniɲɔgɔncɛko:«Awy'atoanma
dumunifɛnsita.»
8Yesuy'odɔntumaminna,ay'afɔuyeko:«Aw
dannabaaw,munnaawbɛmiiriawniɲɔgɔncɛ,katuguni
awmananidumunifɛnye?»
9Awm'afaamufɔlɔwa,awhakilitɛoburuduurula,ani
awyesegijolitawa?
10Omɔgɔwaanaanikaburuwolonwulanisegijolifana
mata?
11Awm'afaamucogodikonemaofɔawyenbuuruko
la,koawkaawjantoFarisiɛnwniSaduseɛnwkafununfɛn
na?
12Uy'afaamukoamaafɔuyekouk'uyɛrɛkɔlɔsi
nbuurufununfunna,fɔFarisiɛnwniSaduseɛnwkakalan
kola.
13YesuseraSesareFilipedugulatumaminna,ay'aka
kalandenwɲininkako:«Mɔgɔwb'afɔkoneyemɔgɔ
Denkɛye?»
14Uko:«Dɔwb'afɔkoiyeYuhanaBatiselikɛlaye.Dɔ
wɛrɛw,Jeremi,walimakiradɔ.
15Ay'afɔuyeko:«Nkaawb'afɔkoneyejɔniye?»
16SimɔnPiɛrɛy'ajaabiko:«EyeKrisitaye,Alaɲɛnama
Denkɛ.»
17Yesuy'ajaabiko:«SimɔnBarjona,dubadenyeeye,
katugunifarisogonijolimaojiraila,fɔnesankololaFa.»
18Neb'afɔiyefanakoiyePiɛrɛye,nenanekaegilisijɔ
farakuruninkan.Jahanamadaawtɛnasesɔrɔakan.»
19Nenasankolomasayakonnɛgɛwdiima,inafɛnofɛn
siridugukolokan,onasirisankolola.
20Okɔ,Yesuy'afɔakakalandenwyekoukanaafɔ
mɔgɔsiyekoaledeyeKrisitaye.
21Kabiniowaatila,Yesuy'adaminɛk'ajiraaka
kalandenwlakoakakankataaJerusalɛm,katɔɔrɔcaman
sɔrɔcɛkɔrɔbawnisarakalasebaawkuntigiwnisariya
karamɔgɔwfɛ,kafagakakununtilesabanan.
22Piɛrɛy'aminɛk'akɔrɔfɔk'afɔko:«Matigi,akayɔrɔjan
ila.
23NkaYesuy'iyɛlɛmak'afɔPiɛrɛyeko:«Ikabɔnekɔ,
Sitanɛ,iyenekajurumuye,katuguniAlakakowdekadi
iye,fɔhadamadenwta.»
24Yesuy'afɔakakalandenwyeko:«Nimɔgɔdɔb'afɛ
kananenɔfɛ,akabanayɛrɛlakaakagengenjiritaka
tugunekɔ.»
25Mɔgɔomɔgɔb'afɛk'anikisi,onabɔnɛala.
26Nafajumɛnbɛmɔgɔla,niayediɲɛbɛɛsɔrɔ,kabɔnɛa
yɛrɛnila?Mɔgɔbɛmundianinɔna?
27MɔgɔDenkɛnanaaFanɔɔrɔlan'akamɛlɛkɛwye.O
kɔ,anamɔgɔkelen-kelenbɛɛsarakakɛɲɛn'akakɛwalew
ye.
28Tiɲɛlaneb'afɔawyekomɔgɔdɔwjɔlenbɛyan,
minnutɛnasayanɛnɛfoukaMɔgɔDenkɛnatɔyeaka
masayakɔnɔ.
SABABU17NAN
1Tilewɔɔrɔtɛmɛnenkɔ,YesuyePiɛrɛniYakubania
balimakɛYuhanaminɛkataaniuyekulujandɔkan.
2Ayɛlɛmanauɲɛkɔrɔ.
3MusaniEliyay'uyɛrɛjiraulakakumaafɛ.
10

MATIYU
4Piɛrɛy'ajaabiko:«Matigi,akaɲianmakakɛyan.kelen
bɛita,kelenbɛMusata,kelenbɛEliya.
5K'atokumala,sankabajɛmandɔyeudatugu.Awk'a
lamɛn.»
6Kalandenwy'omɛntumaminna,uy'ibiriuɲɛdalaka
sirankosɛbɛ.
7Yesugɛrɛlaulak'afɔuyeko:«Awkawuli,awkana
siran.»
8Uyeuɲɛkɔrɔtatumaminna,umamɔgɔsiyeYesu
dɔrɔn.
9Ujigintɔkabɔkulukantumaminna,Yesuy'afɔuyeko:
«Awkanaoyelifɛnfɔmɔgɔsiye,foMɔgɔDenkɛka
kununkabɔsuwcɛma.»
10Akakalandenwy'aɲininkako:«Munnasariya
karamɔgɔwb'afɔkoElikakankanafɔlɔ?»
11Yesuy'afɔuyeko:«Tiɲɛna,Elinafɔlɔkanafɛnbɛɛ
lasegin.»
12Nkaneb'afɔawyekoElinanakaban,nkautunt'adɔn,
nkautunb'afɛkafɛnofɛnkɛala.Ocogokelenna,Mɔgɔ
Denkɛfananatɔɔrɔufɛ.
13Kalandenwy'afaamukoakumanaYuhanaBatiselikɛla
kola.
14Userajamalatumaminna,cɛdɔnanaYesuma,ay'i
biriaɲɛkɔrɔk'afɔayeko:
15Matigi,makarinedenkɛla,katugunihakilintandon,a
tɔɔrɔlendonkosɛbɛ,katuguniabɛbintasumalatuma
camanna.
16Nenanan'ayeikakalandenwfɛ,umasek'akɛnɛya.
17Yesuy'ajaabiko:«Awbɔnsɔndannabaliwnimɔgɔ
juguw,nenakɛawfɛfokasewaatijumɛn?»nebɛnai
tɔɔrɔfowaatijumɛn?Awkanan'ayeyannefɛ.
18YesuyeSitanɛkɔrɔfɔ.Abɔraala,denkɛnɛyarakabini
owaatiyɛrɛ.
19KalandenwgɛrɛlaYesufɛk'aɲininkako:«Munnaan
masek'agɛnkabɔyen?»
20Yesuy'afɔuyeko:«Awkadannabaliyakosɔn.Ana
bɔyen;Foyitɛnakɛfɛnyemintɛsekakɛawbolo.»
21Nkaninsugutɛbɔdelilinisunɔgɔdefɛ.
22KautoGalile,Yesuy'afɔuyeko:«MɔgɔDenkɛna
donmɔgɔwbolo.
23Unaafaga,anakununtilesabanan.Utunbɛnimisa
kosɛbɛ.
24UseraKapɛrnaumtumaminna,wariminɛbaawtaara
Piɛrɛfɛk'aɲininkako:«Awmakɛtɛjurusarawa?»
25Ako:«Ɔwɔ.»Adonnasokɔnɔtumaminna,Yesuy'a
balik'afɔayeko:«Simɔn,ehakilinayemunye?
dugukolokanmasakɛwbɛlaadalakowwalajurutajɔnwna?
uyɛrɛdenwta,walimadunanwta?
26Piɛrɛy'afɔayeko:«Danwɛrɛwta.»Yesuy'afɔaye
ko:«Otumanafɛ,denmisɛnwhɔrɔnyalendon.»
27Obɛɛn'ata,walisaankanautɔɔrɔ,ikataakɔgɔjilaka
jɛgɛminbɛwulifɔlɔ,ikaota.Niiy'adayɛlɛ,inawaridɔ
sɔrɔ.
SABABU18NAN
1Owaatikelenna,kalandenwnanaYesumak'aɲininka
ko:«Jɔndekabonsankolomasayala?»
2Yesuyedenmisɛnnindɔwelekaasigiucɛma.
3Uy'afɔko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekoniawmayɛlɛma
kakɛikodenmisɛnninw,awtɛnadonsankolomasayala.»
4Mɔgɔomɔgɔmanaayɛrɛmajiginikonindenmisɛnnin,
odekabonsankolomasayala.
5Mɔgɔomɔgɔbɛodenmisɛnninkelenminɛnetɔgɔla,o
bɛneminɛ.
6Nkanimɔgɔomɔgɔyenindenmisɛnnindannabaawdɔ
lakelendusutiɲɛ,akafisaamanimansinkabakurundɔ
sirilenyeakɔla,kaasujila.
7Bɔnɛbɛdiɲɛmajurumuwkosɔn!sabuakakankakɛko
jurumuwbɛna;nkabɔnɛbɛocɛminsababufɛ,bɔnɛbɛo
la!
8Odekosɔnniibolowalaisenbɛitɔɔrɔ,ik'utigɛkau
filiila.
9Niiɲɛb'itiɲɛ,ik'abɔk'afiliila.
10Awk'awjantoawkananindenmisɛnninwsimafiɲɛya.
katugunineb'afɔawyekosankolola,ukamɛlɛkɛwbɛne
Faminbɛsankolola,uɲɛdafilɛtumabɛɛ.
11MɔgɔDenkɛnanamɔgɔtununnenwkisi.
12Awb'amiiricogodi?nisagakɛmɛbɛmɔgɔdɔbolo,ni
sagakɛmɛtununna,atɛsagabikɔnɔntɔnnikɔnɔntɔnto
yen,kataakuluwla,katununnenɲiniwa?
13Niay'asɔrɔ,tiɲɛnaneb'afɔawyekoanisɔndiyarao
sagalakatɛmɛsagabikɔnɔntɔnnikɔnɔntɔnkanminnuma
tunun.
14Ocogola,awsankololaFasagotɛnindenmisɛnninw
dɔlakelenkahalaki.
15Niibalimakɛyekojugukɛila,taaakahakɛfɔayeini
alekelenpecɛ.
16Nkaniamailamɛn,otumana,ikaseerekelenwala
filawɛrɛtaifɛ,walisakumabɛɛkasabatiseerefila
walimasabadala.
17Niamaulamɛn,ofɔegilisiye.
18Tiɲɛlaneb'afɔawyekoawbɛnafɛnofɛnsiri
dugukolokan,onasirisankolola.
19Neb'afɔawyekokurakoniawfilabɛbɛndugukolo
kan,ubɛnafɛnofɛndeli,onakɛnesankololaFafɛ.
20Katugunimɔgɔfilawalimamɔgɔsabalajɛlenbɛyɔrɔ
minnanetɔgɔla,nebɛucɛma.
21Piɛrɛgɛrɛlaamak'afɔayeko:«Matigi,nebalimakɛna
jurumukɛnekɔrɔsiɲɛjoli,kayafaama?»fosiɲɛ
wolonwula?
22Yesuy'afɔayeko:«Net'afɔiyefosiɲɛwolonwula.
23Odey'atosankolomasayabɛsumanimasakɛdɔye,
mintunb'afɛkaakajɔnwjate.
24Ayejatedaminɛtumaminna,unananidɔyeafɛ.
25Nkaatunmankankawarisara,amakɛy'afɔkoukaa
musoniadenwniabolofɛnwbɛɛfeerekasara.
26Obaaradeny'ibirik'abatok'afɔayeko:«Matigi,
muɲulinekɔrɔ,nenafɛnbɛɛsaraiye.»
27Ojɔnkɛmakɛhinɛdonnaala,ay'alajɔ,kajuruyafaa
ma.
28Obaaradenkelenbɔrakataaakajɔnkɛɲɔgɔndɔsɔrɔ,o
jurutunbɛwarikɛmɛla.
29Abaarakɛɲɔgɔny'ibiriasenkɔrɔk'adeliko:«Ika
muɲunekɔrɔ,nenaibɛɛsara.»
30Amasɔn,nkaataaraabilakasolafoakajurusara.
31Abaarakɛɲɔgɔnwyekokɛlenwyetumaminna,udusu
kasilendonkosɛbɛ,unanaokokɛlenwbɛɛfɔumakɛye.
32Amakɛy'aweleokɔ,ay'afɔayeko:«Ejɔnjugu,ne
yeojurubɛɛyafaima,katuguniitunbɛnedeli.
33Efanatunmankankahinɛibaarakɛɲɔgɔnnaikone
fanahinɛtunbɛilacogominnawa?
11

MATIYU
34Amakɛdiminakosɛbɛ,ay'adontɔɔrɔbaawbolo,foa
kakankaminsara.
35OcogokelennanesankololaFanakɛawfanaye,ni
awbɛɛmaukajurumuwyafaawbalimakɛmakabɔaw
dusukunwna.
SABABU19NAN
1Yesuyeninkumafɔlenwbantumaminna,abɔraGalile
kataaJudejamanadala,Jurdɛnbajikɔfɛ.
2Jamacamantuguraanɔfɛ.Ay'ukɛnɛyayen.
3FarisiɛnwfanagɛrɛlaYesulak'akɔrɔbɔk'afɔayeko:
«Adagalenbɛcɛkaamusobilakobɛɛkosɔnwa?»
4Yesuy'ujaabiko:«Awmakalankominyeudafɔlɔla,
oyecɛnimusodauyewa?
5Uy'afɔko:«Odekosɔncɛnaafaniabatokanɔrɔa
musola,ufilanakɛfarisogokelenye?»
6Odey'atoutɛfilayetun,fɔfarisogokelendedon.Ala
yeminfaraɲɔgɔnkan,mɔgɔkanaofaranfasi.
7Uy'afɔayeko:«Muny'atoMusayecibilakoaka
furucɛbɔsɛbɛndikaabila?»
8Ay'afɔuyeko:«AwdusukungɛlɛyakosɔnMusay'ato
awkaawmusowbila.
9Neb'afɔawyekomɔgɔomɔgɔbɛamusobila,nijatɔya
tɛ,kadɔwɛrɛfuru,obɛjatɔyakɛ.
10Akakalandenwy'afɔayeko:«Nicɛkakobɛamuso
tafanfɛ,furumanɲi.»
11NkaYesuy'afɔuyeko:«Mɔgɔbɛɛtɛsekaninkuma
minɛ,foadiramɔgɔminnuma.»
12Kuntigidɔwbɛyenminnuwololakabɔubakɔnɔ.Min
bɛsekaosɔrɔ,okaosɔrɔ.
13DenmisɛnninwnanaYesumawalisaakaabolowdau
kankaAladeli.
14Yesuy'afɔko:«A'y'atodenmisɛnninwkananefɛ,aw
kanaubalikananefɛ.
15Ay'abolowdaukankabɔyen.
16Mɔgɔdɔnanaaɲininkako:«Karamɔgɔɲuman,nena
koɲumanjumɛnkɛwalisakaɲɛnamayabanbalisɔrɔ?»
17Ay'afɔayeko:«Munnaibɛnewelekoɲuman?
mɔgɔɲumansitɛyennikelentɛ,oyeAlaye.
18Ay'afɔayeko:«Juman?»Yesuko:Ikanamɔgɔfaga
kɛ,Ikanajatɔyakɛ,Ikanasonyalikɛ,Ikanankalon
seereyakɛ.
19Ifaniibabonya.
20Kamalenniny'afɔayeko:«Neyeninkowbɛɛmara
kabininedenmisɛnman.
21Yesuy'afɔayeko:«Niib'afɛkakɛmɔgɔdafalenye,
taaibolofɛnwfeerekadifaantanwma,nafolonakɛibolo
sankolola.
22Kamalenninyeokumamɛntumaminna,ataarani
dusukasiye,katuguninafolocamantunb'abolo.
23Yesuy'afɔakakalandenwyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔaw
yekonafolotigitɛnadonsankolomasayala.»
24Neb'afɔawyekokurako:Akanɔgɔnɲɔgɔmɛkatɛmɛ
pikirijikɛlaɲɛfɛ,katɛmɛnafolotigikadonElohimka
masayala.
25Akakalandenwy'omɛntumaminna,ukabakoyara
kosɛbɛ,uy'afɔko:«Jɔnbɛsekakisi?»
26Yesuy'ufilɛk'afɔuyeko:«Mɔgɔwfɛ,otɛsekakɛ.
NkaAlafɛ,fɛnbɛɛbɛsekakɛ.
27Piɛrɛy'ajaabiko:«Anyefɛnbɛɛbilakatuguikɔ.Ode
kosɔnmunbɛnasɔrɔanfɛ?
28Yesuy'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekoaw
minnutuguranekɔ,mɔgɔDenkɛnasigianɔɔrɔ
masasigilankantumaminna,awnasigimasasigilantanni
filakankakiritigɛkabilatannifilakanIsraɛl.
29Mɔgɔomɔgɔyesow,walimabalimakɛw,walima
balimamusow,walafa,walimaba,walimamuso,walima
denw,walimadugukolowbilanetɔgɔkosɔn,onasiɲɛ
kɛmɛsɔrɔ,kaɲɛnamayabanbalisɔrɔ.
30Nkamɔgɔfɔlɔminnuyefɔlɔye,olucamannakɛ
kɔfɛtawye.Alabanwnakɛfɔlɔye.»
SABABU20NAN
1Sankolomasayabɛikodutigiminbɔrasɔgɔmadajoona
fɛkabaarakɛlawtaakarezɛnnakɔkɔnɔ.
2Anibaarakɛlawbɛnnakawarimisɛnkelensɔrɔtilekɔnɔ,
ay'ubilakataaakarezɛnnakɔla.
3Abɔralɛrɛsabananɲɔgɔnna,kamɔgɔwɛrɛwyeujɔlen
bɛsugula.
4Ay'afɔuyeko:Awfanataarezɛnnakɔkɔnɔ,nenafɛn
ofɛnkaɲi,nenaodiawma.»Utaaraukasirafɛ.
5Abɔratugunlɛrɛwɔɔrɔnannikɔnɔntɔnnanɲɔgɔnnakao
ɲɔgɔnkɛ.
6Lɛrɛtannikelennanɲɔgɔnna,abɔrakamɔgɔwɛrɛw
sɔrɔujɔlenbɛbaarala,ay'afɔuyeko:«Muny'atoaw
jɔlenbɛyantilebɛɛbaarakɛbaliyala?»
7Uy'afɔayeko:«Mɔgɔsimaantabaarala.»Ay'afɔu
yeko:«Awfanataarezɛnnakɔkɔnɔ.Fɛnofɛntilennen
don,awnaosɔrɔ.»
8Wulaseratumaminna,rezɛnnakɔtigiy'afɔakakuntigi
yeko:«Ikabaarakɛlawwelek'ukasaradiuma,k'ata
labannakataaabilafɔlɔla.»
9Baarakɛlawnanalɛrɛtannikelenɲɔgɔnnatumaminna,
ukelen-kelenbɛɛyewarijɛkelensɔrɔ.
10Fɔlɔwnanatumaminna,uy'amiirikoutunkakanka
dɔfaraokan.Ukelen-kelenbɛɛyewarijɛkelensɔrɔo
cogokelenna.
11Uyeosɔrɔtumaminna,uyeŋunuŋunukɛsotigima.
12Uy'afɔko:«Ninlabanninnuyelɛrɛkelendɔrɔndekɛ,
iyeukɛkelenye,anminnuyetiledoninifuntenita.»
13NkaYesuy'udɔjaabiko:«Neteri,netɛkojugusikɛi
la.
14Ikafɛntakataaikasirafɛ,nenafɛndininlabaninma,
ikoabɛdiimacogominna.
15Adagalentɛnekanesagokɛnineyɛrɛtayewa?Yala
iɲɛkajugu,katuguninekaɲiwa?
16Ocogola,labanwnakɛfɔlɔwye,fɔlɔwnakɛkɔfɛtaw
ye,katugunimɔgɔcamanwelelendon,nkamɔgɔ
sugandilendamadɔw.
17YesutaaraJerusalɛm,ayekalandentannifilatasira
kank'afɔuyeko:
18Afilɛ,anbɛtaaJerusalɛm.MɔgɔDenkɛnadon
sarakalasebaawkuntigiwnisariyakaramɔgɔwbolo.
19Unaadonsiyawɛrɛwbolowalisaukaatulogeren,ka
abugɔ,kaagengenjirila.
20Okɔ,Zebededenwban'adenkɛwnanaYesuma,k'a
bato.
21Ay'afɔayeko:«Ib'afɛkamunkɛ?»Ay'afɔayeko:
«A'y'atonedenkɛfilaninnukasigiikininfɛ,tɔkelenka
sigiikininfɛ.»
12

MATIYU
22Yesuy'ajaabiko:«Awbɛminɲini,awt'odɔn.»Nena
jifilenminmin,awbɛsekaomin,kabatisenibatiseliye,
nebatiseraniminyewa?Uy'afɔayeko:«Anbɛse.»
23Ay'afɔuyeko:«Awnanekajifilenmintiɲɛna,ka
batiseninebatiseranibatiseliyeNeFay'alabɛnminnuye,
odiraoluma.
24Utanyeomɛntumaminna,udiminabalimafilaninnu
kɔrɔ.
25NkaYesuy'uwelek'afɔayeko:«Awb'adɔnkosiya
wɛrɛwkuntigiwbɛkuntigiyakɛukan.
26Nkaotɛnakɛawcɛma,nkamɔgɔomɔgɔb'afɛkakɛ
awcɛma,okakɛawkabaarakɛlaye.
27Mɔgɔomɔgɔb'afɛkakɛawcɛmakuntigiye,okakɛ
awkajɔnye.
28MɔgɔDenkɛmanakabaarakɛayecogominna,nkaa
nanabaarakɛanikaanidimɔgɔcamankunmabɔsaraye.
29UbɔraJerikotumaminna,jamabatuguraYesunɔfɛ.
30Fiyentɔfilasigilenbɛsiradala,uy'amɛnkoYesu
tɛmɛna,upɛrɛnnak'afɔko:«Matigi,DawudaDenkɛ,
makarianna.»
31Jamay'ukɔrɔfɔk'amasɔrɔumakunna,nkaupɛrɛnna
kat'afɛk'afɔko:«Matigi,DawudaDenkɛ,makarianna.»
32Yesuy'ijɔkauwelek'afɔko:«Awb'afɛnekamunkɛ
awla?»
33Uy'afɔayeko:«Matigi,walisaanɲɛwkayɛlɛ.»
34Yesuhinɛdonnaulakamagauɲɛwla.
SABABU21NAN
1UgɛrɛlaJerusalɛmdugulatumaminna,useraBɛtifage,
Oliviyekulula,Yesuyekalandenfilaci.
2Afɔuyeko:«Awkataadugukɔnɔawkɛrɛfɛ,oyɔrɔnin
bɛɛ,awnafalisirilennifalidendɔsɔrɔafɛ.
3Nimɔgɔdɔyekodɔfɔawye,awk'afɔkoMatigimago
bɛula.Anaucioyɔrɔninbɛɛ.»
4Obɛɛkɛrawalisakirayeminfɔ,okadafa.
5Awk'afɔSiyɔndenmusoyeko:«Afilɛ,awkaMasakɛ
bɛnaawfɛ,adususumalendon,asigilenbɛfalikan.
6KalandenwtaaraikoYesuy'afɔuyecogominna.
7Unananifalinifalidenye,kaukafiniwdonula,kaa
sigiokan.
8Jamacamanbay'ukafiniwwulisirakan.dɔwfanaye
jiribolowtigɛkausɔgɔsirala.
9Jamaminnutunbɛtaaɲɛfɛ,animinnutunbɛtuguokɔ,
olupɛrɛnnak'afɔko:«OzanaDawudaDenkɛye.Hosanna
kasanfɛlala.
10YesuseraJerusalɛmtumaminna,dugubɛɛdusutiɲɛna
k'afɔko:«Ninyejɔnye?»
11Jamay'afɔko:«NinyeYesuye,GalilejamanaNazarɛti
kira.»
12YesudonnaElohimkaAlabatosobakɔnɔkafeerekɛlaw
nisannikɛlawbɛɛgɛnkabɔAlabatosobakɔnɔ,kawari
falenbagawkatabalinituganinfeerelawkasigilanwci.
13Ay'afɔuyeko:«Asɛbɛnnenbɛko:«Nekasonawele
deliliso.»Nkaawy'akɛsonwkadingɛye.»
14FiyentɔwnisenkelenwnanaafɛAlabatosobakɔnɔ.A
y'ukɛnɛya.
15Sarakalasebaawkuntigiwnisariyakaramɔgɔwy'aka
kabakokowyetumaminna,denmisɛnwtunbɛkapɛrɛn
Alabatosobakɔnɔk'afɔko:«HozanakakɛDawudaDenkɛ
ye.»udusumadiyakosɛbɛ.
16Uy'afɔayeko:«Ninmɔgɔwbɛminfɔ,ibɛolamɛn
wa?»Yesuy'afɔuyeko:«Ɔwɔ.awmadelikakalankɛko:
«Iyetanulidafadenmisɛnwnisinjidenwdalawa?»
17Ay'utoyenkabɔdugukɔnɔkataaBɛtani.Ay'isigi
yen.
18Sɔgɔma,Yesuseginnadugukɔnɔtumaminna,kɔngɔ
yeaminɛ.
19Ayetorosundɔyesirakantumaminna,aseraoyɔrɔ
la,amafoyisɔrɔakan,niabuluwdɔrɔntɛ,ay'afɔayeko:
«Akanadensifalenilakabinibifoabada.»Oyɔrɔnin
bɛɛ,torosunjara.
20Kalandenwy'oyetumaminna,ukabakoyarak'afɔko:
«Torosunjarajoonadɛ!»
21Yesuy'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekoni
dannayabɛawla,niawmasigasiga,awtɛnaninkɛ
torosunnadɔrɔn,nkaniawy'afɔninkuluyefanako:«I
kabɔyen.»,ikafilikɔgɔjila.onakɛ.
22Awmanafɛnofɛndelidelililanidannayaye,awnao
bɛɛsɔrɔ.
23YesudonnaAlabatosobakɔnɔtumaminna,
sarakalasebaawkuntigiwnijamacɛkɔrɔbawnanaYesu
kalantumaminna,k'afɔayeko:«Ibɛninkowkɛfanga
jumɛndefɛ?»Jɔndeyeninfangadiima?
24Yesuy'afɔuyeko:«Nefananaawɲininkakokelen
na,niawy'afɔneye,nenaofɔawyeocogokelenna,ne
bɛninkowkɛnifangaminye.»
25Yuhanakabatiselikɛramin?kabɔsankolola,wala
hadamadenwta?Uy'afɔuyɛrɛyeko:«Niany'afɔko:
«Kabɔsankolola.»anaafɔanyeko:«Muny'atoawma
daala?»
26Nkaniany'afɔko:«Mɔgɔwdetadon.»anbɛsiran
jamaɲɛ;sabubɛɛbɛYuhanaminɛikokira.
27UyeYesujaabiko:«Antɛsek'ofɔ.»Ay'afɔuyeko:
«Nefanat'afɔawyenebɛninkowkɛnifangaminye.»
28Nkaawhakilinayemunye?Denkɛfilatunbɛcɛdɔfɛ.
Aserafɔlɔmak'afɔayeko:«Nedenkɛ,taabaarakɛbine
karezɛnnakɔla.»
29Ay'ajaabiko:«Net'afɛ,nkaokɔ,animisarakataa.»
30Aserafilananmak'afɔocogokelenna.Ay'ajaabiko:
«Nebɛtaa,matigi.»
31Ufilalajumɛndey'afasagokɛ?Uy'afɔayeko:
«Fɔlɔ.»Yesuy'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyeko
jatigɛwalekɛlawnijatɔmusowbɛtaaAlakamasayalaaw
ɲɛ.»
32Yuhanananaawfɛtilennenyasirafɛ,nkaawmadaala,
nkajatigɛwalekɛlawnijatɔmusowdaraala.
33A'yentalenwɛrɛlamɛnko:Dutigidɔtunbɛrezɛnnakɔ
sɛnɛk'alamini,kadiwɛnbɔlansɔgɔokɔnɔ,kasankansojɔ
k'abilasɛnɛkɛlawbolo,kataajamanayɔrɔjandɔla.
34Jiriwaatisurunyalen,ay'akabaarakɛlawcisɛnɛkɛlaw
mawalisaukaodenwsɔrɔ.
35Sɛnɛkɛlawy'akajɔnwminɛkakelenbugɔ,kadɔwɛrɛ
faga,kadɔwɛrɛbonnikabakurunwye.
36Ayebaaradenwɛrɛwcikatɛmɛfɔlɔwkan.
37Nkaalabanna,ay'adenkɛciumak'afɔuyeko:«Una
bonyadanedenkan.»
38Nkasɛnɛkɛlawyedenkɛyetumaminna,uy'afɔɲɔgɔn
yeko:«Ninyeciyɛntabagaye.na,ankaafaga,ankaaka
ciyɛnminɛ.»
39Uy'aminɛk'agɛnkabɔrezɛnnakɔkɔnɔk'afaga.
40Nirezɛnnakɔtiginana,anamunkɛosɛnɛkɛlawla?
13

MATIYU
41Uy'afɔayeko:«Anaocɛjuguwhalakikosɛbɛ,kaaka
rezɛnnakɔdisɛnɛkɛlawɛrɛwma,unaadenwdiamau
waatiwla.»
42Yesuy'afɔuyeko:«AwmadelikaKitabuwkalan
abadako:«Kabakurunminbanna,sojɔbagawbanna,ode
kɛraMatigikakɛwaleye,oyekabakoyeanɲɛnawa?»
43Odekosɔnneb'afɔawyeko:Elohimkamasayana
bɔsiawbolokadisiyamaminbɛadenwbɔ.
44Mɔgɔomɔgɔbɛbinkabakuruninkan,onakari,nkaa
binnamɔgɔomɔgɔkan,onaomugumugu.
45SarakalasebaawkuntigiwniFarisiɛnwyeakantalenw
mɛntumaminna,uy'afaamukoabɛkumaukan.
46Nkauy'aɲinikabolodaYesukantumaminna,u
sirannajamaɲɛ,katuguniuy'ajatekiraye.
SABABU22NAN
1Yesuyeujaabikokurantalenwfɛ.
2Sankolomasayabɛikomasakɛdɔminyefurukɛa
denkɛye.
3Ayeakajɔnwcikataafurusirilamɔgɔwwele,nkau
masɔnkana.
4Ayebaaradenwɛrɛwcitugunk'afɔko:«A'y'afɔmɔgɔ
welelenwyeko:«Neyenekadumunilabɛn.»
5Nkauy'onɔgɔya,kataaukasirawla,kelenkataaaka
forola,dɔwɛrɛkataaakajagofɛnwna.
6Mɔgɔtɔwy'akajɔnwminɛk'udelinikɔnɔnafiliyek'u
faga.
7Nkamasakɛy'omɛntumaminna,adimina,ay'aka
kɛlɛbolowcikaomɔgɔfagalawhalakikaukadugujeni.
8Ay'afɔakajɔnwyeko:«Kɔɲɔlabɛnnendon,nkamɔgɔ
minnuwelera,olumankan.»
9Awkataasirabawkan,awnamɔgɔomɔgɔsɔrɔ,awka
furusiriwele.
10Obaarakɛlawbɔrasirabawkan,uyemɔgɔminnusɔrɔ,
mɔgɔjuguwnimɔgɔɲumanw,uyeolubɛɛlajɛɲɔgɔnfɛ.
11Masakɛdonnakataadunanwyetumaminna,ayecɛ
dɔyeyen,kɔɲɔfinimadonala.
12Ay'afɔayeko:«Neteri,idonnayancogodinikɔɲɔ
finitɛibolo?»Waatuntɛsekakuma.
13Masakɛy'afɔjɔnwyeko:«A'yeabolowniasenwsiri
kataan'ayek'afilikɛnɛmadibila.kasiniɲinwɲiminakɛ
yen.»
14Mɔgɔcamanwelelendon,nkamɔgɔdamadɔwde
sugandira.
15FarisiɛnwtaaraladilikɛcogominnaubɛsekaYesu
minɛakakumala.
16UyeukakalandenwciYesumaniHɛrɔdekawyek'afɔ
Yesuyeko:«Karamɔgɔ,anb'adɔnkoiyetiɲɛtigiye,koi
bɛAlakasirakalantiɲɛna,itɛhamimɔgɔsila.
17Afɔanyeko:«Ehakilinayemunye?»Yalaadagalen
donkasaradiSesarmawa,walimaamanɲiwa?
18Yesuy'ukajuguyadɔnk'afɔko:«Awfilankafow,mun
naawbɛnekɔrɔbɔ?
19A'yejurudonwarijiranela.Unananiwarijɛkelenyea
fɛ.
20Ay'afɔuyeko:«Ninjanisɛbɛnniyejɔntaye?»
21Uy'afɔayeko:«Sesarta.»Okɔ,ay'afɔuyeko:«A'
yeSesartawdiSesarma.FɛnminnuyeAlataye,olubɛdi
Alama.»
22Uyeokumawmɛntumaminna,ukabakoyarakaato
yenkataa.
23Odonkelenna,SaduseɛnwnanaYesuma,oluminnu
b'afɔkosukununnitɛyen.
24Uy'afɔko:«Karamɔgɔ,Musay'afɔko:«Nicɛsara,
dentɛala,abalimakɛkaamusofurukabɔnsɔnlamɔa
balimakɛye.»
25Balimakɛwolonwulatunbɛanfɛ.
26Ocogokelenna,filanannisabananfanafokase
wolonwulananma.
27Alabanna,musofanasara.
28Sukununnidonna,anakɛjɔnmusoyeowolonwula
cɛma?sabuubɛɛtunb'afɛ.
29Yesuy'ujaabiko:«Awbɛfili,k'amasɔrɔawtɛ
KitabuwniAlakasebaayadɔn.»
30Lakununnidonna,utɛnafurukɛ,utɛnafuru,nkaubɛ
kɛikoElohimkamɛlɛkɛwsankolola.
31Suwlakununnikola,Alayeminfɔawye,yalaawmao
kalan.
32NeyeIbrahimaniIsakakaAlaniYakubakaAlaye?
AlatɛmɔgɔsalenwkaAlaye,nkaɲɛnamawkaAlaye.
33Jamay'omɛntumaminna,ukabakoyaraakakalanna.
34Farisiɛnwy'amɛntumaminnakoayeSaduseɛnw
makun,uyeɲɔgɔnlajɛn.
35Udɔlakelenmintunyesariyakaramɔgɔye,oye
ɲininkalidɔkɛalak'akɔrɔbɔk'afɔko:
36Karamɔgɔ,cifɔlenbajumɛndebɛsariyakɔnɔ?
37Yesuy'afɔayeko:«IkaMatigiikaElohimkanunii
dusukunbɛɛye,niinibɛɛyeaniniihakilibɛɛye.»
38Oyecifɔlenfɔlɔye.
39Afilananfanabɛiko:«Ikaimɔgɔɲɔgɔnkanuikoi
yɛrɛ.»
40Sariyanikirawbɛɛsirilenbɛocifɔlenfiladekan.
41Farisiɛnwlajɛlentunbɛɲɔgɔnfɛtumaminna,Yesuye
uɲininka.
42Uy'afɔko:«AwbɛmunmiiriKrisitakola?jɔndenkɛ
don?Uy'afɔayeko:«DawudaDenkɛ.»
43Ay'afɔuyeko:«Otumanafɛ,Dawudahakilila,ay'a
welecogodikoMatigi.
44Matigiy'afɔneMatigiyeko:«Isiginekininfɛ,fone
kaijuguwkɛisennasanbaraye?»
45NiDawuday'awelekoMatigi,abɛkɛadenkɛyecogo
di?
46Mɔgɔsimasek'akakumakelenjaabi,mɔgɔsimase
k'ajagɛlɛyakabiniodonkaɲininkaliwɛrɛkɛala.
SABABU23NAN
1Yesukumanajamaniakakalandenwye.
2Uy'afɔko:«SariyakaramɔgɔwniFarisiɛnwsigilenbɛ
Musasigiyɔrɔla.
3Ubɛfɛnofɛnfɔawye,awkaobɛɛlabato.Nkaawkana
tuguukakɛwalewkɔ,katuguniub'afɔ,nkautɛokɛ.»
4Ubɛdonigɛlɛnwnidonigɛlɛnwsirikaudamɔgɔw
kamankunwkan.nkauyɛrɛtɛnaulamagan'u
bolokɔnincininkelenye.
5Nkaubɛukakɛwalewbɛɛkɛwalisamɔgɔwkauye,u
b'ukafiniwbonyakaukafiniwdanwbonya.
6Awkasanfɛlasobawkanuseliwla,aniElohimbatosow
kɔnɔsigiyɔrɔkunbabaw.
7Awbɛfolikɛsuguwla,kamɔgɔwweleko:Rabi,Rabi.
8NkaawkanawelekoRabi,katuguniawKaramɔgɔ
kelenpedeyeKrisitaye.Awbɛɛyebalimawye.»
14

MATIYU
9Awkanamɔgɔsiweleawfayedugukolokan,katuguni
awFaminbɛsankolola,oyekelenye.
10Awkanawelekokuntigiwfana,katuguniawka
KaramɔgɔkelendeyeKrisitaye.
11Nkaminkabonawcɛma,onakɛawkajɔnye.
12Mɔgɔomɔgɔbɛayɛrɛkɔrɔta,onamajigin.Minb'a
yɛrɛmajigin,onakɔrɔta.»
13NkaawsariyakaramɔgɔwniFarisiɛnfilankafow,bɔnɛ
bɛawye!Awbɛsankolomasayadatugumɔgɔwkama,
katuguniawtɛdonawyɛrɛwkɔnɔ,awtɛsɔndonbagawka
don.
14«BɔnɛbɛawsariyakaramɔgɔwniFarisiɛnfilankafow!
Awbɛmusocɛsalenwkasowdun,kadelilijankɛawyɛrɛ
la.
15«BɔnɛbɛawsariyakaramɔgɔwniFarisiɛnfilankafow!
Katuguniawbɛkɔgɔjinidugukololaminiwalisakamɔgɔ
kelenkɛmɔgɔwladɔnniyalenye,niakɛrajahanamaden
ye,awbɛakɛjahanamadenyekatɛmɛawyɛrɛwkansiɲɛ
fila.
16Bɔnɛbɛawye,awɲɛjirabagafiyentɔw,awminnub'afɔ
ko:«MɔgɔomɔgɔbɛkaliAlabatosobatɔgɔla,otɛfoyiye.
nkamɔgɔomɔgɔmanakaliAlabatosobasanula,oye
jurutigiye!
17Awhakilintanwnifiyentɔw,k'amasɔrɔsanuwala
Alabatosobaminbɛsanusaniya,okabonwa?
18«Mɔgɔomɔgɔmanakalisarakabɔlanna,otɛfoyiye.
Nkanilifɛnminbɛakan,mɔgɔomɔgɔbɛkaliola,otigi
jalakilendon.»
19Awhakilintanwnifiyentɔw,katuguninilifɛnwala
sarakabɔlanminbɛnilifɛnsaniya,okabonnioyewa?
20Mɔgɔomɔgɔbɛkalisarakabɔlanna,obɛkalioniakan
fɛnbɛɛla.
21MɔgɔomɔgɔbɛkaliAlabatosobala,obɛkalialaania
kɔnɔsigibagatɔgɔla.
22Minbɛkalisankolola,obɛkaliElohimkamasasigilan
niasigibagatɔgɔla.
23BɔnɛbɛawyesariyakaramɔgɔwniFarisiɛnfilankafow!
Katuguniawbɛmanjenianisenikuminitaasibiladi,ka
sariyakogɛlɛnwbila,kiritigɛ,makarianidannaya.
24Awɲɛjirabagafiyentɔw,awbɛŋɛɲɛdegekaɲɔgɔmɛ
munumunu.
25BɔnɛbɛawyesariyakaramɔgɔwniFarisiɛnfilankafow!
Katuguniawbɛjifilennidagakɛnɛmasaniya,nkau
kɔnɔnafalenbɛwaritiɲɛninidantɛmɛna.
26Farisiɛnfiyentɔ,jifilennidagakɔnɔfɛnwsaniyafɔlɔ,
walisaukɛnɛmafanakasaniya.
27BɔnɛbɛawsariyakaramɔgɔwniFarisiɛnfilankafow!
Awbɛikokaburufinmanw,minnuɲɛdacɛkaɲi,nkau
kɔnɔnafalenbɛmɔgɔsalenwkoloninɔgɔlenyabɛɛla.
28Ocogokelenna,awfanabɛmɔgɔtilennenwyekɛnɛma,
nkaawkɔnɔnana,awfalenbɛfilankafoyanitilenbaliyala.
29«BɔnɛbɛawsariyakaramɔgɔwniFarisiɛnfilankafow!
katuguniawbɛkirawkakaburuwjɔkamɔgɔtilennenwka
kaburuwmasiri.
30Afɔko:«Niantunbɛanbɛnbawkawaatila,antun
tɛnakɛkirawjolila.»
31Odey'atoawkakɛawyɛrɛwseerewye,koawye
kirawfagabagawdenwye.
32A'yeawbɛnbawkasumanikɛlanfa.
33Awsaw,sawbɔnsɔn,awbɛsekakisijahanamajalaki
macogodi?
34Odekosɔnnebɛkirawnihakilitigiwnisariya
karamɔgɔwciawma.Awnaudɔwbugɔawka
Alabatosowkɔnɔkautɔɔrɔdugunidugula.
35Ocogola,jolitilennenminnubɔnnadugukolokan,olu
bɛɛkanaawkan,k'ataAbɛltilennenjolilakataaabila
BarakidenkɛZakarijolila,awyeminfagaAlabatosobani
sarakabɔlancɛ.
36Tiɲɛlaneb'afɔawyekoninkowbɛɛnakɛbimɔgɔw
ma.
37Jerusalɛm,Jerusalɛm,eminbɛkirawfagaka
kabakurunwciima,netunb'afɛkaidenwlajɛsiɲɛjoli,i
n'afɔkɔnɔsogoninb'akakɔnɔwlajɛakamanwkɔrɔ,k'a
sɔrɔawmasɔn!
38Afilɛ,awkasolakolontoraawbolo.
39Neb'afɔawyekoawtɛnaneyekabinisisanfoawk'a
fɔko:«MinbɛnaMatigitɔgɔla,oyedubadenye.»
SABABU24NAN
1YesubɔrakabɔAlabatosobakɔnɔ.
2Yesuy'afɔuyeko:«Awmaninkowbɛɛyewa?tiɲɛna
neb'afɔawyekokabakurunsitɛnatoyankabindɔkan.»
3YesusigilentunbɛOliviyekulukantumaminna,
kalandenwgɛrɛlaYesulaudannak'afɔayeko:«Afɔan
ye,ninkowbɛnakɛtumajumɛn?»Inalinidiɲɛlaban
taamasyɛnnakɛmunye?»
4Yesuy'afɔuyeko:«Awk'awjantomɔgɔsikanaaw
lafili.»
5Mɔgɔcamannananetɔgɔlak'afɔko:«NeyeKrisita
ye.»Anamɔgɔcamanlafili.»
6Awnakɛlɛwnikɛlɛwkumakanmɛn,awkanaawhakili
ɲagami,katugunininkowbɛɛkakankakɛ,nkaalabanma
sefɔlɔ.
7Siyanawulisiyakama,masayanawulimasayakama.
8Obɛɛyedusukasidaminɛye.
9Unaawdontɔɔrɔlakaawfaga,siyawbɛɛnaawkoniya
netɔgɔkosɔn.
10Otumala,mɔgɔcamannadusutiɲɛ,kaɲɔgɔnjanfa,ka
ɲɔgɔnkoniya.
11Kirankalontigɛlawcamannawulikamɔgɔcamanlafili.
12Tilenbaliyanacaya,mɔgɔcamankakanuyananɛnɛ.
13Nkaminnamuɲulikɛfolabanna,onakisi.
14MasayaKibaruDumannafɔdiɲɛyɔrɔbɛɛlawalisaka
kɛseereyayesiyawbɛɛye.Okɔ,labannase.»
15Niawnafɛntiɲɛnenharamulenye,kiraDaniɛlyemin
kofɔ,ojɔlenbɛyɔrɔsenumakɔnɔ.
16Judejamanamɔgɔwkabolikataakuluwla.
17Minbɛsosanfɛ,okanajiginkafɛnsibɔakasokɔnɔ.
18Minbɛforola,okanakɔseginkataaakafiniwta.
19Bɔnɛbɛkɛkɔnɔmawnisindibagawyeodonwna!
20Awkadelilikɛwalisaawkabolikanakɛnɛnɛwaati
walalafiɲɛdonna.
21Otumana,tɔɔrɔbanakɛ,tɔɔrɔbaminmakɛkabinidiɲɛ
daminɛfokanasebima.
22Niodonwmasurunya,mɔgɔsitɛnakisi,nkaodonwna
surunyamɔgɔsugandilenwkosɔn.
23Nimɔgɔdɔy'afɔawyeko:«Afilɛ,Krisitabɛyan,wala
yen.Awkanadaala.
24Krisitankalontigɛlawnikirankalontigɛlawnawulika
taamashyɛnbawnikabakobawkɛ.foniatunbɛsekakɛ,u
namɔgɔsugandilenwyɛrɛlafili.
25Afilɛ,ney'ofɔawyekakɔrɔ.
15

MATIYU
26Odekosɔnniuy'afɔawyeko:«Afilɛ,abɛ
kungokolonkɔnɔ.»Awkanabɔyen.Awkanadaala.
27Sanpɛrɛnbɛbɔkɔrɔnfɛkayeelenbɔfotilebinfɛ.Mɔgɔ
Denkɛnalifananakɛten.»
28Subɛyɔrɔoyɔrɔ,wuluwnalajɛyɔrɔoyɔrɔ.
29Odonwtɔɔrɔkɔfɛdɔrɔn,tilenadibidon,kalotɛna
yeelenbɔ,dolownabinkabɔsankolola,sankolofangana
yɛrɛyɛrɛ.
30MɔgɔDenkɛtaamasyɛnnajirasankolola,otumana,
dugukolokankabilawbɛɛnakasi,unaMɔgɔDenkɛnatɔ
yesankolosankabalanisebaayaninɔɔrɔbaye.
31Anaakamɛlɛkɛwciniburufiyɛkanbaye,unaaka
mɔgɔsugandilenwlajɛɲɔgɔnfɛkabɔfiɲɛnaanina,kabɔ
sankolofankelennakataaabilaadanna.
32Awyentalendɔkalantorosunkola.Niabolomɔna
halibi,kabuluwbɔ,awb'adɔnkosamiyɛsurunyara.
33Awfanayeninkowbɛɛyetumaminna,awk'adɔnko
asurunyaradala.
34Tiɲɛlaneb'afɔawyekoninbɔnsɔntɛnatɛmɛnfonin
kowbɛɛkadafa.
35Sankolonidugukolonatɛmɛn,nkanekakumatɛna
tɛmɛn.
36Nkamɔgɔsitɛodonniowaatidɔn,sankololamɛlɛkɛw
tɛ,foneFakelenpe.
37NkaNuhunkadonwtunbɛcogominna,MɔgɔDenkɛ
nalifananakɛten.
38Utunbɛdumunikɛkaminnikɛ,kafurukɛkafurukɛ
fokaseNuhundonnakurunkɔnɔdonminna.
39Amaodɔnfosanjibananakaubɛɛta.MɔgɔDenkɛ
nalifananakɛten.»
40Otumala,mɔgɔfilanakɛforola.kelennaminɛ,tɔ
kelennato.
41Musofilanakɛsɔgɔsɔgɔninjɛla.kelennaminɛ,tɔ
kelennato.
42Awkatoawɲɛna,katuguniawt'adɔnawMatigibɛna
waatiminna.
43Nkaawk'adɔnkonisotigituny'adɔnsonbɛnana
waatiminna,atunnakɔlɔsilikɛ,atuntɛnasɔnakasoka
tiɲɛ.
44Odey'atoawfanakalabɛn,katuguniawhakilila,
MɔgɔDenkɛbɛnawaatiminna.
45Jɔnyejɔndannamɔgɔhakilitigiye,amakɛyeminkɛa
kasokuntigiye,walisakadumunidiumaawaatila?
46Baaradenminmakɛnana,anaokɛten,oyedubaden
ye.
47Tiɲɛlaneb'afɔawyekoanaakɛakanafolobɛɛ
kuntigiye.»
48Nkaniojɔnkɛjuguy'afɔadusukunnako:«Nemakɛ
bɛanalibilakɔfɛ.»
49Anaadaminɛkaajɔnɲɔgɔnwbugɔ,kadumunikɛka
minnikɛnidɔlɔminnawye.
50Ojɔnkɛmakɛnanadonminna,atɛamakɔnɔdonmin
na,atɛadɔnwaatiminna.
51Unaatigɛtigɛkaaniyɔrɔdifilankafowma.
SABABU25NAN
1Sankolomasayanasumaninpogotigitanye,oluminnu
yeukafitinɛwtakataakɔɲɔcɛkunbɛn.
2Uladuurutunyehakilitigiwye,duurutunye
hakilintanwye.
3Nalomanwy'ukafitinɛwta,umatulutaufɛ.
4Nkahakilitigiwyetulutaukaminɛnwkɔnɔniuka
lanpanwye.
5Kɔɲɔcɛtoratumaminna,ubɛɛsunɔgɔrakasunɔgɔ.
6Sutilancɛ,kulekanbɔrako:«Afilɛ,kɔɲɔcɛbɛna.Awka
bɔkataaakunbɛn.»
7Onpogotigininwbɛɛwulilakaukafitinɛwlabɛn.
8Hakilintanwy'afɔhakilitigiwyeko:«A'yeawkatuludɔ
dianma.katuguniankalanpanwfagara.»
9Hakilitigiwy'ajaabiko:«Otɛ.A'y'atoanniawkanase
kakɛ,nkaawkataafeerekɛlawfɛkasannikɛawyɛrɛw
ye.»
10Utunbɛtaasannikɛtumaminna,kɔɲɔcɛnana.Minnu
tunlabɛnnendon,oludonnaniayefurula.
11Okɔ,npogotigitɔwfanananak'afɔko:«Matigi,Matigi,
idawulianye.»
12NkaYesuy'ajaabiko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekonetɛ
awdɔn.»
13Odekosɔn,awkatoawɲɛna,katuguniMɔgɔDenkɛ
nanadonminna,awtɛodɔn.
14Sankolomasayabɛikomɔgɔmintaarajamanayɔrɔjan
dɔla,ay'ayɛrɛkajɔnwwelek'akanafolodiuma.
15Ayetalanduurudikelenma,kafiladidɔwɛrɛma,ka
kelendidɔwɛrɛma.mɔgɔkelen-kelenbɛɛkakɛɲɛn'a
sekodamadɔye;Ay'akataamadaminɛoyɔrɔninbɛɛ.
16Minyetalanduurusɔrɔ,otaarajagokɛniotalanduuru
wɛrɛye.
17Minyefilasɔrɔ,ayefilawɛrɛsɔrɔfana.
18Nkaminyekelensɔrɔ,otaaradugukolosɔgɔkaa
matigikawaridogo.
19Waatijantɛmɛnenkɔ,ojɔnwmatiginanakajatekɛufɛ.
20Minyetalanduurusɔrɔ,onananitalanduuruwɛrɛye,
k'afɔko:«Matigi,iyetalanduurudinema.
21Amakɛy'afɔayeko:«Aɲɛna,jɔnɲumannikantigi.
22Talentifilasɔrɔbaafanananak'afɔko:«Matigi,iye
talantafiladinema.
23Amakɛy'afɔayeko:«Akaɲi,jɔnɲumannikantigi.i
yekantigiyakɛfɛndamadɔwla,nenaikɛkuntigiyefɛn
camanna.
24Minyetalankelensɔrɔ,onanak'afɔko:«Matigi,ney'a
dɔnkoiyemɔgɔgɛlɛnye,imadannikɛyɔrɔminna,ima
binkɛnɛkɛyɔrɔminna.
25Okɔ,nesirannakataaikatalandogodugukolola.
26Amakɛy'ajaabik'afɔayeko:«Ijɔnjugu,sɛgɛnba,i
y'adɔnkonemadannikɛyɔrɔminna,nebɛsumantigɛ,
nemabinkɛnɛkɛyɔrɔminna.
27Odey'atoitunkakankanekawaribilafɛnw
falenbagawbolo,okɔnenalila,netunkakankanetasɔrɔ
nitɔnɔye.
28Odekosɔn,awkaotalentaabolokaoditalotanbɛ
minbolo.
29Nifɛnbɛminbolo,onadioma,onacaya,nkafɛntɛ
minbolo,abolofɛnnabɔsiola.
30Awkajɔnnafamafilikɛnɛmadibila.
31NiHadamadenDenkɛnanaanɔɔrɔlanimɛlɛkɛ
senumawbɛɛyeafɛ,otumana,anasigianɔɔrɔ
masasigilankan.
32Siyawbɛɛnalajɛaɲɛkɔrɔ,anaufaraɲɔgɔnkaniko
sagagɛnnawb'akasagawnibakɔrɔnwtilaɲɔgɔnna.
33Anasagawbilaakininbolola,bakɔrɔnwbɛbilaa
kininbolola.
16

MATIYU
34Masakɛnaafɔuyeakininbolofɛko:«Awkana,neFa
kadubadenw,kamasayaminlabɛnnaawyekabinidiɲɛ
dabɔ,awkaociyɛnta.
35Kɔngɔtunbɛnela,awyedumunidinema,minnɔgɔ
tunbɛnela,awyemindinema.
36Awfarilankolon,awyefinidonnela,nebanana,aw
nanabɔneye.
37Mɔgɔtilennenwnaajaabiko:«Matigi,any'iyetuma
jumɛnkɔngɔbɛilakaibalo?»Minnɔgɔbɛminna,waa
yeminfɛndiimawa?
38Anyeiyedunanyetumajumɛnkaiminɛkataaso
kɔnɔ?Walimafarilankolon,kafinidonilawa?
39Any'iyetumajumɛnkoibananendonwalakasola,ka
naifɛ?
40Masakɛnaujaabiko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekoawye
okɛnebalimafitininwdɔlakelenna,awyeokɛneye.»
41Otumala,anaafɔukininfɛfanayeko:«Aw
dangalenw,awkabɔnelakataatasumabanbalila,min
labɛnnendonSitanɛniakamɛlɛkɛwye.
42Kɔngɔtunbɛnela,awmadumunidinema.
43Netunyedunanye,awmaneminɛ,farilankolon,aw
mafinidonnela.
44Unaajaabifanako:«Matigi,anyeiyetumajumɛn
kɔngɔbɛila,walaminnɔgɔbɛila,walimaiyedunanye,
walimaifarilankolonye,walaibananendon,walimaibɛ
kasola,k'asɔrɔanmaibaara?»
45Otumala,anaujaabiko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyeko
awmaokɛmɔgɔfitininwdɔlakelenye,awmaokɛne
ye.»
46Olunataaɲangilibanbalila,nkamɔgɔtilennenwnataa
ɲɛnamayabanbalila.
SABABU26NAN
1Yesuyeokumawbɛɛbantumaminna,ay'afɔaka
kalandenwye.
2Awb'adɔnkotilefilakɔfɛ,Tɛmɛnkanselibɛkɛ.
3Okɔ,sarakalasebaawkuntigiwnisariyakaramɔgɔwni
jamacɛkɔrɔbawyeɲɔgɔnlajɛnkataasarakalasebaaw
kuntigikamasasola.
4UyeɲɔgɔnsɔsɔwalisaukaYesuminɛninanbarayek'a
faga.
5Nkauy'afɔko:«Awkanakɛselidonna,walisamankan
kadonjamacɛma.»
6YesutunbɛBetani,Simɔnkunatɔkaso.
7MusodɔnanaYesufɛ,alabatirikɛsudɔtunb'abolo,tulu
tulusɔngɔgɛlɛnbatunbɛminna,k'obɔnakunna,a
sigilentunbɛdumunina.
8Akakalandenwy'oyetumaminna,udiminakosɛbɛk'a
fɔko:«Nintiɲɛnikunyemunye?»
9Otulumafɛntunbɛsekafeerefɛncamannakadi
faantanwma.
10Yesuy'ofaamutumaminna,ay'afɔuyeko:«Munna
awbɛmusotɔɔrɔ?katuguniayebaaraɲumankɛneye.»
11Faantanwbɛawfɛtumabɛɛ.Nkanetɛawfɛtumabɛɛ.»
12Ayenintulutulubɔnnefarila,ay'okɛnesudonkama.
13Tiɲɛlaneb'afɔawyekoninKibaruDumanfɔrayɔrɔo
yɔrɔdiɲɛfanbɛɛla,ninmusoyeminkɛ,ofananafɔo
yɔrɔlawalisak'ahakilijiginala.
14OmɔgɔtannifilalakelenmintɔgɔkoJudaIskariɔti,o
taarasarakalasebaawkuntigiwfɛ.
15Uy'afɔuyeko:«Awnamundinema,nenaadonaw
bolo?»Uyelayidutaafɛwarijɛbisabala.
16Kabiniowaatila,ayesababuɲinikaajanfa.
17Dumunifununbaliselidonfɔlɔla,kalandenwnana
Yesumak'aɲininkako:«Ib'afɛankaTɛmɛnkanseli
labɛniyemin?»
18Ako:«Taadugukɔnɔocɛsugufɛk'afɔayeko:
Karamɔgɔko:Nekawaatisurunyara.NenaTɛmɛnkanseli
kɛikasoninekakalandenwye.
19Yesuy'afɔuyecogominna,kalandenwy'akɛcogo
minna.UyeTɛmɛnkanselilabɛn.
20Wulaseratumaminna,ay'isiginimɔgɔtannifilaye.
21Ubɛdumunikɛtumaminna,ako:«Tiɲɛlaneb'afɔ
awyekoawdɔnanedon.»
22Udusutiɲɛnakosɛbɛ,ukelen-kelenbɛɛy'adaminɛk'a
fɔayeko:«Matigi,nedonwa?»
23Ay'ajaabiko:«Mɔgɔminbɛabolosunefɛdagakɔnɔ,
onanedonbolola.»
24MɔgɔDenkɛbɛtaaikoasɛbɛnnenbɛcogominnaako
la.otunkaɲiocɛmaniatunmabange.
25Judaminyeajanfa,oy'ajaabiko:«Karamɔgɔ,nedon
wa?»Ay'afɔayeko:«Iy'afɔ.»
26Utunbɛdumunikɛtumaminna,Yesuyenbuurutak'a
duba,k'akarik'adikalandenwmak'afɔko:«A'yetaka
dumunikɛ.ninyenefarikoloye.
27AyejifilentakabarikadaAlayek'adiumak'afɔuye
ko:«Awbɛɛkaomin.
28Layidukurajoliminbɔnnamɔgɔcamankosɔnjurumuw
yafalikama,oyenejoliye.
29Nkaneb'afɔawyekonetɛnaorezɛnsundenmin
kabinisisanfoodonminnaneniawyeneFakamasaya
la.
30Uyedɔnkilidatumaminna,utaaraOliviyekulula.
31Yesuy'afɔuyeko:«Awbɛɛnadusutiɲɛnekosɔnbi
suinna.»
32Nkanekununnikɔ,nenataaawɲɛfɛGalile.
33Piɛrɛy'ajaabik'afɔayeko:«Halinimɔgɔwbɛɛnatiɲɛ
ikosɔn,netɛnatɔɔrɔabada.»
34Yesuy'afɔayeko:«Tiɲɛlaneb'afɔiyekobisuinna,
sanikɔnɔkakasi,inabannelasiɲɛsaba.»
35Piɛrɛy'afɔayeko:«Halininebɛsaifɛ,netɛnabani
la.»Kalandenwbɛɛfanay'ofɔten.
36Okɔ,Yesunanan'uyeyɔrɔdɔlamintɔgɔyeko
Jetisemani,ay'afɔkalandenwyeko:«Awkasigiyan,ne
bɛtaadelilikɛyan.»
37Okɔ,ataaraniPiɛrɛniZebededenkɛfilaye,udusu
tiɲɛnakosɛbɛ.
38Ay'afɔuyeko:«Nenidusukasilendonkosɛbɛfoka
sesayama.
39Ataaradɔɔnikaibiriaɲɛdalak'adelilikɛko:«NeFa,
niabɛsekakɛ,ninjifilenkatɛmɛnefɛ.
40Ananakalandenwmak'uyesunɔgɔlak'afɔPiɛrɛyeko:
«Awmasekamunkɛnefɛlɛrɛkelenkɔnɔ?»
41Awkatoawɲɛnakadelilikɛwalisaawkanadon
kɔrɔbɔlila.
42AtaaraasiɲɛfilanannatugunkaAladeliko:«NeFa,
nininjifilentɛtɛmɛnnekan,ninemaomin,isagokakɛ.»
43Aserakausɔrɔsunɔgɔlatugun,katuguniuɲɛwtunka
gɛlɛn.
44Ay'utoyen,ataarakɔseginkadelilikɛasiɲɛsabanan
na.
17

MATIYU
45Okɔ,ananaakakalandenwfɛk'afɔuyeko:«Awka
sunɔgɔsisankaawlafiɲɛ.
46Wuli,ankataa.
47KaYesutokumala,afilɛ,Judamintunyemɔgɔtanni
filalakelenye,onana,jamabadɔnananinpanwniberew
ye,kabɔsarakalasebaawkuntigiwnijamacɛkɔrɔbawfɛ.
48Miny'ajanfa,oyetaamashyɛndiumak'afɔuyeko:
«Nebɛmɔgɔomɔgɔsusu,oyeodeye.»
49Oyɔrɔninbɛɛ,YesugɛrɛlaYesuyɔrɔk'afɔko:«Matigi,
foli.kaasusu.
50Yesuy'afɔayeko:«Neteri,inanamunna?»Okɔ,u
nanaubolodaYesukank'aminɛ.
51MɔgɔminnutunbɛYesufɛ,oludɔlakeleny'abolo
kɔrɔtak'akanpanbɔkasarakalasebaakuntigikajɔnkɛdɔ
gosik'atulogosi.
52Yesuy'afɔayeko:«Ikanpanbilaanɔna,katuguni
npanminɛbagawbɛɛnahalakininpanye.»
53Ib'amiirikonetɛsekaneFadelisisan,k'asɔrɔana
mɛlɛkɛkɛlɛbolotannifilanikɔdinemasisanwa?
54NkaKitabuwnadafacogodikoakakankakɛten?
55Owaatiyɛrɛla,Yesuy'afɔjamayeko:«Awbɔrani
npanwniberewyeikosonkaneminɛwa?»Netunsigilen
bɛawfɛdonodonkamɔgɔwkalanAlabatosobakɔnɔ,nka
awmaneminɛ.
56NkaobɛɛkɛrawalisakirawkaKitabuwkadafa.Okɔ,
kalandenwbɛɛy'abilakaboli.
57MinnuyeYesuminɛ,olutaaran'ayesarakalasebaaw
kuntigiKayifafɛ,sariyakaramɔgɔwnicɛkɔrɔbawtun
lajɛlenbɛyɔrɔminna.
58Piɛrɛtuguraanɔfɛyɔrɔjanfokasesarakalasebaaw
kuntigikasokɔnɔ,kadonkasiginijɔnwyewalisaka
labankofilɛ.
59Sarakalasebaawkuntigiwnicɛkɔrɔbawnilajɛbamɔgɔw
bɛɛyenkalonseereyaɲiniYesukamawalisak'afaga.
60Nkaumamɔgɔsisɔrɔ.Alabanna,seerenkalontigɛla
filanana.
61Uy'afɔko:«Nincɛko:«NebɛsekaElohimka
Alabatosobatiɲɛkaajɔtilesabakɔnɔ.»
62Sarakalasebaakuntigiwulilak'afɔayeko:«Itɛfoyi
jaabiwa?»Ninseereyayemunyeikama?
63NkaYesuy'amakun.Sarakalasebaakuntigiy'ajaabiko:
«Neb'ikaliAlaɲɛnamatɔgɔlakoik'afɔanyeniiye
Krisitaye,AlaDenkɛ.»
64Yesuy'afɔayeko:«Iy'afɔ,obɛɛn'ata,neb'afɔaw
yekosinikɔfɛ,awnaMɔgɔDenkɛsigilenyesebaayakinin
fɛ,kanasankolosankabala.»
65Sarakalasebaakuntigiy'akafiniwfarak'afɔko:«Aye
Alatɔgɔtiɲɛ.anmagobɛmunwɛrɛlaseerewla?Afilɛ
sisan,awyeakaAlatɔgɔtiɲɛ.»
66Awhakilinayemunye?Uy'ajaabiko:«Ajalakilen
donsayala.»
67Uyedajidaaɲɛdalakaabugɔ.Dɔwɛrɛwy'abugɔniu
bolowye.
68Uy'afɔko:«EKrisita,kirayafɔanyeko:Jɔnyei
bugɔ?»
69Piɛrɛsigilentunbɛkɛnɛmamasasokɔnɔ,sungurudɔ
nanaafɛk'afɔayeko:«EfanatunbɛGalileYesufɛ.»
70NkaYesuy'isɔsɔubɛɛɲɛnak'afɔko:«Ibɛminfɔ,ne
t'odɔn.»
71Abɔlenkɔbaradala,jɔnmusowɛrɛy'ayek'afɔyen
mɔgɔwyeko:«NincɛfanatunbɛYesuNazarɛtikafɛ.»
72Ayeosɔsɔtugunnikaliliyeko:«Netɛocɛdɔn.»
73Waatidɔtɛmɛnenkɔ,mɔgɔminnujɔlenbɛyen,olu
nanaYesumak'afɔPiɛrɛyeko:«Tiɲɛna,efanayeudɔ
ye.Sabuikakumabɛidusutiɲɛ.»
74Okɔ,ay'adaminɛkadangakɛkakaliko:«Netɛcɛ
dɔn.»Waoyɔrɔninbɛɛla,ntoriyewuluwulu.
75PiɛrɛhakilijigiraYesukakumala,ominy'afɔayeko:
«Sannikɔnɔkakasi,inabannelasiɲɛsaba.»Abɔraka
kasikosɛbɛ.
SABABU27NAN
1Sɔgɔmaseratumaminna,sarakalasebaawkuntigiwni
cɛkɔrɔbawbɛɛyeladilikɛYesukamawalisak'afaga.
2Uy'asiritumaminna,uy'atakataan'aye,kaadi
gɔfɛrɛnɛrɛPonsiPilatema.
3JudaminyeYesudonbolola,ay'ayekoajalakilendon,
animisaraayɛrɛlakawarijɛbisabalasegin
sarakalasebaawkuntigiwnicɛkɔrɔbawma.
4Ako:«Neyejurumukɛkadaakanneyemɔgɔ
jalakibalijolijanfa.»Uy'afɔko:«Oyemunyeanwfɛ?»I
k'ijantoola.»
5Ay'owarijɛwfiliAlabatosobakɔnɔkataakataaayɛrɛ
dulon.
6Sarakalasebaawkuntigiwyeowarijɛwtak'afɔko:«A
manɲikaudonnafolomarayɔrɔla,katugunioyejoli
sɔngɔye.»
7Uyejɛkafɔkɛkadagadilabagakaforosanufɛwalisa
kadunanwsudonakɔnɔ.
8Odey'atooforotɔgɔdarako:«Joliforo»fokanasebi
ma.»
9Otumala,kiraJeremiyeminfɔ,odafara,ko:«Uye
warijɛbisabata,ominsɔngɔtunyeIsraɛlbɔnsɔnye.
10Ayeudibɔgɔdagadilabagakaforoma,ikoMatigiy'a
latigɛneyecogominna.
11Yesuy'ijɔgɔfɛrɛnɛrɛɲɛkɔrɔ.Yesuy'afɔayeko:«I
b'afɔ.»
12Sarakalasebaawkuntigiwnicɛkɔrɔbawy'ajalakituma
minna,amafoyijaabi.
13Pilatey'afɔayeko:«Ubɛseereyaminnukɛikama,i
t'omɛnwa?»
14Ay'ajaabiabada.fogofɛrɛnamankabakoyarakosɛbɛ.
15Oselila,gɔfɛrɛnɛrɛtundelilakakasodendɔbilajama
bolo,utunb'afɛminna.
16Owaatila,kasodendɔtunbɛufɛ,otɔgɔkoBarabasi.
17Uyeɲɔgɔnlajɛntumaminna,Pilatey'afɔuyeko:
«Awb'afɛnekajɔnbilaawye?»BarabasiwalaYesumin
bɛwelekoKrisita?
18Ay'adɔnkouy'akisikeleyadekosɔn.
19Asigilenbɛkiritigɛlankantumaminna,amusoyeci
bilaamak'afɔayeko:«Iniocɛtilennentɛfoyila,
katugunineyetɔɔrɔcamansɔrɔbisugolaakosɔn.»
20Nkasarakalasebaawkuntigiwnicɛkɔrɔbawyejama
lasunukaBarbasidelikaYesuhalaki.
21Gofɛrɛnamany'ujaabiko:«Awb'afɛnekajɔnbilau
filala?»Uko:«Barabasi.»
22Pilatey'afɔuyeko:«NenamunkɛYesula,Yesumin
bɛwelekoKrisita?»Ubɛɛy'afɔayeko:«Akagengenjiri
la.»
23Gofɛrɛnamany'afɔko:«Munna,ayekojugujumɛn
kɛ?»Nkaupɛrɛnnakat'afɛk'afɔko:«Akagengenjiri
la.»
18

MATIYU
24Pilatey'ayetumaminnakoatɛsekafoyisɔrɔ,ni
mankanbadonna,ayejitakaabolowkojamaɲɛkɔrɔk'a
fɔko:«Nejalakibalidonninmɔgɔtilennenjolila.
25Mɔgɔwbɛɛy'ajaabiko:«Ajolikakɛanwniandenw
kan.»
26Okɔ,ayeBarabasibilakataauɲɛ.
27GofɛrɛnamankasɔrɔdasiwtaaraniYesuyemɔgɔwka
sokɔnɔkasɔrɔdasikulubɛɛlajɛafɛ.
28Uyeukafiniwbɔalakafinibilenmandɔdonala.
29Uyemasafugulanŋɛɲɛkɛtumaminna,uy'odonakun
na,kanɛgɛberedonakininbolola.
30Uyedajidaakan,kabinkɛnɛtak'abugɔakunna.
31Uyeatulogerenkɔfɛ,uyeofinibɔalakaayɛrɛka
finidonalakataan'ayekataaagengenjirila.
32Ubɔratumaminna,uyeSirenecɛdɔsɔrɔ,otɔgɔyeko
Simɔn.
33UserayɔrɔdɔlamintɔgɔyekoGɔlgota,okɔrɔyeko
kunkoloyɔrɔdɔ.
34Uyevinigaridiama,minɲagaminendonnigaloye,a
y'onɛnɛtumaminna,amasɔnkamin.
35Uy'agengenjirilakaakafiniwtila,kakalada,walisa
kirayeminfɔ,okadafa,ko:«Uyenekafiniwtilaucɛma,
uyekaladanekafiniwkan.»
36UsigilentunbɛkaYesukɔlɔsiyen.
37Akajalakisɛbɛnnenbɛakunkolokanko:«Yesuye
Yahutuwkamasakɛye.»
38Sonfilagengennajirilaafɛ,kelentunbɛakininfɛ,dɔ
wɛrɛtunbɛnumanfɛ.
39Tɛmɛbagawy'atɔgɔkɔrɔfɔk'ukunkolowuli.
40Uy'afɔko:«EminbɛAlabatosobatiɲɛkaajɔtilesaba
kɔnɔ,iyɛrɛkisi.»NiiyeAlaDenkɛye,ikajiginkabɔ
gengenjirila.
41Ocogokelenna,sarakalasebaawkuntigiwnisariya
karamɔgɔwnicɛkɔrɔbawtunbɛYesutulogeren.
42Ayemɔgɔwɛrɛwkisi.ayɛrɛtɛsekakisi.NiayeIsraɛl
masakɛye,akajiginkabɔgengenjirilasisan,annadaala.
43Ay'ajigidaElohimkan.Akaakisisisan,niab'afɛ,
katuguniako:«NeyeAlaDenkɛye.»
44SonwminnugengennajirilaniYesuye,olufanay'o
ɲɔgɔnfiliaɲinwna.
45Kabinilɛrɛwɔɔrɔnanna,dibidonnajamanayɔrɔbɛɛla
fokaselɛrɛkɔnɔntɔnnanma.
46Lɛrɛkɔnɔntɔnnanɲɔgɔnna,Yesupɛrɛnnanikanbaye
ko:«Eli,Eli,lamasabakitani?»Okɔrɔko:«NekaAla,ne
kaAla,munnaiyenebila?»
47Mɔgɔminnujɔlenbɛyen,oludɔwy'omɛntumaminna,
uy'afɔko:«NincɛbɛEliwele.»
48Oyɔrɔninbɛɛla,udɔbolilakasɔgɔsɔgɔninjɛdɔtak'a
fanivinigariyek'adajirisunbadɔkank'amin.
49Mɔgɔtɔwko:«AnkaalajɛniElinanaakisi.»
50Yesuyekulekanbabɔtumaminna,ayejinɛdabila.
51Alabatosobadatugulanfaralafilayekabɔsanfɛkataaa
biladuguma.Dugukoloyɛrɛyɛrɛla,farawfarala;
52Kaburuwdabɔra.Mɔgɔsenumaminnusunɔgɔra,olusu
camanwulila.
53Alakununnikɔkabɔkaburuwkɔnɔkataadugusenuma
kɔnɔkaayɛrɛjiramɔgɔcamanna.
54KɛlɛcɛwkuntiginiafɛminnutunbɛYesukɔlɔsi,oluye
dugukoloyɛrɛyɛrɛnikokɛlenwyetumaminna,usiranna
kosɛbɛk'afɔko:«Tiɲɛna,nintunyeAlaDenkɛye.»
55MusocamantunbɛYesunɔfɛkabɔGalilekabaarakɛ
Yesuyeyɔrɔjan.
56MagadalaMariyamaniYakubaniYusubaMariyama
aniZebededenwbatunbɛolucɛma.
57Wulafɛ,nafolotigidɔnanaArimate,atɔgɔkoYusufu.
58AtaaraPilatefɛkaYesusudeli.Okɔ,Pilateyecifɔko
akasulase.
59Yusufuyesutatumaminna,ay'asirinifinisanuman
ye.
60Ay'adaayɛrɛkakaburukurakɔnɔ,ayemintigɛfara
la,kakabakurunbelebelebadɔwulikataakaburudalaka
taa.
61MagadalaMariyamaniMariyamatɔkelensigilentun
bɛkaburudala.
62Odugusagwɛ,Labɛndonkɔfɛ,sarakalasebaawkuntigiw
niFarisiɛnwnanaɲɔgɔnfɛPilatefɛ.
63Ako:«Matigi,anhakilib'alakoonanbarakɛlay'afɔa
ɲɛnamatɔyeko:«Tilesabatɛmɛnenkɔ,nenakunun.»
64A'y'afɔkokaburukaladonfotilesabanan,walisaaka
kalandenwkananasufɛk'asonyak'afɔjamayeko:«A
kununnakabɔsuwcɛma.»
65Pilatey'afɔuyeko:«Kɔlɔsilikɛlab'awfɛ.
66Utaarakaburujɔ,kakabakurundatugu,ka
kɔlɔsilikɛlawsigi.
SABABU28NAN
1Lafiɲɛdonlabanna,dugujɛdaminɛnadɔgɔkundonfɔlɔ
la,MagadalaMariyamaniMariyamatɔkelennanakaburu
lajɛ.
2Dugukoloyɛrɛyɛrɛbadɔkɛra,katuguniMatigikamɛlɛkɛ
jigirakabɔsankololakanakabakurunwulikabɔdalaka
seginakan.
3Aɲɛdatunbɛikosanpɛrɛn,akafiniwtunbɛfiniko
nɛnɛ.
4Kɔlɔsilikɛlawyɛrɛyɛrɛlaaɲɛsirankosɔn,ukɛraiko
mɔgɔsalenw.
5Mɛlɛkɛy'afɔmusowyeko:«Awkanasiran,katugunine
b'adɔnkoawbɛYesugengenjirila.»
6Atɛyan,katuguniakununnaikoay'afɔcogominna.
Matigidalenbɛyɔrɔminna,awkanaolajɛ.
7Awkateliyakataaafɔakakalandenwyekoakununna
kabɔsuwcɛma.Afilɛ,abɛtaaawɲɛfɛGalile.awnaaye
yen.»
8Ubɔrakaburulajoonanisiranninisɔndiyabaye.A
bolilakataaakakalandenwkakumalase.
9Utaatɔk'afɔakakalandenwyetumaminna,Yesuy'u
kunbɛnk'afɔuyeko:«Awbɛɛkafo.»Unanaasenw
minɛk'abato.
10Yesuy'afɔuyeko:«Awkanasiran,awkataaafɔne
balimawyekoubɛtaaGalile,unaneyeyen.»
11Utaatɔtumaminna,kɔlɔsilikɛlawdɔwnanadugukɔnɔ
kakokɛlenwbɛɛfɔsarakalasebaawkuntigiwye.
12Unicɛkɔrɔbawyeɲɔgɔnlajɛnkaɲɔgɔnsɔrɔ,uyewari
camandisɔrɔdasiwma.
13Uy'afɔko:«Awk'afɔkoakakalandenwnanasufɛk'a
sonyak'antosunɔgɔla.»
14Nioseragɔfɛrɛnɛrɛtulola,annaalasunkaawlakana.
15Uyewaritakaukalancogominna,uy'okɛ.
16OkalandentannikelentaaraGalilekuludɔla,Yesu
tunyeusigiyɔrɔminna.
17Uy'ayetumaminna,uy'abato.
18Yesugɛrɛlaufɛk'afɔuyeko:«Sebaayabɛɛdirane
masankolonidugukolokan.»
19

MATIYU
19Awkataasiyawbɛɛkalan,kaubatiseFaniDenkɛni
NiSenutɔgɔla.
20Neyefɛnofɛnfɔawye,awk'ukalanukaobɛɛlabato.
Amiina.
20

MarikakaKibaru
Duman
SABABU1
1ElohimDenkɛYesuKrisitaKibaruDumandaminɛdon.
2Asɛbɛnnenbɛkirawlacogominnako:«Afilɛ,nebɛne
kacidenciiɲɛkɔrɔ,onaikasiralabɛniɲɛkɔrɔ.»
3Mɔgɔdɔpɛrɛnnakungokolonkɔnɔko:«AwkaMatigika
siralabɛn,kaasirawlatilen.»
4Yuhanayebatiselikɛkungokolonkɔnɔ,kanimisa
batiselikofɔwalisakajurumuwyafa.
5JudejamanabɛɛniJerusalɛmmɔgɔwbɔrakataaYesufɛ,
ubɛɛbatiseraafɛJurdɛnbajila,kasɔnukajurumuwma.
6Yuhanatunbɛfinidonniɲɔgɔmɛkunsigiye.Aye
ntumuwnikungokɔnɔmɔnidun.
7Ayewaajulikɛk'afɔko:«Mɔgɔdɔbɛnanekɔfɛ,min
fangakabonnineye,nemankankanbirikaakasanbara
dawoloda.»
8Tiɲɛna,neyeawbatisenijiye,nkaalenaawbatiseni
NiSenuye.
9Odonwla,YesunanakabɔGalilejamananazarɛti,ka
batiseYuhanafɛJurdɛnbajila.
10Abɔrajilaoyɔrɔninbɛɛla,ayesankolodawulilenye,
NiSenubɛjiginakanikotuganin.
11Kumakandɔbɔrasankololako:«IyeneDenkɛkanulen
ye,nekadineyekosɛbɛ.»
12Oyɔrɔninbɛɛ,NiSenuy'agɛnkataakungokolonkɔnɔ.
13Atorakungokolonkɔnɔtilebinaanikɔnɔ,Sitanɛ
kɔrɔbɔraala.Atunbɛkungosogowfɛ.Mɛlɛkɛwtunbɛ
baarakɛaye.
14Yuhanabilalenkɔkasola,YesutaaraGalilekaElohim
kamasayaKibaruDumanfɔ.
15Uy'afɔko:«Waatidafara,Alakamasayasurunyara.
16AtaamatɔGalilebadala,ayeSimɔnniabalimakɛ
Andreye,ubɛkajɛgɛfilikɔgɔjila,katuguniutunye
mɔnikɛlawye.
17Yesuy'afɔuyeko:«Awkananenɔfɛ,nenaawkɛ
mɔgɔwmɔnikɛlawye.»
18Oyɔrɔninbɛɛla,uy'ukajɔwbilakatuguanɔfɛ.
19Ataaradɔɔninoyɔrɔla,ayeZebededenkɛYakubania
balimakɛYuhanaye,olufanatunbɛkurunkɔnɔkauka
jɔwlabɛn.
20Ay'uweleoyɔrɔninbɛɛ,uyeufaZebedetokurun
kɔnɔnibaarakɛlawye.
21UtaaraKapɛrnaumdugukɔnɔ.Oyɔrɔninbɛɛlafiɲɛdon
na,adonnaAlabatosokɔnɔkamɔgɔwkalan.
22Ukabakoyaraakakalanna,katuguniayeukalaniko
fangatigi,amaukalanikosariyakaramɔgɔw.
23CɛdɔtunbɛukaAlabatosokɔnɔ,jinɛnɔgɔlentunbɛ
minna.Apɛrɛnnako:
24Uy'afɔko:«Ankaanto.Munbɛanniicɛ,eYesu
Nazarɛti?inanaanhalakiwa?Iyemɔgɔminye,nebɛi
dɔn,Alakasenuma.
25Yesuy'akɔrɔfɔko:«Imakunkabɔakɔnɔ.»
26Jinɛnɔgɔleny'atigɛtigɛkapɛrɛnnikanbaye,abɔraa
kɔnɔ.
27Ubɛɛkabakoyarafouyeɲɔgɔnɲininkako:«Ninye
munye?»ninyekalankurajumɛnye?Abɛjinɛnɔgɔlenw
cinifangaye,ubɛakanminɛ.»
28Oyɔrɔninbɛɛla,atɔgɔbɔraGalilejamanafanbɛɛla.
29Oyɔrɔninbɛɛ,ubɔraElohimbatosokɔnɔ,udonna
SimɔnniAndrekaso,YakubaniYuhana.
30NkaSimɔnmusobadalentunbɛfariganfɛ.
31Ananaabolominɛk'akɔrɔta.Oyɔrɔninbɛɛ,sumaya
bɔraala,kabaarakɛuye.
32wulafɛ,tilebintɔ,unananibanabagatɔwbɛɛnijinɛw
ye.
33Dugubɛɛlajɛlentunbɛdala.
34Ayebanasuguyacamanbanabagatɔcamankɛnɛya,ka
jinɛcamangɛnkabɔyen.Amasɔnjinɛwkakuma,
katuguniutunb'adɔn.
35Sɔgɔma,awulilawaatijansanitilekase,abɔrakataa
yɔrɔkelennakadelilikɛyen.
36Simɔnniataamaɲɔgɔnwtuguraanɔfɛ.
37Uy'asɔrɔtumaminna,uy'afɔayeko:«Mɔgɔbɛɛb'i
ɲini.»
38Ay'afɔuyeko:«Ankataaduguwɛrɛwla,walisane
kawaajulikɛyenfana.
39AyewaajulikɛukaAlabatosowkɔnɔGalilejamana
bɛɛlakajinɛwgɛn.
40KunatɔdɔnanaYesudelik'abiriakɔrɔk'afɔayeko:
«Niib'afɛ,ibɛsekanesaniya.»
41Yesuhinɛdonna,ay'abolokɔrɔtak'amagaalak'afɔa
yeko:«Neb'afɛ.Ikasaniya.»
42Akumanadɔrɔn,kunabɔraalaoyɔrɔninbɛɛ,a
saniyalendon.
43Ay'afɔayekosɔbɛ,kaabilakataaoyɔrɔninbɛɛ.
44Ay'afɔayeko:«Ikanafoyifɔmɔgɔsiye,nkataai
yɛrɛjirasarakalasebaala,kaMusakacifɔlenwkɛi
saniyaliye,walisaukaseereyakɛ.»
45NkaYesubɔrakaokolasemɔgɔwmakosɛbɛ,kaoko
lasemɔgɔwma,foYesumasekadondugukɔnɔtugun,
nkaatorakɛnɛmakungokolonyɔrɔwla.
SABABU2NAN
1Tiledɔwtɛmɛnenkɔ,adonnaKapɛrnaumdugukɔnɔ.
Mankanbɔrakoabɛsokɔnɔ.
2Oyɔrɔninbɛɛla,mɔgɔcamanyeɲɔgɔnlajɛn,foyɔrɔsi
masɔrɔkaubisimila,halidala,ayeokumafɔuye.
3Unananifarilabanabagatɔdɔyeafɛ.
4Umasekagɛrɛaladegunkosɔn,uyesosanfɛladawuli,
atunbɛyɔrɔminna.
5Yesuy'ukadannayayeminkɛ,ay'afɔfarigantɔyeko:«
Nedenkɛ,ikajurumuwyafaraima.»
6Sariyakaramɔgɔdɔwsigilentunbɛyen.
7MunnanincɛbɛAlatɔgɔtiɲɛten?jɔnbɛsekajurumuw
yafaniAladɔrɔntɛ?
8Yesuy'ayeoyɔrɔninbɛɛlakoubɛmiiriocogolauyɛrɛ
kɔnɔ,ay'afɔuyeko:«Muny'atoawbɛmiirininkowla
awdusukunna?
9Yalaakanɔgɔnkaafɔfarigantɔyeko:«Ikajurumuw
yafaraima.»Walimak'afɔko:«Wulikaikadilantaka
taama?»
10Nkawalisaawk'adɔnkosebɛMɔgɔDenkɛyeka
jurumuwyafadugukolokan.»
11Neb'afɔiyekoikawulikaikadilantakataaikaso
kɔnɔ.
21

MarikakaKibaruDuman
12Oyɔrɔninbɛɛ,awulilakadilantakataaubɛɛɲɛ.Obɛɛ
kabakoyara,kaAlatanu,k'afɔko:«Anmaoyenincogo
laabada.»
13Ataarabadalakokura.Jamabɛɛtaaraafɛkaukalan.
14Atɛmɛnatumaminna,ayeAlfedenkɛLeviye,a
sigilenbɛsarabɔyɔrɔla.Awulilakatuguanɔfɛ.
15Yesusigilentunbɛdumuninaakasokɔnɔtumaminna,
jatigɛwalekɛlacamannijurumukɛlacamantunsigilenbɛ
Yesuniakakalandenwfɛ.
16SariyakaramɔgɔwniFarisiɛnwy'ayetumaminnaabɛ
dumunikɛniwaribɔlawnijurumukɛlawye,uy'afɔaka
kalandenwyeko:«Abɛdumunikɛkaminnikɛni
waribɔlawnijurumutɔwyecogodi?»
17Yesuy'omɛntumaminna,ay'afɔuyeko:«Mɔgɔ
kɛnɛmanwmagotɛdɔgɔtɔrɔla,fɔbanabagatɔw.
18YuhananiFarisiɛnwkakalandenwtunbɛsunɔgɔ.
19Yesuy'afɔuyeko:«Denmisɛnwbɛsekasunɔgɔk'a
sɔrɔkɔɲɔcɛbɛufɛwa?nikɔɲɔcɛbɛufɛ,utɛsekasunɔgɔ.
20Nkadondɔwbɛna,kɔɲɔcɛnabɔubolo,odonwna,u
bɛnasunɔgɔodonwna.
21Mɔgɔsitɛfinikuradilafinikɔrɔkan,n'otɛ,finikura
miny'afa,obɛfinikɔrɔbɔala,kafaralijuguya.
22Mɔgɔsitɛdiwɛnkuradonjifilenkɔrɔwkɔnɔ,n'otɛ,
diwɛnkurabɛbuteliwkari,diwɛnbɛbɔn,diwɛnwnatiɲɛ.
23Ataaraɲɔforowcɛmalafiɲɛdonna.Akakalandenwy'a
daminɛkaɲɔkisɛwtigɛ.
24Farisiɛnwy'afɔayeko:«Afilɛ,munnaubɛfɛnminkɛ
lafiɲɛdonna?
25Ay'afɔuyeko:«Awmadelik'akalanDawudayemin
kɛ,kɔngɔtunb'alak'asɔrɔkɔngɔtunb'ala,alenia
taamaɲɔgɔnwwa?
26SarakalasebaakuntigiAbiyatarkawaatila,adonna
Elohimkasokɔnɔ,kanbuurujiralidun,ominmankanka
dunnisarakalasebaawtɛ,kaodiafɛmɔgɔwfanama?
27Ay'afɔuyeko:«Lafiɲɛdondabɔramɔgɔdekama,
mɔgɔmadalafiɲɛdonkama.
28Odey'atoHadamadenDenkɛyelafiɲɛdonfanaMatigi
ye.
SABABU3NAN
1AdonnaElohimbatosokɔnɔkokura.Cɛdɔtunbɛyen
minbolojalendon.
2Utunbɛakɔlɔsiniabɛnaakɛnɛyalafiɲɛdonna.walisa
uk'ajalaki.
3Ay'afɔcɛyeminbolojalendonko:«Ijɔ.»
4Ay'afɔuyeko:«Adagalenbɛkakoɲumankɛlafiɲɛ
donwnawa,walimakakojugukɛwa?kaɲɛnamayakisi,
walimakamɔgɔfaga?Nkauy’umakun.
5Ayeulamininidimiyetumaminna,adusutiɲɛnau
dusukungɛlɛyakosɔn,ay'afɔcɛyeko:«Ibolokɔrɔta.»A
y'akɔrɔta,abolokɛnɛyaraikotɔkelen.
6Farisiɛnwtaaraoyɔrɔninbɛɛla,uniHɛrɔdekawye
jɛkafɔkɛakama,ubɛsek'ahalakicogominna.
7NkaYesuy'aniakakalandenwkɔseginkɔgɔjila.
8UbɔraJerusalɛmniIdumeaniJurdɛnkɔfɛ.TiriniSidɔn
laminimɔgɔw,jamabay'akakobawmɛntumaminna,u
nanaYesuma.
9Ay'afɔakakalandenwyekokurunfitinindɔkaa
makɔnɔjamabakosɔn,walisaukanaadegun.
10Atunyemɔgɔcamankɛnɛya.Fasokan2009-
09_enterneti_kalanni.dis.html,#5417333tɔɔrɔbaaminnu
tunbɛyen,uy'udigidigiakanwalisaukamagaala.
11Jinɛnɔgɔlenwy'ayetumaminna,uy'ubiriaɲɛkɔrɔka
pɛrɛnko:«EyeAlaDenkɛye.»
12Ay'afɔuyekosɛbɛkoukanaaladɔnniya.
13Ayɛlɛlakuludɔkan,ab'afɛmɔgɔminnuna,ay'owele.
14Ayemɔgɔtannifilasigiafɛ,walisaakaucikataa
waajulikɛ.
15Sebɛuyekabanawkɛnɛya,kajinɛwgɛn.
16SimɔnyeatɔgɔdakoPiɛrɛ.
17ZebededenkɛYakubaniYakubabalimakɛYuhana.A
y'utɔgɔdakoBoanerges,okɔrɔyeko:Sanpɛrɛndenw.
18AndreniFilipeniBartolomeniMatiyuniTomaniAlfe
denkɛYakubaniTadeniKananSimɔn.
19JudaIsikariyɔtifanay'ajanfa.
20Jamayeɲɔgɔnlajɛnkokura,foumasekadumunikɛ.
21Ateriwy'omɛntumaminna,ubɔrakataaaminɛ.
22SariyakaramɔgɔminnujiginnakabɔJerusalɛm,oluy'a
fɔko:«Bɛlzebubb'afɛ,abɛjinɛwgɛnjinɛwkuntigibarika
la.»
23Ay'uweleamak'afɔuyentalenwfɛko:«Sitanɛbɛse
kaSitanɛgɛncogodi?»
24Nimasayadɔfaralaɲɔgɔnkan,omasayatɛsekajɔ.
25Nisodɔfaralaɲɔgɔnkan,osotɛsekajɔ.
26NiSitanɛwulilakaayɛrɛkɛlɛkafaraɲɔgɔnkan,atɛse
kajɔ,nkalabanbɛala.
27Mɔgɔsitɛsekadoncɛbarikamakasokɔnɔkaaka
nafolotiɲɛ,niamafɔlɔkacɛbarikamasiri.okɔ,abɛnaa
kasotiɲɛ.
28Tiɲɛlaneb'afɔawyekomɔgɔdenwkajurumuwbɛɛ
nayafauma.
29NkaminbɛNiSenutɔgɔtiɲɛ,yafatɛolaabada,nkaa
bɛjalakibanbalila.
30Uy'afɔko:«Ninɔgɔlenb'ala.»
31Abalimakɛwniabanana,ujɔlenkɔkɛnɛma,uyeci
bilakataaYesuwele.
32Jamay'isigialaminina,uy'afɔayeko:«Ibanii
balimakɛwbɛiɲinikɛnɛma.»
33Yesuy'ujaabiko:«Nebawalanebalimawyejɔnye?»
34Ayealaminimɔgɔwfilɛk'afɔko:«Nebanine
balimawfilɛ!»
35MɔgɔomɔgɔbɛElohimsagokɛ,oyenebalimakɛnine
balimamusoaninebaye.
SABABU4nan
1Ay'adaminɛkokurakamɔgɔwkalankɔgɔjidala.Jama
bɛɛtunbɛkɔgɔjidaladugukolokan.
2Ayeukalanfɛncamannantalenwfɛ.
3Awkalamɛnnikɛ.Afilɛ,dannikɛladɔbɔrakataadanni
kɛ.
4Ayedannikɛtumaminna,dɔwbinnasiradala,sankolo
kɔnɔkɔnɔwnanaadun.
5Dɔwbinnakabakurunwkan,dugukolocamantuntɛyɔrɔ
minna.Oyɔrɔninbɛɛ,afalenna,katugunidugukolodunba
tuntɛala.
6Nkatilebɔratumaminna,ajenina.Ikomiajutunt'ala,
ajara.
7Dɔwbinnaŋaniwcɛma,ŋaniwfalennakaadawolo,ama
denfoyibɔ.
22

MarikakaKibaruDuman
8Dɔwɛrɛwbinnadugukoloɲumankan,kadenminnu
falenkacaya.Ayemɔgɔbisababɔ,dɔwyemɔgɔbiwɔɔrɔ,
dɔwyemɔgɔkɛmɛye.
9Ay'afɔuyeko:«Tulobɛminfɛkalamɛnnikɛ,oka
mɛnnikɛ.»
10Yesukelenpetoratumaminna,alaminimɔgɔwniaka
mɔgɔtannifilayeontalenɲininka.
11Ay'afɔuyeko:«Alakamasayagundodɔnnidiraaw
ma.
12Oy'atoukayelikɛ,ukanayelikɛ.Ubɛsekamɛnnikɛ,
nkautɛfaamuyalisɔrɔ.walisaukanayɛlɛmadondɔla,u
kajurumuwkanayafauma.»
13Ay'afɔuyeko:«Awtɛninntalendɔnwa?Awna
ntalenwbɛɛdɔncogodi?
14Dannikɛlabɛkumadan.
15Ninnuyesiradala,kumadannayɔrɔminna.Nkauy'a
mɛntumaminna,Sitanɛnanaoyɔrɔninbɛɛ,kakumamin
dannaudusukunwna,abɛota.
16Minnudannakabakurunwkan,olufanafilɛninye.Uye
okumamɛntumaminna,uy'aminɛniɲagaliyeoyɔrɔnin
bɛɛ.
17Ujutɛuyɛrɛla,ocogola,ubɛmuɲuwaatidɔɔnin
dɔrɔn.
18Minnudannaŋaniwcɛma,oludefilɛninye.in'afɔu
bɛkumamɛn,.
19Nindiɲɛhaminankowninafololafililinifɛnwɛrɛw
negedonnaakɔnɔ,olubɛkumadabila,atɛden.
20Minnudannadugukoloɲumankan,oludefilɛninye.i
n'afɔolubɛkumamɛnk'aminɛk'aden,dɔwbɛkɛsiɲɛ
bisaba,dɔwyesiɲɛbiwɔɔrɔ,dɔwyesiɲɛkɛmɛ.
21Ay'afɔuyeko:«Abɛnanifitinɛyewalisak'abila
bɔgɔdagajukɔrɔwaladilankɔrɔwa?»aniukanabila
kandililankanwa?
22Katugunifoyidogolentɛ,mintɛnajira.foyimadogo,
foakanajamanawɛrɛwla.
23Nitulobɛmɔgɔdɔfɛkalamɛnnikɛ,okalamɛnnikɛ.
24Ay'afɔuyeko:«Awbɛminmɛn,awk'awjantoola.
25Minb'abolo,onadiama.
26Ay'afɔko:«Alakamasayabɛten,in'afɔmɔgɔbɛ
kisɛwfilidugukolola.
27Nisunɔgɔkawulikawulisunitile,kakisɛfalenka
bonya,at'adɔncogominna.
28Dugukolobɛdenayɛrɛdela.fɔlɔnɛgɛ,okɔfɛtulo,o
kɔfɛɲɔfalenbɛtulola.
29Nijiridenbɔratumaminna,oyɔrɔninbɛɛ,abɛdajidon,
katugunisumantigɛwaatisera.
30Ay'afɔko:«AnnaAlakamasayasumanimunye?»
walimaanbɛnaasumanisangajumɛnye?
31Abɛikomutaridikisɛ,niadannadugukolola,aka
dɔgɔnidugukolokisɛwbɛɛye.
32Nkaniadanna,abɛbonyakabonyakatɛmɛbinkɛnɛ
bɛɛkan,kabolobelebelebawbɔ.walisasankolokɔnɔwka
sigiasumayakɔrɔ.
33Ayeontalencamanfɔuye,userak'amɛncogominna.
34Nkaamakumaufɛk'asɔrɔamantalensikɛ.
35Odonkelen,wuladaseratumaminna,ay'afɔuyeko:
«Ankatɛmɛnkataafandɔfɛ.»
36Uyejamabilakataa,uy'atakurunkɔnɔcogominna.
Kurunfitininwɛrɛwfanatunbɛafɛ.
37Fɔɲɔbadɔwulila,jikuruwyekurungosifoafalendon
sisan.
38Atunbɛkurunkɔfɛlala,asunɔgɔlentunbɛbarajuru
kan,uy'akununk'afɔayeko:«Karamɔgɔ,it'ajantoanna
wa?»
39Awulilakafiɲɛkɔrɔfɔk'afɔbajiyeko:«Hɛrɛ,ihakili
sigi.»Fɔɲɔbajɔra,lafiyabadonna.
40Ay'afɔuyeko:«Munnaawbɛsiranten?Dannayatɛ
awlacogodi?
41Usirannakosɛbɛ,uy'afɔɲɔgɔnyeko:«Ninyemɔgɔ
sugujumɛnye,halifiɲɛnikɔgɔjibɛakanminɛ?»
SABABU5NAN
1Userabadala,Gadarɛkawkajamanakɔnɔ.
2Yesubɔrakurunkɔnɔtumaminna,oyɔrɔninbɛɛ,mɔgɔ
dɔbɔrakaburuwkɔnɔ,jinɛnɔgɔlentunbɛakunbɛn.
3Asigilentunbɛkaburuwcɛma.Mɔgɔsimasek'asirini
cakɛdawye.
4Katuguniatunsirilenbɛtumacamannanijuruwni
cakɛdawye,kacakɛdawtigɛkabɔala,kajuruwtigɛtigɛ.
5Tumabɛɛ,sunitile,atunbɛkuluwnikaburuwla,ka
pɛrɛnkaayɛrɛtigɛnikabakurunwye.
6NkaYesuyeYesuyeyɔrɔjan,abolilakataaabato.
7Apɛrɛnnanikanbayek'afɔko:«Yesu,Elohim
KɔrɔtalenbaDenkɛ,neniicɛyemunye?»Neb'ikali
Elohimtɔgɔlakoikananetɔɔrɔ.
8Ay'afɔayeko:«Ijinɛnɔgɔlen,bɔcɛla.»
9Ay'aɲininkako:«Itɔgɔyedi?»Ay'ajaabiko:«Ne
tɔgɔyeLegiyɔn,katuguniankaca.»
10Ay'adelikosɛbɛkoakanaubilakabɔjamanakɔnɔ.
11Donsokɛkulubadɔtunbɛkadumunikɛkuluwkɛrɛfɛ.
12Jinɛwbɛɛy'adeliko:«Ancidonsokɛwkɔnɔwalisaan
kadonukɔnɔ.»
13OyɔrɔninbɛɛYesuyesiradiuma.Jinɛnɔgɔlenwbɔra
kadondonsokɛwkɔnɔ,sagawbolilakajiginyɔrɔjanbadɔ
lakataakɔgɔjila,(utunbɛmɔgɔwaafilaɲɔgɔnbɔ)kau
dajibɔkɔgɔjila.
14Donsokɛwbolilawbolilakataaofɔdugukɔnɔanidugu
kɔnɔ.Ubɔrakataaalajɛminkɛra.
15UseraYesumakaYesuye,jinɛtunbɛminkɔnɔ,
kɛlɛbolotunb'abolo,asigilenbɛfinidontala,ahakili
ɲumantunbɛala.
16Mɔgɔminnuy'aye,oluy'afɔuyekominkɛrajinɛye,
anidonsokɛfanakola.
17Uy'adaminɛk'adelikoakabɔukayɔrɔla.
18Yesudonnakurunkɔnɔtumaminna,jinɛtunbɛmin
kɔnɔ,oy'adelikoakakɛafɛ.
19Obɛɛn'ata,Yesumasɔnama,nkaay'afɔayeko:«
TaaiteriwfɛkataaufɔuyekoMatigiyekobawkɛiye,
kahinɛila.»
20Yesuyekobawkɛaye,ataarakaofɔDekapolidugu
kɔnɔ.
21Yesutɛmɛnakurunkɔnɔkataafandɔfɛtumaminna,
jamacamannanaafɛ.
22Alabatosokuntigidɔnana,atɔgɔkoJayirɔ.Ay'aye
tumaminna,abinnaasenkɔrɔ.
23Ay'adelikosɛbɛk'afɔko:«Nedenmusodalenbɛsaya
dala.Anaɲɛnamaya.»
24Yesutaaran'aye.Mɔgɔcamantuguraanɔfɛkaadalajɛ.
25Musodɔfanatunbɛsantannifilakɔnɔ.
26Ayetɔɔrɔcamansɔrɔdɔgɔtɔrɔcamanfɛ,kaabolofɛnw
bɛɛtiɲɛ,foyimafisayaama,nkaajuguyarakataaafɛ.
23

MarikakaKibaruDuman
27MusoyeYesukomɛntumaminna,ananaakɔfɛlala
kamagaakafinina.
28Ay'afɔko:«Ninemagaraakafiniwdɔrɔnna,nena
kɛnɛya.»
29Oyɔrɔninbɛɛla,ajolijibɔyɔrɔjara.Ay'ayeafarilako
akɛnɛyaraotɔɔrɔla.
30Yesuy'adɔnoyɔrɔninbɛɛlakojogoɲumanbɔraala,a
y'ayɛlɛmakaafɔko:«Jɔnmagaranekafiniwna?»
31Akakalandenwy'afɔayeko:«Ib'ayekojamabɛkai
degun,k'afɔko:Jɔnmagaranela?»
32Ay'alaminiwlajɛkamusoyeminyeninkokɛ.
33Musosiranna,ayɛrɛyɛrɛla,k'adɔnkominkɛraala,a
nanaabiriaɲɛkɔrɔkatiɲɛbɛɛfɔaye.
34Ay'afɔayeko:«Nedenmuso,ikadannayayei
kɛnɛya.Tagahɛrɛlakakɛnɛyaikatɔɔrɔla.»
35KaYesutokumala,mɔgɔdɔwbɔraElohimbatoso
kuntigikaso,uy'afɔko:«Idenmusosara.
36Yesuyekumafɔlenmɛndɔrɔn,ay'afɔAlabatoso
kuntigiyeko:«Ikanasiran,ikadadɔrɔn.»
37AmasɔnmɔgɔsikatuguakɔfoPiɛrɛniYakubaani
YakubabalimakɛYuhana.
38AseraElohimbatosokuntigikaso,ayemankanbaye
animinnutunbɛkasikakasikosɛbɛ.
39Yesudonnatumaminna,ay'afɔuyeko:«Muny'ato
awbɛninɲɔgɔnsɔsɔkakasi?npogotigininmasa,nkaabɛ
sunɔgɔla.»
40Uy'aŋɛɲɛkɛkaamafiɲɛya.Nkaay'ubɛɛgɛnkabɔ
kɛnɛma,ayesungurunninfaniabatakadonnpogotiginin
dalenbɛyɔrɔminna.
41Ayenpogotigininbolominɛk'afɔayeko:«Talita
kumi.»Okɔrɔyeko:Npogotiginin,neb'afɔiyekoika
wuli.»
42Oyɔrɔninbɛɛ,sunguruwulilakataama.Asitunbɛsan
tannifilala.Ukabakoyarakosɛbɛ.
43Ay'afɔuyekosɛbɛkomɔgɔsikanaodɔn.Ay'afɔko
fɛndɔkadiamaakadumunikɛ.
SABABU6NAN
1Abɔrayenkanaayɛrɛkajamanana.Akakalandenw
tuguraakɔ.
2Lafiɲɛdonseratumaminna,ay'adaminɛkamɔgɔw
kalanElohimbatosokɔnɔ.Hakilitigiyajumɛndiraama,ko
haliosebaayabaarasuguwbɛkɛabolowfɛ?
3YakubaniYuseniJudaniSimɔnbalimakɛMariyama
denkɛnintɛminisiriyewa?abalimamusowtɛanfɛyan
wa?Udusutiɲɛnaakɔrɔ.
4Yesuy'afɔuyeko:«Kiratɛbonyabaliyala,fɔaka
jamanakɔnɔ,asomɔgɔwcɛmaaniakasokɔnɔ.»
5Amasekasebaayabaarasikɛyen,foay'abolowda
banabagatɔdamadɔwkank'ukɛnɛya.
6Akabakoyaraukadannabaliyakosɔn.Ayeduguw
laminikamɔgɔwkalan.
7Ayeomɔgɔtannifilaweleama,k'adaminɛkaucifila
nifila.Ayefangadiumajinɛnɔgɔlenwkan.
8Ay'afɔuyekoukanafoyitaukataamana,fobere
kelen.sɔgɔsɔgɔninjɛ,nbuuru,waritɛukawaribɔlankɔnɔ.
9Nkaawkasanbaradon.Awkanafinifiladon.
10Ay'afɔuyeko:«Awdonnasokɔnɔyɔrɔoyɔrɔ,awka
toyenfoawkabɔoyɔrɔla.»
11Mɔgɔomɔgɔmaawminɛkaawlamɛn,niawbɔrayen
tumaminna,awkabugurilabɔawsenkɔrɔwalisaka
seereyakɛukama.Tiɲɛlaneb'afɔawyekoSodɔmuni
Gomɔrinakɛkatɛmɛnodugukan.
12Ubɔrakataawaajulikɛkomɔgɔwkanimisa.
13Uyejinɛcamangɛnkatulukɛbanabagatɔcamannaka
ukɛnɛya.
14MasakɛHɛrɔdey'akomɛn.Ako:«YuhanaBatiselikɛla
kununnakabɔsuwcɛma.
15Dɔwɛrɛwy'afɔko:«Eliyadedon.»Dɔwɛrɛwko:
«Kiradon,walaikokiradɔ.»
16NkaHɛrɔdey'omɛntumaminna,ay'afɔko:«Neye
Yuhanaminkunkolotigɛ.»
17HɛrɔdeyɛrɛtunyecibilakaYuhanaminɛk'asirikaso
laabalimakɛFilipemusoHɛrɔdiyakosɔn,katuguniatun
y'afuru.
18Yuhanatuny'afɔHɛrɔdeyeko:«Amanɲiikai
balimakɛmusosɔrɔ.»
19Odey'atoHɛrɔdisiyesɔsɔlikɛala,atunb'afɛk'afaga.
nkaamase:
20HɛrɔdesirannaYuhanaɲɛ,k'amasɔrɔay'adɔnkoaye
mɔgɔtilennenye,koayemɔgɔsenumaye.Ay'amɛn
tumaminna,ayefɛncamankɛ,ay'alamɛnniɲagaliye.
21Dondɔseratumaminna,Hɛrɔdeyedumunikɛa
wolodonna,akakuntigiwniakakuntigiwniGalile
jamanakuntigiwye.
22HɛrɔdiyasidenmusodonnakadɔnkɛkaHɛrɔdenia
sigiɲɔgɔnwdiyabɔtumaminna,masakɛy'afɔsunguruye
ko:«Ib'afɛfɛnofɛnɲininefɛ,nenaodiima.»
23Ayekalialako:«Imanafɛnofɛnɲininefɛ,nenaodi
ima,fokasenekamasayatilancɛma.»
24Abɔrakataaafɔabayeko:«Nenamundeli?»Ako:
«YuhanaBatiselikɛlakunkolo.»
25Oyɔrɔninbɛɛ,musonanateliyalamasakɛfɛk'a
ɲininkako:«Neb'afɛikaYuhanaBatiselikɛlakunkolodi
nemadɔlɔminnankɔnɔ.»
26Masakɛdusukasilendonkosɛbɛ.Obɛɛn'ata,akakalili
kosɔn,aniusigilenafɛ,amabanala.
27Oyɔrɔninbɛɛ,masakɛyefagalikɛladɔcik'afɔkouka
nan'akunkoloye.
28Anananiakunkoloyedagakɔnɔkaodinpogotiginin
ma.
29Akakalandenwy'omɛntumaminna,unanaasutak'a
dakaburudɔkɔnɔ.
30Cidenwy'uyɛrɛlajɛYesufɛk'ukakokɛlenwniuka
kalankowbɛɛfɔaye.
31Ay'afɔuyeko:«Awkanafarankataakungokolon
yɔrɔdɔlakalafiɲɛdɔɔnin,katugunimɔgɔcamantunbɛna
kataa.
32Utaarakungokolonyɔrɔdɔlakurunkɔnɔukelenna.
33Jamay'utaatɔye,mɔgɔcamany'adɔn,ubolilakataa
yenkabɔduguwbɛɛla,katɛmɛukankataaYesufɛ.
34Yesubɔratumaminna,ayejamacamanye,ahinɛ
donnaula,katuguniutunbɛikosagaminnutɛsagagɛnna
ye.
35Tiletɛmɛnatumaminna,akakalandenwgɛrɛlaYesu
yɔrɔk'afɔayeko:«Ninyekungokolonyɔrɔye,waati
tɛmɛnasisan.
36A'yeubilakataadugulamininaanidugubawkɔnɔka
dumunisanuyɛrɛye,katugunidumunitɛubolo.
37Ay'afɔuyeko:«Awkadumunidiuma.»Uy'afɔa
yeko:«Ankataaburukɛmɛfilasankadumunidiuma
wa?»
24

MarikakaKibaruDuman
38Ay'afɔuyeko:«Nbuurujolibɛawbolo?»taaalajɛ.
Uy'odɔntumaminna,uko:«Durunijɛgɛfila.»
39Ay'afɔuyekoukaubɛɛsigikuluwlabinkɛnɛkan.
40Uy'usigiɲɔgɔnkan,mɔgɔkɛmɛnibiduuru.
41Ayenbuuruduurunijɛgɛfilatatumaminna,ay'iɲɛ
kɔrɔtasanfɛkadubakɛkanbuurukarik'udiaka
kalandenwmauk'ubilauɲɛ.Ayejɛgɛfilatilaubɛɛcɛma.
42Ubɛɛyedumunikɛkafa.
43Uyesegitannifilata,ufalenbɛofɛntigɛlenwni
jɛgɛwla.
44Minnuyeonbuurudun,olutunbɛsecɛwaaduuru
ɲɔgɔnma.
45Oyɔrɔninbɛɛla,ay'akakalandenwwajibiyaukadon
kurunkɔnɔkataakɔfɛBɛtisayida,kajamabilakataa.
46Ayeubilakataa,ataarakuludɔlakadelilikɛ.
47Wulaseratumaminna,kuruntunbɛkɔgɔjicɛma,ale
kelenpetunbɛdugukolokan.
48Ay'ayekoubɛbaarakɛkurunbokarila.Katugunifiɲɛ
tunbɛukɛlɛ.
49UyeYesutaamatɔyekɔgɔjikantumaminna,uy'a
miirikojinɛdon.
50Ubɛɛy'aye.Oyɔrɔninbɛɛ,akumanaufɛk'afɔuyeko:
«A'yeawjagɛlɛya.awkanasiran.
51Ayɛlɛlaufɛkurunkɔnɔ.Fiɲɛdabilalendon,u
kabakoyarakosɛbɛuyɛrɛla,ukabakoyarakosɛbɛ.
52Umamiiriburuburuwkakabakola,katuguniu
dusukungɛlɛyara.
53Utɛmɛnnenkɔ,useraJenɛzarɛtijamananakataa
bajidala.
54Ubɔrakurunkɔnɔtumaminna,uy'adɔnoyɔrɔninbɛɛ.
55Ubolilakaoyɔrɔbɛɛlamini,kabanabaatɔwtaka
yaala-yaalaukadilanwkan,uy'amɛnyɔrɔminna.
56Adonnayɔrɔoyɔrɔ,dugubawwaladugubawkɔnɔwala
dugubawkɔnɔ,utunbɛbanabagatɔwdanbɛdawlak'adeli
koukamagaakafinidankandɔrɔndela.
SABABU7nan
1FarisiɛnwnisariyakaramɔgɔdɔwnanakabɔJerusalɛm
kanaYesufɛ.
2Uy'ayekoakakalandendɔwbɛkadumunikɛnibolo
nɔgɔlenwye,okɔrɔyekoubolowmako,uyejalakisɔrɔ.
3FarisiɛnwniYahutuwbɛɛtɛdumunikɛtumacamanna,
niumautɛgɛwkotumacamanna.
4Niubɔrasugula,niumako,utɛdumunikɛ.Fɛncaman
wɛrɛwbɛyen,uyeminnuminɛ,in'afɔjifilenwnidagaw
ninɛgɛminɛnwnitabaliko.
5Farisiɛnwnisariyakaramɔgɔwy'aɲininkako:«Munnai
kakalandenwtɛtaamakakɛɲɛnicɛkɔrɔbawka
laadalakowye,nkaubɛdumunikɛniubolowmako?»
6Ay'afɔuyeko:«Esayiyekirayakɛawfilankafowkola
kaɲɛ,ikoasɛbɛnnenbɛcogominnako:«Ninjamabɛne
bonyaniudawoloye,nkaudusukunyɔrɔkajannela.»
7Obɛɛn'ata,ubɛnebatofu,ubɛmɔgɔwkacifɔlenw
kalankalanwkosɔn.
8AwbɛElohimkacifɔlenbilakɔfɛ,awbɛmɔgɔwka
laadalakowminɛin'afɔdagawnijifilenwko.
9Ay'afɔuyeko:«AwbɛbanElohimkacifɔlilakosɛbɛ,
walisaawkaawyɛrɛwkalaadalakowlabato.»
10Musay'afɔko:«Ifaniibabonya.«Mɔgɔminbɛafa
walaabadanga,okasasayala.»
11Nkaawb'afɔko:«Nimɔgɔy'afɔafawalimaabaye
ko:«Kɔrɔbandon,okɔrɔyekonilifɛndon,nilifɛnofɛnbɛ
sekakɛawlanefɛ.»anahɔrɔnya.
12Awt'atoakafoyikɛafaniabayetun.
13AwyeElohimkakumakɛfoyiyeawkalaadalakowla,
awyeminnulasemɔgɔwma.
14Ayejamabɛɛwelekanaafɛ,ay'afɔuyeko:«Aw
kelen-kelenbɛɛkanelamɛnkanefaamu.
15Fɛnsitɛbɔmɔgɔkɔkanminbɛsek'anɔgɔ,nkafɛn
minnubɛbɔala,oludebɛmɔgɔnɔgɔ.
16Nitulobɛmɔgɔdɔfɛkalamɛnnikɛ,akamɛnnikɛ.
17Adonnasokɔnɔkabɔjamala,akakalandenwy'a
ɲininkaontalenkola.
18Ay'afɔuyeko:«Awfanatɛocogolawa?Awm'a
dɔnkofɛnofɛnbɛbɔkɛnɛmakadonmɔgɔkɔnɔ,otɛseka
anɔgɔ.
19Atɛdonadusukunna,nkaabɛdonakɔnɔbarala,ka
bɔjilakadumunibɛɛsaniya?
20Ay'afɔko:«Minbɛbɔcɛla,obɛcɛnɔgɔ.»
21Miirijuguwnijatɔyanijatɔyanimɔgɔfagabɛbɔ
mɔgɔwkɔnɔkabɔmɔgɔwdusukunna.
22Sonyali,wasa,juguya,nanbara,negejugu,ɲɛjugu,Ala
tɔgɔtiɲɛ,kuncɛbaya,nalomanya.
23Okojuguwbɛɛbɛbɔmɔgɔkɔnɔnanakamɔgɔnɔgɔ.
24AwulilakabɔyenkataaTiriniSidɔndancɛla,kadon
sodɔkɔnɔ,nkaatunt'afɛmɔgɔsik'odɔn,nkaamaseka
dogo.
25Musodɔ,jinɛnɔgɔlentunbɛadenmusola,oy'amɛnka
naasenkɔrɔ.
26MusotunyeGɛrɛkiye,asiyatunyeSirofenisikaye.A
y'adelikoakajinɛgɛnkabɔadenmusola.
27Yesuy'afɔayeko:«Denmisɛnwkafafɔlɔ,katugunia
mankankadenmisɛnwkadumunitak'afiliwuluwma.»
28Ay'ajaabiko:«Ɔwɔ,Matigi,wuluminnubɛtabali
jukɔrɔ,olubɛdenmisɛnwkadumuniwdun.»
29Ay'afɔayeko:«Ikataaninkumakosɔn.Sitanɛbɔrai
denmusola.»
30Aseraakasotumaminna,ay'asɔrɔjinɛbɔra,a
denmusodalenbɛdilankan.
31AbɔraTiriniSidɔnjamanawcɛma,aseraGalilebajila,
Dekapɔlijamanacɛma.
32UnananitulogwerendɔyeYesufɛ.Ub'adelikoak'a
bolodaakan.
33Ay'atakabɔjamacɛma,k'abolokɔnincininwdona
tulola,kadajidaakankamagaanɛnkunna.
34Ay'aɲɛkɔrɔtasankolola,ayesɔgɔsɔgɔkɛk'afɔaye
ko:«Efata,okɔrɔyekoikadawuli.»
35Oyɔrɔninbɛɛla,atuloyɛlɛla,anɛnkunjurubɔra,a
kumanakajɛya.
36Ay'afɔuyekoukanaofɔmɔgɔsiye.
37Ukabakoyarakosɛbɛk'afɔko:«Ayefɛnbɛɛkɛkaɲɛ.»
SABABU8NAN
1Odonwla,jamatunkacakosɛbɛ,dumunituntɛubolo,
Yesuyeakakalandenwwelekanaafɛk'afɔuye.
2Jamahinɛbɛnela,katuguniuyetilesabakɛnefɛsisan,
dumunifoyit'ubolo.
3Nineyeubilakataauyɛrɛwkaso,unasɛgɛnsirakan,
katuguniucamannanakabɔyɔrɔjan.
4Akakalandenwy'ajaabiko:«Mɔgɔbɛsekanincɛw
wasakabɔminnanidumuniyekungokolonkɔnɔyan?»
25

MarikakaKibaruDuman
5Yesuy'uɲininkako:«Nbuurujolibɛawbolo?»Uko:
«Wolonwula.»
6Ay'afɔjamayekoukasigiduguma.Uy'ubilajamaɲɛ
kɔrɔ.
7Jɛgɛfitinindamadɔwtunb'ubolo,Yesuyedugawukɛ
k'afɔkoukaolufanabilauɲɛkɔrɔ.
8Uyedumunikɛkafa.
9Dumunikɛbagawtunbɛmɔgɔwaanaaniɲɔgɔnbɔ.
10Oyɔrɔninbɛɛla,aniakakalandenwdonnakurunkɔnɔ
kataaDalmanutayɔrɔla.
11Farisiɛnwbɔrakɛnɛkankaɲininkalidaminɛafɛ,ka
taamashyɛnɲiniafɛkabɔsankolola,k'akɔrɔbɔ.
12Ayesɔgɔsɔgɔkosɛbɛahakililak'afɔko:«Munnanin
mɔgɔwbɛtaamashyɛnɲini?»tiɲɛnaneb'afɔawyeko
taamashyɛnsitɛnadininmɔgɔwma.»
13Ay'utoyenkadonkurunkɔnɔtugunkataafandɔfɛ.
14Kalandenwtunɲinɛnaburutakɔ,utunmatɛmɛnbuuru
kelenkankurunkɔnɔ.
15Ay'afɔuyeko:«A'yeawjantoFarisiɛnwniHɛrɔde
kafununfɛnna.»
16Uyesɔsɔlikɛuniɲɔgɔncɛko:«Nbuurutɛanbolo.»
17Yesuy'odɔntumaminna,ay'afɔuyeko:«Muny'ato
awbɛmiirik'amasɔrɔdumunitɛawbolo?Awmaadɔn
fɔlɔ,awmaafaamuwa?Awdusukungɛlɛyarahalibiwa?
18Niɲɛwbɛawfɛ,awm'ayewa?Nitulobɛawfɛ,aw
m'alamɛnwa?Awhakilitɛolawa?
19Neyenbuuruduurukarilenkɛmɔgɔwaaduurucɛtuma
minna,awyesigilanjolifafaraɲɔgɔnkan?Uy'afɔaye
ko:«Tannifila.»
20Uwolonwulabɛmɔgɔwaanaanicɛtumaminna,awye
segijolifafɛntigɛlenwna?Uko:«Wolonwula.»
21Ay'afɔuyeko:«Awmaofaamucogodi?»
22AseraBɛtisayida.Unananifiyentɔdɔyeafɛk'adeli
koakamagaala.
23Ayefiyentɔbolominɛk'abilakabɔdugukɔnɔ.Aye
dajidaaɲɛwlatumaminna,k'abolowdaakan,ay'a
ɲininkaniayedɔye.
24Ay'aɲɛkɔrɔtak'afɔko:«Nebɛmɔgɔwyeikojiriw,u
bɛtaama.»
25Okɔ,ay'abolowdaaɲɛwkankokurak'aɲɛkɔrɔta.
26Ay'abilakataaakasok'afɔko:«Ikanataadugu
kɔnɔ,ikanaofɔdugukɔnɔmɔgɔsiye.»
27YesuniakakalandenwtaaraSesareFilipeduguwla.
28Uy'ajaabiko:«YuhanaBatiselikɛla.»Dɔwɛrɛwfana
ko:Kirawdɔ.
29Ay'afɔuyeko:«Nkaawb'afɔkoneyejɔniye?»
Piɛrɛy'ajaabiko:«EyeKrisitaye.»
30Ay'afɔuyekoukanaakofɔmɔgɔsiye.
31Ay'adaminɛk'ukalankoMɔgɔDenkɛkakankatɔɔrɔ
camansɔrɔ,kabancɛkɔrɔbawnisarakalasebaawkuntigiw
nisariyakaramɔgɔwfɛ,kafaga,tilesabakɔfɛ,akununna.
32Ayeokumafɔkɛnɛkan.Piɛrɛy'aminɛk'akɔrɔfɔ.
33Nkaay'iyɛlɛmak'akakalandenwfilɛtumaminna,a
yePiɛrɛkɔrɔfɔk'afɔko:«Ikataanekɔ,Sitanɛ,katuguni
Elohimkakowdekadiiye,fɔhadamadenwkakowdeka
diiye.»
34Ayejamawelekanaakakalandenwfanafɛ,ay'afɔu
yeko:«Mɔgɔomɔgɔb'afɛkananenɔfɛ,okabanayɛrɛ
lakaakagengenjiritakatugunekɔ.»
35Mɔgɔomɔgɔb'afɛk'anikisi,onabɔnɛala.Nkamɔgɔ
omɔgɔbɔnɛnaanilaneniKibaruDumankosɔn,onaa
kisi.»
36Nafajumɛnbɛmɔgɔla,niayediɲɛbɛɛsɔrɔ,kabɔnɛa
yɛrɛnila?
37Mɔgɔbɛmundianinɔna?
38Mɔgɔomɔgɔnamaloyaneninekakumawlanin
jatɔyanijurumutɔmɔgɔwla.MɔgɔDenkɛnamaloyaale
fanana,niananaaFanɔɔrɔlanimɛlɛkɛsenumawye.
SABABU9NAN
1Ay'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekomɔgɔdɔw
bɛyenminnujɔlenbɛyan,minnutɛnasayanɛnɛfouka
Elohimkamasayanananisebaayaye.»
2Tilewɔɔrɔtɛmɛnenkɔ,YesutaaraniPiɛrɛniYakubani
Yuhanayekataakulujandɔlaukelenna.
3Akafiniwmanamana,kafinkosɛbɛikonɛnɛ.ola,mɔgɔ
sitɛsekaufindugukolokancogominna.
4EliniMusay'ijiraula.
5Piɛrɛy'ajaabik'afɔYesuyeko:«Karamɔgɔ,akaɲian
makakɛyan.kelenbɛita,kelenbɛMusata,kelenbɛ
Eliya.
6At'adɔnabɛnaminfɔ.sabuusirannakosɛbɛ.
7Sankabadɔyeudatugu,kumakandɔbɔrasankabakɔnɔ
ko:«NinyeneDenkɛkanulenye.
8Oyɔrɔninbɛɛ,uy'ulaminilajɛtumaminna,umamɔgɔ
siyetun,foYesudɔrɔn.
9Ujigintɔkabɔkulukantumaminna,ay'afɔuyekou
yefɛnminnuye,ukanaofɔmɔgɔsiye,foMɔgɔDenkɛka
kununkabɔsuwcɛma.
10Uy'okumafɔuyɛrɛye,kaɲɔgɔnɲininkakokununni
kabɔsuwcɛma,okɔrɔyeminye.
11Uy'aɲininkako:«Munnasariyakaramɔgɔwb'afɔko
Elikakankanafɔlɔ?»
12Ay'ajaabik'afɔuyeko:«Tiɲɛna,Elibɛnafɔlɔkafɛn
bɛɛlasegin.AsɛbɛnnenbɛMɔgɔDenkɛkolacogominna
koakakankatɔɔrɔcamansɔrɔ,kaban.
13Nkaneb'afɔawyekoElinanatiɲɛna,utunb'afɛka
fɛnofɛnkɛala,ikoasɛbɛnnenbɛcogominna.
14Aseraakakalandenwmatumaminna,ayejamabaye
ulaminina,sariyakaramɔgɔwbɛkauɲininka.
15Oyɔrɔninbɛɛla,jamabɛɛy'ayetumaminna,u
kabakoyarakosɛbɛ.
16Ayesariyakaramɔgɔwɲininkako:«Awbɛmun
ɲininkaufɛ?»
17Jamadɔy'ajaabiko:«Karamɔgɔ,nenananinedenkɛ
yeifɛ.
18Amanaaminɛyɔrɔoyɔrɔ,ab'aɲɛjibɔ,abɛfoyibɔka
aɲinwsɔgɔsɔgɔkasɔgɔsɔgɔ.Umase.
19Ay'ajaabiko:«Awbɔnsɔndannabaliw,nenatoawfɛ
fowaatijumɛn?»nebɛnaitɔɔrɔfowaatijumɛn?Awkana
n'ayenefɛ.»
20Unanan'ayeafɛ,ay'ayeminkɛ,jinɛy'acioyɔrɔnin
bɛɛ.Abinnaduguma,ay'ijɛngɛkafoyibɔ.
21Yesuy'afaɲininkako:«Abɛwaatijolibɔkabininin
koinnanaama?»Ako:«Denmisɛnnindɔdekola.»
22Tumacamanna,ay'afilitasumanijilawalisak'a
halaki.
23Yesuy'afɔayeko:«Niibɛsekadannayakɛ,fɛnbɛɛ
bɛsekakɛdannabaaye.»
24Oyɔrɔninbɛɛla,denfapɛrɛnnak'afɔniɲɛjiyeko:
«Matigi,nedalenb'ala.ikanekadannabaliyadɛmɛ.»
25Yesuy'ayekojamabolilakanaɲɔgɔnfɛtumaminna,
ayejinɛjugukɔrɔfɔk'afɔayeko:«Ihakiliboboni
26

MarikakaKibaruDuman
tulogweren,neb'ifɔiyekoikabɔakɔnɔ,ikanadona
kɔnɔtun.»
26Ohakilipɛrɛnnakaafaranfasikabɔala.fomɔgɔ
camany'afɔko:«Asara.»
27NkaYesuy'abolominɛk'akɔrɔta.Awulila.
28Yesudonnasokɔnɔtumaminna,akakalandenwy'a
ɲininkaudannako:«Munnaanmasek'agɛnkabɔyen?»
29Ay'afɔuyeko:«Ninsugutɛsekabɔfoyila,nidelili
nisunɔgɔtɛ.»
30UbɔrayenkatɛmɛGaliledugukɔnɔ.Atunt'afɛmɔgɔ
sik'odɔn.
31Ay'akakalandenwkalank'afɔuyeko:«MɔgɔDenkɛ
donnamɔgɔwbolo,unaafaga.Afagalenkɔ,anakunun
tilesabanan.»
32Nkaumaokumafaamu,usirannakaYesuɲininka.
33AseraKapɛrnaum,katosokɔnɔ,ay'uɲininkako:«
Awyesɔsɔlikɛcogodisirakan?»
34Nkauy'umakun,katuguniuyesɔsɔlikɛuniɲɔgɔncɛ
sirafɛ,jɔnkakankakɛmɔgɔbaye.»
35Okɔ,Yesuy'isigikamɔgɔtannifilawelek'afɔuye
ko:«Nimɔgɔdɔb'afɛkakɛfɔlɔye,onakɛbɛɛkɔfɛ,bɛɛ
kajɔnye.»
36Ayedendɔtak'asigiucɛma.
37Mɔgɔomɔgɔmanaodensugudɔminɛnetɔgɔla,obɛ
neminɛ.
38Yuhanay'ajaabiko:«Karamɔgɔ,anyemɔgɔdɔyemin
bɛjinɛwgɛnitɔgɔla,nkaatɛtuguankɔ.
39Yesuy'afɔko:«Awkanaabali,katugunimɔgɔsitɛ
yenminbɛsekakabakokɛnetɔgɔla.»
40Mintɛankɛlɛ,obɛanfanfɛ.
41Mɔgɔomɔgɔmanajifilenkelendiawmakaminne
tɔgɔla,k'amasɔrɔawyeKrisitataye,neb'afɔawyetiɲɛ
na,atɛnabɔnɛakasarala.
42Nimɔgɔomɔgɔmananindenmisɛnninminnudarane
la,oludɔlakelentiɲɛ,okafisaama,kamansin
kabakurundɔsiriakɔla,kaafilikɔgɔjila.
43Niibolobɛitɔɔrɔ,ik'atigɛ.
44Ukawulutɛsayɔrɔminna,tasumatɛfagayɔrɔminna.
45Niisenbɛitɔɔrɔ,ik'atigɛ.
46Ukawulutɛsayɔrɔminna,tasumatɛfagayɔrɔminna.
47Niiɲɛbɛilafili,ik'abɔ,akafisaikadonElohimka
masayalaniiɲɛkelenye,katɛmɛiɲɛfilakankafili
jahanamatasumala.
48Ukawulutɛsayɔrɔminna,tasumatɛfagayɔrɔminna.
49Mɔgɔkelen-kelenbɛɛnakɔgɔnitasumaye,sarakabɛɛ
nakɔgɔnikɔgɔye.
50Kɔgɔkaɲi.Kɔgɔkakɛawyɛrɛla,hɛrɛkakɛawni
ɲɔgɔncɛ.
SABABU10NAN
1AwulilakabɔyenkanaJudejamanadancɛwlaJurdɛn
bajikɔfɛ.In'afɔadelilakakɛcogominna,ayeukalan
kokura.
2FarisiɛnwgɛrɛlaYesulak'aɲininkako:«Adagalenbɛcɛ
kaamusobilawa?»k'akɔrɔbɔ.
3Yesuy'ujaabiko:«Musayemunciawma?»
4Uy'afɔuyeko:«Musay'atoakafurucɛbɔsɛbɛnsɛbɛn
k'abila.»
5Yesuy'afɔuyeko:«Awyenincikansɛbɛnawdusukun
gɛlɛyadekosɔn.»
6Nkakabinidannidaminɛna,Alayeukɛcɛnimuso.
7Odekosɔncɛnaafaniabatokanɔrɔamusola.
8Ufilanakɛfarisogokelenye.
9Elohimyeminfaraɲɔgɔnkan,mɔgɔkanaofaranfasi.
10Sokɔnɔ,akakalandenwy'aɲininkakokura.
11Ay'afɔuyeko:«Mɔgɔomɔgɔb'amusobilakamuso
wɛrɛfuru,otigibɛjatɔyakɛmusola.»
12Nimusoyeacɛbilakafurudɔwɛrɛma,obɛjatɔyakɛ.
13UnananidenmisɛnninwyeYesufɛwalisaakamagau
la.
14NkaYesuy'oyetumaminna,adusutiɲɛnakosɛbɛ,a
y'afɔuyeko:«A'y'atodenmisɛnninwkananefɛ,aw
kanaubali.
15Tiɲɛlaneb'afɔawyekomɔgɔomɔgɔmaElohimka
masayaminɛikodenmisɛn,otɛnadonakɔnɔ.
16Ay'uminɛabolola,k'abolowdaukankadubauye.
17Yesutaarasiralatumaminna,mɔgɔdɔbolilakanaa
gɛnɛgɛnɛk'aɲininkako:«Karamɔgɔɲuman,nekamunkɛ
walisanekaɲɛnamayabanbalisɔrɔ?»
18Yesuy'afɔayeko:«Munnaibɛnewelekomɔgɔ
ɲuman?ɲumansitɛyennikelentɛ,okɔrɔyekoAla.
19Ibɛcifɔlenwdɔnko:«Ikanajatɔyakɛ,ikanamɔgɔ
faga,ikanasonyalikɛ,ikanankalonseereyakɛ,ikana
nanbarakɛ,ikaifaniibabonya.»
20Ay'ajaabiko:«Karamɔgɔ,neyeninnubɛɛlabato
kabininedenmisɛnman.»
21Yesuy'ayek'akanuk'afɔayeko:«Fɛnkelendeb'i
bolo:ikataaibolofɛnofɛnfeere,kaodifaantanwma,
nafolonakɛibolosankololatugunekɔ.
22Adusutiɲɛnaokumakosɔn,adusutiɲɛnentaara,
katuguninafolocamantunb'abolo.
23Yesuy'alaminiwlajɛk'afɔakakalandenwyeko:«
NafolotigiwkasekadonElohimkamasayaladɛ!»
24Kalandenwkabakoyaraakakumawla.NkaYesuy'u
jaabikokurako:«Denmisɛnw,akagɛlɛnkosɛbɛmɔgɔ
minnujigidalenbɛnafololakadonAlakamasayala!»
25Akanɔgɔnɲɔgɔmɛkatɛmɛnɛgɛsoɲɛfɛ,katɛmɛ
nafolotigikadonElohimkamasayala.
26Ukabakoyarakosɛbɛk'afɔuyeko:«Jɔnbɛsekakisi?»
27Yesuy'ufilɛ,ay'afɔko:«Atɛsekakɛmɔgɔwfɛ,nka
Alatɛ,katugunifɛnbɛɛbɛsekakɛAlafɛ.»
28Piɛrɛy'adaminɛk'afɔayeko:«Anyefɛnbɛɛtoyenka
tuguikɔ.»
29Yesuy'ajaabiko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyeko:«Mɔgɔsi
tɛso,walabalimakɛw,walimabalimamusow,walafa,
walaba,walamuso,waladenwwaladugukolowtoneni
KibaruDumankosɔn.»,.
30Owaatila,anasownibalimakɛwnibalimamusowni
bawnidenwnijamanawsɔrɔsiɲɛkɛmɛnitɔɔrɔwye.ani
diɲɛnatalaɲɛnamayabanbalila.
31Nkamɔgɔfɔlɔminnuyefɔlɔye,olucamannakɛ
kɔfɛtawye.anilabanfɔlɔfɔlɔ.
32UtunbɛwulisirakanJerusalɛm.Yesutaarauɲɛfɛ.U
tunbɛtuguokɔtumaminna,usiranna.Ayeotannifila
minɛkokura,ay'adaminɛk'afɔuyekoakakankamin
kɛ.
33Uy'afɔko:«AnbɛtaaJerusalɛm.MɔgɔDenkɛnadon
sarakalasebaawkuntigiwnisariyakaramɔgɔwbolo.Unaa
jalakisayala,kaadonsiyawɛrɛwbolo.
34Unaatulogerenkaabugɔ,kadajitualakaafaga.
35ZebededenkɛwYakubaniYuhanananaafɛk'afɔaye
ko:«Karamɔgɔ,anb'afɛikafɛnofɛnɲinianfɛ,ikaokɛ
anye.»
27

MarikakaKibaruDuman
36Ay'afɔuyeko:«Awb'afɛnekamunkɛawye?»
37Uy'afɔayeko:«Ikaatoankasigiikininfɛ,tɔkeleni
numanfɛ,inɔɔrɔla.»
38Yesuy'afɔuyeko:«Awbɛminɲini,awt'odɔn.Ne
batiseranibatiseliminye,nekabatise?
39Uy'afɔayeko:«Anbɛse.»Yesuy'afɔuyeko:«Ne
bɛminjifilenminna,awnaomin.Nebatiseraniobatiseli
ye,awnabatise.
40Nkakasiginekininboloninenumanbolola,otɛneta
ye.nkaalabɛnnaminnuye,anadioluma.»
41Utany'omɛntumaminna,umadiyakosɛbɛYakubani
Yuhanakɔrɔ.
42NkaYesuy'uwelek'afɔuyeko:«Awb'adɔnkosiya
wɛrɛwkuntigibɛumatigiyakɛ.Ukamɔgɔbawbɛ
kuntigiyakɛukan.
43Nkaatɛnakɛawcɛmaten,nkamɔgɔomɔgɔb'afɛka
kɛmɔgɔbayeawcɛma,onakɛawkabaarakɛlaye.
44Mɔgɔomɔgɔb'afɛkakɛmɔgɔkuntigiye,okakɛbɛɛ
kajɔnye.
45MɔgɔDenkɛyɛrɛmanakabaarakɛaye,nkaanana
baarakɛ,kaanidimɔgɔcamankunmabɔsaraye.
46UseraJeriko.
47Ay'amɛntumaminnakoYesuNazarɛtikadon,ay'a
daminɛkapɛrɛnk'afɔko:«Yesu,DawudaDenkɛ,makari
nela.»
48Mɔgɔcamany'afɔayekoakaamakun.
49Yesuy'ijɔyɔrɔkelennak'afɔkoakawele.Uye
fiyentɔwelek'afɔayeko:«Idususaalo,ikawuli.Ab'i
wele.»
50Ay'akafinifili,awulilakanaYesuma.
51Yesuy'ajaabiko:«Ib'afɛnekamunkɛila?»Fiyentɔ
y'afɔayeko:«Matigi,walisanekayelikɛ.»
52Yesuy'afɔayeko:«Taa.ikadannayadey'ikɛnɛya.»
Oyɔrɔninbɛɛ,ayeyelikɛ,katuguYesukɔsirakan.
SABABU11NAN
1UgɛrɛlaJerusalɛm,BɛtifageniBɛtani,Oliviyekulula,a
yeakakalandenfilaci.
2Ay'afɔuyeko:«Awkataadugukɔnɔawkɛrɛfɛ.aw
k'alajɔ,kanan'aye.
3Nimɔgɔdɔy'afɔawyeko:«Munnaawbɛninkɛ?»Aw
k'afɔkoMatigimagobɛala.Oyɔrɔninbɛɛ,anaaci
yan.»
4Utaara,kafalidensirilensɔrɔkɛnɛmadala,sirafilabɛ
ɲɔgɔnsɔrɔyɔrɔminna.Ub'alajɔ.
5Mɔgɔminnujɔlenbɛyen,oludɔwy'afɔuyeko:«Awbɛ
munkɛkafalidenlajɔ?»
6Uy'afɔuyeikoYesuy'afɔuyecogominna.
7UnananifalidenyeYesumak'ukafiniwdaakan.Ay'i
sigiakan.
8Mɔgɔcamany'ukafiniwlabɔsirakan,dɔwfanaye
jiribolowtigɛkausɔgɔsirakan.
9Minwtunbɛtaaɲɛfɛ,animinnutunbɛtuguokɔ,olu
pɛrɛnnak'afɔko:«Ozana!»MinbɛnaMatigitɔgɔla,oye
dubadenye.
10AnfaDawudakamasayaminbɛnaMatigitɔgɔla,oka
tanu.
11YesudonnaJerusalɛmaniAlabatosobakɔnɔ,ayefɛn
bɛɛlajɛ,wulafɛ,ataaraBɛtaniniatannifilaye.
12Odugusagwɛ,ubɔraBɛtani,kɔngɔtunb'ala.
13Ayetorosundɔyeyɔrɔjan,abuluwbɛala,anana,nia
bɛsekafɛndɔsɔrɔakan.Katugunitoroniwaatitunmase
fɔlɔ.
14Yesuy'ajaabiko:«Mɔgɔsitɛnaidendunabada.»A
kakalandenwy'omɛn.
15UseraJerusalɛm.
16Atunt'afɛmɔgɔsikaminɛnsitakatɛmɛAlabatosoba
kɔnɔ.
17Yesuyemɔgɔwkalank'afɔuyeko:«Amasɛbɛnko:
«Nekasonawelesiyawbɛɛkadelilisowa?»Nkaawy'a
kɛsonwkadingɛye.»
18Sariyakaramɔgɔwnisarakalasebaawkuntigiwy'omɛn
kaahalakicogoɲini,katuguniusirannaaɲɛ,katuguni
jamabɛɛkabakoyaraakakalanna.
19Wulaseratumaminna,abɔradugukɔnɔ.
20Sɔgɔma,utɛmɛntɔ,uyetorosunjalenyekabɔajula.
21Piɛrɛy'ahakilijiginalak'afɔayeko:«Karamɔgɔ,iye
torosunmindanga,ojalendon.»
22Yesuy'ujaabiko:«A'yedannayakɛElohimla.»
23Tiɲɛlaneb'afɔawyekomɔgɔomɔgɔb'afɔkuluinye
ko:«Ikabɔyenkafilikɔgɔjila.»Atɛnasigasigaa
dusukunna,nkaanadaalakoabɛkominnufɔ,olubɛna
kɛ.Amanafɛnofɛnfɔ,anaosɔrɔ.»
24Odey'atoneb'afɔawyekoniawb'afɛfɛnofɛnna,
niawbɛAladeli,awkadaalakoawbɛofɛnsɔrɔ,awna
osɔrɔ.
25NiawjɔlenbɛkaAladeli,nikodɔbɛawla,awkayafa
ama,walisaawsankololaFafanakayafaawkajurumuw
ma.
26Nkaniawmayafalikɛ,awsankololaFafanatɛnayafa
awkajurumuwma.
27UseginnaJerusalɛm.
28Afɔayeko:«Ibɛninkowkɛfangajumɛndefɛ?»Jɔn
deyeninfangadiimakaninkowkɛ?
29Yesuy'ujaabiko:«Nefananaɲininkalikelenkɛawla
kanejaabi,nenaafɔawyenebɛninkowkɛnifangamin
ye.»
30Yuhanakabatiselikɛrasankololawa,wala
hadamadenwta?jaabidinma.
31Uy'afɔuyɛrɛyeko:«Niany'afɔkoabɔrasankolola.
anaafɔko:«Muny'atoawmadaala?»
32Nkaniany'afɔko:«Mɔgɔwdetadon.»Usirannajama
ɲɛ,katugunimɔgɔwbɛɛtunbɛYuhanajatekiraye.
33Uy'ajaabik'afɔYesuyeko:«Antɛsek'odɔn.»Yesu
y'ujaabiko:«Nefanat'afɔawyenebɛninkowkɛni
fangaminye.»
SABABU12NAN
1Ay'adaminɛkakumaufɛntalenwfɛ.Cɛdɔyerezɛn
nakɔsɛnɛ,kakogodaalaminina,kayɔrɔdɔsɔgɔ
diwɛnforokama,kasankansojɔ,k'abilasɛnɛkɛlawbolo,
kataajamanayɔrɔjandɔla.
2Owaatila,ayebaaradendɔcisɛnɛkɛlawma,walisaaka
rezɛnnakɔdensɔrɔsɛnɛkɛlawfɛ.
3Uy'aminɛk'abugɔk'abilalankolon.
4Ayebaaradenwɛrɛciumatugun.Uyekabakurunwcia
ma,k'ajoginakunna,kaabilakataanimaloyaye.
5Ayedɔwɛrɛcitugun.Uyealefaga,animɔgɔcaman
wɛrɛw.kadɔwbugɔ,kadɔwfaga.
6Denkɛkelentunb'afɛhalibi,akanulenba,ay'acilaban
nakataaufɛk'afɔuyeko:«Unanedenkɛbonya.»
28

MarikakaKibaruDuman
7Nkaosɛnɛkɛlawy'afɔɲɔgɔnyeko:«Ninyeciyɛntabaga
ye.na,ank'afaga,ciyɛnnakɛantaye.»
8Uy'aminɛk'afagak'agɛnkabɔrezɛnnakɔkɔnɔ.
9Odey'atorezɛnnakɔtiginamunkɛ?ananasɛnɛkɛlaw
halaki,karezɛnnakɔdimɔgɔwɛrɛwma.»
10AwmaninKitabukalanwa?Sojɔbagawbanna
kabakurunminna,okɛrankɔnikunkoloye.
11OkɛraMatigikakɛwaleye,oyekabakoyeanɲɛnawa?
12Uy'aɲinik'aminɛ,nkausirannajamaɲɛ,k'amasɔrɔu
y'adɔnkoayeontalenfɔukama.
13UyeFarisiɛnwniHɛrɔdekawdɔwciamawalisak'a
minɛakakumawla.
14Userayentumaminna,uy'afɔayeko:«Karamɔgɔ,an
b'adɔnkoiyetiɲɛtigiye,itɛhamimɔgɔsila,katuguniitɛ
mɔgɔwɲɛnatɔmɔ,nkaibɛAlakasirakalantiɲɛnakasara
diSezarma,walimaatɛ?
15Annadiwalaantɛnadiwa?NkaYesuy'uka
filankafoyadɔn,ay'afɔuyeko:«Munnaawbɛnekɔrɔbɔ?
naniwarijɛkelenyenefɛ,walisanekaoye.»
16Unanan'aye.Ay'afɔuyeko:«Ninjanisɛbɛnfuraye
jɔntaye?»Uy'afɔayeko:«Sesarta.»
17Yesuy'afɔuyeko:«A'yemasakɛkakowdiSesarma,
kaElohimtadiAlama.»Ukabakoyaraala.
18Saduseenminnub'afɔkosukununnitɛyen,olunana
Yesuma.Uy'aɲininkako:
19Karamɔgɔ,Musay'asɛbɛnanyeko:«Nicɛdɔsarakaa
musotoakɔ,kadensitoakɔ,abalimakɛkaamusotaka
bɔnsɔnlamɔabalimakɛye.»
20Balimakɛwolonwulatunbɛyen.
21Filanany'aminɛk'asa,amabɔnsɔnsitoyen.
22Uwolonwulay'asɔrɔ,umabɔnsɔnsito,alabanna,
musofanasara.
23Sukununnidonna,niunakununtumaminna,anakɛ
jɔnmusoyeula?Katuguniowolonwulay'amusofuru.
24Yesuy'ujaabiko:«Awtɛfili,katuguniawtɛKitabuw
niAlakasebaayadɔnwa?
25Niukununnakabɔsuwcɛma,utɛnafurukɛ,utɛna
furukɛ.Nkaubɛikomɛlɛkɛminnubɛsankolola.»
26Suwkakunun?
27AtɛmɔgɔsalenwkaAlaye,nkaɲɛnamawkaAladon.
28Sariyakaramɔgɔdɔnanaukakumakanmɛn,ay'a
faamukoayeujaabikoɲuman,ay'aɲininkako:«Cifɔlen
fɔlɔyejumɛnye?»
29Yesuy'ajaabiko:«Cifɔlenwbɛɛlafɔlɔyeko:«Israɛl,
ikalamɛnnikɛ.»MatigiankaAlayeMatigikelendeye.
30IkaMatigiikaElohimkanuniidusukunbɛɛye,niini
bɛɛye,niihakilibɛɛniibarikabɛɛye.
31Filananbɛikoninko:«Ikaimɔgɔɲɔgɔnkanuikoi
yɛrɛ.»Cikanwɛrɛtɛyenminkabonnininnuye.
32Sariyakaramɔgɔy'afɔayeko:«Ayi,Karamɔgɔ,iye
tiɲɛfɔ,katuguniAlakelenpedebɛyen.Mɔgɔwɛrɛtɛyen
nialetɛ.
33Kaakanunidusukunbɛɛye,nihakilibɛɛye,ninibɛɛ
ye,aninifangabɛɛye,kaamɔgɔɲɔgɔnkanuikoayɛrɛ,o
kabonnisarakajenitawnisarakabɛɛye.
34Yesuy'ayekoay'ajaabinihakilitigiyaye,ay'afɔaye
ko:«ImanjanElohimkamasayala.»Waokɔfɛ,mɔgɔsi
majagɛlɛyakaɲininkalisikɛala.
35Yesuy'ajaabik'atomɔgɔwkalanninaAlabatosoba
kɔnɔko:«Sariyakaramɔgɔwb'afɔcogodikoKrisitaye
DawudaDenkɛye?»
36Dawudayɛrɛy'afɔNiSenubarikalako:«Matigiy'afɔ
neMatigiyeko:«Isiginekininfɛfonekaijuguwkɛi
sennasanbaraye.»
37Dawudayɛrɛb'awelekoMatigi.Otumanafɛ,adenkɛ
bɔramin?Mɔgɔgansanwy'alamɛnniɲagaliye.
38Ay'afɔuyeakakalankɔnɔko:«Awk'awyɛrɛkɔlɔsi
sariyakaramɔgɔwla,minnukadikataafinijanwna,ka
folikanusuguwla.
39Alabatosowkɔnɔsigiyɔrɔkuntigiwnisanfɛlasobawbɛ
seliwla.
40Ubɛmusocɛsalenwkasowdun,kadelilijanwkɛu
yɛrɛla.
41Yesuy'isiginafolomarayɔrɔfanfɛk'alajɛjamabɛ
waribilanafolomarayɔrɔlacogominna.
42Musocɛsalenfaantandɔnana.
43Ay'akakalandenwwelek'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'a
fɔawyekoninmusocɛsalenfaantanyefɛncamandona
kɔnɔkatɛmɛnmɔgɔminnubɛɛyewaribilanafolo
marayɔrɔla.
44Katuguniubɛɛyeukanafolomafɛnwfili.Nkaa
dɛsɛbaatɔy'abolofɛnwbɛɛfili,haliakabalobɛɛ.
SABABU13NAN
1YesubɔraAlabatosobakɔnɔtumaminna,akakalanden
dɔy'afɔayeko:«Karamɔgɔ,kabakurunsuguyaminbɛ
yan,afilɛ!
2Yesuy'ajaabiko:«Ibɛninsowbelebelebawyewa?
kabakurunsitɛnatodɔwɛrɛkan,mintɛnaci.
3AsigilenbɛOliviyekulukanAlabatosobaɲɛfɛ,Piɛrɛni
YakubaniYuhananiAndreyeaɲininkaukelenna.
4Afɔanye,ninkowbɛnakɛtumajumɛn?Okowbɛɛna
dafatumaminna,otaamasyɛnnakɛmunye?»
5Yesuy'ujaabiko:«Awk'awjantomɔgɔsikanaawlafili.
6Mɔgɔcamannananetɔgɔlak'afɔko:«NeyeKrisita
ye.»Anamɔgɔcamanlafili.»
7Niawyekɛlɛwnikɛlɛkumawmɛntumaminna,aw
kanaawhakiliɲagami.nkaalabantɛnasefɔlɔ.»
8Siyanawulisiyakama,masayanawulimasayakama,
dugukoloyɛrɛyɛrɛnakɛyɔrɔcamanna,kɔngɔnitɔɔrɔna
kɛ.
9Nkaawk'awjantoawyɛrɛwla,katuguniunaawdon
lajɛbawbolo.Alabatosowkɔnɔawnabugɔ.
10KibaruDumankakankafɔfɔlɔsiyawbɛɛcɛma.
11Nkaniunaawɲɛminɛkaawdon,awkanakɔnkamiiri
awbɛnaminfɔ,awkanaokolatigɛNiSenuye.
12Balimakɛnaabalimajanfasayala,fanadenkɛdon.
Denmisɛnwnawuliubangebagawkamakaufaga.
13Mɔgɔwbɛɛnaawkoniyanetɔgɔkosɔn,nkaminbɛna
muɲufolabanna,onakisi.
14Nkaniawyefɛnharamulenye,kiraDaniɛlyeminkofɔ,
ojɔlenbɛyɔrɔminna,(minbɛkalankɛ,okafaamuya),o
tumana,Judejamanamɔgɔwkabolikataakuluwla.
15Minbɛsosanfɛ,okanajiginsokɔnɔ,kadonsokɔnɔka
fɛndɔtakabɔakasokɔnɔ.
16Minbɛforola,okanakɔseginkataaakafinita.
17Bɔnɛbɛkɔnɔmawnisindidenmaodonwna!
18Awkadelilikɛwalisaawkabolikanakɛnɛnɛwaati.
19Odonwna,tɔɔrɔminmakɛkabiniAlayedanfɛnwda
fɔlɔfokanasebima,otɛnakɛodonwna.
20NiMatigitunmaodonwsurunya,mɔgɔsituntɛnakisi.
29

MarikakaKibaruDuman
21Nimɔgɔdɔy'afɔawyeko:«Afilɛ,Krisitafilɛninye.»
walima,afilɛ,abɛyen.Awkanadaala:
22Krisitankalontigɛlawnikirankalontigɛlawnawulika
taamashyɛnwnikabakowkɛkamɔgɔɲɛnatɔmɔlenwlafili,
niotunbɛsekakɛ.
23Awk'awjantoawyɛrɛla.
24Nkaodonwna,otɔɔrɔkɔfɛ,tilenadibidon,kalotɛnaa
yeelenbɔ.
25Sankolodolownabin,sankololafangaminnubɛyen,
olunayɛrɛyɛrɛ.
26Otumala,unaMɔgɔDenkɛnatɔyesankabakɔnɔni
sebaayaninɔɔrɔbaye.
27Okɔ,anaakamɛlɛkɛwcikaakamɔgɔsugandilenw
lajɛɲɔgɔnfɛkabɔfiɲɛnaanina,k'atadugukolodannafo
kataaabilasankololabanna.
28Awyentalendɔkalantorosunkola.Niabolomɔna
halibi,kabuluwbɔ,awb'adɔnkosamiyɛsurunyara.
29Awfanayeokowkɛtɔyetumaminna,awk'adɔnkoa
surunyaradala.
30Tiɲɛlaneb'afɔawyekoninbɔnsɔntɛnatɛmɛnfonin
kowbɛɛkakɛ.
31Sankolonidugukolonatɛmɛn,nkanekakumatɛna
tɛmɛn.
32Nkamɔgɔsitɛodonniowaatidɔn,sankololamɛlɛkɛw
fana,Denkɛfanatɛodɔn,niFayɛrɛtɛ.
33A'yeawjantoawyɛrɛlakadelilikɛ,katuguniawt'a
dɔnwaatisera.
34MɔgɔDenkɛbɛin'afɔmɔgɔminbɛtaayɔrɔjan,min
bɔraakasokɔnɔkafangadiakajɔnwma,aniukelen-
kelenbɛɛkabaarakɛ.
35Awkatoawɲɛna,katuguniawt'adɔnsotigibɛna
waatiminna,wulafɛ,walimasutilancɛ,walakɔnɔsogonin
walimasɔgɔma.
36Akanabarikasɔrɔkaawsɔrɔsunɔgɔla.
37Nebɛminfɔawye,neb'afɔawbɛɛyeko:«Awkato
awɲɛna.»
SABABU14NAN
1Tilefilatɛmɛnenkɔ,Tɛmɛnkanselininbuurufununbali
selikɛra.
2Nkauy'afɔko:«Awkanakɛselidonna,walisamankan
kakɛjamala.»
3SimɔnkunatɔSimɔnkaso,asigilentunbɛdumunina,
Betani,musodɔnana,alabatirikɛsudɔtunb'abolo,tulu
sumalendɔtunbɛminna.ayekɛsukari,k'abɔnakunna.
4Dɔwtunbɛdimiuyɛrɛkɔnɔk'afɔko:«Munnanintulu
tulutiɲɛna?»
5Atunbɛsekafeerekatɛmɛwarijɛkɛmɛsabakan,kadi
faantanwma.Uyeŋunuŋunuakama.
6Yesuy'afɔko:«A'y'ato.munnaawb'atɔɔrɔ?aye
baaraɲumankɛnekan.
7Faantanwbɛawfɛtumabɛɛ,awb'afɛtumaotuma,aw
bɛsekakoɲumankɛuye.
8Aseraminna,ayeokɛ.
9Tiɲɛlaneb'afɔawyekoninKibaruDumanfɔrayɔrɔo
yɔrɔdiɲɛfanbɛɛla,ayeokokɛ,ofananafɔahakilijigin
ye.
10JudaIskariyɔti,mintunyemɔgɔtannifilalakelenye,
otaarasarakalasebaawkuntigiwfɛwalisak'adonubolo.
11Uy'omɛntumaminna,unisɔndiyara,uyelayidutako
ubɛnawaridiama.Ay'aɲinicogominnaabɛsek'a
janfacogonɔgɔmanna.
12UyeTɛmɛnkanselifagadonfɔlɔla,akakalandenwy'a
fɔayeko:«Ib'afɛankataaTɛmɛnkanselilabɛnmin?»
13Ay'akakalandenfilacik'afɔuyeko:«Awkataa
dugukɔnɔ,cɛdɔnaawkunbɛnyenminbɛjifilenta.
14Amanadonyɔrɔoyɔrɔ,awk'afɔsotigiyeko:
«Karamɔgɔb'afɔko:«Neninekakalandenwbɛna
Tɛmɛnkanselidunyɔrɔminna,obɛmin?»
15Anasobadɔjiraawlaminlabɛnnakalabɛn.
16Akakalandenwbɔrakadondugukɔnɔkaasɔrɔikoa
y'afɔuyecogominna.
17Wulafɛ,abɛnanimɔgɔtannifilaye.
18Usigilentorakadumunikɛtumaminna,Yesuy'afɔko:
«Tiɲɛlaneb'afɔawyekoawminnubɛdumunikɛnine
ye,onanedon.»
19Uy'adaminɛkadusukasik'afɔayekelen-kelenko:
«Nedonwa?»Dɔwɛrɛko:«Nedonwa?»
20Ay'afɔuyeko:«Oyemɔgɔtannifilalakelenye,min
bɛsujilanineyedagakɔnɔ.»
21MɔgɔDenkɛbɛtaatiɲɛnaikoasɛbɛnnenbɛakola
cogominna.atunkaɲiocɛmaniatunmabangeabada.
22Ubɛdumunikɛtumaminna,Yesuyenbuurutaka
dubakɛkaokarik'adiumak'afɔuyeko:«Awka
dumunikɛ,ninyenefarikoloye.»
23Ayejifilentakabarikadalikɛtumaminna,ay'odiu
ma.
24Ay'afɔuyeko:«NinyenejoliyeLayidukurala,min
bɔnnamɔgɔcamankosɔn.»
25Tiɲɛlaneb'afɔawyekonetɛnarezɛnsundenmintun
foodonminnanebɛkuraminElohimkamasayala.
26Uyedɔnkilidatumaminna,utaaraOliviyekulula.
27Yesuy'afɔuyeko:«Awbɛɛnadusutiɲɛnekosɔnbi
suinna,katuguniasɛbɛnnenbɛko:«Nenasagagɛnnaw
gosi,sagawnajɛnsɛn.»
28Nkanekununnikɔfɛ,nenataaawɲɛfɛGalile.
29Pierɛy'afɔayeko:«Halinibɛɛnatiɲɛ,netɛnaokɛ.»
30Yesuy'afɔayeko:«Tiɲɛlaneb'afɔiyekobi,halibi
suinna,sanikɔnɔkakasisiɲɛfila,inabannelasiɲɛ
saba.»
31NkaYesuy'afɔkat'afɛkat'afɛko:«Nineninesarai
fɛ,netɛnabanilahalidɔɔnin.»Ocogokelennafanakou
bɛɛ.
32UserayɔrɔdɔlamintɔgɔyekoJetisemanɛ,ay'afɔa
kakalandenwyeko:«AwkasigiyankanetoAladelili
la.»
33AtaaraniPiɛrɛniYakubaniYuhanaye,akabakoyara
kosɛbɛ.
34Ay'afɔuyeko:«Nenidusukasilendonfokasesaya
ma.
35Ataaraɲɛfɛdɔɔninkabindugumakadelilikɛwalisani
abɛsekakɛ,waatikatɛmɛafɛ.
36Ako:«Aba,Fa,fɛnbɛɛbɛsekakɛibolo.ikanin
jifilenbɔnela,obɛɛn'ata,neb'afɛminna,otɛkɛ,nkai
b'afɛminna.»
37Aserakausɔrɔsunɔgɔla,ay'afɔPiɛrɛyeko:«Simɔn,
ebɛsunɔgɔwa?»Ituntɛsekaiɲɛmajɔlɛrɛkelenkɔnɔwa?
38AwkatoawɲɛnakaAladeli,walisaawkanadon
kɔrɔbɔlila.Hakililabɛnnendontiɲɛna,nkafarisogo
barikakadɔgɔ.
39Ataarakɔseginkadelilikɛkaokumakelenwfɔ.
30

MarikakaKibaruDuman
40Aseginnatumaminna,ay'uyesunɔgɔlatugun,uɲɛw
tunkagɛlɛn,utunt'adɔnubɛnaminjaabi.
41Ananaasiɲɛsabanannak'afɔuyeko:«Awkasunɔgɔ
sisankaawlafiɲɛ.Afilɛ,MɔgɔDenkɛdonnajurumutɔw
bolo.»
42Wuli,ankataa.afilɛ,minbɛnejanfa,osurunyara.»
43Oyɔrɔninbɛɛ,Yesutorakakumatumaminna,o
yɔrɔninbɛɛ,Juda,otunyemɔgɔtannifilalakelenye,
jamabanananinpanwniberewye,kabɔsarakalasebaaw
kuntigiwnisariyakaramɔgɔwnicɛkɔrɔbawyɔrɔ.
44Miny'ajanfa,oyetaamasyɛndiumak'afɔuyeko:
«Nenamɔgɔomɔgɔsusu,odedon.awk'ata,kataan'aye
hɛrɛla.
45Aserayendɔrɔn,ay'afɔayeko:«Karamɔgɔ,
karamɔgɔ!kaasusu.
46Uy'ubolowdaYesukank'aminɛ.
47Mɔgɔminnutunjɔlenbɛoyɔrɔla,oludɔlakelenye
npanbɔkasarakalasebaakuntigikajɔnkɛdɔbugɔk'atulo
tigɛ.
48Yesuy'ujaabiko:«Awbɔraninpanwniberewyeka
neminɛikosonwa?
49NetunbɛawfɛdonodonAlabatosobakɔnɔkamɔgɔw
kalan,nkaawmaneminɛ.
50Ubɛɛy'abilakaboli.
51Kamalennindɔtuguraanɔfɛ,lenfufinitunsirilenbɛa
farilankolonla.Kamalenninwy'aminɛ.
52Okɔ,ayelenfufinitoyenkaboliufarilankolonɲɛ.
53UtaaraniYesuyekataasarakalasebaakuntigifɛ.
54Piɛrɛtuguraanɔfɛyɔrɔjan,kadonsarakalasebaaw
kuntigikasokɔnɔ.
55Sarakalasebaawkuntigiwnijɛnkulubɛɛyeseereyaɲini
Yesukamawalisak'afaga.amafoyisɔrɔ.
56Mɔgɔcamanyenkalonseereyakɛakama,nkauka
seereyamabɛnɲɔgɔnma.
57MɔgɔdɔwwulilakankalonseereyakɛYesukama.
58Any'amɛnay'afɔko:«NenaAlabatosobamindilanna
nibolowye,nenaotiɲɛ,tilesabakɔnɔ,nenadɔwɛrɛjɔ
mindilannanibolowye.»
59Nkaukaseereyafanamabɛnɲɔgɔnma.
60SarakalasebaakuntigiwulilakaYesuɲininkako:«Itɛ
foyijaabiwa?»Ninseereyayemunyeikama?
61NkaYesuy'amakun,amafoyijaabi.Sarakalasebaa
kuntigiy'aɲininkako:«EyeKrisita,DubatigiDenkɛye
wa?»
62Yesuy'afɔko:«Nededon.»
63Sarakalasebaakuntigiy'akafiniwtigɛk'afɔko:«An
magobɛseerewɛrɛwlamunna?»
64AwyeAlatɔgɔtiɲɛkumamɛn.Ubɛɛy'ajalakisayala.
65Dɔwy'adaminɛkadajituala,k'aɲɛdadatugu,k'abugɔ
k'afɔayeko:«Kirayafɔ.»
66Piɛrɛtunbɛdugumamasasokɔnɔtumaminna,
sarakalasebaakuntigikajɔnmusodɔnana.
67Piɛrɛyeayɛrɛsumayatumaminna,ay'afilɛk'afɔko:
«EfanatunbɛYesuNazarɛtikafɛ.»
68NkaYesuy'isɔsɔk'afɔko:«Net'adɔn,netɛikakuma
faamu.»Abɔrakadonbaradala.anikokɔrɔwkakurunba.
69Npogotiginindɔy'ayetugun,ay'adaminɛk'afɔa
kɛrɛfɛmɔgɔwyeko:«Ninyeudɔye.»
70Ay'isɔsɔkokura.Dɔɔniokɔ,mɔgɔminnutunjɔlenbɛ
yen,oluy'afɔPiɛrɛyekokurako:«Tiɲɛna,iyeoludɔye.
71NkaYesuy'adaminɛkadangakɛkakalik'afɔko:«Aw
bɛkumanincɛminkola,netɛodɔn.»
72Asiɲɛfilananna,ntoriy'awuli.Yesuyekumaminfɔa
ye,Piɛrɛhakilijigiraolako:«Sannikɔnɔkakasisiɲɛfila,
inabannelasiɲɛsaba.»Amiirilaolatumaminna,a
kasila.
SABABU15NAN
1Oyɔrɔninbɛɛsɔgɔma,sarakalasebaawkuntigiwyelajɛ
kɛnicɛkɔrɔbawnisariyakaramɔgɔwanijɛnkulubɛɛye,ka
Yesusirik'atakataan'ayePilatebolo.
2Pilatey'aɲininkako:«EyeYahutuwkamasakɛyewa?»
Ay'ajaabiko:«Ib'ofɔ.»
3Sarakalasebaawkuntigiwy'ajalakikocamanna,nkaa
mafoyijaabi.
4Pilatey'aɲininkakokurako:«Itɛfoyijaabiwa?»Ubɛ
seereyakɛikamacogominna,ofilɛ.»
5NkaYesumafoyijaabi.foPilatekabakoyara.
6Oselila,ayekasodenkelenbilakataaufɛ.
7MɔgɔdɔtunbɛyenmintɔgɔyekoBarabasi,otunsirilen
bɛanimusomurutilenwcɛ.
8Jamakulekanbay'adaminɛk'aɲiniafɛakakɛikoaye
ukɛcogominna.
9Pilatey'ujaabiko:«Awb'afɛnekaYahutuwkamasakɛ
bilaawbolowa?
10Ay'adɔnkosarakalasebaawkuntigiwy'adonkeleyade
kosɔn.
11Sarakalasebaawkuntigiwyejamalasunwalisaaka
Barbasibilaubolo.
12Pilatey'ajaabikokurako:«Awb'afɛkamunkɛneka
minweleYahutuwkamasakɛ?»
13Upɛrɛnnakokurako:«A'yeagengenjirila.»
14Pilatey'afɔuyeko:«Munna,ayekojugujumɛnkɛ?»
Upɛrɛnnakatɛmɛnfɔlɔkanko:«Agengenjirila.»
15Pilatetunb'afɛkajamawasa,ayeBarabasibilaka
Yesubugɔ,k'agengenjirila.
16Sɔrɔdasiwtaaran'ayeboonkɔnɔmintɔgɔyeko
masakɛso.Ubɛjɛnkulubɛɛweleɲɔgɔnfɛ.
17UyefinibilenmandonYesula,kaŋaniwka
masafugulandonakunna.
18Ay'adaminɛk'afoko:«Yahutuwkamasakɛ,foli!»
19Uy'abugɔakunnanibinkɛnɛye,kadajidaakan,k'u
gɛnɛgɛnɛwbirik'abato.
20Uyeatulogerentumaminna,uyefinibilenmanbɔa
lakaayɛrɛkafiniwdonalakataan'ayekataaagengen
jirila.
21UyeSimɔndɔwajibiya,Sireneka,mintunbɛkabɔ
jamanakɔnɔ,AlɛkisandiriniRufusifacɛ,kaaka
gengenjirita.
22Utaaran'ayeGɔlgɔtayɔrɔla,okɔrɔyekokunkolo
yɔrɔ.
23Uy'adiamakadiwɛnminnimiriɲagaminendon,nka
amaosɔrɔ.
24Uy'agengenjirilatumaminna,uy'akafiniwtila,ka
kaladaukan,mɔgɔkelen-kelenbɛɛkakankaminta.
25Lɛrɛsabanansera,uy'agengenjirila.
26Akajalakisɛbɛntunsɛbɛnnenbɛakanko:«Yahutuw
kamasakɛ.»
27Uyesonfilagengenjirilaafɛ.kelenbɛakininbolola,
tɔkelenbɛanumanbolola.
28Kitabuminb'afɔko:«Ajateranisariyatiɲɛbagawye,o
dafara.»
31

MarikakaKibaruDuman
29Tɛmɛbagawy'akɔrɔfɔk'ukunkolowulik'afɔko:«E,e
minbɛAlabatosobatiɲɛkaajɔtilesabakɔnɔ.
30Iyɛrɛkisikajiginkabɔgengenjirila.
31Sarakalasebaawkuntigiwfanayeɲɔgɔntulogerenni
sariyakaramɔgɔwyeko:«Ayemɔgɔwɛrɛwkisi.ayɛrɛtɛ
sekakisi.
32KrisitaIsraɛlmasakɛkajiginkabɔgengenjirilasisan,
walisaankayekadaala.MinnugengennajirilaniYesu
ye,oluyeYesutɔgɔtiɲɛ.
33Lɛrɛwɔɔrɔnanseratumaminna,dibidonnajamanafan
bɛɛlafolɛrɛkɔnɔntɔnnan.
34Lɛrɛkɔnɔntɔnnanna,Yesupɛrɛnnanikanbayeko:«
Eloyi,Eloyi,lamasabakitani?»Okɔrɔyeko:«NekaAla,
nekaAla,munnaiyenebila?»
35Mɔgɔminnujɔlenbɛyen,oludɔwy'omɛntumaminna,
uy'afɔko:«Afilɛ,abɛEliwele.»
36Okɔ,dɔbolilakadɔlɔgudɔfaminfalenbɛvinigarila,
k'odajirisunbadɔkank'amin,k'afɔayeko:«Akanafɔ.
ank'alajɛniElibɛnanaajigin.
37Yesupɛrɛnnanikanbaye.
38Alabatosobadatugulanfaralafilayekabɔsanfɛkataaa
biladuguma.
39Kɛlɛbolokuntigiminjɔlentunbɛaɲɛfɛ,oy'ayekoa
pɛrɛnnakaajinɛdabila,ay'afɔko:«Tiɲɛna,nincɛtunye
AlaDenkɛye.»
40Musodɔwfanatunbɛuɲɛwlajɛyɔrɔjan,oludɔwye
MagadalaMariyamaniYakubadɔgɔkɛniYuseba
MariyamaaniSalomeye.
41(AleGaliletumaminna,olufanatuguraanɔfɛkabaara
kɛaye.)animusocamanwɛrɛwminnunananiaye
Jerusalɛm.
42Sisanwuladaseratumaminna,katuguniotunyelabɛn
ye,okɔrɔyekodonminbɛkɔnlafiɲɛdonɲɛ.
43LadilikɛlabonyalenYusufuminbɛbɔArimate,otunbɛ
Elohimkamasayamakɔnɔ,onanadonPilatefɛnijagɛlɛya
ye,kaYesusunegedonala.
44Pilatekabakoyaraniasarakaban.
45Ay'odɔntumaminnakɛlɛcɛwkuntigifɛ,ayeosudi
Yusufuma.
46Ayefiniɲumansankaajiginkaasirilenfula,k'ada
kaburudɔkɔnɔmindilalendonfarala,kakabakurunwuli
kataakaburudala.
47MagadalaMariyamaniYusubaMariyamayeasudon
yɔrɔfilɛ.
SABABU16NAN
1Lafiɲɛdontɛmɛnatumaminna,MagadalaMariyamani
YakubabaMariyamaniSalomeyekasadumanwsan
walisaukanaatulukɛala.
2Dɔgɔkuntilefɔlɔsɔgɔmadajoonafɛ,userakaburulatile
bɔtɔ.
3Uy'afɔɲɔgɔnyeko:«Jɔnbɛnakabakurunwulikabɔ
kaburudala?»
4Uy'afilɛtumaminna,uy'ayekokabakurunwulilaka
taa,katugunikabakuruntunkabonkosɛbɛ.
5Udonnakaburukɔnɔ,uyekamalennindɔye,asigilenbɛ
akininfɛ,atunbɛfinijɛmanjandɔdon.Usirannakosɛbɛ.
6Ay'afɔuyeko:«Awkanasiran.atɛyan:uy'adayɔrɔ
minna,ofilɛ.»
7AwkataakataaafɔakakalandenwniPiɛrɛyekoabɛ
taaawɲɛfɛGalile.
8Ubɔrajoonakabolikaburukɔnɔ.Uyɛrɛyɛrɛla,u
kabakoyara,umafoyifɔmɔgɔsiye.sabuusiranna.
9Yesukununnasɔgɔmadajoonafɛdɔgɔkuntilefɔlɔla,a
y'iyɛrɛjiraMagadalaMariyamalafɔlɔ,ayejinɛ
wolonwulagɛnkabɔala.
10Ataaraafɔafɛmɔgɔwye,k'asɔrɔutunbɛkasikakasi.
11Uy'amɛnkoaɲɛnamadon,k'ayeaye,umadaala.
12Okɔ,Yesuy'ijiracogowɛrɛlaufilala,utaamatɔka
taajamanakɔnɔ.
13Utaaraofɔmɔgɔtɔwye.
14Okɔ,Yesuy'ijiramɔgɔtannikelenna,usigilentunbɛ
dumunina,kaukɔrɔfɔniukadannabaliyaniudusukun
gɛlɛnye,katugunimɔgɔminnuyeayeakununnenkɔ,u
madaolula.
15Ay'afɔuyeko:«AwkataadiɲɛfanbɛɛlakaKibaru
Dumanfɔdanfɛnbɛɛye.»
16Mindaraalakabatise,onakisi.Nkaminmadaala,o
najalaki.»
17Otaamashyɛnwnatugudannabaawkɔ.Unajinɛwgɛn
netɔgɔla.unakumakankurawla.
18Unasawta.Niuyefɛnfagalendɔmin,otɛnautɔɔrɔ.
unabolodabanabagatɔwkan,unakɛnɛya.»
19Matigiyekumafɔuyetumaminna,ataarasankolola
kasigiElohimkininfɛ.
20Utaarakawaajulikɛyɔrɔbɛɛla,Matigiyebaarakɛn'u
ye,kakumasabatinitaamashyɛnwye.Amiina.
32

Luka
SABABU1
1K'amasɔrɔmɔgɔcamany'atoukakowlakalicogola,
dannayabɛminnunaancɛma.
2Uy'ulaseanmacogominna,oluminnutunyeuɲɛw
seerewyekabinifɔlɔfɔlɔ.
3Adiyaranefanaye,kabinifɔlɔfɔlɔ,neyefɛnbɛɛfaamu
cogodafalenna,kasɛbɛnciimakakɛɲɛniɲɔgɔnye,
Tewofiliminkadikosɛbɛ.
4Ikalannafɛnminnuna,ik'odɔn.
5JudemasakɛHɛrɔdekawaatila,sarakalasebaadɔtunbɛ
yenmintɔgɔyekoZakari,Abiyajamanala.
6UfilabɛɛtuntilennendonElohimɲɛkɔrɔ,utunbɛ
taamaMatigikacifɔlenwniakasariyakolowbɛɛla
jalakibaliwla.
7Densitunt'ufɛ,katuguniElizabɛtitunyebangentanye,
ufilabɛɛtunyesanwsɔrɔ.
8AtorakasarakalasebaayabaarakɛElohimɲɛkɔrɔka
kɛɲɛniakabaarakɛcogoye.
9Kakɛɲɛnisarakalasebaakalaadaye,akatilatunyeka
wusulanjeniniadonnaMatigikaAlabatosobakɔnɔ.
10Jamabɛɛtunbɛdelilikɛkɛnɛmawusulanwaatila.
11Matigikamɛlɛkɛdɔy'ijiraala,ojɔlenbɛwusulan
sarakabɔlankininfɛ.
12Zakariy'ayetumaminna,ahakiliɲagamina,sirany'a
minɛ.
13Nkamɛlɛkɛy'afɔayeko:«IkanasiranZakari,
katuguniikadelilimɛnna.ImusoElizabɛtinadenkɛbange
iye,inaatɔgɔdakoYuhana.
14Inanisɔndiyaniɲagalisɔrɔ.Mɔgɔcamannanisɔndiya
abangelila.»
15K'amasɔrɔanakɛmɔgɔbayeMatigiɲɛkɔrɔ,atɛna
diwɛnminwaladɔlɔmin.AnafaNiSenulakabiniaba
kɔnɔ.
16AnaIsraɛlbɔnsɔncamankɔdonMatigiukaElohimfɛ.
17AnataaaɲɛEliyaniniakasebaayala,walisakafaw
dusukunwyɛlɛmadenwma,kakanminɛbaliwbilamɔgɔ
tilennenwkahakilitigiyala.kajamalabɛnMatigikama.
18Zakariy'afɔmɛlɛkɛyeko:«Nenaodɔnmunfɛ?»
katugunineyecɛkɔrɔbaye,nemusofanabɛsancamanna.
19Mɛlɛkɛy'ajaabiko:«NeyeGabriɛlye,minjɔlenbɛ
Elohimɲɛkɔrɔ.Necilendonkakumaifɛ,kaokibaru
dumanfɔiye.»
20Afilɛ,inakɛboboye,itɛnasekakumafɔ,foninkow
bɛnakɛdonminna,katuguniimadanekakumawla,
minnubɛnadafauwaatila.
21JamayeZakarimakɔnɔ,ukabakoyarakosɛbɛk'ayeko
atoraAlabatosobakɔnɔ.
22Abɔratumaminna,amasekakumaufɛ,uy'ayekoa
yeyelifɛndɔyeAlabatosobakɔnɔ.
23Akabaaradonwdafaradɔrɔn,ataaraayɛrɛkaso.
24Odonwtɛmɛnenkɔ,amusoElizabɛtikɔnɔta,ay'a
dogokaloduurukɔnɔ.
25Matigiyenefilɛnincogola,ayenefilɛdonminnuna,
walisakanemafiɲɛyabɔmɔgɔwcɛma.
26Kalowɔɔrɔnanna,Elohimy'akamɛlɛkɛGabriɛlcika
taaGaliledugudɔla,otɔgɔyekoNazarɛti.
27Npogotigidɔyefurusirikɛcɛdɔfɛmintɔgɔyeko
Yusufu,Dawudakaso.Npogotiginintɔgɔtunye
Mariyamaye.
28Mɛlɛkɛdonnaafɛk'afɔayeko:«Iyenɛɛmasɔrɔ,
Matigibɛifɛ.
29Ay'ayetumaminna,adusutiɲɛnaakakumafɔlenfɛ,
ahakililaninkakankakɛfolisuguminye.
30Mɛlɛkɛy'afɔayeko:«IkanasiranMariyamaɲɛ,
katuguniiyenɛɛmasɔrɔElohimfɛ.»
31Afilɛ,inakɔnɔtaikɔnɔ,kadenkɛbangekaatɔgɔda
koYesu.
32Anakɛmɔgɔbaye,anaweleKɔrɔtalenbaDenkɛ,
MatigiAlanaafaDawudakamasasigilandiama.
33AnakɛmasakɛyeYakubakasokanfoabada.Aka
masayatɛnaban.»
34Mariyamay'afɔmɛlɛkɛyeko:«Ninnakɛcogodi,k'a
masɔrɔnetɛcɛdɔn?»
35Mɛlɛkɛy'ajaabiko:«NiSenunanaikan,Kɔrɔtalenba
kasebaayanaidatugu.
36IbalimakɛElizabɛtifanakɔnɔmadonakɔrɔyala.
37KatugunifoyitɛsekakɛAlafɛ.
38Mariyamako:«Matigikajɔnmusofilɛ.Akakɛneyeka
kɛɲɛniikakumaye.»Mɛlɛkɛbɔraala.
39Odonwna,Mariyamawulilakataakuluwlaniteliya
ye,Judadugudɔla.
40AdonnaZakarikasokaElizabɛtifo.
41ElisabɛtiyeMariyamakafolimɛntumaminna,deny'i
panakɔnɔbarala.ElisabɛtifalendonNiSenula.
42Akumananikanbayek'afɔko:«Dubabɛilamusow
cɛma,ikɔnɔbaradenyedubadenye.»
43Ninbɛbɔminnanefɛ,walisaneMatigibakananefɛ?
44Afilɛ,ikafolikanmɛnnanetuloladɔrɔn,deny'ipan
nekɔnɔɲagalifɛ.
45Dannabaamindaraala,oyedubadenye,katuguni
Matigiyekominnufɔaye,olunakɛ.
46Mariyamay'afɔko:«NenibɛMatigibonya.
47NeninisɔndiyaraneKisibaaElohimla.
48Katuguniayeakajɔnmusokadɔgɔyajateminɛ,
katugunikabinisisan,bɔnsɔnbɛɛnanewelekodubaden.
49Sebaayabɛɛtigiyekobawkɛneye.Atɔgɔyesenuma
ye.»
50Akamakaribɛaɲɛsiranbaawlakabinimɔgɔwbɔnsɔn
kataabɔnsɔnwna.
51Ayefangajiraabolola.ayekuncɛbawjɛnsɛnu
dusukunwmiirilila.
52Ayefangatigiwbɔusigiyɔrɔwlakaukɔrɔta.
53Ayekɔngɔtɔwfanifɛnɲumanwye.Ayenafolotigiw
bilalankolonye.»
54AyeakajɔnkɛIsraɛlhakilijiginakamakarila.
55Ikoay'afɔanbɛnbawye,Ibrahimaniabɔnsɔnyefo
badaa.
56Mariyamatoraafɛkalosabaɲɔgɔn,kaseginayɛrɛka
so.
57Elisabɛtikabangewaatidafalensera.Ayedenkɛdɔ
bange.
58Asigiɲɔgɔnwniabalimakɛwy'amɛnMatigiye
makaribajiraalacogominna.Uɲagalilaafɛ.
59Atileseegindon,unanadenboloko.Uy'aweleZakari,
afatɔgɔla.
60Abay'ajaabiko:«Atɛten.NkaanawelekoYuhana.»
61Uy'afɔayeko:«Isomɔgɔwsitɛotɔgɔla.»
62Uyetaamashyɛnwkɛafayekoab'afɛakawelecogo
minna.
33

LUKA
63Ayesɛbɛnnitabaliɲini,ay'asɛbɛnko:«Atɔgɔye
Yuhana.»Ubɛɛkabakoyara.
64Adawulilaoyɔrɔninbɛɛ,anɛnkunwulila,akumana
kaElohimtanu.
65Ulaminimɔgɔwbɛɛsiranna.
66Minnuy'ulamɛn,olubɛɛy'udogoudusukunnak'afɔ
ko:«Ninnakɛdensugujumɛnye!»Matigibolotunbɛafɛ.
67AfaZakarifalenNiSenula,ayekirayakɛ.
68MatigiIsraɛlkaAlakatanu.katuguniayeakamɔgɔw
kunmabɔ.
69AyekisilibiɲɛdɔlawulianyeakajɔnkɛDawudakaso
kɔnɔ.
70Ay'afɔakakirasenumawdalacogominnakabini
diɲɛdaminɛ.
71Ankakisianjuguwmaaniankoniyabagawbɛɛbolo.
72Kamakarilayidutaanbɛnbawye,kaanhakilitoaka
layidusenumala.
73AyekaliliminkɛanfaIbrahimaye.
74Atunb'atoankakisianjuguwbolo,ankabaarakɛa
yenisirantɛ.
75Ankaɲɛnamayadonwbɛɛlasenuyanitilennenyalaa
ɲɛkɔrɔ.
76Denmisɛnnin,inawelekoKɔrɔtalenbakakira,
katuguniinataaMatigiɲɛkɔrɔkaakasirawlabɛn.
77Kakisilidɔnniyadiakamɔgɔwmaukajurumuyafa
barikala.
78AnkaElohimkamakaridumanbarikala.Odey'ato
sankololatilebɔnanaanna.
79Kayeelendidibilaanisayadulonnenwma,kaansenw
bilahɛrɛsirala.
80Denmisɛnninbonyalendonkabarikasɔrɔahakilila,a
torakungokolonwkɔnɔfokaseajiralidonnaIsraɛlye.
SABABU2NAN
1Odonwla,SezariƆgɔsisiyecifɔkodiɲɛbɛɛkakanka
sara.
2(OjatekɛrafɔlɔtumaminnaSirenitunyeSirijamana
gɔfɛrɛnɛrɛye).
3Ubɛɛtaaraukadugula.
4YusufufanabɔraGalile,NazarɛtidugulakataaJude
jamanana,kataaDawudakadugula,omintɔgɔyeko
Bɛtilɛhɛm.(k'amasɔrɔatunbɔraDawudakasonia
bɔnsɔnna:)
5AmusofurulenMariyamakajurudonala.
6Utorayentumaminna,musobangelidonwdafara.
7Ay'adenkɛfɔlɔbangek'asirifiniwnak'ada
dumunikɛminɛndɔkɔnɔ.sabuyɔrɔtuntɛuyejatigilakɔnɔ.
8Ojamanakelenna,sagagɛnnawtunsigilenbɛforola,u
tunbɛukasagawkɔlɔsisufɛ.
9Matigikamɛlɛkɛnanaukan,Matiginɔɔrɔy'ulamini.
10Mɛlɛkɛy'afɔuyeko:«Awkanasiran,katuguninebɛ
nisɔndiyabakibarudumanlaseawma,obɛnakɛmɔgɔw
bɛɛye.»
11KisibaawololaawyebiDawudakadugukɔnɔ,oye
KrisitaMatigiye.
12Onakɛtaamasyɛnyeawbolo.Awnadensɔrɔasirilen
bɛfiniwna,adalenbɛbaganmarayɔrɔla.
13Oyɔrɔninbɛɛ,sankololakɛlɛbolojamabananamɛlɛkɛ
fɛkaElohimtanu.
14Elohimkabonyasankololayɔrɔla,hɛrɛkakɛdugukolo
kan,ŋaniyaɲumankakɛmɔgɔwye.
15Mɛlɛkɛwbɔraulakataasankololatumaminna,
sagagɛnnawy'afɔɲɔgɔnyeko:«AnkataahaliBɛtilɛhɛm
kaninkokɛlenwlajɛ,Matigiyeminladɔnniya.»an.
16Utaarateliyala,kaMariyamaniYusufunidendalen
sɔrɔbaganmarayɔrɔla.
17Uy'oyetumaminna,uyekumaminfɔuyedeninko
la,uy'oladɔnniya.
18Okumamɛnbagawbɛɛkabakoyaraokowla
sagagɛnnawyeminnufɔuye.
19NkaMariyamayeokowbɛɛmarakamiiriudusukun
na.
20SagagɛnnawseginnakaElohimtanuanikaAlatanuu
kakomɛntawbɛɛkosɔn,ikoafɔrauyecogominna.
21Denbolokoliyetileseeginkɛtumaminna,atɔgɔdara
Yesu,mɛlɛkɛtɔgɔdaraocogolasaniakakɔnɔta.
22AsaniyadonwdafarakakɛɲɛniMusakasariyaye,u
taaraniayeJerusalɛm,walisak'alaseMatigima.
23(IkoasɛbɛnnenbɛMatigikasariyalacogominnako:
«Cɛocɛbɛdendawuli,onawelesenumamaMatigifɛ.»
24UkasarakabɔkakɛɲɛniMatigikasariyafɔlenyeko:
Tuganinfilawalimatuganinfila.
25CɛdɔtunbɛJerusalɛm,otɔgɔkoSimeɔn.Ocɛtun
tilennendon,atunbɛAlabatolimakɔnɔ,atunbɛIsraɛl
dususaalomakɔnɔ.
26NiSenuy'ajiraalakoakanasayaye,saniakaMatigi
kaKrisitaye.
27AdonnaAlabatosobakɔnɔNiSenubarikala.
28Okɔ,ay'aminɛabololakaElohimtanuk'afɔ.
29Matigi,ikaikajɔnkɛbilakataahɛrɛlakakɛɲɛniika
kumaye.
30Neɲɛwyeikakisiliye.
31Iyeolabɛnmɔgɔwbɛɛɲɛkɔrɔ.
32YeelendonkasiyawɛrɛwyeelenaniikajamanaIsraɛl
nɔɔrɔ.
33Yusufuniabakabakoyarakominnufɔraakola.
34Simeɔnyedubauyek'afɔabaMariyamayeko:«A
filɛ,deninbilalenbɛIsraɛljamanacamanbinniniu
kununnikama.Okɛrataamasyɛnyeminbɛnafɔ.
35(Ɔwɔ,npannaiyɛrɛnifanasɔgɔ,)walisamɔgɔcaman
kamiiriliwkabɔkɛnɛkan.
36Kiramusodɔtunbɛyen,AnatunyeFanuɛldenmuso
ye,Aserkabilala.
37Atunyemusocɛsalenye,asitunbɛsanbiwɔɔrɔni
naaniɲɔgɔnbɔ,amabɔAlabatosobakɔnɔ,nkaatunbɛ
baarakɛElohimyenisunɔgɔnideliliyesunitile.
38Ananaoyɔrɔninbɛɛla,ayebarikadaMatigiyeocogo
kelenna,kakumaakolamɔgɔwbɛɛyeminnutunbɛ
kunmabɔlimakɔnɔJerusalɛm.
39UyefɛnbɛɛkɛkakɛɲɛniMatigikasariyaye,u
seginnaGalile,ukaduguNazarɛti.
40Denbonyalendonkabarikasɔrɔhakilila,afalenbɛ
hakilitigiyala.
41AbangebagawtunbɛtaaJerusalɛmsanosanTɛmɛnkan
selila.
42Yesusitunbɛsantannifilalatumaminna,utaara
Jerusalɛmkakɛɲɛniselilaadaye.
43Ukɔsegintɔkadonwdafatumaminna,denYesutora
Jerusalɛm.Yusufuniabatunt'odɔn.
44Utunb'amiirikoatunbɛjɛkulukɔnɔ,utaaratilekelen
taama.Uy'aɲiniusomɔgɔwniudɔnbagawcɛma.
45Um'asɔrɔtumaminna,ukɔseginnaJerusalɛmk'aɲini.
34

LUKA
46Tilesabatɛmɛnenkɔ,uy'asɔrɔAlabatosobakɔnɔ,a
sigilenbɛdɔgɔtɔrɔwcɛma,ubɛulamɛnkauɲininka.
47Minnuy'alamɛn,olubɛɛkabakoyaraakafaamuyalini
akajaabiwla.
48Uy'ayetumaminna,ukabakoyara.Afilɛ,neniifaye
iɲininidusukasiye.»
49Ay'afɔuyeko:«Awyeneɲinicogodi?»awt'afɛne
kakɛneFakakowlawa?
50Ayekumaminfɔuye,umaofaamu.
51Ajiginnan'uye,kanaNazarɛti,kakoloukɔrɔ.
52Yesuyedɔfaraakahakilitigiyaniabonyakan,a
diyaraAlanihadamadenwkadiyanyeye.
SABABU3NAN
1TibɛriSezarikamasayasantanniduurunanna,Ponsi
PilatetunyeJudemarakuntigiye,HɛrɔdetunyeGalile
jamanakuntigiye,abalimakɛFilipetunyeIturaejamana
kuntigiyeaniTrakonitimarala,aniLisaniyasitunye
Abilenemarakuntigiye.
2AnɛniKayafatunyesarakalasebaawkuntigiwye,
ElohimkakumaseraZakaridenkɛYuhanamakungokolon
kɔnɔ.
3AseraJurdɛndalajamanabɛɛlakanimisabatɛmu
waajulikɛjurumuwyafalikama.
4IkoasɛbɛnnenbɛkiraEsayikakumawkitabukɔnɔko:
«Mɔgɔdɔpɛrɛnnakungokolonkɔnɔko:«AwkaMatigika
siralabɛn,kaasirawlatilen.»
5Kɔwbɛɛnafa,kuluwnikuluwbɛɛnajigin.Sira
kɔrɔlenwnatilennento,siragɛlɛnwnanɔgɔya.
6HadamadenwbɛɛnaElohimkakisiliye.
7Ay'afɔjamabayeminbɔrakabatiseYesufɛko:«Saba
bɔnsɔn,jɔnyeawlasɔmikoawkabolidiminyanataɲɛ?»
8A'yedenwbangeminnukakanninimisa,awkanaa
daminɛk'afɔawyɛrɛkɔnɔko:«Iburahimabɛanfafɛ.»
9Sisanfana,bɔgɔdagabilalenbɛjiriwjula.
10Jamay'aɲininkako:«Annamunkɛ?»
11Ay'ujaabik'afɔuyeko:«Mɔgɔminbɛnifinifilaye,
okaodiama.Dumunibɛmɔgɔminbolo,okaoɲɔgɔn
kɛ.»
12Jagokɛlawfanananabatise,uy'afɔayeko:«Karamɔgɔ,
ankamunkɛ?»
13Ay'afɔuyeko:«Awkanawaribilakatɛmɛokan.»
14Sɔrɔdasiwfanay'aɲininkako:«Annamunkɛ?»Ay'a
fɔuyeko:«Awkanafariyamɔgɔsila,awkanankalon
tigɛ.Awkawasasɔrɔawkasarala.
15Mɔgɔwtunbɛmiirililatumaminna,mɔgɔwbɛɛtunbɛ
miiriYuhanakola,niKrisitadonwalaatɛ.
16Yuhanay'afɔubɛɛyeko:«Tiɲɛnanebɛawbatiseniji
ye.Nkamɔgɔminfangakabonnineye,obɛna,neman
kankaakasanbaradawolobɔ,anaawbatiseniNiSenuni
tasumaye.
17Akabɔgɔdagabɛabolo,anaakadugukolosaniya
kosɛbɛ,kamalolajɛakabɔgɔdagakɔnɔ.Nkaanabɔgɔ
jeninitasumayemintɛsekafaga.
18Ayefɛncamanwɛrɛwfɔjamaye.
19NkaHɛrɔdemintunyefaamaye,okɔrɔfɔraabalimakɛ
FilipemusoHɛrɔdiyakosɔn,aniHɛrɔdeyekojuguminnu
kɛ.
20AyeYuhanadatugukasola.
21Mɔgɔwbɛɛbatiseratumaminna,Yesufanabatiseraka
delilikɛ,sankolodayera.
22NiSenujigiraakanfarikolocogolaikotuganin,
kumakandɔbɔrasankololak'afɔko:«EyeneDenkɛ
kanulenye.Ekodiyaraneyekosɛbɛ.»
23Yesuyɛrɛsitunbɛsanbisabaɲɔgɔnbɔ,atunye
Yusufudenkɛye.
24MatadenkɛtunyeLevidenkɛye,Mɛlkidenkɛ,Yana
denkɛ,Yusufudenkɛ.
25MatiyasidenkɛtunyeAmosdenkɛye,Naumdenkɛ,
Eslidenkɛ,Nagedenkɛ.
26MaatidenkɛtunyeMatiyasidenkɛye.
27OtunyeYuhanadenkɛye,Resadenkɛ,Zorobabɛl
denkɛ,Salatiɛldenkɛ,Neridenkɛ.
28Mɛlkidenkɛ,Adidenkɛ,Kosamdenkɛ,Elmodamdenkɛ,
Erdenkɛ.
29YosedenkɛtunyeEliezerdenkɛye,Jorimdenkɛ,Mati
denkɛ,Levidenkɛ.
30SimeɔndenkɛtunyeJudadenkɛye,Yusufudenkɛ.
31MeleadenkɛtunyeMenandenkɛye,Matatadenkɛ,
Natandenkɛ,Dawudadenkɛ.
32JesedenkɛtunyeObɛddenkɛye,otunyeBoozdenkɛ
ye,SalmɔndenkɛtunyeNaasondenkɛye.
33AminadabdenkɛtunyeAramdenkɛye,Esromdenkɛ,
Faresdenkɛ,Judadenkɛ.
34Yakubadenkɛ,Isakadenkɛ,Ibrahimadenkɛ,Taradenkɛ,
Nakɔridenkɛ.
35SarukdenkɛtunyeRagaudenkɛye,Falekdenkɛtunye
Heberdenkɛye,Saladenkɛ.
36OtunyeKayɛndenkɛye,otunyeArfaxaddenkɛye,o
tunyeSemdenkɛye,otunyeNuhudenkɛye,otunye
Lamekdenkɛye.
37OtunyeMatusaladenkɛye,Henɔkidenkɛ,Yared
denkɛ,Maleleɛldenkɛ,Kayɛndenkɛ.
38EnɔsidenkɛtunyeSɛtidenkɛye,otunyeHadama
denkɛye.
SABABU4nan
1YesufalenNiSenula,aseginnakabɔJurdɛnkaNiSenu
bilakataakungokolonkɔnɔ.
2Sitanɛkɔrɔbɔraalatilebinaanikɔnɔ.Odonwla,ama
foyidun,ubannenkɔ,kɔngɔdonnaala.
3Sitanɛy'afɔayeko:«NiiyeAlaDenkɛye,ikaafɔ
kabakuruninkakɛnbuuruye.»
4Yesuy'ajaabiko:«Asɛbɛnnenbɛko:«Mɔgɔtɛnabalo
dumunidɔrɔndela,fɔAlakakumabɛɛdela.»
5Sitanɛtaaran'ayekulujandɔkan,kadiɲɛmasayabɛɛ
jiraalawaatidɔɔninkɔnɔ.
6Sitanɛy'afɔayeko:«Nenaninsebaayabɛɛdiimaani
unɔɔrɔ.Neb'afɛkaodimɔgɔomɔgɔma.»
7Niib'afɛkanebato,fɛnbɛɛnakɛitaye.»
8Yesuy'ajaabiko:«Ikabɔnekɔ,Sitanɛ,katugunia
sɛbɛnnenbɛko:«IkaiMatigiAlabato,inabaarakɛale
kelenpedeye.»
9Ataaran'ayeJerusalɛm,k'asigiAlabatosobakuncɛyɔrɔ
dɔkank'afɔayeko:«NiiyeAlaDenkɛye,ikaiyɛrɛfili
yan.
10Asɛbɛnnenbɛko:«Anaakamɛlɛkɛwbilakaikɔlɔsi.
11Unaimuɲuubolo,walisaikanaisengosikabakurun
dɔla.
12Yesuy'ajaabiko:«AfɔrakoikanaiMatigiikaAla
kɔrɔbɔ.»
35

LUKA
13Sitanɛyekɔrɔbɔlibɛɛbantumaminna,ay'ibilakataa
waatidɔkɔnɔ.
14YesuseginnaGalileNiSenubarikala.
15AtunbɛmɔgɔwkalanukaAlabatosowkɔnɔ.
16Alamɔnayɔrɔminna,aseraNazarɛti,adonna
Elohimbatosokɔnɔlafiɲɛdonna,kawulikakalankɛ.
17KiraEsayikakitabudiraama.Ayekitabudawuli
tumaminna,ay'asɔrɔasɛbɛnnenbɛyɔrɔminna.
18MatigiNibɛnekan,katuguniayenemunkaKibaru
Dumanfɔfaantanwye.ayenecikataamɔgɔdusu
tiɲɛnenwkɛnɛya,kakisiliwaajulikɛmɔgɔminɛlenwye,
kaɲɛnayelikokurawaajufiyentɔwye,kamɔgɔgoginlenw
hɔrɔnya.
19KaMatigikadiyasanwaajulikɛ.
20Ayekitabudatugu,kaodicidenyabaarakɛlamakokura.
AlabatosokɔnɔmɔgɔwbɛɛɲɛjɔlentoraYesula.
21Ay'adaminɛk'afɔuyeko:«NinKitabubɛdafaaw
tulolabi.»
22Ubɛɛy'aseereya,ukabakoyarakumadumanminnu
bɔraadala.Uy'aɲininkako:«NintɛYusufudenkɛye
wa?»
23Ay'afɔuyeko:«Awnaninntalenfɔneyeko:
«Dɔgɔtɔrɔ,iyɛrɛkɛnɛya.»
24Ako:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekokirasitɛsɔnaka
jamanakɔnɔ.»
25Neb'afɔawyetiɲɛna,Eliyakawaatila,musocɛsalen
camantunbɛIsraɛljamanana,sankolodatugulensansaba
nikalowɔɔrɔtumaminna,kɔngɔbadonnajamanafanbɛɛ
la.
26NkaElimaciusima,foSidɔndugudɔla,Sarɛti,muso
cɛsalendɔfɛ.
27KunnabanabagatɔcamantunbɛIsraɛlkiraEliseka
waatila.Usimasaniya,foSirikaNaaman.
28Elohimbatosokɔnɔmɔgɔwbɛɛkaokomɛntumamin
na,udiminnendon.
29Uwulilak'agɛnkabɔdugukɔnɔkataan'ayekuluda
la,ukadugujɔlenbɛkuluminkan,walisauk'afilia
kunkolola.
30NkaYesutɛmɛnaucɛmakataa.
31UjigiraGaliledugudɔlaKapɛrnaum,kaukalanlafiɲɛ
donwna.
32Ukabakoyaraakakalanna,katuguniakakumatunbɛ
nisebaayaye.
33Alabatosokɔnɔ,cɛdɔtunbɛyen,jinɛnɔgɔlenhakilitun
b'ala,atunbɛpɛrɛnnikanbaye.
34Uy'afɔko:«Ankaanto.Munbɛanniicɛ,eYesu
Nazarɛti?inanaanhalakiwa?Iyemɔgɔminye,neb'idɔn.
AlakaSenumanye.
35Yesuy'akɔrɔfɔko:«Imakunkabɔala.»Sitanɛy'afili
acɛmatumaminna,abɔraala,amafoyikɛala.
36Ubɛɛkabakoyarak'afɔuyeko:«Ninyekumayedɛ!»
Abɛjinɛwcinifanganisebaayaye,ubɛbɔyen.
37Atɔgɔbɔrajamanafanbɛɛla.
38AwulilakabɔAlabatosokɔnɔkadonSimɔnkaso.
Simɔnmusobaminɛnifariganbaye.Uy'adeliakola.
39Ay'ijɔakunnakasumayakɔrɔfɔ.Oy'atoyen.
40Tilebintɔtumaminna,banasuguyacamanbɛ
banabagatɔminnuna,olubɛɛnanan'uyeYesufɛ.Ay'a
bolowdaukelen-kelenbɛɛkank'ukɛnɛya.
41Jinɛwfanabɔramɔgɔcamancɛmakapɛrɛnk'afɔko:
«EyeKrisitaAlaDenkɛye.»Ay'ukɔrɔfɔ,amasɔnka
kuma,katuguniuy'adɔnkoaledeyeKrisitaye.
42Tiledonnatumaminna,ataarakungokolonyɔrɔdɔla,
jamay'aɲinikanaafɛk'abali,walisaakanabɔula.
43Ay'afɔuyeko:«NekakankaElohimkamasaya
waajulikɛduguwɛrɛwfanana.
44AtunbɛwaajulikɛGalileAlabatosowkɔnɔ.
SABABU5NAN
1JamatunbɛkaElohimkakumalamɛntumaminna,a
jɔlentoraJenɛzarɛtibajidala.
2Ayekurunfilayeminnujɔlenbɛbajidala,nka
mɔnikɛlawbɔraukɔnɔkaukajɔwko.
3Adonnakurundɔkɔnɔ,omintunyeSimɔntaye,k'a
delikoakaagɛndɔɔninkabɔdugukolokan.Ay'isigika
mɔgɔwkalankabɔkurunkɔnɔ.
4Akakumadabilatumaminna,ay'afɔSimɔnyeko:«A'
yebɔgɔdagabilakataajidunbalakaawkajɔwjiginkakɛ
jiye.»
5Simɔny'ajaabiko:«Karamɔgɔ,anyebaarakɛsubɛɛla,
anmafoyiminɛ.
6Uy'okɛtumaminna,uyejɛgɛcamanbadatugu.
7Uyetaamasiyɛnkɛujɛɲɔgɔnwyekurunwɛrɛkɔnɔkou
kanaudɛmɛ.Userakakurunfilabɛɛfa,fouy'adaminɛ
kajigin.
8SimɔnPiɛrɛy'oyetumaminna,ay'ibiriYesugɛnɛgɛnɛ
kɔrɔk'afɔko:«Ikabɔnela.katugunineyejurumukɛlaye,
Matigi.
9Jɛgɛminnuminɛna,oluyeYesuniataamaɲɔgɔnwbɛɛ
kabakoya.
10ZabɛdedenkɛwYakubaniYuhana,olufanatunye
Simɔnjɛɲɔgɔnwye.Yesuy'afɔSimɔnyeko:«Ikana
siran.kabinisisan,inamɔgɔwminɛ.»
11Unananiukakurunwyeduguma,uyeubɛɛbilaka
tuguanɔfɛ.
12Atoradugudɔlatumaminna,kunatɔdɔfalenbɛcɛdɔ
la,ay'ibiriaɲɛdalak'adeliko:«Matigi,n'ib'afɛ,ibɛse
kanesaniya.»
13Ay'abolokɔrɔtakamagaalak'afɔko:«Neb'afɛ.O
yɔrɔninbɛɛ,kunabɔraala.
14Ay'afɔayekoakanaofɔmɔgɔsiye,nkataaiyɛrɛ
jirasarakalasebaalakaisaniyalisarakabɔikoMusay'afɔ
cogominna,okakɛseereyayeuye.
15Atɔgɔbɔrakataaafɛ,jamabay'alajɛkaalamɛn,ka
kɛnɛyaukabanawla.
16Ay'ikɔdonkungokolonkɔnɔkaAladeli.
17Dondɔla,Yesutunbɛkamɔgɔwkalantumaminna,
Farisiɛnwnisariyakaramɔgɔwtunsigilenbɛyen,olu
minnubɔraGalileduguwbɛɛla,aniJudeaniJerusalɛm
duguwbɛɛlatunbɛyenwalasak'ukɛnɛya.
18Cɛdɔwnananicɛdɔyedilandɔla,minminɛnani
fariganye.
19Umasek'adonsiraminfɛjamakosɔn,utaarasosanfɛ
kaajiginniakadilanyeYesuɲɛkɔrɔ.
20Ayeukadannayayeminkɛ,ay'afɔayeko:«Cɛ,ika
jurumuwyafaraima.»
21SariyakaramɔgɔwniFarisiɛnwy'adaminɛk'afɔko:
«NinminbɛAlatɔgɔtiɲɛ,oyejɔnye?»Jɔnibɛseka
jurumuwyafa,niAlakelentɛ?
22Yesuyeukamiiriliwdɔntumaminna,ay'ujaabiko:«
Awbɛmunmiiriawdusukunwna?
23Niokanɔgɔn,k'afɔko:«Ikajurumuwyafaraima.»
walimak'afɔko:«Wulikataama?»
36

LUKA
24Nkawalisaawk'adɔnkosebɛMɔgɔDenkɛfɛka
jurumuwyafadugukolokan,(ay'afɔfarigantɔyeko:«Ne
b'afɔiyeko:Wulikaikadilantakataaikasokɔnɔ.»
25Oyɔrɔninbɛɛla,awulilauɲɛkɔrɔkaadaminkan,o
takataaayɛrɛkaso,kaElohimtanu.
26Ubɛɛkabakoyara,uyeElohimtanu,siranfanay'ufa,
k'afɔko:«Anyekabakokowyebi.»
yekoLevi,asigilenbɛjurudonyɔrɔla.
28Ayefɛnbɛɛtoyen,awulilakatuguanɔfɛ.
29Leviyeselibakɛayɛrɛkasokɔnɔ.
30NkaukasariyakaramɔgɔwniFarisiɛnwyeŋunuŋunua
kakalandenwkɔrɔk'afɔko:«Munnaawbɛdumunikɛka
minnikɛniwaribɔlawnijurumukɛlawye?»
31Yesuy'ujaabiko:«Mɔgɔkɛnɛmanwmagotɛdɔgɔtɔrɔ
la.Banabagatɔwkɔ.
32Nemanamɔgɔtilennenwwele,nkanenana
jurumukɛlawweleukanimisa.
33Uy'afɔayeko:«Muny'atoYuhanakakalandenwbɛ
sunɔgɔtumacamannakadelilikɛ.Nkaetabɛdumunikɛ
kamin?
34Ay'afɔuyeko:«Awbɛsekakɔɲɔcɛdenwbilaka
sunɔgɔkasɔrɔkɔɲɔcɛbɛufɛwa?
35Nkadondɔwbɛna,kɔɲɔcɛbɛnabɔula,odonwna,u
bɛnasunɔgɔodonwna.
36Ayentalendɔfanafɔuye.Mɔgɔsitɛfinikuradɔdon
finikɔrɔla.niotɛ,otumana,kurafilabɛɛbɛjatekɛ,ani
yɔrɔminbɔrakurala,onikɔrɔlentɛbɛn.
37Mɔgɔsitɛdiwɛnkuradondagakɔrɔwkɔnɔ.N'otɛ,
diwɛnkuranabuteliwpɛrɛn,kabɔn,buteliwnahalaki.
38Nkadiwɛnkurakakankadondagakurakɔnɔ.aniufila
bɛɛbɛmara.
39Mɔgɔsiyediwɛnkɔrɔminoyɔrɔninbɛɛ,kuranegedon
ala,katuguniako:«Kɔrɔlenkafisa.»
SABABU6NAN
1Lafiɲɛdonfɔlɔkɔfɛ,ataaraɲɔforowcɛma.Aka
kalandenwyeɲɔkisɛwtigɛkaudun,k'umagayaubolow
la.
2Farisiɛndɔwy'afɔuyeko:«Muny'atoawbɛminkɛ
lafiɲɛdonwna?»
3Yesuy'ujaabiko:«Dawudayeminkɛ,kɔngɔtunbɛ
Dawudaniafɛ,awmaokalanfɔlɔwa?
4AdonnaElohimkasokɔnɔ,kanbuurutak'adun,kadia
fɛmɔgɔwfanama.Adagalentɛkaodunni
sarakalasebaawdɔrɔntatɛ?»
5Ay'afɔuyeko:«MɔgɔDenkɛyelafiɲɛdonfanaMatigi
ye.»
6Lafiɲɛdonwɛrɛfanana,adonnaElohimbatosokɔnɔka
mɔgɔwkalan.
7SariyakaramɔgɔwniFarisiɛnwtunbɛakɔlɔsiniabɛna
kɛnɛyalafiɲɛdonna.walisaukajalakisɔrɔakan.»
8NkaYesuy'ukamiiriliwdɔn,ay'afɔcɛyeminbolo
jalendon,ko:«Wulikajɔucɛma.»Awulilakajɔ.
9Yesuy'afɔuyeko:«Nenafɛnkelendeɲiniawfɛ.Yala
adagalendonkakoɲumankɛlafiɲɛdonwnawa,walaka
kojugukɛwa?kaɲɛnamayakisi,walimakaahalakiwa?
10Ay'ubɛɛfilɛk'afɔcɛyeko:«Ibolokɔrɔta.»Ay'okɛ,
abolokɛnɛyaraikotɔkelen.
11Ufadibila.UbɛsekaminkɛYesula,utunbɛkuma
ɲɔgɔnfɛ.
12Odonwna,ataarakuludɔkankaAladeli.
13Tiledontumaminna,ay'akakalandenwweleYesuma,
ayemɔgɔtannifilasugandiucɛma.
14Simɔn(ay'atɔgɔdakoPiɛrɛfana),aniabalimakɛ
Andre,YakubaniYuhana,FilipeniBartolome.
15MatiyuniToma,AlfedenkɛYakubaaniSimɔnmin
tɔgɔyekoZelote.
16YakubabalimakɛJudaniJudaIskariyɔtifanatunye
janfacikɛlaye.
17Ajiginnaniuyekajɔkɛnɛbakan,akakalandenwni
jamabanijamabaminnubɔraJudejamanabɛɛlaani
JerusalɛmaniTiriniSidɔnbajidala,olunanaalamɛn.ani
kakɛnɛyakabɔukabanawla;
18Jinɛnɔgɔlenwtunbɛminnutɔɔrɔ,olukɛnɛyara.
19Jamabɛɛy'aɲinikamagaYesula,katugunijogo
ɲumanbɔraalakaubɛɛkɛnɛya.
20Ay'aɲɛkɔrɔtaakakalandenwkank'afɔko:«Awka
dubadenwkakɛfaantanwye,katuguniElohimkamasaya
yeawtaye.»
21Kɔngɔbɛawminnunasisan,oluyedubadenwye,
katuguniawnafa.Awminnubɛkasisisan,oluye
dubadenwye,katuguniawnaŋɛɲɛ.
22Nimɔgɔwnaawkoniya,niuyeawfarankabɔuka
jɛkulula,kaawmafiɲɛya,kaawtɔgɔgɛnkakɛmɔgɔjugu
ye,MɔgɔDenkɛkosɔn,awyedubadenwye.
23Awkaɲagaliodonna,kapanɲagalila,katuguniawka
sarakabonsankolola.
24Nkabɔnɛbɛawnafolotigiwye!Katuguniawyeaw
dususaalosɔrɔ.»
25Bɔnɛbɛawyeminnufalendon!Kɔngɔbɛnakɛawla.»
Bɔnɛbɛawyeminnubɛŋɛɲɛkɛsisan!Awnakasika
kasi.»
26Bɔnɛbɛawye,nimɔgɔwbɛɛnakumaɲumanfɔawko
la!Katuguniubɛnbawfanayekirankalontigɛlawfanakɛ
ten.»
27Nkaneb'afɔawyeminnubɛmɛnnikɛ,ko:Awkaaw
juguwkanu,awkakoɲumankɛawkɔniyabagawye.
28Minnubɛawdanga,awkadubaoluye,kadelilikɛaw
ye.
29Minb'igosiiɲɛdakelenna,ikatɔkelenfanasara.Min
bɛikafinita,ikanaibalikaikafinifanata.»
30Mɔgɔomɔgɔb'aɲiniifɛ,ikaodi.Minbɛibolofɛnw
ta,ikanaudelitugun.»
31Awb'afɛmɔgɔwkaokɛawlacogominna,awfanaka
oɲɔgɔnkɛula.
32Niawbɛawkanubagawkanu,barikajumɛnbɛawla?
Katugunijurumutɔwfanabɛukanubagawkanu.
33Niawbɛkoɲumankɛawye,awbɛbarikajumɛnye?
sabujurumukɛlawfanabɛoɲɔgɔnkɛ.
34Niawjigib'akankajurudonmɔgɔminnuna,niawbɛ
barikadauye?sabujurumutwfanabjurumujurumutw
jurudon,walisaukaohakɛsɔrɔkokura.
35Awk'awjuguwkanu,kakoɲumankɛ,kajurudon,aw
kanaawjigidafoyikantugun.Awkasaranakɛcamanye,
awnakɛKɔrɔtalenbadenwye,katuguniabɛɲumanyakɛ
waleɲumandɔnbaliwnimɔgɔjuguwye.
36AwkamakarikɛikoawFafanayemakarikɛcogomin
na.
37Awkanakiritigɛ,awtɛnakiritigɛ,awkanajalaki,aw
tɛnajalaki.
38Awkanilikɛ,onadiawma.sumanikɛlanɲuman,min
digilendon,kayɛrɛyɛrɛɲɔgɔnna,kaboli,mɔgɔwnaodi
37

LUKA
awdisila.Katuguniawbɛsumanikɛlanminsuman,ona
sumanawyekokura.
39Ayentalendɔfɔuyeko:«Fiyentɔbɛsekafiyentɔ
ɲɛminɛwa?ufilabɛɛtɛnabindingɛkɔnɔwa?
40Kalandentɛtɛmɛakaramɔgɔkan,nkamɔgɔdafalenbɛɛ
nakɛikoakaramɔgɔ.
41Munnaibɛibalimakɛɲɛkisɛfilɛ,k'asɔrɔitɛiyɛrɛɲɛ
najiribolodɔn?
42Ibɛsek'afɔibalimayecogodiko:«Balimakɛ,atone
kaiɲɛkisɛlabɔ,k'asɔrɔiyɛrɛmajiriboloyeiyɛrɛɲɛna?»
Ifilankafo,ikajirisunbabɔiyɛrɛɲɛnafɔlɔ,okɔ,inayeli
kɛkajɛyawalasakajirisunbaminbɛibalimaɲɛna,ikao
samakabɔ.
43Jiriɲumantɛdentiɲɛnenwdela.Jiritolilentɛden
ɲumanbɔfana.
44Jiribɛɛbɛdɔnayɛrɛdendefɛ.Mɔgɔwtɛtorosunwlajɛ
ŋaniwla,utɛrɛzɛnlajɛŋɛɲɛna.
45Mɔgɔɲumanbɛkoɲumanbɔadusukunnafoloɲuman
na.Mɔgɔjugubɛkojugubɔadusukunnafolojugula,
katuguniadabɛkumadusukuncayadekan.
46MunnaawbɛnewelekoMatigi,Matigi,k'asɔrɔawtɛ
nekakumafɔlenwkɛ?
47Mɔgɔomɔgɔbɛnanefɛkanekakumawlamɛnkaukɛ,
nenaabɔɲɔgɔnkojiraawla.
48Abɛikocɛminyesojɔ,kadugukolosɔgɔkadun,kaa
jusigilandafarakurunkan,sanjibawulilatumaminna,baji
yeosogosikosɛbɛ,nkaamasek'ayɛrɛyɛrɛ,katugunia
jɔlentunbɛfarakurunkan.
49Nkaminbɛmɛnnikɛ,k'asɔrɔamaokɛ,obɛikomɔgɔ
minyesojɔdugukolokan,jusigilantɛminna.bajiyemin
gosikosɛbɛ,abinnaoyɔrɔninbɛɛ;Osotiɲɛnentunkabon
kosɛbɛ.
SABABU7nan
1Yesuyeakakumawbɛɛbanjamaɲɛkɔrɔ,adonna
Kapɛrnaum.
2Kɛlɛcɛkuntigidɔkajɔnkɛmintunkadiayekosɛbɛ,o
banana,atunlabɛnnendonkasa.
3AyeYesukomɛntumaminna,ayeYahutuw
cɛkɔrɔbawciamak'adelikoakanaakajɔnkɛkɛnɛya.
4UseraYesumatumaminna,uy'adelioyɔrɔninbɛɛla,
k'afɔko:«Akakankaninkɛmɔgɔminkosɔn.
5Abɛankasiyakanu,ayeAlabatosojɔanye.
6Okɔ,Yesutaaran'uye.Anisocɛtunmanjantumamin
na,sɔrɔdasiɲɛmɔgɔyeateriwciamak'afɔayeko:
«Matigi,ikanaiyɛrɛtɔɔrɔ,katuguninemankankadonne
kasokɔrɔ.
7Odey'atonetunt'amiirikonekakankanaifɛ.
8K'amasɔrɔnefanayemɔgɔyeminbilalenbɛkuntigiya
kɔrɔ,sɔrɔdasiwbɛnekɔrɔ,neb'afɔmɔgɔkelenyeko:
Taga,abɛtaa.kadɔwɛrɛfɔayeko:«Na,abɛna.»Neka
jɔnkɛfanako:«Ikaninkɛ,abɛokɛ.»
9Yesuy'okumawmɛntumaminna,akabakoyaraala,a
y'ayɛlɛmak'afɔanɔfɛmɔgɔwyeko:«Neb'afɔawyeko
nemadannayabasɔrɔnincogola,Israɛlsitɛ.»
10Mɔgɔminnucilentundon,useginnasokɔnɔ,uy'asɔrɔ
obaaradenkɛnɛyara.
11Odugujɛ,ataaradugudɔlamintɔgɔyekoNain.Aka
kalandencamantaaran'aye.
12Agɛrɛladugudalatumaminna,cɛsalendɔtaarania
ye,abadenkɛkelenpe,musocɛsalentundon.
13Matigiy'ayetumaminna,ahinɛdonnaalak'afɔaye
ko:«Ikanakasi.»
14Aserakamagasugola.Ako:«Kamalennin,neb'afɔi
yeko:Wuli.»
15Mɔgɔsaleny'isigikakumadaminɛ.Ay'alaseabama.
16Sirandonnamɔgɔwbɛɛla,uyeAlatanuk'afɔko:
«Kirabadɔwulilaancɛma.aniko:«Alataarabɔaka
mɔgɔwla.»
17OkumafɔraakolaJudejamanabɛɛlaanialaminibɛɛ
la.
18Yuhanakakalandenwyeokowbɛɛjiraala.
19Yuhanay'akakalandenfilaweleYesumak'aɲininka
ko:«Mɔgɔminbɛnana,ededonwa?»walimaanbɛdɔ
wɛrɛɲiniwa?
20CɛwseraYesumatumaminna,uy'afɔayeko:
«YuhanaBatiselikɛlayeanciimak'afɔayeko:«Mɔgɔ
minkakankana,ededonwa?»walimaanbɛdɔwɛrɛɲini
wa?
21Owaatikelenna,ayeukabanawniukatɔɔrɔwnijinɛ
juguwcamankɛnɛya.Ayefiyentɔcamanye.
22Yesuy'ujaabiko:«Awkataakaawyekominnumɛn,
awkaofɔYuhanaye.cogominnafiyentɔwbɛyelikɛ,
senkelenwbɛtaama,kunatɔwbɛsaniya,tulogwerenwbɛ
mɛnnikɛ,suwkununna,kibarudumanbɛfɔfaantanwye.
23Mɔgɔomɔgɔtɛnajurumukɛnela,oyedubadenye.
24Yuhanakacidenwtaaratumaminna,ay'adaminɛka
kumamɔgɔwfɛYuhanakolako:«Awbɔrakungokolon
kɔnɔkataamunfilɛ?»Bɔgɔminbɛyɛrɛyɛrɛfiɲɛfɛwa?
25Nkaawtaaramunfilɛ?Cɛminbɛfininɔgɔlendonwa?
Afilɛ,minnufinidonnakaɲɛ,kaɲɛnamayakɛcogo
ɲumanna,olubɛmasakɛwkasokɔnɔ.
26Nkaawtaaramunfilɛ?Kiradɔdonwa?Ɔwɔ,neb'afɔ
awye,katɛmɛnkirakankosɛbɛ.
27Asɛbɛnnenbɛalekolako:«Afilɛ,nebɛnekacidenci
iɲɛkɔrɔ,onaikasiralabɛniɲɛkɔrɔ.»
28Neb'afɔawyekomusominnubangera,kirasitɛyen
minkabonniYuhanaBatiselikɛlaye.
29Jamaminnuy'alamɛn,anifajibɔlaw,olubɛɛyeElohim
jodiuma,ubatiseraniYuhanakabatiseliye.
30FarisiɛnwnisariyakaramɔgɔwbannaElohimka
laadilikannauyɛrɛwkama,k'amasɔrɔumabatiseElohim
fɛ.
31Matigiy'afɔko:«Otumanafɛ,nebɛsekaninbɔnsɔn
mɔgɔwsumanimunye?»aniubɛcogodi?
32Ubɛikodenmisɛnwsigilenbɛsugulakaɲɔgɔnwele
k'afɔko:«Anyefɔlikanfɔawye,awmadɔnkɛ.Anye
dusukasikɛawye,awmakasi.»
33KatuguniYuhanaBatiselikɛlanana,amanbuurudun,a
madiwɛnmin.Awb'afɔko:Jinɛb'ala.'
34MɔgɔDenkɛnanadumunikɛkaminnikɛ.Awb'afɔko:
«Afilɛ,neyedumunikɛbaaye,anidɔlɔminna,fajibɔlawni
jurumutɔwteri!»
35Hakilitigiyabɛjosɔrɔadenwbɛɛfɛ.
36Farisiɛndɔy'adelikoakadumunikɛafɛ.Adonna
Farisiɛnkasokɔnɔ,ay'isigikadumunikɛ.
37Dugukɔnɔmusodɔyejurumukɛladɔyetumaminna,a
y'adɔnkoYesusigilenbɛdumuninaFarisiɛnkaso,anana
nitulusumalenkɛsuye.
38Ay'ijɔasenkɔrɔkakasi,ay'adaminɛk'asenwkoni
ɲɛjiye,kaukoniakunsigiwye,kaasenwsusu,katulu
tulukɛula.
38

LUKA
39Farisiɛnminyeawele,oy'oyetumaminna,ay'afɔa
yɛrɛkɔnɔko:«Nincɛtunyekiraye,atunnaadɔnmuso
minmagaraala,oyejɔnyeanimusosugumin.
40Yesuy'ajaabiko:«Simɔn,kumadɔbɛnefɛkafɔi
ye.»Ako:«Karamɔgɔ,afɔ.»
41jurutigidɔtunbɛyen,jurutigifilatunbɛola:kelenka
jurutunyewarikɛmɛduuruye,tɔkelentunyewaribi
duuruye.
42Foyitunt'ubolokasara,Yesuyafaraufilabɛɛmak'a
jɛya.Afɔneye,ulajumɛnbɛnaakanukosɛbɛ?
43Simɔny'ajaabiko:«Nehakilila,ayafaraminma
kosɛbɛ.»Ay'afɔayeko:«Iyekiritigɛkaɲɛ.»
44Okɔ,ay'iyɛlɛmamusomak'afɔSimɔnyeko:«Ibɛ
ninmusoinyewa?»Nedonnaikasokɔnɔ,imajidine
manesenwkama,nkaayenesenwkoniɲɛjiye,kauko
niakunsigiye.
45Imanesusu,nkakabininedonna,amanesenwsusuli
dabila.
46Imatulukɛnekunna,nkaninmusoyenesenwmunni
tuluye.
47Odey'atoneb'afɔiyekoakajurumucamanyafaraa
ma.Katuguniatunbɛkanuyacamankanu.
48Ay'afɔayeko:«Ikajurumuwyafaraima.»
49MɔgɔminnusigilenbɛdumuninaniYesuye,oluy'a
daminɛk'afɔukɔnɔko:«Ninminbɛjurumuwfanayafa,o
yejɔnye?»
50Ay'afɔmusoyeko:«Ikadannayayeikisi.taahɛrɛla.
SABABU8NAN
1Okɔ,ayeElohimkamasayakibarudumanwaajulikɛka
taaduguniduguwbɛɛla.
2Musodɔwkɛnɛyarajinɛjuguwnibanajuguwfɛ,
MariyamamintɔgɔyekoMagadala,jinɛwolonwulabɔrao
la.
3HɛrɔdekakuntigiKuzamusoYuhananiSuzanaani
mɔgɔcamanwɛrɛwminnutunbɛadɛmɛukanafolola.
4MɔgɔcamanyeɲɔgɔnlajɛnkabɔdugubɛɛlakanaYesu
fɛtumaminna,ayentalendɔfɔ.
5Dantigɛladɔbɔrakataaakakisɛdan.Asennana,
sankolokɔnɔwy'adun.
6Dɔwbinnafarakurundɔkan.afalennadɔrɔn,ajara,
bawojituntɛala.
7Dɔwbinnaŋaniwcɛma.ŋaniwwulilan'aye,k'adawolo.
8Dɔwɛrɛwbinnadugukoloɲumankankafalenkadenkɛ
siɲɛkɛmɛ.Okumawfɔlenkɔ,apɛrɛnnako:Tulobɛminfɛ
kalamɛnnikɛ,okamɛnnikɛ.»
9Akakalandenwy'aɲininkako:«Ninntalenbɛsekakɛ
munye?»
10Ako:«Alakamasayagundodɔnnidiraawma.walisa
ukanayelikɛ,kamɛnnikɛ,ukanafaamuyalisɔrɔ.
11Ontalenfilɛninye:KisɛyeAlakakumaye.
12Minnubɛsiradala,oludebɛmɛnnikɛ.Okɔ,jinɛnana
kaokumabɔudusukunwna,walisaukanadaalaka
kisi.»
13Ubɛfarakurunkan,oluminnubɛkumamɛntumamin
na,ubɛokumaminɛniɲagaliye.Ujutɛolula,minnubɛ
dannayakɛwaatidɔkɔnɔ,kɔrɔbɔliwaatila,ubɛbin.
14Minnubinnaŋaniwcɛma,oluyeoludeye,niuy'amɛn
tumaminna,ubɛtaakaudatugunihaminankowninafolo
nidiyanyekowye,nkautɛdenfoyidafa.
15Dugukoloɲumankan,oludebɛyen,minnubɛokuma
mɛnnidusukunɲumannidusuɲumanye,k'amara,kaden
kɛnimuɲuliye.
16Nimɔgɔsiyefitinɛmana,k'adatuguniminɛnye,wala
k'abiladilankɔrɔ.Nkaab'adafitinɛkan,walisa
donbagawkayeelenye.»
17Katugunifoyitɛgundola,mintɛnajira.Fɛndogolensi
tɛyen,mintɛnadɔnkabɔkɛnɛkan.»
18Awkamɛnnikɛcogominna,awk'awjantoola.Mintɛ
fɛnsɔrɔ,abɛikoabɛfɛnminna,onabɔsiabolo.»
19Okɔ,abaniabalimakɛwnanaYesuma,nkaumase
kanaakɛlɛdegunkosɔn.
20Mɔgɔdɔy'afɔayeko:«Ibaniibalimakɛwjɔlenbɛ
kɛnɛma,ub'afɛk'iye.»
21Ay'afɔuyeko:«NebaninebalimawyeAlakakuma
mɛnkaakɛ.»
22Dondɔla,Yesudonnakurunkɔnɔn'akakalandenwye.
Uyewulikataaɲɛfɛ.
23Utunbɛkurunkɔnɔtumaminna,asunɔgɔra.Ufajila,
utunbɛfaratila.
24UgɛrɛlaYesulak'akununk'afɔko:«Karamɔgɔ,
karamɔgɔ,anbɛhalaki.»Okɔ,awulilakafiɲɛnijikuru
kɔrɔfɔ.
25Ay'afɔuyeko:«Awkadannayabɛmin?»Usiranna,
ukabakoyarak'afɔɲɔgɔnyeko:«Ninyemɔgɔsugujumɛn
ye!»Katuguniabɛcifɔhalifiɲɛwnijima,ubɛakan
minɛ.»
26UseraGadarɛkawkajamanala,Galilekɛrɛfɛ.
27Ataaradugukolokantumaminna,cɛdɔbɔradugu
kɔnɔ,jinɛwtunbɛminnakabinitumajan,atuntɛfinidon,
atuntɛsigisosikɔnɔ,fɔkaburuwkɔnɔ.
28AyeYesuyetumaminna,apɛrɛnnakaibiriaɲɛkɔrɔ
k'afɔnikanbayeko:«Yesu,ElohimKɔrɔtalenbaDenkɛ,
neniicɛyemunye?»Neb'idelikoikananetɔɔrɔ.
29(Atuny'afɔjinɛsaniyalenyekoakabɔcɛla.Katuguni
otuny'aminɛtumacamanna.).
30Yesuy'aɲininkako:«Itɔgɔyedi?»Ako:«Jɛkulu,
katugunijinɛcamandonnaakɔnɔ.»
31Uy'adelikoakanacibilaumakoukataajidunba
kɔnɔ.
32Donsokɛcamantunbɛkabalokulukan.Ayeutɔɔrɔ.
33Jinɛwbɔracɛlakadondonsokɛwkɔnɔ.
34Baganmaralawyekokɛlenyetumaminna,ubolilaka
taaofɔdugukɔnɔanidugukɔnɔ.
35Okɔ,ubɔrakataaalajɛminkɛra.AseraYesuma,ka
cɛminsɔrɔ,jinɛwbɔraminna,asigilenbɛYesusenkɔrɔ,
afinidonna,ahakiliɲumandon.
36Mɔgɔminnuy'oye,olufanay'afɔuyekojinɛwtunbɛ
mɔgɔminna,okɛnɛyaracogominfɛ.
37Gadarɛkawkajamanajamabɛɛy'adelikoakabɔula.
Uy'uminɛnisiranbaye.
38Jinɛwbɔracɛminna,oyeYesudelikoakakɛafɛ.
39IkaseginiyɛrɛkasokaajirailakoElohimyekobaw
kɛila.Yesuyekobaminnukɛala,ataaraolakalidugu
bɛɛkɔnɔ.
40Yesuseginnatumaminna,jamay'aminɛniɲagaliye,
katuguniubɛɛtunbɛamakɔnɔ.
41Cɛdɔnana,atɔgɔkoYairo,atunyeAlabatosokuntigi
ye.
42Denmusokelenpetunb'afɛ,asitunbɛsantannifila
ɲɔgɔnbɔ.Nkaataatɔ,jamay'adalajɛ.
39

LUKA
43Musomintunbɛjolibɔsantannifilala,otuny'aka
balobɛɛkɛdɔgɔtɔrɔwdela,asimasekakɛnɛya.
44Unanaakɔfɛkamagaakafinidala.
45Yesuy'aɲininkako:«Jɔnmagaranela?»Ubɛɛy'u
sɔsɔtumaminna,Piɛrɛniataamaɲɔgɔnwy'afɔko:
«Karamɔgɔ,jamabɛidegunkaidigidigi,k'afɔko:Jɔn
magaranela?»
46Yesuy'afɔko:«Mɔgɔdɔmagaranela,katuguniney'a
yekoɲumanyabɔranela.»
47Musoy'ayetumaminnakoadogolentɛ,anana
yɛrɛyɛrɛ,kaibinaɲɛkɔrɔ,ay'afɔayejamabɛɛɲɛna,a
magaraalakunminna,aniakɛnɛyaraoyɔrɔninbɛɛ.
48Ay'afɔayeko:«Nedenmuso,idususaalo.taahɛrɛla.
49KaYesutokumala,mɔgɔdɔnanakabɔAlabatoso
kuntigikasok'afɔayeko:«Idenmusosara.gɛlɛyatɛ
Matigiye.
50Yesuy'omɛntumaminna,ay'ajaabiko:«Ikanasiran,
ikadaaladɔrɔn,anakɛnɛya.»
51Adonnasokɔnɔtumaminna,amasɔnmɔgɔsikadon
foPiɛrɛniYakubaniYuhananisungurunninfaniaba.
52Ubɛɛkasilakakasi,nkaYesuy'afɔko:«Ikanakasi.a
masa,nkaabɛsunɔgɔla.»
53Uy'adɔnkomusosara.
54Ay'ubɛɛbɔkɛnɛmak'abolominɛk'aweleko:«
Npogotiginin,wuli.»
55Ahakiliseginnakana,awulilaoyɔrɔninbɛɛ.
56Abangebagawkabakoyara,nkaYesuy'afɔuyekou
kanakokɛlenfɔmɔgɔsiye.
SABABU9NAN
1Okɔ,ayeakakalandentannifilawelekafangani
fangadiumajinɛwbɛɛkunna,kabanawfurakɛ.
2Ay'ucikataaElohimkamasayawaajulikɛka
banabagatɔwkɛnɛya.
3Ay'afɔuyeko:«Awkanafoyitaawkataamana,wala
berew,walabɔgɔdaga,walaburuniwari.ukelenkelenbɛɛ
tɛnifinifilaye.
4Awbɛdonsoosokɔnɔ,awkatoyenkabɔyen.
5Mɔgɔomɔgɔt'afɛkaawminɛ,niawbɔraodugukɔnɔ,
awkabuguriyɛrɛyɛrɛawsenwnakakɛseereyayeukama.
6UtaaraduguwcɛmakaKibaruDumanwaajulikɛka
kɛnɛyakɛyɔrɔbɛɛ.
7KuntigiHɛrɔdeyeakakokɛlenwbɛɛmɛn.
8DɔwfanakoEliyay'iyɛrɛjira.Dɔwɛrɛwfanakokira
kɔrɔwdɔkununna.
9Hɛrɔdey'afɔko:«NeyeYuhanakunkolotigɛ.Atunb'a
fɛk'aye.
10Cidenwseginnatumaminna,ukakokɛlenwbɛɛfɔ
Yesuye.Ay'uminɛkataaadannakataakungokolon
yɔrɔdɔla,dugumintɔgɔyekoBɛtisayida.
11Jamay'odɔntumaminna,utuguraYesukɔ.
12Tiley'adaminɛkabantumaminna,otannifilanana
k'afɔayeko:«Ikajamabilakataadugulaminiduguwni
dugubawkɔnɔ,kasiyɔrɔkɛkabalosɔrɔ,katugunianbɛ
yankungokɔnɔyɔrɔ.
13NkaYesuy'afɔuyeko:«Awkadumunidiuma.»U
y'afɔko:«Antɛniburuduurunijɛgɛfilatɛ.foankataa
sogosanninmɔgɔwbɛɛye.
14Utunbɛmɔgɔwaaduuruɲɔgɔnbɔ.Ay'afɔaka
kalandenwyeko:«A'yeusigimɔgɔbiduuruɲɔgɔnna.»
15Uy'okɛkaubɛɛsigi.
16Okɔ,ayenbuuruduurunijɛgɛfilatak'aɲɛkɔrɔtasan
fɛ,kadubauyekaukarikaudikalandenwmawalisau
k'ubilajamaɲɛkɔrɔ.
17Uyedumunikɛkafa,ubɛɛfa,kasegitannifilatou
bolo.
18AkelentoraAladelilila,akakalandenwtunbɛYesu
fɛ.
19Uy'ajaabiko:«YuhanaBatiselikɛla.nkadɔwb'afɔko:
«Eliya.»Dɔwɛrɛwb'afɔkokirakɔrɔwdɔkununna.»
20Ay'afɔuyeko:«Nkaawb'afɔkoneyejɔniye?»
Piɛrɛy'ajaabiko:«AlakaKrisita.»
21Ay'afɔuyekoukanaokofɔmɔgɔsiye.
22Ako:«MɔgɔDenkɛkakankatɔɔrɔcamansɔrɔ,kaban
cɛkɔrɔbawnisarakalasebaawkuntigiwnisariya
karamɔgɔwfɛ,kafagakakununatilesabanan.»
23Ay'afɔubɛɛyeko:«Nimɔgɔdɔb'afɛkananenɔfɛ,a
kabanayɛrɛla,kaakagengenjiritadonodonkatugune
kɔ.»
24Mɔgɔomɔgɔb'afɛk'anikisi,onabɔnɛala.
25Nafajumɛnbɛmɔgɔla,niayediɲɛbɛɛsɔrɔ,kabɔnɛa
yɛrɛla,walimaniafilila?
26Mɔgɔomɔgɔmanamaloyaneninekakumawla,Mɔgɔ
Denkɛnamaloyaola,niananaayɛrɛnɔɔrɔniaFani
mɛlɛkɛsenumawnɔɔrɔla.
27Nkaneb'afɔawyetiɲɛna,mɔgɔdɔwjɔlenbɛyan,
minnutɛnasayanɛnɛfoukaElohimkamasayaye.
28Okumafɔlenkɔtileseeginɲɔgɔnkɔ,ayePiɛrɛni
YuhananiYakubatakataakuludɔkankaAladeli.
29Ayedelilikɛtumaminna,aɲɛdacogoyayɛlɛmana,a
kafiniwtunyefinye,utunbɛmanamana.
30CɛfilatunbɛkumaYesufɛ,olutunyeMusaniEliya
ye.
31Ay'ijiranɔɔrɔlak'afɔakasayakolaJerusalɛm.
32Piɛrɛniafɛmɔgɔwtunbɛsunɔgɔla,ukununnatuma
minna,uyeanɔɔrɔyeanicɛfilaminnutunjɔlenbɛafɛ.
33UtaatɔYesulatumaminna,Piɛrɛy'afɔYesuyeko:
«Karamɔgɔ,akaɲianmakakɛyan.kelenyeitaye,kelen
yeMusataye,kelenyeElitaye.
34Atoraokumalatumaminna,sankabadɔnanakau
datugu.
35Kumakandɔbɔrasankabalako:«NinyeneDenkɛ
kanulenye.
36Okumakantɛmɛnatumaminna,Yesuy'asɔrɔakelen
na.Uy'atoagɛrɛfɛ,uyekominnuye,umaofɔmɔgɔsi
yeodonwna.
37Odugusagwɛ,ujigirakabɔkulukantumaminna,
mɔgɔcamany'akunbɛn.
38Jɛkulucɛdɔpɛrɛnnak'afɔko:«Karamɔgɔ,neb'idelii
kanedenkɛfilɛ,katuguninedenkelenpededon.»
39Nidɔy'aminɛkapɛrɛnyɔrɔninkelen.Obɛaɲɛjibɔfoa
bɛfoyibɔkokura,kaasɔgɔsɔgɔkagɛlɛnkabɔala.
40Neyeikakalandenwdelikouk'agɛnkabɔyen.Uma
se.
41Yesuy'ajaabiko:«Awbɔnsɔndannabaliwnimɔgɔ
juguw,nenatoawfɛfowaatijumɛn?Ikananiidenkɛye
yan.
42Atunbɛnatumaminna,jinɛy'afilidugumak'aci.
Yesuyejinɛsaniyalenkɔrɔfɔ,kadenkɛnɛya,k'adonafa
bolo.
43UbɛɛkabakoyaraElohimkasebaayabarikala.Yesuka
kokɛlenwbɛɛlaubɛɛkabakoyara,Yesuy'afɔaka
kalandenwye.
40

LUKA
44Okumawkajiginawtulola,katuguniMɔgɔDenkɛna
donmɔgɔwbolo.
45Nkaumaokumafaamu,adogolendonula,umao
dɔn.
46Okɔ,sɔsɔlidaminɛnaucɛmakoulajumɛnkakanka
bonya.
47Yesuyeudusukunwmiirilidɔn,ayedendɔtak'asigia
kɛrɛfɛ.
48Ay'afɔuyeko:«Mɔgɔomɔgɔbɛdenminɛnetɔgɔla,
obɛneminɛ.
49Yuhanay'ajaabiko:«Karamɔgɔ,anyemɔgɔdɔyemin
bɛjinɛwgɛnitɔgɔla.Any'abali,katuguniatɛtuguan
kɔ.»
50Yesuy'afɔayeko:«Ikanaabali,katugunimintɛan
kɛlɛ,obɛanfanfɛ.»
51Akɔrɔtawaatiseratumaminna,ay'ijijakataa
Jerusalɛm.
52Uyecidenwciaɲɛkɔrɔ.
53Umaabisimila,katuguniaɲɛdatunbɛikoabɛnataa
Jerusalɛm.
54AkakalandenwYakubaniYuhanay'oyetumaminna,
uy'afɔko:«Matigi,ib'afɛankatasumajiginkabɔ
sankololakaufagaikoEliy'akɛcogominnawa?»
55NkaYesuy'ikɔtigɛlikɛk'ukɔrɔfɔk'afɔko:«Awt'a
dɔnawyehakilisuguminye.»
56MɔgɔDenkɛmanamɔgɔwkaɲɛnamayahalaki,nkaa
nanaukisi.Utaaraduguwɛrɛla.
57Utorasirakantumaminna,cɛdɔy'afɔayeko:
«Matigi,ibɛtaayɔrɔoyɔrɔ,nenatuguikɔ.»
58Yesuy'afɔayeko:«Dingɛwbɛnsonwna,sankolo
kɔnɔkɔnɔwfanabɛukɔnɔ.NkaakunkolodayɔrɔtɛMɔgɔ
Denkɛbolo.»
59Ay'afɔdɔwɛrɛyeko:«Awkatugunekɔ.»Nkaako:
«Matigi,atonekataanefasudonfɔlɔ.»
60Yesuy'afɔayeko:«Atosuwkausuwsudon.
61Dɔwɛrɛfanako:«Matigi,nenatuguikɔ.nkankafɔlɔ
kataaufo,oluminnubɛsonekaso.
62Yesuy'afɔayeko:«Mɔgɔsiy'abolodasɛnɛyɔrɔla
k'akɔfilɛ,otɛsekakɛElohimkamasayala.»
SABABU10NAN
1Okowkɔfɛ,Matigiyemɔgɔbiwolonwulawɛrɛwfana
sigi,kaufilanifilaciaɲɛkɔrɔkataaduguniyɔrɔbɛɛla,
ayɛrɛtunbɛnataayɔrɔminnuna.
2Odey'atoay'afɔuyeko:«Tiɲɛna,sumantigɛkaca,
nkabaarakɛlawkadɔgɔ.
3Awkataaawkasirawfɛ,neb'awbilakataaiko
sagadenwwarawcɛma.
4Awkanawaribɔlannibɔrɔwalimasanbarata,awkana
mɔgɔsifosirakan.
5Awmanadonsoosokɔnɔ,awk'afɔfɔlɔko:«Hɛrɛkakɛ
ninsoinye.»
6Nihɛrɛdenkɛbɛyen,awkahɛrɛnasigiakan.
7Awkatoosokelenkɔnɔ,ukafɛndilenwdunkamin,
katugunibaarakɛlakakanniakasaraye.Awkanataaso
niso.
8Awmanadonduguodugukɔnɔ,niubɛawminɛ,awka
fɛnminnubilaawɲɛ,awkaoludun.
9A'yebanabaatɔwkɛnɛyak'afɔuyeko:«Alakamasaya
surunyaraawla.»
10Nkaawdonnaduguodugukɔnɔ,niumaawminɛ,aw
kataaodugunbɛdawlak'afɔko:
11Haliawkadugubuguriminsirilenbɛanna,anbɛobɛɛ
kokabɔawla.
12Nkaneb'afɔawyekoodonnaSodɔmumuɲukatɛmɛ
odugukan.
13Bɔnɛbɛila,Korazin!Bɔnɛbɛila,Bɛtisaida!Katuguni
sebaayabaaraminnukɛraawkɔnɔ,niolutunkɛraTirini
Sidɔn,utunnanimisakabiniwaatijan,usigilenbɛbɔrɔni
bugurila.
14NkaonamuɲuTiriniSidɔnfɛkiritigɛwaatilakatɛmɛ
awkan.
15E,Kapɛrnaum,minkɔrɔtarakataasankolola,inajigin
kataajahanamala.
16Minbɛawlamɛn,obɛnelamɛn.Minbɛawmafiɲɛya,
obɛnemafiɲɛya.Minbɛnemafiɲɛya,obɛnecibaa
mafiɲɛya.»
17Omɔgɔbiwolonwulaseginnakɔseginniɲagaliyek'afɔ
ko:«Matigi,jinɛwyɛrɛkoloraankɔrɔitɔgɔbarikala.»
18Ay'afɔuyeko:«NeyeSitanɛyeikosanpɛrɛnbɛbin
kabɔsankolola.»
19Afilɛ,nebɛsediawmakasaniwuluwsennatanani
juguwkasebaayabɛɛkan.
20Obɛɛn'ata,awkanaɲagalikojinɛwbɛawkolo.Nka
awkaɲagali,katuguniawtɔgɔwsɛbɛnnenbɛsankolola.»
21Owaatila,Yesuɲagalilahakililak'afɔko:«NeFa,
sankolonidugukoloMatigi,koiyeninkowdogo
hakilitigiwnihakilitigiwla,kaujiradenmisɛnwna.
Katuguniakɛrakoɲumanyeiɲɛnaten.»
22FɛnbɛɛdiraneFama.Fayemɔgɔminye,niDenkɛtɛ,
aniDenkɛb'afɛk'ajiraminna.
23Ay'aɲɛsinakakalandenwmak'afɔadannako:«Aw
bɛfɛnminnuye,oluyedubadenwye.
24Neb'afɔawyekokiracamannimasakɛcamantunb'a
fɛkaawyefɛnminnuye,nkaumauye.Awbɛfɛnminnu
mɛn,awmaolumɛn.»
25SariyakaramɔgɔdɔwulilakaYesukɔrɔbɔk'afɔko:
«Karamɔgɔ,nenamunkɛwalisakaɲɛnamayabanbali
sɔrɔ?»
26Ay'afɔayeko:«Munsɛbɛnnenbɛsariyakɔnɔ?»ibɛ
kalankɛcogodi?
27Yesuy'ajaabiko:«IkaMatigiikaElohimkanunii
dusukunbɛɛye,niinibɛɛye,aniniifangabɛɛye,aninii
hakilibɛɛye.Imɔgɔɲɔgɔnikoiyɛrɛ.»
28Ay'afɔayeko:«Iyejaabiɲumanfɔ.
29NkaYesutunb'afɛkajodiayɛrɛma,ay'afɔYesuye
ko:«Nemɔgɔɲɔgɔnyejɔnye?»
30Yesuy'ajaabiko:«CɛdɔjiginnakabɔJerusalɛmka
taaJeriko,kabinsonwcɛma,sonwy'akafiniwbɔalakaa
joginkataa,kaatoatilancɛla.
31Sarakalasebaadɔjiginnaosirafɛ,ay'ayeminkɛ,a
tɛmɛnafandɔfɛ.
32Ocogokelenna,Levitedɔseraoyɔrɔlatumaminna,a
nanaafilɛkatɛmɛfandɔfɛ.
33Samarikadɔtaatɔ,aserayɔrɔminna.
34Utaaraafɛkaajogindawsiritulunidiwɛnnakaasigi
ayɛrɛkabagankankataan'ayejatigiladɔlak'aladon.
35Odugusagwɛ,ataaratumaminna,ayewarijɛfilabɔ
k'udikɛlɛcɛwmak'afɔayeko:«Ik'ijantoala.Imana
fɛnofɛnkɛkafaraokan,nineseginna,nenaosaraiye.»
36Efɛ,ninmɔgɔsabalajumɛndetunyeasigiɲɔgɔnye
sonwcɛma?
41

LUKA
37Ay'afɔko:«Minyemakariala.»Yesuy'afɔayeko:«
Taaifanakaoɲɔgɔnkɛ.»
38Utaatɔ,Yesudonnadugudɔla,musodɔtɔgɔkoMarte
y'aminɛakaso.
39Balimamusodɔtunbɛafɛ,atɔgɔkoMariyama,ofana
sigilentunbɛYesusenkɔrɔkaakakumalamɛn.
40Marteyebaaracamankɛ,ananaafɛk'afɔayeko:
«Matigi,it'afɛkanebalimamusobilakabaarakɛnekelen
nawa?»Odekosɔnafɔayekoakanedɛmɛ.
41Yesuy'ajaabiko:«Marte,Marte,iy'ijantokocaman
na.
42Nkafɛnkelendekakan.
SABABU11NAN
1Atunbɛkadelilikɛyɔrɔdɔla,adabilatumaminna,a
kakalandendɔy'afɔayeko:«Matigi,ankalankadelilikɛ,
ikoYuhanafanay'akakalandenwkalancogominna.»
2Ay'afɔuyeko:«Niawbɛdelilikɛtumaminna,awk'a
fɔko:«AnFaminbɛsankolola,itɔgɔkasaniya.»Ika
masayakana.Isagokakɛikosankolola,dugukolokan
cogominna.
3Ankadonodondumunidianmadonodon.
4Ikaankajurumuwyafaanma.Katugunijurubɛmɔgɔo
mɔgɔla,anfanabɛyafaanma.»Awkanaanbilakɔrɔbɔli
la.Nkaankisikojuguma.»
5Ay'afɔuyeko:«Awlajumɛnbɛniteriye,kataaafɛ
sutilancɛlak'afɔayeko:«Neteri,ikanbuurusabajuru
donnela.
6Neterikɛdɔnananefɛtaamana,foyitɛnebolokabilaa
ɲɛkɔrɔwa?
7Anaajaabikabɔkɔnɔnanak'afɔko:«Awkananetɔɔrɔ.
Netɛsekawulikadiima.
8Neb'afɔawyekohaliniatɛnawulikaadiama,k'a
masɔrɔaterikɛdon,akagɛlɛyakosɔn,anawulikaamago
bɛfɛnofɛnna.
9Neb'afɔawyeko:A'yedelilikɛ,onadiawma.Awka
ɲininikɛ,awnaosɔrɔ.awkadagosi,anadawuliawye.»
10Mɔgɔomɔgɔbɛdelilikɛ,obɛosɔrɔ.Minb'aɲini,obɛ
sɔrɔ.Minbɛagosi,onadawulioye.»
11Nidenkɛdɔyedumuniɲiniawla,abɛkabakurundia
mawa?Niayejɛgɛdeli,abɛnasadiamajɛgɛnɔnawa?
12Niayekɔnɔdɔdeli,yalaabɛnawuludiamawa?
13Niawyemɔgɔjuguwye,niawbɛnilifɛnɲumanw
dicogodɔnawdenwye.
14Atunbɛjinɛdɔgɛnkabɔyen,atunyeboboye.Sitanɛ
bɔratumaminna,bobowkumana.Mɔgɔwkabakoyara.
15Udɔwy'afɔko:«Abɛjinɛwgɛnjinɛwkuntigi
Bɛlzebubbarikala.»
16Mɔgɔwɛrɛwtunbɛkaakɔrɔbɔ,kataamashyɛnɲiniafɛ
kabɔsankolola.
17NkaYesuy'ukamiiriliwdɔn,ay'afɔuyeko:«
Masayaomasayatilalendonayɛrɛma,obɛɛtiɲɛna.So
mintilalendonsodɔcɛ,obɛbin.
18NiSitanɛfanafaralaayɛrɛkama,akamasayanajɔ
cogodi?katuguniawb'afɔkonebɛjinɛwgɛnkabɔ
Bɛlzebubbarikala.»
19NinebɛjinɛwgɛnkabɔBɛlzebulbarikala,awdenkɛw
bɛugɛnkabɔjɔnfɛ?odekosɔnunakɛawkakiritigɛlaw
ye.»
20NkanineyejinɛwgɛnniAlabolokɔfɛfɛnye,sigat'ala
koAlakamasayaseraawma.
21Nicɛbarikamaminbɛnikɛlɛkɛminɛnwye,obɛaka
masasokɔlɔsi,akanafolobɛhɛrɛla.
22Nkanimɔgɔminbarikakabonniaye,onanaakanka
sesɔrɔakan,adalentunbɛakakɛlɛkɛminɛnwbɛɛla,ab'a
kanafolotila.
23Mintɛnefɛ,obɛnekɛlɛ.
24Nijinɛnɔgɔlenbɔramɔgɔla,abɛyaalayɔrɔjalenwfɛ
kalafiɲɛɲini.Amafoyisɔrɔ,ako:«Nebɔranekaso,ne
bɛseginnekaso.»
25Aseratumaminna,ay'ayekoasɔgɔlendon.
26Okɔ,ataaranijinɛwolonwulawɛrɛwyeminnukajugu
katɛmɛayɛrɛkan.Udonnakasigiyen.
27Atorakaokowfɔtumaminna,jɛkulumusodɔy'akan
kɔrɔtak'afɔayeko:«Dubabɛdensominna,aniiyeden
minsin,oyedubadenye.»
28NkaYesuy'afɔko:«MɔgɔminnubɛAlakakuma
lamɛnk'amara,oluyedubadenwye.»
29Jamayeɲɔgɔnlajɛntumaminna,ay'adaminɛk'afɔko:
«Ninyebɔnsɔnjuguye.taamashyɛnsitɛnakɛola,nikira
Yuhanakataamashyɛntɛ.»
30JonasikɛrataamasyɛnyeNinivikawbolocogominna,
HadamadenDenkɛfananakɛtaamasyɛnyebimɔgɔwbolo.
31Kiiritigɛdonna,sahelimasamusonawulinininbɔnsɔn
cɛwye,kaujalaki,katuguniabɔradugukolodannakana
Solomanikahakilitigiyalamɛn.Mɔgɔminkabonni
Solomaniye,obɛyan.»
32Kiritigɛdonna,Ninivɛkawnawulinininbɔnsɔnwye,
kaujalaki.MɔgɔminkabonniJonasiye,obɛyan.»
33Nimɔgɔsiyefitinɛmana,k'abilagundola,walabugu
jukɔrɔ,fɔfitinɛdala,walisadonbagawkayeelenye.
34Farikoloyeelenyeɲɛye.Nkaniiɲɛkajugu,ifarikolo
fanabɛfadibila.»
35Odekosɔn,ik'ijantokoyeelenminbɛikɔnɔ,okana
kɛdibiye.
36Niifarikolobɛɛfalenbɛyeelenna,niyɔrɔsimadibi,i
farikolobɛɛnafalenyeelenna,in'afɔnifitinɛyeelenbɛ
yeelenbɔilacogominna.
37Akumatɔ,Farisiɛndɔy'adelikoakadumunikɛn'aye.
38Farisiɛny'oyetumaminna,akabakoyarak'amasɔrɔa
makofɔlɔsaniakadumunikɛ.
39Matigiy'afɔayeko:«Sisanawfarisiɛnwbɛjifilenni
dagakɛnɛmasaniya.Nkaawkɔnɔnafalenbɛwuluwuluni
juguyala.
40Awhakilintanw,kɛnɛmafɛnwdabɔbaamakɔnɔnafɛnw
fanadilanwa?
41Nkaawkafɛnminnubɛawbolo,awkasarakadiaw
ma.Fɛnbɛɛsaniyalendonawbolo.»
42Farisiɛnw,bɔnɛbɛawye!Katuguniawbɛmanjenirue
nibinsuguyabɛɛtaasibila,kakiriniAlakanuyatɛmɛ.
43BɔnɛbɛawyeFarisiɛnw!Alabatosowkɔnɔsigilanwka
diawyekosɛbɛ,anikafolikɛsuguwla.
44«BɔnɛbɛawsariyakaramɔgɔwniFarisiɛnfilankafow!
Katuguniawbɛikokaburuminnutɛye.
45Sariyakaramɔgɔdɔy'ajaabiko:«Karamɔgɔ,ibɛan
fanatɔgɔtiɲɛ.»
46Ako:«Bɔnɛbɛawfanana,awsariyakaramɔgɔw!
Katuguniawbɛdonigɛlɛnwdonmɔgɔwla,awyɛrɛtɛ
magadoniwlaniawbolokɔnincininkelenye.
47Bɔnɛbɛawye!Awbɛkirawkakaburuwjɔ,awbɛnbaw
y'ufaga.
48Tiɲɛna,awbɛseereyakɛkoawbɛsɔnawbɛnbawka
kɛwalewma.
42

LUKA
49Elohimkahakilitigiyafanay'afɔko:«Nenakirawni
cidenwciuma,unadɔwfagakautɔɔrɔ.
50Walisakirawbɛɛjoliminbɔnnakabinidiɲɛsigili,oka
ɲinibimɔgɔwfɛ.
51K'ataAbɛlijolilakataaabilaZakarijolila,omin
halakirasarakabɔlanniAlabatosobacɛ.
52Bɔnɛbɛawye,sariyadɔnbagaw!Awyedɔnniya
konnɛgɛbɔsiawla,awmadonawyɛrɛwla,awma
donbagawbali.
53Yesuy'ofɔuyetumaminna,sariyakaramɔgɔwni
Farisiɛnwy'adaminɛk'adusulaminkosɛbɛ.
54Utunb'afɛkafɛndɔminɛadala,walisauk'ajalaki.
SABABU12NAN
1Owagatila,jamabajatibaliwlajɛraɲɔgɔnfɛ,fouye
ɲɔgɔnsennatan,ay'adaminɛk'afɔakakalandenwyefɔlɔ
ko:«Awk'awyɛrɛkɔlɔsiFarisiɛnwkafununfɛnna,oye
filankafoyaye.»
2Katugunifoyidogolentɛ,mintɛnajira.dogolentɛ,otɛna
dɔn.
3Odey'atoawyefɛnofɛnfɔdibila,onamɛnkɛnɛkan.
Awyeminfɔawtulolabugudawkɔnɔ,onafɔsowsanfɛ.
4Neb'afɔawyeneteriwko:Awkanasiranmɔgɔfari
fagalenwɲɛ,okɔfɛ,utɛsekakɛtugun.
5Nkaawnasiranmɔgɔminɲɛ,nenaawlasɔmikakɔno
ɲɛ:A'yesiranoɲɛ,afagalenkɔ,sebɛsekaminfili
jahanamakɔnɔ.ɔwɔ,neb'afɔawyekoawkasiranaɲɛ.»
6Npogotigiduurutɛfeerewarijɛfilala,kaɲinɛukelenkɔ
Elohimɲɛkɔrɔwa?
7Nkahaliawkunsigiwbɛɛjatera.Awkanasiran.
8Neb'afɔawyefanako:Mɔgɔomɔgɔmanasɔnnema
mɔgɔwɲɛkɔrɔ,MɔgɔDenkɛfananasɔnomaElohimka
mɛlɛkɛwɲɛkɔrɔ.
9Nkamɔgɔminbɛbannelamɔgɔwɲɛkɔrɔ,onaban
Elohimkamɛlɛkɛwɲɛkɔrɔ.
10MɔgɔomɔgɔmanakumadɔfɔMɔgɔDenkɛkama,ona
yafaama.
11NiunananiawyeAlabatosowlaanikiritigɛlawni
fangatigiwfɛ,awkanamiiriawbɛnaminjaabiwalaaw
bɛnaminfɔ.
12NiSenunaawkalanowaatikelenna,awkakankamin
fɔ.
13Jɛkuludɔy'afɔayeko:«Karamɔgɔ,kumanebalimafɛ,
akaciyɛntilanecɛ.»
14Ay'afɔayeko:«Cɛ,jɔnyenekɛkiritigɛlayewalima
awtilabagaye?
15Ay'afɔuyeko:«A'yeawjantoawyɛrɛwlakaaw
yɛrɛkɔlɔsinamarala,katugunimɔgɔkaɲɛnamayatɛbɔa
bolofɛnwcayala.»
16Ayentalendɔfɔuyeko:«Nafolotigidɔkadugukolo
yedencamansɔrɔ.
17Ay'amiiriayɛrɛkɔnɔko:«Nenamunkɛ,katuguni
yɔrɔsitɛnebolonebɛsekanekadenwdilanyɔrɔmin
na?»
18Ay'afɔko:«Nenaninkɛ:Nenanekabɔgɔdagawcika
bonya.Nenanekajiridenwninekanafolobɛɛdiyen.»
19Nenaafɔneniyeko:«Ni,nafolocamanmaralenbɛi
bolosancamankɔnɔ.Ikailafiya,kadumunikɛ,kaminni
kɛ,kanisɔndiya.
20Elohimy'afɔayeko:«Naloman,ininaɲiniifɛbisu
inna.
21Mɔgɔminbɛnafolomaraayɛrɛye,k'asɔrɔatɛ
nafolotigiyeElohimtafanfɛ,ofanabɛten.
22Ay'afɔakakalandenwyeko:«Odey'atoneb'afɔaw
yekoawkanaawhakilitoawkaɲɛnamayala,awbɛna
mindun.Awkakankamindonfarikololafana.»
23Ɲɛnamayakabonnidumuniye,farikolokabonnifini
ye.
24Awyewuluwjateminɛ,katuguniutɛdannikɛ,utɛ
sumantigɛ.Minnutɛnifɛnmarayɔrɔye,walanibɔgɔdaga
tɛolula.Alabɛubalo,awkafisanikɔnɔwyecogodi?
25Awlajumɛnbɛsekamɛtɛrɛkelenfaraajanyakanni
hakilijagabɔye?
26Niawtɛsekafɛnfitininkɛ,munnaawbɛmiirifɛntɔw
la?
27Awk'afilɛliliwfalencogola.Obɛɛn'ata,neb'afɔaw
yekoSolomaniakanɔɔrɔbɛɛla,amafinidonikoninnu
dɔlakelen.
28Binminbɛforolabi,nisiniabɛfiliforokɔnɔ,niAla
yeofinidonocogola.Awdannayadɔgɔmanninw,ana
awfinidonkatɛmɛokancogodi?
29Awkanafɛnmindun,walaawbɛnaminmin,awkana
oɲini,awkanasigasiga.
30Duniɲasiyawbɛninkowbɛɛɲini.
31NkaawkaElohimkamasayaɲini.Okowbɛɛnafara
awkan.»
32Sagakulufitinin,awkanasiran.katuguniadiyaraawFa
yekamasayadiawma.»
33Awkafɛnminnubɛawbolo,awk'ofeerekasarakadi
awma.Awkabɔrɔwdiawyɛrɛwmaminnutɛkɔrɔ,nafolo
mintɛbansankolola,sonsitɛgɛrɛyɔrɔminna,ntumutɛ
sekatiɲɛyɔrɔminna.
34Ikanafolobɛyɔrɔminna,idusukunfananakɛyen.
35Awkaawcɛsirilanwsiri,awkayeelenwkajeni.
36Awyɛrɛwbɛikomɔgɔwminnubɛumakɛmakɔnɔ,nia
seginnakabɔkɔɲɔna.walisaniananakaadagosi,uka
dawuliayeoyɔrɔninbɛɛ.»
37Matiginanatumaminna,anaukɔlɔsi,neb'afɔawye
tiɲɛna,koanaucɛsirikausigidumunina,kabɔkabaara
kɛuye,oyedubadenwye.
38Niananakɔlɔsilifilananna,walimaniananakɔlɔsili
sabananna,kausɔrɔten,ojɔnwyedubadenwye.
39Awk'adɔnkonisotigituny'adɔnsonbɛnanawaati
minna,atunnakɔlɔsilikɛ,kaatoakasokatiɲɛ.
40Awfanakaawlabɛn,katuguniMɔgɔDenkɛbɛnawaati
minnaawtɛmiiriola.
41Piɛrɛy'afɔayeko:«Matigi,ibɛninntalenfɔanwye
walabɛɛyewa?
42Matigiy'afɔayeko:«Otumanafɛ,okuntigikantigi
nihakilitigi,jɔndon,amatigibɛnaminkɛakasokuntigi
ye,walisak'uniyɔrɔdiumaawaatila?»
43Baaradenminmakɛnana,anaokɛten,oyedubaden
ye.
44Tiɲɛlaneb'afɔawyekoanaakɛkuntigiyea
bolofɛnwbɛɛkunna.
45Nkaniobaaradeny'afɔadusukunnako:«Nemakɛbɛ
analibilakɔfɛ.»Unadaminɛkajɔndenwni
npogotigininwbugɔ,kadumunikɛkaminnikɛ,kadɔlɔ
min.
46Ojɔnkɛmakɛnanadonminnaamaamakɔnɔ,wa
waatiminnaatɛadɔn.
43

LUKA
47Baaradenmintunb'amatigisagodɔn,k'asɔrɔamaa
yɛrɛlabɛn,kakɛɲɛniasagoye,onabugɔnibugɔlicaman
ye.
48Nkamintunt'adɔn,kakowkɛminnukakannibugɔli
ye,onabugɔnibugɔlidamadɔwye.Katugunifɛncaman
diramɔgɔomɔgɔma,camannaɲiniafɛ.
49Nenanatasumacidugukolokan.Niamananakaban,
nebɛnamunkɛ?
50Nkabatɛmubɛnebolokabatiseniminye.Nebɛ
gɛlɛyacogodifoakadafa!
51Awb'amiirikonenanahɛrɛlasedugukolokanwa?Ne
b'afɔawyekoAyi;nkaabɛkɛtilaliye:
52Kabinikabinisisan,mɔgɔduurubɛnatilasokelenkɔnɔ,
sababɛnakɛfilanifilaye,filanakɛsabaye.
53Fanatiladenkɛnidenkɛcɛ.babɛdenmusokɛlɛ,
denmusobɛbakɛlɛ.sogomusobɛadenmusokɛlɛ,
sogomusobɛabamusokɛlɛ.
54Ay'afɔjamayefanako:«Niawyesankabawulitɔye
kabɔtilebinfɛ,awb'afɔoyɔrɔninbɛɛlako:Sanjibɛna.
waabɛten.
55Niawyesahelifiɲɛcitɔyetumaminna,awb'afɔko
funteninakɛ.Abɛkɛ.»
56Awfilankafow,awbɛsekasankolonidugukolo
cogoyadɔn.Nkaawtɛninwaatidɔncogodi?
57Ɔwɔ,munnahaliawyɛrɛwtɛkiritigɛkotilennenkan?
58Niiniijugutaarakiritigɛlawfɛ,ikoibɛsirakancogo
minna,ikaijijawalisaikakisiama.walisaakanaiwele
kiritigɛlafɛ,kiritigɛlakanaidonsɔrɔdasikuntigibolo,kai
bilakasola.»
59Neb'afɔiyekoikanabɔyenfoikawarimisɛnlaban
sara.»
SABABU13NAN
1Owaatila,dɔwtunbɛGalilekawkofɔYesuye,Pilate
tunyeolujoliɲagamiukasarakawla.
2Yesuy'ujaabiko:«Awb'amiirikoninGalilekawtunye
jurumutwyekatɛmɛGalilekawbɛɛkan,katuguniutɔɔrɔla
okosuguwlawa?
3Neb'afɔawyekoAyi,nkaniawmanimisa,awbɛɛna
halakiocogokelenna.
4Silowamusankansobinnamɔgɔtanniseginminnukan
kaufaga,awb'amiirikoutunyejurumutwyekatɛmɛ
Jerusalɛmsigibagawbɛɛkanwa?
5Neb'afɔawyekoAyi,nkaniawmanimisa,awbɛɛna
halakiocogokelenna.
6Ayeninntalenfanafɔ.Cɛdɔtunyetorosundɔturuaka
rezɛnnakɔkɔnɔ.Ananadenɲiniola,nkaamafoyisɔrɔ.
7Ay'afɔakarezɛnnakɔdilabagayeko:«Afilɛninsan
sabakɔnɔ,nebɛnadenɲinitorosuninna,nkanemafoyi
sɔrɔ.munnaabɛdugukolodegun?
8Yesuy'ajaabiko:«Matigi,atoɲinanfana,fonekaa
laminisɔgɔkanɔgɔkɛala.
9Niayedenkɛ,aɲɛ,niomaden,okɔfɛ,inaatigɛ.
10AtunbɛmɔgɔwkalanElohimbatosodɔlalafiɲɛdonna.
11Musodɔtunbɛyen,barikantanhakilitunb'alasantan
niseginkɔnɔ,abirilentunbɛɲɔgɔnfɛ,atuntɛsekaayɛrɛ
kɔrɔtacogosila.
12Yesuy'ayetumaminna,ay'awelek'afɔayeko:«
Muso,ilabilalendonikabanala.»
13Ay'abolowdaakan.
14Alabatosokuntigiy'ajaabinidimiye,katuguniYesuye
kɛnɛyalafiɲɛdonna,k'afɔjamayeko:«Tilewɔɔrɔbɛyen
mɔgɔwkakankabaarakɛlafiɲɛdon.
15Matigiy'ajaabik'afɔayeko:«Efilankafo,awkelen-
kelenbɛɛt'akamisiwalaakafalilabilalafiɲɛdonnaka
taan'ayejilawa?
16SitanɛyeIbrahimadenmusominsirisantannisegin
kɔnɔ,yalaomusomankankabɔojɔnyalalafiɲɛdonna
wa?
17Okumawfɔlenkɔ,ajuguwbɛɛmaloyara.
18Ay'aɲininkako:«Alakamasayabɛcogodi?»Nebɛse
kabɔalacogojumɛnna?
19Abɛikomutaridikisɛ,cɛyemintak'afiliakanakɔ
kɔnɔ.Afalennakakɛjiribaye.Sanfɛkɔnɔwy'usigia
bolowla.
20Ay'afɔkokurako:«NenaAlakamasayasumanimun
ye?»
21Obɛikofunu,musoyemintakaadogodumuni
sumanikɛlansabakɔnɔfoabɛɛkafunun.
22Ataaradugubawnidugumisɛnwcɛmakamɔgɔwkalan
kataaJerusalɛmfanfɛ.
23Mɔgɔdɔy'afɔayeko:«Matigi,mɔgɔminnubɛkisiwa?
Ay'afɔuyeko:
24A'yeawjijakadondagɛrɛgɛrɛla.
25Nisotigiwulilakadatugu,niawy'adaminɛkajɔ
kɛnɛmakadagosik'afɔko:«Matigi,Matigi,ikadawuli
anye.Anaajaabik'afɔawyeko:«Awbɔrayɔrɔminna,
netɛawdɔn.»
26Otumanafɛ,awnaadaminɛk'afɔko:«Anyedumuni
kɛkaminnikɛiɲɛkɔrɔ,iyemɔgɔwkalanankanbɛdaw
la.»
27Nkaanaafɔko:«Neb'afɔawye,netɛawdɔnawbɔra
yɔrɔminna.Awkatilenbaliyakɛbagawbɛɛ,awkabɔne
la.»
28NiawnaIbrahimaniIsakaniYakubanikirawbɛɛye
Alakamasayala,kaawgɛnkabɔkɛnɛma.
29Unabɔkɔrɔnfɛnitilebinfɛaniworodugufɛanisaheli
fɛkanasigiElohimkamasayala.
30Afilɛ,labanwnakɛfɔlɔye,fɔlɔwfananakɛlabanye.
31Odonkelenna,Farisiɛndɔwnanak'afɔayeko:«Bɔ
kataayan,katuguniHɛrɔdenaifaga.»
32Ay'afɔuyeko:«Awkataak'afɔntoriyeko:«Afilɛ,
nebɛjinɛwgɛnkafurawkɛbinisini,tilesabananna,ne
nadafa.»
33Obɛɛn'ata,nekakankataamabinisinianiodugujɛ.
34Jerusalɛm,Jerusalɛm,iyekirawfagakakabakurunwci
ima.Siɲɛcamannetunb'afɛkaidenwlajɛɲɔgɔnfɛ,in'a
fɔkɔnɔsogoninb'adenwlajɛakamanwkɔrɔcogominna,
nkaawmasɔn!
35Afilɛ,awkasotoraawboloyɔrɔlakolonye,tiɲɛnane
b'afɔawyekoawtɛnaneyefowaatiminnaawk'afɔko:
«MinbɛnaMatigitɔgɔla,oyedubadenye.»
SABABU14NAN
1YesudonnaFarisiɛnkuntigidɔkasokɔnɔkadumunikɛ
lafiɲɛdonna,uy'akɔlɔsi.
2Cɛdɔtunbɛaɲɛfɛ,jisumabanatunbɛminna.
3Yesuy'afɔsariyakaramɔgɔwniFarisiɛnwyeko:«A
dagalenbɛkakɛnɛyalafiɲɛdonnawa?»
4Uy'umakun.Ay'aminɛk'akɛnɛya,k'abilakataa.
44

LUKA
5Uy'ujaabiko:«Awlajumɛnnafaliwalimamisibinna
dingɛkɔnɔ,kaasamakabɔyenoyɔrɔninbɛɛlafiɲɛdon
na?»
6Umasek'ajaabitugunokowla.
7Ayentalendɔlasemɔgɔwelelenwma,tumaminnaaye
sobawsugandicogominna.ay'afɔuyeko:
8Nimɔgɔsiy'iwelekɔɲɔdɔla,ikanaisigisosanfɛlala.
walisamɔgɔminbonyalendonkatɛmɛikan,okanawele
afɛ.
9Minyeinialewele,onanaafɔiyeko:«Ikayɔrɔdinin
cɛma.»Ibɛmaloyadaminɛkasodugumaminɛ.
10Nkaniiwelelendontumaminna,taaisigidugumaso
kɔnɔ.Niminyeiwele,onana,ak'afɔiyeko:«Neteri,
wulikataasanfɛ.»
11Mɔgɔomɔgɔbɛayɛrɛkɔrɔta,onamajigin.Minb'a
yɛrɛmajigin,onakɔrɔta.»
12Ay'afɔawelebagafanayeko:«Niibɛdumunikɛ
walimakadumunikɛ,ikanaiteriwwele,walaibalimaw,
walaisomɔgɔwwalaisigiɲɔgɔnnafolotigiw.walisaufana
kanaiwelekokura,kaisara.»
13Niibɛdumunikɛtumaminna,ikafaantanwni
fiyentɔwnisenkelenwnifiyentɔwwele.
14Inadubasɔrɔ.Utɛsekaisara.»
15Dumunikɛbagadɔyeokumamɛntumaminna,ay'afɔ
ayeko:«MɔgɔminnadumunikɛAlakamasayala,oye
dubadenye.»
16Ay'afɔayeko:«Cɛdɔyedumunibakɛkamɔgɔ
camanwele.
17Dumunikɛwaatila,ay'akabaaradencikataaafɔuye
ko:«A'yena!sabufɛnbɛɛlabɛnnendonsisan.»
18Ubɛɛy'adaminɛkayafaɲini.Fɔlɔy'afɔayeko:«Ne
yedugukolodɔsan,nekakankataaalajɛ.
19Dɔwɛrɛko:«Neyemisidenduurusan,nebɛtaau
kɔrɔbɔ.»
20Dɔwɛrɛko:«Neyemusofuru,odekosɔnnetɛseka
na.»
21Ojɔnkɛnanaokowfɔamakɛye.Sotigidiminneny'afɔ
akabaarakɛlayeko:«Ikateliyakataadugunbɛdawni
sirawla,kananifaantanwnifiyentɔwnijɔlenwni
fiyentɔwyeyan.»
22Baaradeny'afɔko:«Matigi,akɛraikoiy'afɔcogo
minna,obɛɛn'ata,yɔrɔbɛyen.»
23Matigiy'afɔjɔnkɛyeko:«Ikabɔsirabawnikogowla
kauwajibiyakadon,walisanekasokafa.»
24Neb'afɔawyekomɔgɔminnuwelelendon,olusitɛna
nekasurɔfanadun.
25Jamacamantaaran'aye.
26Nimɔgɔdɔnananefɛk'asɔrɔamaafaniabania
musoniadenwniabalimakɛwniabalimamusowkɔniya,
atɛsekakɛnekakalandenye.
27Mɔgɔomɔgɔtɛakagengenjiritakananenɔfɛ,otɛse
kakɛnekakalandenye.
28Awlajumɛnb'afɛkasankansojɔ,n'amasigifɔlɔkao
musakawjate,nibɛrɛb'abolokasankansojɔwa?
29Atɛsekaajusigilansigitumaminna,k'asɔrɔamase
k'aban,afilɛbagawbɛɛbɛnaatulogeren.
30Uy'afɔko:«Nincɛyesojɔlidaminɛ,amasekasojɔ.»
31Masakɛjumɛnbɛtaakɛlɛkɛnimasakɛwɛrɛye,atɛsigi
fɔlɔkalajɛkɛnimɔgɔbatanbɛsekananimɔgɔbamugan
ye?
32Nitɔkelenbɛyɔrɔjanna,abɛcidencikahɛrɛcogoya
ɲini.
33Ocogokelenna,mɔgɔomɔgɔmanakɛawcɛma,min
tɛabolofɛnwbɛɛbila,otɛsekakɛnekakalandenye.
34Kɔgɔkaɲi.
35Amabɛnjamanama,amanɲinɔgɔlahalibi.Nka
mɔgɔwb'afilikɛnɛma.Tulobɛminfɛkalamɛnnikɛ,oka
mɛnnikɛ.
SABABU15NAN
1Jagokɛlawnijurumukɛlawbɛɛgɛrɛlaalawalisak'a
lamɛn.
2Farisiɛnwnisariyakaramɔgɔwyeŋunuŋunuko:«Nincɛ
bɛjurumutɔwminɛkadumunikɛufɛ.»
3Yesuyeninntalenfɔuye.
4Nisagakɛmɛb'awla,nisagakɛmɛb'abolo,nisaga
kɛmɛb'abolo,n'atɛobikɔnɔntɔnnikɔnɔntɔnto
kungokolonkɔnɔ,kataasagatununnennɔfɛfok'asɔrɔ?
5Ay'asɔrɔtumaminna,ab'adaakamankunwkanni
nisɔndiyaye.
6Aserasotumaminna,abɛateriwniasigiɲɔgɔnwwele
k'afɔuyeko:«A'yeɲagalinefɛ.katugunineyeneka
sagatununnensɔrɔ.»
7Neb'afɔawyekoocogokelenna,ɲagalinakɛsankolo
lajurumukɛlakelennimisalenkosɔn,katɛmɛmɔgɔ
tilennenbikɔnɔntɔnnikɔnɔntɔnkan,minnumagotɛ
nimisa.
8Musojumɛnbɛniwarijɛtanye,niwarijɛkelenbɔnɛnaa
la,otɛfitinɛmanakasokokasokokaaɲinini
timinandiyayefoakasɔrɔ?
9Ayeosɔrɔtumaminna,abɛateriwniasigiɲɔgɔnw
welek'afɔko:«A'yeɲagalinefɛ.katuguninetuntununna
yɔrɔminna,neyeosɔrɔ.
10Ocogokelenna,neb'afɔawyeko:Nisɔndiyabɛ
Elohimkamɛlɛkɛwɲɛkɔrɔ,jurumukɛlakelenmin
nimisaraala.
11Ay'afɔko:«Denkɛfilatunbɛcɛdɔfɛ.
12Udɔgɔkɛy'afɔafayeko:«NeFa,nafolominbɛne
bolo,odinema.»Ay'akabalotilauye.
13Tilecamantɛmɛnenkɔ,denkɛdɔgɔkɛyeubɛɛlajɛlen
lajɛkataajamanayɔrɔjandɔla,kaakanafolotiɲɛyenni
ɲɛnamayakɛcogojuguye.
14Ayeobɛɛbantumaminna,kɔngɔbadonnaojamana
kɔnɔ.Ay'adaminɛkadɛsɛ.
15Ataarakafaraojamanadendɔkan.Ay'abilakataaa
kaforowlakataadonsokɛwbalo.
16Donsokɛwtunbɛfɛnminnudun,atunb'afɛk'akɔnɔfa.
17Ay'ahakilijigintumaminna,ay'afɔayeko:«Nefa
kabaaradencamanbɛnidumunibɛrɛbɛrɛye,nebɛhalaki
kɔngɔfɛ!»
18Nenawulikataanefafɛk'afɔayeko:NeFa,neye
jurumukɛsankoloniiɲɛkɔrɔ.
19Nemankankaweleidenkɛtun.
20Awulilakanaafafɛ.Nkaatunbɛyɔrɔjantumamin
na,afay'aye,ahinɛdonnaala,abolilakabinakɔkanka
asusu.
21Denkɛy'afɔayeko:«NeFa,neyejurumukɛsankolo
niiɲɛkɔrɔ,nemankankaweleidenkɛtun.»
22Facɛmany'afɔakajɔnwyeko:«Awkananifini
ɲumanbayekaodonala.kabololanɛgɛdonabolola,ka
sanbaradonasenwna.
23Awkananimisidenfatɔlenyeyank'afaga.Anka
dumunikɛkaɲagali.
45

LUKA
24Nedenkɛnintunsara,aɲɛnamadon.atununna,a
sɔrɔla.Uy'adaminɛkanisɔndiya.
25Adenkɛkɔrɔbatunbɛforola.
26Ayebaaradendɔwelek'aɲininkaokowkɔrɔyemun
ye.
27Ay'afɔayeko:«Ibalimakɛnana.Ifayemisiden
fasalenfaga,katuguniay'aminɛkɛnɛyala.
28Adimina,amasɔnkadon,odey'atoafabɔrakataaa
deli.
29Ay'afɔafayeko:«Afilɛ,nebɛbaarakɛiyesan
camankɔnɔ,nemaikacifɔlentiɲɛtumasi.
30Nkaidenkɛminyeikabalodunnijatɔmusowye,o
seradɔrɔn,iyemisidenfasalenfagaaye.
31Ay'afɔayeko:«Nedenkɛ,ibɛnefɛtumabɛɛ,ne
bolofɛnbɛɛyeetaye.»
32Atunbɛnnendonankanisɔndiyakaɲagali,katugunii
balimakɛnintunsara,aɲɛnamadon.Atununna,asɔrɔla.
SABABU16NAN
1Ay'afɔakakalandenwyefanako:«Nafolotigidɔtun
bɛyen.Uy'ajalakikoayeakanafolotiɲɛ.
2Ay'awelek'afɔayeko:«Nebɛninmɛnikolacogo
di?»Ikakuntigiyajate.Sabuitɛsekakɛkuntigiyetun.»
3Otumala,kuntigiy'afɔayɛrɛkɔnɔko:«Nenamun
kɛ?»katuguninemakɛbɛkuntigiyabɔnebolo.kadelilikɛ
nemaloyara.
4Neb'afɛkaminkɛ,walisaninegɛnnakabɔkuntigiya
baarala,ukaneminɛukasokɔnɔ.
5Ayeamatigijurutigikelen-kelenbɛɛweleamak'afɔ
fɔlɔyeko:«Ikajurujolibɛnemakɛla?»
6Ay'afɔko:«Tulusumanikɛlankɛmɛ.»Ay'afɔayeko:
«Ikasɛbɛntakaisigijoonakabiduurusɛbɛn.»
7Ay'afɔdɔwɛrɛyeko:«Ikajurujoli?»Ako:«Malo
sumanikɛlakɛmɛ.»Ay'afɔayeko:«Ikasɛbɛnfurataka
biwɔɔrɔsɛbɛn.»
8Matigiyekuntigitilenbalitanu,katuguniayehakilitigiya
kɛ.
9Neb'afɔawyeko:Tilenbaliyanafolomafɛnwkakɛaw
teriwye.Niawdɛsɛra,ukaawminɛkataasigiyɔrɔ
banbaliwla.
10Minyekantigiyefɛnfitininkola,oyekantigiye
camanfanana.
11Niawmakɛkantigiyenafolotilenbalila,jɔnbɛna
nafololakikabilaawkadannayala?
12Niawmakantigiyakɛmɔgɔwɛrɛtala,jɔnbɛnaaw
yɛrɛtadiawma?
13Baaradensitɛsekabaarakɛkuntigifilaye,katugunia
nakelenkɔniya,katɔkelenkanu.Niotɛ,anaminɛkelen
na,katɔkelenmafiɲɛya.»AwtɛsekabaarakɛAlani
nafolomafɛnwye.
14Farisiɛnwfanayeokowbɛɛmɛn.
15Ay'afɔuyeko:«Awyejoyemɔgɔwɲɛkɔrɔ.Nka
Elohimb'awdusukunwdɔn,katugunifɛnminbɛbonya
mɔgɔwcɛma,oyekoharamulenyeAlaɲɛkɔrɔ.
16SariyanikirawtunbɛyenfoYuhana.
17Sankolonidugukolotɛmɛnikanɔgɔnkatɛmɛnsariya
kelenpetiɲɛnikan.
18Mɔgɔomɔgɔmanaamusobilakadɔwɛrɛfuru,obɛ
jatɔyakɛ.
19Nafolotigidɔtunbɛyen,atunbɛfinibilenmannifini
jɛmandon,atunbɛdumunikɛdonodon.
20DelilikɛladɔtunbɛyenmintɔgɔkoLazarɛ,otundalen
bɛakadala,afalentunbɛjogindala.
21Utunb'afɛkabaloninafolomafɛnkatabalibintɔwye.
22Odelilikɛlasara,mɛlɛkɛwy'atakataaIbrahimadisila.
23Jahanamakɔnɔ,ay'aɲɛkɔrɔta,k'atotɔɔrɔla,ka
Ibrahimayeyɔrɔjan,kaLazarɛyeadisila.
24Apɛrɛnnak'afɔko:«NeFaIbrahima,makarinela,ka
Lazarɛcikataaabolokɔnincininsujilakanenɛnnɛnɛ.
katuguninebɛtɔɔrɔnintasumainna.»
25NkaIbrahimay'afɔko:«Nedenkɛ,ihakilitoalakoi
yefɛnɲumanwsɔrɔikaɲɛnamayakɔnɔ,kakojuguwsɔrɔ
Lazarɛfanafɛ.
26Obɛɛkɔfɛ,kɔbadɔsigilenbɛanwniawcɛ.Ufanatɛse
katɛmɛanfɛ,mintunbɛnabɔyen.
27Ako:«Nefa,neb'idelikoik'abilakataanefakaso.
28Balimakɛduurubɛnefɛ.walisaakaseereyakɛuye,
walisaufanakanananintɔɔrɔyɔrɔinna.»
29Ibrahimay'afɔayeko:«Musanikirawbɛubolo.Uka
ulamɛn.»
30Ako:«Ayi,faIbrahima,nkanimɔgɔdɔtaaraufɛkabɔ
suwcɛma,unanimisa.»
31Ay'afɔayeko:«NiumaMusanikirawlamɛn,halini
mɔgɔdɔkununnakabɔsuwcɛma,utɛnasɔnoma.»
SABABU17NAN
1Ay'afɔkalandenwyeko:«Atɛsekakɛnijurumuwna
kɛ.
2Akafisaama,kamansinkabakurundɔsiriakɔla,k'a
filikɔgɔjila,sanniakanindenmisɛnninwdɔlakelendusu
tiɲɛ.
3A'yeawjantoawyɛrɛwla,niawbalimakɛyeawjalaki,
awk'akɔrɔfɔ.Nianimisara,ikayafaama.»
4Niayekojugukɛilasiɲɛwolonwulatilekɔnɔ,ka
kɔseginimasiɲɛwolonwulatilekɔnɔ,k'afɔko:`Ne
nimisara.inayafaama.»
5Cidenwy'afɔMatigiyeko:«A'yedɔfaraankadannaya
kan.»
6Matigiy'afɔko:«Nidannayatunbɛawlaikomutaridi
kisɛ,awtunbɛsek'afɔninsikaminijiriyeko:«Ikatigɛa
julakaiturukɔgɔjila.Akakankaawkanminɛ.
7Nijɔnbɛkasɛnɛkɛwalimakabaganwbalo,jɔnb'afɔa
yedɔɔnindɔɔnin,niabɔraforola,ko:«Ikataadumuni
kɛ?»
8Atɛnaafɔayeko:«Nebɛdumunikɛnifɛnminnuye,i
kaicɛsirikabaarakɛneye,fonekadumunikɛkaminni
kɛ.Okɔ,inadumunikɛkamin?
9Abɛbarikadaojɔnyek'amasɔrɔayecifɔlenkowkɛ
wa?Itrowtɛ.
10Ocogokelenna,niawyecifɔawye,niawyeokow
bɛɛkɛ,awk'afɔko:«Anyejɔnwyeminnutɛnafasɔrɔ.»
11AtaatɔJerusalɛm,atɛmɛnaSamariniGalilecɛma.
12Adontɔdugudɔla,kunatɔtanyeakunbɛn.
13Uy'ukankɔrɔtak'afɔko:«KaramɔgɔYesu,makarian
na.»
14Ay'uyetumaminna,ay'afɔuyeko:«Awkataaaw
yɛrɛjirasarakalasebagawla.»Utaatɔ,usaniyalendon.
15Udɔlakeleny'ayekoakɛnɛyara,akɔseginnaka
Elohimtanunikanbaye.
16Ay'ibiriasenkɔrɔkabarikadaaye.
17Yesuy'ajaabiko:«Mɔgɔtanmasaniyawa?nkao
kɔnɔntɔnbɛmin?
46

LUKA
18MɔgɔsikɔseginnakanɔɔrɔdaElohimkan,fonin
dunan.
19Ay'afɔayeko:«Wulikataa,ikadannayayei
kɛnɛya.»
20Farisiɛnwy'aɲininkakoAlakamasayabɛnanatuma
minna,ay'ujaabik'afɔuyeko:«Alakamasayatɛnani
kɔlɔsiliye.
21Utɛnaafɔfanako:«Afilɛyan!»walima,afilɛyen!
Elohimkamasayabɛawkɔnɔ.»
22Ay'afɔakakalandenwyeko:«Dondɔwbɛna,awna
afɛkaMɔgɔDenkɛkadondɔye,nkaawtɛnaoye.»
23Unaafɔawyeko:«Afilɛyan.walima,afilɛyen:aw
kanatuguunɔfɛ,awkanatuguukɔ.
24Katugunisanpɛrɛnminbɛyeelenbɔyɔrɔkelenna
sankolojukɔrɔ,obɛyeelenbɔsankolojukɔrɔyɔrɔdɔla
cogominna.MɔgɔDenkɛfananakɛtenakawaatila.»
25Nkafɔlɔ,akakankatɔɔrɔcamansɔrɔ,kabanalasisan
mɔgɔwfɛ.
26AkɛraNuhunkawaatilacogominna,ocogokelenna
HadamadenDenkɛkadonwfanana.
27Uyedumunikɛ,kaminnikɛ,kamusofuru,kafurukɛ
foNuhudonnakurunkɔnɔdonminna,sanjibananaubɛɛ
halaki.
28OcogokelennaikoakɛracogominnaLɔtikawaatila.
uyedumunikɛ,uyeminnikɛ,uyesannikɛ,uyefeerekɛ,
uyejirituru,uyesojɔ;
29NkaLɔtibɔraSodɔmudonminna,tasumanikiburu
nanakabɔsankololakaubɛɛhalaki.
30MɔgɔDenkɛbɛjiradonminna,onakɛten.
31Odonna,mɔgɔminbɛsosanfɛ,aniakafɛnwsokɔnɔ,
okanajiginkataauta.
32AwhakilikatoLɔtimusola.
33Mɔgɔomɔgɔb'aɲinikaanikisi,onabɔnɛala.Mɔgɔ
omɔgɔbɔnɛnaakaɲɛnamayala,onaatanga.
34Neb'afɔawyekoosufɛ,cɛfilanakɛdilankelenkan.
kelennaminɛ,tɔkelennato.»
35Musofilanasɔgɔsɔgɔɲɔgɔnfɛ.kelennaminɛ,tɔkelen
nato.
36Cɛfilanakɛforola.kelennaminɛ,tɔkelennato.
37Uy'ajaabiko:«Matigi,min?»Ay'afɔuyeko:«Subɛ
yɔrɔoyɔrɔ,kɔnɔwnalajɛnyen.»
SABABU18NAN
1Ayentalendɔfɔuyeninkama,komɔgɔwkakanka
delilikɛtumabɛɛ,ukanasɛgɛn.
2Ako:«Kiritigɛladɔtunbɛdugudɔkɔnɔ,atuntɛsiran
Elohimɲɛ,atuntɛmɔgɔjate.
3Musocɛsalendɔtunbɛodugukɔnɔ.Ananaafɛk'afɔa
yeko:«Ikanejuguhakɛbɔnela.»
4Amasɔndɔɔnin,nkaokɔfɛ,ay'afɔayɛrɛkɔnɔko:
«HalininetɛsiranElohimɲɛ,halininetɛmɔgɔjate.
5Obɛɛn'ata,katugunininmusocɛsalenbɛnetɔɔrɔ,ne
naahakɛbɔ,walisaakanatumabɛɛ,akananesɛgɛn.
6Matigiko:«Kiritigɛlatilenbalibɛminfɔ,awk'olamɛn.»
7Elohimtɛnaayɛrɛkamɔgɔsugandilenwhakɛbɔ,olu
minnubɛpɛrɛnsunitile,haliniabɛumuɲuwa?
8Neb'afɔawyekoabɛnauhakɛbɔjoona.Obɛɛn'ata,
niMɔgɔDenkɛnana,yalaabɛnadannayasɔrɔdugukolo
kanwa?
9Ayeninntalenfɔmɔgɔdɔwyeminnutundalenbɛu
yɛrɛlakoutilennendon,kamɔgɔwɛrɛwmafiɲɛya.
10CɛfilataaraAlabatosobakɔnɔkadelilikɛ.Kelentunye
Farisiɛnye,tɔkelentunyejagokɛlaye.
11Farisiɛnjɔlentorak'adeliayɛrɛkɔnɔko:«Ala,nebɛ
barikadaiye,konetɛikomɔgɔtɔw,jatɔya,tilenbaliya,
jatɔya,walahaliikoninjatigɛwalekɛla.»
12Nebɛsunɔgɔsiɲɛfiladɔgɔkunkɔnɔ,nebɛnebolofɛn
bɛɛtaasibiladi.
13Jagokɛlajɔlentunbɛyɔrɔjan,amasɔnkaaɲɛkɔrɔta
sankolola,nkaay'adisigosik'afɔko:«Alakamakarine
la,neminyejurumutye.»
14Neb'afɔawyekonincɛjolendonakasokatɛmɛtɔ
kelenkan.Minb'ayɛrɛmajigin,onakɔrɔta.»
15Unananidenmisɛnninwfanayeafɛwalisaakamaga
ula,nkaakakalandenwy'oyetumaminna,uyeukɔrɔfɔ.
16NkaYesuy'uwelek'afɔayeko:«A'y'ato
denmisɛnninwkananefɛ,awkanaubali.
17Tiɲɛlaneb'afɔawyekomɔgɔomɔgɔtɛElohimka
masayaminɛikodenmisɛnnin,otɛnadonakɔnɔabada.
18Kuntigidɔy'aɲininkako:«Karamɔgɔɲuman,nena
munkɛwalisakaɲɛnamayabanbalisɔrɔ?»
19Yesuy'afɔayeko:«Munnaibɛnewelekomɔgɔ
ɲuman?sitɛɲumanye,fokelen,okɔrɔyeAlaye.
20Ibɛcifɔlenwdɔnko:«Ikanajatɔyakɛ,ikanamɔgɔ
faga,ikanasonyalikɛ,ikanankalonseereyakɛ,ikaifani
ibabonya.»
21Ako:«Neyeninnubɛɛmarakabininedenmisɛnman.»
22Yesuyeokowmɛntumaminna,ay'afɔayeko:«Fɛn
kelenb'ibolo.
23Ayeomɛntumaminna,adusutiɲɛnakosɛbɛ,katuguni
atunyenafolotigibaye.
24Yesuy'ayekoadusukasirakosɛbɛ,ay'afɔko:«
NafolotigiwtɛnadonElohimkamasayaladɛ!»
25Katuguniakanɔgɔnɲɔgɔmɛkatɛmɛnɛgɛsoɲɛfɛ,ka
tɛmɛnafolotigikadonElohimkamasayala.
26Minnuy'omɛn,oluy'afɔko:«Jɔnbɛsekakisi?»
27Yesuy'afɔko:«Mɔgɔwtɛsekakominnukɛ,olubɛse
kakɛElohimfɛ.»
28Piɛrɛy'afɔko:«Anyefɛnbɛɛtoyenkatuguikɔ.»
29Ay'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyeko:Cɛsitɛso,
walaabangebagaw,walaabalimaw,walaamusowalaa
denwtoElohimkamasayakosɔn.
30Atɛnaɲɛnamayabanbalisɔrɔkatɛmɛokanninwaatila
anidiɲɛnatala.
31Okɔ,ataaranimɔgɔtannifilaye,k'afɔuyeko:«An
bɛtaaJerusalɛm,kirawyefɛnminnusɛbɛnMɔgɔDenkɛ
kola,olubɛɛnadafa.»
32Anadonsiyawɛrɛwbolo,unatulogerenkaadelika
dajituakan.
33Unaabugɔk'afaga.
34Umaokowsifaamu.
35AsurunyalenJerikodugula,fiyentɔdɔsigilentunbɛ
siradalakadelilikɛ.
36Ayejamatɛmɛtɔmɛntumaminna,ay'aɲininkaokɔrɔ
yemunye.
37Uy'afɔayeko:«YesuNazarɛtikabɛtɛmɛ.»
38Apɛrɛnnak'afɔko:«Yesu,DawudaDenkɛ,makarine
la.»
39Minnutaaraɲɛfɛ,oluy'akɔrɔfɔkoakaamakun.
40Yesuy'ijɔk'afɔkoukanan'ayeama.
41Uy'afɔko:«Ib'afɛnekamunkɛila?»Ako:«Matigi,
nekayelisɔrɔ.»
47

LUKA
42Yesuy'afɔayeko:«Ikayelikɛ,ikadannayadeyei
kisi.»
43Oyɔrɔninbɛɛ,Yesuyeayelikɛkatuguanɔfɛka
Elohimtanu.
SABABU19NAN
1YesudonnakatɛmɛJerikodugukɔnɔ.
2Cɛdɔtunbɛyen,otɔgɔkoZase,otunyefaamakɛlaw
kuntigiye.
3Ay'aɲinikaYesuye,ayemɔgɔminye.Atuntɛseka
kɛganmaralawkosɔn,katuguniabonyatunkadɔgɔ.
4Okɔ,abolilakayɛlɛnsikomɔrijiridɔkank'aye,
katuguniatunkakankatɛmɛosirafɛ.
5Yesuseraoyɔrɔlatumaminna,ay'aɲɛkɔrɔtak'ayek'a
fɔayeko:«Zase,iteliyakajigin.katugunibinekakanka
toikaso.»
6Ay'iteliyakajiginkaabisimilaniɲagaliye.
7Uy'oyetumaminna,ubɛɛyeŋunuŋunuk'afɔko:«A
taarakɛdunanyejurumukɛladɔfɛ.»
8Zasey'ijɔk'afɔMatigiyeko:Afilɛ,Matigi,nebɛneka
nafolotilancɛdifaantanwma.Nineyefɛndɔtamɔgɔdɔ
lankalontigɛla,nebɛalaseginamasiɲɛnaani.
9Yesuy'afɔayeko:«Bi,kisiliseraninsoinkɔnɔ,
katugunialefanayeIbrahimadenkɛye.»
10MɔgɔDenkɛnanakafɛntununnenwɲinikaukisi.
11Uyeokowmɛntumaminna,Yesuyentalendɔfaraa
kan,k'amasɔrɔasurunyaraJerusalɛmdugula,k'amasɔrɔ
utunb'amiirikoElohimkamasayabɛnajiraoyɔrɔninbɛɛ.
12Ay'afɔko:«Mɔgɔbadɔtaarajamanayɔrɔjandɔla
walisakamasayasɔrɔayɛrɛyekasegin.»
13Ay'akajɔnkɛtanwelek'afɔuyeko:«A'yebaarakɛ
fonekana.»
14Nkaakajamanadenwy'akoniyakacibilaanɔfɛk'afɔ
ko:«Antɛnanincɛkakɛankuntigiye.»
15Aseginnakamasayasɔrɔtumaminna,ay'afɔayeko
ayeojɔnninnuwelekanaafɛ,walisaak'adɔnmɔgɔ
kelen-kelenbɛɛyetɔnɔhakɛminsɔrɔjagofɛ.
16Okɔ,fɔlɔnanak'afɔko:«Matigi,ikawariyekilotan
sɔrɔ.»
17Ay'afɔayeko:«Aɲɛ,jɔnɲuman.
18Filanannanak'afɔko:«Matigi,ikawariyekiloduuru
sɔrɔ.»
19Ay'afɔayefanako:«Ifanakakɛduguduurukuntigi
ye.»
20Dɔwɛrɛnanak'afɔko:«Matigi,ikawariminmaralen
bɛfinimugukɔnɔ,ofilɛninye.
21Nesirannaiɲɛ,katuguniiyemɔgɔgɛlɛnye.
22Ay'afɔayeko:«Ijɔnjugu,nenakiritigɛidala.»I
tunb'adɔnkoneyemɔgɔfarimanye,netunmafɛnminnu
da,netunmaminnudan,netunbɛosumantigɛ.
23Munnaimanekawaridibankila,walisanenatɔkane
taɲininitɔnɔye?
24Ay'afɔmɔgɔwyeminnutunjɔlenbɛyenko:«Awka
lirataabolok'adiliratanbɛminbolo.»
25(Uy'afɔayeko:«Matigi,kilotanb'abolo.»
26Neb'afɔawyekomɔgɔomɔgɔbɛfɛnsɔrɔ,onadio
ma.Mintɛfɛnsɔrɔ,halifɛnminbɛabolo,onabɔsia
bolo.»
27Nkanejuguminnut'afɛnekamasayakɛukunna,olu
nanan'uyeyank'ufaganeɲɛkɔrɔ.
28Okumafɔlenkɔ,ataaraɲɛfɛkayɛlɛnJerusalɛm.
29AgɛrɛlaBɛtifageniBɛtanikulula,Oliviyekuluminbɛ
welekoOliviyekulu,ayeakakalandenfilaci.
30Uy'afɔko:«Awkataadugukɔnɔawkɛrɛfɛ.Awdontɔ,
awnafalidendɔsɔrɔminsirilendon,mɔgɔsimasigimin
kanabada.
31Nimɔgɔdɔy'awɲininkako:«Munnaawb'alajɔ?»Aw
naafɔayenincogolako:«KatuguniMatigimagobɛa
la.»
32Mɔgɔminnucilentundon,olutaarakausɔrɔikoay'a
fɔuyecogominna.
33Utunbɛkafalidenlajɔtumaminna,atigiwy'afɔuye
ko:«Munnaawbɛfalidenlajɔ?»
34Uko:«Matigimagobɛala.»
35Utaaran'ayeYesufɛ,uy'ukafiniwdafalidenkan,ka
Yesusigiakan.
36Ataatɔ,uy'ukafiniwwulisirakan.
37Yesugɛrɛlatumaminna,Oliviyekulujigintɔla,
kalandenjamabɛɛy'adaminɛkaɲagalikaElohimtanuni
kanbaye,uyesebaayakɛwalewbɛɛye.
38Ako:«MasakɛminbɛnaMatigitɔgɔla,okatanu.
39Farisiɛndɔwbɔrajamacɛmak'afɔayeko:«Karamɔgɔ,
ikakalandenwkɔrɔfɔ.»
40Ay'ujaabik'afɔuyeko:«Neb'afɔawyekonininnu
y'umakun,kabakurunwnapɛrɛnoyɔrɔninbɛɛ.»
41Yesugɛrɛlatumaminna,ayeduguye.
42Uy'afɔko:«Niitunyeikahɛrɛkowdɔnikadon
na!»Nkasisanudogolenbɛiɲɛna.»
43Dondɔwnanaima,ijuguwnabɔgɔdagadailaminina
kailaminikaimarafanbɛɛfɛ.
44Anaidadugukolokan,aniidenwikɔnɔ.Utɛna
kabakurunkelentoikɔnɔ.katuguniitunmaikataabɔ
waatidɔn.»
45AdonnaAlabatosobakɔnɔkafeerekɛlawnisannikɛlaw
gɛnkabɔyen.
46Ay'afɔuyeko:«Asɛbɛnnenbɛko:«Nekasoye
delilisoye.»
47AtunbɛmɔgɔwkalandonodonAlabatosobakɔnɔ.
Nkasarakalasebaawkuntigiwnisariyakaramɔgɔwnijama
kuntigiwy'aɲinik'afaga.
48Utunbɛsekaminkɛ,umasek'osɔrɔ,katugunijama
bɛɛtunbɛalamɛnkosɛbɛ.
SABABU20NAN
1Odondɔla,YesutunbɛmɔgɔwkalanAlabatosobakɔnɔ
kaKibaruDumanfɔtumaminna,sarakalasebaaw
kuntigiwnisariyakaramɔgɔwnanaYesumanicɛkɔrɔbaw
ye.
2Ay'afɔayeko:«Afɔanye,ibɛninkowkɛfanga
jumɛndefɛ?»Walimajɔnyeninfangadiima?
3Yesuy'ujaabiko:«Nefananaawɲininkakokelenna.
anikanejaabiko:
4Yuhanakabatiselikɛrasankololawa,walahadamadenw
ta?
5Uy'afɔuyɛrɛyeko:«Niany'afɔko:«Kabɔsankolo
la.»anaafɔko:«Muny'atoawmadaala?»
6Nkaniany'afɔko:«Mɔgɔwdetadon.»jamabɛɛnaan
bonnikabakurunwye,katuguniudalenb'alakoYuhana
tunyekiraye.
7Uy'ajaabikoubɔrayɔrɔminna,umasek'odɔn.
8Yesuy'afɔuyeko:«Nefanat'afɔawyenebɛninkow
kɛnifangaminye.»
48

LUKA
9Ay'adaminɛkaninntalenfɔjamaye.Cɛdɔyerezɛn
nakɔdɔsɛnɛ,k'abilasɛnɛkɛlawbolo,kataajamanajandɔ
lakamɛn.
10Owaatila,ayebaaradendɔcisɛnɛkɛlawma,uka
rezɛnnakɔdendɔdiama.
11Ayebaaradenwɛrɛcitugun,uy'abugɔk'adelini
maloyaye,k'abilalankolon.
12Ayemɔgɔsabanancitugun,uy'ajoginkaagɛnkabɔ
kɛnɛma.
13Okɔ,rezɛnnakɔtigiy'afɔko:«Nenamunkɛ?»Nena
nedenkɛkanulenci:abɛsekakɛubɛnabonyadaakan
n'uy'aye.
14Nkasɛnɛkɛlawy'ayetumaminna,uy'afɔɲɔgɔnyeko:
«Ninyeciyɛntabagaye.
15Uy'agɛnkabɔrezɛnnakɔkɔnɔk'afaga.Odey'ato
rezɛnnakɔtiginamunkɛula?
16Ananaosɛnɛkɛlawhalakikarezɛnnakɔdimɔgɔ
wɛrɛwma.Uy'omɛntumaminna,uko:«Alakaokɛ.»
17Ay'ufilɛk'afɔko:«Ninsɛbɛnnenbɛmunna,ko:
«Kabakurunminbanna,sojɔbagawbanna,odekɛrankɔni
kunkoloye?»
18Mɔgɔomɔgɔmanabinokabakurunkan,onakari.Nka
amanabinmɔgɔomɔgɔkan,anaamugumugu.
19Owaatikelenna,sarakalasebaawkuntigiwnisariya
karamɔgɔwy'aɲinikabolodaYesukan.Usirannajama
ɲɛ,katuguniuy'adɔnkoayeninntalenfɔukama.
20Uy'akɔlɔsi,kasɛgɛsɛgɛlikɛlawcikataauyɛrɛkɛmɔgɔ
tilennenwye,walisaukaakakumawminɛ,walisauk'a
dongɔfɛrɛnɛrɛkafanganiakafangabolo.
21Uy'aɲininkako:«Karamɔgɔ,anb'adɔnkoibɛtiɲɛfɔ
kamɔgɔwkalan,itɛsɔnmɔgɔsima,nkaibɛAlakasira
kalantiɲɛna.
22Adagalenbɛanbolokasaradimasakɛmawa?
23NkaYesuy'ukananbaradɔn,ay'afɔuyeko:«Munna
awbɛnekɔrɔbɔ?»
24A'yewarijɛkelenjiranela.Jɔnjaniakansɛbɛnnibɛa
kan?Uy'ajaabik'afɔko:«Sesarta.»
25Ay'afɔuyeko:«A'yemasakɛkakowdiSesarma,ka
ElohimtadiAlama.»
26Umasekaakakumaminɛjamaɲɛkɔrɔ.
27SaduseendɔwnanaYesufɛ,oluminnutɛsɔnlakununni
sitɛyen.Uy'aɲininkako:
28Ako:«Karamɔgɔ,Musayesɛbɛncianmako:«Ni
mɔgɔdɔbalimakɛsara,musob'afɛ,nidentɛala,a
balimakɛkaamusotakabɔnsɔnlamɔabalimakɛye.»
29Balimawolonwulatunbɛyen.
30Filanany'amusofuru,asaradentɛminna.
31Asabanany'aminɛ.Ocogokelenna,uwolonwulafana.
32Alabanna,musofanasara.
33Sukununnidonna,amusoyejɔnmusoye?Katuguni
mɔgɔwolonwulay'amusofuru.
34Yesuy'ujaabiko:«Nindiɲɛdenwbɛfurukɛ.
35Nkamɔgɔminnunajatekoukakanniodiɲɛnisuw
lakununniye,olutɛnafurukɛ,kafurukɛ.
36Utɛsekasatun,katuguniunimɛlɛkɛwbɔlendon
ɲɔgɔnfɛ.AwyeAladenwye,awyesukununnidenwye.
37Nisuwkununna,Musayɛrɛy'ajirakungola,tumamin
naayeMatigiwelekoIbrahimakaAla,IsakakaAlaani
YakubakaAla.
38AtɛmɔgɔsalenwkaAlaye,nkaɲɛnamawkaAladon,
katugunibɛɛɲɛnamadonaye.
39Sariyakaramɔgɔdɔwy'ajaabiko:«Karamɔgɔ,iye
kumaɲumanfɔ.»
40Okɔfɛ,umajagɛlɛyakaɲininkalisikɛala.
41Ay'afɔuyeko:«Ub'afɔcogodikoKrisitaye
Dawudadenkɛye?»
42Dawudayɛrɛy'afɔZaburuwkitabukɔnɔko:«Matigi
y'afɔneMatigiyeko:«Isiginekininfɛ.»
43Fonekaijuguwkɛisennasanbaraye.»
44Dawuday'awelekoMatigi,adenkɛdoncogodi?
45Okɔ,ay'afɔakakalandenwyejamabɛɛla.
46Awk'awjantosariyakaramɔgɔwla,oluminnub'afɛka
taamafinijanwna,kafolikanusuguwla,aniAlabatosow
kɔnɔsigiyɔrɔwla,anisobawkɔnɔseliwla.
47Ubɛmusocɛsalenwkasowdun,kadelilijanwkɛu
yɛrɛjiralikama.
SABABU21NAN
1Ay'aɲɛkɔrɔtak'ayekonafolotigiwbɛkaukanilifɛnw
filinafolomarayɔrɔla.
2Ayemusocɛsalenfaantandɔfanaye,atunbɛ
warimisɛnfilafiliokɔnɔ.
3Ay'afɔko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekoninmusocɛ
salenfaantaninyewaribilakatɛmɛubɛɛkan.
4UbɛɛyeukafɛncamanbilaAlakasarakawla.
5DɔwtunbɛkumaAlabatosobakolacogominna,a
masirilendonnikabakurunɲumanwninilifɛnwye.
6Awbɛninkominnufilɛ,donwnana,kabakurunsitɛna
totɔkelenkan,kabakuruntɛnaci.
7Uy'aɲininkako:«Karamɔgɔ,nkaninkowbɛnakɛtuma
jumɛn?»Okownakɛtumaminna,taamasyɛnjumɛnna
kɛ?»
8Ako:«A'yeawjantoawkanalafili,katugunimɔgɔ
camannananetɔgɔlak'afɔko:«NeyeKrisitaye.»Waati
surunyara,awkanataaunɔfɛ.»
9Niawyekɛlɛwnimankanwmɛntumaminna,awkana
siran,katuguniokowkakankakɛfɔlɔ.nkaalabantɛkɛ
dɔɔnindɔɔnin.
10Ay'afɔuyeko:«Siyanawulisiyanimasayacɛ.
11Dugukoloyɛrɛyɛrɛbawnakɛyɔrɔcamanna,kɔngɔni
banajuguwnakɛyen.Siranfɛnwnitaamashyɛnbawnakɛ
kabɔsankolola.»
12Nkasaniobɛɛkakɛ,unaubolodaawkankaawtɔɔrɔ,
kaawdonAlabatosowkɔnɔanikasobonwkɔnɔ,kataani
awyemasakɛwnikuntigiwɲɛkɔrɔnetɔgɔkosɔn.
13Onakɛawlakakɛseereyaye.
14Odey'atoawk'asigiawdusukunwna,awkanamiiri
saniawbɛnaminjaabi.
15K'amasɔrɔnenadanihakilitigiyadiawma,awjuguw
bɛɛtɛnasekaminsɔsɔ,kaokɛlɛ.
16Awbangebagawniawbalimawniawsomɔgɔwniaw
teriwnaawjanfa.Unaawdɔwfaga.»
17Mɔgɔwbɛɛnaawkoniyanetɔgɔkosɔn.
18Nkaawkunsigisitɛnahalaki.
19Awkamuɲulila,awkaawniwta.
20NiawnaJerusalɛmyekɛlɛbolowlamininendontuma
minna,awk'adɔnkoatiɲɛnisurunyara.
21Judejamanamɔgɔwkabolikataakuluwla.Minnubɛa
cɛma,olukabɔyen.Mɔgɔminnubɛjamanawkɔnɔ,olu
kanadonyen.»
22Odonwdeyewaleɲumandɔndonwye,walisafɛn
minnusɛbɛnna,olubɛɛkadafa.
49

LUKA
23Odonwna,bɔnɛbɛkɔnɔmawnisindibagawma!
Katugunitɔɔrɔbanakɛjamanakɔnɔ,anidiminyanakɛnin
jamakan.»
24Unabinnpandalakaubilajɔnyalasiyawbɛɛkɔnɔ.
25Taamaʃyɛnwnakɛtilenikalonidolowla.Siyawbɛ
tɔɔrɔdugukolokan,niuhakiliɲagamina.kɔgɔjinijikuruw
bɛkamankanbabɔ;
26Mɔgɔwdusukunwb'udɛsɛsirannidugukolokanko
natawladonnikosɔn,katugunisankolofanganayɛrɛyɛrɛ.
27Otumala,unaMɔgɔDenkɛnatɔyesankabakɔnɔni
sebaayaninɔɔrɔbaye.
28Niokowdaminɛnakakɛtumaminna,awkaawɲɛ
kɔrɔtakaawkunkɔrɔta.Katuguniawkakunmabɔli
surunyara.»
29Ayentalendɔfɔuye.Torosunnijiriwbɛɛfilɛ.
30Niubɛci,awb'ayeawyɛrɛwlakosamiyɛsurunyara
sisan.
31Ocogokelenna,niawyeninkokɛlenwyetumamin
na,awk'adɔnkoElohimkamasayasurunyara.
32Tiɲɛlaneb'afɔawyekoninbɔnsɔntɛnatɛmɛnfou
bɛɛkadafa.
33Sankolonidugukolonatɛmɛn,nkanekakumatɛna
tɛmɛn.
34Awk'awjantoawyɛrɛwla,walisaawdusukunwkana
fadamatɛmɛnidɔlɔminnininɲɛnamayahaminankowla,o
donkaseawmak'asɔrɔawmaudɔn.
35Dugukolobɛɛkansigibagawbɛɛnaikojaan.
36Awkatoawɲɛna,kadelilikɛtumabɛɛ,walisaawka
kankakisininkonatawbɛɛma,kajɔMɔgɔDenkɛɲɛkɔrɔ.
37Tilefɛ,atunbɛmɔgɔwkalanAlabatosobakɔnɔ.Sufɛ,
abɔrakataasigikululaminbɛwelekoOliviyekulu.
38MɔgɔwbɛɛnanasɔgɔmadajoonafɛAlabatosobakɔnɔ
walisak'alamɛn.
SABABU22NAN
1Nbuurufununbaliselisurunyara,oselibɛweleko
Tɛmɛnkanseli.
2Sarakalasebaawkuntigiwnisariyakaramɔgɔwyeafaga
cogoɲini.sabuutunbɛsiranjamaɲɛ.
3SitanɛdonnaJudalamintɔgɔyekoIsikariyɔti.
4Ataarakakumasarakalasebaawkuntigiwnikuntigiwfɛ,
abɛsek'adonubolocogominna.
5Unisɔndiyarakalayidutakoubɛnawaridiama.
6Ayelayidutak'aɲinikaadonubolojamatɛyen.
7Okɔ,nbuurufununbalidonna,Tɛmɛnkanselikakanka
faga.
8AyePiɛrɛniYuhanacik'afɔayeko:«A'yeTɛmɛnkan
selilabɛnanyewalisaankadumunikɛ.»
9Uy'aɲininkako:«Ib'afɛankalabɛnmin?»
10Ay'afɔuyeko:«Awdonnadugukɔnɔtumaminna,cɛ
dɔnaawkunbɛn.tuguakɔkadonsokɔnɔ,abɛdonso
minkɔnɔ.
11Awnaafɔsotigiyeko:«Karamɔgɔy'afɔawyeko:
«NeninekakalandenwbɛnaTɛmɛnkanselidunyɔrɔmin
na,obɛmin?»
12Anasobadɔjiraawlaminkɔnɔnalabɛnna.
13Utaarakasɔrɔikoay'afɔuyecogominna.
14Waatiseratumaminna,Yesunicidentannifilay'isigi.
15Ay'afɔuyeko:«Neb'afɛkaninTɛmɛnkanselidun
awfɛsaninekatɔɔrɔ.
16Neb'afɔawyekonetɛnaaduntunfoakadafaElohim
kamasayala.
17AyejifilentakabarikadaAlayek'afɔko:«A'yenin
takatilaawniɲɔgɔncɛ.
18Neb'afɔawyekonetɛnaɛrɛzɛnsunminfoAlaka
masayakana.
19AyenbuurutakabarikadaAlaye,k'akarik'adiuma
k'afɔuyeko:«Ninyenefarikoloyemindiraawkosɔn.
20Ocogokelenna,jifilenfanadumunikɔfɛ,k'afɔko:«
NinjifilenyeLayidukurayenejolila,ominbɔnnaaw
kosɔn.»
21Nka,afilɛ,mɔgɔminbɛnejanfa,obolobɛnefɛtabali
kan.
22Tiɲɛna,MɔgɔDenkɛbɛtaaikoalatigɛracogominna.
23Uy'adaminɛkaɲininkalikɛula,jɔndebɛnaninkokɛ.
24Kɛlɛfanadonnaucɛma,ulajumɛnkakankajate
mɔgɔbaye.
25Ay'afɔuyeko:«Siyawɛrɛwkamasakɛwbɛu
kuntigiyakɛ.Minnubɛkuntigiyakɛukan,olubɛweleko
nafabɔlaw.
26Awkanakɛten.Minyekuntigiye,ikobaarakɛbaga.
27Mɔgɔminsigilenbɛdumunina,walimaminbɛbaara
kɛ?Minsigilenbɛdumunina,otɛwa?Nkanebɛawcɛma
ikobaaraden.
28Awyemɔgɔwyeminnutoranefɛnekakɔrɔbɔliwla.
29NebɛmasayadɔsigiawyeikoneFayeminsigineye.
30Awkadumunikɛkaminnikɛnekatabalilaneka
masayakɔnɔ,kasigimasasigilankankaIsraɛlkakabila
tannifilakiritigɛ.
31Matigiko:«Simɔn,Simɔn,afilɛ,Sitanɛy'afɛkaaw
sɔrɔ,walisaakaawsɔgɔikomalo.
32Nkaneyedelilikɛikolawalisaikadannayakanaban.
33Ay'afɔayeko:«Matigi,nelabɛnnendonkataan'iye
kasolaanisayala.»
34Ako:«Piɛrɛ,neb'afɔiyeko,ntoritɛnakasibi,sanii
kabansiɲɛsabakoibɛnedɔn.»
35Ay'afɔuyeko:«Neyeawcitumaminnani
waribɔlannibɔrɔnisanbaratɛawbolo,fɛndɔdɛsɛraawla
wa?Uko:«Foyitɛ.»
36Ay'afɔuyeko:«Nkasisan,waribɔlanbɛminbolo,o
kaota,aninpantɛminbolo,okaakafinifeerekadɔ
san.»
37Neb'afɔawyekoninsɛbɛnnenkakankadafanela
halibiko:«Ajaterasariyatiɲɛbagawcɛma.»
38Uko:«Matigi,npanfilafilɛninye.»Ay'afɔuyeko:«
Abɛse.»
39AbɔrakataaOliviyekululaikoadelilakakɛcogo
minna.Akakalandenwfanatuguraakɔ.
40Yesuseraoyɔrɔlatumaminna,ay'afɔuyeko:«A'
yedelilikɛwalisaawkanadonkɔrɔbɔlila.»
41Ay'iyɛrɛbɔulakasekabakurundɔma,ay'ibirika
Aladeli.
42Ako:«NeFa,niib'afɛ,ikaninjifilenbɔnela.
43Mɛlɛkɛdɔy'ijiraalakabɔsankololak'abarikabonya.
44Atɔɔrɔlenkɔ,ayedelilikɛnitiminandiyaye,asumaya
kɛrain'afɔjolibelebelebaminnubɛbinduguma.
45Awulilakabɔdelililakanaakakalandenwfɛtuma
minna,ay'asɔrɔusunɔgɔlenbɛdusukasikosɔn.
46Ay'afɔuyeko:«Munnaawbɛsunɔgɔ?awkawulika
Aladeli,walisaawkanadonkɔrɔbɔlila.»
50

LUKA
47KaYesutokumala,jamabadɔye,Judamintɔgɔyeko
Juda,omintunyeomɔgɔtannifilalakelenye,otaarau
ɲɛkagɛrɛYesulawalisak'asusu.
48Yesuy'afɔayeko:«Juda,ibɛMɔgɔDenkɛjanfani
susuliyewa?
49Alaminimɔgɔwyekonatayetumaminna,uy'afɔa
yeko:«Matigi,anbɛnamɔgɔfaganinpanyewa?»
50Udɔlakelenyesarakalasebaakuntigikajɔnkɛbugɔk'a
kininbolotulotigɛ.
51Yesuy'ajaabiko:«Awkatonincogola.»Amagaraa
tulolak'akɛnɛya.
52Yesuy'afɔsarakalasebaawkuntigiwniAlabatosoba
kuntigiwnicɛkɔrɔbawyeminnutunnanaafɛko:«Aw
bɔraninpanwniberewyeikosonyalikɛlawa?»
53NetunbɛawfɛdonodonAlabatosobakɔnɔ,awma
bolowkɔrɔtanekama,nkaninyeawkawaatinidibifanga
ye.
54Uy'aminɛkataan'ayesarakalasebaakuntigikaso
kɔnɔ.Piɛrɛtuguraokɔyɔrɔjan.
55Uyetasumamanabooncɛmakasigiɲɔgɔnfɛ,Piɛrɛy'i
sigiucɛma.
56Nkasungurudɔy'ayeasigilenbɛtasumadala,ay'a
filɛnikɔnɔnajɛyayek'afɔko:«Nincɛfanatunbɛafɛ.»
57Ay'idalacɛalak'afɔko:«Muso,net'adɔn.»
58Dɔɔniokɔ,dɔwɛrɛy'ayek'afɔko:«Efanayeudɔ
ye.»Piɛrɛy'afɔko:«Cɛ,netɛ.»
59Lɛrɛkelenɲɔgɔnokɔfɛ,dɔwɛrɛy'afɔnidannayayeko:
«Tiɲɛna,nincɛfanatunbɛafɛ,katuguniGalilekadon.»
60Piɛrɛy'afɔko:«Cɛ,net'adɔnibɛminfɔ.»Oyɔrɔnin
bɛɛ,k'atokumala,ntoriy'ici.
61Matigiy'iyɛlɛmakaPiɛrɛfilɛ.PiɛrɛhakilijigiraMatigi
kakumala,ay'afɔayecogominnako:«Sankɔnɔka
kasi,inabannelasiɲɛsaba.»
62Piɛrɛbɔrakakasikosɛbɛ.
63CɛminnutunbɛYesuminɛ,oluyeYesutulogerenk'a
bugɔ.
64Uy'aɲɛwdatugutumaminna,uy'aɲɛdagosik'a
ɲininkako:«Ikakirayafɔ,jɔndeyeibugɔ?»
65UyeAlatɔgɔtiɲɛkumacamanwɛrɛwla.
66Tiledontumaminna,jamacɛkɔrɔbawni
sarakalasebaawkuntigiwnisariyakaramɔgɔwnanaɲɔgɔn
fɛkataan'ayeukajamalajɛla.
67EyeKrisitayewa?afɔanye.Ay'afɔuyeko:«Nine
y'afɔawye,awtɛnadaala.
68Ninefanayeawɲininka,awtɛnanejaabi,awtɛnane
bilakataa.»
69Ninkɔfɛ,MɔgɔDenkɛnasigiAlakasebaayakininfɛ.
70Ubɛɛy'afɔko:«EyeAlaDenkɛyewa?»Ay'afɔuye
ko:«Awb'afɔkonedon.»
71Uy'aɲininkako:«Anmagobɛmunseereyawɛrɛla?»
Katugunianyɛrɛwy'ayɛrɛdamɛn.»
SABABU23NAN
1Jamabɛɛwulilakataan'ayePilatefɛ.
2Uy'adaminɛk'ajalakik'afɔko:«Any'asɔrɔnincɛinbɛ
kasiyalafili,k'abalikasaradiSesarma,k'afɔkoaleyɛrɛ
yeKrisitayeMasakɛye.»
3Pilatey'aɲininkako:«EyeYahutuwkamasakɛyewa?»
Ay'ajaabiko:«Ib'afɔ.»
4Pilatey'afɔsarakalasebaawkuntigiwnijamayeko:«Ne
majalakifoyisɔrɔnincɛla.»
5Ukajuguyakatɛmɛnfɔlɔkan,k'afɔko:«Abɛmɔgɔw
lasunkamɔgɔwkalanYahutuwbɛɛla,k'adaminɛGalilela
kataaabilaninyɔrɔinna.»
6PilateyeGalilekomɛntumaminna,ay'aɲininkaniocɛ
yeGalileyewa.
7Ay'adɔndɔrɔnkoabɛHɛrɔdekamarakɔnɔ,ay'aci
Hɛrɔdefɛ,alefanatunbɛJerusalɛmowaatila.
8HɛrɔdeyeYesuyetumaminna,anisɔndiyarakosɛbɛ,
katuguniatunb'afɛkaYesuyekabiniwaatijan,katuguni
atunyeakocamanmɛn.Ajigitunb'akankoayekabako
dɔyeminkɛraafɛ.
9Okɔ,ayeɲininkalikɛafɛnikumacamanye.Nkaama
foyijaabi.
10Sarakalasebaawkuntigiwnisariyakaramɔgɔwjɔlen
torakaYesujalakikosɛbɛ.
11Hɛrɔden'akakɛlɛcɛwyeamafiɲɛya,kaatulogeren,ka
finicɛɲidɔdonalakaabilakataaPilatefɛ.
12Odonkelenna,PilateniHɛrɔdekɛrateriwye.
13Pilateyesarakalasebaawkuntigiwnikuntigiwnijama
weletumaminna.
14Ay'afɔuyeko:«Awnananinincɛyenefɛikomɔgɔ
minbɛmɔgɔwlafili.
15Ayi,Hɛrɔdefanatɛ,katugunineyeawciama.Afilɛ,
foyimakɛalaminkakannisayaye.»
16Odekosɔnnenaaɲangikaabila.
17(Katuguniwajibidonakamɔgɔkelenbilauyeselila).
18Upɛrɛnnaoyɔrɔninbɛɛlako:«A'yenincɛbilaka
Barabasibilaanye.
19(Mɔgɔmurutilidɔkosɔndugukɔnɔ,animɔgɔfaga
kosɔn.)
20Pilatetunb'afɛkaYesubila,akumanaufɛkokura.
21Upɛrɛnnak'afɔko:«A'yeagengenjirila.»
22Ay'afɔuyeasiɲɛsabanannako:«Munna,aye
kojugujumɛnkɛ?»Nemasayasababusisɔrɔala,ode
kosɔnnenaaɲangikaabilakataa.
23Uy'aɲinioyɔrɔninbɛɛlakoakagengenjirila.Uni
sarakalasebaawkuntigiwkakumakansera.
24Pilatey'afɔkoakakɛin'afɔuy'aɲinicogominna.
25Utunb'afɛkamɔgɔminbilakasolamurutilini
mɔgɔfagakosɔn,ay'obilakataaubolo.NkaayeYesu
donusagola.
26Utunbɛtaan'ayetumaminna,uyeSimɔnkelenminɛ,
Sirenekadɔ,mintunbɛbɔjamanakɔnɔ,uyegengenjirida
akan,walisaakaotaYesunɔfɛ.
27MɔgɔcamannimusowfanatuguraYesukɔ.
28Yesuy'akɔdonulak'afɔko:«Jerusalɛmdenmusow,
awkanakasinekosɔn,nkaawkakasiawyɛrɛwniaw
denwkosɔn.»
29Afilɛ,donwbɛna,ubɛnaafɔowaatiwlako:`Dubabɛ
denkɛwnidenminnumabangeabada,anidenminnuma
sinabada,oluyedubadenwye.»
30Otumala,unadaminɛk'afɔkuluwyeko:«Binan
kan.»anikataakuluwlako:«Awkaandatugu.»
31Niubɛokowkɛjirijɛmandɔla,munnakɛjirijalenna?
32Juguyakɛlafilawɛrɛwfanataaran'ayewalisaukafaga.
33Userayɔrɔminna,ominbɛwelekoKalvari,uy'a
gengenjirilayen,anikojugukɛlawkelenbɛkininfɛ,tɔ
kelenbɛnumanfɛ.
34Yesuy'afɔko:«NeFa,yafauma.Katuguniubɛmin
kɛ,ut'odɔn.»Uy'akafiniwtilaɲɔgɔnna,kakalada.
51

LUKA
35Jamajɔlentorakafilɛlikɛ.Kuntigiminnutunbɛufɛ,
olufanay'atulogerenk'afɔko:«Ayemɔgɔwɛrɛwkisi.A
kaayɛrɛkisi,niayeKrisitaye,Alakaɲɛnatɔmɔlen.»
36SɔrɔdasiwfanayeYesutulogeren,kanaafɛkavinɛji
diama.
37Uy'afɔko:«NiiyeYahutuwkamasakɛye,iyɛrɛ
kisi.»
38SɛbɛndɔfanasɛbɛnnenbɛYesukanniGɛrɛkikanni
LatinkanniHeburukansɛbɛnniwyeko:«NinyeYahutuw
kamasakɛye.»
39Juguyajuguminnudulonna,oludɔlakeleny'akɔrɔfɔko:
«NieyeKrisitaye,iyɛrɛnianwkisi.»
40Nkatɔkeleny'akɔrɔfɔko:«ItɛsiranElohimɲɛ,k'a
masɔrɔibɛojalakikelennawa?»
41Anbɛtilennenyalatiɲɛna.Anbɛankakɛwalewsara
bɛnnensɔrɔ,nkanincɛmakojugusikɛ.
42Ay'afɔYesuyeko:«Matigi,ihakilitonelaniinanai
kamasayala.»
43Yesuy'afɔayeko:«Tiɲɛlaneb'afɔiyekobiinakɛ
nefɛalijɛnɛkɔnɔ.»
44Okɛralɛrɛwɔɔrɔnanɲɔgɔnye,dibidonnadugukolo
yɔrɔbɛɛlafolɛrɛkɔnɔntɔnnan.
45Tiledibidonna,Alabatosobadatugulanfaralaa
cɛmancɛla.
46Yesupɛrɛnnanikanbayetumaminna,ako:«NeFa,
nebɛnenidonibolo.»
47Kɛlɛcɛwkuntigiyekokɛlenwyetumaminna,aye
nɔɔrɔdaAlakank'afɔko:«Tiɲɛna,nintunyemɔgɔ
tilennenye.»
48Mɔgɔminnunanaoyɔrɔla,olubɛɛyekokɛlenwye,u
yeudisigosikasegin.
49Adɔnbagawbɛɛnimusominnutuguraanɔfɛkabɔ
Galile,olujɔlentorayɔrɔjankaokowfilɛ.
50CɛdɔtunbɛyenmintɔgɔyekoYusufu,otunye
ladilikɛlaye.Atunyemɔgɔɲumanye.
51(Otunmasɔnukalaadilikanniukakɛwalewma.)a
bɔraArimate,Yahutuwkadugudɔla.
52OcɛtaaraPilatefɛkaYesusudeli.
53Ay'ajigink'asirilenburubalak'adakaburudɔkɔnɔ
mindilalendonkabakurunna,mɔgɔsimadelikasudon
minkɔnɔfɔlɔ.
54Odontunyelabɛnye,lafiɲɛdontunbɛkasurunya.
55MusominnunananiYesuyekabɔGalile,olufana
tuguraanɔfɛkakaburuniasubilalenfilɛ.
56Ukɔseginnakatulumafɛnwnitulumafɛnwlabɛn.Aye
lafiɲɛdonlafiɲɛdonkakɛɲɛnicifɔlenye.
SABABU24NAN
1Dɔgɔkundonfɔlɔla,sɔgɔmadajoonafɛ,utaarakaburu
la,uyekasadumanminnulabɛn,anidɔwwɛrɛw.
2Uyekabakurunwulilensɔrɔkabɔkaburula.
3Udonnayen,umaMatigiYesususɔrɔ.
4Uhakiliɲagaminakosɛbɛokola,cɛfilajɔlenbɛukɛrɛfɛ
finimanamanananwna.
5Usirannak'ubiridugumatumaminna,uy'afɔuyeko:
«Munnaawbɛɲɛnamaɲinisuwcɛma?»
6Atɛyan,nkaakununna.
7Ako:«MɔgɔDenkɛkakankadonjurumutɔwbolo,ka
gengenjirila,kakununtilesabanan.»
8Uhakilijigiraakakumawla.
9Useginnakabɔkaburukɔnɔkaokowbɛɛfɔmɔgɔtanni
kelennitɔwbɛɛye.
10MagadalaMariyamaniYuhananiYakubabaMariyama
animusowɛrɛminnutunbɛufɛ,oludeyeokowfɔ
cidenwye.
11Ukakumawtunbɛikonsiiringansanw,nkaumadau
la.
12Piɛrɛwulilakabolikataakaburula.Ay'ibiri,aye
lenfufiniwyeminnudalenbɛuyɛrɛla,kataa,a
kabakoyaraayɛrɛlakokɛlenwna.
13Odonkelenna,ufilataaradugudɔlamintɔgɔyeko
Emaus.
14Utunbɛkumaɲɔgɔnfɛninkokɛlenwbɛɛkan.
15Kautoɲɔgɔnfɛkakumaɲɔgɔnfɛ,Yesuyɛrɛgɛrɛlau
lakataaufɛ.
16Nkauɲɛwtunsirilenbɛwalisaukanaadɔn.
17Ay'afɔuyeko:«Awbɛɲɔgɔnfɛcogojumɛnnaaw
taamatɔkadusukasila?»
18UdɔlakelenmintɔgɔyekoKleopasi,oy'ajaabiko:«I
dɔrɔnyedunanyeJerusalɛm,imakominnukɛrayennin
donwna,imaoludɔnwa?»
19Ay'afɔuyeko:«Kojumɛnw?»Uy'afɔayeko:
«YesuNazarɛtikakola,omintunyekirabarikamayeAla
nijamabɛɛɲɛkɔrɔakakɛwalewniakakumawla.
20Sarakalasebaawkuntigiwniankuntigiwy'adoncogo
minnawalisaukaajalakisayala,kaagengenjirila.
21Antundalenb'alakoaledetunkakankaIsraɛl
kunmabɔ.
22Ankajɛɲɔgɔnmusodɔwfanayeankabakoya,minnu
tunbɛkaburulasɔgɔmadafɛ.
23Umaasusɔrɔtumaminna,unanak'afɔkouye
yelifɛndɔyemɛlɛkɛwfanana.
24Annimɔgɔdɔwtaarakaburulak'asɔrɔikomusowy'a
fɔcogominna.
25Okɔ,Yesuy'afɔuyeko:«Awhakilintanw,kirawka
kumafɔlenwbɛɛla,awdusukunwtɛsɔnkadaala.
26Krisitatunmankankaotɔɔrɔwsɔrɔkadonanɔɔrɔla
wa?
27Ay'adaminɛMusanikirawbɛɛla,ayekominnuɲɛfɔ
uyeKitabuwbɛɛkɔnɔ.
28Ugɛrɛladugula,utaarayɔrɔminna.
29Uy'awajibiyak'afɔko:«Toanfɛ,katuguniwulafɛ,
tiletɛmɛna.»Adonnakatoufɛ.
30Asigilentunbɛdumuninaufɛtumaminna,aye
nbuurutakadugawukɛola,k'akarik'adiuma.
31Uɲɛwyɛlɛla,uy'adɔn.Atununnakabɔuɲɛkɔrɔ.
32Uy'afɔɲɔgɔnyeko:«Andusukunmajeniankɔnɔ
tumaminnaatunbɛkumaanfɛsirakan,kaKitabu
Kitabuwdayɛlɛanyewa?
33Owaatikelenna,uwulilakaseginJerusalɛm,kamɔgɔ
tannikelenniufɛmɔgɔwlajɛɲɔgɔnfɛ.
34Ako:«Matigikununnatiɲɛna,ay'ayɛrɛjiraSimɔn
na.»
35Uyekominnukɛsirakan,uy'ofɔ,aniuy'adɔncogo
minnanbuurukarilila.
36Utoraokumalatumaminna,Yesuy'ijɔucɛmak'afɔ
uyeko:«Hɛrɛkakɛawye.»
37Nkausirannakosɛbɛ,usirannakosɛbɛ,uy'amiirikou
yejinɛdɔye.
38Ay'afɔuyeko:«Muny'atoawɲɛnasisilendon?Mun
namiiriliwbɛwuliawdusukunwna?
52

LUKA
39Nebolowninesenwfilɛ,koneyɛrɛdedon.Sogoni
kolotɛhakililaikoawbɛneyecogominna.»
40Okumafɔlenkɔ,ay'abolowniasenwjiraula.
41K'asɔrɔumadaalahalibiɲagalinikabakokosɔn,
Yesuy'afɔuyeko:«Dumunibɛawboloyanwa?»
42Uyejɛgɛtobilendɔdiama.
43Ay'atakadumunikɛuɲɛkɔrɔ.
44Ay'afɔuyeko:«Neyekumaminnufɔawyekaneto
awfɛ,olubɛɛkakankadafa.nekola.
45Okɔ,Yesuy'ukafaamuyalidawuli,walisauka
Kitabuwfaamu.
46Ay'afɔuyeko:«Asɛbɛnnenbɛnincogola,Krisitaka
kankatɔɔrɔkakununkabɔsuwcɛmatilesabananna.
47Nimisanijurumuyafakakankafɔatɔgɔlasiyawbɛɛ
cɛma,k'adaminɛJerusalɛm.
48Awyeokowseerewye.
49Afilɛ,nebɛneFakalayiduciawma.
50AyeubilakataafoBetani,ay'abolowkɔrɔtakaduba
uye.
51Ayedubakɛuyetumaminna,afaralaucɛkataa
sankolola.
52Uy'abato,kaseginJerusalɛmninisɔndiyabaye.
53UtunbɛAlabatosobakɔnɔtumabɛɛkaElohimtanuani
kadubauye.Amiina.
53

YuhanakaKibaru
Duman
SABABU1
1Fɔlɔla,Kumatunbɛyen,KumatunbɛAlafɛ,Kumatun
yeAlaye.
2OcogokelentunbɛAlafɛfɔlɔ.
3Fɛnbɛɛdabɔraaledefɛ.Fɛnsimadilannialetɛ.
4Ɲɛnamayatunbɛaledekɔnɔ.Oɲɛnamayakɛra
hadamadenwkayeelenye.
5Yeelenbɛyeelenbɔdibila.Dibimaaminɛ.
6CɛdɔcilentunbɛElohimfɛ,atɔgɔkoYuhana.
7Onanaseereyakɛkayeelenseereyakɛ,walisamɔgɔw
bɛɛkadaabarikala.
8Atuntɛoyeelenye,nkaacilentundonkataaoyeelen
seereyakɛ.
9OdetunyeYeelensɛbɛye,minbɛyeelenbɔmɔgɔo
mɔgɔbɛnadiɲɛkɔnɔ.
10Atunbɛdiɲɛkɔnɔ,diɲɛdabɔraaledefɛ,diɲɛm'adɔn.
11Ananaayɛrɛtama,nkaayɛrɛtamaaminɛ.
12Minnuy'aminɛ,ayefangadiolubɛɛma,ukakɛ
Elohimdenwye.
13Umabangejolila,walafarisogosagola,wala
hadamadensagola,foAladela.
14Kumakɛrafarisogoye,kasigiancɛma,anyeanɔɔrɔ
yeikoFaAladenkɛkelenpenɔɔrɔ,afalenbɛnɛɛmani
tiɲɛla.
15Yuhanayeseereyakɛakolakapɛrɛnko:«Nekumana
minkola,oyeninyeko:«Minbɛnanekɔfɛ,okafisani
neye.»
16Akadafalenyadey'atoanbɛɛyenɛɛmasɔrɔnɛɛmanɔ
na.
17SariyadiraMusabarikala,nkanɛɛmanitiɲɛnanaYesu
Krisitabarikala.
18MɔgɔsimaElohimyeabada.DenkɛkelenpeminbɛFa
Aladisila,odey'ajira.
19YahutuwyesarakalasebaawniLevitewcikabɔ
Jerusalɛmkanaaɲininkako:«Eyejɔnye?»
20Ay'ajirakoamasɔnama.Nkaasɔnnaamako:«Ne
tɛKrisitaye.»
21Uy'aɲininkako:«Otumanafɛ,mun?EdeyeEliyaye
wa?Ako:«Netɛ.»Edeyeokirayewa?Ay'ajaabiko:
«Ayi.»
22Uy'aɲininkako:«Eyejɔnye?»walisaankaseka
jaabidiancibaawma.»Ibɛmunfɔiyɛrɛkola?
23Ay'afɔko:«Neyemɔgɔdɔkanyeminbɛpɛrɛn
kungokolonkɔnɔko:«A'yeMatigikasiralatilen,ikokira
Esayiy'afɔcogominna.»
24Minnucilentundon,olutunyeFarisiɛnwye.
25Uy'aɲininkak'afɔayeko:«Otumanafɛ,munnaibɛ
batise,niitɛoKrisitaye,walaEliya,niitɛokiraye?»
26Yuhanay'ujaabiko:«Nebɛbatisejila,nkamɔgɔdɔ
jɔlenbɛawcɛma,awtɛmindɔn.
27Aledebɛnanekɔfɛ,okafisanineye,nemankankaa
kasanbaradawuli.
28OkowkɛraBɛtabaradugula,Jurdɛnbajikɔfɛ,Yuhana
tunbɛbatiseyɔrɔminna.
29Odugusagwɛ,YuhanayeYesunatɔyeafɛk'afɔaye
ko:«AlakaSagadenfilɛ,minbɛdiɲɛjurumutakabɔ
yen.»
30Ney'afɔakolako:«Mɔgɔdɔbɛnanekɔfɛ,minka
fisanineye.»
31Netunt'adɔn,nkawalisaakajiraIsraɛlla,odekosɔn
nenanakabatisejila.
32Yuhanayeseereyakɛk'afɔko:«NeyeNiSenujigintɔ
yekabɔsankololaikotuganin.
33Netunt'adɔn,nkaminyenecikataabatisejila,oy'a
fɔneyeko:«InaNiSenujigintɔyeminkan,katoakan,o
debɛbatiseniNiSenuye.»
34Ney'ayekaseereyakɛkoninyeAlaDenkɛye.
35Odugusagwɛ,Yuhananiakakalandenfilajɔlentora.
36Ay'afilɛYesutaamatɔla,ako:«AlakaSagadenfilɛ!»
37Okalandenfilay'akakumamɛn,utuguraYesukɔ.
38Yesuy'iyɛlɛmak'utugutɔyek'uɲininkako:«Awbɛ
munɲini?»Uy'afɔayeko:«Karamɔgɔ,okɔrɔyeko:
Karamɔgɔ,isigilenbɛmin?»
39Ay'afɔuyeko:«Awkanaafilɛ.»Unanaasigiyɔrɔ
ye,utoraafɛodon,k'amasɔrɔakɛralɛrɛtanɲɔgɔnye.
40MɔgɔfilaminnuyeYuhanakakumamɛnkatugua
nɔfɛ,oludɔlakelentunyeSimɔnPiɛrɛbalimakɛAndreye.
41AyeabalimakɛSimɔnsɔrɔfɔlɔk'afɔayeko:«Anye
Masiyasɔrɔ,okɔrɔyeKrisitaye.»
42Ananan'ayeYesufɛ.Yesuy'ayetumaminna,ako:«
IyeJonadenkɛSimɔnye.
43Odugujɛ,Yesutunb'afɛkataaGalilekaFilipesɔrɔk'a
fɔayeko:«Itugunekɔ.»
44FilipetunbeBetsaidadugula,AndreniPiɛrɛkadugu
la.
45FilipeyeNatanaɛlsɔrɔk'afɔayeko:«Musayesɛbɛnci
minkolasariyalaanikirawfɛ,any'osɔrɔ,Yesu
Nazarɛtika,Yusufudenkɛ.»
46Natanaɛly'afɔayeko:«Fɛnɲumanbɛsekabɔ
Nazarɛtiwa?»Filipey'afɔayeko:«Nakaafilɛ.»
47YesuyeNatanaɛlnatɔyeafɛk'afɔakolako:«
Israɛldenfilɛtiɲɛna,nanbarasitɛala!»
48Natanaɛly'afɔayeko:«Ibɛnedɔnkabɔmin?»Yesu
y'ajaabik'afɔayeko:«SanniFilipekaiwele,ito
torosunkɔrɔ,ney'iye.»
49Natanaɛly'ajaabiko:«Karamɔgɔ,iyeAlaDenkɛye.e
yeIsraɛlmasakɛye.»
50Yesuy'ajaabiko:«Ney'afɔiyekoney'iyetorosun
kɔrɔ,idalenb'alawa?Inafɛnbelebelebawyekatɛmɛ
ninnukan.»
51Ay'afɔayeko:«Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyekonin
kɔfɛ,awnasankolodawulilenye,aniAlakamɛlɛkɛwbɛ
wulikajiginMɔgɔDenkɛkan.»
SABABU2NAN
1Otilesabanan,furukɛraGalilemaralaKana.Yesuba
tunbɛyen.
2Yesuniakakalandenwbɛɛwelerafurula.
3Diwɛndɛsɛraulatumaminna,Yesubay'afɔayeko:
«Dwɛntɛubolo.»
4Yesuy'afɔayeko:«Muso,munbɛneniicɛ?»neka
waatimasefɔlɔ.
5Abay'afɔjɔnwyeko:«Amanafɛnofɛnfɔawye,aw
k'okɛ.»
6Kabakurundagawɔɔrɔtunsigilenbɛyen,kakɛɲɛni
Yahutuwkasaniyacogola.
54

YuhanakaKibaruDuman
7Yesuy'afɔuyeko:«A'yejidagayɔrɔwfajila.»Uy'ufa
fokaseudanna.
8Ay'afɔuyeko:«Awkabɔkataaselikuntigifɛ.»Uy'a
da.
9Selikuntigiyediwɛndiwɛnjinɛnɛtumaminna,amaa
bɔyɔrɔdɔn.
10Ay'afɔayeko:«Mɔgɔbɛɛbɛdiwɛnɲumanbɔa
daminɛna.Nimɔgɔwyedɔlɔminkaɲɛ,otumana,minka
jugu,nkaiyediwɛnɲumanmarafokanasebima.»
11YesuyekabakowdaminɛKanakɛGalilejamanana.A
kakalandenwdaraala.
12Okɔ,YesujiginnaKapɛrnaum,aniabaniabalimakɛw
niakakalandenw.
13YahutuwkaTɛmɛnkanselisurunyara,Yesutaara
Jerusalɛm.
14Alabatosobakɔnɔ,misiwnisagawnituganinwfeerelaw
niwaricilikɛlawsigilenbɛAlabatosobakɔnɔ.
15Ayebugɔlikɛnijurumisɛnninwye,kaubɛɛgɛnkabɔ
Alabatosobakɔnɔ,sagawnimisiw.Ayefɛncaman
cilikɛlawkawaribɔn,katabaliwci.
16Ay'afɔtuganinfeerelawyeko:«A'yeninfɛnwtayan.
AwkananeFakasokɛjagosoye.»
17Akakalandenwhakilijigiraalakoasɛbɛnnenbɛko:
«Ikasotiminandiyayenedun.»
18Yahutuwy'ajaabiko:«Ibɛtaamashyɛnjumɛnjiraanna
k'amasɔrɔibɛninkowkɛ?»
19Yesuy'ujaabiko:«A'yeninAlabatosobatiɲɛ,nenaa
lawulitilesabakɔnɔ.»
20Yahutuwy'afɔko:«Alabatosobainjɔrasanbinaanini
wɔɔrɔkɔnɔ,yalainaajɔtilesabakɔnɔwa?»
21NkaYesukumanaafarikoloAlabatosobakola.
22Akununnakabɔsuwcɛmatumaminna,aka
kalandenwhakilijigirakoayeninfɔuye.UdaraKitabu
niYesukakumafɔlenwla.
23TumaminnaYesutunbɛJerusalɛmTɛmɛnkanseliseli
donna,mɔgɔcamandaraatɔgɔla,ayekabakominnukɛ.
24NkaYesumaayɛrɛdiuma,katuguniatunbɛmɔgɔw
bɛɛdɔn.
25Amagotunt'alakomɔgɔsikaseereyakɛhadamaden
kola,katuguniatunb'adɔnfɛnminbɛmɔgɔla.
SABABU3NAN
1Farisiɛnwcɛmadɔtunbɛyen,otɔgɔkoNikodemu,
Yahutuwkuntigi.
2UnanaYesumasufɛk'afɔayeko:«Karamɔgɔ,anb'a
dɔnkoiyekaramɔgɔyeminbɔraAlayɔrɔ.
3Yesuy'ajaabiko:«Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔiyekonimɔgɔ
mabangekokura,atɛsekaElohimkamasayaye.»
4Nikodemuy'afɔayeko:«Mɔgɔkɔrɔlabɛsekabange
cogodi?»abɛsekadonabakɔnɔsiɲɛfilananna,ka
bangewa?
5Yesuy'ajaabiko:«Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔiyekonimɔgɔ
mabangejiniNifɛ,atɛsekadonElohimkamasayala.»
6Fɛnminbangerafarisogola,oyefarisogoye.Fɛnmin
bangeraNiSenufɛ,oyeNiye.
7Ikanakabakoyakoney'afɔiyeko:«Awkakanka
bangekokura.»
8Fiɲɛbɛfiyɛab'afɛyɔrɔminna,ibɛamankanmɛn,nka
itɛsek'adɔnabɔrayɔrɔminnaaniabɛtaayɔrɔminna.
9Nikodemuy'ajaabiko:«Ninkowbɛsekakɛcogodi?»
10Yesuy'ajaabiko:«IyeIsraɛlmatigiye,itɛokowdɔn
wa?»
11Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔiyekoanbɛkumakoanbɛmin
dɔn,kaseereyakɛkoanyeminye.Awtɛankaseereya
minɛ.»
12Nineyedugukolokankowfɔawye,k'asɔrɔawmada
ala,awnadaalacogodi,ninebɛsankolokowfɔawye?
13Mɔgɔsimayɛlɛnsankololafomɔgɔminjiginnakabɔ
sankolola,haliMɔgɔDenkɛminbɛsankolola.
14Musayesakɔrɔtakungokolonkɔnɔcogominna,Mɔgɔ
Denkɛfanakakankakɔrɔtaocogokelenna.
15Mɔgɔomɔgɔdaraalela,okanahalaki,nkaɲɛnamaya
banbalikasɔrɔ.
16Alayediɲɛkanufoay'aDenkɛkelenpedi,walisamɔgɔ
omɔgɔdaraala,okanahalaki,nkaɲɛnamayabanbalika
sɔrɔ.
17ElohimmaaDenkɛcidiɲɛlawalisakadiɲɛjalaki.Nka
walisadiɲɛkakisialebarikala.»
18Mindaraala,omajalaki,nkaminmadaala,o
jalakilendonkaban,katuguniamadaAlaDenkɛkelenpe
tɔgɔla.
19Ojalakiyeninye,koyeelennanadiɲɛkɔnɔ,mɔgɔwye
dibikanukatɛmɛyeelenkan,katuguniukakɛwalewtun
kajugu.
20Mɔgɔomɔgɔbɛkojugukɛ,obɛyeelenkoniya,atɛna
yeelenna,walisaakakɛwalewkanakɔrɔfɔ.
21Nkaminbɛtiɲɛkɛ,obɛnakɛnɛkan,walisaaka
kɛwalewk'ajirakoukɛraElohimla.
22Okɔ,YesuniakakalandenwnanaJudejamanana.A
toraufɛyenkabatise.
23YuhanatunbɛkabatiseAɛnɔndugula,Salimkɛrɛfɛ,
katugunijicamantunbɛyen.
24Yuhanatunmabilakasolafɔlɔ.
25Okɔ,ɲininkalikɛraYuhanakakalandendɔwni
Yahutuwcɛsaniyakola.
26UseraYuhanamak'afɔayeko:«Karamɔgɔ,iye
seereyakɛifɛJurdɛnkɔfɛ,odebɛbatise,mɔgɔwbɛɛbɛ
naafɛ.»
27Yuhanay'ajaabiko:«Mɔgɔtɛsekafoyisɔrɔniamadi
amakabɔsankolola.»
28Awyɛrɛwbɛneseereyakoney'afɔkonetɛKrisitaye,
nkanecilendonaɲɛ.
29Kɔɲɔmusobɛminfɛ,oyekɔɲɔcɛye,nkakɔɲɔcɛteri
minbɛjɔk'alamɛn,obɛɲagalikosɛbɛkɔɲɔcɛkankosɔn.
30Akakankacaya,nkanekakankadɔgɔya.
31Minbɛbɔsankolola,okabonnifɛnbɛɛye.
32Ayeminyekaminmɛn,abɛoseereyakɛ.Mɔgɔsitɛa
kaseereyasɔrɔ.»
33Minyeakaseereyasɔrɔ,oyetaamashyɛndaakanko
Alayetiɲɛtigiye.
34Elohimyeminci,obɛElohimkakumafɔ.
35FaAlabɛDenkɛkanu,ayefɛnbɛɛdiabolo.
36MindaraDenkɛla,ɲɛnamayabanbalibɛotigifɛ.Nka
Alakadiminyabɛtoakan.»
SABABU4nan
1Matigiy'adɔntumaminnaFarisiɛnwy'amɛncogomin
nakoYesuyekalandencamandakatɛmɛYuhanakan.
2(HaliniYesuyɛrɛmabatise,nkaakakalandenwde
batise).
3AbɔraJudejamanalakataaGalile.
55

YuhanakaKibaruDuman
4AkakankatɛmɛSamarifɛ.
5Okɔ,aseraSamaridugudɔla,omintɔgɔyekoSikar,
YakubayedugukolomindiadenkɛYusufuma,ogɛrɛfɛ.
6Yakubakakɔlɔntunbɛyen.Yesusɛgɛnnenakataamafɛ,
ay'isigikɔlɔnkanten.
7Samarimusodɔnanajimin.
8(Katuguniakakalandenwtaaradugukɔnɔkadumuni
san).
9Samarimusoy'afɔayeko:«IminyeYahutuye,ibɛ
minfɛnɲininefɛcogodi?»katuguniYahutuwni
Samarikawtɛɲɔgɔnminɛ.
10Yesuy'ajaabik'afɔayeko:«NiitunbɛElohimka
nilifɛndɔn,animɔgɔminb'afɔiyeko:Ikamindinema.
itunnaaɲiniafɛ,atunnajiɲɛnamadiima.»
11Musoy'afɔayeko:«Matigi,foyitɛibolokajibɔ,
kɔlɔnkadun.
12IkabonnianfaYakubaye,ominyekɔlɔndianma,a
yɛrɛniadenwniakabaganwy'aminwa?
13Yesuy'ajaabiko:«Mɔgɔomɔgɔbɛninjimin,
minnɔgɔbɛominɛkokura.
14Mɔgɔomɔgɔbɛjimin,nebɛnaomindiama,minnɔgɔ
tɛnaominnabada.Nkanenajimindiama,onakɛji
kɔlɔnyeminbɛwoyokataaɲɛnamayabanbalila.
15Musoy'afɔayeko:«Matigi,ninjidinema,walisa
minnɔgɔkananeminɛ,nekananayankajimin.»
16Yesuy'afɔayeko:«Taaicɛwelekanayan.»
17Musoy'ajaabiko:«Cɛtɛnefɛ.»Yesuy'afɔayeko:«I
y'afɔkaɲɛko:Cɛtɛnefɛ.
18Iyecɛduurusɔrɔ.Minbɛibolosisan,otɛicɛye.
19Musoy'afɔayeko:«Matigi,ney'afaamukoiyekira
ye.»
20Anbɛnbawtunbɛbatokɛkuluinkan.Awb'afɔko
mɔgɔwkakankabatokɛJerusalɛmdela.»
21Yesuy'afɔayeko:«Muso,danela,waatibɛna,aw
tɛnaFaAlabatoninkulukan,walaJerusalɛmhalibi.»
22Awbɛbatokɛ,awtɛfɛndɔn,anbɛminbato,anb'odɔn,
katugunikisilibɛbɔYahutuwdela.
23Nkawaatibɛna,abɛsesisan,batobagalakikawnaFa
batonihakilinitiɲɛla.
24AlayeNiye.
25Musoy'afɔayeko:«Ney'adɔnkoMasiyabɛna,o
minbɛwelekoKrisita.
26Yesuy'afɔayeko:«Neminbɛkumaifɛ,odedon.»
27Akakalandenwnanaokola,ukabakoyarakoabɛ
kumamusofɛ.wala:«Munnaibɛkumaafɛ?»
28Musoy'akajidagatoyenkataadugukɔnɔk'afɔcɛw
ye.
29A'yenacɛdɔyeminyenekakokɛlenwbɛɛfɔneye.
30UbɔradugukɔnɔkanaYesuma.
31Owaatila,akakalandenwy'adeliko:«Karamɔgɔ,
dumunikɛ.»
32NkaYesuy'afɔuyeko:«Dumunibɛnebolokadun,
awtɛmindɔn.»
33Odey'atokalandenwy'afɔɲɔgɔnyeko:«Mɔgɔdɔ
nananiayekadumunikɛwa?»
34Yesuy'afɔuyeko:«Necibaasagokɛlikanekabaara
ban.»
35Awm'afɔkokalonaanibɛyenhalisumantigɛnawa?
Afilɛ,neb'afɔawyeko:A'yeawɲɛkɔrɔtakaforowfilɛ.
sabuufinmandonkabankasumantigɛ.
36Sumantigɛbaabɛsarasɔrɔkadenwlajɛɲɛnamaya
banbalila,walisadannikɛlanisumantigɛbagabɛɛka
ɲagaliɲɔgɔnfɛ.
37Okumayetiɲɛyeyan,ko:«Mɔgɔdɔbɛdannikɛ,dɔ
wɛrɛbɛsumantigɛ.»
38Awmabaarasikɛminna,ney'awcikataaotigɛ.
39OduguSamarikacamandaraYesula,musokakuma
kosɔn,ko:«Neyekominnukɛ,ayeolubɛɛfɔneye.»
40SamarikawseraYesumatumaminna,uy'adelikoaka
toufɛ.
41Mɔgɔcamanwɛrɛwdaraayɛrɛkakumakosɔn.
42Ay'afɔmusoyeko:«Sisan,andalentɛikakuma
kosɔn,katugunianyɛrɛwy'amɛn,k'adɔnkotiɲɛna,
KrisitayediɲɛKisibaaye.»
43Tilefilatɛmɛnenkɔ,abɔrayenkataaGalile.
44Yesuyɛrɛyeseereyakɛkokiratɛbonyaayɛrɛka
jamanakɔnɔ.
45AseraGaliletumaminna,Galilekawy'abisimila,k'a
masɔrɔayekominnukɛJerusalɛmselila,uy'obɛɛye.
46YesuseginnaGalilejamanaKana,ayejidiwɛnkɛyen.
Faamadɔtunbɛyen,adenkɛtunbananendonKapɛrnaum.
47Ay'amɛntumaminnakoYesubɔraJudejamananaka
taaGalile,ataaraadelikoakajiginkaadenkɛkɛnɛya.
48Yesuy'afɔayeko:«Niawmataamashyɛnwni
kabakowye,awtɛnadaala.»
49Faamay'afɔayeko:«Matigi,jiginsaninedenkasa.»
50Yesuy'afɔayeko:«Taa.idenkɛɲɛnamadon.Yesuye
kumaminfɔaye,ocɛdaraola,kataa.
51Ajigintɔtumaminna,akabaarakɛlawy'akunbɛnk'afɔ
ayeko:«Idenkɛɲɛnamadon.»
52Okɔ,ay'uɲininkawaatiminnaay'adaminɛkakow
ɲɛnabɔ.Uy'afɔayeko:«Kunulɛrɛwolonwulananna,
sumayay'abila.»
53Fay'adɔnkoYesuy'afɔayeowaatikelendelako:«I
denkɛɲɛnamadon.»
54YesubɔraJudejamananaGaliletumaminna,oye
kabakofilananyetugun.
SABABU5NAN
1Okɔfɛ,Yahutuwkaselikɛra.YesutaaraJerusalɛm.
2JidagadɔbɛJerusalɛmsagawkasugudala,obɛwele
HeburukannakoBetesda.
3Sebaliwjamabatundalenbɛolukɔnɔ,fiyentɔw,jɔlenw,
jalenw,jilamagatɔmakɔnɔ.
4K'amasɔrɔmɛlɛkɛdɔjigirawaatidɔlajidagakɔnɔkaji
jɔrɔ.
5Cɛdɔtunbɛyen,banatunbɛminnasanbisabaniseegin.
6Yesuy'ayetumaminnaadalenbɛalak'adɔnkoabɛo
kolakabinitumajan,ay'afɔayeko:«Ib'afɛkakɛnɛya
wa?»
7Cɛsebaliy'ajaabiko:«Matigi,mɔgɔsitɛnebolokane
donjidagakɔnɔ.
8Yesuy'afɔayeko:«Wulikaikadilantakataama.»
9Oyɔrɔninbɛɛcɛkɛnɛyara,ay'akadilantakataama.
10Yahutuwy'afɔakɛnɛyalenyeko:«Lafiɲɛdondon.
11Ay'ujaabiko:«Minyenekɛnɛya,oy'afɔneyeko:«I
kaikadilantakataama.»
12Uy'aɲininkako:«Mɔgɔjumɛny'afɔiyekoikaika
dilantakataama?»
13Minkɛnɛyara,otunt'adɔnoyemɔgɔminye,katuguni
Yesutuny'ayɛrɛbilakataa,jamabatunbɛoyɔrɔla.
56

YuhanakaKibaruDuman
14Okɔ,Yesuy'asɔrɔAlabatosobakɔnɔk'afɔayeko:«A
filɛ,ikɛnɛyara.
15Cɛtaarak'afɔYahutuwyekoYesudey'akɛnɛya.
16YahutuwyeYesutɔɔrɔ,k'aɲinik'afaga,katuguniaye
okowkɛlafiɲɛdonna.
17Yesuy'ujaabiko:«NeFabɛbaarakɛfokanasebima,
nefanabɛbaarakɛ.»
18Odey'atoYahutuwy'aɲinikataaafɛk'afaga,
katuguniamalafiɲɛdontiɲɛdɔrɔn,nkaay'afɔfanako
AlayeaFaye.
19Yesuy'ujaabik'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawye
koDenkɛtɛsekafoyikɛayɛrɛla,foabɛminkɛaFafɛ.
20FaAlabɛDenkɛkanu,abɛayɛrɛkakɛwalewbɛɛjiraa
la.
21FaAlabɛsuwlakununkauɲɛnamayacogominna.O
cogokelenna,Denkɛb'afɛmɔgɔminnuna,abɛolu
ɲɛnamaya.»
22FaAlatɛkiritigɛmɔgɔsikan,nkaayekiribɛɛkalifaa
Denkɛma.
23MɔgɔwbɛɛkaDenkɛbonyaikoubɛFabonyacogo
minna.MintɛDenkɛbonya,otɛacibaaFabonya.
24Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyekomɔgɔminbɛneka
kumalamɛnkadanecibaala,ɲɛnamayabanbalib'afɛ,nka
atɛnasekajalaki.Nkaabɔrasayalakataaɲɛnamayala.
25Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyekowaatibɛna,sisansera,
suwnaAlaDenkɛkanmɛn.
26NiFaAlabɛɲɛnamayasɔrɔayɛrɛlacogominna.O
cogola,ayeodiDenkɛmawalisaakaɲɛnamayasɔrɔa
yɛrɛla.
27Ayefangadiamakakiritigɛfana,katuguniayeMɔgɔ
Denkɛye.
28Awkanakabakoyaninkola,katuguniwaatibɛna,
kaburukɔnɔmɔgɔwbɛɛnaakanmɛn.
29Anabɔkɛnɛkan.Minnuyekoɲumankɛ,olukaseka
ɲɛnamayalakunu.Minnuyekojugukɛ,olulakununnika
kɛjalakila.
30Neyɛrɛtɛsekafoyikɛ.katuguninetɛneyɛrɛsagoɲini,
nkaneFasagodebɛneci.
31Nineyeneyɛrɛseereyakɛ,nekaseereyatɛtiɲɛye.
32Dɔwɛrɛbɛyenminbɛneseereyakɛ.Neb'adɔnkoabɛ
seereyaminkɛnekola,oyetiɲɛye.»
33AwyecibilaYuhanama,ayetiɲɛseereyakɛ.
34Nkanetɛseereyasɔrɔmɔgɔfɛ,nkanebɛninkumawfɔ
walisaawkakisi.
35Atunyeyeelenyeminbɛjenianiminbɛmanamana,
awtunb'afɛkaɲagaliwaatidɔkɔnɔakayeelenna.
36NkanekaseereyakabonniYuhanataye,katugunine
Fayebaaraminnudinemakaban,nebɛbaaraminnukɛ,
olubɛneseereyakoFaAladeyeneci.
37Faminyeneci,oyɛrɛyeneseereyakɛ.Awmaakan
mɛnwaatisila,awmaacogoyayefana.
38Akakumamatoawkɔnɔ.
39IkaBibulutɛmɛsirawɲini;Katuguniawb'amiiriko
ɲɛnamayabanbalibɛawlaoludela.
40Awt'afɛkananefɛwalisaawkaɲɛnamayasɔrɔ.
41Netɛbonyasɔrɔmɔgɔwfɛ.
42Nkaneb'adɔnkoElohimkanutɛawkɔnɔ.
43NenananeFatɔgɔla,awtɛneminɛ,nimɔgɔwɛrɛnana
ayɛrɛtɔgɔla,awnaominɛ.
44Awminnubɛbonyasɔrɔɲɔgɔnfɛ,k'asɔrɔawtɛbonya
ɲiniElohimdɔrɔnfɛ?
45AwkanamiirikonenaawjalakiFaAlaɲɛkɔrɔ.
46NiawtundaraMusala,awtunnadanela.
47Nkaniawmadaakasɛbɛnwla,awnadanekakumaw
lacogodi?
SABABU6NAN
1Okɔ,YesutaaraGalilebajicɛ,oyeTiberiyasibajiye.
2Jamabatuguraanɔfɛ,katuguniayekabakominnukɛ
banabagatɔwla,uy'oye.
3Yesuyɛlɛlakuludɔkan,aniakakalandenwy'isigiyen.
4TɛmɛnkanselitunsurunyanaYahutuwkaselila.
5Yesuy'aɲɛkɔrɔtak'ayekojamabananaama,ay'afɔ
Filipeyeko:«Annaburusanminkabɔyenwalisauka
dumunikɛ?»
6Ayeninfɔwalisak'akɔrɔbɔ,katuguniatunbɛnaminkɛ,
ayɛrɛtunb'odɔn.
7Filipey'ajaabiko:«Nburukɛmɛfilatɛseuma,ukelen-
kelenbɛɛkadɔɔnita.»
8Akakalandendɔ,Andre,SimɔnPiɛrɛbalimakɛ,y'afɔa
ye.
9Cɛdennindɔbɛyan,orgeburuduurunijɛgɛmisɛnfila
b'abolo.
10Yesuy'afɔko:«A'yecɛwsigi.»Sisan,bincamantun
bɛoyɔrɔla.Ola,cɛwy'usigi,uhakɛbɛsemɔgɔwaa
duuruɲɔgɔnma.
11Yesuyenbuuruta.AyebarikadaAlayetumaminna,
ayekalandenwtila-tilakadikalandenwma.anijɛgɛw
fananain'afɔutunb'afɛcogominna.
12Ufalendontumaminna,Yesuy'afɔakakalandenwye
ko:«Awkafɛntolenwlajɛ,walisafoyikanatunun.»
13Odey'atouyeulajɛɲɔgɔnfɛkasegitannifilafani
orgeburuduurutoradumunikɛlawye.
14Yesuyekabakominkɛ,uy'oyetumaminna,uy'afɔ
ko:«Tiɲɛna,okiraminbɛnanadiɲɛla,oyeninye.»
15Yesuy'ayetumaminnakounanaaminɛnifangaye
walisak'akɛmasakɛye,akelentaarakuludɔlatugun.
16Wulaseratumaminna,akakalandenwjiginnakɔgɔji
la.
17UdonnakurunbadɔkɔnɔkabajitigɛkataaKapɛrnaum
fanfɛ.Dibidonnasisan,Yesumanauma.
18Kɔgɔjiwulilafiɲɛbadɔkosɔn.
19Uyekuruntakasemɛtɛrɛmuganniduuruwalabisaba
ɲɔgɔnma,uy'ayekoabɛtaamakɔgɔjikan,kagɛrɛkurun
la.
20NkaYesuy'afɔuyeko:«Nededon.awkanasiran.
21Uy'aminɛkadonkurunkɔnɔ,oyɔrɔninbɛɛ,kurunsera
dugukolola,utaarayɔrɔminna.
22Odugusagwɛ,jamaminnujɔlenbɛkɔgɔjifandɔfɛ,olu
y'ayekokurunwɛrɛtɛyen,foakakalandenwdonna
kurunminkɔnɔ,koYesumadonkurunkɔnɔn'aka
kalandenwye,nkaatadonkalandenwtuntaaraukelenna.
23(Obɛɛn'ata,kurunwɛrɛwnanakabɔTiberiyasi,utun
bɛdumunikɛyɔrɔminna,Matigiyebarikadalikɛoyɔrɔ
la.
24Jamay'ayetumaminnakoYesuniakakalandenwtɛ
yen,ufanayekuruntakataaKapɛrnaumkaYesuɲini.
25Uy'asɔrɔkɔgɔjifandɔfɛtumaminna,uy'afɔayeko:
«Karamɔgɔ,iserayantumajumɛn?»
26Yesuy'ujaabik'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyeko
awbɛneɲini,katuguniawyekabakowye,nkaawye
nbuurudunkafa.»
57

YuhanakaKibaruDuman
27Awkanabaarakɛdumunihalakilenkosɔn,nkadumuni
minbɛtokataaɲɛnamayabanbalila,HadamadenDenkɛ
naodiawma.
28Uy'aɲininkako:«AnnamunkɛwalisakaAlaka
kɛwalewkɛ?»
29Yesuy'ujaabiko:«Alakabaarayeninye,kadaaka
cidenla.»
30Uy'aɲininkako:«Otumanafɛ,ibɛtaamashyɛnjumɛn
jirawalisaankaiyekadaila?»ibɛmunbaarakɛ?
31Anbɛnbawtunbɛmanɛdunkungokolonkɔnɔ.Ikoa
sɛbɛnnenbɛcogominnako:«Ayenbuurudiumakabɔ
sankolola,ukadumunikɛ.»
32Yesuy'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekoMusa
maodumunidiawmakabɔsankolola.NkaneFabɛ
nbuurulakikadiawmakabɔsankolola.
33Elohimkadumuniyeminjiginnakabɔsankololaka
ɲɛnamayadidiɲɛma.
34Uy'afɔayeko:«Matigi,ninnbuurudianmatuma
bɛɛ.»
35Yesuy'afɔuyeko:«Nedeyeɲɛnamayadumuniye.
Mindaranela,minnɔgɔtɛnaaminɛabada.»
36Nkaney'afɔawyekoawfanayeneye,nkaawmada
ala.
37FaAlabɛfɛnofɛndinema,obɛɛnananefɛ.Minbɛ
nanema,netɛnaogɛnkabɔkɛnɛmaabada.»
38Nejigirakabɔsankololakaneyɛrɛsagokɛ,nkane
cibaasagokɛ.
39NeFaminyeneci,osagofilɛninye,koayefɛnminnu
bɛɛdinema,nekanabɔnɛfoyila,nkanekaolakunu
labandonna.
40Necibaasagofilɛninye,walisamɔgɔomɔgɔbɛDenkɛ
yekadaala,okaɲɛnamayabanbalisɔrɔ.
41Yahutuwyeŋunuŋunuakɔrɔ,katuguniay'afɔko:«Ne
yenbuuruminjiginnakabɔsankolola.»
42Uy'aɲininkako:«NinyeYusufudenkɛYesuye,anbɛ
minfaniabadɔnwa?»Ay'afɔcogodiko:«Nejigiraka
bɔsankolola?»
43Yesuy'afɔuyeko:«Awkanaŋunuŋunuawcɛma.»
44Mɔgɔsitɛsekananefɛ,nineFaminyeneci,oy'a
sama.
45Asɛbɛnnenbɛkirawkɔnɔko:«Alanaubɛɛkalan.»
MɔgɔomɔgɔyeFaAlakakumamɛn,kaakalan,obɛna
nefɛ.
46AmafɔkomɔgɔsiyeFaAlaye,fomɔgɔminbɔra
Elohimla,odeyeFaAlaye.
47Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyekomɔgɔmindaranela,
ɲɛnamayabanbalibɛotigifɛ.
48Nedeyeɲɛnamayanbuuruye.
49Awbɛnbawyemanɛdunkungokolonkɔnɔ,usara.
50Nbuuruminbɛjiginkabɔsankolola,oyeninye,
walisamɔgɔkasek'adun,akanasa.
51Neyenbuuruɲɛnamayeminjiginnakabɔsankolola,
nimɔgɔdɔyeninnbuurudun,onaɲɛnamayabadaa.
52Yahutuwyesɔsɔlikɛuniɲɔgɔncɛko:«Nincɛbɛsek'a
sogodianmacogodikadun?»
53Yesuy'afɔuyeko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekoniaw
maMɔgɔDenkɛsogodunkaajolimin,ɲɛnamayatɛaw
la.»
54Mɔgɔomɔgɔbɛnesogodunkanejolimin,ɲɛnamaya
banbalibɛotigifɛ.Nenaalakununlabandonna.»
55Nefarisogoyedumuniyetiɲɛna,nejoliyeminfɛnye
tiɲɛna.
56Minbɛnesogodunkanejolimin,osigilenbɛnekɔnɔ,
nefanasigilenbɛalela.
57NeFaɲɛnamayenecicogominna,nebɛbaloneFa
barikalacogominna.
58Onbuuruminjiginnakabɔsankolola,ofilɛninye,atɛ
kɛikoawbɛnbawtunbɛmanɛduncogominna,kausa.
59AyeokowfɔElohimbatosokɔnɔ,k'atomɔgɔwkalanni
naKapɛrnaumdugukɔnɔ.
60Akakalandencamany'omɛntumaminna,uy'afɔko:
«Ninkumagɛlɛndon.jɔnbɛsek'amɛn?
61Yesuy'adɔnayɛrɛkɔnɔkoakakalandenwbɛ
ŋunuŋunuokola,ay'afɔuyeko:«Obɛawdusutiɲɛwa?
62NiawnaMɔgɔDenkɛwulitɔye,atunbɛyɔrɔminna
fɔlɔ,oyemunye?
63Nidebɛɲɛnamayadi.Nafafoyitɛfarisogola.
64Nkaawdɔwbɛyenminnutɛdannayakɛ.KabiniYesu
tunb'adɔnkabinifɔlɔfɔlɔ,mɔgɔminnumadaala,oluye
jɔnwye,animinnukakankaajanfa.
65Ako:«Odey'atoney'afɔawyekomɔgɔsitɛseka
nanefɛnineFamaodiama.»
66Kabiniowaatila,akakalandencamankɔseginna,uma
taamaafɛtun.
67Yesuy'afɔutannifilayeko:«Awfanabɛtaawa?»
68SimɔnPiɛrɛy'ajaabiko:«Matigi,annataajɔnfɛ?»
ɲɛnamayabanbalikumawbɛibolo.»
69Andalenb'alakoeyeKrisitaye,AlaɲɛnamaDenkɛ.
70Yesuy'ujaabiko:«Nemaawtannifilaɲɛnatɔmɔwa?
71AkumanaSimɔndenkɛJudaIskariyɔtikola,katuguni
aledetunbɛnaajanfa.
SABABU7nan
1Okɔ,YesutaamanaGalilejamanana,katuguniamasɔn
kataamaYahutudiinɛla,katuguniYahutuwtunb'afɛk'a
faga.
2Yahutuwkafanibuguselitunsurunyara.
3Abalimawy'afɔayeko:«IkabɔyankataaJude
jamanana,walisaikakalandenwfanakaikakɛwalew
ye.»
4Mɔgɔsitɛyenminbɛfɛndɔkɛgundola,ayɛrɛb'aɲini
k'adɔnkɛnɛkan.Niibɛninkowkɛ,iy'iyɛrɛjiradiɲɛla.
5Abalimawfanamadaala.
6Yesuy'afɔuyeko:«Nekawaatimasefɔlɔ.
7Diɲɛtɛsekaawkoniya.Nkaabɛnekɔniya,katugunine
bɛoseereyakɛkoakakɛwalewkajugu.»
8Awkataaninseliinna.katuguninekawaatimadafa
fɔlɔ.»
9Ayeokumafɔuyetumaminna,atoraGalile.
10Nkaabalimawwulilatumaminna,Yesufanataaraseli
lakɛnɛkan,nkaataaragundola.
11Yahutuwy'aɲiniselilak'aɲininkako:«Abɛmin?»
12MɔgɔwyeŋunuŋunukosɛbɛYesukola,k'amasɔrɔdɔw
ko:«Mɔgɔɲumandon.»Nkaabɛjamalafili.
13Obɛɛn'ata,mɔgɔsimakumaakolak'ajɛyaYahutuw
ɲɛsirankosɔn.
14Selicɛma,YesutaaraAlabatosobakɔnɔkamɔgɔw
kalan.
15Yahutuwkabakoyarak'afɔko:«Nincɛmadelika
sɛbɛnniwdɔncogodi?»
16Yesuy'ujaabiko:«Nekakalantɛnetaye,nkane
cibaadetadon.»
58

YuhanakaKibaruDuman
17Nimɔgɔdɔb'afɛk'asagokɛ,anaokalandɔn,niobɔra
Elohimla,walaninebɛkumaneyɛrɛdela.
18Minbɛkumaayɛrɛma,obɛayɛrɛkanɔɔrɔɲini,nka
minbɛacibaanɔɔrɔɲini,oyetiɲɛye,tilenbaliyasitɛala.
19Musamasariyadiawma,nkaawsimasariyalabato
wa?Munnaawbɛtaakanefaga?
20Jamay'ajaabiko:«Jinbɛila.
21Yesuy'ujaabiko:«Neyebaarakelendekɛ,awbɛɛ
kabakoyara.»
22Musayebolokolidiawma.(AtɛbɔMusala,nkaabɛ
bɔfawdela.)awbɛcɛbolokolafiɲɛdonna.
23Nimɔgɔdɔbolokolilafiɲɛdonna,walisaMusaka
sariyakanatiɲɛ.awdiminanekɔrɔwa,katugunineye
mɔgɔkelen-kelenbɛɛkɛnɛyalafiɲɛdonnawa?
24Awkanakiritigɛkakɛɲɛniawyecogoye,nkaawka
kiritilennenyatigɛ.
25Jerusalɛmkawdɔwy'afɔko:«Ub'afɛkaminfaga,otɛ
ninyewa?»
26Nka,afilɛ,abɛkumanijagɛlɛyaye,nkautɛfoyifɔa
ye.Yalakuntigiwb’adɔntiɲɛnakoninyeKrisitayɛrɛde
yewa?
27Obɛɛn'ata,anbɛnincɛbɔyɔrɔdɔn,nkaKrisitanana
tumaminna,mɔgɔsit'abɔyɔrɔdɔn.
28YesupɛrɛnnaAlabatosobakɔnɔk'atomɔgɔwkalanni
nak'afɔko:«Awfilabɛɛbɛnedɔn,awfanab'adɔnne
bɔrayɔrɔminna.
29Nkaneb'adɔn,katuguninebɔraaledela,aledeyene
ci.
30Uy'aɲinik'aminɛ,nkamɔgɔsimabolodaakan,
katuguniakawaatitunmasefɔlɔ.
31JamacamandaraYesulak'afɔko:«NiKrisitanana
tumaminna,yalaabɛnakabakocamankɛkatɛmɛnincɛ
kakabakowkanwa?»
32Farisiɛnwy'amɛnkojamabɛŋunuŋunuakola.
Farisiɛnwnisarakalasebaawkuntigiwyecidenwcikataa
Yesuminɛ.
33Yesuy'afɔuyeko:«Nebɛawfɛdɔɔnin,okɔ,nebɛ
taanecibaafɛ.»
34Awnaneɲini,awtɛnanesɔrɔ,nebɛyɔrɔminna,awtɛ
sekanayen.
35Yahutuwy'afɔɲɔgɔnyeko:«Abɛtaamin,ankanaa
sɔrɔ?»Yalaanataasiyawɛrɛwcɛmaminnujɛnsɛnnendon,
kasiyawɛrɛwkalanwa?
36Ay'afɔninkumasugujumɛnyeko:«Awnaneɲini,
awtɛnanesɔrɔ.»
37Oselidonbadonlabanna,Yesujɔlentorakapɛrɛnko:
«Niminnɔgɔbɛmɔgɔdɔla,okananefɛkaminnikɛ.»
38Mindaranela,ikoKitabuy'afɔcogominna,baji
ɲɛnamawnawoyokabɔakɔnɔbarala.
39(NkaakumanaNiSenukola,dannabaawkakanka
minsɔrɔ,katuguniNiSenutunmadifɔlɔ,katuguniYesu
nɔɔrɔtunmabonyafɔlɔ).
40Jamacamany'okumamɛntumaminna,uy'afɔko:
«Tiɲɛna,ninyekiraye.»
41Dɔwɛrɛwko:«NinyeKrisitaye.»Dɔwy'afɔko:
«KristanabɔGalilewa?»
42Kitabum'afɔkoKrisitabɛbɔDawudabɔnsɔnnaani
Bɛtilɛhɛmdugula,Dawudatunbɛyɔrɔminnawa?
43Ola,faralidonnajamacɛalekosɔn.
44Udɔwtunb'afɛk'aminɛ.Nkamɔgɔsimabolodaa
kan.
45Okɔ,kuntigiwnanasarakalasebaawkuntigiwni
Farisiɛnwfɛ.Uy'afɔuyeko:«Munnaawmananiaye?»
46Kɛlɛcɛwy'ajaabiko:«Mɔgɔsimakumaikonincɛ
abada.»
47Farisiɛnwy'ujaabiko:«Awfanalafililawa?»
48KuntigiwwalaFarisiɛndɔwdaraalawa?
49Nkaninjamaminnutɛsariyadɔn,oludangalendon.
50Nikodemuy'afɔuyeko:«MinnanaYesufɛsufɛ.
51Ankasariyabɛkiritigɛmɔgɔdɔkansaniakaalamɛn
k'adɔnabɛminkɛwa?
52Uy'ajaabiko:«EfanabɔraGalilewa?»Aɲinikaalajɛ,
katugunikirasitɛbɔGalile.
53Mɔgɔkelen-kelenbɛɛtaarauyɛrɛkaso.
SABABU8NAN
1YesutaaraOliviyekulula.
2Sɔgɔmadajoonafɛ,YesuseginnaAlabatosobakɔnɔ,
jamabɛɛnanaafɛ.Ay'isigikaukalan.
3SariyakaramɔgɔwniFarisiɛnwnananimusodɔyemin
minɛnajatɔyala.Uy'asigiacɛma.
4Uy'afɔayeko:«Karamɔgɔ,ninmusominɛnajatɔyala.»
5Musay'afɔanyesariyakɔnɔkoomɔgɔwkabonni
kabakurunwye.
6Uy'ofɔk'akɔrɔbɔwalisaukaajalaki.NkaYesuy'ibiri,
kasɛbɛnnikɛdugumaniabolokɔnincininye,in'afɔama
umɛn.
7UtorakaYesuɲininkatumaminna,ay'ikɔrɔtak'afɔu
yeko:«Mɔgɔmintɛjurumukɛawcɛma,okakabakurun
ciamafɔlɔ.»
8Ay'ibirikasɛbɛnnikɛduguma.
9Minnuy'omɛn,udusukuny'afɔuye,ubɔrakelenkelen,
k'adaminɛukɔrɔbalafokaseulabanma.
10Yesuy'ikɔrɔtatumaminna,amamɔgɔsiyemusokɔ,
ay'afɔayeko:«Muso,ijalakibagawbɛmin?»Mɔgɔsi
maijalakiwa?
11Ako:«Mɔgɔsitɛ,Matigi.»Yesuy'afɔayeko:«Ne
fanatɛijalaki.
12Yesuy'afɔuyekokurako:«Neyediɲɛyeelenye.
13Farisiɛnwy'afɔayeko:«Ibɛseereyakɛiyɛrɛla.ika
sɛbɛntɛtiɲɛye.
14Yesuy'afɔuyeko:«Halininebɛseereyakɛneyɛrɛla,
nekaseereyayetiɲɛye.Nkaawtɛsek'adɔnnebɔrayɔrɔ
minna,aninebɛtaayɔrɔminna.»
15Awbɛkiritigɛkakɛɲɛnifarisogotaye.Netɛkiritigɛ
mɔgɔsikan.
16Obɛɛn'ata,ninebɛkiritigɛ,nekakiritigɛyetiɲɛye,
katuguninekelentɛ,nkanenineFaminyeneci.
17Asɛbɛnnenbɛawkasariyakɔnɔfanakomɔgɔfilaka
seereyayetiɲɛye.
18Neyeneyɛrɛseereyakɛ,neFaminyeneci,obɛne
seereyakɛ.
19Uy'aɲininkako:«IFabɛmin?»Yesuy'ajaabiko:«
AwtɛnedɔnwalaneFafana,niawtunyenedɔn,awtun
naneFafanadɔn.
20Yesuy'okumawfɔnafolomarayɔrɔla,k'atomɔgɔw
kalanninaAlabatosobakɔnɔ.katuguniakawaatitunma
sefɔlɔ.
21Yesuy'afɔuyekoseginko:«Nebɛtaa,awnaneɲini,
kasaawkajurumuwla.
22Yahutuwy'afɔko:«Abɛnaayɛrɛfagawa?Ako:«Ne
bɛtaayɔrɔminna,awtɛsekanayen.»
59

YuhanakaKibaruDuman
23Ay'afɔuyeko:«Awbɔraduguma.Nebɔrasanfɛ.Ne
tɛnindiɲɛtaye.
24Ney'afɔawyekoawnasaawkajurumuwla.
25Uy'aɲininkako:«Eyejɔnye?»Yesuy'afɔuyeko:«
Neyeminfɔawyekabinifɔlɔfɔlɔ.»
26Fɛncamanbɛnefɛkafɔanikakiritigɛawkola,nka
necibaayetiɲɛtigiye.Neyekominnumɛnakola,nebɛ
olufɔdiɲɛye.»
27Um'afaamukoakumanauFaFakola.
28Yesuy'afɔuyeko:«NiawyeMɔgɔDenkɛkɔrɔta
tumaminna,awnaadɔnkoneyealedeye,konetɛfoyi
kɛneyɛrɛla.NkaneFayenekalancogominna,nebɛo
kowfɔ.
29Minyeneci,obɛnefɛ.katugunikominnukadiaye,
nebɛolukɛtumabɛɛ.
30Ayeokumawfɔtumaminna,mɔgɔcamandaraala.
31Yesuy'afɔYahutuwyeminnudaraalako:«Niaw
toranekakumala,awyenekakalandenwyetiɲɛna.
32Awnatiɲɛdɔn,tiɲɛnaawhɔrɔnya.
33Uy'ajaabiko:«AnyeIbrahimabɔnsɔnye,anmakɛ
mɔgɔsikajɔnyayeabada.
34Yesuy'ujaabiko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekomɔgɔo
mɔgɔbɛjurumukɛ,oyejurumukajɔnye.»
35Baaradentɛtosokɔnɔbadaa,nkaDenkɛbɛtobadaa.
36NiDenkɛyeawhɔrɔnya,awnakɛhɔrɔnwyetiɲɛna.
37Ney'adɔnkoawyeIbrahimabɔnsɔnye.Nkaawb'a
ɲinikanefaga,katuguninekakumajɔyɔrɔtɛawla.»
38NeyeminyeneFafɛ,nebɛofɔ.
39Uy'ajaabiko:«AnfayeIbrahimaye.»Yesuy'afɔuye
ko:«NiawtunyeIbrahimadenwye,awnaIbrahimaka
kɛwalewkɛ.»
40Nkasisanawb'afɛkanefaga,neyetiɲɛfɔawye,ne
yeminmɛnElohimfɛ.
41Awbɛawfakakɛwalewdekɛ.Uy'afɔayeko:«An
mabangejatɔyala.anFakelenpedebɛanfɛ,Alayɛrɛ.
42Yesuy'afɔuyeko:«NiElohimtunyeawFaye,aw
tunnanekanu.nefanamananeyɛrɛla,nkaayeneci.»
43Munnaawtɛnekakumafaamu?halikatuguniawtɛse
kanekakumamɛn.»
44Awyeawfajinɛtaye,awnaawfanegewdekɛ.Atun
yemɔgɔfagalayekabinifɔlɔfɔlɔ,amatotiɲɛla,katuguni
tiɲɛtɛala.Niabɛnkalontigɛ,abɛkumaayɛrɛla,
katuguninkalontigɛladon,nkalontigɛlafadon.
45Nebɛtiɲɛfɔawye,awtɛdanela.
46Awlajumɛnbɛnelaadijurumukola?Nineyetiɲɛfɔ,
munnaawtɛdanela?
47MinbɔraElohimla,obɛElohimkakumawlamɛn.
48Yahutuwy'ajaabiko:«Anm'afɔkoɲumankoiye
Samarikaye,jinɛbɛilawa?»
49Yesuy'ajaabiko:«Jinɛtɛnefɛ.NkanebɛneFabonya,
awfanabɛnemaloya.»
50Netɛneyɛrɛbonyaɲini.
51Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyekonimɔgɔbɛnekakuma
labato,atɛnasayayeabada.»
52Yahutuwy'afɔayeko:«Any'adɔnsisankojinɛb'i
la.»Ibrahimasara,kirawfanasara.Ib'afɔko:Nimɔgɔbɛ
nekakumalabato,atɛnasayanɛnɛabada.»
53EkabonnianfaIbrahimayeminsalendonwa?Kiraw
salendon.
54Yesuy'ajaabiko:«Ninebɛneyɛrɛbonya,nebonyatɛ
foyiye.Awb'afɔokolakoaledeyeawkaAlaye.
55Obɛɛn'ata,awm'adɔn.Nkaneb'adɔn.»
56AwfaIbrahimanisɔndiyarakanekadonye.
57Yahutuwy'afɔayeko:«Imasanbiduurusɔrɔfɔlɔ,iye
Ibrahimayewa?»
58Yesuy'afɔuyeko:«Tiɲɛtiɲɛlaneb'afɔawyeko
saniIbrahimakabange,nebɛyen.»
59Uyekabakurunwtak'aciama,nkaYesuy'idogoka
bɔAlabatosobakɔnɔkatɛmɛucɛma.
SABABU9NAN
1Yesutɛmɛnatumaminna,ayecɛdɔyemintunye
fiyentɔyekabiniabangetuma.
2Akakalandenwy'aɲininkako:«Karamɔgɔ,jɔndeye
jurumukɛ,walaabangebagaw,foabangerafiyentɔye?»
3Yesuy'ajaabiko:«Nincɛmajurumukɛ,abangebagaw
fanamajurumukɛ,nkaAlakakɛwalewkajiraala.»
4Necibaakakɛwalewkakankakɛtilefɛ.
5Ninebɛdiɲɛkɔnɔtumaminna,neyediɲɛyeelenye.
6Ayeokumafɔtumaminna,ayedajidadugumaka
bɔgɔkɛodajila,kafiyentɔɲɛwmunnibɔgɔye.
7Ay'afɔayeko:«TaakakoSiloamkɔjila,okɔrɔyeko
acilendon.
8Usigiɲɔgɔnwnimɔgɔminnutuny'ayefɔlɔkoaye
fiyentɔye,oluy'afɔko:«Nintɛninyeminsigilenbɛka
delilikɛwa?»
9Dɔwko:«Alefilɛninye,dɔwko:«Abɔlenbɛaledela»,
nkaako:«Nededon.»
10Uy'aɲininkako:«Iɲɛwwulilacogodi?»
11Ay'ajaabiko:«CɛdɔmintɔgɔyekoYesu,oyebɔgɔ
dilankaneɲɛwmunk'afɔneyeko:«TaaSiloamkɔjilaka
iko.»
12Uy'aɲininkako:«Abɛmin?»Ako:«Net'adɔn.»
13UnananiFiyentɔyeFarisiɛnwfɛ.
14Yesuyebɔgɔdilankaaɲɛwyɛlɛlafiɲɛdondon.
15Farisiɛnwfanay'aɲininkakoayeyelikɛcogominna.
Ay'afɔuyeko:«Ayebɔgɔdaneɲɛwkan,neyekokɛka
yelikɛ.»
16Farisiɛndɔwy'afɔko:«NincɛtɛbɔElohimla,
katuguniatɛlafiɲɛdonlabato.»Dɔwɛrɛwko:«Mɔgɔmin
yejurumutye,obɛsekaokabakosuguwkɛcogodi?»U
faralaɲɔgɔncɛ.
17Uy'afɔfiyentɔyekokurako:«Ibɛmunfɔakolakoa
yeiɲɛwyɛlɛ?»Ako:Ayekiraye.
18NkaYahutuwmadaalakoayefiyentɔye,koayeyeli
kɛ,fouyeminye,obangebagawwele.
19Uy'uɲininkako:«Awb'afɔkoawololafiyentɔye,
yalaninyeawdenkɛyewa?»Otumanafɛ,abɛcogodi
sisan?
20Abangebagawy'ujaabiko:«Any'adɔnkoninyean
denkɛye.
21Nkaabɛcogominyesisan,ant'odɔn.Minyeaɲɛw
yɛlɛ,ant'adɔn.aɲininka:anakumaayɛrɛye.
22Abangebagawyeninkumawfɔ,katuguniutunbɛsiran
Yahutuwɲɛ,katuguniYahutuwtunbɛnnaakankabanko
nimɔgɔdɔsɔnnaamakoaleyeKrisitaye,okagɛnkabɔ
Alabatosokɔnɔ.
23Odey'atoabangebagawy'afɔko:«Akɔrɔla.aɲininka.
24Uyefiyentɔweletugunk'afɔayeko:«Alakatanu.
25Ay'ajaabik'afɔko:«Niakɛrajurumukɛlayewo,netɛ
odɔn.»
26Uy'aɲininkakokurako:«Ayemunkɛila?»ayei
ɲɛwyɛlɛcogodi?
60

YuhanakaKibaruDuman
27Ay'ujaabiko:«Ney'ofɔawyekaban,nkaawmao
mɛn.Awfanabɛnakɛakakalandenwyewa?
28Uy'akɔrɔfɔk'afɔko:«Eyeakakalandenye.Nkaanw
yeMusakakalandenwye.
29Anb'adɔnkoAlakumanaMusafɛ.
30Cɛy'ujaabik'afɔuyeko:«Munnakabakodon,k'a
sɔrɔawmaabɔyɔrɔdɔn,nkaayeneɲɛwyɛlɛ.»
31Any'adɔnsisankoElohimtɛjurumutɔwlamɛn,nkani
mɔgɔdɔyeElohimbatobagayek'asagokɛ,otigibɛode
lamɛn.
32Kabinidiɲɛdaminɛna,amamɛnkomɔgɔsiyefiyentɔ
bangenenɲɛwyɛlɛ.
33NinincɛtuntɛElohimla,atuntɛsekafoyikɛ.
34Uy'ajaabiko:«Ibangerajurumuwlapewu,yalaibɛan
kalanwa?»Uy'agɛnkabɔyen.
35Yesuy'amɛnkouy'agɛnkabɔkɛnɛma.Ay'asɔrɔ
tumaminna,ay'afɔayeko:«IdalenbɛAlaDenkɛla
wa?»
36Ay'ajaabiko:«Matigi,jɔndon,walisanekadaala?»
37Yesuy'afɔayeko:«Iyeaye,aledebɛkumaifɛ.»
38Ako:«Matigi,nedalenb'ala.»Ay'abato.
39Yesuy'afɔko:«Nenananindiɲɛkɔnɔkiritigɛdekama,
walisaminnutɛyelikɛ,olukayelikɛ.Mɔgɔminnubɛyeli
kɛ,olukakɛfiyentɔwye.»
40FarisiɛnminnutunbɛYesufɛ,oludɔwyeokumaw
mɛnk'afɔayeko:«Anfanayefiyentɔwyewa?»
41Yesuy'afɔuyeko:«Niawtunyefiyentɔwye,jurumu
tuntɛnakɛawla.odekosɔnawkajurumubɛto.»
SABABU10NAN
1Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyeko:Mintɛdondalasagaso
kɔnɔ,nkaawulilasirawɛrɛfɛ,oyesonnibinkannikɛlaye.
2Nkaminbɛdondala,oyesagagɛnnaye.
3Dakuntigibɛdawulialeye.Sagawb'akanmɛn.
4Ay'ayɛrɛkasagawbɔtumaminna,abɛtaauɲɛ,sagaw
bɛtuguanɔfɛ,katuguniub'akandɔn.
5Utɛnatugudunankɔ,nkaunaboliaɲɛ,katuguniutɛ
dunanwkandɔn.
6Yesuyeninntalenfɔuye.
7Yesuy'afɔuyekokurako:«Tiɲɛlaneb'afɔawyeko
neyesagawdaye.»
8Minnunananeɲɛ,olubɛɛyesonwnibinkannikɛlawye,
nkasagawmaulamɛn.
9Nedeyedaye.
10Sontɛna,fokasonyalikɛ,kamɔgɔfaga,kamɔgɔ
halaki.
11Neyesagagɛnnaɲumanye,sagagɛnnaɲumanbɛanidi
sagawkosɔn.
12Nkaminyesaratigiye,sagagɛnnatɛmintaye,obɛ
warabanatɔye,kasagawtoyenkaboli.
13Baarakɛlabɛboli,katugunisaratigidon,at'ajanto
sagawla.
14Neyesagagɛnnaɲumanye,nebɛnekasagawdɔn,ne
bɛnetadɔn.
15NeFabɛnedɔncogominna,nefanabɛneFadɔnten.
16Sagawɛrɛwbɛnebolo,minnutɛninsagakulula,neka
kankananiolufanaye,unanekanmɛn.Sagakulukelen
nakɛyen,sagagɛnnawnakɛkelenye.»
17Odey'atoneFabɛnekanu,katugunineyenenidi,
walisanekaotakokura.
18Mɔgɔsit'atanefɛ,nkaney'adineyɛrɛma.Sebɛne
yek'abila,wasebɛneyek'atakokura.Ocifɔlenneyene
Fafɛ.
19Okumawkosɔn,faralidonnaYahutuwcɛ.
20Ucamany'afɔko:«Jinɛb'afɛ.munnaawb'alamɛn?
21Dɔwɛrɛwko:«Nintɛjinɛbɛmɔgɔminna,okakumaw
tɛ.»Yalajinɛbɛsekafiyentɔwɲɛwyɛlɛwa?
22OdontundonnaJerusalɛmdugula,odontundon.
23YesutunbɛtaamaAlabatosobakɔnɔSolomanika
baradala.
24Yahutuwy'alaminik'afɔayeko:«Ibɛsigasigaanna
fowaatijumɛn?»NieyeKrisitaye,ofɔanyekajɛya.
25Yesuy'ujaabiko:«Ney'afɔawye,nkaawmadaala.
26Nkaawmadaala,katuguniawtɛnekasagawla,iko
ney'afɔawyecogominna.
27Nekasagawbɛnekanmɛn,nebɛudɔn,ubɛtugune
kɔ.
28Nebɛɲɛnamayabanbalidiuma.Utɛnahalakiabada,
mɔgɔsitɛnaubɔnebolo.»
29NeFaminyenediuma,okabonnibɛɛye.Mɔgɔsitɛ
sekaubɔneFabolo.»
30NenineFayekelenye.
31Yahutuwyekabakurunwtakokurawalisak'abonni
kabakurunwye.
32Yesuy'ujaabiko:«NeFakakɛwaleɲumancamanjira
awla.Awbɛnebonnikabakurunwyeokɛwalejumɛnw
kosɔn?
33Yahutuwy'ajaabiko:«Anmaibonnikabakurunye
baaraɲumandekosɔn.NkaAlatɔgɔtiɲɛnidekosɔn.Ikomi
iyemɔgɔye,ibɛiyɛrɛkɛElohimye.»
34Yesuy'ujaabiko:«Awmasɛbɛnawkasariyalako:
«Awyealayewa?»
35Elohimkakumaseraminnuma,niay'uweleala,ni
Kitabutɛsekatiɲɛ.
36FaAlayeminsaniyakacidiɲɛla,awk'afɔko:«Ibɛ
Alatɔgɔtiɲɛ.katuguniney'afɔko:«NeyeAlaDenkɛ
ye?»
37NinetɛneFakakɛwalewkɛ,awkanadanela.
38Nkaninebɛokɛ,haliniawmadanela,awkada
kɛwalewla,walisaawkaadɔnkadaalakoFabɛnela,ne
fanabɛalela.
39Uy'aɲinikokurakaYesuminɛ.
40UtaaraZurudɛnbajikɔfɛkataayɔrɔla,Yuhanatunbɛ
batiseyɔrɔminnafɔlɔ.Atorayen.
41MɔgɔcamantaaraYesufɛk'afɔko:«Yuhanama
kabakosikɛ.
42MɔgɔcamandaraYesulayen.
SABABU11NAN
1Cɛdɔtunbananendon,atɔgɔkoLazarɛ,abɛbɔBetani,
MariyamaniabalimamusoMartekadugula.
2(OMariyamadeyeMatigimunnitulutuluye,kaasenw
koniakunsigiye,abalimakɛLazarɛtunbananendon.
3Odey'atoabalimamusowyecibilaamak'afɔayeko:
«Matigi,afilɛ,ibɛminkanu,obananendon.»
4Yesuy'omɛntumaminna,ay'afɔko:«Ninbanatɛ
sayaye,nkaabɛkɛElohimnɔɔrɔdekama,walisaElohim
Denkɛkanɔɔrɔdaakan.»
5YesutunbɛMarteniabalimamusoaniLazarɛkanu.
6Ay'amɛnkoabananendontumaminna,atoraoyɔrɔla
tilefila.
61

YuhanakaKibaruDuman
7Okɔ,ay'afɔakakalandenwyeko:«AnkataaJude
jamanalatugun.»
8Akakalandenwy'afɔayeko:«Karamɔgɔ,Yahutuwy'a
ɲinikaibonnikabakurunwye.Ibɛtaayentugunwa?
9Yesuy'ajaabiko:«Lɛrɛtannifilatɛtilekɔnɔwa?Ni
mɔgɔdɔbɛtaamatilefɛ,atɛkunkolotigɛ,katuguniabɛ
nindiɲɛyeelenye.
10Nkanimɔgɔbɛtaamasufɛ,abɛasennasisi,katuguni
yeelentɛala.
11Ay'ofɔ,okɔ,ay'afɔuyeko:«AnterikɛLazarɛ
sunɔgɔra.Nkanebɛtaa,walisanekaakunukabɔsunɔgɔ
la.»
12Akakalandenwy'afɔko:«Matigi,niasunɔgɔra,ana
kɛnɛya.»
13NkaYesutunbɛkumaakasayakola,nkautunb'a
miirikoakumanasunɔgɔla.
14Yesuy'afɔuyek'ajɛyako:«Lazarɛsara.»
15Nenisɔndiyaraawkosɔn,konetuntɛyen,walisaawka
daala.Obɛɛn'ata,ankataaafɛ.»
16TomamintɔgɔyekoDidimus,oy'afɔa
kalandenɲɔgɔnwyeko:«Anfanakataawalisaankasan'a
ye.»
17Yesunanatumaminna,ay'ayekoadalentunbɛ
kaburukɔnɔtilenaanikaban.
18BetanitunsurunyalenbɛJerusalɛmdugula.
19YahutucamannanaMarteniMariyamafɛwalisak'u
dususaaloubalimakɛkola.
20Martey'amɛnkoYesunatɔdɔrɔn,ataaraakunbɛn.
21Martey'afɔYesuyeko:«Matigi,niitunbɛyan,ne
balimatuntɛnasa.»
22Nkaney'adɔnkohalisisan,ib'afɛkafɛnofɛnɲini
Elohimfɛ,Alanaodiima.»
23Yesuy'afɔayeko:«Ibalimakɛnakunun.»
24Martey'afɔayeko:«Neb'adɔnkoanakununsu
kununnidonlabanna.»
25Yesuy'afɔayeko:«Neyesukununniniɲɛnamayaye.
26Mɔgɔomɔgɔɲɛnamadonkadanela,otɛnasaabada.
Yalaidalenbɛninnawa?
27Ay'afɔayeko:«Ɔwɔ,Matigi.»
28Okumafɔlenkɔ,ataaraabalimamusoMariyamawele
gundolak'afɔayeko:«Karamɔgɔnanakaiwele.»
29Ay'omɛndɔrɔn,awulilajoonakanaYesufɛ.
30Yesutunmasedugukɔnɔfɔlɔ,nkaatunbɛMarte
kunbɛnyɔrɔminna.
31Yahutuminnutunbɛafɛsokɔnɔk'adususaalo,uy'a
yekoMariyamawulilajoonakabɔ,utuguraanɔfɛk'afɔ
ko:«Abɛtaakaburulakakasiyen.»
32MariyamaseraYesuyɔrɔlak'ayetumaminna,ay'i
biriasenkɔrɔk'afɔayeko:«Matigi,niitunbɛyan,ne
balimatuntɛnasa.»
33Yesuy'ayetumaminnaabɛkasi,aniYahutuminnu
nanaafɛ,olufanabɛkasi,ahakilijiginna.
34Uy'aɲininkako:«Awy'adamin?»Uy'afɔayeko:
«Matigi,naafilɛ.»
35Yesukasila.
36Yahutuwy'afɔko:«Afilɛ,ay'akanucogominna!
37Udɔwy'afɔko:«Nincɛminyefiyentɔwɲɛwyɛlɛ,o
tuntɛsekakɛsababuyehalinincɛkanasawa?»
38Yesubɛŋunuŋunuayɛrɛkɔnɔtugunikanakaburula.O
tunyekɔbaye,kabakurundɔtundalenbɛakan.
39Yesuy'afɔko:«Awkakabakurunta.»Minsalen
balimamusoMartey'afɔayeko:«Matigi,ninwaatiinna,
akasabɛbɔ,katuguniasaraabɛtilenaanibɔ.»
40Yesuy'afɔayeko:«Nem'afɔiyekoniib'afɛkada
ala,inaAlanɔɔrɔyewa?»
41Okɔ,uyekabakurunbɔsuwdayɔrɔla.Yesuy'aɲɛ
kɔrɔtak'afɔko:«NeFa,nebɛbarikadaiyekoiyene
lamɛn.»
42Ney'adɔnkoibɛnelamɛntumabɛɛ.
43Okumafɔlenkɔ,apɛrɛnnanikanbayeko:«Lazarɛ,
bɔ.»
44Minsalenbɔra,abolowniasenwsirilenbɛkaburudo
finiwna.Yesuy'afɔuyeko:«A'yealajɔkaabilaka
taa.»
45YahutuminnunanaMariyamayɔrɔ,kaYesukako
kɛlenwye,olucamandaraala.
46NkaudɔwtaaraFarisiɛnwfɛkaYesukakokɛlenwfɔu
ye.
47Okɔ,sarakalasebaawkuntigiwniFarisiɛnwyelajɛba
lajɛk'aɲininkako:«Anbɛmunkɛ?»katuguninincɛbɛ
kabakocamankɛ.»
48Niany'atoocogola,mɔgɔwbɛɛnadaala.
49UdɔlakelentɔgɔkoKayifa,otunyesarakalasebaaw
kuntigiyeosankelenna,ay'afɔuyeko:«Awtɛfoyidɔn.
50Awkanamiirikoakaɲianma,mɔgɔkelenkasajama
kosɔn,siyabɛɛkanahalaki.
51Amaofɔayɛrɛla,nkaakɛlenkasarakalasebaaw
kuntigibayeosanna,ayekirayakɛkoYesunasaosiya
kosɔn.
52Osiyadɔrɔntɛ,nkaElohimdenwjɛnsɛnnenwfanaka
lajɛɲɔgɔnfɛ.
53Kabiniodonna,uyejɛkafɔkɛwalisak'afaga.
54YesumataamaYahutuwcɛmatun.Abɔrayenkataa
jamanadɔlaminkasurunkungokolonyɔrɔla,dugudɔla
mintɔgɔyekoEfrayimu.
55YahutuwkaTɛmɛnkanselitunsurunyara,mɔgɔcaman
bɔrajamanakɔnɔkataaJerusalɛmsaniTɛmɛnkanselika
se,walisaukasaniya.
56UjɔlenbɛAlabatosobakɔnɔ,uyeYesuɲinikakuma
ɲɔgɔnfɛko:«Awb'amiiricogodikoatɛnanaselila?»
57SarakalasebaawkuntigiwniFarisiɛnwbɛɛtunyecifɔ
konimɔgɔdɔy'adɔnabɛyɔrɔminna,okaofɔ,walisau
k'aminɛ.
SABABU12NAN
1Okɔ,tilewɔɔrɔkakɔnTɛmɛnkanseliɲɛ,Yesutaara
Bɛtani,Lazarɛtunbɛyɔrɔminna,ayeminlakununkabɔ
suwcɛma.
2Uyedumunikɛayeyen.Martetunbɛbaarakɛ,nka
Lazarɛtunyeoludɔyetabalila.
3Mariyamayetulutulukilokelenta,asɔngɔtunkagɛlɛn
kosɛbɛ,kaYesusenwtulukɛkaasenwkoniakunsigiye.
4Akakalandendɔy'afɔSimɔndenkɛJudaIskariyɔti.
5Munnaotulumafeerewarijɛkɛmɛsabalakadi
faantanwma?
6Ay'ofɔ,amafɔkoab'ajantofaantanwna.Nka,
katuguniatunyesonye,bɔrɔtunb'abolo,atunbɛfɛnmin
donakɔnɔ,atunbɛota.
7Yesuy'afɔayeko:«Akaato,ayeninmaranesudon
donna.»
8Faantanwbɛawfɛtumabɛɛ.Nkanetɛawfɛtumabɛɛ.»
62

YuhanakaKibaruDuman
9Yahutucamany'adɔnkoYesubɛyen,nkaunanaYesu
dɔrɔnkosɔn,nkaunanaLazarɛfanaye,ayeminlakunun
kabɔsuwcɛma.
10Nkasarakalasebaawkuntigiwyeladilikɛwalisaka
Lazarɛfanafaga.
11AkosɔnYahutucamantaarakadaYesula.
12Odugusagwɛ,mɔgɔcamannanaselila,uy'amɛnko
YesubɛnaJerusalɛm.
13Uyejirisunwbolowtakataaakunbɛnkapɛrɛnko:
«Ozana:IsraɛlmasakɛminbɛnaMatigitɔgɔla,oye
dubadenye.»
14Yesuyefalidendɔsɔrɔminkɛ,ay'isigiakan.ikoa
sɛbɛnnenbɛcogominna.
15Siyɔndenmuso,ikanasiran.
16Akakalandenwmaokowfaamufɔlɔ,nkaYesunɔɔrɔ
bɔratumaminna,uhakilijiginnakoninkowsɛbɛnnaako
la,kouyeninkowkɛala.
17JamaminnutunbɛafɛtumaminnaayeLazarɛwele
kabɔakaburukɔnɔk'alakununkabɔsuwcɛma,oluye
seereyakɛ.
18Odey'atojamafanay'akunbɛn,k'amasɔrɔuy'amɛn
koayeokabakokɛ.
19Farisiɛnwy'afɔɲɔgɔnyeko:«Awmasesɔrɔfoyilawa?
Afilɛ,diɲɛtɛmɛnaanɔfɛ.»
20Gɛrɛkidɔwtunbɛucɛmaminnunanabatokɛselila.
21UtaaraGalilejamanana,Filipefɛ,mintunbɛbɔ
Bɛtisayidala,k'afɔayeko:«Matigi,anb'afɛkaYesu
ye.»
22FilipenanaofɔAndreye.
23Yesuy'ujaabiko:«Waatisera,mɔgɔDenkɛkabonya.»
24Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyekonimalosumanmabin
dugumakasa,abɛtoakelenna.
25Minb'anikanu,onabɔnɛala.Minbɛakaɲɛnamaya
koniyanindiɲɛkɔnɔ,onaomaraɲɛnamayabanbalila.
26Nimɔgɔdɔbɛbaarakɛneye,okatugunekɔ.Nebɛ
yɔrɔminna,nekabaaradennakɛyen.
27Sisan,nenijɔrɔlendon.Nenamunfɔ?»Fa,nekisinin
waatila,nkanenananinwaatiindekosɔn.
28Fa,itɔgɔbonya.Okɔ,kumakandɔbɔrasankololako:
«Neyenɔɔrɔdaakan,nenanɔɔrɔdaakankokura.»
29Jamaminnutunjɔlenbɛyenk'omɛn,oluy'afɔko
sanpɛrɛnbɛ.
30Yesuy'ajaabiko:«Ninkumakanmabɔnedekosɔn,
nkaawdekosɔn.»
31Nindiɲɛkiritigɛyesisan,sisandiɲɛkuntiginagɛnka
bɔkɛnɛma.
32Ninekɔrɔtarakabɔdugukolokan,nenamɔgɔwbɛɛ
samakananefɛ.
33Ay'ofɔk'ajirakoakakankasasayacogominna.
34Jamay'ajaabiko:«Any'amɛnsariyalakoKrisitabɛto
badaa-badaa.NinMɔgɔDenkɛyejɔnye?
35Yesuy'afɔuyeko:«Waatidɔɔnindɔrɔnyeelenbɛaw
fɛ.»Awkataamakayeelensɔrɔ,walisadibikanadonaw
kan,katuguniminbɛtaamadibila,ot'adɔnabɛtaayɔrɔ
minna.
36K'asɔrɔyeelenbɛawbolo,awkadayeelenla,walisa
awkakɛyeelendenwye.Yesuyeokowfɔ,ataarakaa
yɛrɛdogoula.
37NkahaliniYesutunyekabakocamankɛuɲɛna,uma
daala.
38WalisakiraEsayikakumakadafa,ayeminfɔko:
«Matigi,jɔndaraankakibaruyala?»Matigibolojirala
jɔnidela?
39Odey'atoumasekadaala,katuguniEsayiyeofɔko
kura.
40Ayeuɲɛwfiyen,kaudusukunwgɛlɛya.walisaukana
yelikɛniuɲɛwye,waukanafaamuyalikɛniudusukunw
ye,kayɛlɛma,nekaukɛnɛya.»
41Esayiyeokowfɔtumaminna,ayeanɔɔrɔyetuma
minna,akumanaakola.
42Obɛɛn'ata,kuntigiwcɛma,mɔgɔcamandaraYesula.
Farisiɛnwkosɔn,umasɔnama,walisaukanagɛnkabɔ
Alabatosokɔnɔ.
43MɔgɔwkatanulitunkadiuyekatɛmɛElohimtanuli
kan.
44Yesupɛrɛnnak'afɔko:«Mɔgɔmindaranela,otɛda
nela,nkanecibaadela.»
45Minbɛneye,obɛnecibaaye.
46Nenanayeelenyediɲɛkɔnɔ,walisamɔgɔomɔgɔdara
nela,okanatodibila.
47Nimɔgɔdɔyenekakumalamɛn,niamadaala,netɛ
kiritigɛakan,katuguninemanakakiritigɛdiɲɛkan,nka
nenanadiɲɛkisi.
48Minbɛbannela,k'asɔrɔamanekakumawminɛ,o
tigibɛkiritigɛakan.
49Nemakumaneyɛrɛkan.NkaneFaminyeneci,aye
cidinema,nekakankaminfɔ,aninekakankaminfɔ.
50Neb'adɔnkoakacifɔlenyeɲɛnamayabanbaliye.
SABABU13NAN
1SaniTɛmɛnkanselikase,Yesuy'adɔnkoakawaatisera
kabɔnindiɲɛlakataaaFafɛ.
2Sufɛdumunibannenkɔ,SitanɛyeSimɔndenkɛJuda
Iskariɔtidusukundonwalisak'ajanfa.
3Yesuy'adɔnkoFaAlayefɛnbɛɛdiama,koabɔra
ElohimlakataaElohimfɛ.
4Awulilakabɔsufɛdumuninakaakafiniwbilakɛrɛfɛ.A
yebɔrɔdɔtakaacɛsirilansiri.
5Okɔ,ayejibɔnbɔgɔdagadɔkɔnɔ,kakalandenwsenw
kokaukonifinimuguye,asirilenbɛminna.
6Okɔ,aseraSimɔnPiɛrɛma.
7Yesuy'ajaabiko:«Nebɛminkɛ,itɛodɔnsisan.Nkai
naodɔnkɔfɛ.»
8Piɛrɛy'afɔayeko:«Ikananesenwkoabada.»Yesuy'a
jaabiko:«Ninemaiko,ininetɛ.»
9SimɔnPiɛrɛy'afɔayeko:«Matigi,nesenwdɔrɔntɛ,
nkanebolowninekunkolofana.»
10Yesuy'afɔayeko:«Mɔgɔminkolendon,omagotɛa
senwkodɔrɔn,nkaasaniyalendonfɛnbɛɛla.
11Atunb'adɔnmɔgɔminkakankaajanfa.Odekosɔna
y'afɔko:«Awbɛɛsaniyalentɛ.»
12Ayeusenwkokaakafiniwtakasigi,ay'afɔuyeko:
«Neyeminkɛawla,awb'odɔnwa?
13AwbɛneweleKaramɔgɔniMatigi.katuguninefanabɛ
ten.»
14Nine,awMatigi,awkaKaramɔgɔ,neyeawsenwko.
Awfanakakankaɲɔgɔnsenwko.»
15Neyemisalidiawmawalisaawkakɛikoneyeawkɛ
cogominna.
63

YuhanakaKibaruDuman
16Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyekojɔnkɛmanbonniamakɛ
ye.Mɔgɔmincilendon,ofanakanabonyakatɛmɛacibaa
kan.»
17Niawbɛokowdɔn,niawbɛokowkɛ,awye
dubadenwye.
18Netɛkumaawbɛɛkola.
19Neb'afɔawyesaniakana,walisaniokɛratumamin
na,awkadaalakonededon.
20Tiɲɛlaneb'afɔawyekonebɛmɔgɔomɔgɔminɛ,obɛ
neminɛ.Minbɛneminɛ,obɛnecibaaminɛ.»
21Yesuy'ofɔtumaminna,ahakiliɲagamina,aye
seereyakɛk'afɔko:«Tiɲɛlaneb'afɔawyekoawdɔna
nedon.»
22Abɛkumamɔgɔminkan,kalandenwyeɲɔgɔnfilɛ.
23YesukakalandendɔtundalenbɛYesudisila.
24SimɔnPiɛrɛy'abolokɛayekoakakumamɔgɔminko
la,akaoɲininka.
25Yesuy'adaYesudisikank'afɔayeko:«Matigi,jɔn
don?»
26Yesuy'ajaabiko:«Nenadumunifɛndiminma,ode
don.»Ay'asujilatumaminna,ay'odiSimɔndenkɛJuda
Iskariɔtima.
27Dumunidunkɔfɛ,Sitanɛdonnaakɔnɔ.Yesuy'afɔaye
ko:«Ib'akɛ,ikateliyakaokɛ.»
28Mɔgɔsitunt'adɔnayeninkumafɔayekunminna.
29Udɔwy'amiirik'amasɔrɔbɔrɔtunbɛJudabolo,ko
Yesuy'afɔayeko:«Anmagobɛfɛnminnunaselikama,i
kaolusan.walima,koakafɛndɔdifaantanwma.
30Okɔ,Yesuyesogotakabɔoyɔrɔninbɛɛ.
31Odey'atoYesubɔratumaminna,Yesuy'afɔko:«
Sisan,nɔɔrɔbɛMɔgɔDenkɛkan.
32NiElohimbonyalendonalefɛ,Elohimnanɔɔrɔdaa
kanayɛrɛla,kanɔɔrɔdaakanoyɔrɔninbɛɛ.
33Denmisɛnw,halidɔɔninnebɛawfɛ.Awnaneɲini.o
dekosɔnsisanneb'afɔawye.»
34Nebɛcikuradiawmakoawkaɲɔgɔnkanu.Ikoneye
awkanucogominna,awfanakaɲɔgɔnkanu.»
35Mɔgɔwbɛɛnaadɔnodefɛkoawyenekakalandenw
ye,niawbɛɲɔgɔnkanu.
36SimɔnPiɛrɛy'afɔayeko:«Matigi,ibɛtaamin?»Yesu
y'ajaabiko:«Nebɛtaayɔrɔminna,itɛsekatugunekɔ
sisan.Nkainatugunekɔokɔfɛ.»
37Piɛrɛy'afɔayeko:«Matigi,munnanetɛsekatugui
kɔsisan?»Nenanenidiikosɔn.»
38Yesuy'ajaabiko:«Ib'afɛkainidinekosɔnwa?»
Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔiyeko:Ntoritɛnakasifoikabanne
lasiɲɛsaba.
SABABU14NAN
1Awkanajɔrɔ,awdalenbɛAlala,awdalenbɛnefanana.
2SocamanbɛneFakasokɔnɔ,niotuntɛten,netunnao
fɔawye.Nebɛtaayɔrɔdɔlabɛnawye.
3Ninetaarayɔrɔlabɛnawye,nebɛseginkanaawminɛ
neyɛrɛfɛ.Nebɛyɔrɔminna,awfanakakɛyen.»
4Nebɛtaayɔrɔminna,awbɛodɔn.
5Tomay'afɔayeko:«Matigi,ant'adɔnibɛtaayɔrɔmin
na.anianbɛsekasiradɔncogodi?
6Yesuy'afɔayeko:«Nedeyesiranitiɲɛniɲɛnamaya
ye.
7Niawtunyenedɔn,awtunnaneFafanadɔn.
8Filipey'afɔayeko:«Matigi,iFajiraanna.
9Yesuy'afɔayeko:«Filipe,yalanebɛifɛkabinituma
jan,imanedɔnwa?minyeneye,oyeneFaye.Ib'afɔ
cogodiko:IkaFajiraanna?
10Idalent'alakonebɛneFala,koneFabɛnelawa?ne
bɛkumaminnufɔawye,netɛolufɔneyɛrɛdela,nkaFa
minsigilenbɛnekɔnɔ,odebɛkɛwalewkɛ.
11AwkadanelakonebɛneFala,koneFabɛnela.
12Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyekomɔgɔmindaranela,ne
bɛbaaraminnukɛ,anaolufanakɛ.Anakɛwalewkɛ
minnukabonnininnuye.katuguninebɛtaaneFafɛ.»
13Awmanafɛnofɛndelinetɔgɔla,nenaokɛ,walisane
FakanɔɔrɔsɔrɔDenkɛbarikala.
14Niawyefɛndɔdelinetɔgɔla,nenaokɛ.
15Niawbɛnekanu,awkanekacifɔlenwmara.
16NenaFaAladeli,anadususalobagawɛrɛdiawma,
walisaakatoawfɛbadaa.
17TiɲɛNiyɛrɛ.Diɲɛtɛsekaminminɛ,katuguniatɛaye,
atɛadɔn.katuguniasigilenbɛawfɛ,anakɛawkɔnɔ.»
18Netɛnaawtodususalola,nenanaawfɛ.
19Dɔɔni,diɲɛtɛneyetun.Nkaawbɛneye,katugunine
ɲɛnamadon,awfananaɲɛnamaya.»
20Odonna,awnaadɔnkonebɛneFala,koawbɛnela,
konebɛawla.
21Minbɛnekacifɔlenwmarakaumara,odebɛnekanu.
22IsikariyɔtimaJuday'afɔayeko:«Matigi,inaiyɛrɛ
jiraannacogodi,k'asɔrɔimaiyɛrɛjiradiɲɛla?»
23Yesuy'ajaabiko:«Nimɔgɔdɔbɛnekanu,onaneka
kumawlabato.
24Mintɛnekanu,otɛnekakumawlabato.
25Neyeninkowfɔawye,k'asɔrɔnetunbɛawfɛhalibi.
26NkaDususalotigiminyeNiSenuye,FaAlanaminci
netɔgɔla,anaawkalanfɛnbɛɛla,kafɛnbɛɛhakilijigin
awla,neyefɛnofɛnfɔawye.
27Nebɛhɛrɛtoawbolo,nebɛnekahɛrɛdiawma.Aw
dusukunkanajɔrɔ,awkanasiran.
28Ney'afɔawyecogominna,awy'omɛnko:«Nebɛtaa
kaseginawma.»Niawtunyenekanu,awtunnaɲagali,
katuguniney'afɔkonebɛtaaneFafɛ,katugunineFaka
bonnineye.
29Sisanney'afɔawyesaniokakɛ,walisaniokɛra,aw
kadaala.
30Ninkɔfɛ,netɛnakumacamanfɔawfɛ,katugunidiɲɛ
kuntigibɛna,foyitɛnela.
31NkawalisadiɲɛkaadɔnkoneFakanu.NeFayecifɔ
neyecogominna,nefanabɛocogola.Wuli,ankataa
yan.
SABABU15NAN
1Neyeɛrɛzɛnsunsɛbɛye,neFayesɛnɛkɛlaye.
2Boloobolominbɛnekɔnɔ,obolotɛden,abɛobɔyen,
boloobolobɛden,ab'osaniyawalisakadencamanbɔ.
3Neyekumaminfɔawye,awsaniyalendonsisan.
4Awkatonela,nefanakatoawla.Ikobolotɛsekaden
ayɛrɛlacogominna,niatorarezɛnsunna.awsitɛseka
kɛtun,niawtoranela.»
5Neyeɛrɛzɛnsunye,awyebolowye.
6Nimɔgɔmatonekɔnɔ,abɛfiliikojiribolokaja.
Mɔgɔwbɛulajɛkaufilitasumala,ubɛjeni.
7Niawtoranela,ninekakumatoraawla,awnamin
ɲiniawfɛ,onakɛawye.
64

YuhanakaKibaruDuman
8NeFabonyalendonnindela,koawbɛdencamankɛ.
Awnakɛnekakalandenwyeten.»
9NeFayenekanucogominna,nefanayeawkanuten.
10Niawbɛnekacifɔlenwmara,awnatonekakanuyala.
IkoneyeneFakacifɔlenwmaracogominna,katoaka
kanuyala.
11Neyeninkowfɔawye,walisanekaɲagalikatoaw
kɔnɔ,awkanisɔndiyakadafa.
12Nekacifɔlenfilɛninye:Awkaɲɔgɔnkanuikone
y'awkanucogominna.
13Kanuyaminkabonnininye,mɔgɔsit'anidiateriw
kosɔn.
14Awyeneteriwye,niawyenekacifɔawye.
15Kabinisisannetɛawwelejɔnw.Katugunijɔnkɛtɛa
makɛkakokɛlenwdɔn,nkaneyeawweleteriw.Neye
fɛnminnumɛnneFakola,neyeolubɛɛladɔnniyaawla.
16Awmaneɲɛnatɔmɔ,nkaneyeawɲɛnatɔmɔ,kaawsigi,
kataadenkɛ,kaawdenkato,walisaawmanafɛnofɛn
ɲinineFafɛnetɔgɔla,ak'odiawma.
17Nebɛninkofɔawyekoawkaɲɔgɔnkanu.
18Nidiɲɛbɛawkoniya,awb'adɔnkoayenekoniyasani
akaawkɔniya.
19Niawtunyediɲɛmɔgɔwye,diɲɛtunnaayɛrɛtakanu.
20Neyekumaminfɔawye,awhakilikatoolako:
«Jɔndenmanbonniamakɛye.»Niuyenetɔɔrɔ,unaaw
fanatɔɔrɔ.niuyenekakumalabato,unaawtafana
mara.»
21Nkaunaninkowbɛɛkɛawlanetɔgɔkosɔn,katuguni
utɛnecibaadɔn.
22Ninetunmanakakumaufɛ,jurumutuntɛnakɛufɛ.
23Minbɛnekoniya,obɛneFafanakɔniya.
24Mɔgɔwɛrɛmakɛwaleminnukɛ,ninetunmaokɛu
cɛma,jurumutuntɛnakɛula.
25Nkaokɛrawalisakumaminsɛbɛnnenbɛukasariya
kɔnɔ,okadafako:«Uyenekoniyakuntɛ.»
26Nkanidususalobaganana,nebɛnaminciawmakabɔ
Fala,oyetiɲɛNiye,ominbɛbɔneFala,anaseereyakɛ
nekola.
27Awfananaseereyakɛ,katuguniawbɛnefɛkabini
fɔlɔfɔlɔ.
SABABU16NAN
1Neyeninkowfɔawyewalisaawkanaawɲɛnasisi.
2UnaawgɛnkabɔAlabatosowkɔnɔ.
3Unaninkowkɛawla,katuguniumaneFadɔn.
4Nkaneyeninkowfɔawye,walisaawaatiseratuma
minna,awhakilikatoalakoneyeokofɔawye.Nema
okowfɔawyefɔlɔ,katuguninetunbɛawfɛ.
5Nkasisannebɛtaanecibaafɛ.Awsitɛneɲininkako:«I
bɛtaamin?»
6Nkaneyeninkumawfɔawye,dusukasiyeawdusukun
fa.
7Obɛɛn'ata,nebɛtiɲɛfɔawye.Akaɲiawmanekataa,
katugunininemataa,Dususalobagatɛnanaawma.Nkani
netaara,nenaaciawma.»
8Ananatumaminna,anadiɲɛkɔrɔfɔjurumuni
tilennenyanikirikola.
9Jurumukola,katuguniudalentɛnela.
10Tilennenyakola,katuguninebɛtaaneFafɛ,awtɛne
yetun.
11Kiirikodon,katugunikiribɛtigɛnindiɲɛkuntigikan.
12Fɛncamanbɛnefɛkafɔawye,nkaawtɛsekaomuɲu
sisan.
13NkanitiɲɛNinana,anaawbilasiratiɲɛbɛɛla,
katuguniatɛnakumaayɛrɛla.Nkaamanafɛnofɛnmɛn,
anaofɔ.
14Ananɔɔrɔdanekan,katuguniananetasɔrɔkaojira
awla.
15FaAlabɛfɛnminnubɛɛla,olubɛɛyenetaye.
16Dɔɔni,awtɛnaneye.
17Akakalandendɔwy'afɔɲɔgɔnyeko:«Ayemunfɔan
yeko:«Waatidɔɔnindɔrɔn,awtɛnaneye.»Fa?
18Uy'aɲininkako:«Abɛmunfɔko:«Waatidɔɔnin?»a
bɛminfɔ,antɛsek'ofɔ.
19Yesuy'adɔnkoub'afɛkaaɲininka,ay'afɔuyeko:«
Awbɛɲininkalikɛawniɲɔgɔncɛneyeminfɔko:«Waati
dɔɔnindɔrɔn,awtɛnaneye.»?
20Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔawyekoawnakasikakasi,nka
diɲɛnanisɔndiya.
21Musokɔnɔmayabɛdusukasila,katuguniawaatisera.
22Odekosɔn,dusukasibɛawlasisan,nkanenaawyeko
kura,awdusukunnanisɔndiya,mɔgɔsitɛnaawkaɲagali
bɔawla.»
23Odonna,awtɛnafoyiɲininefɛ.Tiɲɛtiɲɛla,neb'afɔ
awyekoawmanafɛnofɛnɲinineFafɛnetɔgɔla,anao
diawma.
24Awmafoyidelinetɔgɔlafokanasebima.
25Neyeninkowfɔawyentalenwna,nkawaatibɛna,ne
tɛnakumaawfɛtunntalenwna,nkanenaneFakofɔaw
yek'ajɛya.
26Odonna,awnadelilikɛnetɔgɔla,nkanet'afɔawye
konenaFaAladeliawkosɔn.
27FaAlayɛrɛb'awkanu,katuguniawyenekanu,kadaa
lakonebɔraElohimla.
28NebɔraneFalakanadiɲɛla.
29Akakalandenwy'afɔayeko:«Sisan,ibɛkumajɛlen
fɔ,nkaitɛntalensifɔ.»
30Andalenb'alasisankoibɛfɛnbɛɛdɔn,nkaamagot'a
lakomɔgɔsikaiɲininka.
31Yesuy'ujaabiko:«Awdalenb'alasisanwa?
32Afilɛ,waatibɛna,ɔwɔ,serasisan,awkelen-kelenbɛɛ
najɛnsɛnkataauyɛrɛtala,kanetoyen,nkanekelentɛ,
katugunineFabɛnefɛ.
33Neyeninkowfɔawyewalisaawkahɛrɛsɔrɔnefɛ.
Awnatɔɔrɔsɔrɔdiɲɛkɔnɔ.Neyesesɔrɔdiɲɛkan.
SABABU17NAN
1Yesuy'okumawfɔk'aɲɛkɔrɔtasankololak'afɔko:«
NeFa,waatisera.IDenkɛbonya,walisaiDenkɛfanaka
nɔɔrɔdaikan.
2Iyefangadiamafarisogobɛɛkancogominna,walisaa
kaɲɛnamayabanbalidimɔgɔminnuma,iyeminnudia
ma.
3Ɲɛnamayabanbalidefilɛninye,walisaukaidɔn,iye
Elohimlakikakelenpeye,aniiyeYesuKrisitaminci.
4Neyenɔɔrɔdaikandugukolokan.
5Sisan,neFa,nɔɔrɔmintunbɛnefɛsanidiɲɛkakɛ,ika
nebonyaniiyɛrɛye.
6Iyemɔgɔminnudinemakabɔdiɲɛkɔnɔ,ney'itɔgɔjira
olula.Uyeikakumalabato.»
7Uy'adɔnsisankoiyefɛnofɛndinema,obɛɛbɔraede
la.
65

YuhanakaKibaruDuman
8Iyekumaminnufɔneye,neyeoludiuma.Uy'uminɛ,
uy'adɔntiɲɛnakonebɔraila,udalenb'alakoideyene
ci.»
9Nebɛdelilikɛuye.sabuuyeetaye.»
10Netabɛɛyeetaye,etayenetaye.Nebɛnɔɔrɔsɔrɔ
oludekosɔn.»
11Sisan,netɛdiɲɛkɔnɔtun,nkaninnubɛdiɲɛkɔnɔ,nebɛ
naifɛ.Fasenuma,iyeminnudinema,olumaraitɔgɔla,
walisaukakɛkelenyeikoanw.
12Kanetoufɛdiɲɛkɔnɔ,neyeumaraitɔgɔla.walisa
Kitabukadafa.
13Sisannebɛnaifɛ.Nebɛninkowfɔdiɲɛkɔnɔ,walisa
nekanisɔndiyakadafauyɛrɛla.
14Neyeikakumafɔuye.Diɲɛy'ukoniya,katuguniutɛ
diɲɛtaye,ikonefanatɛdiɲɛtayecogominna.
15Net'adelikoik'ubɔdiɲɛkɔnɔ,nkaik'utangakojugu
ma.
16Utɛdiɲɛtaye,ikonefanatɛdiɲɛtayecogominna.
17Ikausaniyaikatiɲɛbarikala,ikakumayetiɲɛye.
18Iyenecidiɲɛlacogominna,nefanayeucidiɲɛlaten.
19Nebɛneyɛrɛsaniyaukosɔn,walisaufanakasaniya
tiɲɛbarikala.
20Netɛdelilikɛninnudɔrɔndekosɔn,nkaminnunada
nelaukakumabarikalafana.
21Walisaubɛɛkakɛkelenye.Ikoe,neFa,ibɛnela
cogominna,nefanabɛikɔnɔcogominna,walisaufana
kakɛkelenyeankɔnɔ.
22Iyenɔɔrɔmindinema,neyeodiuma.walisaukakɛ
kelenyeikoanwyekelenyecogominna.
23Nebɛula,efanabɛnela,walisaukadafakelenye.
walisadiɲɛkaadɔnkoiyenecikaukanuikoiyene
kanucogominna.»
24NeFa,iyeminnudinema,olufanakakɛnefɛnebɛ
yɔrɔminna.Iyenenɔɔrɔmindinema,ukaoye,
katuguniiyenekanusanidiɲɛkadaminɛ.
25EFatilennen,diɲɛmaidɔn,nkaneyeidɔn,ninnuy'a
dɔnkoiyeneci.
26Neyeitɔgɔfɔuye,nenaofɔ,walisaiyenekanuni
kanuyaminye,okakɛolula,nefanakakɛolula.
SABABU18NAN
1Yesuyeokumawfɔtumaminna,ataaraniaka
kalandenwyeSedɔnbajikan,nakɔdɔtunbɛyɔrɔminna,a
niakakalandenwdonnaokɔnɔ.
2Judaminy'adonbolola,ofanatunbɛoyɔrɔdɔn,
katuguniYesutunbɛtokataayenn'akakalandenwye.
3Judayecɛdenwnikuntigiwkakulubasɔrɔ
sarakalasebaawkuntigiwniFarisiɛnwfɛ.
4Yesuyekominnukakankakɛakan,ay'obɛɛdɔn,a
taarak'uɲininkako:«Awbɛjɔnɲini?»
5Uy'ajaabiko:«YesuNazarɛtika.»Yesuy'afɔuyeko:
«Nededon.»Judaminy'ajanfa,ofanajɔlentoraufɛ.
6Ay'afɔuyedɔrɔnko:«Nededon,ukɔseginnakabin
duguma.»
7Ay'uɲininkakokurako:«Awbɛjɔnɲini?»Uko:«Yesu
Nazarɛti.»
8Yesuy'ajaabiko:«Ney'afɔawyekonededon.
9Ayekumaminfɔko:«Iyeminnudinema,nemabɔnɛ
usila,okadafa.»
10SimɔnPiɛrɛtunbɛninpanye,oy'abɔkasarakalasebaa
kuntigikajɔnkɛbugɔk'akininbolotulotigɛ.Obaaraden
tɔgɔtunyeMalkɔsiye.
11Yesuy'afɔPiɛrɛyeko:«Ikanpandonbɔgɔdagakɔnɔ.
12Okɔ,sɔrɔdasikuluniYahutuwkasɔrɔdasikuntigini
kuntigiwyeYesuminɛk'asiri.
13Uy'abilakataaAnafɔlɔ.KatugunialetunyeKayifa
facɛye,omintunyesarakalasebaakuntigiyeosankelen
na.
14KaifayeYahutuwlaadikoakaɲimɔgɔkelenkasa
jamakosɔn.
15SimɔnPiɛrɛtuguraYesunɔfɛ,anikalandenwɛrɛfana.
16NkaPiɛrɛjɔlentoradalakɛnɛma.Okalandentɔkelen
mintundɔnnasarakalasebaawkuntigifɛ,obɔrakakuma
dakɔrɔsibagafɛkaPiɛrɛlase.
17Npogotigimintunbɛdakɔlɔsi,oy'afɔPiɛrɛyeko:«E
fanatɛnincɛkakalandendɔyewa?»Ako:«Netɛ.»
18Baarakɛlawnikuntigiwjɔlentorayen.Katuguninɛnɛ
tundon,uy'uyɛrɛsumaya.
19SarakalasebaakuntigiyeYesuɲininkaakakalandenw
niakakalankola.
20Yesuy'ajaabiko:«Ney'afɔdiɲɛyek'ajɛya.Netunbɛ
mɔgɔwkalantumabɛɛAlabatosokɔnɔaniAlabatosoba
kɔnɔ,Yahutuwbɛtaayɔrɔminnatumabɛɛ.Nemafoyifɔ
gundola.»
21Munnaibɛneɲininka?Neyeminfɔuye,awyene
lamɛnbagawɲininka.
22Okumafɔlenkɔ,sɔrɔdasikuntigidɔyeYesugosinia
bolokɔnincininyek'afɔko:«Ibɛsarakalasebaakuntigi
jaabitenwa?»
23Yesuy'ajaabiko:«Nineyekumajugufɔ,ikakojugu
seereyakɛ.
24Anasitunyeasirilenbilakataasarakalasebaawkuntigi
Kayifafɛ.
25SimɔnPiɛrɛjɔlentorakaayɛrɛsumaya.Uy'afɔaye
ko:«Ifanatɛakakalandendɔyewa?»Abannaola,k'afɔ
ko:«Netɛ.»
26Sarakalasebaakuntigikabaaradendɔtunyeasomɔgɔ
yePiɛrɛyemintulotigɛ,oy'afɔko:«Nemaiyenakɔ
kɔnɔafɛwa?»
27Piɛrɛy'asɔsɔkokura.
28Okɔ,utaaraniYesuyekabɔKayafakataakiritigɛso
la.Uyɛrɛwmadonkiritigɛsokɔnɔ,walisaukananɔgɔ.
NkaukaTɛmɛnkanselidun.»
29Pilatebɔrakataaufɛk'aɲininkako:«Awbɛjalaki
jumɛnlasenincɛma?»
30Uy'ajaabik'afɔayeko:«Niatuntɛkojugukɛlaye,an
tuntɛnaadonibolo.»
31Pilatey'afɔuyeko:«Awkaaminɛkakiritigɛakanka
kɛɲɛniawkasariyaye.»Yahutuwy'afɔayeko:«Aman
ɲiankamɔgɔsifaga.
32Yesukakumaminfɔrak'ajirakoabɛnasasayacogo
minna,okadafa.
33PilatedonnakiritigɛsokɔnɔkokurakaYesuwelek'afɔ
ayeko:«EyeYahutuwkamasakɛyewa?»
34Yesuy'ajaabiko:«Ibɛninkumafɔiyɛrɛdelawa,
walamɔgɔwɛrɛwy'ofɔiyenekolawa?»
35Pilatey'ajaabiko:«NeyeYahutuyewa?»Iyɛrɛka
siyanisarakalasebaawkuntigiwyeidonnebolo.
36Yesuy'ajaabiko:«Nekamasayatɛnindiɲɛtaye.
37Pilatey'afɔayeko:«Otumanafɛ,iyemasakɛye
wa?»Yesuy'ajaabiko:«Ib'afɔkoneyemasakɛye.»O
66

YuhanakaKibaruDuman
dekosɔnnebangera,odekosɔnnenanadiɲɛkɔnɔ,walisa
nekatiɲɛseereyakɛ.Mɔgɔomɔgɔbɛtiɲɛna,obɛnekan
lamɛn.
38Pilatey'afɔayeko:«Tiɲɛyemunye?»Ay'ofɔtuma
minna,ataaraYahutuwfɛ,k'afɔuyeko:«Netɛjalakisi
sɔrɔala.»
39Awkalaadalakowyekonekamɔgɔkelenbilaawye
Tɛmɛnkanseliwaatila.
40Ubɛɛpɛrɛnnako:«Nincɛtɛ,fɔBarabasi.»Barabasitun
yebinkannikɛlaye.
SABABU19NAN
1PilateyeYesuminɛk'abugɔ.
2Sɔrɔdasiwyemasafugulandɔdaniŋaniwye,k'odona
kunna,kafinibilenmandɔdonala.
3Uy'afɔko:«Yahutuwkamasakɛ,foli!»Uy'abugɔniu
bolowye.
4Pilatebɔrakokurak'afɔuyeko:«Afilɛ,nebɛnaniaye
awfɛ,walisaawk'adɔnkonetɛjalakisisɔrɔala.»
5Okɔ,Yesubɔra,ayeŋaniyakunsiginifinibilenmandon.
Pilatey'afɔuyeko:«Cɛfilɛ!»
6Sarakalasebaawkuntigiwnisɔrɔdasikuntigiwy'aye
tumaminna,upɛrɛnnak'afɔko:«A'yeagengenjirila.»
Pilatey'afɔuyeko:«Awkaaminɛk'agengenjirila,
katuguninetɛjalakisisɔrɔala.»
7Yahutuwy'ajaabiko:«Sariyabɛanfɛ,akakankasaan
kasariyabarikala,katuguniay'ayɛrɛkɛElohimDenkɛ
ye.»
8Pilateyeokumamɛntumaminna,asirannakosɛbɛ.
9AtaarakiritigɛsokɔnɔtugunkaYesuɲininkako:«Ibɔra
min?»NkaYesumajaabifoyidiama.
10Pilatey'afɔayeko:«Itɛkumanefɛwa?»Im'adɔnko
sebɛneyekaigengenjirila,kasekaibilawa?
11Yesuy'ajaabiko:«Setɛsekakɛnelafewu,niomadi
imakabɔsanfɛ.
12Kabiniowaati,Pilatey'aɲinik'abila,nkaYahutuw
pɛrɛnnak'afɔko:«Niiyenincɛbilakataa,itɛSesarteri
ye.
13Pilatey'okumamɛntumaminna,ataaraniYesuye
kɛnɛmakaisigikiritigɛsolayɔrɔlaminbɛwelekosiraba,
nkaHeburukannakoGabata.
14Tɛmɛnkanselilabɛnnikɛra,lɛrɛwɔɔrɔnanɲɔgɔn.
15Nkaupɛrɛnnako:«Awkaalabɔ,awkaagengenjiri
la.»Pilatey'afɔuyeko:«Nenaawkamasakɛgengenjiri
lawa?»Sarakalasebaawkuntigiwy'ajaabiko:«Masakɛsi
t'anfɛniSesartɛ.»
16Okɔ,ay'adonubolowalisaukagengenjirila.Uye
Yesuminɛk'atakataa.
17Yesuy'akagengenjiritakataayɔrɔdɔlaminbɛwele
kokunkoloyɔrɔ,obɛweleHeburukannakoGɔlgota.
18Uy'agengenjirilayen,animɔgɔfilawɛrɛwniafɛ,
kelenyeafanfilabɛɛla,Yesufanacɛma.
19Pilateyetɔgɔsɛbɛnk'abilagengenjirikan.Sɛbɛnnikɛra
ko:«YesuNazarɛti,Yahutuwkamasakɛ.»
20OtɔgɔintunbɛYahutucamankalan.
21Yahutuwkasarakalasebaawkuntigiwy'afɔPilateyeko:
«Ikanasɛbɛnciko:«Yahutuwkamasakɛ.»nkaay'afɔko:
«NeyeYahutuwkamasakɛye.»
22Pilatey'ajaabiko:«Neyeminsɛbɛn,neyeosɛbɛn.»
23SɔrɔdasiwyeYesugengenjirilatumaminna,uy'aka
finiwtak'utilatilayɔrɔnaanina,sɔrɔdasikelen-kelenbɛɛ
ye.Akafinifanatundon,ofinitunmatigɛ,atunsirilen
bɛkabɔasanfɛlalakataaafanbɛɛla.
24Uy'afɔɲɔgɔnyeko:«Ankanaatigɛ,nkaankakala
donala,abɛnakɛmɔgɔmintaye,walisaKitabukadafa,
ominb'afɔko:`Uyenekafiniwtilaucɛ,uyekalakɛne
kafiniwkosɔn.»Sɔrɔdasiwyeokowkɛ.
25YesubaniababalimamusoMariyama,Kleofasimuso
MariyamaaniMagadalaMariyama,olujɔlentunbɛYesu
kagengenjirikɛrɛfɛ.
26Yesuyeabaniakakalandenkanulenjɔlenyetuma
minna,ay'afɔabayeko:«Muso,idenkɛfilɛ!»
27Ay'afɔkalandenyeko:«Ibafilɛ!»Kabiniowaatila,
okalandentaaran'ayeayɛrɛkaso.
28Okɔ,Yesuy'adɔnkofɛnbɛɛdafarasisan,walisa
Kitabukakumakadafa,ako:«Mɔgɔnɔgɔbɛnela.»
29Minɛndɔtunbɛyenminfalenbɛvinigarila,uye
sɔgɔsɔgɔninjɛdɔfavinigarila,k'adonhizopukankaodon
adala.
30Yesuyevinijisɔrɔtumaminna,ako:«Abannendon.»
31YahutuwyePilatedelikousenwkakari,walisaukato
gengenjirikanminɛnakataa.
32Okɔ,sɔrɔdasiwnana,uyefɔlɔnitɔkelenmingengen
jirila,osenwkari.
33UseraYesumatumaminnak'ayekoYesusarakaban,
umaasenwkari.
34Sɔrɔdasidɔy'akɛrɛsɔgɔnitamaye,oyɔrɔninbɛɛla,
jolinijibɔrayen.
35Minyeoye,oyeseereyakɛ,akaseereyayetiɲɛye.
36OkowkɛrawalisaKitabukadafako:«Akolositɛna
kari.»
37Kitabuwɛrɛb'afɔko:«Uyemɔgɔminsɔgɔ,unao
filɛ.»
38Okɔ,YusufuminbɛbɔArimate,otunyeYesuka
kalandenye,nkaadogolennaYahutuwɲɛsirankosɔn,aye
PilatedelikoakaYesusuta.AnanaYesusuta.
39NikodɛmɛfanananaYesufɛsufɛfɔlɔkananimirini
alowɲagaminenye,ogirinyabɛsekilokɛmɛma.
40Okɔ,uyeYesusutak'asirilenfufininanitulumafɛnw
yeikoYahutuwkasudoncogominna.
41Agengenjirilayɔrɔminna,nakɔdɔtunbɛyen.
Kaburukuradɔtunbɛnakɔkɔnɔ,mɔgɔmasudonmin
kɔnɔfɔlɔ.
42UyeYesudayenYahutuwkalabɛndonkosɔn.
Katugunikaburutunsurunyara.
SABABU20NAN
1DɔgɔkundonfɔlɔnanaMagadalaMariyamasɔgɔma,dibi
donnakaburula,kakabakurunbɔlenyekaburukɔnɔ.
2Okɔ,abolilakanaSimɔnPiɛrɛniYesukakalandentɔ
kelenfɛ,Yesutunbɛminnukanu,k'afɔuyeko:«Uye
Matigibɔkaburukɔnɔ,ant'adayɔrɔdɔn.»
3Piɛrɛniokalandentɔkelenbɔrakataakaburula.
4Ufilabɛɛbolilaɲɔgɔnfɛ.
5Ay'ibirik'afilɛkadon,ayelenfufiniwdalenye.obɛɛ
n'ata,amadonakɔnɔ.
6SimɔnPiɛrɛtuguraanɔfɛ,kadonkaburukɔnɔ,ayelenfu
finiwdalenye.
7Ofinimugumintunbɛakunkolola,otunmadalenfu
finiwfɛ,nkaasirilenbɛyɔrɔdɔlaakelenna.
8Kalandenwɛrɛminnanakaburulafɔlɔ,ofanadonna,a
y'ayekadaala.
67

YuhanakaKibaruDuman
9Utunt'adɔnfɔlɔKitabulakoakakankakununkabɔ
suwcɛma.
10Kalandenwtaarauyɛrɛkaso.
11NkaMariyamatorakɛnɛmakaburudalakakasi.
12Ayemɛlɛkɛfilaye,usigilenbɛfinijɛmanwna,kelen
bɛakunna,tɔkelenbɛasenwna,Yesusudalentunbɛ
yɔrɔminna.
13Uy'afɔayeko:«Muso,munnaibɛkasi?»Ay'afɔu
yeko:«KatuguniuyeneMatigitakataa,net'adɔnuy'a
bilayɔrɔminna.»
14Okumafɔlenkɔ,ay'ikɔseginkaYesujɔlenye,nkaa
m'adɔnkoYesudon.
15Yesuy'afɔayeko:«Muso,munnaibɛkasi?»Ibɛjɔn
ɲini?Ay'amiirikoayenakɔtigiye,ay'afɔayeko:
«Matigi,niiy'atakabɔyan,iy'abilayɔrɔminna,ik'afɔ
neye,nebɛtaan'aye.»
16Yesuy'afɔayeko:«Mariyama.»Ay'iyɛlɛmak'afɔa
yeko:«Raboni.»Okɔrɔyeko:Karamɔgɔ.
17Yesuy'afɔayeko:«Ikanamaganela.katuguninema
wulineFafɛfɔlɔ,nkataanebalimawfɛk'afɔuyeko:Ne
bɛyɛlɛnneFaniawFama.nekaAla,awkaAla.»
18MagadalaMariyamananaafɔkalandenwyekoaye
Matigiye,koayeokumafɔaye.
19Odonkelenwulafɛ,dɔgɔkundonfɔlɔla,kalandenw
tunlajɛlenbɛyɔrɔminnaYahutuwɲɛsirankosɔn,daaw
datugulendontumaminna,Yesunanakajɔucɛmak'afɔ
uyeko:«Hɛrɛkakɛawye.»
20Ofɔlenkɔ,ay'abolowniakɛrɛjiraula.Otumala,
kalandenwɲagalila,uyeMatigiyetumaminna.
21Yesuy'afɔuyekokurako:«Hɛrɛkakɛawye.
22Okumafɔlenkɔ,ayeninakilidaukank'afɔuyeko:«
A'yeNiSenuminɛ.
23Awmanamɔgɔomɔgɔkajurumuwyafauma.Awbɛ
mɔgɔminnukajurumuwmara,olubɛto.»
24Yesunanatumaminna,Tomatuntɛufɛ.
25Kalandentɔwy'afɔayeko:«AnyeMatigiye.»Nkaa
y'afɔuyeko:«Ninemanɛgɛwnɔyeabolowla,kane
bolokɔnidonwuluwla,kanebolodonakɛrɛla,netɛnada
ala.»
26Tileseegintɛmɛnenkɔ,akakalandenwtunbɛsokɔnɔ
tugun,Tomatunbɛufɛ.
27Ay'afɔTomayeko:«Iboloseyankanebolowfilɛ.I
boloseyank'adonnekɛrɛla.
28Tomay'ajaabiko:«NeMatigianinekaAla.»
29Yesuy'afɔayeko:«Toma,katuguniiyeneye,idara
ala.
30Yesuyetaamashyɛncamanwɛrɛwkɛakakalandenw
ɲɛkɔrɔ,minnumasɛbɛnninkitabukɔnɔ.
31NkaolusɛbɛnnawalisaawkadaalakoYesuyeKrisita
ye,AlaDenkɛ.Niawdalenb'ala,awkaɲɛnamayasɔrɔa
tɔgɔbarikala.»
SABABU21NAN
1Okɔ,Yesuy'ayɛrɛjiraakakalandenwlakokura
Tiberiyasibajidala.Ay'ayɛrɛjiraocogola.
2SimɔnPiɛrɛniTomamintɔgɔyekoDidimus,ani
NatanaɛlminbɛbɔKanadugulaGalile,aniZebede
denkɛwniakakalandenfilawɛrɛwtunbɛɲɔgɔnfɛ.
3SimɔnPiɛrɛy'afɔuyeko:«Nebɛtaamɔnikɛ.»Uy'afɔ
ayeko:«Anfanabɛtaan'iye.»Ubɔrakadonkurunkɔnɔ
oyɔrɔninbɛɛ.Osuinna,umafoyiminɛ.
4Sɔgɔmaseratumaminna,Yesujɔlentorakɔgɔjidala,
nkakalandenwm'adɔnkoYesudon.
5Yesuy'afɔuyeko:«Denmisɛnw,dumunidɔbɛawla
wa?Uy'ajaabiko:«Ayi.»
6Ay'afɔuyeko:«Awkajɛgɛbilakurunkininfɛ,awna
asɔrɔ.»Uy'afili,sisanumasek'asamajɛgɛcamankosɔn.
7Yesutunbɛkalandenminkanu,oy'afɔPiɛrɛyeko:
«Matigidedon.»SimɔnPiɛrɛy'amɛntumaminnako
Matigidon,ay'akamɔnikɛfinisiriala,k'amasɔrɔa
farilankolontundon.
8Kalandentɔwnanakurunfitinindɔkɔnɔ.(k'amasɔrɔu
yɔrɔtunmanjandugukolola,nkautunbɛmɛtɛrɛkɛmɛ
filabɔ,)utunbɛjɛgɛsamanijɛgɛwye.
9Useradugukolokandɔrɔn,uyebɔgɔtasumayeyen,
jɛgɛwdalenbɛakan,aninbuuru.
10Yesuy'afɔuyeko:«Awyejɛgɛminminɛsisan,awka
nanioye.»
11SimɔnPierɛwulilakajɛgɛsamakataadugukolokan,
jɛgɛbakɛmɛnibiduurunisabatunbɛyen.
12Yesuy'afɔuyeko:«A'yenadumunikɛ.»Kalandensi
majagɛlɛyak'aɲininkako:«Iyejɔnye?»k'adɔnko
Matigidedon.
13Yesunanakanbuurutakaudiuma,kajɛgɛfanadiu
ma.
14Yesukununnakabɔsuwcɛma,oyeasiɲɛsabananye
sisan.
15Uyedumunikɛtumaminna,Yesuy'afɔSimɔnPiɛrɛ
yeko:«ZɔndenkɛSimɔn,ibɛnekanukatɛmɛninnukan
wa?»Ay'afɔayeko:«Ɔwɔ,Matigi.iy'adɔnkonebɛi
kanu.»Ay'afɔayeko:«Ikanekasagadenwbalo.»
16Ay'afɔayesiɲɛfilanannako:«YuhanadenkɛSimɔn,
ibɛnekanuwa?»Ay'afɔayeko:«Ɔwɔ,Matigi.iy'adɔn
konebɛikanu.»Ay'afɔayeko:«Ikanekasagaw
balo.»
17Ay'afɔayeasiɲɛsabanannako:«Yuhanadenkɛ
Simɔn,ibɛnekanuwa?»Piɛrɛdusutiɲɛna,katuguniay'a
fɔayeasiɲɛsabanannako:«Ibɛnekanuwa?»Ay'afɔa
yeko:«Matigi,ibɛfɛnbɛɛdɔn.iy'adɔnkonebɛikanu.»
Yesuy'afɔayeko:«Ikanekasagawbalo.»
18Tiɲɛtiɲɛna,neb'afɔiyekoidenmisɛnman,itunbɛi
cɛsirilansirikataamaisagoyɔrɔlaatuntɛnakɛten.
19Ayeokumafɔ,k'ajirasayaminfɛ,akakankanɔɔrɔ
daElohimkan.Okumafɔlenkɔ,ay'afɔayeko:«Ika
tugunekɔ.»
20Otumala,Piɛrɛy'ayɛlɛma,ay'ayekoYesutunbɛ
kalandenminkanu,otuguraokɔ.Ofanay'ijigidaadisi
kansufɛdumunina,k'afɔko:«Matigi,jɔnbɛijanfa?»
21Piɛrɛy'ayek'afɔYesuyeko:«Matigi,nincɛnamun
kɛ?»
22Yesuy'afɔayeko:«Nineb'afɛakatofonekana,o
yemunyeila?»Itugunekɔ.»
23Okumafɔrabalimawcɛmakookalandenkanasa.Nka:
«Nineb'afɛakatofonekana,oyemunyeila?»
24Any'adɔnkoakaseereyayetiɲɛye.
25Yesuyekocamanwɛrɛwfanakɛ,niukelen-kelenbɛɛ
sɛbɛnna,nehakililakohalidiɲɛyɛrɛtuntɛsekakitabu
minnukakankasɛbɛn.Amiina.
68

Cidenwkakɛwalew
SABABU1
1ETewofili,Yesuyefɛnminnudaminɛkakɛanika
mɔgɔwkalan,neyeolubɛɛsɛbɛnfɔlɔ.
2fokataaabilaakɔrɔtadonna,ayeciminnusugandiNi
Senubarikala.
3Akatɔɔrɔkɔfɛ,ay'ayɛrɛjiraolufanaɲɛnamanani
dalilucamanyeminnutɛfili.
4Akouyeɲɔgɔnlajɛn,ay'afɔuyekoukanabɔ
Jerusalɛm,nkaukaFaAlakalayidumakɔnɔ.
5Yuhanayebatisejilatiɲɛna.nkaawnabatiseNiSenu
latilecamankɔfɛ.
6Uyeɲɔgɔnlajɛntumaminna,uy'aɲininkako:«Matigi,
ib'afɛkamasayalaseginIsraɛlmaninwaatiinnawa?»
7Ay'afɔuyeko:«Fayewaatiniwaatiminnubilaayɛrɛ
kasetigiyala,omankankaawdɔn.»
8NiSenunanaawkantumaminna,awnafangasɔrɔ,aw
nakɛneseerewyeJerusalɛmniJudejamanabɛɛlaani
Samarijamanawbɛɛlaanifokasedugukolofanbɛɛma.
9Yesuyeninkumawfɔtumaminna,uy'alajɛtumamin
na,ataarasanfɛ.Sankabadɔy'aminɛkabɔuɲɛkɔrɔ.
10UyeuɲɛjɔlentosankololatumaminnaYesuyɛlɛla
tumaminna,cɛfilatunjɔlenbɛukɛrɛfɛfinijɛmanwna.
11Uy'afɔfanako:«AwGalilekaw,munnaawjɔlenbɛka
sankolofilɛ?Yesuminwulilakabɔawbolokataasankolo
la,onanaocogokelennain'afɔawy'ayecogominnaa
taarasankolola.
12Okɔ,useginnaJerusalɛmkabɔOliviyekulula,omin
bɛbɔJerusalɛmnilafiɲɛdontaamaye.
13Udonnasankansodɔkɔnɔ,PiɛrɛniYakubaniYuhana
niAndreniFilipeniTomaniBartolomeniMatiyuniAlfe
denkɛYakubaaniSimɔnZelotetunsigilenbɛyɔrɔminna.
YakubabalimakɛJudafana.
14Ubɛɛtoradelilinidelililanidusukelenyenimusow
niYesubaMariyamaaniabalimawye.
15Odonwla,Piɛrɛy'ijɔkalandenwcɛmak'afɔko:
«Tɔgɔwbɛɛlajɛlentunbɛkɛmɛnimuganɲɔgɔnbɔ.
16Balimaw,ninKitabukakankadafa,NiSenuyeminfɔ
DawudadafɛkakɔnJudakola,omintunyeYesu
minɛbaawɲɛminɛbagaye.
17Ajateraanfɛ.
18Nincɛyeforodɔsannitilenbaliyasaraye.abinnaa
kunkolola,apɛrɛnnaacɛma,abanakɔtaabɛɛbɔra.
19Jerusalɛmsigibagawbɛɛy'odɔn.fooforoinbɛweleu
kanyɛrɛlakoAceldama,okɔrɔyekoJoliforo.
20AsɛbɛnnenbɛZaburuwkitabukɔnɔko:«Asigiyɔrɔka
kɛyɔrɔlakolonye,mɔgɔsikanasigiakɔnɔ.»
21Odey'atonincɛminnutunbɛanfɛtumabɛɛ,Matigi
Yesutunbɛdonkabɔancɛma.
22KabiniYuhanakabatiselila,fokanaseakɔrɔtalendon
anma,mɔgɔkakankasigikakɛalakununniseereyeanfɛ.
23Uyemɔgɔfilasigi,YusufumintɔgɔyekoBarsabasi,o
tɔgɔkoYusitɔ,aniMatiyasi.
24Uyedelilikɛk'afɔko:«Matigi,minbɛmɔgɔwbɛɛ
dusukundɔn,ik'ajiraniiyeninmɔgɔfilasugandi.
25Judabinnaocidenyabaaranicidenwkabaarala,walisa
akataaayɛrɛyɔrɔla.
26Uy'ukakalatadi.KalobinnaMatiyasikan.Ajaterani
cidentannikelenye.
SABABU2NAN
1Pantekɔtidonseratumaminna,ubɛɛtunbɛɲɔgɔnfɛ
yɔrɔkelenna.
2Oyɔrɔninbɛɛla,mankandɔbɔrasankololain'afɔ
fiɲɛbadɔ.
3Nɛnkuntigɛlenwy'ijiraulaikotasuma,kasigiukelen-
kelenbɛɛkan.
4UbɛɛfaNiSenula,uy'adaminɛkakanwɛrɛwfɔ,iko
NiSenuy'afɔuyecogominna.
5YahutuwtunsigilenbɛJerusalɛm,Alabatobaaw,minnu
bɔrasankolojukɔrɔsiyawbɛɛla.
6Omankanbɔratumaminna,jamayeɲɔgɔnlajɛka
maloya,katugunimɔgɔkelen-kelenbɛɛy'ukakumamɛnu
kakanna.
7Ubɛɛkabakoyarakakabakoya,k'afɔɲɔgɔnyeko:«A
filɛ,ninkumafɔbagawbɛɛtɛGalilekawyewa?»
8Anwololaminna,ankelen-kelenbɛɛbɛankakanmɛn
cogodi?
9PartikawniMɛdikawniElamkawniMezopotamikawni
JudejamanawniKapadosijamanawniPontoniAzi
jamanawsigibagaw.
"
11KretiwniArabukaw,anb'umɛnubɛAlakakabako
kɛwalewfɔankanwna.
12Ubɛɛkabakoyarakasigasigak'afɔɲɔgɔnyeko:«Nin
kɔrɔyemunye?»
13Dɔwy'utulogerenk'afɔko:«Nincɛwfalenbɛdiwɛn
kurala.»
14NkaPiɛrɛwulilanimɔgɔtannikelenye,ay'akan
kɔrɔtak'afɔuyeko:«AwJudekawniJerusalɛmsigibagaw
bɛɛ,awkaodɔnkanekakumalamɛn.
15Awb'amiiricogominna,olutɛdɔlɔminnawye,k'a
masɔrɔtilelɛrɛsabanandɔrɔndedon.
16NkakiraJoɛlkakumafɔraninye.
17Elohimkodonlabandonwna,nenaneNibɔnfarisogo
bɛɛkan:1.
18NenaneNibɔnnekajɔnwninekajɔnmusowkano
donwna.Unakirayakɛ.
19Nenakabakowkɛsankolola,kataamashyɛnwkɛ
dugukolokanduguma.jolinitasuma,anisisilafiɲɛ.
20Tilenayɛlɛmakakɛdibiye,kalonayɛlɛmajoliye,sani
Matigikadonbaminkabonkosɛbɛ.
21MɔgɔomɔgɔbɛMatigitɔgɔwele,onakisi.
22AwIsraɛlcɛw,awkaninkumawlamɛn.Yesu
Nazarɛtika,mɔgɔmindiyaraElohimyeawcɛmakabakow
nikabakownitaamashyɛnwfɛ,Alayeminnukɛafɛaw
cɛma,awyɛrɛwb'adɔncogominna.
23Elohimkalaadilikanlatigɛlenwniakakɔrɔlendɔnnifɛ,
awyealeminɛ,kaagengenjirilakaafaganibolojuguw
ye.
24Alay'alakununkasayatɔɔrɔwlajɔ.
25Dawudabɛkumaakolako:«NeyeMatigiyeneɲɛ
kɔrɔtumabɛɛ,katuguniabɛnekininfɛ,walisanekana
lamaga.
26Odey'atonedusukunnisɔndiyara,nenɛnkun
nisɔndiyara.Nefarisogofananalafiɲɛjigiyala.
27Itɛnanenitojahanamakɔnɔ,itɛnaatoikasenumaka
toliye.
28Iyeɲɛnamayasirawjiranela.inanefanisɔndiyalani
iɲɛdaye.»
29Balimaw,atonekakumaawyecɛkɔrɔbaDawudakola
koasara,asudonna,akaburubɛanfɛfokanasebima.
69

Cidenwkakɛwalew
30Odey'atoatunyekiraye,k'adɔnkoAlayekalilikɛa
ye,koanaKrisitalakununkasigiakamasasigilankan.
31Ayeoyekakɔnoɲɛ,akumanaKrisitalakununnikola,
koanimatojahanamakɔnɔ,afarisogomatoliye.
32ElohimyeoYesulakunun,anbɛɛyeoseerewye.
33Odey'atoakɔrɔtalenbɛElohimkininbolofɛ,kaNi
SenulayidusɔrɔFafɛ,ayeninkowbɔn,awbɛminnuye
sisananiawbɛminnumɛn.
34Dawudamayɛlɛnsankolola,nkaay'afɔayɛrɛyeko:
«Matigiy'afɔneMatigiyeko:«Isiginekininfɛ.»
35Fonekaijuguwkɛisennasanbaraye.»
36Odey'atoIsraɛlkasomɔgɔwbɛɛk'adɔntiɲɛnakoaw
yeYesumingengenjirila,ElohimyeokɛMatigini
Krisitaye.
37Uy'omɛntumaminna,udusutiɲɛna,uy'afɔPiɛrɛni
cidentɔwyeko:«Balimaw,annamunkɛ?»
38Piɛrɛy'afɔuyeko:«A'yenimisaawbɛɛkelen-kelen
bɛɛkabatiseYesuKrisitatɔgɔlajurumuwyafalikama,aw
naNiSenunilifɛnsɔrɔ.»
39Olayidubɛawniawdenwniyɔrɔjanmɔgɔwbɛɛbolo,
MatigiankaAlabɛnamɔgɔminnuwele.
40Ayeseereyakɛnikumacamanwɛrɛwyekaulaadiko:
«Awkaawyɛrɛkisininbɔnsɔnjuguwma.»
41Minnuy'akakumaminɛniɲagaliye,olubatisera,o
donkelenna,mɔgɔwaasabaɲɔgɔnfaralaukan.
42Utoracidenwkakalanniukajɛɲɔgɔnyala,anika
nbuurukarianikadelilikɛ.
43Siranyadonnamɔgɔbɛɛla.
44Dannabaawbɛɛtunbɛɲɔgɔnfɛ.
45Uy'ubolofɛnwniubolofɛnwfeerek'utilamɔgɔwbɛɛ
cɛ,in'afɔmɔgɔkelen-kelenbɛɛmagotunbɛcogominna.
46UtoraElohimbatosobakɔnɔdonodon,kanbuurukari
sonidu,kaukadumunidunniɲagalinidusukelenye.
47A'yeAlatanu,kanɛɛmasɔrɔjamabɛɛfɛ.Mɔgɔminnu
kakankakisi,Matigitunbɛdɔfaraegilisikandonodon.
SABABU3NAN
1PiɛrɛniYuhanataaraɲɔgɔnfɛAlabatosobakɔnɔAla
deliliwaatila.
2Cɛsenkelendɔtaarakabɔabakɔnɔ,utunbɛodadono
donAlabatosobadala,mintɔgɔyekoCɛɲi,walisakayafa
ɲiniAlabatosobakɔnɔmɔgɔwfɛ.
3PiɛrɛniYuhanatunbɛtaaAlabatosobakɔnɔ,ayesaraka
ɲini.
4PiɛrɛniYuhanay'aɲɛjɔlentoYesula,k'afɔko:«An
filɛ.»
5Ay'ajantoula,atunb'afɛkadɔsɔrɔufɛ.
6Piɛrɛy'afɔko:«Warinisanusitɛnebolo.Nkaneye
minnusɔrɔ,nebɛoludiima.
7Ay'akininbolominɛk'akɔrɔta.
8Yesuy'ipankajɔkataamakadonufɛAlabatosobakɔnɔ,
kataamakapankaElohimtanu.
9Jamabɛɛy'ayekoabɛtaamakaElohimtanu.
10Uy'adɔnkoaledesigilenbɛAlabatosobada
cɛɲumanbadalakasarakadi.
11Senkelenminkɛnɛyara,otunbɛPiɛrɛniYuhanaminɛ
tumaminna,jamabɛɛbolilakataaufɛsobakɔnɔ,omin
bɛwelekoSolomanita.
12Piɛrɛy'oyetumaminna,ay'afɔjamayeko:«Israɛl
cɛw,munnaawkabakoyaraokola?Munnaawbɛanfilɛ
nitiminandiyaye,in'afɔanyenincɛtaamaanyɛrɛka
sebaayawalaankasenuyabarikala?
13IbrahimaniIsakaniYakubakaAla,anbɛnbawkaAla
yenɔɔrɔdaaDenkɛYesukan.Awyemindon,kabanala
Pilateɲɛkɔrɔ,atunb'afɛk'abilatumaminna.
14NkaawyeawbanElohimsenumanitilennenyala,kaa
ɲinimɔgɔfagaladɔkadiawma.
15Ayeɲɛnamayakuntigifaga,Elohimyeminlakununka
bɔsuwcɛma.Anyeoseerewye.
16Dannayabarikalaatɔgɔla,oyenincɛbarikabonya,
awbɛminyekaadɔn.
17Balimaw,neb'adɔnkoawyeokɛdɔnbaliyadekosɔn,i
koawkuntigiwfanay'akɛcogominna.
18Elohimyekominnujirakakɔrɔakakirawbɛɛdafɛko
Krisitakatɔɔrɔ,ayeoludafaten.
19Awkanimisakajurumuwyɛlɛma,walisaawka
jurumuwkabɔyen,nilafiyawaatiwnanakabɔMatigiɲɛ
kɔrɔ.
20YesuKrisitaminwaajulitunfɔraawyefɔlɔ,anaoci.
21Sankolokakankaoluminɛfokasefɛnbɛɛlasegin
waatima,Elohimyeminfɔakakirasenumawbɛɛdala
kabinidiɲɛdaminɛ.
22Musay'afɔabɛnbawyetiɲɛnako:«MatigiawkaAla
nakiradɔlawuliawbalimawcɛma,ikone.Amanafɛno
fɛnfɔawye,awnaomɛn.»
23Mɔgɔomɔgɔtɛnaokiralamɛn,onahalakikabɔjama
cɛma.
24Ɔwɔ,kiraminnubɛbɔSamuyɛlilaaniminnutugurao
kɔ,olubɛɛfanayenindonwkofɔ.
25Elohimyelayidumintanianbɛnbawye,k'afɔ
Ibrahimaye,awyekirawdenwye.
26Elohimy'aDenkɛYesulakununfɔlɔ,ay'acikanaaw
duba,kaawkelen-kelenbɛɛkɔakatilenbaliyakowla.
SABABU4nan
1Utunbɛkumamɔgɔwfɛtumaminna,sarakalasebaawni
AlabatosobakuntiginiSaduseɛnwnanaukan.
2Udusutiɲɛnakosɛbɛk'amasɔrɔuyemɔgɔwkalanka
suwlakununniwaajulikɛYesubarikala.
3Uy'ubolodaukankaubilakasolafoodugujɛ,
katuguniwuladatundon.
4Nkaokumamɛnbagawcamandara.Cɛwhakɛtunbɛse
mɔgɔwaaduuruɲɔgɔnma.
5Odugujɛ,ukuntigiwniucɛkɔrɔbawnisariya
karamɔgɔw.
6SarakalasebaakuntigiAnasiniKayafaniYuhanani
Alɛkisandirianisarakalasebaakuntigisomɔgɔwbɛɛlajɛlen
tunbɛJerusalɛm.
7Uy'usigiucɛmatumaminna,uy'aɲininkako:«Awye
ninkɛfangajumɛnfɛwalatɔgɔjumɛnfɛ?»
8PiɛrɛfalenNiSenula,ay'afɔuyeko:«Awjama
kuntigiwniIsraɛlcɛkɔrɔbaw.
9Niany'asɛgɛsɛgɛbikoɲumanminkɛrasetigiye,a
kɛnɛyaracogojumɛnna.
10AwbɛɛniIsraɛlmɔgɔwbɛɛk'adɔnkoYesuKrisita
Nazarɛtitɔgɔla,awyemingengenjirila,Elohimyemin
lakununkabɔsuwcɛma,nincɛinjɔlenbɛawɲɛkɔrɔyan.
11Kabakurunminkɛrasojɔbagawfɛ,oyekabakurunye.
12Kisilitɛmɔgɔwɛrɛla,katugunitɔgɔwɛrɛsimadi
mɔgɔwmasankolojukɔrɔ,ankakankakisiminfɛ.
70

Cidenwkakɛwalew
13UyePiɛrɛniYuhanakajagɛlɛyayetumaminna,k'a
dɔnkouyemɔgɔkalanbaliwye,kouyefɛndɔnbaliwye,
ukabakoyara.Uy'adɔnkoutunbɛYesufɛ.
14Uy'ayekocɛminkɛnɛyara,ajɔlenbɛufɛ,umaseka
foyifɔokola.
15Nkauy'afɔuyekoukabɔjamalajɛla.
16Uy'afɔko:«Annamunkɛnincɛwla?»Katuguni
kabakokabakomadɔkɛraufɛ,oy'ajiraJerusalɛm
sigibagawbɛɛla.antɛsekabanola.
17Nkaakanajɛnsɛnjamacɛmakataaafɛ,ankau
bagabagakosɛbɛkoukanakumamɔgɔsifɛnintɔgɔinna.
18Uy'uwelek'afɔuyekoukanakumafewu,kamɔgɔw
kalanYesutɔgɔla.
19PiɛrɛniYuhanay'ujaabiko:«NiakaɲiElohimɲɛkɔrɔ
kaawlamɛnkatɛmɛElohimkan,awkakiritigɛ.»
20Anyekominnuye,anyeminnumɛn,antɛsekaolufɔ.
21Uyeubagabagakataaafɛ,uy'ubilakataa,umafoyi
sɔrɔubɛsekauɲangicogominnajamakosɔn.
22Katugunicɛminkɛnɛyalikabakokɛraocɛla,ositun
bɛsanbinaanibɔ.
23Ubilalenkɔ,utaarauyɛrɛwkajɛkululaka
sarakalasebaawkuntigiwnicɛkɔrɔbawkakumafɔuye.
24Uy'omɛntumaminna,uy'ukankɔrɔtaElohimyeni
dusukelenyek'afɔko:«Matigi,eyeAlaye,minye
sankolonidugukolonikɔgɔjiniukɔnɔfɛnwbɛɛda.
25IkajɔnkɛDawudadalak'afɔko:«Muny'atosiyaw
dimina,kajamamiirifu?»
26Dugukolokanmasakɛwwulila,kuntigiwy'ulajɛMatigi
niakaKrisitakama.
27Tiɲɛyɛrɛla,iyeidensenumaYesukɛlɛ,iyeminmun,
HɛrɔdeniPonsiPilate,siyawɛrɛwniIsraɛlmɔgɔwbɛɛ
lajɛlentunbɛɲɔgɔnfɛ.
28Iboloniikalaadilikantunyefɛnofɛnlatigɛfɔlɔ,ika
okɛ.
29Sisan,Matigi,ukabagabagalifilɛ.
30Ibolokɔrɔtakakɛnɛya.Wataamashyɛnwnikabakow
kakɛidensenumaYesutɔgɔla.
31UyeAladelilikɛtumaminna,ulajɛrayɔrɔminna,o
yɔrɔyɛrɛyɛrɛla.UbɛɛfaNiSenula,uyeAlakakumafɔ
nijagɛlɛyaye.
32Dannabaawjamabatunyedusukunkelenninikelenye.
nkaubɛɛtunbɛɲɔgɔnfɛ.
33CidenwyeMatigiYesulakununniseereyakɛni
sebaayabaye.
34dɛsɛbagatɔsituntɛucɛma,katugunidugukolonisow
tigiminnutunbɛyen,olubɛɛtunbɛofeerefɛnwsɔngɔlase.
35Uy'udacidenwsenkɔrɔ.
36UtɔgɔdaracidenwfɛBarnabasi,okɔrɔyekoDususalo
denkɛ.
37Dugukolotunb'ubolo,uy'afeerekananiwariyek'a
dacidenwsenkɔrɔ.
SABABU5NAN
1NkacɛdɔtɔgɔkoAnaniyasi,n'amusoSafirayeaka
nafolofeere.
2Ayeosɔngɔtilalentoala,amusofanatunb'adɔn,a
nananidɔyek'adacidenwsenkɔrɔ.
3Piɛrɛy'afɔko:«Ananiyasi,munnaSitanɛy'idusukunfa
kankalontigɛNiSenuye,kajamanasɔngɔdɔtoibolo?»
4Kaatoyen,otuntɛeyɛrɛtayewa?Afeerelenkɔ,yala
otuntɛiyɛrɛkasetigiyalawa?munnaiyeninkoinkɔnɔ
taidusukunna?imankalontigɛmɔgɔwla,nkaiye
nkalontigɛAladela.»
5Ananiyasiyeokumawmɛn,ay'ibirikajinɛdabila.
6Kamalenninwwulilak'asirikataan'ayekɛnɛmak'asu
don.
7Lɛrɛsabaɲɔgɔnokɔfɛ,amusotunt'adɔnkominkɛra.
8Piɛrɛy'ajaabiko:«Afɔneyeyalaawyedugukolofeere
nincogolawa?»Ako:«Ɔwɔ,ocamankosɔn.»
9Piɛrɛy'afɔayeko:«Awbɛnnaɲɔgɔnfɛcogodika
MatigiNikɔrɔbɔ?»Minnuyeicɛsudon,olusenwbɛdala,
unaitakabɔ.»
10Abinnaasenkɔrɔoyɔrɔninbɛɛ,kajinɛdabila,
kamalenninwdonnak'asɔrɔasalendon,k'atakataan'aye,
k'asudonacɛkɛrɛfɛ.
11Siranbadonnaegilisibɛɛlaanimɔgɔminnuyeokow
mɛn.
12Taamaʃyɛnwnikabakocamankɛracidenwbolojama
cɛma.(ubɛɛtunbɛSolomanikasobakɔnɔnidusukelen
ye.
13Mɔgɔtɔwlamɔgɔsimajagɛlɛyakafaraukan,nka
jamayeubonya.
14DannabaawfaralaMatigikankataaafɛ,cɛwnimusow
jamaba.
15Uyebanabagatɔwlabɔnbɛdawlak'udadilanwni
dilanwkan,walisaPiɛrɛtɛmɛtɔdulonnikaudɔwdatugu.
16JamafanabɔraJerusalɛmdugulaminiduguwlakanani
banabagatɔwnijinɛnɔgɔlenwtɔɔrɔlenwye.
17Sarakalasebaawkuntiginiafɛmɔgɔwbɛɛwulilaka
dimikosɛbɛ.
18Uy'ubolodacidenwkankaubilakasobonkɔnɔ.
19Matigikamɛlɛkɛyekasobondawulisufɛk'ulabɔk'a
fɔ.
20AwkataaAlabatosobakɔnɔkaninɲɛnamayakumaw
bɛɛfɔjamaye.
21Uy'omɛntumaminna,udonnaAlabatosobakɔnɔ
sɔgɔmadajoonafɛkamɔgɔwkalan.Nkasarakalasebaa
kuntiginiafɛmɔgɔwnana,kajamakuluniIsraɛlbɔnsɔn
bɛɛwelekataakasobonkɔnɔwalisaukananiuye.
22Kuntigiwnanatumaminna,k'asɔrɔumausɔrɔ
kasobonkɔnɔ,useginnak'afɔ.
23Uy'afɔko:«Tiɲɛna,any'ayekokasobondatugulen
donnilafiyabɛɛye,anikɔlɔsilikɛlawjɔlenbɛkɛnɛma
daawɲɛfɛ.
24SarakalasebaawkuntiginiAlabatosobakuntigini
sarakalasebaawkuntigiwyeokowmɛntumaminna,uye
sigasigakɛulakoninbɛnabonyacogominna.
25Mɔgɔdɔnanak'afɔuyeko:«Afilɛ,awyecɛminnu
bilakasola,olujɔlenbɛAlabatosobakɔnɔkamɔgɔw
kalan.»
26Kuntiginisɔrɔdasikuntigiwtaaraniuyek'asɔrɔuma
fariya.
27Unananiuyetumaminna,uy'ubilajamaɲɛkɔrɔ,
sarakalasebaawkuntigiy'uɲininka.
28Uy'afɔko:«Anm'afɔawyekosɛbɛkoawkana
mɔgɔwkalanotɔgɔlawa?»Afilɛ,awyeJerusalɛmfaaw
kakalansirala,kanincɛjolilaseanma.»
29Piɛrɛnicidentɔwy'ajaabiko:«AnkakankaAlakan
minɛkatɛmɛmɔgɔwkan.»
30AnbɛnbawkaAlayeYesulakunun,awyeminfagaka
dulonjirila.
71

Cidenwkakɛwalew
31ElohimyeakɔrɔtaniakininboloyekakɛKuntigiye
aniKisibaaye,walisakanimisaIsraɛlkanimisaanika
jurumuwyafa.
32Anyeokowseerewye.NiSenufanabɛocogola,Ala
yemindiakanminɛbagawma.
33Uy'omɛntumaminna,udusutiɲɛna,uyeladilikɛk'u
faga.
34Farisiɛndɔ,otɔgɔkoGamaliɛl,mintɔgɔbɔrajamabɛɛ
cɛma,ojɔlentoraLajɛbakɔnɔ.
35Uy'afɔuyeko:«AwIsraɛlkaw,awb'afɛkaminkɛnin
cɛwla,awk'awjantoawyɛrɛla.»
36Saniodonwkase,Tewudawulilakawasokoaye
mɔgɔdɔye.Mɔgɔkɛmɛnaaniɲɔgɔnfaralaukan.Minnu
y'akanminɛ,olubɛɛjɛnsɛnnakaban.
37Okɔfɛ,JudaminbɔraGalilejamanana,owulilakataa
anɔfɛ.Minnuy'akanminɛ,olubɛɛjɛnsɛnna.
38Sisanneb'afɔawyeko:Awk'awyɛrɛtanganincɛw
ma,kautoula.
39NkaniobɔraElohimla,awtɛsek'atiɲɛ.walisaaw
kanasɔrɔhalikaAlakɛlɛ.»
40Usɔnnaama.
41UbɔraLajɛbaɲɛkɔrɔ,unisɔndiyarak'amasɔrɔujatera
koukakankamaloyaatɔgɔkosɔn.
42DonodonAlabatosobakɔnɔanisobɛɛkɔnɔ,utuntɛ
YesuKrisitakalanniniwaajulidabila.
SABABU6NAN
1Odonwla,kalandenwhakɛcayaratumaminna,
GɛrɛsikawkaŋunuŋunukandɔwulilaHeburuwkama,
katuguniumusocɛsalenwtuntɛjatedonodon
cidenyabaarala.
2Omɔgɔtannifilayekalandenwjamaweleumak'afɔu
yeko:«AnkaElohimkakumabilakataadumuniw
baara.»
3Odekosɔnbalimaw,awkacɛwolonwulalajɛawcɛma,
minnukakankakɛmɔgɔsɛbɛwye,minnufalenbɛNi
Senunihakilitigiyala.
4Nkaannaanyɛrɛdidelilinikumacidenyabaarama
tumabɛɛ.
5Okumadiyarajamabɛɛye.
6Uy'ubilacidenwɲɛkɔrɔ.
7Elohimkakumacayara.Akakalandenwhakɛcayara
kosɛbɛJerusalɛm.Sarakalasebaawkajamakulubaye
dannayakanminɛ.
8Etiɛnitunfalenbɛdannayanisebaayala,ayekabakow
nikabakowkɛjamacɛma.
9AlabatosominbɛwelekoHɔrɔnyalenwkaAlabatoso,
SirenekawniAlɛkisandirikawaniSilisikawniAzikawdɔw
wulilakasɔsɔlikɛniEtiɛniye.
10Akumanahakilitigiyanihakiliminfɛ,umasekao
kɛlɛ.
11Uy'afɔko:«Any'amɛnayeMusaniAlatɔgɔtiɲɛ.»
12Uyejamanicɛkɔrɔbawnisariyakaramɔgɔwlawulika
naYesuminɛk'aminɛkataan'ayejamalajɛla.
13Uyeseerenkalontigɛlawsigi,uko:«Nincɛmadabila
kaninyɔrɔsenumanisariyatɔgɔtiɲɛ.
14Any'amɛnay'afɔko:«NinYesuNazarɛtikananin
yɔrɔhalaki,kaMusakalaadalakowyɛlɛma.»
15Lajɛbakɔnɔmɔgɔwbɛɛy'uɲɛjɔlentoYesula,uy'a
ɲɛdayein'afɔmɛlɛkɛɲɛda.
SABABU7nan
1Sarakalasebaakuntigiy'afɔko:«Ninkowbɛtenwa?»
2Ay'afɔko:«Balimawnifaw,awkalamɛnnikɛ.Anɔɔrɔ
Alay'ijiraanfaIbrahimalatumaminnaatunbɛ
Mezopotamijamanana,saniakasigiKaran.
3Uy'afɔayeko:«Ikabɔikajamananiisomɔgɔwlaka
najamanaminjiraila.»
4Okɔ,abɔraKaldekawjamananakataasigiKaran.
5Amaciyɛnsidiamaola,amaasendaakan,obɛɛn'a
ta,ayelayidutakoabɛnaociyɛndiamakakɛatayeani
akɔfɛbɔnsɔnye,k'asɔrɔamadensɔrɔfɔlɔ.
6Elohimy'afɔocogolako:«Abɔnsɔnkasigijamana
wɛrɛla.Ukaubilajɔnyala,kaudelikojugulasankɛmɛ
naanikɔnɔ.»
7Unakɛjɔnyasiyaminye,nenakiritigɛokan,Elohim
koten.
8Ayebolokolilayidudiama.IsakayeYakubabange.
Yakubayecɛkɔrɔbatannifilabange.
9FasodenwkeleyayeYusufufeereMisira.
10Ay'akisiakatɔɔrɔwbɛɛma,kanɛɛmanihakilitigiya
diamaMisiramasakɛFaraonɲɛkɔrɔ.Ay'akɛMisirania
kasobɛɛkuntigiye.
11DɛsɛbadonnaMisirajamananiKananjamanabɛɛla,ka
tɔɔrɔbasɔrɔ,anbɛnbawmabalosisɔrɔ.
12Yakubay'amɛnkoɲɔbɛMisira,ayeanbɛnbawcifɔlɔ.
13Siɲɛfilananna,Yusufuladɔnniyaabalimawla.Yusufu
somɔgɔwladɔnniyaFaraonna.
14Okɔ,YusufucikataaafaYakubaniasomɔgɔwbɛɛ
welekanaafɛ.
15YakubajiginnaMisira,alenianbɛnbawsara.
16UtaaraniuyeSikɛmu,kausukaburukɔnɔ,Ibrahima
yeminsanwaridɔlaSikɛmufacɛEmmɔridenkɛwfɛ.
17ElohimyekalifalayidumintaIbrahimaye,owaati
surunyara,jamacayarakacayaMisira.
18Masakɛwɛrɛwulila,omintuntɛYusufudɔn.
19Uyenanbarakɛansomɔgɔwla,kakojugukɛan
bɛnbawla,walisaukaudenmisɛnninwgɛnkabɔyen,
walisaukanaɲɛnamaya.
20OwaatilaMusawolola,acɛkaɲikosɛbɛ,abalolakalo
sabakɔnɔafakaso.
21Agɛnnenkɔ,Faraondenmusoy'atakaabaloayɛrɛ
denkɛye.
22MusakalannaMisirakawkahakilitigiyabɛɛla,atunye
sebaayasɔrɔkumawnikɛwalewla.
23Asitunbɛsanbinaanibɔtumaminna,atunb'afɛka
taabɔabalimaIsraɛldenwye.
24Ay'ayekoudɔlakelentɔɔrɔla,ay'alafasa,kamɔgɔ
tɔɔrɔlenhakɛbɔ,kaMisirakabugɔ.
25Atunb'amiirikoabalimawtunnaafaamukoAla
bɛnaukisiabolofɛ.
26Odugusagwɛ,ay'ayɛrɛjiraulak'utokɛlɛla,atunb'a
fɛukaɲɔgɔnsɔsɔkokura,k'afɔko:«Matigiw,awye
balimawye.munnaawbɛɲɔgɔnjuguya?
27Nkaminyeamɔgɔɲɔgɔnkojugukɛ,oy'agɛnkabɔyen
k'afɔko:«Jɔny'ikɛankuntiginikiritigɛlaye?»
28InanefagaikoiyeMisirakafagakununwa?
29OkumafɔlenMusabolilakakɛdunanyeMadiyɛn
jamanala,ayedenkɛfilabangeyen.
30Sanbinaanitɛmɛnatumaminna,Matigikamɛlɛkɛdɔ
y'iyɛrɛjiraalaSinakulukungokolonkɔnɔ,tasuma
tasumamandɔlakungokɔnɔ.
72

Cidenwkakɛwalew
31Musay'oyetumaminna,akabakoyaraokola.
32Uy'afɔko:«NeyeibɛnbawkaAlaye,Ibrahimani
IsakakaAlaaniYakubakaAla.»Okɔ,Musayɛrɛyɛrɛla,a
majagɛlɛyakafilɛlikɛ.
33Matigiy'afɔayeko:«Ikasanbarawbɔisenwna,
katuguniijɔlenbɛyɔrɔminna,oyedugukolosenumaye.»
34NeyenekamɔgɔwkatɔɔrɔyeMisirajamanana,neye
ukaŋunankanmɛn.Sisan,na,nenaiciMisira.
35UbannaMusaminna,k'afɔko:«Jɔny'ikɛkuntigini
kiritigɛlaye?»Alayeokelencikakɛkuntiginikisibaaye,
mɛlɛkɛminy'iyɛrɛjiraalakungokɔnɔ.
36AyekabakownitaamashyɛnwkɛMisirajamanani
KɔgɔjiBilenanikungokolonkɔnɔsanbinaanikɔnɔ.
37Musay'afɔIsraɛldenwyeko:«MatigiawkaAlana
kiradɔlawuliawbalimawcɛma,ikone.Awnaamɛn.»
38NinyeEgilisikɔnɔkungokolonkɔnɔnimɛlɛkɛyemin
kumanaafɛSinakulukananianbɛnbawfɛ.
39Anbɛnbawmasɔnukakanminɛ,nkauy'agɛnkabɔu
bolo,kakɔseginudusukunnaMisira.
40Ay'afɔAronyeko:«Awkaaladianmawalisauka
taaanɲɛ.»
41Uyemisidendɔdilanodonwna,kasarakabɔboliye,
kaɲagaliuyɛrɛbolowkakɛwalewla.
42Elohimy'iyɛlɛmak'ubilakasankololakɛlɛbolobato.I
koasɛbɛnnenbɛkirawkakitabukɔnɔko:«AwIsraɛlkaso,
yalaawyebaganfagalenwnisarakabɔneyesanbinaani
kɔnɔkungokolonkɔnɔwa?»
43AwyeMolɔkikafanibuguniawkaalaRemfanka
dolowta,awyejaminnudilanwalisak'ubato.
44Anbɛnbawtunyeseereyafanibugubilakungokolon
kɔnɔ,ikoatuny'alatigɛcogominna,utunbɛkumaMusa
fɛcogominna,walisaakaodilankakɛɲɛniayecogo
minna.
45AnbɛnbawfananananiYesuyesiyawɛrɛwbolo,
ElohimyeminnugɛnkabɔanbɛnbawɲɛkɔrɔfoDawuda
kawaatila.
46AyenɛɛmasɔrɔElohimɲɛkɔrɔ,atunb'afɛka
fanibugudɔɲiniYakubakaElohimye.
47NkaSolomaniyesojɔaye.
48Obɛɛn'ata,KɔrɔtalenbatɛsigiAlabatosobakɔnɔ
minnudilannanibolowye.Ikokiray'afɔcogominna.
49Sankoloyenekamasasigilanye,dugukoloyene
sennasigilanye.Matigikoten:walanekalafiɲɛyɔrɔye
munye?
50Nebolomaninkowbɛɛdilanwa?
51Awkunkologɛlɛnwniawtulobolokobaliw,awbɛNi
Senukɛlɛtumabɛɛ.
52Awbɛnbawmakirajumɛnwtɔɔrɔ?Minnutunbɛ
Tilennennalijirakakɔrɔ,uyeolufaga.Awkɛraolu
janfabagawnimɔgɔfagalawyesisan.
53Uyesariyasɔrɔmɛlɛkɛwfɛ,nkaumaalabato.
54Uyeokumawmɛntumaminna,udusutiɲɛna,uy'u
ɲinwsɔgɔsɔgɔYesula.
55NkaYesufalenNiSenula,ayeaɲɛkɔrɔtasankolola,
kaElohimnɔɔrɔye,kaYesujɔlenyeElohimkininfɛ.
56Uy'afɔko:«Afilɛ,nebɛsankolodawulilenye,ka
MɔgɔDenkɛjɔlenyeElohimkininfɛ.»
57Upɛrɛnnanikanbaye,kautulodatugu,kabolikana
Yesukannidusukelenye.
58Uy'agɛnkabɔdugukɔnɔkaabonnikabakurunwye.
59UyeEtiɛnibonnikabakurunwye,kaElohimwelek'a
fɔko:«MatigiYesu,neniminɛ.»
60Ay'ibirikapɛrɛnnikanbayeko:«Matigi,ikanao
jurumudaukan.»Ay'ofɔtumaminna,asunɔgɔra.
SABABU8NAN
1Saulsɔnnaakasayama.Owagatila,tɔɔrɔbadonna
JerusalɛmEgilisima.UbɛɛjɛnsɛnnaJudeniSamari
jamanawbɛɛla,focidenw.
2AlabatobaawtaaraniEtiɛniyekataaasudon,kakasi
kosɛbɛakola.
3SaulkɔniyeEgilisitiɲɛ,kadonsobɛɛkɔnɔ,kacɛwni
musowminɛkaubilakasola.
4Odey'atomɔgɔjɛnsɛnnenwtaarayɔrɔbɛɛkakibaru
dumanfɔ.
5FilipejiginnaSamaridugulakaKrisitawaajulikɛuye.
6Filipeyekabakominnukɛ,uy'ujantoolanikɔnɔnajɛya
kelenye.
7Jinɛnɔgɔlenwtunbɛkapɛrɛnnikanbaye,utunbɛmɔgɔ
camancɛma.
8Nisɔndiyabadonnaodugukɔnɔ.
9Cɛdɔtunbɛyen,atɔgɔkoSimɔn,otunbɛsubagayakɛ
odugukelenkɔnɔkaSamarikawlafili.
10Ubɛɛy'ujantoola,k'atamɔgɔfitininwnakataaabila
mɔgɔbawla,k'afɔko:«NincɛyeAlakasebaayabelebele
ye.»
11Uy'ajantoala,katuguniayeulafilikabiniwaatijanni
jinɛweleliye.
12NkaudaraFilipekaAlakamasayakofɔlenwniYesu
Krisitatɔgɔkolatumaminna,ubatisera,cɛwnimusow
bɛɛ.
13Simɔnyɛrɛdaraola,abatiseratumaminna,atora
Filipefɛ,akabakoyarakakabakownitaamashyɛnwye
minnukɛra.
14CidenminnutunbɛJerusalɛm,oluy'amɛnkoSamari
yeAlakakumaminɛ,uyePiɛrɛniYuhanaciuma.
15Ujiginnatumaminna,uyedelilikɛuyewalisaukaNi
Senusɔrɔ.
16(KatuguniYesumabinusikanfɔlɔ.
17Uy'ubolodaukankaNiSenusɔrɔ.
18Simɔny'ayetumaminnakoNiSenudiracidenwbolo
dalifɛ,ayewaridiuma.
19Ako:«A'yeninfangadinefanama,walisanebɛne
bolodamɔgɔomɔgɔkan,okaNiSenusɔrɔ.»
20Piɛrɛy'afɔayeko:«Ikawaribɛhalakiifɛ,katugunii
y'amiirikoElohimkanilifɛnbɛsekasanniwariye.»
21Iniyɔrɔtɛibolowalainiyɔrɔsitɛokola,katugunii
dusukunmanɲiElohimɲɛkɔrɔ.
22Inimisaikajuguyala,kaAladeli,niidusukunmiirili
bɛsekayafaima.
23Katuguniney'afaamukoibɛdusukasigalolaani
tilenbaliyasirila.
24Simɔny'ajaabiko:«AwkaMatigidelinekosɔn,walisa
awyeninkominnufɔ,olusikanasenema.»
25UyeseereyakɛkaMatigikakumafɔtumaminna,u
seginnaJerusalɛmkaKibaruDumanfɔSamarikawka
dugucamankɔnɔ.
26Matigikamɛlɛkɛy'afɔFilipeyeko:«Wulikataasaheli
fanfɛsirafɛminbɛjiginkabɔJerusalɛmkataaGaza,
kungokolondon.»
27Awulilakataa,EtiyopicɛdɔyeEtiyopicɛdɔye,min
tunbɛEtiyopimasamusoKandasekafangakɔrɔ.
73

Cidenwkakɛwalew
28Aseginnakana,asigilentunbɛakawotorokɔnɔka
kiraEsayikalan.
29NiSenuy'afɔFilipeyeko:«Ikagɛrɛwotorola.»
30FilipebolilakataaYesufɛk'amɛnayekiraEsayika
kitabukalan,k'afɔko:«Ibɛminkalan,iy'ofaamuwa?»
31Ay'afɔko:«Nebɛsekanebilasiracogodinimɔgɔdɔ
manebilasira?»Ay'aɲiniFilipefɛakawulikataasigia
fɛ.
32AyeKitabuminkalan,oyɔrɔtunyeninyeko:«A
taaraniayeikosagafagalila.Amaadayɛlɛikosagaden
bobobaakunsigitigɛbagaɲɛkɔrɔ.
33Akamajiginkosɔn,akakiribɔraala.katuguniani
bɔradugukolokan.»
34KuntigiyeFilipejaabiko:«Nikirabɛkumajɔnkola?»
ayɛrɛta,walimamɔgɔwɛrɛta?
35Filipey'adawulik'adaminɛoKitabukelendelaka
Yesuwaajulikɛaye.
36Utaatɔ,userajidɔla.munbɛnebalikabatise?
37Filipey'afɔko:«Niidaraalaniidusukunbɛɛye,ibɛ
se.»Ay'ajaabiko:«Nedalenb'alakoYesuKrisitayeAla
Denkɛye.»
38Ay'afɔwotoroyekoakajɔ,ufilabɛɛjiginnajila,
Filipenicɛkɔrɔba.Ay'abatise.
39Ubɔrajilatumaminna,MatigiNiyeFilipeminɛ,o
cɛkɔrɔbamaayetun.
40NkaFilipesɔrɔlaAzotusdugukɔnɔ,ayewaajulikɛ
duguwbɛɛlafokaseSesare.
SABABU9NAN
1SaultunbɛkabagabagalikɛkaMatigikakalandenw
faga,kataasarakalasebaawkuntigifɛ.
2UyebatakiɲiniafɛkataaDamasiAlabatosowla,walisa
niayeninsiradɔsɔrɔ,cɛwwo,musowwo,akananiu
sirilenyeJerusalɛm.
3Ataamatɔ,agɛrɛlaDamasila.
4Abinnadugumakakumakandɔmɛnk'afɔayeko:«
Saul,Saul,munnaibɛnetɔɔrɔ?»
5Ay'afɔko:«Matigi,eyejɔnye?»Matigiko:«IbɛYesu
mintɔɔrɔ,nededon.
6Ayɛrɛyɛrɛlak'afɔko:«Matigi,ib'afɛnekamunkɛ?»
Matigiy'afɔayeko:«Wulikataadugukɔnɔ,ikakanka
minkɛ,onafɔiye.»
7CɛminnutunbɛtaamaniYesuye,olujɔlentora
kumakanna,uyekumakanmɛn,nkaumamɔgɔsiye.
8Saulwulilakabɔdugukolokan.Aɲɛwyɛlɛlatumamin
na,amamɔgɔsiye,nkauy'abolominɛkataan'aye
Damasi.
9Ayetilesabakɛ,amadumunikɛ,amaminnikɛ.
10KalandendɔtunbɛDamasi,otɔgɔkoAnaniyasi.
Matigiy'afɔayeyelifɛndɔlako:«Ananiyasi.»Ako:«A
filɛ,nebɛyan,Matigi.»
11Matigiy'afɔayeko:«Wulikataanbɛdalamintɔgɔye
koTilennen,kamɔgɔdɔɲininkaJudakasokɔnɔ,mintɔgɔ
yekoSaul,minbɛbɔTarse.
12AyecɛdɔyeyelifɛndɔlamintɔgɔyekoAnaniyasi,o
donnakanaabolodaakanwalisaakayelikɛ.
13Ananiyasiy'ajaabiko:«Matigi,ney'amɛnnincɛ
camanfɛkoayekojugubakɛikamɔgɔsenumawla
Jerusalɛm.
14Yan,fangab'abolokabɔsarakalasebaawkuntigiwyɔrɔ
kaitɔgɔwelebagawbɛɛsiri.
15NkaMatigiy'afɔayeko:«Taa,katuguniayeminɛn
ɲɛnatɔmɔlenyenebolo,kanetɔgɔtasiyawɛrɛwni
masakɛwniIsraɛldenwɲɛkɔrɔ.
16Akakankatɔɔrɔbaminnusɔrɔnetɔgɔkosɔn,nenaolu
jiraala.
17Ananiyasitaarasokɔnɔ.Ay'abolowdaakan,ako:
«BalimakɛSaul,Matigi,Yesuminy'ijirailainatɔsira
kan,odeyeneci,walisaikaiyelisɔrɔ,kafaNiSenula.»
18Oyɔrɔninbɛɛ,fɛndɔbinnaaɲɛwkanin'afɔbɔgɔdaga.
19Dumunisɔrɔlenkɔ,barikadonnaala.Dondɔwla,Saul
nikalandenwtunbɛDamasi.
20Oyɔrɔninbɛɛla,ayeKrisitawaajulikɛAlabatosow
kɔnɔkoaleyeAlaDenkɛye.
21Minnuy'alamɛn,olubɛɛkabakoyarak'afɔko.Minnu
yenintɔgɔweleJerusalɛm,kanayan,walisaakaolulase
sarakalasebaawkuntigiwma,yalaotɛwa?
22NkaSaulbarikabonyanakataaafɛ,kaYahutuminnu
sigilenbɛDamasi,olumaloya,k'ajirakoKrisitayɛrɛde
don.
23Tilecamantɛmɛnenkɔ,Yahutuwyeladilikɛk'afaga.
24NkaSauly'umakɔnɔnidɔn.Utunbɛdaawkɔlɔsisuni
tilewalisak'afaga.
25Kalandenwy'aminɛsufɛkaajiginkogodalasegidɔ
kɔnɔ.
26SaulseraJerusalɛmtumaminna,ay'aɲinikafara
kalandenwkan.
27NkaBarnabasiy'aminɛkataan'ayecidenwfɛk'afɔu
yeayeMatigiyecogominnasirakan,akumanaafɛcogo
minna,aniayewaajulikɛDamasinijagɛlɛyayeYesu
tɔgɔla.
28YesutunbɛufɛkadonkabɔJerusalɛm.
29AkumanaMatigiYesutɔgɔlanijagɛlɛyayeka
Gɛrɛkiwsɔsɔ.
30Balimawy'odɔntumaminna,ujiginnaniayeSesare.
31EgilisiwlafiyaraJudejamanabɛɛlaaniGalilejamana
bɛɛlaaniSamarijamanawbɛɛla.UtunbɛtaamaMatigi
ɲɛsiranniNiSenudususaalola,ucayara.
32Piɛrɛtunbɛyaalayɔrɔbɛɛlatumaminna,ajiginna
mɔgɔsenumawfanafɛminnusigilenbɛLida.
33Ayecɛdɔsɔrɔyen,atɔgɔkoEnɛya,atunbɛakadilan
kansan8kɔnɔ.
34Piɛrɛy'afɔayeko:«Enɛsi,YesuKrisitabɛikɛnɛya.A
wulilaoyɔrɔninbɛɛ.
35MɔgɔminnutunsigilenbɛLidaniSaron,olubɛɛy'aye
kaukɔseginMatigima.
36KalandendɔtunbɛJopedugula,otɔgɔkoTabita,a
kɔrɔyekoDɔrɔkasi.
37Odonwna,musobananakasa,uy'akotumaminna,u
y'adasankansodɔkɔnɔ.
38LidatunkasurunJopedugula,kalandenwy'amɛnko
Piɛrɛbɛyen,uyecɛfilaciamak'adelikoakanamɛnka
naufɛ.
39Piɛrɛwulilakataan'uye.Aselentumaminna,utaara
n'ayesanfɛsokɔnɔ,musocɛsalenwbɛɛjɔlentoraakɛrɛfɛ
kakasi,kaDɔrɔkasikafiniwnifiniwjiraufɛ.
40Piɛrɛy'ubɛɛlabɔkɛnɛmakaabirikaAladeli.Ay'a
yɛlɛmasulak'afɔko:«Tabita,wuli.»Ay'aɲɛwyɛlɛ,aye
Piɛrɛyeminkɛ,ay'isigi.
41Ay'abolodiamak'akɔrɔta,ayemɔgɔsenumawni
musocɛsalenwweletumaminna,k'ajiraaɲɛnama.
42AdɔnnaJopejamanabɛɛla.MɔgɔcamandaraMatigila.
74

Cidenwkakɛwalew
43AyetilecamankɛJopedugula,Simɔndɔfɛ,mintun
yewolocilaye.
SABABU10NAN
1CɛdɔtunbɛSesaredugula,atɔgɔkoKɔrnɛye,otunye
kɛlɛbolokuntigiye,otunbɛwelekoItalikawkakɛlɛbolo.
2CɛmintunbɛAlabato,atunbɛsiranElohimɲɛaniaka
sobɛɛ,otunbɛnilifɛncamandijamama,kaAladelituma
bɛɛ.
3Ayeyelifɛndɔyetilelɛrɛkɔnɔntɔnnanna,ananaafɛka
afɔayeko:«Kɔrnɛye.»
4Ay'afilɛtumaminna,asirannak'afɔko:«Matigi,mun
don?Ay'afɔayeko:«Ikadeliliwniikanilifɛnwnanaka
kɛhakilijiginyeAlaɲɛkɔrɔ.»
5Sisan,ikamɔgɔwcikataaJopekaSimɔnkelenwele,o
tɔgɔyePiɛrɛye.
6Simɔnbɛsimɔgɔdɔfɛ,ominkasobɛkɔgɔjidala,anai
kakankaminkɛ.
7MɛlɛkɛmintunbɛkumaKɔrnɛyefɛ,otaaratumaminna,
ayeakasojɔnkɛfilawele,anisɔrɔdasiminnutunbɛa
makɔnɔtumabɛɛ.
8Ayeokowbɛɛfɔuyetumaminna,ay'ubilakataa
Jope.
9Odugusagwɛ,utunbɛkataamakasurunyadugulatuma
minna,Piɛrɛtaarasosanfɛkadelilikɛlɛrɛwɔɔrɔnan
ɲɔgɔnfɛ.
10Kɔngɔdonnaalakosɛbɛ,atunb'afɛkadumunikɛ.
11Ayesankolodawulilenye,minɛndɔjiginnaama,in'a
fɔfinibadɔsirilenbɛafannaanila,kajigindugukolokan.
12Dugukolokanbagansennaanisifawbɛɛtunbɛode
kɔnɔ,nikungosogownifɛnɲɛnamawanisankololakɔnɔw.
13Kumakandɔy'afɔayeko:«Piɛrɛ,wuli!faga,ka
dumunikɛ.
14Piɛrɛy'afɔko:«Matigi!katuguninemadelikafɛn
nɔgɔlensidun.
15Okumakany'afɔayesiɲɛfilanannako:«Alayemin
saniya,ikanaofɔkonɔgɔlen.»
16Okɛrasiɲɛsaba.
"
18Uyewelekɛk'aɲininkaniSimɔnmintɔgɔkoPiɛrɛtun
sigilenbɛyenwa.
19Piɛrɛtunbɛmiirioyelifɛnnatumaminna,NiSenuy'a
fɔayeko:«Mɔgɔsababɛiɲini.»
20Wulikajiginkataan'uye,ikanasigasigafoyila,
katuguninedeyeuci.
21Okɔ,PiɛrɛjiginnakataacɛminnufɛkabɔKɔrnɛyefɛ.
Ako:«Awbɛminɲini,nededon.»
22Uy'afɔuyeko:«Kɔrnɛye,cɛtilennen,minbɛsiran
Elohimɲɛ,animinbɛsiyaɲumankɛYahutuwkasiyabɛɛ
cɛma,Elohimy'alasɔmimɛlɛkɛsenumafɛkoakaiwele
kadonakasokɔnɔkalamɛnnikɛ.»ikakumaw.
23Okɔ,ay'uwelekausigi.Odugusagwɛ,Piɛrɛtaaran'u
ye,balimadɔwbɔraJopekataan'aye.
24Odugusagwɛ,udonnaSesare.Kɔrnɛyeyeumakɔnɔ,ka
asomɔgɔwniaterisɛbɛwwele.
25Piɛrɛdontɔtumaminna,Kɔrnɛyey'akunbɛnk'ibiria
senkɔrɔk'abato.
26Piɛrɛy'atak'afɔko:«Ijɔ.Neyɛrɛfanayecɛye.
27Atunbɛkakumaafɛtumaminna,adonnakamɔgɔ
camansɔrɔɲɔgɔnfɛ.
28Ay'afɔuyeko:«Awb'adɔnkoYahutucɛminye
Yahutuye,oyekoyemintɛsariyakɔnɔ,walakanasiya
wɛrɛmɔgɔdɔfɛ.NkaElohimy'ajiranelakonekana
mɔgɔsiwelekonɔgɔlenwalanɔgɔlen.
29Odey'atonenanaawfɛk'asɔrɔnemaneweledɔrɔn.
30Kɔrnɛyey'afɔko:«Atilenaaniyeninye,netunbɛ
sunɔgɔfobi.lɛrɛkɔnɔntɔnnanna,neyeAladelilikɛneka
sokɔnɔ,cɛdɔjɔlenbɛneɲɛkɔrɔ,finijɛmanwdonna.
31Uy'afɔko:«Kɔrnɛye,ikadelilimɛnna,ikanilifɛnw
hakilijiginnaAlaɲɛkɔrɔ.»
32A'yecibilakataaJopekaSimɔnweleyan.asigilenbɛ
Simɔndɔkasokɔnɔ,minyewolocilaye,bajidala.
33Oyɔrɔninbɛɛla,neyecibilaima.Iyekoɲumankɛko
inana.»Sisan,anbèèbèAlakòròyan,kaAlakacifòima,
kaokowlamèn.»
34Piɛrɛy'adawulik'afɔko:«Tiɲɛlaney'afaamukoAla
tɛmɔgɔsijate.
35Nkasiyaosiyala,mɔgɔminbɛsiranaɲɛ,ka
tilennenyakɛ,obɛsɔnama.
36AlayekumaminciIsraɛldenwma,kahɛrɛwaajulikɛ
YesuKrisitabarikala.
37Neb'afɔ,awb'odɔn,okumafɔraJudejamanabɛɛla,
kadaminɛGalilejamanana,Yuhanayebatɛmumin
waajulikɛ.
38AlayeYesuNazarɛtikamunniNiSenunisebaayaye
cogominna.katuguniAlatunb'afɛ.
39AyekominnukɛYahutuwkajamanakɔnɔani
Jerusalɛm,anyeolubɛɛseerewye.Uy'afagak'adulonjiri
la.
40Elohimy'alakununatilesabanannak'ajiraalak'ajɛya.
41Amakɛjamabɛɛye,nkaElohimkaseereminnu
sugandirakakɔrɔ,anwyɛrɛ,oluminnutunbɛdumunikɛ
kaminnikɛniayeakununnenkɔsuwcɛma.
42Ay'afɔanyekoankawaajulikɛjamaye,kaseereya
kɛkoAlayeminsigikakɛɲɛnamawnimɔgɔsalenwka
kiritigɛlaye.
43Kirawbɛɛkaseereyakɛalakomɔgɔomɔgɔdaraala,
onajurumuyafasɔrɔatɔgɔbarikala.
44Piɛrɛtunbɛokumawfɔtumaminna,NiSenubinnao
kumamɛnbagawbɛɛkan.
45DannabaaminnunanaPiɛrɛfɛ,olubɛɛkabakoyara,
katuguniNiSenunilifɛnbɔnnasiyawɛrɛwfanakan.
46Uy'amɛnubɛkumakanwɛrɛwfɔlilakaElohimbonya.
Okɔ,Piɛrɛy'ajaabiko:
47MɔgɔminnuyeNiSenusɔrɔikoanw,yalamɔgɔbɛse
kajibaliwalisaukanabatisewa?
48Ay'afɔuyekoukabatiseMatigitɔgɔla.Okɔ,uy'a
delikoakatodondɔwla.
SABABU11NAN
1CidenwnibalimaminnutunbɛJudejamanana,oluy'a
mɛnkosiyawɛrɛwfanayeElohimkakumaminɛ.
2PiɛrɛseraJerusalɛmtumaminna,bolokolikɛlawye
sɔsɔlikɛafɛ.
3Ako:«Idonnabolokobaliwcɛmakadumunikɛn'uye.»
4NkaPiɛrɛyeokolakalikabinifɔlɔfɔlɔ,kaoɲɛfɔuyeka
kɛɲɛniyamaruyaye.
5NetunbɛJopedugukɔnɔkadelilikɛ.Aseraneyɛrɛma.
6Neyeneɲɛwsiriolatumaminna,neyemiiriola,ka
dugukolokanwarabasennaaninikungosogowni
fɛnɲɛnamawnisankolokɔnɔkɔnɔwye.
75

Cidenwkakɛwalew
7Neyekumakandɔmɛnk'afɔneyeko:«Piɛrɛ,wuli.faga
kadumunikɛ.
8Nkaney'afɔko:«Atɛten,Matigi,katugunifɛnnɔgɔlen
walafɛnnɔgɔlensimadonnedala.»
9Nkakumakanyenejaabitugunkabɔsankololako:«Ala
yeminsaniya,ikanaowelekonɔgɔlen.»
10Okɛrasiɲɛsaba.
11Oyɔrɔninbɛɛ,cɛsabatunnananetunbɛsominkɔnɔ
kaban.
12NiSenuyenebilakataaufɛ.Obalimawɔɔrɔninnu
taaranineye,andonnacɛkaso.
13Ay'ajiraannacogominnaayemɛlɛkɛdɔyeakaso
kɔnɔ,oy'afɔayeko:«CɛwcikataaJopekaSimɔnwele.
14Aledenakumafɔiye,iniikasobɛɛnakisicogomin
na.»
15Neyekumadaminɛtumaminna,NiSenubinnaukani
koanwkanfɔlɔ.
16NehakilijigiraMatigikakumala,ay'afɔcogominna
ko:«Yuhanayebatisejila.»nkaawnabatiseNiSenula.»
17Odey'atoElohimyeonilifɛnɲɔgɔndiumaikoayeo
nilifɛndiumaikoanminnudaraMatigiYesuKrisitala.
netunyemunye,walisanekasekaAlamuɲu?
18Uy'okumawmɛntumaminna,uy'umakunkaElohim
tanuk'afɔko:«Otumanafɛ,Elohimyenimisadisiya
wɛrɛwfanamawalisaukanimisaɲɛnamayala.»
19MinnujɛnsɛnnaEtiɛnikatɔɔrɔkosɔn,olutaarafo
FeniseniSipɔrɔaniAntiose.
20UdɔwtunyeSipɔrɔniSirenecɛwye,uselenAntiose,
utunbɛkumaGɛrɛkiwfɛkaMatigiYesuwaajulikɛ.
21Matigibolotunbɛufɛ.
22OkowkibaruyaseraJerusalɛmegilisitulola,uye
BarnabasicikataafoAntiose.
23AnanaAlakanɛɛmayetumaminna,anisɔndiyaraka
ubɛɛlaadikoukanɔrɔMatigilanidusuye.
24Atunyemɔgɔɲumanye,afalentunbɛNiSenuni
dannayala.
25BarnabasitaaraTarsekataaSaulɲini.
26Ay'asɔrɔtumaminna,ataaran'ayeAntiose.San
kelenbɛɛ,uyeɲɔgɔnlajɛnniegilisiye,kamɔgɔwcaman
kalan.KalandenwweleraKrecɛnwfɔlɔAntiose.
27Odonwna,kirawbɔraJerusalɛmkanaAntiose.
28UdɔlakelentɔgɔkoAgabusi,oy'ajiraNiSenufɛko
dɛsɛbabɛnakɛdiɲɛfanbɛɛla.
29Kalandenwkelen-kelenbɛɛy'alatigɛkadɛmɛci
balimawmaminnusigilenbɛJudejamanana.
30Uy'okɛkaocicɛkɔrɔbawmaBarnabasiniSaulbolo.
SABABU12NAN
1Owaatila,masakɛHɛrɔdey'abolowkɔrɔtakaegilisi
dɔwtɔɔrɔ.
2AyeYuhanabalimakɛYakubafaganinpanye.
3Ay'ayekoodiyaraYahutuwye,ataaraPiɛrɛfanaminɛ
kataaafɛ.(Otumala,nbuurufununbalidonwtundon.)
4Ay'aminɛtumaminna,ay'abilakasola,k'adon
sɔrɔdasikulunaanibolowalisak'akɔlɔsi.k'alaɲini
Paskɛlikɔfɛk'alasejamama.
5Odey'atoPiɛrɛtunbɛkasola,nkaegilisitunbɛAladeli
akolak'asɔrɔumadabila.
6Hɛrɔdetunb'afɛkaalabɔtumaminna,osuinna,Piɛrɛ
tunbɛsunɔgɔlasɔrɔdasifilacɛ,usirilenbɛnicakɛdafila
ye.
7Matigikamɛlɛkɛnanaakan,yeelendɔbɔrakasobon
kɔnɔ.Akacakɛdawbinnakabɔabolowla.
8Mɛlɛkɛy'afɔayeko:«Ikaicɛsirikaikasanbarasiri.»
Waay’okɛten.Ay'afɔayeko:«Ikafinidonilakatugu
nekɔ.»
9Abɔrakatuguanɔfɛ.Mɛlɛkɛyeminkɛ,atunt’adɔnko
tiɲɛdon;nkaatunb'amiirikoayeyelifɛndɔye.
10Utɛmɛnakɛlɛbolofɔlɔnifilananfɛtumaminna,usera
nɛgɛdalaminbɛtaadugukɔnɔ.Ay'adabɔuyeayɛrɛ
sagola.Oyɔrɔninbɛɛ,mɛlɛkɛbɔraala.
11Piɛrɛy'ahakilijigintumaminna,ay'afɔko:«Ney'a
dɔntiɲɛnakoMatigiyeakamɛlɛkɛcikanekisiHɛrɔde
boloaniYahutuwkamɔgɔwjigitunbɛminna.»
12Ayeokolajɛtumaminna,aseraYuhanabaMariyama
kaso.mɔgɔcamantunlajɛlenbɛyɔrɔminnakadelilikɛ.
13Piɛrɛtunbɛkadagositumaminna,sungurudɔnanaa
lamɛn,otɔgɔkoRoda.
14AyePiɛrɛkandɔntumaminna,amadawuliɲagali
kosɔn,nkaabolilakadonkaPiɛrɛjɔlentodaɲɛfɛcogo
minna,ay'ofɔ.
15Uy'afɔayeko:«Idibidon.»Nkaatunb’afɔtumabɛɛ
kooyɛrɛdetundon.Uko:«Akamɛlɛkɛdon.»
16Piɛrɛtorakadagosi.
17NkaMatigiy'alabɔkasolacogominna,ay'afɔuyeni
aboloyek'umakun.Ay'afɔko:«Taakaninkowjira
Yakubanibalimawla.»Ataarayɔrɔwɛrɛla.
18Tiledonnadɔrɔn,sɔsɔliwmawulikabɔPiɛrɛla.
19Hɛrɔdey'aɲinitumaminna,k'asɔrɔamaasɔrɔ,aye
kɔlɔsilikɛlawsɛgɛsɛgɛk'afɔkoukafaga.Ajiginnakabɔ
JudejamananakataaSesare.
20HɛrɔdedusutiɲɛnakosɛbɛTiriniSidɔnmɔgɔwla,nka
unanaafɛnidusukelenye,kaBlastisikɛmasakɛkasotigi
yeuteriye,uyehɛrɛɲini.sabuukajamanatunbɛbalo
masakɛkajamanadefɛ.
21Dondɔla,Hɛrɔdeyemasakɛfinidon,asigilenbɛaka
masasigilankankakumafɔuye.
22Jamapɛrɛnnak'afɔko:«Alakandon,mɔgɔtatɛ.»
23Matigikamɛlɛkɛy'abugɔoyɔrɔninbɛɛ,katuguniama
nɔɔrɔdiAlama.
24NkaElohimkakumacayarakacaya.
25BarnabasiniSaulseginnakabɔJerusalɛm,uyeuka
cidenyabaaradafa,kataaniYuhanaye,otɔgɔkoMarka.
SABABU13NAN
1KiradɔwtunbɛAntioseegilisikɔnɔ.ikoBarnabasini
SimeɔnmintɔgɔyekoNizɛri,aniLusiusminbɛbɔSirene,
aniManaɛnminlamɔnanimasakɛHɛrɔdeye,aniSaul.
2UtunbɛMatigikabaarakɛkasunɔgɔtumaminna,Ni
Senuy'afɔko:«Neyeuwelebaaraminna,awka
BarnabasiniSaulfaraɲɔgɔnkan.»
3Uyesunɔgɔkadelilikɛkaubolodaukan,uy'ubilaka
taa.
4NiSenuy'ucikataaSeleusi.Ubɔrayenkakuruntaka
taaSipɔrɔ.
5UseraSalamitumaminna,uyeElohimkakumafɔ
YahutuwkaElohimbatosowkɔnɔ.
6UtɛmɛnagunkankataaPafosi,uyejinɛmusodɔsɔrɔ,
kirankalontigɛladɔ,Yahutudɔ,otɔgɔkoBaryesu.
7Otunbɛjamanakalasigidendɔfɛ,n'otɔgɔyekoSergius
Paulus,cɛhakilitigi.AyeBarnabasiniSaulwelekaAlaka
kumalamɛn.
76

Cidenwkakɛwalew
8LagbɛrikɛlaElima,atɔgɔkɔrɔfanayeten,oy'ukɛlɛ,k'a
ɲinikacidenbiladannayala.
9SaulminbɛwelekoPaul,ofalenNiSenula,oy'aɲɛjɔa
la.
10Uy'afɔko:«Eminfalenbɛnamaranijuguyabɛɛla,
Sitanɛden,tilennenyabɛɛjugu,yalaitɛnaMatigikasira
ɲumanwtigɛlidabilawa?»
11Sisan,afilɛ,Matigibolobɛikan,inakɛfiyentɔye,i
tɛnatileyewaatidɔkɔnɔ.Oyɔrɔninbɛɛ,sisinidibidonna
akan.Ay'iyaalakadɔwɲinikaabolominɛ.
12Okɔ,depiteyekokɛlenwyetumaminna,adaraala,a
kabakoyaraMatigikakalankola.
13PaulniakajɛɲɔgɔnwbɔraPafositumaminna,usera
PɛrɛgePamfilijamanana,Yuhanabɔraulakasegin
Jerusalɛm.
14UbɔraPɛrgetumaminna,useraAntiose,Pisidijamana
na,kadonAlabatosokɔnɔlafiɲɛdonna.
15Sariyanikirawkalannikɔfɛ,Elohimbatosokuntigiwye
cibilaumak'afɔuyeko:«Awbalimaw,nikumadɔbɛ
awfɛjamaye,awkataaafɛ.»
16Okɔ,Paulwulilakaabolokɔrɔtak'afɔko:«Israɛlcɛw,
awminnubɛsiranElohimɲɛ,awkalamɛnnikɛ.»
17IsraɛlkawkaElohimyeanbɛnbawɲɛnatɔmɔkajama
kɔrɔtatumaminnausigilentunbɛdunanwnaMisira
jamanakɔnɔ,kaulabɔoyɔrɔlanibolokɔrɔtalenye.
18Sanbinaaniɲɔgɔnkɔnɔ,ayeukakɛwalewto
kungokolonkɔnɔ.
19AyesiyawolonwulahalakiKananjamananatumamin
na,ayeukajamanatilauyenikalataye.
20Okɔ,ayekiritigɛlawdiumasankɛmɛnaaninibi
duuruɲɔgɔnkɔnɔ,fokasekiraSamuyɛlima.
21Okɔ,uyemasakɛdeli.
22AyeDawudalabɔtumaminna,ayeDawudalawuliu
kamasakɛye.Ayeseereyadiofanamak'afɔko:«Neye
ZasedenkɛDawudasɔrɔ,cɛminbɛneyɛrɛdusukunna,
minnanesagobɛɛdafa.»
23ElohimyeKisibaadɔlakununnincɛbɔnsɔnnakakɛɲɛ
niakalayiduye.
24Saniakana,YuhanayenimisabatɛmuwaajulikɛIsraɛl
mɔgɔwbɛɛye.
25Yuhanay'akasiradafatumaminna,ay'afɔko:«Aw
b'amiirikoneyejɔnye?»Netɛaleye.Nka,afilɛ,mɔgɔ
dɔbɛnanekɔfɛ,nemankankaasennasanbarawbɔ.
26Balimaw,Ibrahimabɔnsɔnw,niawcɛmaminnubɛ
siranElohimɲɛ,okisilikumacilenbɛawma.
27Jerusalɛmsigibagawniukuntigiwtunt'adɔn,kirawka
kumaminnubɛkalanlafiɲɛdonodon,utunt'adɔn.
28Haliniumasayasababusisɔrɔala,uyePilatedeliko
akafaga.
29UyefɛnminnubɛɛsɛbɛnYesukola,olubɛɛdafara,u
y'ajiginkabɔjirilak'adakaburudɔkɔnɔ.
30NkaAlay'alakununkabɔsuwcɛma.
31MɔgɔminnubɔraGalilekataaJerusalɛm,oluyeaye
tilecaman.
32Anbɛkibarudumanfɔawye.
33Elohimyeoɲɔgɔndafaandenwye,k'amasɔrɔaye
Yesulakunun.IkoasɛbɛnnenbɛZaburufilanankɔnɔfana
ko:«IyeneDenkɛye,neyeibangebi.»
34Ay'alakunukabɔsuwcɛma,sisanatɛnasegintolila
tun,ay'afɔocogolako:«NenaDawudakamakarilakika
diima.»
35Odey'atoYesuy'afɔZaburuwɛrɛkɔnɔfanako:«I
kanaatoikasenumakatoli.»
36DawudayebaarakɛayɛrɛbɔnsɔnyeElohimsago
barikala,asunɔgɔrakadaabɛnbawbolokatoliye.
37Elohimyeminlakunun,nkaamatolisiye.
38Balimaw,awk'adɔnkojurumuyafafɔraawyenincɛ
debarikala.
39Dannabaawbɛɛbɛjosɔrɔaledebarikalakabɔfɛnbɛɛ
la,awtuntɛsekajosɔrɔminnunaMusakasariyabarika
la.
40Odey'ato,awk'awyɛrɛkɔlɔsi,kirawkofɔlenbɛaw
kan.
41Afilɛ,awmafiɲɛyabaaw,kakabakokɛ,kahalaki,
katuguninebɛbaarakɛawkadonwna,awtɛnadaobaara
lafewu,halinimɔgɔdɔy'ofɔawye.
42YahutuwbɔraElohimbatosokɔnɔtumaminna,siya
wɛrɛwy'adelikoninkumawkafɔuyelafiɲɛdonnatala.
43Jamafaralatumaminna,Yahutuwnidiinɛmɔgɔw
camantuguraPaulniBarnabasinɔfɛ.
44Odugujɛ,abɛsekafɔkodugubɛɛlajɛlennanaElohim
kakumalamɛn.
45Yahutuwyejamayetumaminna,keleyadonnaula,u
yePaulkakumafɔlenwsɔsɔ,kaAlatɔgɔtiɲɛ.
46PaulniBarnabasiyeujagɛlɛyak'afɔko:«Akakanka
Alakakumafɔawyefɔlɔ.
47Matigiyecifɔanyetenko:«Neyeisigikakɛsiya
wɛrɛwkayeelenye,walisaikakɛkisiliyefokase
dugukolodanwma.»
48Siyawɛrɛwy'omɛntumaminna,unisɔndiyaraka
Matigikakumabonya.
49Matigikakumafɔraoyɔrɔbɛɛla.
50NkaYahutuwyeAlabatobaawnidugukuntigiwlawuli
katɔɔrɔlasePaulniBarnabasima,kaugɛnkabɔuka
jamanawla.
51NkauyeusenwbuguriwuliukamakaseIkoniyɔmu.
52KalandenwfaɲagaliniNiSenula.
SABABU14NAN
1Ikonidugukɔnɔ,ufilabɛɛtaaraɲɔgɔnfɛYahutuwka
Alabatosokɔnɔ,kakumaten,foYahutuwniGɛrɛkiw
jamabadara.
2NkaYahutudannabaliwyesiyawɛrɛwlawulikauhakili
juguwbilabalimawla.
3UtorawaatijankɔnɔkakumaMatigilanijagɛlɛyaye,
aleminyeakanɛɛmakumaseereya,kataamashyɛnwni
kabakowkɛubolowfɛ.
4Dugumɔgɔwfaralaɲɔgɔnkan.
5SiyawɛrɛwniYahutuwniukuntigiwyebinkannikɛ
tumaminna,kautɔɔrɔ,kaubonnikabakurunwye.
6Uy'odɔn,ubolilakataaLisitɔriniDɛrbe,Likaɔnɛ
duguwla,aniulaminiyɔrɔla.
7UyeKibaruDumanwaajulikɛyen.
8CɛdɔsigilentunbɛLisitiridugula,sebaayatuntɛasen
na.
9UyePaulkakumamɛn.
10Ay'afɔnikanbayeko:«Ijɔisenkan.»Ayepanka
taama.
11JamayePaulkakokɛlenwyetumaminna,uy'ukan
kɔrɔta,k'afɔLikaɔnikakumakɔnɔko:«Alawjigiraanma
hadamadenwbɔɲɔgɔnkola.»
77

Cidenwkakɛwalew
12UyeBarnabasiwelekoJupiter.Pol,Mɛkisiki,katuguni
aledetunyekumalaselakuntigiye.
13Jupitersarakalasebaamintunbɛukaduguɲɛfɛ,onana
nimisiwnibololanɛgɛwyedaawla,atunb'afɛkasaraka
kɛnijamaye.
14CidenBarnabasiniPauly'omɛntumaminna,uy'uka
finiwtigɛkabolikadonjamacɛmakapɛrɛn.
15Uy'aɲininkako:«Matigiw,munnaawbɛninkow
kɛ?»Anwfanayeawnegeɲɔgɔnye,kaawwaajukoaw
kabɔninkofuwlakataaAlaɲɛnamama,aleminye
sankolonidugukolonikɔgɔjiniakɔnɔfɛnwbɛɛda.
16Tɛmɛnenkɔ,ay'atosiyawbɛɛkataamauyɛrɛwka
sirawkan.
17Obɛɛn'ata,amaayɛrɛtoseereyatɛ,akɛlenkako
ɲumankɛ,kasanjidianmakabɔsankolola,kaden
waatiwdianma,kaandusukunwfadumuniniɲagalila.
18Okumawfɛ,utunmantelikajamabali,koumasaraka
bɔuye.
19YahutudɔwbɔraAntioseniIkoniyɔmunanayen,uye
jamalasunkaPaulbonnikabakurunwye,k'agɛnkabɔ
dugukɔnɔ,k'amiirikoasara.
20Nka,kalandenwjɔlentoraalaminina,awulilakadon
dugukɔnɔ.
21UyeKibaruDumanwaajulikɛodugulakamɔgɔ
camankalan,useginnaLisitiriniIkonianiAntiose.
22Akakalandenwniwsabati,kaulaadiukatodannaya
la,koankakankadonElohimkamasayalatɔɔrɔcaman
fɛ.
23Uyemaakɔrɔwsigiegilisibɛɛkɔnɔ,kadelilikɛni
sunɔgɔyetumaminna,uy'ulaseMatigima,udalenbɛ
minna.
24UtɛmɛnaPisidiadugubɛɛla,useraPanfili.
25UyeokumafɔPɛrgedugukɔnɔ,ujiginnaAtali.
26UyekuruntakataaAntiose.
27UserakaEgilisilajɛɲɔgɔnfɛ,Elohimyekominnukɛu
fɛ,aniayedannayadawulicogominnasiyawɛrɛwye,u
yeolubɛɛlakali.
28Utorayenkamɛnnikalandenwye.
SABABU15NAN
1CɛdɔwjiginnakabɔJudejamanana,oluyebalimaw
kalank'afɔko:«NiawmabolokoMusakacogola,awtɛ
sekakisi.»
2PaulniBarnabasiyesɔsɔlinisɔsɔlikɛufɛtumaminna,
uy'alatigɛkoPaulniBarnabasiniudɔwkataaJerusalɛm
cidenwnicɛkɔrɔbawfɛoɲininkalikola.
3Egilisiy'ulaseukasirakan,utɛmɛnaFeniseniSamari
jamanawcɛma,kasiyawɛrɛmɔgɔwyɛlɛmakowlakali.
4UseraJerusalɛmtumaminna,egilisinicidenwni
cɛkɔrɔbawy'ubisimila,kaElohimyekominnukɛula,u
y'obɛɛfɔ.
5Farisiɛnkuludɔwwulilakadaalak'afɔko:«Akakan
kaubolokokaMusakasariyalabato.»
6Cidenwnimaakɔrɔwnanaɲɔgɔnlajɛnwalisakaokolajɛ.
7sɔsɔlicamankɛratumaminna,Piɛrɛwulilak'afɔuyeko:
«Balimaw,awb'adɔncogominnaAlayesugandilikɛan
cɛma,walisasiyawɛrɛwkaKibaruDumankumamɛnne
dala.anikadaala.
8Elohimminbɛdusukunwdɔn,oyeseereyakɛuye,ka
NiSenudiuma,ikoay'akɛanwyecogominna.
9Awkanadanfarasidonanniucɛ,kaudusukunwsaniya
dannayabarikala.
10Odey'atomunnaawbɛElohimkɔrɔbɔkajurudon
kalandenwkɔla,anbɛnbawnianwsimasekaminmuɲu?
11Nkaandalenb'alakoMatigiYesuKrisitakanɛɛma
barikalaannakisiikoolu.
12Jamabɛɛy'umakunkaBarnabasiniPaullamɛn,k'afɔ
Alayekabakownikabakowminnukɛsiyawɛrɛwcɛmau
fɛ.
13Umakunlenkɔ,Yakubay'ajaabiko:«Balimaw,awka
nelamɛn.
14Simeɔny'ajiracogominnaAlatunbɛtaabɔsiya
wɛrɛwyefɔlɔ,walisakasiyadɔbɔucɛmaatɔgɔla.
15Kirawkakumawbɛbɛnoma.ikoasɛbɛnnenbɛcogo
minna.
16Okɔ,nenakɔseginkaDawudakafanibugucilenjɔ
kokura.Nenaatiɲɛnenwjɔkokura,nenaajɔ.
17Matigiminbɛninkowbɛɛkɛ,okoten.»
18Alakakɛwalewbɛɛdɔnnakabinidiɲɛdaminɛ.
19Odey'atonekakumayekoankanautɔɔrɔ,siya
wɛrɛwcɛmaminnuy'uɲɛsinElohimma.
20Nkaankasɛbɛnciuma,kouk'uyɛrɛtangaboliw
nɔgɔlima,nijatɔyama,anifɛnbugɔlenwnijolima.
21KatuguniMusakawaajulikɛlawtunbɛduguoduguwla
fɔlɔ.
22Otumala,adiyaracidenwnicɛkɔrɔbawniegilisibɛɛ
yekacɛsugandilenwcikataaAntioseniPaulniBarnabasi
ye.JudamintɔgɔyekoBarsabasi,aniSilasi,oluye
balimawcɛmakuntigiwye.
23Uyebatakiwsɛbɛnufɛnincogola.Cidenwni
cɛkɔrɔbawnibalimawbɛfolicibalimawmaminnuyesiya
wɛrɛwyeAntioseaniSirianiSilisi.
24Any'amɛncogominna,kodɔwbɔraanfɛ,oluyeaw
tɔɔrɔnikumawye,k'afɔko:«Awkakankabolokoka
sariyalabato.
25Adiyaraanyekamɔgɔɲɛnatɔmɔlenwciawfɛnian
kanulenBarnabasiniPaulye.
26Mɔgɔminnuy'ukaɲɛnamayabilafaratilaanMatigi
YesuKrisitatɔgɔkosɔn.
27AnyeJudaniSilasici,olufananaokofɔawyeudala.
28AdiyaraNiSenunianwye,kadonibelebelebasidaaw
kankatɛmɛninkowajibiyalenwkan.
29Awkaawyɛrɛtangadumuniwmaminnubɛsaraka
boliwye,anijolinifɛnminnubugɔlendon,anijatɔya.Aw
kaɲɛnamayakɛkaɲɛ.
30Ubɔrayentumaminna,useraAntiose.
31Uyeokalankɛtumaminna,uɲagaliladususalokosɔn.
32JudaniSilasifanatunyekirawye,uyebalimawlaadi
nikumacamanye.
33Utorayenyɔrɔdɔla,ubilalakataahɛrɛlabalimawfɛ
kataacidenwfɛ.
34Obɛɛn'ata,adiyaraSilasyekatoyen.
35PaulniBarnabasifanatoraAntiose,kaMatigikakuma
kalananikawaajulikɛanimɔgɔcamanwɛrɛwfana.
36Tiledɔwkɔfɛ,Pauly'afɔBarnabasiyeko:«Ankataa
bɔanbalimawyeduguodugukɔnɔ,anyeMatigikakuma
fɔyɔrɔminnuna,k'alajɛubɛcogominna.»
37Barnabasiy'alatigɛkataaniYuhanaye.
38NkaPaulmaamiirikoakaɲikataan'aye.
39Kɛlɛbadonnauniɲɔgɔncɛfoufaralaɲɔgɔnna.
40PaulyeSilasisugandikataa,balimawy'afɔAlaka
nɛɛmaye.
78

Cidenwkakɛwalew
41AtaaraSiriniSilisijamanacɛtigɛkaegilisiwsabati.
SABABU16NAN
1Okɔ,aseraDɛrbeniListra,kalandendɔtunbɛyen,a
tɔgɔkoTimote,musodɔdenkɛ,Yahutumusodɔtunye
dannabaawye.NkaafatunyeGɛrɛkiye.
2BalimaminnutunbɛLisitaraniIkoni,oluyeokofɔka
ɲɛ.
3Paultunb'afɛkataan'aye.Uy'aminɛk'abolokolio
yɔrɔlaYahutuwkosɔn.
4Utunbɛduguwcɛmatumaminna,cidenwnicɛkɔrɔbaw
tunyesariyaminnusigiJerusalɛm,uyeolufɔuyewalisa
ukaolulabato.
5Egilisiwsabatiradannayala,kacayadonodon.
6UtaaraFrigijamananiGalasijamanayɔrɔbɛɛla,kaNi
SenubalikaAlakakumafɔAzijamanawna.
7UselenkɔMisi,uy'aɲinikataaBitini.
8UtɛmɛnaMisidugula,ujiginnaTroas.
9Yelifɛndɔy'ajiraPollasufɛ.Masedwanɛcɛdɔjɔlentun
bɛyen,ay'adeliko:«IkanaMasedwanɛjamananakaan
dɛmɛ.»
10Ayeyelifɛnyelenkɔ,oyɔrɔninbɛɛany'aɲinikataa
Masedwanɛjamanana,k'alajɛk'ajɛyakoMatigiyean
welekaKibaruDumanfɔuye.
11Odey'atoanbɔraTroaskataaSamotrasi,odugujɛka
taaNeapolis.
12KabɔyenkataaFilipe,ominyeMasedwanɛjamana
dugubaye.
13Lafiɲɛdonna,anbɔradugukɔnɔbadala,delilitunbɛ
kɛyɔrɔminna.Any'isigikakumamusowfɛminnutunbɛ
taayen.
14MusodɔtɔgɔkoLidi,finibilenmanfeerelaminbɛbɔ
Tiatiradugula,otunbɛAlabato,oyeanlamɛn.
15Aniasomɔgɔwbatiseratumaminna,ayeandeliko:
«NiawyenejatekantigiyeMatigifɛ,awkananekaso
kɔnɔkatoyen.»Aniayeandegun.
16Antaatɔdelililatumaminna,sungurudɔmintunbɛ
subagayahakilila,oyetɔnɔcamanlaseamakɛwmaaka
subagayafɛ.
17UtuguraPolnianwkɔkapɛrɛnko:«Nincɛwye
KɔrɔtalenbaAlakajɔnwye,minnubɛkisilisirajiraan
na.»
18Ayeokɛtilecamankɔnɔ.NkaPauldusutiɲɛna,ay'i
yɛlɛmak'afɔNiSenuyeko:«Neb'afɔiyeYesuKrisita
tɔgɔlakoikabɔala.»Abɔraowaatikelenna.
19Akuntigiwy'ayetumaminnakoukatɔnɔjigiyabanna,
uyePaulniSilasiminɛk'usamakataasugulakataa
kuntigiwfɛ.
20Ataaraniuyekiritigɛlawfɛk'afɔuyeko:«Nincɛwye
Yahutuwye,ubɛankadugutɔɔrɔkosɛbɛ.
21Ankalaadalakowkalan,ankaRomɛkaw.
22Jamawulilakaukɛlɛ.
23Uyebugɔlicamankɛulatumaminna,uy'ubilakaso
la.
24Uyeocikansɔrɔtumaminna,ay'udonkasobon
kɔnɔnana,k'usenwsirijirisunwna.
25Sutilancɛla,PaulniSilasiyeAladelilikɛkatanuli
dɔnkilidaElohimye.
26Oyɔrɔninbɛɛ,dugukoloyɛrɛyɛrɛbakɛrafokasobon
jusigilanwyɛrɛyɛrɛla.
27Kasokɔrɔsibagakununnakabɔsunɔgɔla,kakasobon
daawdawulilenye,ay'akanpanbɔkaayɛrɛfaga,k'a
miirikokasodenwbolila.
28NkaPaulpɛrɛnnanikanbayeko:«Ikanakojugukɛi
yɛrɛla,katugunianbɛɛbɛyan.»
29Okɔ,Yesuyeyeelenwele,kapankadon,kayɛrɛyɛrɛ,
kaibiriPaulniSilasiɲɛkɔrɔ.
30Ayeulabɔkɛnɛmak'afɔko:«Matigiw,nekakanka
munkɛwalisakakisi?»
31Uko:«IkadaMatigiYesuKrisitala,iniikasona
kisi.»
32UyeMatigikakumafɔYesuniakasokɔnɔmɔgɔwbɛɛ
ye.
33Osufɛ,ay'utakaugosiliko.Aniatabɛɛbatiserao
yɔrɔninbɛɛ.
34Ananan'uyeakasokɔnɔtumaminna,ayedumuni
bilauɲɛna,aniakasobɛɛdaraElohimla.
35Tiledonnatumaminna,kiritigɛlawy'afɔuyeko:«A'
yeocɛwbilakataa.»
36Kasotigiy'afɔPaulyeko:«Kiritigɛlawyecibilakataa
awbila.
37NkaPauly'afɔuyeko:«Uyeanbugɔk'asɔrɔanma
jalaki.Sisan,yalaub'angɛnkabɔdogolawa?ayitiɲɛna;
nkauyɛrɛkanaanna.»
38Uy'amɛnkouyeRomɛkawye,uyeokumafɔ
kiritigɛlawye.
39Unanaudelik'ulabɔ,k'aɲiniufɛukabɔdugukɔnɔ.
40UbɔrakasobonkɔnɔkadonLidikasokɔnɔ.
SABABU17NAN
1UtɛmɛnaAnfipolisiniApolonijamanacɛma,usera
Tesalonike,YahutuwkaElohimbatosodɔtunbɛyɔrɔmin
na.
2Paultaaraufɛcogominna,ataaraufɛlafiɲɛdonsaba
kɔnɔ,ayebarokɛufɛKitabuwkɔnɔ.
3Ay'adawulik'afɔkoKrisitakakankatɔɔrɔ,kakunun
kabɔsuwcɛma.NebɛYesuminwaajuawye,oyeKrisita
ye.»
4UdɔwyedannayakɛkaPaulniSilasijɛ.Gɛrɛkiminnu
tunbɛAlabato,jamabatunbɛyen,animusokuntigiwfana
tuntɛmɔgɔdamadɔwye.
5Yahutuminnumadannayakɛ,ukeleyaraula,uyecɛ
jugudɔwtakataaufɛ,kajamakululajɛkadugubɛɛ
mankanbadon,kaYasonkasokɛlɛ,k'aɲinik'ulabɔka
ɲɛsinjamama.
6Umausɔrɔtumaminna,uyeYasɔnnibalimadɔw
samakataadugukuntigiwfɛ,k'apɛrɛnko:«Ninminnuye
diɲɛyɛlɛma,olunanayanfana.
7Jasonyeminminɛ.
8Uyeokomɛntumaminna,uyemɔgɔwnidugu
kuntigiwtɔɔrɔ.
9UyeYasonnitɔkelenlakanatumaminna,uy'ubilaka
taa.
10OyɔrɔninbɛɛbalimawyePaulniSilasibilakataa
Bereasufɛ.
11OlutunkabonniTesalonikekawtaye,k'amasɔrɔutun
bɛokumaminɛnihakilibɛɛye,kaKitabuwsɛgɛsɛgɛdon
odonk'adɔnniokowdon.
12Odey'atoucamandaraala.Musobonyalenminnutun
yeGɛrɛkiwye,anicɛwfana,minnutuntɛmɔgɔdamadɔw
ye.
79

Cidenwkakɛwalew
13TesalonikeYahutuwy'adɔntumaminnakoPaulye
AlakakumafɔBerea,unanayenfanakajamalawuli.
14Oyɔrɔninbɛɛ,balimawyePaulbilakataain'afɔ
kɔgɔjila,nkaSilasiniTimotetorayen.
15PaulɲɛminɛbagawtaaraniayeAtɛni,uyecifɔSilasi
niTimoteyekoukanaafɛjoona.
16KaPaultoumakɔnɔninaAtɛni,ahakilijiginnaakɔnɔ
tumaminnaay'ayekodugubɛɛdonnabolibatola.
17Odey'atoatunbɛsɔsɔlikɛAlabatosokɔnɔni
YahutuwniAlabatobagawyeanisuguladonodonnia
yeɲɔgɔnlajɛn.
18Okɔ,EpikurekawniStoikikawkafilozofidɔwyea
kunbɛn.Dɔwko:«Ninkumakanfɔlanamunfɔ?»dɔwfana
ko:«Abɛikoayedunanwkaalacibaaye.»
19Uy'aminɛkataan'ayeAreopagek'afɔayeko:«Ibɛ
kumakalankuraminkan,yalaanb'adɔnwa?»
20Ibɛnanifɛnkabakomadɔwyeantulola.
21(Atɛnikawnidunanminnutunbɛyen,olubɛɛtuntɛu
kawaatikɛfɛnwɛrɛla,fokakumakuradɔfɔwalaka
mɛnnikɛ).
22PauljɔlentoraMarisikalokulucɛmak'afɔko:
«Atɛnikaw,ney'afaamukoawbɛdannakowbɛɛla
kojugu.»
23K'amasɔrɔnetɛmɛnakaawkabatofɛnwlajɛtumamin
na,neyesarakabɔlandɔsɔrɔminsɛbɛnnenbɛko:«Ala
dɔnbalidedon.»Awbɛminbatok'asɔrɔawmaadɔn,ne
b'ofɔawye.
24Elohimminyediɲɛniakɔnɔfɛnwbɛɛda,k'amasɔrɔa
yesankolonidugukoloMatigiye,otɛsigiAlabatosoba
kɔnɔminnudilannanibolowye.
25Mɔgɔwt'abatonimɔgɔwboloye,in'afɔamagobɛfɛn
sila,k'amasɔrɔabɛɲɛnamayanininakilinifɛnbɛɛdi
mɔgɔwbɛɛma.
26Ayehadamadenwkasiyawbɛɛkɛjolikelenyewalisa
ukasigidugukoloyɔrɔbɛɛla,kawaatilatigɛlenwniu
sigiyɔrɔdanwlatigɛ.
27Oy'atoukaMatigiɲini,n'asɔrɔlaubɛsek'adɔnkaa
sɔrɔ,haliniayɔrɔmanjanankelen-kelenbɛɛla.
28Anbɛbaloaledela,anbɛlamaga,ankaɲɛnamayabɛ
kɛaledela.ikoawyɛrɛkapoyidɔwfanay'afɔcogomin
nako:«Anfanayeabɔnsɔnwye.»
29IkomianyeElohimbɔnsɔnye,anmankank'amiiriko
Alakakɛin'afɔsanuwalawarijɛwalakabakurun.
30OdɔnbaliyawaatiwlaAlayeɲɛjicɛ.Nkasisanab'afɔ
mɔgɔwbɛɛyeyɔrɔbɛɛkoukanimisa.
31Ayedondɔsigisenkan,abɛnadiɲɛkiritigɛtilennenya
laocɛfɛ.Ayehakilisigiolamɔgɔwbɛɛye,k'amasɔrɔa
lakununkabɔsuwcɛma.
32Uyesuwlakununnikomɛntumaminna,dɔwyetulo
geren.
33Polbɔraucɛma.
34Obɛɛn'ata,cɛdɔwnɔrɔlentoraYesulakadannayakɛ,
omɔgɔwcɛma,AreyopageDiyonisenimusodɔtɔgɔko
Damarisi,animɔgɔwɛrɛwtunbɛufɛ.
SABABU18NAN
1Okɔ,PaulbɔraAtɛnikataaKɔrɛnte.
2YahutudɔyeYahutudɔsɔrɔmintɔgɔyekoAkila,a
wololaPonto,abɔraItalikɔsainna.(k'amasɔrɔKlaudius
tunyecibilaYahutuwbɛɛmakoukabɔRomɛ.)kanaufɛ.
3Atoraufɛkabaarakɛ,katuguniukabaaratunye
fanibugudilabagawye.
4AtunbɛkumaAlabatosokɔnɔlafiɲɛdonolafiɲɛdon,ka
YahutuwniGɛrɛkiwlaadi.
5SilasniTimotebɔraMasedwanɛkabɔtumaminna,Paul
hakilidegunnakaseereyakɛYahutuwyekoYesuye
Krisitaye.
6Uy'uyɛrɛkɛlɛkaAlatɔgɔtiɲɛtumaminna,ay'aka
finiwlamagak'afɔuyeko:«Awjolikakɛawyɛrɛwkun
na.Nesaniyalendon,kabinisisan,nenataasiyawɛrɛwfɛ.
7Abɔrayenkadoncɛdɔkasokɔnɔ,otɔgɔyekoYusitɔ,
mintunbɛAlabato.
8AlabatosokuntigiKrispusiniakasobɛɛdaraMatigila.
Kɔrɛntekawcamanminnuy'amɛn,oludaraalakabatise.
9Matigiy'afɔPaulyesufɛyelifɛndɔfɛko:«Ikanasiran,
nkakuma,ikanaimakun.
10Nebɛifɛ,mɔgɔsitɛnaibilakakojugukɛila,katuguni
mɔgɔcamanbɛnefɛduguinkɔnɔ.
11Atorayensankelennikalowɔɔrɔ,kaAlakakuma
kalanucɛma.
12GaliotunyeAkayikacidenyetumaminna,Yahutuw
yemurutiɲɔgɔnfɛPaulkama.
13Uy'afɔko:«NincɛbɛmɔgɔwlasunukaElohimbato
kasariyasɔsɔ.»
14Paultunb'afɛk'adawulitumaminna,Galyoy'afɔ
Yahutuwyeko:«AwYahutuw,nikojuguwalajatɔyajugu
kodon,atunb'afɛnekaawmuɲu.
15Nkanioyekumawnitɔgɔwniawkasariyasɔsɔliye,
awk'alajɛ.katuguninetɛnakɛokosuguwkiritigɛlaye.»
16Ay'ugɛnkabɔkiritigɛsola.
17GɛrɛkiwbɛɛyeAlabatosokuntigiSosteneminɛk'a
bugɔkiritigɛsoɲɛkɔrɔ.Galiomaajantookowsila.
18Okɔ,Paultorayendɔɔnin,okɔ,ayebalimawfokataa
Sirijamanana,kataaniPrisilaniAkiliye.Ay'akunkolo
tigɛKenkreyadugula,katuguniayelayiduta.
19AseraEfesekautoyen,nkaadonnaAlabatosokɔnɔ
kakumaYahutuwfɛ.
20Uy'aɲiniafɛakamɛnufɛtumaminna,amasɔn.
21Nkaay'ufok'afɔko:«NinseliminbɛnaJerusalɛm,ne
kakankaokɛcogobɛɛla.»AyekuruntakabɔEfese.
22AjiginnasesaredugulakataaEgilisifokataaAntiose.
23Ayewaatidɔkɛyen,ataaraGalasijamananiFrigi
jamanabɛɛlakatuguɲɔgɔnkɔ,kakalandenwbɛɛbarika
bonya.
24YahutudɔmintɔgɔkoApolosi,owololaAlɛkisandiri,
cɛmintunbɛsekakumafɔkaɲɛ,atunyesetigiye
Kitabuwla,onanaEfese.
25NincɛinkalannaMatigikasirala.AtunbɛMatigika
kowfɔanikamɔgɔwkalannitiminandiyaye,atunbɛ
Yuhanakabatiselidɔrɔndɔn.
26Ay'adaminɛkakumanijagɛlɛyayeAlabatosokɔnɔ.
27Atunb'afɛkatɛmɛAkayadugukɔnɔtumaminna,
balimawyesɛbɛncikakalandenwlaadikoukaYesuminɛ.
28Ay'ajirakoYesuyeKrisitayeKitabuwfɛ.
SABABU19NAN
1ApolositoraKɔrɛnte,Paulyesanfɛduguwcɛtigɛ,asera
Efese.
2Ay'afɔuyeko:«AwyeNiSenusɔrɔkabiniawdaraala
wa?Uy'afɔayeko:«AnmamɛnhaliniNiSenubɛyen.»
80

Cidenwkakɛwalew
3Ay'afɔuyeko:«Awbatiseramundela?Uko:«Fɔ
Yuhanakabatiselila.»
4Paulko:«TiɲɛlaYuhanayebatiseninimisabatiseliye,
k'afɔjamayekoukadaAlakɔfɛ,okɔrɔyeKrisitaYesu
la.»
5Uy'omɛntumaminna,ubatiseraMatigiYesutɔgɔla.
6Pauly'abolowdaukantumaminna,NiSenunanaukan.
Utunbɛkumakanwɛrɛwlakakirayakɛ.
7Cɛwbɛɛtunbɛsantannifilaɲɔgɔnbɔ.
8AdonnaElohimbatosokɔnɔkakumanijagɛlɛyayekalo
sabakɔnɔ,kasɔsɔlikɛanikamɔgɔwlasunAlakamasaya
kola.
9Nkamɔgɔsuguwgɛlɛyara,nkaumadaala,nkauye
kumajugufɔjamaɲɛkɔrɔ,abɔraulakakalandenwfara
ɲɔgɔnkan,kasɔsɔlikɛdonodonTiranɛkelenkakalanso
la.
10Okɛrasanfilakɔnɔ.AzijamanawbɛɛyeMatigiYesu
kakumamɛn,YahutuwniGɛrɛkiw.
11AlayekabakokɛrɛnkɛrɛnnenwkɛPaulbolo.
12Ocogola,unananibololanɛgɛwwalimafiniwye
banabagatɔwfarila,banawbɔraula,jinɛjuguwbɔraula.
13Yahutuyaalatɔdɔw,minnubɛjinɛgɛn,oluyeMatigi
Yesutɔgɔwelejinɛjuguwma.
14Sèvekelendenkɛwolonwulatunbɛyen,Yahutudɔ,
sarakalasebaawkuntigi.
15Nijuguy'ajaabiko:«NebɛYesudɔn,nebɛPauldɔn.
Nkaawyejɔnwye?
16Jinɛjugutunbɛcɛminkɔnɔ,oyeupankasesɔrɔukan,
kasesɔrɔukan,foubolilakabɔsokɔnɔfarilankolonni
jogin.
17YahutuwniGɛrɛkiwminnusigilenbɛEfese,olubɛɛy'o
dɔn.Sirandonnaubɛɛla,kaMatigiYesutɔgɔbonya.
18Dannabaacamannanaukakɛwalewfɔ.
19Ucamanminnutunbɛbaarakɛnihakilijagabɔye,olu
fanay'ukagafewlajɛɲɔgɔnfɛk'ujenimɔgɔwbɛɛɲɛkɔrɔ.
20Elohimkakumabonyalendonkosɛbɛ.
21Okowbannenkɔ,Pauly'alatigɛnihakililakataa
MasedwanɛniAkayicɛkataaJerusalɛm.
22AkabaarakɛbagafilacikataaMasedwanɛjamanana,
TimoteniƐrastɔ.nkaayɛrɛtoraAzijamanawnawaatidɔ
kɔnɔ.
23Owaatikelenna,mankanbamawuliosirakan.
24CɛdɔtɔgɔkoDemetrius,warijɛdilabagadɔtunbɛ
warijɛbatosowdilanDianaye,omatɔnɔfitininlase
bololabaarakɛlawma.
25Ayeobaarakɛbagawwelek'afɔko:«Matigiw,awb'a
dɔnkoankanafolobɛobaaradela.»
26Awb'ayek'amɛnfanakoEfesedɔrɔntɛ,nkaAzi
jamanabɛɛla,Paulyejamacamanlasunkaukɔsegin,k'a
fɔkoutɛalaye,minnudabɔranibolowye.
27Olasa,ankabololabaaraindɔrɔntɛfaratila.nkafana
koalabaDianakabatosokamafiɲɛya,aniakabonyaka
tiɲɛ,Azijamanabɛɛnidiɲɛbɛɛbɛminbato.
28Uyeokumawmɛntumaminna,udiminakosɛbɛ,u
pɛrɛnnako:«EfesekawkaDianakabon.»
29Dugubɛɛfaralaɲɔgɔnkan.
30Paultunb'afɛkadonjamacɛmatumaminna,
kalandenwmasɔnama.
31Azijamanakuntigidɔwtunyeateriwye,uyecibilaa
mak'adelikoakanataaɲɛnajɛsola.
32Dɔwpɛrɛnnakokelen,dɔwpɛrɛnna,k'amasɔrɔjama
hakiliɲagamina.Ufanbatunt'adɔnuyeɲɔgɔnsɔrɔkun
minna.
33UyeAlɛkisandirigɛnkabɔjamacɛma,Yahutuwy'a
bilaɲɛfɛ.Alɛkisandiriy'abolokɔrɔta,atunb'afɛk'ayɛrɛ
lafasajamaɲɛkɔrɔ.
34Uy'adɔnkoYahutudon,ubɛɛpɛrɛnnanikankelenye
sangafilaɲɔgɔnkɔnɔko:«EfesekawkaDianakabon.»
35Dugutigiyejamadususaalotumaminna,ay'afɔko:
«Efesekaw,mɔgɔjumɛntɛadɔnkoEfesekawkaduguye
alabaDiananijaminbinnakabɔJupiterla,obatobaga
ye.»?
36K'amasɔrɔninkumawtɛsekafɔ,awkakankaaw
makun,awkanafoyikɛnikɔrɔtɔye.
37Awnananinincɛwyeyan,oluminnutɛegilisi
sonyalikɛlawye,wautɛawkaalatɔgɔtiɲɛ.
38Odey'atoniDemetirisiniabololabaarakɛlawkakodɔ
bɛmɔgɔdɔcɛ,sariyadabɔlendon,anicidenwfanabɛyen.
39Nkaniawyefɛndɔɲininkakowɛrɛwla,obɛlatigɛ
jamalajɛsariyalenkɔnɔ.
40K'amasɔrɔanbɛsekasɔsɔlikɛbimankaninkosɔn,k'a
masɔrɔkunsit'alaminfɛanbɛsekaninjɛkafɔinjate.
41Okumafɔlenkɔ,ayejamagɛn.
SABABU20NAN
1Omankanbannenkɔ,Paulyeakakalandenwwelekau
minɛkataaMasedwanɛjamanana.
2Ayeoyɔrɔwcɛtigɛkaulaadikosɛbɛ,kataaGɛrɛsi
jamanana.
3Atorayenkalosaba.Yahutuwy'amakɔnɔtumaminna,
atunb'afɛkakuruntaSirijamanana,ay'alatigɛka
kɔseginMasedwanɛjamanacɛma.
4SopatɛriminbɛbɔBerea,utaaran'ayeAzijamanana.
Tesalonikekawla,AristarkeniSekundusi.Gayusiminbɛ
bɔDɛrbe,aniTimote.Azijamanatawla,Tikisikini
Tɔrɔfimu.
5Ninnuminnutunbɛtaaɲɛfɛ,olutoraanyeTroas.
6AnyekuruntakabɔFilipe,nbuurufununbalidonwkɔfɛ,
kaseumaTroastileduurukɔnɔ.antorayentile
wolonwula.
7Dɔgɔkundonfɔlɔla,kalandenwnanaburukaritumamin
na,Paulyewaajulikɛuye,alabɛnnendonkataaodugujɛ.
katɛmɛakakumakanfokasesutilancɛma.
8Yeelencamantunbɛsanfɛsokɔnɔ,ulajɛlentunbɛyɔrɔ
minna.
9Kamalennindɔsigilentunbɛfinɛtiridɔla,otɔgɔko
Yutiki,sunɔgɔbatunbɛola.
10Pauljiginnak'ibinakank'aminɛk'afɔayeko:«Aw
kanaawyɛrɛwtɔɔrɔ.katuguniakaɲɛnamayabɛalede
kɔnɔ.»
11Yesuseginnakanbuurukari,kadumunikɛkamɛn,fo
kasetileganma,ataara.
12Uyekamalenninnananiɲɛnamaye,umadususaalo
dɔɔnin.
13AntaarakurunkɔnɔkataaAsosi,antunb'afɛkaPaul
minɛyen.
14AyeankunbɛntumaminnaAsosi,any'aminɛkataa
Mitilene.
15AnyekuruntakabɔyenkanaodugusagwɛKiosfanfɛ.
Odugusagwɛ,anseraSamos,katoTrogyllium.O
dugusagwɛ,anseraMileti.
81

Cidenwkakɛwalew
16KatuguniPaultuny'alatigɛkakuruntaEfesesirafɛ,
katuguniatunt'afɛkawaatikɛAzijamanawna,katuguni
atunbɛteliyakaseJerusalɛmPantekɔtidonna.
17KabɔMileti,ayecibilakataaEfesekaegilisi
cɛkɔrɔbawwele.
18UseraYesumatumaminna,ay'afɔuyeko:«Awy'a
dɔnkabininenanaAzidonfɔlɔ.
19KabaarakɛMatigiyenimajigilenyabɛɛye,kaɲɛji
camannikɔrɔbɔlicamankɛnelaYahutuwkankalon
kosɔn.
20Nafamintunbɛawla,nemaotoyen,nkaney'ajira
awla,kaawkalanjamaɲɛna,anisoniso.
21AwbɛseereyakɛYahutuwniGɛrɛkiwfanayekoawka
nimisaAlafanfɛ,kadannayakɛanMatigiYesuKrisitala.
22Sisan,afilɛ,nesirilenbɛnihakililakataaJerusalɛm.
23NiSenubɛseereyakɛdugubɛɛkɔnɔ,k'afɔkosirilini
tɔɔrɔwbɛnela.
24Nkaokowsitɛnelasun,wanetɛnenijatefɛnbayene
yɛrɛbolo,walisanekasekanekasirabanniɲagaliye,ka
cidenyabaaraminsɔrɔMatigiYesufɛ,walisakaAlaka
nɛɛmaKibaruDumanseereya.
25Sisan,afilɛ,ney'adɔnkoawbɛɛ,netaaraAlaka
masayawaajulikɛminnucɛma,awtɛnaneɲɛdayetun.
26Odey'atoneb'aɲiniawfɛawkaseereyakɛbikone
saniyalendonmɔgɔwbɛɛjolila.
27NemanyɛrɛtangaElohimkalaadilikanwbɛɛfɔawma.
28NiSenuyeawkɛkɔrɔsibagawyeawyɛrɛwnisagakulu
bɛɛla,walisakaElohimkaegilisibalo,ayeminsannia
yɛrɛjoliye.
29Neb'adɔnkonebɔlenkɔ,warabafarimanwnadonaw
cɛma,utɛnahinɛsagakulula.
30Mɔgɔwnawuliawyɛrɛwfɛfanakakumajuguwfɔka
kalandenwsamaunɔfɛ.
31Odey'atoawɲɛna,awhakilitoalakosansabakɔnɔ,
nemasunitilelasɔminidabilaniɲɛjiye.
32Sisan,balimaw,neb'awfoAlaniakanɛɛmakumala,o
minbɛsekaawsabatikaciyɛndiawmamɔgɔsaniyalenw
bɛɛcɛma.
33Nemamɔgɔsikawarijɛwalasanuwalafiniwnegedon
nela.
34Ɔwɔ,awyɛrɛwb'adɔnkoninbolowyenemagoɲɛfɛnw
ninefɛminnutunbɛbaarakɛ.
35Neyefɛnbɛɛjiraawlakoawkakankabarikantanw
dɛmɛniawkabaarakɛten,kaawhakilitoMatigiYesuka
kumawla,ay'afɔcogominnako:«Dubakadikatɛmɛ
sɔrɔkan.»
36Okumafɔlenkɔ,ay'ibirik'adelilikɛubɛɛfɛ.
37Ubɛɛkasilakosɛbɛ,ubinnaPaulkɔlak'asusu.
38Udusutiɲɛnakosɛbɛakakumafɔlenwkosɔn,walisau
kanaaɲɛdayetun.Utaaran'ayekurunkɔnɔ.
SABABU21NAN
1Anbɔlenkɔufɛkakurunbaci,anserakɔsi,odugujɛka
taaRode,kabɔyenkataaPatara.
2AnyekurundɔsɔrɔmintunbɛkataaFenisi,andonna
kurunkɔnɔkataa.
3AnyeSipɔrɔsɔrɔtumaminna,any'atoakininfɛ,kataa
Sirijamanana,kajiginTiri.
4Anyekalandenwsɔrɔyen,antorayentilewolonwula.
5Anyeodonwdafatumaminna,antaarakataa.Ubɛɛ
nananianyesirakan,nimusownidenwye,foankabɔ
dugukɔnɔ.
6Anyeɲɔgɔnlabilatumaminna,anyekurunta.U
seginnasotugun.
7AnkataamabannenkabɔTiri,anseraPtolemais,ka
balimawfo,katoufɛdondɔ.
8Odugusagwɛ,PaulkajɛɲɔgɔnwtaarakaseSesare.kato
afɛ.
9Denmusonaanitunbɛocɛkelenfɛ,npogotigininminnu
tunbɛkirayakɛ.
10Antorayentilecamantumaminna,kiradɔjiginnaka
bɔJudejamanana,atɔgɔkoAgabu.
11Aseraanmatumaminna,ayePaulkacɛsirilantak'a
yɛrɛbolowniasenwsirik'afɔko:«NiSenub'afɔnin
cogola,JerusalɛmYahutuwnanincɛsirilansiriocogola
kaadonakɔnɔ.»siyawɛrɛwbolo.
12Anyeokowmɛntumaminna,annioyɔrɔmɔgɔwbɛɛ
y'adelikoakanawuliJerusalɛm.
13Pauly'ajaabiko:«Awb'afɛkakasikanedusukuntiɲɛ?
katuguninelabɛnnentɛkasiridɔrɔn,nkanelabɛnnendon
fanakasaJerusalɛmMatigiYesutɔgɔkosɔn.
14Amasɔnkaalasuntumaminna,any'adabilak'afɔko:
«Matigisagokakɛ.»
15Odonwtɛmɛnenkɔ,anyeankawotoroninwtakataa
Jerusalɛm.
16Sesarekakalandendɔwfanataaraanfɛkanani
MnasonyeSipɔrɔdugula,kalandenkɔrɔdɔ,ankakanka
sigiminfɛ.
17AnseraJerusalɛmtumaminna,balimawy'anbisimila
niɲagaliye.
18Odugujɛ,PaultaaraanfɛYakubafɛ.Maakɔrɔwbɛɛtun
bɛkɛnɛkan.
19Elohimyekominnukɛsiyawɛrɛwcɛmaaka
cidenyabaarafɛ,ay'ofɔ.
20Uy'omɛntumaminna,uyeMatigitanuk'afɔayeko:
«Nbalimakɛ,iy'ayekoYahutudannabaawbacamanbɛ
yen.Ubɛɛtiminandiyalenbɛsariyala.
21UladɔnniyalendonikolakoibɛYahutuwbɛɛkalan
siyawɛrɛwcɛma,ukaMusabila,k'afɔkoumankankau
denwboloko,waukanataamalaadawla.
22Odey'atooyemunye?jamakakankanaɲɔgɔnfɛ,
katuguniunaamɛnkoinana.»
23Anb'afɔiyecogominna,ik'okɛ:Cɛnaanibɛanfɛ
minnuyelayiduta.
24Utakaiyɛrɛsaniyan'uye,kaiyɛrɛsaniyaukunna,
walisaukaukunkolotigɛ.Nkaiyɛrɛfanakataamacogo
lakasariyalabato.»
25Siyawɛrɛdannabaawkola,anyesɛbɛncik'afɔkoutɛ
okolabato,fon'ubɛuyɛrɛtangafɛnwmaminnubɛ
sarakaboliwye,anijoliniubugɔlinijatɔya.
26Odugusagwɛ,Paulyeocɛwta,odugujɛ,ay'ayɛrɛ
saniya,adonnaAlabatosobakɔnɔ,walisakasaniyadonw
dafa,fokasarakabɔukelen-kelenbɛɛye.
27Otilewolonwulatunbɛɲinikabantumaminna,Azi
Yahutuwy'ayeAlabatosobakɔnɔtumaminna,uyejama
bɛɛlawulikabolodaakan.
28Upɛrɛnnako:«Israɛlkaw,awkadɛmɛdonko:«Cɛmin
bɛmɔgɔwbɛɛkalanyɔrɔbɛɛjamanisariyanininyɔrɔin
kama,oyeninye.
29(KatuguniutunyeEfesekaTrofimuyeafɛdugukɔnɔ.
82

Cidenwkakɛwalew
30Dugubɛɛyɛrɛyɛrɛla,jamabolilaɲɔgɔnfɛ,uyePaul
minɛk'asamakabɔAlabatosobakɔnɔ.
31Utunb'afɛk'afagatumaminna,kibarudumansera
kɛlɛbolokuntigimakoJerusalɛmdugubɛɛmankanbadon.
32Oyɔrɔninbɛɛ,uyesɔrɔdasiwnikɛlɛcɛwminɛkaboli
kajiginufɛ.
33Kuntigikuntigigɛrɛlak'aminɛk'afɔkoukaasirini
cakɛdafilaye.ay'aɲininkaayemɔgɔminye,aniayemin
kɛ.
34Dɔwpɛrɛnnajamacɛma,dɔwpɛrɛnnajamacɛma.
35Aseraɛrɛzɛnsunkantumaminna,sɔrɔdasiwy'ata
jamakafariyakosɔn.
36Jamajamabatuguraanɔfɛ,k'apɛrɛnko:«A'kataa.»
37KaPaulbilakadonmasasokɔnɔtumaminna,ay'afɔ
sɔrɔdasikuntigiyeko:«Nebɛsekakumaifɛwa?»Jɔny'a
fɔko:«IbɛsekaGɛrɛkikanfɔwa?»
38EtɛoMisirakaye,minyemankanbalawulikakɔnnin
donwɲɛ,kacɛwaanaanibilakataakungokolonkɔnɔ,
mɔgɔfagalawwa?
39NkaPauly'afɔko:«NeyeYahutuyeminbɛbɔTarse,
Silisidugudɔla,dugudensitɛyen.
40Ayeyamaruyadiamatumaminna,Pauly'ijɔ
ɛrɛzɛnsunkan.Umakunbatumaminna,ay'afɔuye
heburukanna.
SABABU22NAN
1Balimaw,nefaw,nebɛnelafasaliminfɔawyesisan,aw
kaolamɛn.
2(Uy'amɛnkoabɛkumaHeburukannaufɛtumaminna,
uyeumakunkosɛbɛ.
3Tiɲɛna,neyeYahutuye,newololaTarsedugula,Silisi
dugudɔla,nkanelamɔnaGamaliɛlsenkɔrɔninduguinna,
kamɔgɔwkalankakɛɲɛnifawkasariyadafalenye,ka
timinandiyakɛokolaAla,ikoawbɛɛbɛcogominnabi.
4Netɔɔrɔlafokasesayama,kacɛwnimusowsirikadon
kasobonwkɔnɔ.
5Sarakalasebaakuntigifanabɛneseereyanicɛkɔrɔbaw
bɛɛyecogominna.
6NetunbɛtaamanakasurunyaDamasidugulamidi
waatila,yeelenbadɔbɔrasankololakanelamini.
7Nebinnadugumakakumakandɔmɛnmintunb'afɔne
yeko:«Saul,Saul,munnaibɛnetɔɔrɔ?»
8Ney'ajaabiko:«Matigi,eyejɔnye?»Ay'afɔneyeko:
«NeyeYesuNazarɛtikaye,ibɛmintɔɔrɔ.»
9Mɔgɔminnutunbɛnefɛ,oluyeyeelenyetiɲɛna,u
siranna.Nkamintunbɛkumanefɛ,umaokanmɛn.
10Ney'afɔko:«Matigi,nenamunkɛ?»Matigiy'afɔne
yeko:«WulikataaDamasi.Fɛnminnulatigɛraikakɛ,o
nafɔiyeyen.»
11Oyeelennɔɔrɔkosɔnnetuntɛsekayelikɛtumamin
na,nenimɔgɔminnutunbɛnefɛ,olubolotunbɛne
ɲɛminɛ,neseraDamasi.
12AnaniyasidɔfanatunbɛAlabatokakɛɲɛnisariyaye.
13Inananefɛk'ijɔk'afɔneyeko:«BalimakɛSaul,ikai
yelikɛ.»Owaatikelenna,neyeaɲɛkɔrɔta.
14Ako:«AnbɛnbawkaAlayeiɲɛnatɔmɔ,walisaikaa
sagodɔn,kaotilennenyaye,kaadakanmɛn.»
15Iyeminye,iyeminmɛn,inakɛaseereyemɔgɔwbɛɛ
ye.»
16Sisan,munnaibɛmɛn?ikawulikabatise,kaika
jurumuwkokabɔila,kaMatigitɔgɔwele.»
17NeseginnaJerusalɛmtumaminna,netunbɛdelilikɛ
Alabatosobakɔnɔ.
18Ay'ayekoay'afɔneyeko:«IteliyakabɔJerusalɛm,
katuguniutɛnasɔnikaseereyamanekola.»
19Ney'afɔko:«Matigi,uy'adɔnkoneyedannabaaw
bilakasolakaubugɔAlabatosobɛɛkɔnɔ.
20IkamartiriEtiɛnijolibɔnnatumaminna,nefanatun
jɔlenbɛyen,kasɔnakasayama,kaafagabagawkafiniw
mara.
21Ay'afɔneyeko:«Taa,katuguninenaibilakataa
yɔrɔjanyansiyawɛrɛwfɛ.»
22Uyeokumalamɛn,katilak'ukankɔrɔtak'afɔko:«O
mɔgɔsugukabɔdugukolokan,katuguniamankanka
ɲɛnamaya.»
23Upɛrɛnnakaukafiniwfilikabugurifilisanfɛ.
24Kapitenikuntigiy'afɔkoukananiayemasadugu
kɔnɔ,k'afɔkoukaasɛgɛsɛgɛnibugɔliye.walisaak'a
dɔnuyekulekanbɔakamacogominna.»
25Utunbɛkaasirinijuruwyetumaminna,Pauly'afɔ
kɛlɛcɛwkuntigiyemintunjɔlenbɛakɛrɛfɛ,ko:«Abɛse
kakɛawbolokaRomɛkawbugɔnijalakibaliyewa?»
26Kɛlɛcɛwkuntigiy'omɛntumaminna,ataaraafɔ
sɔrɔdasikuntigiyeko:«Ikaijantoikakɛtala.
27Kɛlɛcɛkuntiginanaaɲininkako:«Afɔneye,iye
Romɛkayewa?»Ako:Ɔwɔ.
28Kapitenikuntigiy'ajaabiko:«Neyeohɔrɔnyasɔrɔni
waribaye.»Polko:«Nkanebangerahɔrɔn.»
29Oyɔrɔninbɛɛla,mɔgɔminnutunkakank'asɛgɛsɛgɛ,u
bɔraoyɔrɔninbɛɛla.
30Odugusagwɛ,k'amasɔrɔYahutuwtunb'afɛk'adɔn
Yahutuwy'ajalakicogominna,oy'atoay'alabilakabɔa
kakuluwcɛma,kacibilasarakalasebaawkuntigiwniuka
lajɛbabɛɛma,ukanauyɛrɛjira.
SABABU23NAN
1PaulyeLajɛbafilɛnikɔnɔnajɛyaye,ay'afɔko:
«Balimaw,neyeɲɛnamayakɛnidusukunɲumanbɛɛye
Elohimɲɛkɔrɔfokanasebima.»
2SarakalasebaakuntigiAnaniyasiy'afɔakɛrɛfɛmɔgɔwye
kouk'adagosi.
3Pauly'afɔayeko:«Alanaibugɔ,ekogofinman,
katuguniisigilenbɛkakiritigɛnekankakɛɲɛnisariyaye,
k'afɔkonekabugɔkakɛɲɛnisariyayewa?
4Mɔgɔminnutunjɔlenbɛoyɔrɔla,oluy'afɔko:«Ibɛ
Alakasarakalasebaakuntigimafiɲɛyawa?»
5Paulko:«Balimaw,net'adɔnkoatunyesarakalasebaaw
kuntigiye.»
6NkaPauly'ayetumaminnakoufankelenye
Saduseɛnwye,koufandɔyeFarisiɛnwyeɲininkalila.
7Yesuy'ofɔtumaminna,sɔsɔlidonnaFarisiɛnwni
Saduseɛnwcɛ.
8Saduseɛnwb'afɔkolakununnitɛyen,mɛlɛkɛnihakilitɛ
yen.
9Kulekanbawulila,sariyakaramɔgɔminnutunbɛ
Farisiɛnwyɔrɔ,oluwulilakasɔsɔlikɛk'afɔko:«Anma
kojugusisɔrɔnincɛlaMa.
10sɔsɔlibadonnatumaminna,kɛlɛcɛkuntigisirannako
Paultɛnasamaraula,ay'afɔsɔrɔdasiwyekoukajiginka
aminɛnifangayeucɛmakanan'ayemasadugukɔnɔ.
83

Cidenwkakɛwalew
11Okɔfɛsufɛ,Matigiy'ijɔakɛrɛfɛk'afɔayeko:«Ikai
jagɛlɛya,Paul,katuguniiyeseereyakɛnekolacogomin
naJerusalɛm,ikakankaseereyakɛRomɛfana.»
12Dugukolodontumaminna,Yahutudɔwy'usiriɲɔgɔn
nak'usiridangalak'afɔkoutɛnadumunikɛ,kaminnikɛ
foukaPaulfaga.
13Mɔgɔminnutunyenindajurutigɛ,olutunkacani
mɔgɔbinaaniye.
14Utaarasarakalasebaawkuntigiwnicɛkɔrɔbawfɛk'afɔ
uyeko:«Ansirilenbɛdangabadɔkɔrɔ,koantɛnafoyi
dunfoankaPaulfaga.»
15Odekosɔnawnijamalajɛjɛnkuluwb'ajirasɔrɔdasi
kuntigilakoakanan'ayeawfɛsini,in'afɔawb'afɛka
fɛndɔɲininkaakolacogodafalenna.
16Paulbalimamusodenkɛy'amɛntumaminnakoudalen
bɛula,ataaradugukɔnɔkaofɔPaulye.
17Otumala,Paulyekɛlɛcɛwcɛmadɔwelek'afɔayeko:
«A'yenanininkamalenninyesɔrɔdasikuntigifɛ.
18Ay'aminɛkataan'ayesɔrɔdasikuntigifɛk'afɔayeko:
«KasodenPaulyeneweleafɛkanedelikonekananinin
kamalenninyeifɛ,kumadɔb'afɛkaminfɔiye.»
19Kɛlɛcɛkuntigiy'abolominɛkataaafɛadannak'a
ɲininkako:«Ikakankamunfɔneye?»
20Ay'afɔko:«Yahutuwsɔnnak'aɲiniifɛkoikaPaul
jiginsinijamalajɛla,in'afɔub'afɛkafɛndɔɲininkaala
cogodafalenna.»
21Nkaikanasɔnuma,katugunicɛbinaaninikɔbɛkaa
makɔnɔ,minnuyekalilikɛkoutɛnadumunikɛ,kaminni
kɛfoukaafaga.kalayiduɲiniifɛ.
22Otumala,sɔrɔdasikuntigiyekamalenninbilakataak'a
fɔayeko:«Ikanaafɔmɔgɔsiyekoiyeninkowfɔne
ye.»
23Ay'afɔayeko:«A'yesɔrɔdasikɛmɛfilalabɛnkataa
Sesareanisotigibiwolonwulanitan,anitamatigikɛmɛfila
sufɛlɛrɛsabananna.
24Awkabaganwdiuma,walisaukaPolsigi,kataan'a
yegɔfɛrɛnɛrɛFelikisifɛ.
25Ayebatakisɛbɛnnincogola.
26KlaudisiLizisiyefolicigɔfɛrɛnɛrɛɲumanbaFelisima.
27NincɛminɛnaYahutuwfɛ,utunkakankafaga.
28Uy'ajalakikominna,netunb'afɛk'odɔntumaminna,
ney'alaseukalajɛla.
29Ney'ayekoujalakilendonukasariyakola,nkafoyi
madaakanminkakannisayawalasiriliye.
30Yahutuwyeocɛmakɔnɔcogominna,ofɔraneye
tumaminna,neyecibilaimaoyɔrɔninbɛɛkacifɔa
jalakibagawfanayekoukakumafɔiɲɛkɔrɔ.Bilasirali.
31Sɔrɔdasiwy'afɔuyecogominna,utaaraniPaulyesu
fɛAntipatiri.
32Odugusagwɛ,uyesotigiwtoyenkataan'aye.
33UseraSesare,kaobatakilasegɔfɛrɛnɛrɛma,uyePaul
fanabilaaɲɛkɔrɔ.
34Gofɛrɛnamanyeobatakikalantumaminna,ay'a
ɲininkakoayemarajumɛnye.Ay'afaamutumaminna
koabɔraSilisi.
35Nenailamɛn,niijalakibagawfananana.»Ay'afɔkoa
katoHɛrɔdekakiritigɛsokɔnɔ.
SABABU24NAN
1Tileduurutɛmɛnenkɔ,sarakalasebaakuntigiAnaniyasi
jiginnanicɛkɔrɔbawye,anikumalaseladɔmintɔgɔyeko
Tɛrtulu,oyegɔfɛrɛnɛrɛladɔnniyaPaulkola.
2Awelelenkɔtumaminna,Tɛrɛtuloy'adaminɛk'ajalaki
ko:«Iy'ayekoanbɛdususumabadiyabɔifɛ.
3Anbɛsɔnomatumabɛɛ,aniyɔrɔbɛɛla,mɔgɔbaFelikisi,
nibarikadalibɛɛye.
4Obɛɛn'ata,walisanekanasɛgɛnkatɛmɛnfɔlɔkan,ne
b'idelikoikaikayafakumadamadɔwmɛnanna.
5Any'asɔrɔnincɛyebanajuguye,Yahutuwbɛɛka
murutilikɛdiɲɛfanbɛɛla.
6Ay'aɲinikaAlabatosobanɔgɔ.
7NkasɔrɔdasikuntigiLisiyasinanaankan,kaaminɛka
bɔanbolonifarinyabaye.
8Ibɛafɔajalakibagawyekoukanaifɛ.
9Yahutuwfanasɔnnaomak'afɔkoninkowkɛraten.
10Okɔ,gɔfɛrɛnɛrɛy'afɔayekoakakumafɔ,Pauly'a
jaabiko:«Ney'adɔnkoikɛraninsiyakiritigɛlayekabini
sancaman,nebɛojaabininisɔndiyayekatɛmɛnfɔlɔkan.
11Ik'afaamukotiletannifiladɔrɔndebɛyenkabinine
taaraJerusalɛmkabatokɛ.
12UmanesɔrɔAlabatosobakɔnɔkasɔsɔlikɛnimɔgɔsi
ye,kajamalakunun,walaElohimbatosowkɔnɔ,waladugu
kɔnɔ.
13Utɛsekanejalakikominnunasisan,utɛsek'o
sɛgɛsɛgɛ.
14Nkaneb'afɔiyekoub'afɔcogominnako
nkalontigɛlaw,nebɛnebɛnbawkaAlabatoten,kadafɛn
bɛɛlaminnusɛbɛnnenbɛsariyalaanikirawla.
15JigiyakatoElohimla,uyɛrɛwfanab'atosuw
lakununnina,mɔgɔtilennenwnitilenbaliwbɛɛ.
"
17Sancamantɛmɛnenkɔ,nenananisarakanisarakawye
nekasiyaye.
18AziYahutudɔwyenesaniyaAlabatosobakɔnɔ.
19Mɔgɔminnutunkakankakɛyankakɔniɲɛkasɔsɔli
kɛ,niutunkakankanekɛlɛ.
20N'otɛ,ninmɔgɔwy'afɔyanko:«Niuyekojugudɔye
nela,k'asɔrɔnejɔlenbɛLajɛbaɲɛkɔrɔ.
21Nininkumakankelenmakɛ,nejɔlentoraucɛma,ne
pɛrɛnnako:«Ninemagarasuwlakununninabi.»
22Felikisiyeokowmɛntumaminna,atunbɛosiradɔn
kosɛbɛ,ay'ubilakɔfɛk'afɔko:«Nisɔrɔdasikuntigi
Lisiyasinanajigintumaminna,nenaawkakobɛɛdɔn.»
23Ay'afɔkɛlɛbolokuntigidɔyekoakaPaulmara,kaa
toakahɔrɔnyasɔrɔ,akanaadɔnbagasibalikabaarakɛ
walakanaafɛ.
24Tiledɔwtɛmɛnenkɔ,FelikisiniamusoDurusilanana
tumaminna,Yahutumusodɔ,ayePaulwelek'alamɛn
Krisitadannayakola.
25Abɛkumatilennenyaniyɛrɛminɛnikirinatakola
tumaminna,Felikisiyɛrɛyɛrɛlak'ajaabiko:«Taanin
waatiinna.niwaatibɛnnendonnema,nenaiwele.»
26Ajigitunb'akanfanakowaritunnadiamaPaulfɛ
walisaakaalajɔ.
27Sanfilatɛmɛnenkɔ,PɔrsiyɔsiFesitusdonnaFelikisika
sokɔnɔ,Felikisitunb'afɛkaYahutuwdiyagoya,ayePaul
toasirilenna.
84

Cidenwkakɛwalew
SABABU25NAN
1Fesitusseraomaralatumaminna,tilesabatɛmɛnenkɔ,
awulilakabɔSesarekataaJerusalɛm.
2SarakalasebaawkuntiginiYahutuwkuntigiyePaul
ladɔnniyak'adeli.
3Ay'aɲiniafɛakaaweleJerusalɛm.
4NkaFesitusy'ajaabikoPaulkatoSesaredugula,ayɛrɛ
bɛtaayensɔɔni.
5Odey'atoawcɛmaminnubɛse,olukajiginnineyeka
nincɛjalaki,nikojugudɔbɛala.
6Atoraucɛmakatɛmɛtiletankan,ajiginnaSesare.O
dugusagwɛ,asigilenbɛkiritigɛsokan,ay'afɔkoukana
niPaulye.
7Yesuselentumaminna,Yahutuminnujiginnakabɔ
Jerusalɛm,olujɔlentoraulamininakakumajugucaman
fɔPaulma.
8Ay'ajaabiayɛrɛlako:«NemafoyikɛYahutuwka
sariyala,walaAlabatosobala,walasesarfanakama.»
9Fesitustunb'afɛkaYahutuwdiyabɔ,ay'ajaabiko:«I
b'afɛkataaJerusalɛmkakiritigɛokowkanneɲɛkɔrɔ
wa?»
10Paulko:«Nejɔlenbɛmasakɛkakiritigɛsola,nekakan
kakiritigɛyɔrɔminna.
11Nineyejurumukɛlaye,walanineyefɛndɔkɛminka
kannisayaye,netɛsɔnkasa.Neb'aɲiniSesarfɛ.
12FesitusyejɛkafɔkɛniLajɛbayetumaminna,ay'a
jaabiko:«Iy'aɲiniSesarfɛwa?»inataaSesarfɛ.»
13Tiledɔwtɛmɛnenkɔ,masakɛAgripaniBernisetaara
SesarekaFesitusfo.
14Uyetilecamankɛyentumaminna,FesitusyePaulka
kofɔmasakɛyek'afɔayeko:«CɛdɔtorakasolaFelikisi
fɛ.
15NetunbɛJerusalɛmtumaminna,sarakalasebaaw
kuntigiwniYahutuwcɛkɔrɔbawyeneladɔnniyaokola.
16Ney'ajaabiko:«Romɛkawkakɛwaletɛkamɔgɔsibila
kasa,sanimɔgɔminjalakilendon,okasekaa
jalakibagawɲɛniɲɛ,kasekajaabidiayɛrɛyekojugumin
kɛraakan.»
17Odey'atouserayantumaminna,odugujɛ,nema
mɛn,ney'isigikiritigɛsokan,kacifɔkoukananicɛye.
18Jalakibagawwulilatumaminna,umajalakifoyilase
oluma,ikonetunbɛmiiricogominna.
19NkauyeɲininkalidɔwkɛYesulauyɛrɛwka
dannakowla,aniYesukelenminsara,Poly'ajirakoa
ɲɛnamadon.
20Ikominetunbɛsigasigaoɲininkalisuguwla,ney'a
ɲininkaniab'afɛkataaJerusalɛm,kakiritigɛokowkan.
21NkaPauly'aɲinikaatoƆgɔsitɔsikatulolatumamin
na,ney'afɔkoakatoyenfonekasek'acimasakɛma.
22Agripay'afɔFesitusyeko:«Neyɛrɛb'afɛkaocɛ
lamɛn.»Sini,ako,inaalamɛn.
23Odugusagwɛ,AgripaniBernisenananibonyabaye,ka
donlamɛnniyɔrɔla,nidugukuntigiwnidugukuntigiwni
dugucɛkɔrɔbawye,Fesituskacifɔlenkosɔn,Paulnana.
24Fesitusy'afɔko:«MasakɛAgripanimɔgɔminnubɛɛbɛ
anfɛyan,awbɛnincɛye,Yahutujamababɛɛyeneminɛ,
Jerusalɛmaniyanfana,k'apɛrɛnkoamankankaokɛ.»
ɲɛnamayakɛkatɛmɛokan.
25Nkaney'ayekoamafoyikɛminkakannisayaye,ani
koaleyɛrɛyeasendonƆgɔsitɔsila,ney'alatigɛkaaci.
26Fɛnsitɛnefɛkasɛbɛncinemakɛmaokola.Odey'a
toney'alaseiɲɛkɔrɔ,kɛrɛnkɛrɛnnenyalaiɲɛkɔrɔ,
masakɛAgripa,walisanesɛgɛsɛgɛlikɛlenkɔ,nekaseka
sɛbɛndɔsɔrɔ.
27Katugunineɲɛna,atɛsekakɛnebolokakasodenci,
k'asɔrɔamakɛkakojuguminnudaakan,k'olujira.
SABABU26NAN
1Agripay'afɔPaulyeko:«Ikakankakumaiyɛrɛye.»O
kɔ,Pauly'abolokɔrɔtak'ajaabiayɛrɛye.
2MasakɛAgripa,neb'amiirikonenisɔndiyara,katuguni
nebɛnaneyɛrɛjaabibiiɲɛkɔrɔ,Yahutuwyenejalakiko
minnubɛɛla.
3Kɛrɛnkɛrɛnnenyala,k'amasɔrɔneb'adɔnkoibɛ
Yahutuwkalaadalakownikowbɛɛdɔn.
4Kabininekadenmisɛnyala,nekaɲɛnamayakɛcogofɔlɔ
laneyɛrɛkasiyacɛmaJerusalɛm,Yahutuwbɛɛb'odɔn.
5Utunbɛnedɔnkabinifɔlɔfɔlɔ,niutunb'afɛkaseereya
kɛ,koneyeFarisiɛnyeankadiinɛjɛkulugɛlɛnbakɔ.
6Elohimyelayidumintaanbɛnbawye,ojigitunbɛne
kansisan.
7AnkakabilatannifilaminnubɛbaarakɛElohimyeo
yɔrɔninbɛɛsunitile,olujigib'alakana.Ojigikosɔn,
masakɛAgripa,Yahutuwbɛnejalaki.
8MunnaakakankamiirikoElohimkasuwlakunun?
9Ney'amiirineyɛrɛlakonekakankafɛncamankɛ
minnubɛYesuNazarɛtikatɔgɔsɔsɔ.
10NeyeokokɛJerusalɛm.Ufagaratumaminna,neye
nekanbɔukama.
11NetunbɛtokauɲangiElohimbatosobɛɛkɔnɔkau
wajibiyakaAlatɔgɔtiɲɛ.Nediminakosɛbɛukama,neye
utɔɔrɔfokasedunanwma.
12Okɛlen,netaaraDamasinifanganiciyekabɔ
sarakalasebaawkuntigiwyɔrɔ.
13Tilelafanafɛ,masakɛ,neyeyeelendɔyesirakankabɔ
sankolola,katɛmɛtileyeelenkan,kayeelenbɔneni
taamakɛlawlaminina.
14Anbɛɛbinnadugukolokantumaminna,neye
kumakandɔmɛnmintunbɛkumanefɛHeburukannako:
«Saul,Saul,munnaibɛnetɔɔrɔ?»akagɛlɛnimakai
senwgosisɔgɔsɔgɔninjɛwla.
15Ney'afɔko:«Matigi,eyejɔnye?»Ako:«IbɛYesu
mintɔɔrɔ,nededon.»
16Nkaikawulikajɔisenkan,katuguniney'ijirailao
dekosɔn,walisakaikɛikabaaradenyeaniseereye,iye
ninkominnuye,aninebɛnaiyɛrɛjirailaminnuna.
17Neb'icisisanjamanisiyawɛrɛwma.
18Kauɲɛwyɛlɛ,kaubɔdibilakataayeelenna,kabɔ
SitanɛkasebaayalakataaElohimfɛ,walisaukajurumu
yafasɔrɔ,kaciyɛnsɔrɔmɔgɔminnusaniyalendondannaya
fɛ,dannayaminbɛnela.
19Odey'atomasakɛAgripa,nemakanbilasankolola
yelifɛnna.
20Nkaney'ajirafɔlɔDamasikawniJerusalɛmaniJude
jamanafanbɛɛlaanisiyawɛrɛwlakoukanimisaka
kɔseginElohimfɛ,kakɛwalewkɛminnubɛsekanimisa.
21Odey'atoYahutuwyeneminɛAlabatosobakɔnɔkane
faga.
22OdekosɔnneyedɛmɛsɔrɔElohimfɛ,fokanasebima,
kaseereyakɛmɔgɔfitininwnimɔgɔbawbɛɛye,nikiraw
niMusayeminfɔkoabɛnana.
85

Cidenwkakɛwalew
23Krisitakatɔɔrɔ,kakɛmɔgɔfɔlɔyeminbɛnakununka
bɔsuwcɛma,kayeelenbɔjamanisiyawɛrɛwla.
24Atoraokumalaayɛrɛyetumaminna,Fesitusy'afɔni
kanbayeko:«Poli,ihakiliɲagamina.kalancamanbɛikɛ
diɲɛnatigɛlaye.
25NkaYesuy'afɔko:«Netɛdiɲɛnatigɛlaye,mɔgɔba
Fesitus.Nkaawkatiɲɛkumawfɔ.
26Masakɛbɛokowdɔn,nefanabɛkumaaɲɛkɔrɔ,
katuguninedalenb'alakoninkoninnusidogolentɛala.
katugunininkomakɛnkɔnidɔla.
27MasakɛAgripa,idalenbɛkirawlawa?Neb'adɔnkoi
dalenbɛala.
28Agripay'afɔPaulyeko:«Abɛɲinikanelasunkakɛ
Krecɛnye.»
29Pauly'afɔko:«Neb'afɛElohimfɛ,edɔrɔntɛ,nka
mɔgɔminnubɛnelamɛnbibi,olubɛɛkakɛin'afɔneye,
foninsirilininnu.»
30Yesuy'ofɔtumaminna,masakɛwulilanigɔfɛrɛnɛrɛni
Berniseniusigibagawye.
31Utaarayɔrɔwɛrɛla,uyebarokɛuniɲɔgɔncɛko:
«Nincɛtɛfoyikɛminkakannisayayewalakasiri.»
32Agripay'afɔFesitusyeko:«Nincɛtunbɛseka
hɔrɔnya,niatunmaasendonSesarɲɛkɔrɔ.»
SABABU27NAN
1Uy'alatigɛkoankataaItalijamanana,uyePaulni
kasodendɔwdimɔgɔdɔmamintɔgɔyekoJulius,otunye
Ɔgɔsitɔsikakɛlɛcɛwkakɛlɛbolokuntigiye.
2AndonnaAdramitiyɔmukurunbadɔkɔnɔ,okɔrɔyeko
ankataaAzikɔgɔjidala.Aristarkekelen,Masedwanɛkadɔ
tunbɛTesalonike,otunbɛanfɛ.
3Odugusagwɛ,anseraSidɔn.JuliusyePoldelinibonya
yekataaateriwfɛwalisaakaayɛrɛlafiya.
4Anbɔrayentumaminna,anyekuruntaSiprɛdugukɔnɔ,
katugunifiɲɛtunbɛɲɔgɔnsɔsɔ.
5AnyekuruntaSilisiniPanfilibajicɛma,anseraMira,
Lisidugudɔla.
6AlɛkisandirikakurunbadɔyeyenmintunbɛtaaItali
jamanana.Ay'andonokɔnɔ.
7Anyekuruntadɔɔnidɔɔnitilecamankɔnɔ,anmaseka
Kinidukɛlɛ,fiɲɛmasekaanbali,anyekuruntaKrɛti
duguma,Salmonefandɔfɛ.
8Amasekatɛmɛoyɔrɔla,userayɔrɔdɔlaminbɛwele
kodogoyɔrɔcɛɲiw.Lasedugutunbɛokɛrɛfɛ.
9Waaticamantɛmɛnatumaminna,nikurunbokarifarati
tunbɛyen,katugunisunɔgɔwaatitɛmɛnakaban,Polyeu
laadi.
10Ay'afɔuyeko:«Matigiw,ney'afaamukonintaama
innakɛdoninikurundɔrɔntɛ,nkaannifanana.»
11Obɛɛn'ata,kɛlɛbolokuntigidarakuruntiginikuruntigi
lakatɛmɛPaulkakumafɔlenwkan.
12Ikomidogoyɔrɔtunmanɲikanɛnɛkɛyen,ufanbay'a
fɔkoukabɔyenfana,niuseraFenisedugula,kanɛnɛkɛ
yen.OyeKrɛtidogoyɔrɔye,abɛsahelitilebinfɛani
worodugutilebinfɛ.
13Sahelifiɲɛyedɔɔnikɛtumaminna,uy'amiirikouye
usagosɔrɔ,uyekuruntakasurunyaKrɛti.
14Nkaamamɛnokɔ,fɔɲɔbadɔwulilaakama.
15Kurunminɛnatumaminna,amasekafiɲɛmuɲutuma
minna,any'atoakaboli.
16AntunbɛboligundɔjukɔrɔmintɔgɔyekoKlawuda,
baaracamantunbɛanbolokanakurunkɔnɔ.
17Uyeokuruntatumaminna,uyedɛmɛnanwkɛka
kurunjukɔrɔlasiri.Usirannakoukanabincɛncɛn
ɲɛnamawkɔnɔ,uyekurunbagosi,ocogola,ugɛnna.
18Sanfiɲɛbadɔy'anminɛkosɛbɛ,odugujɛ,uyekurun
nɔgɔya.
19Otilesabananna,anyekurunkɔnɔfɛnwfilikɛnɛmani
anyɛrɛbolowye.
20Tilenidolowsimayetilecamankɔnɔ,fɔɲɔbasimana
ankantumaminna,jigiyabɛɛbɔraannakoankakisi.
21NkaPauly'iyɛrɛtangawaatijankɔfɛ,ay'ijɔucɛma
k'afɔuyeko:«Matigiw,awtunkakankanelamɛn,aw
tunmabɔKrɛti,kaotiɲɛninibɔnɛsɔrɔ.»
22Sisanneb'awlaadikoawkadususaalo,katugunimɔgɔ
sitɛnabɔnɛawcɛma,nikuruntɛ.
23Elohimkamɛlɛkɛdɔjɔlenbɛnekɛrɛfɛbisuinna,ne
yemintaye,nebɛbaarakɛminye.
24Uy'afɔko:«Poli,ikanasiran.Ikakankananiiye
masakɛɲɛkɔrɔ,afilɛ,Elohimyekuruntaminnubɛɛdii
ma.»
25Odekosɔn,matigiw,awkaawjija,katuguninedalen
b'alakoElohimy'afɔneyecogominna.
26Obɛɛn'ata,ankakankafiligundɔkan.
27Sutanninaaniseratumaminna,antunbɛkawulika
jiginAdriyadugukɔnɔ,sutilancɛɲɔgɔnna,kuruntigiwy'a
yekousurunyarajamanadɔla.
28Uyefɔlikɛk'asɔrɔajanyayemɛtɛrɛmuganye.
29Usirannakoankanabinfarawkan,uyekurunbanaani
filikabɔkurunkɔfɛkatilenegedonula.
30Kuruntigiwtunbɛkabolikabɔkurunkɔnɔtumamin
na,uyekurunjiginkɔgɔjila,in'afɔub'afɛkakurunwfili
kurunɲɛfɛ.
31Pauly'afɔkɛlɛcɛwkuntiginisɔrɔdasiwyeko:«Ni
ninnumatokurunkɔnɔ,awtɛsekakisi.»
32Sɔrɔdasiwyekurunjuruwtigɛkaabilakabin.
33Tiletɛmɛnatumaminna,Pauly'ubɛɛdelikouka
dumunikɛ,k'afɔko:«Bindonyetiletanninaaninanye,
awtorakasunɔgɔtumaminna,awmafoyidun.»
34Odey'atoneb'aɲiniawfɛawkadumunidɔdun,
katugunioyeawkakɛnɛyadeye,katugunikunsigisitɛna
binawsikunna.
35Okumafɔlenkɔ,ayenbuurutakabarikadaAlayeu
bɛɛɲɛkɔrɔ.
36Ubɛɛnisɔndiyara,uyedumunidɔfanata.
37Anbɛɛtunbɛkurunkɔnɔmɔgɔkɛmɛfilanibiwɔɔrɔni
tanniwɔɔrɔ.
38Uyedumunicamanduntumaminna,uyekurun
nɔgɔyakamalofilikɔgɔjila.
39Dugukolodontumaminna,utuntɛjamanadɔn,nkau
yekɔdɔsɔrɔ,bajidɔbɛminkɔnɔ,niabɛsekakɛ,utun
b'afɛkakurundonokɔnɔ.
40Uyekurunjɔyɔrɔwtatumaminna,uy'usirikɔgɔjila,
kakurunbonkarilanwlabɔ,kakurunbakɔrɔtakataafiɲɛfɛ.
41Kɔgɔjifilabɛɲɔgɔnsɔrɔyɔrɔminna,ubinnakurun
kɔnɔ.ɲɛfɛlanɔrɔlakosɛbɛ,atoraamasekalamaga,nka
kɔfɛlakarilendonnijikuruwkafariyaye.
42Sɔrɔdasiwkalaadilikantunyekakasodenwfaga,
walisausikanajiginkabɔkabɔyen.
43Nkakɛlɛcɛwkuntigitunb'afɛkaPolkisi,ay'utangau
kalaɲinima.Ay'afɔkomɔgɔminnubɛsekajigin,oluk'u
yɛrɛfilikɔgɔjilafɔlɔ,kasedugukolokan.
86

Cidenwkakɛwalew
44Atɔw,dɔwbɛkurunwkan,dɔwbɛkurunkarilenwkan.
Ocogola,ubɛɛbolilakataadugukolokanhɛrɛla.
SABABU28NAN
1Ubolilatumaminna,uy'adɔnkooguntɔgɔkoMelita.
2Jamajuguwmaɲumanyadɔɔninkɛanna,katuguniuye
tasumamanakaankelen-kelenbɛɛbisimila,sisansanjini
nɛnɛkosɔn.
3Paulyeberewkurudɔlajɛk'udatasumakantumamin
na,sadɔbɔrafunteninakasiriabolola.
4Baganmaralawyewarababagajɛngɛlenyeabolola
tumaminna,uy'afɔɲɔgɔnyeko:«Sigat'ala,nincɛye
mɔgɔfagalaye,haliniabolilakɔgɔjila,haliniayɛrɛsarali
tɛsekaɲɛnamaya.»
5Ayewaralamagatasumala,amafoyiye.
6Obɛɛn'ata,uyefilɛlikɛtumaminnaatunkakanka
funu,walimakabinkasayɔrɔninkelen.
7Oyɔrɔkelenwna,gunkuntigitɔgɔkoPubliuska
bolofɛnwtunbɛyen.Ayeanbisimilakatilesabasigianla
nibonyaye.
8Publiusfacɛtunbananendonfarigannijolilabanawfɛ.
9Okɛratumaminna,banadɔwtunbɛgunkan,olufana
nanakakɛnɛya.
10Alefanayebonyacamandaankan.Antaaratumamin
na,uyefɛnwdoniannaminnutunkakan.
11Kalosabatɛmɛnenkɔ,antaaraAlɛkisandirikurunbadɔ
kɔnɔ,kurunmintunyefonɛnɛkɛgunkan,otaamashyɛn
tunyeKastorniPoluksiye.
12AnjigiraSirakuse,anyetilesabakɛyen.
13AnyeboussoletakabɔyenkaseRejiyɔmu,tilekelen
kɔfɛ,sahelifiɲɛnana,odugujɛ,anseraPuteoli.
14Anyebalimawsɔrɔyen.
15Balimawy'ankakomɛntumaminna,unanaankunbɛn
foApiiforoniDugukoloyɔrɔsaba.
16AnseraRomɛtumaminna,kɛlɛcɛwkuntigiye
kasodenwdonkɔrɔsibagakuntigibolo.
17Tilesabatɛmɛnenkɔ,PaulyeYahutuwkuntigiwwele
ɲɔgɔnfɛ,unanaɲɔgɔnfɛtumaminna,ay'afɔuyeko:
«Balimaw,halininemafoyikɛanbɛnbawkalaadalakow
la.»,obɛɛn'ata,nedonnakasolakabɔJerusalɛmkadon
Romɛkawbolo.
18Uyenesɛgɛsɛgɛtumaminna,utunb'afɛkanebilaka
taa,katugunisayasababusituntɛnela.
19Yahutuwy'asɔsɔtumaminna,ney'aɲinikataaSesar
ɲɛ.atɛkonetunkakankanekasiyajalakiola.
20Odey'atoneyeawwelekaawyekakumaawfɛ,
katuguninesirilenbɛnincakɛdainnaIsraɛljigikosɔn.
21Uy'afɔayeko:«AnmabatakisɔrɔkabɔJudejamana
naikola,balimaminnunana,olusimakojugusifɔiye
walakakumaikola.»
22Nkaanb'afɛk'ikamiiriyamɛn,katuguninindiinɛ
jɛkuluinkola,anb'adɔnkoabɛfɔyɔrɔoyɔrɔ.
23Uyedondɔsigiayetumaminna,mɔgɔcamannanaa
fɛakasigiyɔrɔla.AyeAlakamasayaɲɛfɔuyeka
seereyakɛuye,kaulasunYesukola,Musakasariyani
kirawfɛ,k'atasɔgɔmafowulafɛ.
24Dɔwdarakumafɔlenwna,dɔwmadaala.
25Umabɛnɲɔgɔnmatumaminna,utaara,Paulkakuma
kelenfɔlenkɔ,ko:«NiSenuyekumaɲumanfɔanbɛnbaw
yekiraEsayibarikala.
26Uy'afɔko:«Awkataaninjamamak'afɔko:«Niaw
yemɛnnikɛ,awnamɛnnikɛ,nkaawtɛnaafaamu.Niaw
yeyelikɛ,awnaaye,nkaawtɛnaadɔn.
27K'amasɔrɔninjamananinnudusukunwbɛkajuguya,u
tulowbɛkamɛnnikɛ,uɲɛwdatugulendon.walisaukana
yelikɛniuɲɛwye,kamɛnnikɛniutuloye,kafaamuyali
sɔrɔniudusukunye,kayɛlɛma,nekaukɛnɛya.»
28Awk'adɔnkoAlakakisilicilendonsiyawɛrɛwma,u
naolamɛn.
29Yesuy'okumawfɔtumaminna,Yahutuwtaara,uye
sɔsɔlibakɛuniɲɔgɔncɛ.
30Paulyesanfilakɛayɛrɛkasokɔnɔ,kamɔgɔminnu
nanaafɛ,ayeolubɛɛminɛ.
31AyeAlakamasayawaajulikɛkaMatigiYesuKrisita
kowkalannidannayabɛɛye,mɔgɔsimaabali.
87
Tags