Chuong3.Khainiem.pdf Slide bài giảng Sinh học được trình bày rõ ràng, hình ảnh trực quan và nội dung súc tích

“Bài giảng được thiết kế công phu, hệ thống hóa kiến thức Sinh học một cách khoa học, logic và dễ tiếp cận. Các slide minh họa trực quan, hình ảnh sinh động giúp người học nắm vững khái niệm cốt lõi và liên hệ thực tiễn. Nội dung vừa đảm bảo tính chính xác học thuật, vừa khơi gợi tư duy phản biện, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy và tạo hứng thú cho sinh viên.”

1. CHƯƠNG 3.
MỘT SỐ KHÁI NIỆM
HỆTHỐNGHỌC(SYSTEMATIC)
Hệthốnghọcnghiêncứuchủngloại, đadạngsinhvật
vàtấtcảcácmốiquanhệgiữacácsinhvật. Simpson,
1961
•ThuậtngữSystematicđượcLinnaeussửdungđầu
tiêntrongtácphẩmSystemaNaturae,xuấtbảnlần
thứnhất,1735.
NhiệmvụcủaHệthốnghọc:
•Nghiêncứutừcáccáthể,quầnthể,cácloàisinhvật,
(kểcảnhữngcáthểbiếndịtrongloài)tớicácđơnvị
phânloại(taxon)bậctrênloài.
1

2. HÖ thèng häc (Systematic).
•Nghiên cứu quan hệ phát sinh chủng loại
•Nghiêncứutínhđadạngvànguyênnhâncủa
tínhđadạngcủasinhgiới.
•Sửdụngtấtcảcácloạithôngtincầnthiếtcủa
nhiềungànhkhoahọcsinhhọckhác.
2

3. Ph©n lo¹i (Taxonomy & Classification)
vµ ®Þnh lo¹i (Identification)
+Taxonomy=taxis(s¾pxÕp)+nomos
+PLHvim«(microtaxonomy):
a)X¸c ®Þnh c¸c loµi:
b)§Ættªnkhoahäcchoc¸cloµi.
3

4. Ph©n lo¹i (Taxonomy & Classification)
vµ ®Þnh lo¹i (Identification)
a)TËphîpc¸cloµithµnhnh÷ngtaxonbËccaotrªn
loµi,(tõgièng®Õnngµnh);
b)§Ættªnkhoahäcchoc¸ctaxon
c)S¾pxÕpc¸ctaxonbËctrªnloµivµoc¸cbËct¬ng
øngtrongthangph©nlo¹isinhvËt.
PLH vi m« ph©n tÝch tÝnh ®Æc trng cña c¸c loµi, x¸c
®Þnh møc ®é kh¸c nhau gi÷a c¸c loµi lµm c¬ së ®Ó
x¸c ®Þnh c¸c loµi.
PLH vÜ m«. ph©n tÝch quan hÖ gi÷a c¸c loµi x¸c ®Þnh
møc ®é gièng nhau cña c¸c loµi vµ nhãm loµi lµm c¬
së ®Ó tËp hợp chóng thµnh c¸c taxon bËc cao
4

5. Ph©n lo¹i (Taxonomy & Classification)
vµ ®Þnh lo¹i (Identification)
•Classification.
-Classification=sắpxếp.
-Classification chỉ là một công đoạn của
macrotaxonomy.
-TrongtiếngViệttừphânloạihọcbaohàmý
nghĩacủahaithuậtngữkhoahọctrongphânloại
sinhvật:Taxonomy&Classification.
5

6. §Þnh lo¹i hay gi¸m ®Þnh (Idetification)
-Định loại chỉ là một phần công việc, không phải là
tất cả nội dung công việc của phân loại học .
- Chỉ có thể định loại sau khi đã phân loại
6

7. Khoá định loại lưỡng phân
Khoá định loại này do Linê lập cho 7 bộ côn trùng đã xác định được ở thời
đó. Hiện nay không còn thích hợp, vì số bộ côn trùng đã tăng rất nhiều)
7
1. Không có cánh. .................................................Apterygota
Có cánh....... .............................................................................2
2. (1) Miệng kiểu vòi hút...............................................Hemiptera
Miệng nhai nghiền............................................................... 3
3. (2) Có một đôi cánh.............................................................. Diptera
Có hai đôi cánh. ................................................................... 4
4. (3) Cánh trước dạng sừng, cứng........................................Coleoptera
Cánh trước dạng màng mỏng .................................................. 5
5. (4) Mặt cánh trước không có vẩy .................................................6
Mặt cánh trước có vẩy phủ kín...................................Lepidoptera
6. (5) Cuối bụng con cái có kim chích.......................... Hymenoptera
Cuối bụng con cái không có kim chích....................Neuroptera

8. Víi cïng mét nhãm dẫn liÖu ë kho¸ ®Þnh lo¹i trªn, cã thÓ lËp kho¸ ®Þnh
lo¹i theo kiÓu kh¸c nhau:
Khoá định loại kiểu có dấu ngoặc
1. (12) Có cánh.
2. (11) Miệng nhai nghiền.
3. (10) Có hai đôi cánh.
4. (9) Cánh trước dạng màng mỏng.
5. (8) Mặt cánh trước không có vẩy
6. (7) Cuối bụng con cái có kim chích .............................. Hymenoptera
7. (6) Cuối bụng con cái không có kim chích......................Neuroptera
8. (5) Mặt cánh trước có vẩy phủ kín................................ ..Lepidoptera
9. (4) Cánh trước dạng sừng, cứng.................................... Coleoptera
10. (3) Có một đôi cánh............................................................. Diptera
11. (2) Miệng kiểu vòi hút........................................................Hemipetra
12. (1) Không có cánh . ..................................................... Apterygota

8

9. Khoá định loại kiểu răng cưa
A. Có cánh ....... Pterygota.
B. Miệng nhai nghiền.
C. Có hai đôi cánh.
D. Cánh trước dạng màng mỏng.
E. Mặt cánh trước không có vẩy.
F. Cuối bụng con cái có kim chích.......... Hymenoptera
FF. Cuối bụng con cái không có kim chích....Neuroptera
EE. Mặt cánh trước có vẩy phủ kí............Lepidoptera
DD. Cánh trước dạng sừng cứng . Coleoptera
CC. Có một đôi cánh-------------- Diptera
BB. Miệng kiểu vòi hút--------------- Hemiptera
AA. Không có cánh----------------- Apterygota.
9

10. DẠNG HÌNH THÁI (Phenon, số nhiều: phena)
Phenon: c¸c d¹ng h×nh th¸i (phenotype) cã thÓ
xuÊt hiÖn trong mét quÇn thÓ, do nhiÒu nguyªn
nh©n:
❖Dokhácgiớitính(ởnhữngloàinhịhìnhgiớitính);
gynandomorpha(cơthểcómộtbộphânđực,một
bộphâncái)
❖Do tuổi hoặc pha phát triển ở những loài có biến
thái trong chu trình phát triển.
❖Do đẳng cấp và phân công lao động ở những loài
có đời sống xã hội.
❖Do điều kiện sinh thái, do mùa khí hậu-
10

11. Dạng hình thái (tiếp)
X¸c ®Þnh c¸c phenon trong loµi: ph©n
lo¹i mÉu b¶o qu¶n (vËt mÉu kh«, vËt mÉu
b¶o qu¶n trong dung dÞch) nhÊt lµ vËt mÉu
ho¸ th¹ch.
B»ng ph¬ng ph¸p nu«i vµ quan s¸t sinh
häc, c¸c nhµ ph©n lo¹i sinh häc khắc phôc
khã kh¨n nµy.
11

12. 12
H×nh th¸i kh¸c nhau do giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau
S¸n l¸ gan Fasciola hepaticaÊu trïng d¹ng cercaria

13. 13
NhÞ h×nh th¸i giíi tÝnh
- Linne đã mô tả và xác định vịt trời Ăỏcó mầu sáng là loài
Anas boschas, vịt trời Ăõ mầu xám là loài An. Platyrhynchos.
VÞt trêi ( Anas platyrhyncos L. )VÞt trêi ( Anas boschas L.)

14. 14
§a h×nh th¸i trong quÇn thÓ rÖp muéi – Peryphilluss caliorniensis
RÖp c¸i cã c¸nh sinh s¶n ®¬n
tÝnh (®Î con), d¹ng nhá mïa
xu©n
RÖp c¸i sinh s¶n ®¬n tÝnh (®Î con)
RÖp c¸i sinh s¶n h÷u tÝnh
RÖp c¸i cã c¸nh sinh s¶n ®¬n
tÝnh (®Î con)

15. 15
§a d¹ng h×nh th¸i trong quÇn thÓ chuån chuån Anax junius

16. 16
H×nh th¸i c¸c ®¼ng cÊp x·
héi trong tæ mèi
Coptotermes
formosanus

17. 17
D¹ng h×nh th¸i Gynandomorpha (c¬ thÓ cã mét phÇn & mét phÇn )
xuÊt hiÖn trong quÇn thÓ bím phîng - Papilio dardanus :

C¸nh con
C¸nh con

18. |
Phát hiện cá thể bướm nửa đực nửa cái
Con bướm được phát hiện trong bảo tàng ở bang Pennsylvania, Mỹ, mang
đặc điểm của cả giống đực và giống cái.
18
Thứ ba, 13/1/2015|09:19 GMT+7

19. 19
D¹ng h×nh th¸i ph¸t triÓn kh«ng c©n ®èi cña nh÷ng c¸ thÓ kiÕn kh«ng
sinh s¶n trong tæ kiÕn Pheidole instablis

20. QuÇn thÓ (Population)
QuÇn thÓ: c¸c sinh vËt lµ thµnh viªn cña mét loµi, cïng
sèng trong mét khu vùc trong vïng ph©n bè cña loµi,
trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. .
❖Mçi quÇn thÓ mang mét phÇn vèn gen cña loµi trong mét
thêi gian nhÊt ®Þnh:
❖Mçi quÇn thÓ chiÕm mét phÇn trong æ sinh th¸I cña loµi
❖Nghiªn cøu quÇn thÓ trong loµi lµ néi dung chñ yÕu cña
PLHQT.
20

21. Đơn vị phân loại (Taxon,) & cấp bậc phân loại (category)
▪Taxon
▪Category
21

22. Đơn vị phân loại & cấp bậc phân loại (tiếp)
▪Cácnhómphânloạihọc(taxonomicgroups)ởbấtcứ
bậcphânloạinào,gọilàcáctaxon.Mỗicáthểthực
tếđượccoilàmộttrongvôsốcácthànhviêncủamột
taxonởbậckếtiếpthấpdần(giới,ngành,lớp,bộ,họ,
giống,loài),trongđóloài(species)làbậccơsở.
(ICBN)
22

23. §¬n vÞ ph©n lo¹i & cÊp bËc ph©n lo¹i (tiÕp)
-Mộttaxonlàmộtquầnthểhoặcmộtnhómquầnthể
sinhvật,thườngđượccoilàmộtđơnvịđơnphátsinh
vàcónhữngđặcđiểmchung,khácbiệtvớicácđơnvị
tươngtựkhác.
-Mỗitaxonbaogồmtấtcảcáctaxonphụthuộcbậc
thấphơnvàcáccáthểsinhvậtthuộctaxonđó.
(ICZN).
-Cáctaxonbậctrênloàigọilàtaxonbậccao.
-CácTaxonbậcloàivàdướiloàigọilàtaxonbậc
thấp
23

24. Nguån gèc chñng lo¹i häc (Phylogeny)
•Nguån gèc chñng loai häc - Phylogeny lµ - khoa häc
nghiªn cøunh÷ngbiÕn®æih×nhth¸i, qua ®ã giíi sinh vËt
hay mét nh¸nh tiÕn hãa tr¶i qua trong suèt qu¸ tr×nh tån
t¹i kh«ng liªn tôc cña nã. Haeckel (1866).
- Phylogeny lµ sù suy luËn, gi¶ thiÕt vÒ dßng dâi, nguån
gèc cña nh÷ng nhãm sinh vËt cô thÓ, bao gåm hai néi
dung:
a) Dùng l¹i tæ tiªn chung gÇn nhÊt
b) Ph©n tÝch tÊt c¶ c¸c sù kiÖn tiÕn hãa ph©n ly tiÕp theo
cña c¸c dßng tiÕn hãa, sau khi ph©n nh¸nh
(anagenensis).
24

25. Svante Pääbo - từ thợ săn ADN cổ đại đến giải Nobel
Nhà khoa học đam mê xác ướp và hành trình đến giải Nobel
(vnexpress.net)
•Pääbo đã được vinh danh với giảiNobel Y
sinh 2022, công bố vào 16h30 ngày 3/10
theo giờ Hà Nội.
+ Con người đến từ đâu?
+ Giải trình tự hệ gene của người Neanderthal
+Phát hiện người Denisova
Phát hiện của Pääbo mang đếnhiểubiếtmới
về lịch sử tiến hóa của nhân loại.
25