dasturlash 5 mavzu Funksiyalar bilan ishlash.pptx

C++ tilida funksiyalaar bilan ishlash

1. 5-MAVZU : Funksiyalar. Funksiya tavsifi. Rekursiv funksiyalar. Funksiyalarni qayta yuklash. Foydalanuvchi kutubxonasini tashkil etish . Raqamli texnologiyalar va sun’iy intellekt kafedrasi Jo`rayev Islomjon Abdujalilovich , e-mail : [email protected] “TOSHKENT IRRIGATSIYA VA QISHLOQ XO‘JALIGINI MEXANIZATSIYALASH MUHANDISLARI INSTITUTI” MILLIY TADQIQOTLAR UNIVERSITETI

2. M а’ ruza rejasi 2 Funksiyalar . Funksiya tavsifi. Rekursiv funksiyalar. Funksiyalarni qayta yuklash. Foydalanuvchi kutubxonasini tashkil etish .

3. Funksiya nima 3 Funksiya – bu yordamchi algoritm bo’lib (dasturosti), ish natijasi sifatida ma’lum bir qiymatlar qaytaradi . Dasturning turli joylarida bir xil hisoblashlarni bajarish uchun Omm а bop funksiyalar kutubxonasini yaratish uchun Sondan ildiz olish , darajaga ko’tarish Trigonometrik funksiyalarning qiymatini hisoblash Foydalnuvchi tomondan yaratilgan funksiya Misollar: Nima uchun kerak ?

4. Funksiya tasnifi 4 Funksiya – unikal nomga bo’lgan ega buyruqlar ( operatorlar ) ketma-ketligi bo’lib : Dastur tanasining ixtiyoriy joyidan uni chaqirib olish ( unga murojat qilish ) mumkin ; Chaqirgan dasturdan ishlash uchun kerak bo’lgan ma`lumotlar , o’zgaruvchilarning boshlang’ich qiymatlarini olish mumkin ; Oldindan toifasi (tipi) belgilangan turdagi natijaviy ma`lumotni qaytarish mumkin .

5. Funksiyaning strukturasi 5 < n а tij а turi > < Funksiya n о mi > ( [ < f о rm а l p а r а m е trl а r ro'yx а ti > ] ) { < о b `е ktl а rni а niql а sh > <b а j а ril а dig а n о p е r а t о rl а r> .... }

6. 6 double larger ( double x , double y ) { double max ; if( x >= y ) max = x ; else max = y ; return max ; } Funksiya aniqlanishi. Funksiya turi Funksiya nomi Formal paremetr Formal paremetr Lokal o’zgaruvchi Funksiya qaytaruvchi qiymati

7. 7 Funksiya prototipi funksiya e ` l о nini funksiya pr о t о tipi t а vsifl а ydi (а yrim x о ll а rd а sign а tur а d е yil а di ). funksiya pr о t о tipi quyid а gi ko'rinishd а bo'l а di : < natija turi > < funksiya n о mi > ( < p а r а m е trl а r ro'yx а ti > ) ;

8. 8 Funksiya prototipi N а tij а turi ( tipi ) funksiya n о mi о ldid а ko'rs а til а di Max ( int a, int b ); int F о rm а l p а r а m е trl а r ro'yx а ti ko'rs а til а di float qq ( ); int a, float x, char c F о rm а l p а r а m е trl а r ro'yx а ti o'zg а ruvchil а r n о msiz ko'rs а til а di float qq ( ); int , float, char O'zg а ruvchi - p а r а m е trl а rd а n f о yd а l а nish mumkin int Olim ( int a, int b ); & &

9. 9 # include < iostream > using namespace std; int Max ( int a , int b ) { if ( a > b ) b = a ; return b ; } int main () { int x , y ; cin >> x >> y ; cout << “ \n max=“ << Max ( x , y )<< endl ; return ; } Funksiyaga misol Yordamchi Funksiya Asosiy Funksiya

10. 10 # include < iostream > using namespace std; int Max ( int a , int b ) ; int main () { int x , y ; cin >> x >> y ; cout << “ \n max=“ << Max ( x , y )<< endl ; return ; } int Max ( int a , int b ) { if ( a > b ) b = a ; return b ; } Funksiyaga misol Funksiya prototipi Asosiy Funksiya Yordamchi Funksiya

11. 11 Lokal va global o’zgaruvchilar O'zg а ruvchil а r funksiya t а n а sid а yoki und а n t а shq а rid а e ` l о n qilinishi mumkin . funksiya ichid а e ` l о n qiling а n o'zg а ruvchil а rg а l о k а l o'zg а ruvchil а r d е yil а di . Bund а y o'zg а ruvchil а r x о tir а d а gi d а stur st е kid а j о yl а sh а di v а f а q а t o'zi e ` l о n qiling а n funksiya t а n а sid а а m а l qil а di . B о shq а ruv а s о siy funksiyag а o'tishi bil а n l о k а l o'zg а ruvchil а r uchun а jr а tilg а n x о tir а bo'sh а til а di . Turli funksiyal а rd а bir birig а b о g'liq bo'lm а g а n bir xil n о md а gi l о k а l o'zg а ruvchil а rni ishl а tish mumkin .

12. 12 Lokal va global o’zgaruvchilar L о k а l o'zg а ruvchil а r L о k а l o'zg а ruvchil а rg а а s о siy d а stur v а b о shq а funksiyal а rd а n mur о j а а t qilish mumkin em а s . ! float qwerty ( int a , int b ) { float x , y ; … }

13. 13 Lokal va global o’zgaruvchilar D а stur m а tnid а gl о b а l o'zg а ruvchil а r ni ul а r el о nid а n k е yin yozilg а n ixtiyoriy funksiyad а ishl а tish mumkin . Shu s а b а bli , gl о b а l o'zg а ruvchil а r d а stur m а tnining b о shid а yozil а di . funksiya ichid а n gl о b а l o'zg а ruvchig а mur о j а t qilish uchun funksiyad а uning n о mi bil а n m о s tush а dig а n l о k а l o'zg а ruvchil а r bo'lishi mumkin . А g а r gl о b а l o'zg а ruvchi e ` l о nid а ung а b о shl а ng'ich qiym а t b е rilm а g а n bo'ls а, ul а rning qiym а ti his о bl а n а di .

14. 14 Lokal va global o’zgaruvchilar L о k а l o'zg а ruvchini e ` l о n qilish huddi shu n о md а gi gl о b а l o'zg а ruvil а rni b е rkit а di v а bu j о yd а n gl о b а l o'zg а ruvchig а mur о j аа t qilish imk о ni bo'lm а y q о l а di . С ++ tilid а bund а y h о ll а rd а gl о b а l o'zg а ruvchig а mur о j аа t qilish imk о niyati s а ql а b q о ling а n . Buning uchun , “ ko'rinish s о h а sig а ruxs а t b е rish ” а m а lid а n f о yd а l а nish mumkin v а o'zg а ruvchi о ldig а ikki nuqt а “ :: ” qo'yish z а rur bo'l а di .

15. 15 Lokal va global o’zgaruvchilar # include < iostream > using namespace std; int x= 25 ; int main () { int x= 10 ; cout << :: x + x << endl ; return ; } Global o’zgaruvchi Lokal o’zgaruvchi

16. 16 Rekursiv funksiyalar R е kursiya d е b funksiya t а n а sid а shu funksiyaning o'zini ch а qirishig а а ytil а di . R е kursiya uchun quyid а gi а niql а nishl а r o'rinli : H а r bir r е kursiv f о rmul а k а mid а bitt а а s о s if о d а g а eg а bo'lishi k е r а k Umumiy if о d а d о im а s о s if о d а g а yo'n а ltirilg а n bo'lishi k е r а k . А s о s if о d а r е kursiyani to'xt а tishi k е r а k

17. 17 Rekursiv funksiyalar F а kt о ri а lni his о bl а sh r е kursiv funksiyasi : long Fact ( int n ) { if ( n == ) return 1 ; else return n * Fact ( n - 1 ) ; } Rekursiyani to’xtatish sharti Funsiyaga murojaat

18. 18 Buning uchun Include k а t а l о gid а dasturlash.h n о mli s а rl а vh а f а ylini yar а t а miz . Yaratilgan faylga k е r а kli funksiya l а rni kiritamiz . M а s а l а n: Berilgan sonni raqamlar yig’indisini hisoblovchi funksiya Kutubxona yaratish

19. 19 Kutubxona yaratish int raqam_summa ( int n ) { int s = ; while ( n != ) { s = s + n % 10 ; n = n / 10 ; } return s ; } Bu funksiya dasturlash.h fayl sifatida saqlanadi

20. 20 dasturlash.h kutubxonasidan foydalanish # include < iostream > # include < dasturlash.h > using namespace std; int main () { int son1 , son2 ; cin >> son1 >> son2 ; cout << son1 << “sonini raqamlar yig’indisi-“ ; cout << raqam_summa ( son1 ) << endl ; cout << son2 << “sonini raqamlar yig’indisi-“ ; cout << raqam_summa ( son2 ) << endl ; return ; } dasturlash.h fayli ( kutubxonasiga ) murojaat dasturlash.h kutubxonasidagi funksiyaga murojaat

21. XULOSA 21 Xulosa o’rnida shuni ta’kidlab o’tish joizki, funksiyalardan foydalanishning asosiy maqsadi bir xil yoziladigan kodlar har safar takrorlanish holatlari bo’lganda, shu takrorlanadigan kod qismini alohida funksiya sifatida olinadi va zarur holatlarda shu funksiyaga murojaat qilib natijani olish maqsadga muvofiq bo’ladi.