berdaq prezentaciya.pptx

Berdaq Presentation

1. Muhammed Al- Xorezmiy at ındaǵı Tashkent Informaciyal ıq texnologiyalar ı universiteti Nokis filiali Telekommunikaciya texnologiyalar h á m k á siplik t á lim fakulteti Telekommunikaciya texnologiylar ı ba ģ dar ı 1-kurs student Sarsenbaev Ersultann ıń “ Berdaq sh ıǵarmaların d a tildi ń korkemlew qurallar ınıń qollanılıwı ” teması nda ģ ı prezentaciya jum ısı

2. Berdaq Sh ıǵarmalarında tildi ń kór kemlew qurallar ını ń qollan ılıwı Jobasi : 1.Berdaq Ğa r ģa bay ul ınıń ó mir i tuwral ı ma ģl ıwmat. 2 . Berdaq tı ń tariyxıy-epikalıq sh ı ģ armalar ı . 3 . Berdaq shı ģa malar ında tildi ń kóŕkemlew qurallar ınıń qollan ılıwı.

3. XIX àsir qaraqalpaq klassik shayırlarını ń biri – Berdaq Ğarģ aba y ulı bolıp esaplanadı . Berdaq shayır 1827-j ılı Amudarya n ıń Aral te ń izini ń quyar jerindegi ( Aqqala degen jer ) tùs lik ja ģ asında ģ ı Quwl ı kòl degen awılda júdà jarl ı sha ń araqta tuwıl ģ an.

4. Berdaq jas waqtınan aw ı r turm ıstı ń qısıwmetlerin bastan keshiredi . On jasqa kelgende ata-anasınan jetim qalıp , aw ıldıń malın ba ģ ıp , shopan bolģan . Berdaq bir qansha waqıt medresede oq ıp , sawatın ashqan . Óz d á wirini ń bilimli , sawatl ı adamlarınan bol ģ an. Ol óz zamanını ń basqa shayırları siyaql ı bilimin ó z betinshe tere ń letken , kóp ú yrengen hám qatıqulaq adamlard ıń , talant iyelerini ń sh iģ armaların jaqsı bilgen hám ózlestirgen .

5. Berdaq shayır sh ı ģ armalar ınıń bar lı ģ ı XIX ásirdegi p ú tin bir xalıqtı ń – qaraqalpaq xalq ınıń milliy m á deniyat ın qurap tu rģanl ı ģ ı , h á tte Berdaq shay ı r sh ı ģarmalar ını ń ó zi - aq pútin bir qaraqalpaq xalq ını ń já miyetshilik tar ı yx ı n , já miyetshilik oy- sana sını ń bir bó limin qurap tur ģ anlı ģ ı so’zsiz . On ı ń k ó rgen k ú ni miynetkesh xal ıqtıń ń turm ısı menen birdey edi . Ol “ Bilmedim ” qosı ģ ında aw ır turm ısı haqq ında jazad ı : Ú stimde jama n ılashıq , On ı ń bári   jeri ash ı q Dúnya ma ģ an bold ı qashiq , Ne bolarimdi bilmedim .

6. D á wirdi ń shinli ģin ke ń suwretleytu ģ in “ Bolmadi ” qosi ģi nda shayir zaman te ńs izligin tere ń aship beriw menen birge óziniń azapli ó mirin bayanlaydi . Alpis beske keldi jasim , A ģ ardi j ú ikten shashim , Sawda ģ a t ú stiler basim , Jaynap-jasnap k ú n bolmadi .

7. Berdaq ó zini ń “Sal ı q”, “Bol ģ an emes”,”Axmaq Patsha” s ı yaql ı sh ı ģ armalar ı nda xan h á m beklerdi ń al ı p bar ı p at ı r ģ an siyasat ı n qaralayd ı , olard ı ń miynetkesh xal ı qqa ó tkizgen zul ımı n suwretleydi. Berdaq ó zin xal ıqtıń ń aj ı ralmas bir b ó legi retinde esaplayd ı . S ó zim olmes, harday ı m tiri qalaman, Xalq ı m bar, jawdan ó shimdi alaman.

8. Berdaq óz ini ń “Sal ı q” sh ı ģ armas ı nda sol dawirdegi Xiywa xanl ı ģ ı tarepinen j ı ynal ģ an sal ı qlard ı ń xal ı q ush ı n qansheli aw ı r ekenligi haqq ı nda ayt ı p ó tken: B ı lt ı r ģ ı dan b ı y ı l jaman, Qalay – qalay bold ı zaman, Ğ arib qasir qalmay aman, On tilladan keldi sal ı q Ma ģ an hesh g á p eshegim bar, Sat ı p berermen bir bazar, Átteń jarl ı ash Ernazar, O ģ an q ıyı n boldi sal ı q.

9. Berdaqt ı ń “Amangeldi”, “Xal ı q ush ı n”,”Aydos biy”, “Jaqs ı raq”, “Bol ģ an emes”, “Ernazar biy” sh ı ģ armalar ı nda qaraqalpaq xalq ını ń , xanlar zul ımı na qars ı qahramanl ı q g ú resi, milliy azatl ı q h á reketi su’wretlengen. M á selen: “Axmaq patsha” dastan ı ayr ı m baylar h á m ameldarlard ı ń zul ı ml ı qlar ı aq i bet ı nde xal ı qt ı ń ó z erki menen olar ģ a qars ı bas k ó tergenin s ú wretlegen.

10. Berdaqti ń “Izledim”, “Xaliq ushin”, “Jaqsiraq” siyaqli qosiqlarinda xaliqti ń hadal miynetin bahalaydi. Oni ń oyinsha har adamni ń tiykar ģi waziypasi xaliqqa h á m oni ń paraxatshili ģ i jolinda xizmet qiliw. Berdaq k ó p qosiqlarinda balalardi tarbiyalaw, ú lkenlerdi h ú rmetlew, jas awladqa watanparwarliq, oz xalqina muhabat, xaliqlar ortasinda ģ i dosliq ideyalarin si ń diriwge umtildi.

11. Shayir “ Zamanda ” qosı ģ ında ózi jasap turģan dáwirdegi zamanlaslard ıń turm ıs táriziniń qıyın bol ıp qalģan lı ģ ın , feodal lı q- jámiyetlik siyasatt ıń aqıb etlerinen erdiń bala-shaģas ınan , ata-anadan ayırılıw ģa giriptar bo lıp , jı ldan -j ıl ģa zaman terisine aylan ıp barat ı rģanl ı ģ ı , son lıqt an da ne bir a qıl l ı azamatlar buģan jol taba almay úlken ruwx ıy k úyzelislerge túskenligin suwretleydi

12. Berdaq sh ayıdı ń zaman xarakterin juwmaqlast ırıwshı oylar ı “ Bilmedim ”, “Pana ber ”, “K ó zim ”, “ Bolmad ı ”, “ Ayra lıq ”, “ Eken ”, “K ó rindi ”, “A qıb et”, “ Dawran ” sh ı ģ armalar ında da bir neshe m á rtebe t á kirarlan ģ an. Berdaq shay ırdı ń barl ıq d ó retiwshiligi m ú da mı xal ıq dan ıs hpanl ı q pikirler menen az ı qlan ģ an poeziya . Berdaqt ı ń d ú nya ģ a k ó z- qaras ın da jasap at ır ģ an j á miyetti jaq sıl aw ush ın adamlard ı jaqs ı minez-qul ıqqa t á rbiyalaw laz ım degen a ģ art ıwshılıq pikirleri or ın al ģ an. Berdaq jollard ıń a qıl-parasatın rawajlandırıwǵa ú lken diqqat beredi . On ıń t ú siniginshe adam aq ıl menen ģ ana turm ıstan dur ıs jol ta ń layd ı , jaqs ı bo lıp jasayd ı .

13. Aq ı ll ı k á mil ilimi zor Bilimli el bolmayd ı xor